Balduinus Iuvenis: Reynardus Vulpes. Utrecht, Nicolaus Ketelaer en Gerardus de Leempt, 1474.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden, met steun van de diplomatische editie van W.Gs Hellinga (Zwolle, 1952, met de handschriften van Van den vos Reynaerde) en de kritische van R.B.C. Huygens (Zwolle, 1968; tekst, commentaar en vertaling). Op hun beurt hebben Hellinga en Huygens gebruik gemaakt van de edities van M.F.A.G. Campbell (1859) en van W. Knorr (1860), en andere literatuur.
Wij hebben de spelling en interpunctie van het origineel, afgezien van zetfouten en van gebruik van u en v, zo trouw mogelijk gevolgd; daarom is de gedrukte editie van Huygens als leestekst bruikbaarder.
Gebruikt exemplaar: Athenaeumbibliotheek Deventer, 111 C 8 : 4. Facsimile bij Athenaeumcollecties.
Facsimile bij Ursicula (link bij de paginacijfers).
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[p. 1, fol. A1r en p. 2, fol. A1v: blanco]
[p. 3, fol. A2r]

Incipit reynardus vulpes feliciter
FAbula reynardi sicut reor agnita multis
Teutonice scripta metrificata sonet
Assit principio nature summa potestas
Tocius muse fons et origo boni
(5) Brugis preposite cui nobilitatis origo
Nomen lidrici pervenit usque ducis
Primus flandrensis fuit hic comes hoc que creati
Sunt reges. comites. sunt quoque. sunt que duces
At proavus cesar constantino politanus
(10) Flandrensis que comes hannonie que fuit
Ac princeps avia cui nobilitate secunda
Nec dux sive comes nec reperitur hera*
Regia stirps illam cum sanguine prodit utroque
Ut vivens patrie prefecit illa patrem
(15) Nobilitate nites forma que coruscus haberis
Coniugium que decor nobilitatis alit
Gracia dat nomen merito tibi vera iohannes
Diligeris ipso sic quoque credo deo
Tu faveas clero cum pars sis illius immo*
(20) Tocius hic oleri forma caput que simul
Sis pius oro michi cum sis dignus pietate
Asscribi que tibi carmina nostra sinas

IAm pentecostes aderat lux florida. tempe
Derident tellus gramine fronde nemus
(25) Pratum flore nitens ridet spirat que rosarum
Suavis odor redolens lilia mixta rosis
Nobilis ille leo rector dominus que ferarum
Cogit ubi que feras ad sua festa vocans
[p. 4, fol. A2v]
Edictum que facit treugas avibus que ferisque
(30) Ne quis perturbet turbine festa sua
Conveniunt omnes vulpes reynardus ab esse
Proponit sua quem culpa venire vetat
Ut venit ad lucem invite factor iniquus
Sic et reynardus regia festa fugit
(35) Et nisi grimbertus taxus: sunt. ipsius omnes
Hostes incusant facta parant que queri
Ysengrinus adest stipatus prole suisque
Feminibus aggreditur alloquitur que ducem
Rex tibi monstro querens. quod Reynardus michi sepe
(40) Jntulerit dampna dedecus atque nefas
Et mea cum nequeat ex ordine lingua referre
Crimina que fecit perfidus ille michi
Et quamvis taceam de multis probra satorum*
Uxoris que lupe non reticere queo
(45) Fecit adulterium cum conjuge. lumina ademit*
Natis urinans. cecus uterque manet
Ut tractaretur de pace dies que statuta
Est. offert sese subdere iusticie
Tradunt iura quod is se cum iuramine purget
(50) Assunt sacra negans in sua castra fugit
Sunt que tui testes michi primates. misereri
Te rex posco meis. dedecori que meo
Finierat lupus. atque venit curtoijs canis intrat
Ad regem quando bruna rigeret ait
(55) Pauper inops que fui. nisi sola lyencrea nullus
Pastus erat. vulpes me spoliavit et hoc*
Audit tibertus catus hoc irascitur ipsum
Prosilit in cetum. sic que profatus ait
Tu quia reynardo bone rex irasceris omnes
(60) Sunt hostes canis hic quod loquitur nichil
[p. 5, fol. A3r]
Elapsos ultra multos hoc contigit annos
Cum vetus existat iure querela cadat
Non sua sed nostra fuit esca mole que magistro
Abstuleram furtis abstulit ille michi
(65) Cum nichil iuris habeat curtois canis. illam
Cum sit predatus. desinat inde queri
Pancetus castor respondet ad hec. tace. quid nam
Est quod vis. curtois desinat ergo queri
Jlle nephanda lues reinardus et invida cunctis
(70) Non excusandus sed cruciandus erit
Nec domino regi. nec cuiquam parceret ille
Js quin traderet hunc. premia parva ferens
Hesterna magnum scelus hic michi luce peregit
Quem male tractavit ecce cuardus adest
(75) Jnfra regales treugas fedus que statutum*
Promictebat eum cantibus instruere
Cantibus intendunt ambo. pertranseo novi
Accelero que vias invenio que duos
Jam magister adest. veteri que ioco vacat. ipsum
(80) Discipulum leporem strangulat ore fero
Hunc que peremisset. nisi presens forte fuissem
Ecce recens vulnus comprobat ista suum
Ni rex punieris pro tali fraude nephandum
Dedecus a sera posteritate feres
(85) Jsengrinus ait. verum pancete profaris
Perfidus hoc dignus quod moriatur erit
Hoc scelus indultum sit ei. breviter quis ab illo
Qui non presumit estimo lesus erit
Audit id iratus grimbertus. surgit ad illos
(90) Reinardi fratris filius iste fuit
Est vetus exemplum lupe dixerat. os inimicum
Quod bene iam scitur rarius equa refert
[p. 6, fol. A3v]
Arguis in multis patruum quibus ipse teneris
Jure reus si rem cum racione notes
(95) Si duce dilectus foret et primatibus eius
Patruus et simili curia iure favens
Nequaquam posses evadere quin reus esses
Et dampnandus in hijs. tu quibus hunc arguis*
Dente momordisti tu pellem sepius huius
(100) Morsu dum valuit non resilire tuo
Non partiris ei pladis bigis tibi iactis*
Quamvis hijs nimium tu saturatus eras
Rodendum prebes os ex hijs piscibus illi
Hunc quoque fraudabas ipse bacone bono
(105) Dum partem pecijt. tu restem rodere perne*
Precipis. hanc dicens rodito pinguis enim est
Hunc acquisivit per summa pericula. vulpes
Jn sacco capitur sic que retentus erat
Jlle per ingenium licet evasit. graviora
(110) Hijs et majora sustulit ille lupo
Preterea magis est mirandum. conjugis eius
Herses quod patulo proba notanda refert
Quod dilexit eum lupa per tempus scio longum
Tali ferventes igne dedere fidem
(115) Si se reynardo subiecit amore. quod inde
Statim sana fuit. tristia nulla tulit
Sic lepus iniustam parat exercere querelam
Discere qui pecijt monachus esse volens
Si male cantavit non mirum. iure magister
(120) Reynardus potuit cedere discipulum
Pro sibi sublatis queritur curtoys canis extis
Que male quesivit per sua furta catus
Que male queruntur male perduntur. patruusque
Furta quod arripuit nil forefecit in hoc
[p. 7, fol. A4r]
(125) Postquam sunt regis facte treuge scio certe
Quod nichil arripuit. quo reus esse potest
Vestibus induitur duris et cuncta reliquid
Jeiunat. vigilat. pallidus atque macer*
Dimisit que domos. castella. velut que reclusus
(130) Non gustat carnes. pinguia. degit inops
Talia dum fatur spectant de valle venire
Clanclerum gallum prole suis que satis
Jmpositam feretro coppam quoque sive copitam
Cernunt. quam vulpes reddidit achephalam*
(135) Canclerus quociens pennas percussit utrimque
De feretro gallus ibat erat que dolens
Craiart et cantart gestant duo lumina fratres*
Defuncte feretri stipat uterque latus*
Pinta que cum sprota feretrum gestat. dolor harum
(140) Non modicus fuerat. flent nimis atque gemunt
Germane coppe fuerant. sic: ante tribunal
Regis perveniunt incipiunt que queri
Prosilit in cetum clanclerus. et ista profatur
Audi me bone rex. et miserere mei
(145) Dum transivit hijemps. et mensis aprilis adesset
Audax extiteram prole satis que meis
Octo satos habui. septem que satas michi prudens
Trutula: quas uno protulit accubitu
Fortis eram iuvenis que potens. infra quoque curtis
(150) Septa manebamus firma tenore suo
Custodes que canes nostri fuerant ibi multi
Qui bene noverunt exagitare feras
Jnsidians vulpes tociens inviserat ipse
Quod clausi et tuti non fueramus ibi
(155) Circuiens muros semel a canibus reprehensus
Et quoque pellis ei dilacerata fuit*
[p. 8, fol. A4v]
Sed tamen evasit quam noverat arte nefanda
Post redijt vestes religionis habens
Protulit et cartam signatam nomine regis
(160) Hoc que michi titulo scripta legenda datur
Rex leo precipio treugas: avibus que ferisque
Sub pena mortis quas fore mando ratas
Jnsuper et dixit de me canclere valebis
Am modo securus vivere nil que timens
(165) Devovi carnes et pinguia mandere cuncta*
Am modo iam sancte vivere quero senex
Vado vale cursus ego sum dicturus et horas
Sic abiens cepit dicere credo suum
Hijs super exultans abij pueros que petivi
(170) Cum quibus exivi septa timore carens
Furtive latebras fruticum transiverat iste
Dum pervenit ubi sum pueri que mei
Protinus e numero puerorum surripit unum
Vescitur hoc. instant tristia multa michi
(175) Postquam gustavit nec custos nec canis illos
Jllius potuit morsibus eripere
Perduxit pueros ter quinos usque quaternos
Jn tanto numerus est minor iste meus
Jlli luce canes hesterna surripuere
(180) Coppam presentem: rex miserere mei
Rex ait o taxe: patruus tuus atque reclusus
Annum si vivam tam sacra facta luet
Jam canclere sine: tua filia mortua constat
Quam nos non quimus plus retinere diu
(185) Exequijs pulchris terre tradamus humandam
Consilium super hijs post habiturus ero
Jam defunctorum carmen cantare iubebat
Jnchoat altissimo turba placebo sono
[p. 9, fol. A5r]
Quis lector vel quis cantor fuit hoc michi longum
(190) Enarrare foret. vel recitare grave*
Exequijs factis tilia sub amena copita
Ponitur in tumulo: condita sarcophago*
Marmor par intro tumulo superadditur alto
Jnsculptum que gerit istud epitaphium
(195) Functa sua vita iacet hic tumulata copita
Vitam demit ei vulpes fera progeniei.

Tractatur qualiter vulpes posset haberi
REx hijs finitis barones cogit in unum
Ut super hijs tractent. iudicium que ferunt
Consultus super hijs tractans deliberat omnis
(200) Judicium regi consilium que parant
Tandem decernunt. quod debeat ille citari
Pareat ut iuri. brunus et istud agat
Rex ait. urse: tibi commendo negocia cause
Te rogo sis cautus. et sapienter agas
(205) Gestiet ille nimis te ludere [te que dolosis]*
Fraudabit verbis: si queat arte sua
Brunus ait. rex me iam castigare recusa
Non volo: quod pro [me] solliciteris in hoc*
Si me deludat peream. vel decipiat me
(210) Hunc quin compellam deteriora pati
Sic que vale faciens abit indignando superbus
Huic tamen eveniet tristia multa pati
Jam que iter arripuit indignum pectore gestans
Quod leva reynardus fallere posset eum*
(215) Sic per opaca ruit nemorum vicina que silve
Proxima que stabat ad loca vasta venit*
Pascua reynardus querens fuerat quibus usus
Jnvenit hic curvas multimodas que vias
Est mons vicinus quem scandere debet et altus
[p. 10, fol. A5v]
(220) Si male pertusum brunus adire velit
Plurima castella servans sed dum metus instat
Jncolit hoc reliquis firmius istud erat
Jam iter expediens transit que suburbia valli
Brunus et ad portam pervenit usque domus
(225) Et cauda residens regis legatus ait sum
Qui sacra testatur ni venias quod abis
Jllius ex parte iuri parere cito te
O reynarde veni ne moriare male
Te cruce suspendet. vel membra rotis tua franget
(230) Ergo celer mecum consulo nempe veni
Audit reynardus iacet in porta. sed ad ima*
Jam loca descendit. plurima premeditans
Jam brunum novit. sed consilio parat uti
Jllum quo salvo fallat honore suo
(235) Et sic premeditans illi respondet. aitque
Grates consilio do tibi brune tuo
Ut non venisses. ego curtim regis adissem
Jam que novis plenus ventre tumesco cibis
Jam nequeo stare. timeo que quod ire nequibo
(240) Ultra mensuram sum satur ipse nimis
Dic que quod edisti. quod edebam. vilia certe
Vili nos inopes vescimur usque cibo
Mella favis edi. quorum michi copia grandis
Sed tamen hijs esis usque dolore gravor
(245) Quid reynarde refers reputas tu vilia mella
Dulcius hijs nichil est nil amo melle magis
O bone reynarde tu procura michi mella
Ad finem vite dulcis amicus ero
Brune quid est vis mel credo loqueris michi ludens
(250) Non facio sed mel dulcis amice rogo
Dum fuerim certus quod mella velis bone brune
[p. 11, fol. A6r]
Quod nequias denis mandere tanta dabo
Ne dicas denis reynarde. scias. quod mella
Que procul aut prope sunt. omnia solus edam
(255) Brune quid est quod agas prope degit rusticus unus
Lanfreidus dictus. mella tot ille tenet
Quod non per senos annos consumere posses
Hec tibi cuncta dabo si michi fidus eris
Et pro me placites ad curtim. vovit idipsum
(260) Brunus. quod fieret fidus ubi que suus
Nunc bruno dixit tibi tam promptum foret omne
Brune bonum. sicut quam cito mella tibi
Quamvis metretas septem capias. ea bruno
Dicta placent. ridet. vix quoque cessat ab hoc
(265) Cogitat hic si vim tenet ars mea. brune brevi te
Ducam quo ridens non eris ymmo dolens
Exit ad hec care mi salve dixit. habere
Si lucra vis. poteris non remanere diu
Vadamus. curvam que viam teneamus. habebis
(270) Jam satis. ingenium si valet usque meum
Penas non cenas. non mel sed fel vovet illi
Sic mel in ore gerens corde venena ferens
Sic multos quos consultos firmam tibi rerum
Ferre fidem. sed idem iam dare certus eris
(275) Jam que iter expediunt. lanfredis septa subintrant
Lignorum que faber optimus iste fuit
Lignum quercinum videre iacens. ibi clavis
Jn quo confixis rimula facta fuit
Panditur hoc gaudens que videt reynardus et inquid
(280) Melle fluit vas hoc. i properans et ede
Dulce licet mel sit. sapiens age. perditus essem
Si tibi mel noceat. tu sapienter edas*
Nil timeas. ait hic. non sum stultus bene norim
[p. 12, fol. A6v]
Jstis quis rebus debeat esse modus
(285) Vera refers ait hic ede tunc brunus caput infert
Cum pedibus primis. mella vorare parans
Extrahit hic clavos iam lignus clauditur intus
Captus cum capite cum pedibus que manet
Quid modo brunus agat licet is robustus et audax
(290) Extitit hoc illi non valet. immo nocet
Sic captus nunquam se solvi credit in altum
Reynardus stans est undique prospiciens
Lanfreidum celerem vidit ille venire securi
Et dolabro. bruno talia dixit ovans
(295) Gaude manduca my brune tuus venit ecce
Lanfreidus fundet pocula nempe tibi
Hec dicens abijt. lanfreidus adest. videt ursum
Sic captum. rediens concito. querit opem
Ad villam stantem propius ruit ille palamque
(300) Ursum sic captum nunciat ille viris
Omnis eum sequitur populus. ruit omnis in arma
Utra que plebs capiens spicula multimoda
Fustes. temones. fossaria. flagra. ligones
Uncos. et stivas. ut veniunt ab agro*
(305) Custos vexillum. crucis hastam presbiter. uxor
Jllius gestat ipsa iulocca colum
Sic que ruunt vetule. que vix dentes habuere
Que que movere pedes vix valuere suos
Sic fit ut a vulgo solet assidue recitari
(310) Dum currus stat a que plurima verba sonant
Quis que sibi caveat dum dampna pericula servat
Sepe gravare magis nititur omnis eum
Quod patet in bruno cui multi multa minantur
Qui non auderent si suus ipse foret
(315) Brunus stat dubius licet ipse pericula penas
[p. 13, fol. A7r]
At que metus retinet. deteriora timet
Audijt ut voces hominum tot. tot que tumultus
Cogitat intra se fata probare licet
Extrahit ergo caput. manet intus pellis et auris
(320) Leva. suos que pedes nititur extrahere
Hij licet extracti sint. ungues pelle priorum
Jn trunco cunctos deserit ille pedum
Sanguis et offuscans oculos de vulnere manat
Sic nec abire potest. et remanere timet
(325) Dum dubitat quid agat. sub sole videt venientem
Lanfreidum. sequitur plurima turba minax
Tytarus dumetas daphius alexis hyalas
[Alcon cum mopso cum corydone mycon]*
Egori et damori sic alphisabeus amitas
(330) Cum licia. moeris tirside codrius adest
Et plures alij. quorum male nomina novi
Assunt. invadunt. hic ferit ille iacet
Custos vexillum movet. et miserum ferit illum*
Presbiteri que trucis hunc ferit hasta crucis
(335) Contum cornutum movet otris. et hunc male tutum
Jnvadit feriens lumina percuciens
Lanfreidus que magis addens fera verbera plagis
Non parcit misero quem ferit ense fero
Nec minus octo furis. ferit hunc tua seva securis
(340) Juncturis humeri se gemit ille teri*
Sed hic elisus de verbere fit sibi nisus
Fortis et insanus prosilit inter anus
Quarum de numero quinas proiecit in ampnem
Labentem. subtus unus iulocca fuit*
(345) Presbiter ut vidit dominam sic ampne natantem
Dimittit miserum. vociferatur ita
Ecce iulocca natat. properati cito moneo vos
Uncis hanc liquidis fluctibus eripite
[p. 14, fol. A7v]
Et vobis penas relevans bis quin que carenas
(350) Do vestrum cuique dummodo detis opem
Dimittunt omnes miserum parent que moventis
Jn dictis dominam fluctibus eripiunt
Talibus intentos dum brunus viderit omnes
Volvitur in fluvio sic que natando fugit
(355) Ruricole stantes spectant ripam que tenentes
Jmproperant illi quo fugis adde moram
Jlle natat qua parte magis declivior unda
Labitur in preceps volvitur atque fugit
Cunctorum que memor tristi iam corde retractat
(360) Jctus et iactus quos modo passus erat
Primo reynardo maledicit. qui modo mella
Jn rima trunci querere iussit ei
Otris Lanfreidi custodis presbiterique
Hactonis que memor. iam maledicit eis
(365) Sic aliquantisper longe nans sanguine plenus
Saucius et fessus debile fecit iter
Jam natat ad ripam properans iacet ylia pulsans
Reynardum cunctis iudicat esse reum
Reynardus gallum lanfreidi iam prope septa
(370) Ceperat. hunc defert. abdita montis adit*
Nullius iter hoc est. placet hoc. ipsum quia nemo
Arceat. ut predam deserat ipse suam
Jmplumem gallum iam reddit vescitur illo
Jam que sitit siciens querere curat aquam
(375) Estus erat ruit ille cito sudor que per ora
Defluit hic et aquas ampnis adire cupit
Cor letum gestat et gaudia corde volutat
Lanfreidum brunum decoriasse putat
Sic fatur iure iam gaudia debeo ferre
(380) Mortuus est michi qui maximus hostis erat
[p. 15, fol. A8r]
Est actum nostro de concilio tamen istud
Non tamen a quoquam iudicer ipse reus
Sic ait ad vallem tendit. brunum que iacentem
Jn ripa cernit ulterioris aque
(385) Cum que videt brunum. dolet. et. quo gaudia pridem
Gestabat gestat pectore tristiciam
Et dicit. lanfreide miser tu sis maledictus
Qualiter evasit qui tibi captus erat
Nescis. quanta latet dulcedo carnibus eius
(390) Vescitur usque libens nobilis omnis eius
Jlle facit finem dictis. descendit. ut ipsum
Cercius exploret. et videat quid agat
Egrum dum videt hunc. et vulnera multa gerentem
Ylia pulsantem. iam videt ista libens
(395) Dicit presul ave reynardus adest tuus ille
Hostis. et invisus quem modo cerne precor
Quis barbam rasit. et tonsuram tibi talem
Quis dedit. hic leva transit ab aure caput
Abbas aut prior es. tonsura probat tua talis
(400) Namque tuum decorat magna corona caput
At que cirotecas hirsutas exposuisti
Quod manibus nudis estimo sacra colas
Audijt hec brunus. vindictam non valet inde
Sumere. sed surda preterit aure probra
(405) Et redit in fluvium velox. et tranat eundem
Et venit ad ripam citerioris aque
Qualiter ignorat iam regem possit adire
Sunt que pedes egri. stare vel ire nequid
Sic iter arripuit cauda que sua residenda
(410) Per femur utrum que vertere cepit humum
Sic que fatigatus se per sua menbra volutat
Et rotat in girum sic abeundo procul
[p. 16, fol. A8v]
Quando venire vident hunc qui cum rege fuerunt
Mirantur primo rex bene novit eum
(415) Rex ait ecce venit brunus meus ille satelles
Saucius et lesus per caput ipse rubet
Et quis eum lesit prope regem venerat ille
Dum fari potuit iam gemit hic et ait
Rex pro reynardo queror hic quia perdere fraude
(420) Aurem me levam fecerit atque genas
Sic quoque me lesit sed rex ait ulcio digna
Ni super hijs fiat sim maledictus ego
Denotat hoc illos quos gloria vexit inanis
Prelatinus honor quando paratur eis
(425) Nec curant leges sed querunt lucra rapinas
Propria non tribuunt ast aliena vorant


Mittitur cattus pro vulpe
NEc mora barones ad consilium vocat omnes
Ut iam decernant. quid facient super hijs
Decernunt cupiunt que quod hic iterato citetur
(430) Tibertus que catus nuncius ibit ad hunc
Reynardo quin privatus is est et amicus
Et quamvis parvus corpore mente valet
Regi consilium placet hoc. cate dicit abito
Ut tecum veniat fac cito nam que potes
(435) Ex istis quidam dicunt tibi quod bene credit
Consilijs que tuis utitur ille lubens
J celer ergo. catus respondet me bone noli
Mittere rex. dubito qualiter illud agam
Et cum non potuit brunus tam fortis et audax
(440) Jstud perficiam quomodo parvus ego
Rex ait. es prudens. quamvis parvus. quia multi
Per vim quod nequeunt artibus illud agant
Quod iubeo cito fac ait hic iam mittor ad istud
[p. 17, fol. B1r]
Tristi mente bonum det deus inde michi
(445) Sepe futurorum mens est presaga malorum
Affore testatur que mala sepe sibi
Tiberto placet hoc. qui tali mente tetendit
Regis ad imperium. nam mala multa tulit
Jam que igitur aggreditur currens procul inde venire
(450) Fatalem larum prospicit hic. et ovat
Salve lare refert. latus ad dextrum michi pennas
Verte tuas. transi sic. et ad alta vola
Jam videt hic fruticem. per quem transire volebat
Per que latus levum transit ille suum
(455) Sic per avem factum tibertus idem sibi signum
Pro tristi reputat. nec placet omen ei
Mente tamen valida suffert et gaudia monstrat
Exterius. que non intima cordis habent
Ad male pertusum veniens. iam repperit illuc
(460) Reynardum. portam qui stetit ante domus
Stabat enim cantans. iubilans quoque deliciose
Ut princeps regni tocius ille foret
Salve reynarde tibertus dicit amice
At que bonam noctem det deus ipse tibi
(465) Rex iubet ut venias mecum. mortem ve minatur
Hic tibi ni venias. tu celer ergo veni
Care nepos reynardus ait. bene iam venias tu
Tu michi dilectus sum tibi nempe favens
Nil nocet inter eos reynardo blanda loquela
(470) Corde dolos tractat dulciter ore loquens
Apparens istud fiet notum que priusquam
Cunctorum finis venerit inter eos
Sic quoque sunt multi. qui coram dulce loquuntur
Sed tamen est nequam post et iniqua fides
(475) Dicit item mecum pernocta. mane que primo
[p. 18, fol. B1v]
Ad regis pariter ibimus ambo domos
Non cognatorum cuiquam plus quam tibi fido
Tu quia cognatus es meus atque nepos
Venerat hic brunus tam fortis tam ferus ille
(480) Extitit ut secum currere pertimui
Jbo tamen tecum dum crastina venerit hora
Ortus aurore suscipiamus iter
Ergo morare veni quid edemus si moror inquid
Alter ait rara nunc ait esca michi
(485) Melle potes vesci vis mel non est ne tibi mus
Jam murem tantum da satis illud erit.
Vis mures dixit volo. mures diligo nam mus
Est dulcis. cunctis plus placet ille cibus
Muribus ergo me posset redemi tua culpa
(490) Quamvis occisor iam patris ipse fores
Hic ait ergo veni. hic prope presbiter unus
Tot pingues mures horrea cuius habet
Quos non gestaret currus. tot sunt ibi mures
Quot sua conqueritur horrea cuncta replent
(495) Essem nunc utinam presens. ait ille. veni nunc
Te ducam mecum. nunc et eamus ait
Et cingit paries terreus omnis ea
Jam properant ambo veniunt ad tecta cupita
Preterita nocte fracturam fecerat ille
(500) Reynaldus. gallum dum tulit inde bonum
Presbiteri que puer est iratus. laqueumque
Ut vulpem capiat insidiando struit
Jn lustro laqueum sistit. reynardus idipsum
Noverat. intrare suadet et ipse catum
(505) Jntra manduca reynardus dicit et audi
Qualiter alludens mus ruit omnis ibi
Dicit tibertus intrem suades ne nocivos
[p. 19, fol. B2r]
Novi presbiteros tot quoque scire dolos
Hos attemptare dubito reynardus ait tunc
(510) Audax esse soles. hic metus unde venit
Jam pudet hoc dixisse catum. cito prosulit intrat
Et cadit in laqueum qui sua colla ligat
Paret adulantis infida fides. ita demon
Vel caro vel mundus istius instar habet
(515) Sic et adulantes per mundi nos mala ducunt
Donec nos faciant mortis adire mala
Ergo resistamus istis suasionibus omnes
Ne nos in laqueum per mala facta trahunt
Stat catus in laqueo delusum se videt. alto
(520) Clamorem miserum protulit ille sono
Martinus que puer excitur clamitat eya
Vulpes est capta. percuciamus eam
Suscitat inde patrem matrem. reliquos quoque cunctos
Nudus et e lecto transvolat ipse pater
(525) Et puer accelerans it ad illum. clamitat. hic est.
Accendit lumen ipsa iulocca cito
Uxoris que colum sumit pater. et ferit illum
Jnvadunt omnes. nemo que parcit ei
Martinus petram sumit. quam iecit in illum
(530) Et percussurus elevat ipse colum
Tibertus que videns metuens que mori. ruit illi
Jnter utrum que femur dentibus. ungue fero
Extrahit hic unum de testibus. id que iulocca
Quando videt nimium dolet hec. et ayt
(535) Non ego pro magno vellem iam munere testor
Quod dolor hic nobis contigit atque pudor
Vellem quod nunquam laqueus situs iste fuisset
Js pro quo pereat iste statutus erat
Care puer patris hoc est de testibus unus
[p. 20, fol. B2v]
(540) Dampnum nempe mecum dedecus atque suum
Et quamvis fuerat sanatus vulnere tali
Non hic ad venerem promptus et aptus erit
Audit reynardus sicut stetit ante foramen
Pro magno risu sibulat ille culo
(545) Jam que iulocca sine dixit dolor immodicus cur*
Est tibi solare tristia corda tua
Vidi multociens oracula que resonabant
Una campana nec pudor extat eis
Presbiter allisus dum sanus erat bene sola
(550) Campana poterit hic resonare tibi
Sic que parum perdes resonando locum que prioris
Fratris qui superest suppleat ille tibi
Hec dicens abijt reynardus presbiterumque
Ad molles portant iam recubare thoros
(555) Designantur in hoc bene mores presbiterorum
Qui sunt incesti. luxuriam que colunt
Dicuntur merito nudi virtute. pudore
Cum nichil hos sceleris luxurie que pudet
Testiculos perdunt cum per mala sunt muliebres
(560) Actibus et fugiunt mollibus esse viri
Sic in derisum populi veniunt inhonorant
Se per luxuriam per que gulosa mala
Clade sacerdotis videt illos quando morari
Molitur funem rumpere dente catus
(565) Quo rupto properat fugiens. extra que foramen
Prosilit. atque suas arripit ille vias
Et venit ad regem sol quando cepit oriri
Saucius et lesus constitit ante ducem
Hunc amisisse dum rex lumen videt unum
(570) Reynaldo duras protulit inde minas
Ac ad consilium primates cogit in unum
[p. 21, fol. B3r]
Jgnorat quin. quid faciat super hijs
Sed de consilio dubitant. consurgit ad illos
Grimbertus. multa vos agitatis ait
(575) Sit licet michi duplo patruus nocuus vice trina
Postulat ut iuris ordo citatus erit
Ut que solet liber. si iam non venerit. harum
Jn quibus arguimur. tunc erit ille reus
Rex grimberte refert. quis vis trino citet illum
(580) Quis quoque vult oculum perdere sive genas
Audax nullus erit. grimbertus dicit ad ista
Audeo si iubeas hoc opus aggrediar
Providus et cautus tunc rex ait. o bone vade
Ne te decipiat per mala facta cave

Mittitur taxus pro vulpe cum quo venit
(585) SIc grimbertus abit male pertusum petit illic
Jn foveam patruum repperit. atque suos
Quam cicius potuit patruum natos que salutat
Ac hermelinam dulciter. hic et ait*
Tempus ad huc reynarde tibi non esse videtur
(590) Ut mecum venias regis ad hospicium
Hoc accusatus multum graviter que citatus
Es ter. quod venias consulo nempe tibi
Si que diem trinum transire sinas. tibi nulla
Esse potest venia ius perit omne tuum
(595) Et male pertusum rex destruet ante que portam
Jpse crucem faciet constituet ve rotam
Jn qua punitus fies uxor que satique
Subdentur penis ipse nec effugies
Consulo quod mecum vadas tibi contigit usque
(600) Major fortuna difficilis que magis
Quam coram cunctis per iussum regis abires
Cras liber causis in quibus argueris
[p. 22, fol. B3v]
Jnquid reynardus scio quod verum michi dicis
Jre tamen tecum iam que timesco satis
(605) Nam cuncti qui sunt illic michi sunt inimici
Jre bonum si rex me sinat omen erit
Et tamen ire michi melius quam perdere cuncta
Uxorem natos lustra que sive domos
Si que tenere velit nos rex vitare nequimus
(610) Tecum quando velis ire paratus ero
Hermelina meos commendo modo tibi natos
Ut pascas foveas hos dape mente bona
Et reynardinus cuius lanugo nitescit
Assuescet patris actibus ille reor
(615) Nunc quoque commendo reliquos specialius illum
Est quoque roscellus fur bonus atque sagax
Si que bonum facias natis si venero sospes
Grates condignas reddere promptus ero
Sic que vale faciens abijt. tristantur et uxor
(620) Et nati. dum sic propria cuncta fugit
Aggrediuntur iter grimbertus patruus eius
A male pertuso non procul exierant
Unde reynardus ait. en aspice dulcis amice
Pre timore gravi sudo tremo que necis
(625) Jam que mori vereor contricio magna movetve
De culpe factis preteritis que malis
Sed si confessus fuero mea crimina. fiet
Clarior. et veniam spiritus inveniet.
Alter ait. si vis veraciter illa fateri
(630) Et liber cunctis iam fore criminibus
Jam detestari tu debes furta rapinas
Vel confessio nil proderit ista tibi
Jlle refert verum dicis non presbiter ullus
Est hic. audi me iam rogo consulo te
[p. 23, fol. B4r]
(635) Jncipit hic et operta simul perversa que fari
Alter ait nequeo sic tibi consulere
Ut sunt facta: michi debes probra cuncta fateri
Ut que sciam. veniam si cupis inde dari
Denotat hoc quod sit confessio raro fidelis
(640) Ultima. quin venit sera metu que necis
Quidam verborum per pallia probra fateri
Sic cupiunt. sed non est dolor ille bonus
Vera frequens humilis confessio pura fidelis
Sic sit. ut auditor crimina cuncta sciat
(645) Jncipit hic iterum cunctis avibus que ferisque
Me peccasse queror. est mea culpa gravis
Ac ysengrinum plus quam tibi dicere possum
Decepi tociens. nec suus exsto nepos
Hunc patruum dixi. quod per mendacia finxi
(650) Ut que magis possem fraudibus esse nocens
Hunc et ad almariam duxi. nos ambo recepti
Jlluc et exstitimus religione simul
Discere nempe cupit ibi campanas resonare
Ac campanarum funibus apto pedes
(655) Quos trahit et retrahit placet et non destitit inde
Dum icti veniunt. iniciunt que manus
Hunc que peremissent. si non statim retulisset
Fratres desinito monachus exsto loci
Post hinc tonderi faciebam fraude coronam
(660) Et poterit semper illius esse memor
Cunctos de capite crines uri faciebam
Contrahitur craneum pellis et usta fuit
Post supra glaciem pisces huic querere suasi
Jmposita cauda sic residebat aquis
(665) Frigus erat magnum que gelu quod cogebat undam
Et dixi caveas ne moveare sedens
[p. 24, fol. B4v]
Commovet ille tamen caudam leviter michi dicit
Care nepos multis sencio piscis adest
Desine tunc moveas non amplius illam
(670) Dum veniunt pisces hic sedet heret aquis
Novi lux oritur curro pertranseo villam
Excito iam populos tunc moveo que canes
Diffugio veniunt populus que canes quoque caudam
Nititur extrahere non valet heret aquis
(675) Cernitur invadunt omnes trahitur baculatur
Jctibus et canibus sic obijsse putant
Unus et exemit gladium ferit amputat illi
Caudam vix lesus aufugit ille miser
Jnde reconcilior huic pacem michi prestat
(680) Anni per spacium iurat amiciciam
Altilibus multis illum vovi saciare
Firmior ut nostra duret amicicia
Jn que domo iuxta valvas dixi residere
Jn trabe cum gallo ter quater altilia
(685) Hos illi vovi concedere. dummodo mecum
Jret. abimus ibi scandimus alta domus
Stans que metu iuxta valvas ait invenio nil
Dixi. cur intra. iam satis invenies
Et dubitans intrat. quod eum fraudare valerem
(690) Dum video moneo procidit interius
Hoc casu cunctos hic suscitat ede cubantes
Surgunt accendunt lumen eum que vident
Jnvadunt illum. capitur. trahitur. laceratur
Qualiter evasit non bene scire queo
(695) Pacificor rursus huic carnibus hunc saturare
Vovi sum que per hoc factus amicus ei
Terra que fertur viromandia presbiter unus
Mansit et amplosis villa vocata fuit
[p. 25, fol. B5r]
Dicior hoc nullus cameram retinebat in illa
(700) Carnibus apposita plurima perna fuit
Qua que latens feci cum fraude foramen et illuc
Jntravi tociens hinc alimenta trahens
Huc ysengrinum duxi mecum sed et illud
Jntramus dictis vescitur ambo cibis
(705) Tot vorat is quod venter tumet sic parte reverti
Non valet ille satur qua venit esuriens
Sed manet hic pleno cum ventre foramine captus
Hunc ego quod possum fallere cerno locum
Presbiter hic habuit dilecte nempe caponem
(710) Quem placido fecit pectore ferre nolam
Assuetus manibus cunctorum sumere pastum
Pinguior hoc illa non regione fuit
Jllum presbitero rapui commedente vidente
Ad mense tripodas stans licet ipse fuit*
(715) Presbiter iratus ad mensam vovit et inquid
Umquam quod vidit talia nemo reor
Jn propria vulpes iam predo domos spoliat me
Sed quod venerit huc ve sibi nam que luet
Cultellum sumit. sequitur me cum famulis sex
(720) Jnstant. me que fugant ast ego diffugio
Hac ysengrinus qua stabat parte cucurri
Jpsis nam volui visus ut ille foret
Presbiter exclamat. hanc predam desine predo
Et quia pinguis erat decidit ille michi
(725) Ac ysengrinum videt is. dum sublevat illam
Huic ultro iaciens impetit ille ferox
Fustibus invadunt illum dicti famuli sex
Exoritur clamor. fama que talis erat
Presbiteri cameram subijt lupus. in que foramen
(730) Quod subijt captus ventre tenetur adhuc
[p. 26, fol. B5v]
Conveniunt populi capitur trahitur laceratur
Antro detrahitur colla que fune ligant
Jnnectant collo lapidem, sua lumina velant
Hortantur que canes hunc agitare student
(735) Donec fessus humi cecidit quasi mortuus herens
Dum que vident pueri gaudia magna tenent
Jmponunt illum feretro clamore ferentes
Huc illuc magno cantibus atque iocis
Tandem projiciunt in fossam qualiter ille
(740) Fugit et evasit non bene scire queo
Tot mala pertulerat per me quod nescio finem
Me tamen uxoris plus probra facta movent
Hanc erga multum forefeci me piget huius
Plus reliquis factis dicit et alter ad hec
(745) Nescio sermonem quo vertis ego forefeci
Jllius uxori nescio quid notat hoc
Dic et aperta michi quod scire queam tua facta
Si vis consilium quod tibi dem super hijs
Alter ait si dixissem tibi cum muliere
(750) Dormivi patrui non honor esset idem
Scito que quod michi rex non evasit nisi lusus
Et lesus fuerit artibus usque meis
Talia regine feci. quod vix ad honorem
Perveniet de me qualia passa fuit
(755) Brunum sanguineam faciebam ferre coronam
Tibertum duxi. quo mala pertulerat
Canclero rapui pullos magnos minimos que
Hinc de me fuerat iusta querela sua
Nunc grimberte mea tibi dixi probra michi que
(760) Jnjungas. quod tu videris expediens
Grimbertus sapiens fuerat virgam que revellit
Cum qua donat ei verbera dena quater
[p. 27, fol. B6r]
Consulit ut psalmos legat errantes que reducat
Jeiunet vigilet. et sacra festa colat
(765) Abjuret furtum predam. sed et ammodo vivat
Contentus proprijs abstineat que malis
Arripiunt que viam. postquam confessio facta
Constitit ad regem protinus ire student
Stat que prioratus ibi nigrarum monacharum
(770) Non iusto calle sed secus inde parum
Servat et altilia non pauca domus memorata
Novit reynardus. sic que profatus ait
Jam via nostra patet. tendamus eo prope claustrum
Lusit grimbertum taliter hic. et eunt
(775) Hic que videt plures gallinas atque capones
Unus et ex illis exterius capo stat
Jmpecijt hunc vulpes spergit plumas ait alter
O reynarde miser. desine quid ne facis
Vis nunc confessus ad pristina probra reverti
(780) Ac abiurati iam reus esse mali
Te tedere nimis posset. reynardus ad ista
Non michi continget amplius hoc que malum
Jstud et oblitus fueram michi quod velut istud
Jndulgere deus te rogitare rogo
(785) Jam redeunt ad iter. pontem subeunt. retroflectit
Lumina reynardinus semper ad altilia
Grimbertus notat. et dicit sic. pessime quid nam
Est quod agis nec adhuc corda domare potes*
Et reynardus ait. tu peccas. me quia turbas
(790) Me duris verbis quippe dolere facis
Sum memor aucarum. sic altilium et anatum
Hijs rapui fraude que dominabus ego
Pro quibus orare studeo. sic fatur ac ipse
Spectans altilia. dente ligurrit ad hec
[p. 28, fol. B6v]
(795) Si caput avulsum foret illi iam nisi fallor
Tam rapit altilia quod volitaret ad hec
Par huic est qui confessus sua probra nec horret
Ad mala que planxit prima redire cito

Hic vulpes venit coram leone et persuadet pulcre
REynardus graditur quanto que propinquior aulam
(800) Aggreditur tanto continet ille metum
At que metu sudat; veniens cognoscitur illis
Cum duce qui fuerant it manifestus eis
Et regis natus velut esset nec forefactor
(805) Conscius ullius ibat in alta means
Hunc que venire vident hij qui cum rege venerunt
Debilis atque potens pauper et ingenuus
Et nullus remanet humili tam stirpe creatus
Hunc accusare quin parat atque queri
Hic intergressus ad regem dicit ave rex
(810) Semper honor tibi sit sum tibi nempe favens
Nec puto quod talem famulum rex ullus habebat
Et sibi tam fidum: quam tibi semper eram
Et coram cunctis extollens semper amans que
Te fuerim. semper letus amore tuo
(815) Sed sunt non nulli qui me privare laborant
Fraude favore tuo. sic et honore meo
Me que gravare student. odium que michi generare
Sed nequeunt. cum sis providus atque pius
Sic nec fallaci vis credere sive dolosis
(820) Quod constat ducibus et tibi summus honor
Nec reges decet ut credant mendacibus aut hijs
Qui bene noverunt ledere fraude bonos
Sed coram ducibus hodie bene credulus aulis
Falsus adulator regnat habet que locum
(825) Sed qui veraces sunt atque boni: removentur
[p. 29, fol. B7r]
Et sunt contempti. curia spernit eos
Nec detractori rex debes credere cum sis
Nobilis atque potens iustus amans que bonos
REx respondet ad hoc. o fur reynarde malignas
(830) Quantas scis artes. verba dolosa simul
Scis et adulari. nec sit tibi pacificator
Ergo sinas fari subdola verba tua
Quod tibi gratus eram. quod servieris tibi reddam
Grates condignas. premia nempe feres
(835) Suspendere reor hac luce. tuum que probabit
Jam collum quantum ponderat ipse culus
Quantum perdiderim clanclerus ait sive gallus
Rex ait. os teneas. me sine galle loqui
Jam respondere sine me fallacibus eius
(840) Verbis astutis. que bene noverit hic
O teynarde: fides et amor famulis modo parent
Bruno. tiberto. quam michi fidus eras
Tiberto patet in misero. bruno que coronam
Qui tenet abrasam. sanguineum que caput
(845) Rex reynardus ait mirum loqueris. michi salvo
Si fari liceat illud amore tuo
Si rapuit brunus lanfreidi mella. quid ad me
Si lanfreidus dedecus intulerit
Ex hoc vindictam potuit sumpsisse priusquam
(850) Fugerat in fluvium. si foret ille valens
Sic et in ede mea susceptus honore. quid ad me
Verbera si tulerit per sua furta catus
Presbiteri mures rapturus nocte latenter
Me sine discessit. et sine consilio
(855) Quis dubitat quin me si vis occidere possis
Rex leo. Sive rotis frangere membra mea
Seu cruce punire cupias. aut igne cremare
[p. 30, fol. B7v]
Aut cecare potens es quia vilis ego
Sub que potestate tibi sunt animalia cuncta
(860) Jllorum tu rex es dominus que simul
Justa licet fuerit mea causa nimis que nocens sim
Sive gravare velis sive gravare potes
Ergo parum ceso puto quod me laudis habebis*
Jre frena tue comprime parce michi
(865) Astuti tociens sic veris frivola miscent
Discerni possunt sic sua verba male
Assurgunt statim vervex belinus et uxor
Jllius havuigis agna loquuntur ita
Omnes surgamus pereat qui differat ultra
(870) Sit monstrata duci nostra querela cito
Consurgit brunus eius natis et amicis
Sic quoque tibertus sic lepus atque caper
Capra que sic et aper porcus sus hynnulus edus
Cervus equus. mulus. taurus. asellus iners
(875) Martarus et migale luter castor que tebalus
Spinga que mustela dammula caniculus
Tiselinus corvus. canclerus gallus. anas que
Altilis et perdix anser et auca simul
Hij pro reynardo iam coram rege queruntur
(880) Jn causam que trahunt hunc. faciunt que capi
Jam placitare parant hinc inde que sunt raciones
Proposito. quas non enumerare queo*
Si vellem cunctas ex ordine pandere causas
Hinc illinc. longus tedia sermo daret
(885) Causa que processit pocior. rex cogit in unum
Cunctos primates. iudicium que petit
Reynardum dampnat sentencia iam cruce dignum
Supplicio que necis quam bene promeruit
Grimbertus que videns quod reynardus reus esset
[p. 31, fol. B8r]
(890) Et condempnatus exijt ille suis
Nec tolerare potest. quid suspensus foret ille
Ante suos oculos. dedecus esset ei
Cum notis et cognatis abit ille quibusdam
Ex hijs. cara tamen mors sua talis erat
(895) Rex ut erat sapiens multos que videns abijsse
Grimbertus iuvenes cogitat iste sagax
Sit licet ille malus. multos que bonos que parentes
Servat. et hinc posset forte venire malum
Ergo sic loquitur bruno que lupo que catoque
(900) Quare negligitis nec properatis ad hec
Jnclinata dies est. et si debeat ille
Suspendi. fieri iam mora nulla potest
Accelerate. frutex multus quoque sepis ubique
Qua suspendatur. ite parate crucem
(905) Tanta scit ille pedes si ternos sive quaternos
Effugiat nobis. non bene captus erit
Ysengrinus ait. prope crux est una parata
Attamen ingemuit. dum loqueretur ea
Tibertus notat et dicit. lupe iure dolens es
(910) Nam tibi reynardus fidus amicus erat
Tradidit ipse tuos fratres rymum vuydelantum
Jstos suspendi fecerat ipse duos
Si memor istorum. grates sibi reddere velles
Suspendendus adhuc non foret ille malus
(915) Ysengrinus ad hec respondit. et ista profatur
O tiberte loquax. scis modo multa loqui
Et nisi deficerit restis nobis. gula sciret
Jam sua de quanto pondere cauda foret
Us que modo tacuit reynardus. iam loquitur sic
(920) Vos domini penas accelerate meas
Tu procurasti lupe. reynardus tuus ille
[p. 32, fol. B8v]
Quod suspendetur. qui fuit ante nepos
Cum sis electus et brunus ad hoc properate
Una vobiscum cursitet ipse catus
(925) Nam funem tibertus habet collo ligatum
Quem tulit e laqueo presbiteri que domo
Scandere tibertus bene scit vestra sine pena
Annectet ligno concito funiculum
Ysengrinus ait. audi mi brune. coronam
(930) O per claustralem. quod tenet alta caput
Estimo consilium melius nullus dare. optat
Claustralem potum. iam que paremus ei
Suscipe brunus ait funem tiberte. tuum que
Nunc oculum solvat iste. meas que genas
(935) Hunc suspendamus ad scandala magna parentum
Jam que luet penas quas bene promeruit
Tam letam penam catus inquit. non ego feci*
Umquam. funiculum protinus arripuit*
Hic tres primates. quos non reynardus amavit
(940) Jre parant. brunus et catus atque lupus
Ast ysengrinus cunctis notis et amicis
Commendat. teneant hunc. nec abire sinant
Precipue tamen uxori preceperat hyrce
Ut semper custos cautus sit eius ea
(945) Per barbam teneat. prope stet. nec deserat illum
Vel prece vel precio sive timore necis
Reynardus coram cunctis astantibus inquit
O lupe da veniam iam michi dimidiam
Sis licet ipse gravis hirce matertera facti*
(950) Cum memor antiqui. tristia nulla dabit
Ast consanguineum male tractas. et catus atque
Brunus vos estis iam michi nempe graves
Quod moriar facitis. et qui me viderit omnis
[p. 33, fol. C1r]
Me furem per vos estimet atque vocet
(955) Jte parate crucem que nunc intenditis in me
Ac de me facere concito perficite
Nonne pater moriens liber cura fuit omni
Nec timeo mortem cor michi tale manet
Accelerate necem pereatis ni faciatis
(960) At que pedes pereant. ossa que vestra simul
Respondetur amen tribus hijs ac prosilientes
Currunt iocundi gaudia magna tenent
Hos dum reynardus currentes et salientes
Viderat intra se cogitat hec et ait
(965) En quales domini michi funem nectere credunt
Ad suspendendum non erit ut reor hoc
Exultent et prosiliant si robur habebit
Ut michi proficiet ars mea cuncta luent
Malo tamen quod sint procul a me quam prope starent
(970) Omnibus hos alijs plus ego pertimui
Consummare licet artes illas. ego nocte
Ante diem recubans quas meditatus eram
Multa licet sapiat rex iam faciam tamen ille
Quod sit deceptus fraude vel arte mea
(975) Rex iubet ut perflet cornu tibicen aduncum
Ad cuius sonitum plebs simul omnis eat
Protinus educi miserum rex precipit illum
Una communes precipit ire feras
Ac reynardus ait. sine rex crux ille paretur*
(980) Jn qua suspendar. et spacium michi da.*

Hic vulpes publice confitetur
QUi sunt presentes cunctis mea crimina pandam
Jnnocuus quod sit nemo gravatus in hijs
Rex ait ergo refer stat reynardus quasi tristis
Et circumqua que prospicit hic et ait
[p. 34, fol. C1v]
(985) Nullus in hac turba remanet quin sum reus illi
Actamine actendat que loquor omnis ea
Dum mea perfudit etas me primula. simplex
Et purus fueram: lacte remotus adhuc
Jvi cum gregibus agnorum ludere pratus
(990) Audio banlantes interimo que duos
Jn primo lambo de sanguine. postea carnes
Scindo. placent. leno taliter efficior
Post hec. ad capras pascentes cursito silvis
Macto duos edes. hos que latenter edo
(995) Post hec altilia. sic aucas sic et anatas
Quod que invenio strangulo. macto. voro
Sic lenocinijs assuescens. omnia cernens
Jnterimo rapio que superare queo
Jnde lupum iuxta vuancellis tempore brune
(1000) Jnvenio. patruum se tulit esse meum
Et facti socij consorcia fida vovemus
Huius me potuit iuge pigere rei
Et que furamur communia sunt. ego parva
Furor. et hic magna. publica sunt tamen hec
(1005) Nec sic publica sunt quin letor. si michi posset
Jllorum minima cedere particula
Et dum vervecem rapiebamus vitulum ve
Jratam faciem prebuit ille michi
Tunc ego communem non audeo tangere predam
(1010) Convocat hic natos et simul omne vorant
Tunc michi vix minima cecidit corrosa que costa
Contentus minimis sic ego [sepe] fui*
Non tamen inde queror; cum vaccam sive baconem
Seu magnam predam seu rapiamus omne*
(1015) Uxorem septem natos vocat. et vorat ille
Cuncta suis natis. sto que remotus ego
[p. 35, fol. C2r]
Nec defectus ad hoc me compulit ulla ve causa
Quod patruo vovi sed mea sola fides
Huic quoque quam tenui sed et esum si voluissem
(1020) Quesiturus eram ne michi deficeret.

Hic vulpes decipit regem sic evadendo
SCito quod sim rex argenti dives et auri
Quod senis vicibus ferre quadriga nequid
Rex respondet ad hec festinans. est tibi tamen
Nec celato precor unde venit michi dic
(1025) Jlle refert te nec celem. furatus ego sum
Et nisi fecissem. mors tibi prompta foret
Traditus extiteras quod amicus dedecus esset
Territa regina percipit hec et ait
Heu mi reynarde quid dicis dic celer heu heu
(1030) Heu michi reynarde dic rogo cuncta palam
Adiuro te per sacra quod dicas modo cuncta
Morte mei domini cognita que tibi sint
Regem reginam deludit taliter iste
Arte sua. quod erat factus amicus eis
(1035) Ac ysengrinum brunum quoque tradet. ut ipsis
Rex crudelis erit. hos que necare volens
Potum claustralem credunt huic fundere sed fel
Hijs potum fundit. quod sine laude bibent
O regina refert reynardus. et hec quasi tristis
(1040) Ordine cuncta tibi pandere proposui
Quamvis non monitus. si talia facta tacerem
Cum formido movi manibus esset onus
Si fieri mandet rex ipse silencia pandam
Qualiter ad mortem traditus ipse fuit
(1045) Accusabo meos electos atque propinquos
Jnvite facio sum quoque tristis ob hoc
Ni que metu mortis compellerer. inde silerem
[p. 36, fol. C2v]
Sed timeo penas hinc inde tartareas
Pectore tristatur rex. at ait. o michi verum
(1050) Dicis reynarde. qui cito dicit ita
Ne me mentiri rex crede. miser que licet sim
Cum videam quod sim iam moriturus ego
Peccasti. quod tu loqueris michi sic an oportet
Quod dicam verum. iam mea fata vides
(1055) Nutu regine que regis tristia facta
Pertimuit. cunctos rex reticere iubet
Quem que loqui prohibet. donec cum pace loquendo
Dicere que captat omnia finierit
Jam reticent omnes rex fari precipit illum
(1060) Jlle dolo plenus incipit hec. et ait
Dummodo me fari rex precipit: omnia pandam
Qualiter ad mortem traditus ille fuit
Huius se pudeat qui promeruit. quia nolo
Jstius sceleris parcere complicibus
(1065) Jam que notent omnes. carnalem quomodo patrem
Grimbertum que simul prodit is. hoc que facit
Jam que cupit. quod ei credatur ab hostibus. illos
Prodere. si temptet atque gravare velit
Es ermerisci dudum pater inveniebat
(1070) Jnquit reynardus sic que superbus erit
Et sic elatus. similes sibi despicit omnes
Es illi quoniam corda tumere facit
Misit ad ardenam grimbertum querere brunum
Multa per hoc mandans verba salutis ei
(1075) Jnter que mandat huic. quod iam subeatur ab ipso
Flandria. si cupiat regis honore regi
Si rex esse velit brunus letatur ad ista
Nuncia. rex quoniam gestijt ille fore
Jn vuasiam venit a patre receptus ibidem
[p. 37, fol. C3r]
(1080) Eius in adventu gaudet et ipse pater
Grimbertum que vocant ysengrinum que fuisse
Jstorum quintus dicitur esse catus
Hij simul ad villam properant que dicitur ista
Jnter gaudanum nunc vuasiam que sita
(1085) Tempore nocturno servant ibi perliamentum
Misterium faciunt consilium que suum
Conspirant. iurant inibi supra que coronam
Hoc ysengrini constituere rarum
Jn solio regni brunus statuetur ab ipsis
(1090) Rex et aquisgranum regia septra geret
Si rex seu reliqui de regis parte venirent
Hijs opponentes vis adhibenda foret
Nam pater hos censu removeret copia cuius
Magna pater fecit omnia posse fidem
(1095) Omnia prenovi. sed vobis quomodo dicam
Grimbertum letum contigit esse mero
Cum muliere mea decurreret ille per agros
Ut temulentus erat. omnia dixit ei
Jlla fidem dederat quod eum non proderet. atque
(1100) Omnia celaret se reticere vovens
Ad me quam primum venit vulpecula coniunx
Cuncta michi narrat ordine dicta sibi
Jntersigna refert verissima. que bene novi
Jllis auditis frigida corda stupent
(1105) Horror et invasit me. nam coma vertice surgit
Nam que metu magno mens mea contremuit
Ranarum que memor. que dudum libera turba
Nunc trepidant metuunt alite rege dato
Libera iam dudum sibi postulat a iove regem
(1110) Clamans cum rauco guttere rana loquax
Auditis precibus datur ipsa ciconia ranis
[p. 38, fol. C3v]
Rex. has inventas que vorat atque necat
Perpetuo que metu que dudum libera vixit
Sic sub rege suo vivere rana timet
(1115) Tunc timui simile nobis contingere posse
Curas pro nobis tunc ego sustinui
Tali pro cura me perdere queritis omnes
Gracia pro meritis redditur ista michi
Ast ego cognovi brunum tumidum que malum
(1120) Crudelem que feris continuum que dolis
Ast ego cognovi regem placidum que piumque
Mansuetum dulcem propicium que feris
Talia prodesse nobis non cambia rebar
Annichilare volo cuncta. laboro nimis
(1125) Ut rex permaneat in honore suo. sacra semper
Votis et precibus numina posco pijs
Certus eram semper si gaza patri remaneret
Consumare potens hac sua vota forent
Hanc ergo patri furari sepe probavi
(1130) Jnsidias statuens. hanc reperire volens
Si nemus aut agros si surum sive profundum
Si loca vasta colit rura ve sive lacus
Si villas intrat sum custos nescius illi
Ad quemcun que locum vult properare. sequor
(1135) Ast. infra philicem cum quondam mane iacerem
Pronus humi tectus. me que latere volens
Se levat ex antro genitor: collo tenus. illuc
Ac huc aspiciens. gaudeo tale videns
Ad gazam spero cum talia signa viderem
(1140) Jllic. que fecit; nescius ille mei
Cum caput inflectat huc illuc respiciendo
Et nullum credat affore prosilit hinc
Exijt hinc saliendo diem que salutat. et artes
[p. 39, --> fol. C4r]
Hic doceor. quarum nescius ante fui
(1145) Obstruit hoc antrum cum pulvere signa que plamat
Jlle pedum cauda. sic quoque verrit humum
Hijs factis abijt ad villam de prope stantem
Qua pingues gallos querit et altilia
Detegor ad lustrum propero genitore remoto
(1150) Jllud et invenio iam bene nosco locum
Ex antro terram moveo pede iam patet intro
Jn quo thesauri copia magna iacet
Credo quod astantum non ullus tot simul era
Viderit inventa quanta fuere michi
(1155) Nec mora non parco quin nocte die que laboro
Jnventas gazas hoc removere loco
Jn quo locum fidum plus votum plus que placentem
Has muliere mea condere nempe paro
Era que transferimus sum sine que quadrigis
(1160) Donec sunt apto condita cuncta loco
Jnterea brunus cum complicibus quid agebat
Nunc audire palam nam recitare volo
Mittit legatos. spondet stipendia cunctis
Qui pugnare velint. et sua castra sequi
(1165) Et legatus in hijs bruni. genitor meus ibat
Convocat hic multos undique scripta ferens
Westfales cum Saxonibus vocat atque Bohemos
Albia quos nutrit circuit atque vocat
Omnes inter eam vocat hic scecanam que manentes
(1170) Jgnorans fures era tulisse sua
Ex hijs tres obulos quod non reperire valeret
Quamvis hijs tota flandria posset emi
Hic redit et bruno iam nuncia leta remandans
Et multos pronos nunciat ille fore
(1175) Se quoque venturos spondet in vere futuro
[p. 40, fol. C4v]
Et semper pronos eius esse ad auxilium*
Narrat se penas que metus multos tenuisse
Saxonibus. quando per sua lustra meat
Jpsum nam canibus venatores agitabant
(1180) Hos tamen evasit artibus ille suis
Unguibus ac ore sevos rapidos que ducento
Mille que venturos nunciat ille lupos
Vulpibus exceptis ursis taxis que catis que
Qui veniunt numerus non bene scitur ab hijs
(1185) Viginti que volunt stipendia ferre dierum
Tunc se venturos protinus esse vovent
Et quia furabar gazas patris omnia per me
Que proponebant annichilata manent
Jt pater ad gazas. confractum repperit antrum
(1190) Has quoque sublatas dum videt esse dolet
Et pre tristicia se iam suspenderat ille
Bruni cassatum sic perit auxilium!
Jam que notato meum casum. brunus que lupus que
Pre cunctis servant regis amiciciam
(1195) Et sunt iam regis de consilio potiores
Postponor iam sum vilis habendus ego
Rex et regina cupientes era. vocabant
Hunc ad consilium sic que loquuntur ad hunc
Da reynarde tuas nobis gazas. ait ille
(1200) Mirum rex loqueris talia nempe petens
Cedere me queris. et ego gazas tibi tradam
Quod faciam tam sum non ita stultus ego
Et regina refert non sic erit immo tibi rex
Jndulget culpas. sis et amicus ei
(1205) Sis prudens vitans que malum. sis ammodo fidus
Sis que per hoc servans regis amiciciam
Hic ait. annuo sic: dum rex michi probra remittat
[p. 41, fol. C5r]
Et modo permaneam factus amicus ei
Hic quoque coram te voveat michi. sic ego cunctas
(1210) Jlli iam gazas quas petit ipse dabo
Huic ego si vellem iam credere rex ait essem
Jam deceptus ego fraude vel arte tua
Huic sunt innata mendacia. furta rapine
Debeat ut verbis credere nemo suis
(1215) Ast respondet ad hec hera rex non est ita. quamvis
Perfidus ille fuit. ammodo fidus erit
Numquid. ut audisti grimbertum prodicione
Hic iam cognatum prodidit atque patrem
Quod non fecisset si iam nocuus foret ille
(1220) Hanc alijs potuit imposuisse feris
Rex respondit ad hec dum tu michi consulis ista
Utar consilijs nunc ego geita tuis
Reynardum solvam nunc tali condicione
Ammodo quod vivat fidus et abs que dolo
(1225) Sed sciat ulterius si perfidus inveniatur
Hic omnes que sui morte feroce cadent
Reynardus que videns regem falli bene posse
Dixerat: hoc laudo. rex bone. sic que volo
Coram regina rex omnia facta remittit
(1230) Reynardo. que iam fecerat atque pater
Gaudet reynardus. quid mirum? numquid et illum
De seva morte convaluisse videns
Jndulte culpe reynardo quando fuerunt
Exultat. regi talia dicit ovans
(1235) Rex et regina grates vobis hoc ab honore
Reddere non valeo. quem michi feceritis
Non illi sub sole manent. quibus ammodo plusquam
Annuo iam vobis. era tenente mea
Accipiens stramen. regi porrexerat illud
[p. 42, fol. C5v]
(1240) Stramine porrecto talia dicit ei
Quas emericus dives possederat olim
Accipe rex gazas. dat quoque stramen ei
Accipiens stramen rex grates reddidit ut si
Tocius hunc mundi constituisset herum
(1245) Cum sibi tam pronum regem cognoverat esse
Reynardus. leto gaudia corde fovet
Vix eadem delat quin rex cognoverat illa
Hic ait. audi rex dicta que mente nota
Sol qua parte venit dum taurus detinet illum
(1250) Hospicio. silvam flandria fine tenet
Dicitur hulsterlo. puteus quoque de prope dictus
Kryken put. rarus hunc habitator adit
Desertus locus ille nimis non incolit illum
Quadrupes aut volucris aut. homo sive fera
(1255) Omnis iam volucris trepidat dum transvolat illum
Hic pernoctari fit metus huic et onus
Bubo sed escalapus hecates temerarius iudex
Nidis ova fovens incubat et colit hunc
Noctua victimine dudum virgo volucris nunc
(1260) Deridens alias incolit ista loca
Dicitur illa patris temerasse thorum tenebrisque
Ut celet vicium: nocte volare studet
Congruit ambobus desertus sic locus iste
Jsta que incesta proditor iste fuit
(1265) Et sic exosi cunctis avibus tenebrarum
Tempora semper amant. luce volare timent*
Non ita fidus erit aliquis quem mittere cures
Sed cum regina tu loca dicta pete
Stare scias alnos septem puteum prope dictum*
(1270) Jllam que puteo proxima stabit adi
Terram subter eam tibi quam prediximus alnum*
[p. 43, fol. C6r]
Transfode nec dubita. plurima gaza iacet
Hic emerici selle gemine dijadema
Regia septra iacent aurea vasa simul
(1275) Hijs reor inventis dices reynarde fidelis*
Era sub hoc musto condere certus eras
Nunc ubicun que manes sit honor tibi vita salusque
Pre cunctis alijs tu michi fidus eras
Rex ait. o reynarde! tuas sine te modo gazas
(1280) Nec quesiturus sum sic. nec. iturus ad has
Tu mecum venies et ad alnum me modo ducas
Era iacent sub qua. nescio nempe locum
Norim parisius et aquisgranum recitari
Dic si vicinus est locus urbibus hijs
(1285) Krykenput fictum sicut reor est modo nomen
Nomine me super hijs fallere. queris eo
Non bene conveniunt reynardo regia verba
Et velut offensus talia dicit ei
Tam prope rex nunc es velud ex colonia mayo
(1290) Et quantum pasca distat ab ytalia
Ne credas ararim tibi quod iam nomino tigrim
Seu sit pro scalda secana dicta tibi
Jam super hijs ducam testes ego sufficientes
Clamat cum magna voce. cuarde veni
(1295) Ad regem venias. mirantur quid velit istud
Que prope sunt stantes respiciunt que fere
Ad regem properat trepidat que timore cuardus
Et reynardus ait. dic que cuarde. quid est
Cur trepidas. an frigus habes. nolito timere
(1300) Nullum nempe malum rex cupit. immo bonum
Quam que fidem per eam si regine quoque debes
Te de querendis dicere vera movet
Jam pro pelle mea perdenda non reticebo
[p. 44, fol. C6v]
Quin monitus dicam vera cuardus ait
(1305) Jam reynardus ait. scis krykenput ubi sit
Quis locus. aut que sit terra modus ve loci
Singula dic. lepus inquit ad hec iuxta nemus ille
Est locus ijsterlo. quem fugit omnis homo
Quadrupedes aliud ve pecus puteum fugiunt hunc
(1310) Desertus que nimis est locus abs que bono
Hinc mala multa famen frigus sum passus et estus
At que per hec dicti sum memor usque loci
Hic percusseram falsi numismatis olim
Tibundus catulus fecerat ere sagax
(1315) Et cum complicibus hominum consorcia fugit
Falsos denarios hic fabricare studens
Hoc erat antea quam fueram socius tibi rine
Assueti fuimus nos habitare scolis
Tunc reynardus ad hec ait. o michi rynule pulcher
(1320) Et dilecte canis sum memor usque tui
Jam presens scires per richmica dicere verba
Quod numquam regi perfidus ipse fui
Non plus vult a te rex querere. vade cuarde*
Ad famulos socios iam que redito tuos
(1325) Consilio regis lepus it. reynardus ad illum
Numquid ait tibi rex vera locutus eram
Rex inquid. vera sunt iam tua verba. rogo te
Jndulge michi quod non tibi credideram
Consulo quod venias alnum que petas puteum que*
(1330) Sub qua quam dederis condita gaza iacet
Jlle refert mirum loqueris modo rex habitare
Si tecum possem letus et ipse forem
Et sine peccato conversari modo possem
Tecum nam fore me nunc anathema scias
(1335) Cum lupus intraverat monachus quasi religionem
[p. 45, fol. C7r]
Pascere quem modici non potuere cibi
At que cibus quo sex monachi pascuntur. eundem
Quin semper queritur non saciare valet
Sic que videns illum macerari debilitari
(1340) Ut que nepos doleo sum que misertus ei
Religionis eum suasi dimittere cultum
Et bannus pape me ligat ergo gravis
Quare pro venia cras mane volo proficisci
Romam transire tunc ergo capto mare
(1345) Nec rediturus ab hinc donec purgatus ab omni
Peccato. tecum rex habitare queam
Jam conversari me tecum dedecus esset
Talem qualis sum me deus inde iuvet
Ac rex inquid ei Si te sentencia talis
(1350) Posco diu teneat. alter ad ista refert
Elapsi tres sunt anni quibus inde ligatus
Sum de iudicibus atque gravatus ego
Rex reynarde refert tecum cum sis anathema
Me conversari. non meus esset honor
(1355) Sed lepus aut alius mecum transibit ad era
Cum fodienda loca sint. quibus illa iacent
Vade ergo quo te possis absolvere banno
Ut nobis liceat tunc habitare simul
Hic ait. in mane primo romam proficiscor
(1360) Donec et absolvar non rediturus ea
Jam respondet ad hec rex. te gravat ardua causa
Te deus emendet. te que redire sinat
Hijs ita finitis rex. scandit ad ardua sedis
Jn quo solus stat dum placitare velit
(1365) Pro que tribunali residens animalia cuncta
Nata prout fuerant gramine sede sedent
Sede humili vulgus sedet. a natalibus orte
[p. 46, fol. C7v]
Summis. sede fere nobiliore sedent
Stat prope reginam reynardus. sic que profatur
(1370) Rex. audite fere vulgus et ingenue
Magni cum parvis primates atque tribuni
Que vobis mando que volo percipite

Hic rex precipit reynardum honorari
EN reynardus adest. cui regine pro rogatu
Cum vita membra libra cuncta dedi
(1375) Amplius ex eius causis audire querelas
Nolo. nec causis plus placitare suis
Jlli qua propter semel ac iterum vice trina
Precipio treugas. quas fore mando natas
Eius et uxori natis ubicum que reperti
(1380) Sint vobis et ei vos facitote bene
Nam de nequicijs resipiscens ammodo iustus
Et fidus cunctis voverit ille fore
Cras quoque cum baculo promisit sumere peram
Pergere vult Romam. transeat inde mare
(1385) Nec regressurus donec mundatus ab omni
Sorde sua fuerit nequicijs que suis
Cum pretermittit leges ut dona sequatur
Deviat ex facili curia iusticia
Sic rex promisso fallaci lusus et astu
(1390) Jam condempnatum solverit atque reum
Audijt hoc corvus tiselinus et ipse volavit
Quo tres hij socij constituere crucem
Hic miseri quid statis ait. reynardus in aula
Regis principibus celsior omnibus est
(1395) Jndulsit cuncta rex illi crimina vosque
Multis criminibus prodidit ille duci
Corve reor mentiris ait lupus. et celer ille
Mox abit et brunus concomitatur eum
[p. 47, fol. C8r]
Tibertus nescit quid agat multo que timore
(1400) Territus alta crucis scandit. ibi que sedet
Jam de pelle timet perdenda lumen ademptum*
Pro nichilo vellet iam reputare suum
Dummodo reynardo pacaretur. quia fraudes
Nec non nequicias illius ille timet
(1405) Ysengrinus adest et prosilit impete magno
Coram rege loquens verba superba nimis
Sic quoque brunus ait. mox rex irascitur illis
Hec vinculis trudi precipit atque capi
Tractantur fede canis ut limphaticus ambo
(1410) Vinculis truduntur carceris ima petunt
Curia. dona sequens ligat inocuos nocuosque
Solvit et hoc presens pagina nempe docet
Nec contentus adhuc hijs nunc reynardus at ipsos
Fraude gravare magis nititur ipse sua
(1415) Sic regi loquitur cum deficiat michi pera
De bruni pelle fac michi fiat. ait
Ad longum latum que pedis rex decoriari
Particulam pellis precipit atque dari
Regine tacite reynardus in aure susurrat
(1420) Vester ego domina. sum peregrinus ait
Per silvas montes colles per rupta carere
Non possum caligis nudus iturus ego
Et quia sic remanens. soleas fac anteriores
Aptas nempe michi: det lupus ipse duas
(1425) Fac hyrschen amicam soleas dare posteriores
Et de iure potest. iam memor huius ero
Et regina refert. tu non reynarde carere
Hijs potes. ergo sis certus habebis eas
Hij quamvis mortem paterentur decoriari
(1430) Rex ergo fieri protinus ista iubet
[p. 48, fol. C8v]
Ossa lupi iam cum pede decoriantur utroque
Nec tamen os aperit. membra nec ulla movet
Sed sanguis nimius fluit inde nichil que sanum que
Jnter crura manet ipsius atque pedes
(1435) Jam lupa procumbit in gramine. posteriorum
Ungues et pellem perdidit ipsa pedum
Jlla licet tristis. reynardus gaudia ducit
Pectore cum leto. sic que profatus ait
Dulcis et o cara matertera: carior exstas
(1440) Cunctis cognatis sum quoque iure tuis
Nam pro me passa fueris tu tristia multa
De cunctis trista ast ego letor ab hijs
Nam que tuas soleas ab amore tui que favoris
Causa portabo. tu minus ergo dole
(1445) Tu partem capies cunctorum nempe bonorum
Que soleis passus sum que lucratus ero
Tedeat ergo minus huius te cara doloris
Es pro cognato quem modo passa tuo
Vix valet illa loqui. sed quid responderat audi
(1450) Vindictam de te det deus ipse citam
Ast isengrinus brunus quoque subticuerunt
Nam que gravi lesi debilitate iacent
Non evasisset si iam tibertus adesset
Pro que suis factis saucius ipse foret
(1455) Jam socer alciones lacrimis seyca profusis
Deplorans. oritur. nox que peregit iter
Solis equos hore iungit ad plaustra ministro
Sol exit surgens ex oriente citus
Jam reynardus adest. soleis indutus nunctis
(1460) Quas dederant illi iam lupus atque lupa
Primates procinctus adit. regem que salutat
Reginam que simul sic que profatur eis
[p. 49, fol. D1r]
Jam vester peregrinus adest et abire paratus
Peram cum baculo vos facitote dari
(1465) Rex accersiri belinum precipit. ille
Accersitus adest. rex quoque dicit ei
Nunc altare para reynardo cum baculo da
Peram nam que suam captat adire viam
Et belinus ait iam legis ego faciam nil
(1470) Jn pape banno se fore nam que refert
At rex prelati dicunt. quacum que gravatus
Sorde licet quis sit. crux redimit tamen hanc
Si cruce signatur terram transgressus ad almam
Omnia donantur sorde que liber erit
(1475) Belinus respondet ad hec. ablata tamen rex
Debent restitui lex quia dicit ita
Peccatum remanet nisi furtum restituatur
Ablatum furtum devorat omne malum
Ergo reynardo quia fur est perdo que iuris
(1480) Nil faciam cum sic asserit esse palam
Ergo prelatos nisi me servaveris horum
Jndempnem sed rex quem movet ira refert
Malo quod pereas piget et me te rogitasse
Nec te per mensem quid rogitare velim
(1485) Offensum regem dum belinus fore novit
Jam parat officium concelebrare suum
Quo facto peram reynardo cum baculo dat
Bannitum tamen hunc noverat ante fore
Jussum primatum notat hoc precedere iusso
(1490) Sepe dei. tamen hoc scandula magna perit
Exemplum belinus erat. qui regis obedit
Jussis. sed iussum preterit ille dei

Hic reynardus flens valedicit regi
IAm precinctus adest reynardus. abire paratus
[p. 50, fol. D1v]
Flens regem cernit seu foret ille dolens
(1495) Nec dolor ullus erat. aut quod quos deserat omnes
Non gravat. ut brunum fecerat atque lupum
Ast ait ad cunctos. ut vestri me memorari
Vultis. sic memores vos simul este mei
Tardus turbat eum discessus. nam reprehendi
(1500) Credit. ut est facti conscius ipse sui
Hinc ait ad regem. michi vestra licencia detur
Jre volo. sed rex talia dicit ei
Me reynarde gravat. quod festinans ita vadis
Nam tua scito michi iam mora grata foret
(1505) Hic ait o bone rex. me iam nolito morari
Nam bona non debent facta morata fore
Me rex ire sinas. plus te non quero morari.
Rex inquit. pacis tu modo vade viam*
Rex cunctas iubet ire feras educere cetu
(1510) Reynardum magno qui simul ire parat
Omnis turba. ducis precepto paret. et exit
Ni soli capti qui retinentur ibi
Nam peregrinus abit. peram gestat baculum que
Quatuor in pedibus calciamenta tenens*
(1515) Tam miro graditur. ut credo. quod omnis euntem
A risu nequeat se retinere videns
Colla gerunt peram. baculus quoque de prope pendet
Hunc que peregrinum calciamenta docent
Letatur que videns: quod talis turba ferarum
(1520) Mitis ducit eum que modo seva fuit
Jlle sed in pedibus stat posterioribus eius
Et veniam grates omnibus orat agens
Hijs que valete ferens ad regem talia fatur
Mecum rex noli longius ire bone
(1525) Jmpensis a te michi reddo bonis tibi grates
[p. 51, fol. D2r]
Undique me famulum noveris esse tuum
Ne capti fugiant caveas fierent fugientes
Nam tibi peiores pestiferi que magis
Ergo redi bone rex valeas in pace morare
(1530) Sic que valefacto rex cito regreditur
Flet quoque reynardus fletus que sui piget omnes
Sic tristi vultu gaudia dissimulat
Belino cunctis abeuntibus atque cuardo
Blandus adulando talia fatus ait
(1535) O mites dulces que fere: mala nulla scientes
Vos ambos mecum longius ire rogo
Est grave de vobis michi iam discedere numquam
Vos me lesistis quid faciendo mali
At que feris cunctis vos mites atque benigni
(1540) Estis. nec vobis mitior ulla fera est
Felix est vestra vita quia vivitis olim
Sicut ego vixi quando reclusus eram
Fructibus et herbis pasci non carnibus uti
Queritis aut pane delicijs ve tibi
(1545) Talibus hos verbis reynardus lusit et arte
Ambos. quod secum longius ire parant
Ad male pertusum veniunt porte que propinquant
Reynardus eis talia verba dedit
Stes beline foris. subeam que domos. lepus intret
(1550) Mecum progrediens hunc que rogare velis
Natis uxori que mee solacia donet
Quando relicturus hoc abiturus ero
Nam tristabuntur multum. belinus ad ista
Sic ait. hoc facias. care cuarde rogo
(1555) Reynardus verbis sic dulcibus allicit illos
Quod tandem secum lustra cuardus init
Sic et adulantes dum dulcia verba loquuntur
[p. 52, fol. D2v]
Simplicium tociens corda movere solent
Humanas laudes ut querant de benefactis*
(1560) Et meritum perdant. in laqueum que cadant*
Dum sic reynardus antrum subit atque cuardus
Hermelina suis hoc iacet ipsa satis
Hec dolet atque timet. nam reynardum fore credit
Jn cruce suspensum vivere nescit eum
(1565) Hunc sed quando videt peram baculum que ferentem
Jndutum soleis mira videntur ei
O dilecte refert nam tu reynarde michi dic
Qualiter effugiens tu modo liber ades
Captus ait fueram me rex dimiserat ire
(1570) Debeo nam fieri iam peregrinus ego
Ast ysengrinus brunus pro me retinentur
Obsidio leporem reddidit hunc michi rex
Me que gnasse refert illum questum que fuisse
Rex pro me primum iam sua facta luat
(1575) Sub que fide tibi qua teneor verum tibi dicam
Hic non evadet sed modo morte cadet
Audijt ista lepus. timet ille. parat que reverti
Sed reynardus ei precipit ipse viam
Jmpetit hunc tenet hunc. lepus acclamat. peregrinus
(1580) O bone beline me necat iste iuva
Deficit ista tamen cito vox. quia strangulat illum
Reynardus mordens. nunc comedamus ait
Convocat hic catulos ad edendum cum muliere
Conveniunt et edunt atque cruore bibunt
(1585) Morte dolent minimum leporis vulpecula dicit
Rex valeat. nobis munera qui dedit hec
Et sic providit nobis super hijs pueris que
Hunc pinguem leporem qui dedit atque michi
Tunc reynardus ait. nobis bene fiat in illo
[p. 53, fol. D3r]
(1590) Et nobis leporem tradidit ipse libens
Talia dona michi dare iam cupiet retinere
Pro mille marcis que tamen ipse neget
Hermelina refert michi dic que munera sunt hec
Jlle refert funis sunt baculi quoque tres
(1595) Quid vult ex illis ait hec respondet is audi
At attende palam singula dico tibi
Jllorum duo sunt postes sed tercius horum
Est trabs. ex illis conspice crux fit ita
Me cum funiculo suspendere querit in illa
(1600) Si sapiam cupiam quo latitare queam
Ac infra biduum fugiam minus ipse timebo
Quo regis iussum quam facit ipse meum.
Qualiter esse potest istud michi dic ait ista
Jlle refert iuxta iam loca vasta scio
(1605) Mirtus longa philix sunt hic fragiles que merici
Ac densi frutices et bonus accubitus
Copia nobilium quo noscitur esse ciborum
Anser anas perdix et fasianus adest
Huc hermelina si mecum tendere captes
(1610) Possumus hic magnis vivere delicijs
Per multos annos nos possumus hic habitare
Et sciri nullis in latebris que fore.
Hermelina refert. sicut reor hec quia terram
Nunc abiurasti perdita pena foret
(1615) Ad terram sanctam iurasti tendere peram
Cum baculo gestas ut peregrinus ades
Consultus prudens ait hic michi dixerat olim
Non fore servanda federa facta metu
Que sic iuravi sic territus hec reprobare
(1620) Nunc volo nam non est firma coacta fides
Et quamvis abeam michi non prodesse valebit
[p. 54, fol. D3v]
Ergo michi nunc est gratior ipsa mora*
Regi promisi nequeo quas solvere gazas
Sic michi mendaci plus inimicus erit
(1625) Et cum deceptum se per me noverit esse
Ut reor optabit me cruciare magis
Sic latitare magis michi quam prodesset abire
Nam nunc discedens ipse redire queam
Per que meam barbam brunus catus aut michi carus
(1630) Grimbertus non me amplius allicient
Regis ad imperium quod plus cupiam properare
Nam que metus tantos sum modo passus ego.
Ergo moras tantas antro faciente cuardo
Belinus clamat quem movet ira gravis
(1635) Cur tantas cunctas antro facis ipse cuarde
Exi. nunc que veni. nos et abire sinas
Audit reynardus exit. et tacite que profatus
O beline nepos. ne moveare rogo
Consoletur ut amicam lepus ipse morari
(1640) Et flentes pueros hunc et oportet adhuc
Nam nimium plorant omnes ducunt que dolorem
Jnmensum: quod sum nunc abiturus ego
Et belinus ait. quid tu reynarde cuardo
Fecisti: quod sic vociferatus erat
(1645) Auxilium voce de me pecijt miseranda
Quid nam feceris nescio nempe mali
Et reynardus ait. beline: deus tibi parcat
Quod presumpsisti dicere tale nephas
Dum me ferre videt coniunx: peram baculum que
(1650) Extasis arripuit hanc. quia tristis erat
Et lepus ista videns clamat beline venito
Ut possis amicam iam que iuvare meam
Voce que clamavit magna belinus ad ista
[p. 55, fol. D4r]
Sicut erat simplex iam bene credo refert
(1655) Hunc me percepi misero clamore vocantem
De que sua vita tunc pavefactus eram
Hic ait uxorem mallem mala ferre satos que
Quam leporem carus est michi nempe nepos
Numquid ut audisti discedens rege rogabar
(1660) Ut sibi facta michi littera facta foret
Et coram multis me rex rogaverat illud
Hanc si ferre velis est que parata modo
Si scirem belinus ait dictamina fida
Esse tui posses me rogitare bene
(1665) Aut in qua ferrem michi nunc si pixis adesset
Alter ait credas est ea plena bono
At que tibi peram donabo libencius istam
Jn qua ne frangas claudere quivis eam
Rex que dabit grates laudes que mereberis inde*
(1670) Magnas atque tibi rex erit inde favens
Annuit hoc aries ac reynardus subit antrum
Jn peram: leporis condidit ipse caput
Protulit ex antro peram reynardus at illam
Huic ligat in collo sic quoque dicit ei
(1675) Ne videas cartam donec rex viderit illam
Res quia secreta scripta tenetur in hac
Scito que pro certo quod regi carta placebit
Dic quoque quod manibus est ea scripta tuis
Regis consilijs de privatis ita fies
(1680) Ut magna laude tu venereris ob hoc
Sic bonus in populis dicerere notarius ore
Consilium queret vulgus habere tuum
Jn regis fies sic cancellarius aula
Pandet consilia rex tibi cuncta sua
(1685) Gaudet belinus et prosiliebat in altum
[p. 56, fol. D4v]
Unius in spacium dimidij que pedis
Domine que reynarde, scio quod me diligis inquit
Extolli cum me queris honore magis
Sic per te cunctis regis venerabor in aula
(1690) Cum scierint quod sim regis amicus ego
Quod scio dictare pulchre dicent leviterque
Et dicar populi scriptor in ore bonus*
Quamvis non fuerim sic multi sunt ad honorem
Provecti quorum musa pusilla fuit.
(1695) Hinc ad reynardum dicit my domine cuardus
Quid dicit. numquid iturus erit
Jlle refert. non ibit adhuc. secreta que pandam
Jlli quem regi nuncius ire foret
Suaviter ergo viam precede per hanc et eadem
(1700) Te cito promotus ille secutus erit
Sic que valefaciens abit hic acquirit eundo
Jam sibi grande nephas perpetuum que metum
Sic et adulantum multi, quos ambitus urget
Nutu falluntur in laqueum que cadunt
(1705) Ac reynardus item subit antrum: sic mulieri
At que suis catulis ipse profatus ait
Jam vos cum magno rex sicut credo tumultu
Queret vos omnes morte perire volens
Ergo parate fugam. non est mora libera nobis
(1710) Sum vir sum que pater vos preparate citi
Ad cuius vocem surgunt omnes fugiuntque
Desertum que petunt ut latitare queant
Ad medium celi spacium iam duxerat axem
Chirius ac umbras fecerat exiguas
(1715) Per que polum iam declivem descendere querens
Versus ad occasum themo reflexus erat
Cum belinus adest ad regem rex que videns hunc
[p. 57, fol. D5v]
(1750) Attamen ille dolor immoderatus erat
At rex care nepos peregrinus garcio nequam
Me lusit. quod erit vix michi salvus honor
Primates que duos et primos inter amicos
Offensos nimium tradidit ille michi
(1755) Ysengrinus atrox brunus quoque fortis et audax
Hij sunt quos nimium leserit ira mea
Jllis offensis vix umquam pacificabor
Et merito quin sum gravis innocuis
Hanc fyrapellis ait rex pretermitte loquelam
(1760) Tu quia cum sis rex non querulosus eris
Erratum si sit error revocabilis esto
Hijs si peccasti corrige facta tua
Emendam facias illis dignam tibi pandam
Quid facias nostris utere consilijs
(1765) En est belinus mortis reus ille cuardi
Ut confessus erat nec revocare potest
Et sic concilio reus est factus fericida
Jd circo culpam senciat ille suam
Jllis tractatur cum posteritate perhenni
(1770) Hunc ut edant. veniat ulcio talis ei
Et iam reynardi cum cuncta tecta petamus
Jnventus si sit interimamus eum
Rex ait hoc laudo fieri si talia possent
Hijs quoque sic essem pacificatus ego
(1775) Ac fyrapellis ait. temptatum convenit ire
Sic abit ad captos atque resolvit eos
Jlle refert. vobis ex regis nuncio parte
Treugas. et firma federa pacis ego
Hunc que mali facti piget. emendare que captat
(1780) Jam vobis quidquid fecerit ipse mali
Per que suam culpam se vos offendere nunquam
[p. 59, fol. D6r]
Spondet sed stabilis semper amicus erit
At de consilio sicut perfeccius eius
Versetur vestro curia consilio
(1785) Cum que suis cunctis belinum iure perhenni
Jam tradidit vobis vos ut edatis eos
Reynardo que simul cunctis que suis noceatis
Satis delicti tocius abs que nota
Quocum que inventi fuerint silvis que iugis que
(1790) Jam sine delicto vos capiatis eos
Hec vobis offert rex sed iurare favorem
Sit vos et vestros vult sibi perpetuum
Hec quoque sumentes possitis vivere pace
Et quod sumatis audeo consulere
(1795) Consilium lupus et brunus super hijs habituri
Cognatos adeunt. consilium que petunt
Tandem consulti se facturos fore dicunt
Omnia. dum rex hec firma tenere velit
Omnes conveniunt se coram rege. statutum
(1800) Ut fedus firment constituant que ratum
Sed cum belinus id cognovisset ab ipso
Curia deseritur et fugitivus abit
Ac fugiens hominis suffragia querit ab illo
Defendi captat tale que fedus init
(1805) Anno sumendum confert huic vellus in omni
Et sic vestitus quod tueatur eum
Sic homo placatus hunc defensare laborat
Jlli pastores deputat atque canes
Sic fit servilis vitam terrore perhenni
(1810) Ducens que dudum libera vixit ovis
Hanc licet innocuam dampnat confessio simplex
Defensare nequit quam sua simplicitas
Sicut testantur nasonis pontica scripta
[p. 60, fol. D6v]
Non est confessi causa tuenda rei
(1815) Facta per ysaidem sic littera lusit uriam
Mecha duci nubit. innocuus sed abit
Nulla tamen culpa est huius confessio stulta
Jstum condempnat sic licet innocuus
Rex sic proscriptum belinum dampnat et ipsum
(1820) Ursis expositum iudicat lupis
Et sic decipitur mal per consorcia vulpis
Tu que malos vita ne moriaris ita
Regem delusum postquam scivit catus esse
Mox adit regem de cruce prosiliens
(1825) Mures tiberto sic conceduntur edendi
Jn que hominum tectis huic habitare datur
Rex oculi redimens iacturam tradidit illi
Mures et glires. interrimat que eos
Ad male pertusum rex cum multis properabat
(1830) Reynardum querens hunc que necare volens
Et non inventum proscriptum iudicat illum
Exilio dampnans hunc cito perpetuo
Jnde suas edes sterni precipit et uri
Ut sic bannitus igne fugatus eat
(1835) Et sic exosus animalibus omnibus ille
Raptibus et furtis uiuere nempe datur
Curia dividitur ad propria quis que redibat
Fabula finitur metha que finis adest
Hoc opus exegi quod non delere vetustas
(1840) Jmpia nec poterit rumpere livor edax
Suscipe balduini metra qualiacun que ioannes
Nomine qui iuvenis. corpore nempe senex
Extinctus vives cum vate tuo. quia seris
Nomina servabunt carmina nostra tua
(1845) Eternum vives post debita corporis. at nunc
[p. 61, fol. D7r]
Ad decus ecclesie vive vale que diu
Si quid habent veri vatum praesagia magnus.
Nuntio presaga mente futurus ades
Jnsula congaude cum praesit prepositure
(1850) Jste tuae similem vix habitura patrem

Finit reynardus per quem signatur iniquus
Quivis deceptor quem leo celsus odit
Quamvis proscriptus sit Reynaert vis tamen eius
Urbibus et castris regnat et ecclesiis.


Jntegumenta quorundam nominum

Reynardus
Mile pertusum       
Hermelina
Rex
Brunus
Ysengrynus
Cuardus
Belinus
Tibertus
Curtois
Pancetus
Clanclerus
Tiselinus		vulpes
domus reynardi
uxor eius
leo
ursus
lupus
lepus
ovis
catus*
canis
castor
gallus
corvus

[p. 62, fol. D7v, p. 63, fol. D8r en p. 64, fol. D8v: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

Alle oneven verzen zijn hexameters en alle even verzen pentameters
vs. 12 sive er staat: sine
vs. 19 cum pars sis er staat: cum sis
vs. 42 satorum er staat: sartorum
vs. 45 lumina er staat: lumine
vs. 56 spoliavit et hoc er staat: spoliavit et hoc
vs. 75 treugas er staat: trieugas
vs. 98 Huygens redt het metrum door de beide laatste woorden om te draaien
vs. 101 pladis er staat: plais
vs. 105 perne er staat: perve
vs. 128 macer er staat: mater
vs. 134 achephalam er staat: athephalam
vs. 137 fratres er staat: ferens
vs. 138 stipat er staat: sipat
vs. 156 Et quoque er staat: Est.que
vs. 165 pinguia er staat: pingua
vs. 190 Enarrare er staat: Enerrare
vs. 192 tumulo er staat: timilo
vs. 205 ludere, te que dolosis er staat: ludere
vs. 208 pro me er staat: pro
vs. 214 leva sic, Huygens emendeert: leve
vs. 216 stabat er staat: stabant
vs. 231 Audit er staat: Audet
vs. 282 m omgekeerd gedrukt
vs. 304 stivas er staat: stinas
vs. 328 niet in de druk, maar iets als dit moet hier gestaan hebben
            omdat het metrum in de even verzen een pentameter vereist.
            De zeventien namen zijn (soms verbasterde) vormen van die van de
            herders in Vergilius’ Bucolica.
vs. 333 ferit er staat: feret
vs. 340 gemit er staat: genuit
vs. 344 iulocca er staat: inlocta (ook in vs. 347)
vs. 357 declivior er staat: declinior
vs. 355 Ruricole er staat: Ruricule
vs. 357 declivior er staat: declinior
vs. 368 iudicat er staat: indicat
vs. 370 montis er staat: mortis
vs. 382 iudicer er staat: iuditer
vs. 545 sine er staat: sive
vs. 588 dulciter er staat: dic dulciter
vs. 703 Huygens leest: Huc Ysengrinum duxi mecum; simul illuc
vs. 733 Jnnectant er staat: Jnvectunt
vs. 788 potes er staat: potest
vs. 863 ceso (caeso) er staat: cessas
vs. 882 Proposito Huygens leest: Proposite (propositae)
vs. 937 catus er staat: calus
vs. 938 funiculum er staat: fiunculum
vs. 949 matertera er staat: matertra
vs. 979 sine er staat: siue
vs. 980 qua suspendar er staat: quaısuspendar
vs. 1012 sepe toegevoegd door Knorr om de pentameter vol te krijgen
vs. 1014 Huygens stelt voor in plaats van seu rapiamus omne te lezen: seu rapimus minimam
vs. 1159 Huygens stelt voor in plaats van sum sine que quadrigis te lezen: sine carris atque quadrigis
vs. 1176 esse ad er staat: michi
vs. 1225 inveniatur er staat: inveviatur
vs. 1243 stramen er staat: stamen
vs. 1266 Tempora er staat: Tempore
vs. 1269, 1271 en 1329 alnos, alnum er staat: alvos en alvum
vs. 1270 Jllam er staat: Illa
vs. 1275 dices er staat: dicens
vs. 1323 en 1508 vade er staat: vada
vs. 1400 scandit. ibi que er staat: scandet. ubique
vs. 1401 lumen er staat: lumine
vs. 1514 in er staat: iu
vs. 1556 init er staat: ivit
vs. 1559 benefactis er staat: benefacttus
vs. 1560 cadant er staat: cudunt
vs. 1622 gratior ipsa mora er staat: gravior ipsa mota
vs. 1632 passus er staat: pastus
vs. 1669 dabit er staat: dibit
vs. 1692 populi er staat: pupuli
vs. 1720 venis er staat: venit
vs. 1723 mereberis er staat: merebris
vs. 1724 Dignas er staat: Dignas
vs. 1744 non er staat: nou
vs. 1745 leopardus er staat: leo perdus
vs. 1810 Ducens er staat: Ducentes
p. 61 catus er staat: cactus