ACHILLES, TREURSPEL Quicquid delirant Reges, plectuntur Achivi.* [Vignet: Perseveranter] TE AMSTERDAM, ___________________ By de Erfg. van J. LESCAILJE en DIRK RANK, op de Beurssluis, 1719. Met Privilegie.

OPDRAGT AAN DEN WELEDELEN, HOOGGELEERDEN EN GESTRENGEN HEER, DEN HEERE, MR. WILLEM VANDER MUELEN, HEERE VAN OUDBROUKHUYZEN NIECOP, EN PORTENGEN, enz. RAAD IN DEN HOVE PROVINCIAAL VAN UTRECHT, DECAN IN DEN CAPITTELE VAN Ste. MARIE, DYKGRAAF VAN DEN LEKKENDYK, BENEDENS DAMS; enz. enz.

    GY, die, op ’t spoor van Pallas lievelingen,
        De Dichtkonst, naar haar waarde, schat;
        De Aloudheid met vermaak hoort zingen;
Haar’ gulde spreuken in uw keurig brein omvat!
        (5) Die uit haar’ weergaêlooze schriften,
        Het goede van het kwaad te schiften,
        En honig, als een’ nyvre by,
        Uit ieder regel weet te haalen:
        Hoe zal myn’ Zangnimf zegepraalen,
        (10) Begunstigt gy haar’ Poëzy!

    Achilles toorn, in ’t woeden uitgelaaten,
        Voor Trojes lang bestreeden wal,
        Toont ons, hoe de Oversten hun Staaten,
Door ’t luistren naar hun drift, dik brengen zelfs ten val.
        (15) Daar de Overheden zich verdeelen,
        Daar kan de moord zyn’ bloedrol speelen;
        Heeft recht noch billykheid geen’ plaats:
        Daar stroomt geen melk, maar bloed en traanen:
        Daar geeft men land en onderdaanen
        (20) Ten prooie, aan ’t woeden des Soldaats.

    Maar, als die weêr, met t’zaamgevoegde krachten,
        En moedig treeden in het veld,
        Zal ’s vyands Hector vruchtloos trachten,
Het weêr vereende volk te drukken met geweld.
        (25) O Eendragt, die gy met uw wapen
        Beveiligt, mogen zorgloos slaapen,
        Zy vreezen ’s vyands list noch magt:
        Terwyl een volk, wiens ingewanden
        Van haat, van twist en onlust branden,
        (30) Noch moed noch sterkte heeft, noch kracht.

    Hier op voor al, hier op alleenig doelde
        Myn’ Zangnimf, toen zy de eerste maal
        Dien lust in haare borst gevoelde,
Om Peleus grooten zoon in haare moedertaal
        (35) Ten Schouwtooneele te doen treeden.
        En zyn gedrag en trotse zeden
        Te schildren voor het Hollandsche oog.
        Mag zy dus zien, dat haare Dichten
        Vermaaken, en met eenen stichten,
        (40) Zy steekt verheugd haar hoofd om hoog.

    Heeft zy dan, voor het aller eerst, dien zegen.
        Dat zy, geleerde Heer en Oom!
        Uw’ gunst en goedheid heeft verkreegen,
Zo ziet zy ’t grootste deel verdweenen van haar schroom;
        (45) En zal, gerust en wel tevreden,
        De nyd zelve onder de oogen treeden:
        Indien de nyd niet zelve vreest,
        Aan haar gedicht en zang te pluizen,
        Als zy den Naam van OUDBROUKHUYZEN
        (50) Aan ’t voorhoofd van Achilles leest.

                BALTHAZAR HUYDECOPER.

---

VOORREDE.

HEt zal, hoop ik, den Dichtkundigen Leezer niet verveelen, dat ik hem, eer hy tot het leezen van dit Treurspel overgaa, in ’t kort eenige opening geeve, wegens de veranderingen, die ik in deeze stoffe gemaakt hebbe: want zonder de zelve is het onmogelyk een rechtschaapen Tooneelstuk aan den dag te brengen.     In den beginne was ik van gedachten, Brizeïs zelve in dit stuk niet in te voeren, en aldus een Spel zonder vrouwen te vertoonen; niet weetende, hoe ik haar met waarschynelykheid uit de tent en legerplaats van Agamemnon, alwaar ze door dien Vorst als gevangen gehouden wierdt, in die van Achilles, dien ze met geweld ontroofd was, zoude doen komen: want indien zy alleen in het laatste, wanneer die twee Helden reeds verzoend waren, voor ’t oog der Aanschouweren verscheen, zou ze niet veel te zeggen hebben, en haare redeneeringen den Aanschouwer weinig gevoegelyk en aangenaam voorkomen. Overweegende echter, dat tegenwoordig een Tooneelstuk zonder vrouwen in ’t licht te brengen, even eens zoude zyn, of ik een schoon aangezigt zonder oogen, of een Paleis zonder vensters zoude willen schilderen; ten anderen, dat zy, geduurende den knoop van het Spel, by Achilles zynde, in die gelegenheid genoeg te zeggen zoude hebben, om myn werkje eenigen luister by te zetten; en ten derden, dat de Toehoorers, niets als van stryden, en bloedvergieten, en de trotse en hoogmoedige taal van Achilles hoorende, niet kwaalyk te vrede zouden zyn, indien ze, tusschen de wreedheid dier stoffe, door eenen zachter en streelender hartstocht, als dien der Liefde, eenigszins verkwikt en verlustigd wierden: zo greep ik Ovidius in de hand, om te zien, wat hy Brizeïs, in zynen verdichten Brief, aan Achilles doet schryven, en of ik by hem ook gelegenheid zoude konnen vinden, om haar te doen zeggen, het geen ze door hem verzierd wordt aan Achilles geschreeven te hebben: want het is juist in het zelfde gewrigt van zaaken, dat is, aanstonds na de bezending van Ajax en Ulysses, dat Ovidius haar dien brief heeft doen schryven. Ik vond mynen wensch voldaan, zo ras ik de volgende vaarzen in ’t oog kreeg, in de welke hy haar aan haaren minnaar aldus doet schryven, vs. 127. &c.         Mittite me, Danai, Dominum legata rogabo,           Multaque mandatis oscula mista feram.         Plus ego, quam Phoenix, plus quam facundus Ulysses,           Plus ego, quam Teucri (credite) Frater agam. Dat is: Zendt my, ô Grieken, naar mynen Heer: ik zal hem smeeken; en myne smeekingen met duizend kusjes verzellen. Gelooft my, ik zal meer als Phenix, meer als Ulysses, meer als de Broeder van Teucer uitrechten. Deeze gedachten kwamen met mynen zin zo wel en volkomen overeen, dat ik aanstonds besloot, dezelve werkstellig te maaken, en haar aldus uit te laaten voeren, het geen ze hier alleen wenscht, en voorstelt. Wat haaren persoon zelve aangaat, men zou my, schoon hy de eenige grondsteen is, daar dit gansche onderwerp op rust, echter tegen konnen werpen, dat hy ’er te veel is, dewyl hy zelve niets tot de ontknooping van ’t geheel doet: doch ik heb hier liever tegen deeze wet willen misdoen, als den Aanschouwer van haar gezigt, het welk ik, om de reeds aangehaalde redenen, geloof, hem niet onaangenaam te zullen zyn, te berooven.     Achilles is woedende en toomeloos in zyne gramschap, teder in zyne vriendschap voor Patroclus, maar koel in zyne Liefde. Ik doe hem evenwel beminnen; doch niet gelyk de Franschen hunne Vorsten en Helden in ’t algemeen ten Tooneele voeren: want buiten dat zyn karakter oploopende, onverbiddelyk, wraakgierig, hoogmoedig is, zo geeft ons de uitmuntendste der Fransche Dichteren, Boileau, deeze les noch omtrent zynen persoon, Art Poëtique, Ch. III. vs. 99.     Qu’Achille aime autrement que Thyrsis, ou Philène. Achilles moet op eene andere wyze beminnen, als de Schaaphoeder Thyrzis of Philenus. Ook is deeze geheele Liefde van Achilles zelve, hoe weinig die uitsteeke, van myne uitvinding, ten minsten niet die van Homerus; want deeze zegt nergens, dat zyne gramschap, veroorzaakt door ’t rooven van Brizeïs door Agamemnon, zo hevig geweest zy, omdat hy zyne meesteresse daar door miste, maar wel duidelyk, om dat hy door deeze daad zich van Agamemnon ten hoogsten onteerd en gehoond zag. In tegendeel (zo men Horatius gelooven mag, want deeze schryft, Lib. I. Epist. 2. vs. 11.                                   Nestor componere lites     Inter Peliden festinat, & inter Atriden:     Hunc amor, ira quidem communiter urit utrumque. Nestor wendt alle vlyt aan, om de Zoonen van Peleus en van Atreus te bevredigen: deeze wordt door Liefde, beide wordenze door gramschap vervoerd) verbeeldt hy ons Agamemnon alleen als minnaar van Brizeïs. Doch zulks heb ik mede niet eens aan willen roeren, op dat de minnenyd geene oorzaak van den onverzoenbaaren toorn van Achilles mogte schynen; die zich, zo by my, als by Homerus, alleen laat beweegen, om weder ten stryde te gaan, toen hy de dood van zynen halsvriend Patroclus vernomen hadt. Hier in heb ik echter wederom deeze verandering gemaakt, dat ik hem, niet tegenstaande Homerus zegt, dat hy ten eersten van zynen toorn afstondt, en zich met Agamemnon verzoende, zo ras hem de dood van Patroclus ter ooren gekomen was, en eer hy Hector geveld hadt, in tegendeel den Veldheer schelden, ja met de dood dreigen doe, om de gemoederen der Aanschouweren daar door in twyffel te houden, tot het aller laatste Tooneel toe, daar zy voor ’t eerst te zaamen op het Tooneel verschynen, en de Toehoorer met reden verlangen mag, om te zien, hoe deeze twee partyen elkanderen in dien staat aanzien en begroeten zullen: want indien zy in ’t einde van ’t vierde Bedryf, dat is, aanstonds na de dood van Patroclus, bevredigd wierden, zou het vyfde geheel onnut, en den Aanschouwer niets aan de dood van Hector, en het geene daar omtrent meer verhaald wordt, gelegen zyn.     Ik denk ook niet, dat men my te laste zal leggen, dat ik het karakter van Agamemnon vernietigd, en in den wind geslagen hebbe, om dat ik hem zo nederig doe spreeken. De Puikdichter Boileau, Art Poëtique, Ch. III. vs. 110. zegt,       Qu’ Agamemnon soit fier, superbe, interessé. Verbeeld Agamemnon trots, hoogmoedig, baatzuchtig. Uit zyne redenen blykt genoeg, hoe trots hy altyd geweest zy; doch in den tyd dat dit stuk speelt, ziet men hem in den staat zyner vernederinge; ’t gevaar, daar hy zich zelven en het gansche leger in gebragt hadt, hem de oogen ontsluitende, en hem doende bemerken, dat hy Achilles, van wien het Orakel voorspeld hadt, dat hy den val van Troje verhaasten zoude, onwaardiglyk gehandeld hadt, waarom hy zich door eene wettige Liefde voor zyn Vaderland, en eerzucht zelve genoodzaakt vindt, Achilles, door wat middel het ook zy, te bevredigen; de Grieken niets konnende winnen, zo lang hy met hem tegen de Trojaanen niet weder in ’t veld wilde komen. Hierom zegt de Ridder Ph. Sidnei zeer wel, in zyne verdediging der Poezye, sierlyk uit het Engelsch in onze moedertaale overgezet door den Dichtlievenden Heer J. de Haas: De hoogmoed in Agamemnon, waar van hy haast berou heeft.     Voorts heb ik het voorgevallen van verscheidene dagen in eenen dag gebragt, om de eenheid van den tyd, een regelmaatig Tooneelstuk zo hoog noodzaakelyk, wel in acht te neemen. Ook had ik geene reden, om Achilles tot den volgenden dag te doen wachten, om Hector te bestryden, aangezien ik Vulkaan geene nieuwe wapenen voor dien Held doe smeeden, gelyk Homerus verhaalt. Want alle diergelyke fraaiheden, gelyk de Goden in het algemeen; de onsterffelyke paarden van Achilles, die met den wagen, daar Patroclus opzat, over de gracht heensprongen, als of ze vleugels gehad hadden, enz. die de Franschen onder het woord van Machines begrypen, en die het Heldendicht niet alleen gevoegelyk, maar zelfs volkomen eigen, ja van het zelve byna onafscheidelyk zyn, moeten voor altoos van het Tooneel, daar alles natuurelyk, en volgens den gemeenen loop der werreldsche zaaken, en niet door mirakelen en ongelooffelyke wonderen, ten toon gesteld moet worden, gebannen blyven. Hierom zeg ik zelve uitdrukkelyk van te vooren, dat de gracht, op die plaats, daar ’er Patroclus door zyne paarden overgevoerd wordt, door de menigte van lyken, met het veld byna vereffend was; en spreek in ’t geheel niet van de moeder van Achilles, die men zegt de Godin Thetis geweest te zyn, behoorende dit mede onder dat geene, dat beter aan den Helden als Tooneeldichter past, schoon Racine geene zwaarigheid gemaakt hebbe, hem in zyn Treurspel, Iphigenie, den zoon dier Godinne te noemen. Hier uit kan men wel bemerken, dat het kwetsen van de paarden van Achilles alleen van myne uitvinding zy: doch het vervoeren van Hector door de zynen, en de wond van Agamemnon, heb ik van Homerus zelve ontleend, en hier geplaatst, om dat my dunkt, dat ze der zaake zelve eene groote waarschynlykheid byzetten.     Dit moet ik alleen noch zeggen, dat het schande is, dat ’er, in een tyd als deezen, in den welken immers alle wegen en toepaden, om de volmaaktheid onzer schoone en heerlyke moedertaale te bereiken, geopend zyn, noch stukken in het licht komen, in eene taal, daar noch schikking, noch spelling, noch waarneeming van geslachten, ja zelfs is daar dikwils geen zin in te vinden is. Anders oordeelen alle andere volkeren, die zeggen, dat men eerst de taal kennen moet, eer men aan ’t dichten gaat: by ons neemt men ’t zo naauw niet: men schryft, en men kent zelfs de taal niet, in de welke men schryft; ja men durft het spreeken en redeneeren over de zelve eene onnoodige tydverkwisting, en laffe hairkloovery noemen. Te heerlyk zyn de woorden van den weergaêloozen Dichter, Boileau, om de zelve hier stilzwygende voorby te gaan; zo schryft hy, Art Poëtique, Ch. I. vs. 155.       Sur tout qu’en vos Ecrits la Langue révèrée,       Dans vos plus grands excès, vous soit toûjours sacrée.       En vain vous me frappez d’un son mélodieux,       Si le terme est impropre, ou le tour vicieux.       Mon esprit n’admet point un pompeux Barbarisme,       Ni d’un vers empoulé l’orgueilleux solécisme.       Sans la Langue, en un mot, l’ Auteur le plus divin       Est toûjours, quoiqu’il fasse, un mechant Ecrivain.

---

COPYE VAN DE PRIVILEGIE.

DE Staaten van Holland ende Westvriesland doen te weten, alsoo ons vertoond is by de Regenten van het Burger Weeshuis ende Oude Mannenhuis der Stad Amsterdam, en, in die qualiteyt, te samen eygenaars, mitsgaders Regenten van den Schouburg aldaar, dat sy, Supplianten, sedert eenige Jaren hebbende gejouisseert van onsen Octroye of Privilegie van dato den 21 May 1699. waar by wy aan hen Supplianten, in hun qualiteyt hadden gelieven te consenteren, accorderen ende Octroyeren, dat sy, gedurende den tyd van vyftien eerst achter een volgende Jaren, de Wercken, die doenmaals ten dienste van het Tooneel reets gedrukt waren, ende, van tyd tot tyd, nog vorder in het licht gebracht, ende ten Tooneele gevoert soude werden, alleen soude mogen drukken, doen drukken, uytgeven ende verkoopen, nu ondervonden, dat de Jaaren, by het voorgemelde Octroy of Privilegie genaamt, op den 21 deezer* Maand Mai was komen te expireren; ende dewyl de Supplianten ten meesten dienste van de Schouburg, (waar van hunne respective Godshuysen onder andere mede moesten werden gesubcenteert,) de voorgemelde Wercken, soo van Treurspellen, Blyspellen, Kluchten, als anders, die reets gedrukt en ten Tooneele gevoert waaren, of in het toekomende gedrukt, en ten Toneele gevoert soude mogen werden, geerne alleen, gelyk voorheenen, zouden blyven drukken, doen drukken, uytgeven en verkoopen, ten eynde de zelve Wercken, door het nadrukken van andere, haar luyster, soo in taal, als spelkonst, niet mogten komen te verliesen; dog dat zulks aan hen Supplianten , na de expiratie van het bovengemelde ons Octroy; en zulks na den 21 Mai deeses Jaars 1714. niet gepermitteert zoude wesen, zoo vonden zy Supplianten hun genootsaakt sig te keeren tot ons, onderdanig versoekende, dat wy aan hen Supplianten, in hare bovengemelde qualiteyt, geliefden te verleenen prolongatie van het voorsz. Octroy of Privilegie, omme de voorsz. Werken, zoo van Treurspellen, Blyspellen, Kluchten als andere, reets gemaakt en ten Toneele gevoert, en als nog in het licht te brengen ende ten Toonele te voeren, den tyd van vyftien eerst achter een volgende Jaaren, alleen te mogen drukken en verkopen, of te doen drukken en verkoopen, met verbod aan alle andere op zeekere hooge penen, by ons daar tegen te statueeren in communi forma; So is ’t dat wy de zaake, ende ’t voorsz. verzoek overgemerckt hebbende, ende genegen wezende, ter bede van de Supplianten, uyt onze rechte wetenschap, Souveraine magt en autoriteyt, deselve Supplianten geconsenteert, geaccordeert ende geoctroyeert hebben, consenteren, accorderen ende octroyeren, haar by deezen, dat zy, geduurende den tyd van vyftien eerst agter een volgende Jaaren de voorsz. Wercken, soo van Treurspellen, Blyspellen, Kluchten als andere reets gemaakt ende ten Tooneele gevoert, en als nog in het licht te brengen, ende ten Tooneele te voeren; binnen de voorsz. onze Landen alleen zullen, by continuatie, mogen drukken, doen drukken, uytgeven en verkoopen, verbiedende daarom allen en een ygelyk, de voorsz. Wercken, in ’t geheel ofte ten deele, naar te drukken, ofte, elders naargedruckt, binnen den zelven onze lande te brengen, uyt te geven, ofte verkoopen, op de verbeurte van alle de naargedrukte, ingebragte, ofte verkogte exemplaren, ende een boete van drie honderd guldens, daar en boven, te verbeuren, te appliceren een darde part voor den Officier, die de calangie doen zal, een darde part voor den Armen der Plaatsen daar ’t casus voorvallen zal, ende het resterende darde part voor de Supplianten, alles in dien verstande, dat wy de Supplianten met dezen onzen Octroye alleen willende gratificeren tot verhoedinge van hare schaade door het naardrukken van de voorsz. Wercken, daar door in geenigen deele verstaan den inhoude van dien te authoriseeren, ofte te advouëren, ende, veel min de zelve onder onze Protextie ende bescherminge eenig meerder credit, aansien, of reputatie te geven, nemaar de Supplianten in cas daar inne iets onbehoorlyks zoude influëren, alle het zelve tot haren laste sullen gehouden wezen te verantwoorden, tot dien eynde wel expresselyk begeerende, dat by aldien zy deze onze Octroye, voor de voorsz. Wercken zullen willen stellen, daar van geen geabbrevieerde ofte gecontraheerde mentie zullen mogen maaken, nemaar gehouden zullen wezen het zelve Octroy in ’t geheel en zonder eenige omissie, daar voor te drukken, ofte te doen drukken, ende dat zy gehouden zullen zyn een exemplaar van de voorsz. Wercken, gebonden ende wel geconditioneert, te brengen in de Bibliotheecq van onze Universiteyt tot Leyden, ende daar van behoorlyk te doen blyken, alles op pene van het effect van dien te verliezen, ende ten eynde de Supplianten dezen onzen Octroye ende consente mogen genieten als naar behooren, lasten wy allen ende een ygelyk, die ’t aangaan mag, dat sy de Supplianten van den inhoude van dezen doen laten ende gedogen, rustelyk, vredelyk, ende volkomentlyk genieten ende gebruyken, cesseerende alle belet ter contrarie gedaan. Gedaan in den Hage, onder onsen groote Zegele, hier aan doen hangen op den drie en twintigsten Mai, in ’t Jaar onzes Heer en Zaligmakers, seventien honderd en veertien.

                        A. HEINSIUS.

                Ter Ordonnantie van de Staten,

                    SIMON VAN BEAUMONT.

De Regenten van het Wees- en Oude Mannenhuis hebben, in hunnen voorsz qualiteit, het recht van deze Privilegie voor ACHILLES, Treurspel, vergund aan de Erfgenamen van J. LESCAILJE en DIRK RANK. In Amsteldam, den 12den December 1718.

---

VERTOONERS.

AGAMEMNON, Koning van Mycene, Opperste Veld-
                                heer van het Grieksche leger voor ’t
                                belegerde Troje.
ACHILLES, Overste der Thessaliers in de belegering
                            van Troje.
PATROCLUS, Halsvriend van Achilles.
ULYSSES, Koning van Ithaka.
AJAX, Zoon van Telamon.
BRIZEÏS, Krygsgevange en Minnaares van Achilles.
PHENIX, Geweezen Zedemeester van Achilles.
ALCIMUS, Van het gevolg van Achilles.
AUTOMEDON, Wagenmenner van Achilles.
CEPHIZE, Vertrouwde van Brizeïs.

            Het Tooneel is in de Tent van
                Achilles, voor Troje.

        ACHILLES,

            TREURSPEL.
          _______________________

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.
ACHILLES, PHENIX.

PHENIX.
WAt zorgen zyn ’t, myn Heer, die uwe ziel ontstellen?
Wat nieuwe rampen, die u zonder eind dus kwellen?
De naare duisternis des nachts is noch niet gansch
Verdweenen, door de komst en aangenaamen glans
(5) Van ’t lieve morgenlicht: de Grieken en Trojaanen,
Van gistren noch vermoeid, staan onder hunne vaanen
Noch niet geschaard ten stryde: en gy, gy hebt alreeds
De plaats van uwe rust, de vryplaats uwes leeds,
Verlaaten, om alhier in eenzaamheid te zuchten,
(10) Schoon Troje van uw arm geen ramp meer heeft te duchten.

ACHILLES.
Is myn Patroclus noch niet weêrgekeerd?

PHENIX.
                                                                O neen.

ACHILLES.
Helaas! ik voel myn’ ziel van eene vrees bestreên,
Die ik noit heb gekend in ’t felste van het stryden.
Rechtvaarde gramschap, wat doet gy myn’ ziel niet lyden!
(15) Waar toeft gy, waarde vriend? ach! wierdt gy my ontroofd,
Zo miste ik al myn’ vreugd. Hebt gy my niet beloofd,
Zo ras de staat u van het leger waar gebleeken,
Hier weer te keeren? en gy blyft! is dit een teken,
Dat myne bede u iets ter harte gaat? beloont
(20) Ge Achilles dus, die u zo zuivre een’ vriendschap toont?
Een’ vriendschap, door geen tyd, noch nyd, noch twist te breeken!
Maar Phenix, hoorde gy van gistren ook iets spreeken?
De woende Hector, met de bloem der Troische magt,
Belegert ons thans zelve, is over onze gracht
(25) En schanssen heen gerukt; de muur legt neergeslaagen.
Dit is het, dat wy zelfs van onze schepen zagen.
’k Heb één der Helden van ons leger, ’k weet niet wien,
Gekwetst, en doodelyk, zo ’t scheen, getroffen, zien
Wegdraagen naar zyn’ tent. Ik zuchtte om zyne wonden,
(30) En heb Patroclus, om te zien wie ’t zy, gezonden
Naar ’t slagveld, rookende van ’t Grieksche en Troische bloed.
’k Verwachtte hem straks weer. Nu zucht myn bang gemoed,
En vreest, of hy misschien geraakt in ’s vyands handen,
Die boodschap met zyn bloed betaald heeft.

PHENIX.
                                                        Zucht ge, ô schanden,
(35) Alleenig om ’t gevaar van éénen vriend, één man,
Die zelfs, naar allen schyn, noch levende is? en kan
Uw oog de nederlaag van ’t gansche heir aanschouwen,
En blyven onvermurwd? Hoe zal het u berouwen,
Dat gy, die Troje alleen kost winnen door uw zwaard,
(40) Het zelve in tegendeel alleen behoudt en spaart;
Als ’t droevig Grieken u, dien ’t eertyds plagt te roemen,
Den eengen oorsprong van zyn ondergang zal noemen;
U vloeken, om de dood van menig dappren Held,
Dien Hector, moedig door uw afzyn, heeft geveld!

ACHILLES.
(45) ’k Verdien, ’k beken het, dit verwyten; ja noch slimmer.
Maar ’k heb het Godendom gezwooren, dat ik nimmer
Weer tegen Hector, en zyn volk, ten stryd zou gaan,
Zo lang zy hunnen klaauw niet aan myn’ schepen slaan.
Myn’ hand, wel eer zo graag naar ’s vyands bloed te storten,
(50) Vreest thans het leeven van één Trojer te verkorten,
Sint Agamemnon, die ontaarde en trotse, my
Zo wreed mishandeld, en zo fel gehoond heeft. Gy,
Gy zelve hebt gezien, hoe hy me, ô smaad, ô schanden!
Brizeïs met geweld gerukt heeft uit de handen,
(55) Met welke bitse reên hy me, in den vollen raad,
Onteerd heeft en gehoond, als waar ik een soldaat,
Die Griekenland noit dienst gedaan hadt, onder ’t stryden.
O neen, Achilles ziel kan zulk een hoon niet lyden,
En trachten naar geen’ wraak. ’t Is my de grootste vreugd,
(60) Die ik te wachten had na zo veele ongeneugt,
Dat ik de Grieken op het moordveld zie verslaagen,
En Agamemnon zelf zyn noodlot hoor beklaagen.
Ik ben het niet, hy is ’t, die Grieken bragt ten val,
Op wien ons Vaderland zyn onheil wreeken zal.

PHENIX.
(65) Wilt gy den roem niet noch bevlekken uwer daaden,
Zo laat u, ’t is noch tyd, laat u in ’t eind noch raaden.
’t Is elk genoeg bekend, hoe hy u heeft gehoond.
De groote nederlaag van ’t Grieksche leger toont
Elk klaar, dat Peleus zoon van hem is afgevallen.
(70) Wy zien dien wreeden reeds gevloekt, gehaat van allen.
Men geeft de schuld aan hem, en ieder spreekt u vry.
Men zucht, men wenscht naar u, en haat zyn’ dwinglandy.
Wilt ge u dan van het volk volkomen doen beminnen,
Zo moet ge, ô braave Held, voor eerst u zelf verwinnen,
(75) Uw toorn vergeeten, en de Grieken door uw’ magt
Herstellen, die door hem ter slachtbank zyn gebragt.
Met welk een luister zultge uw naam niet doen herleeven,
Wat eer, wat glorie zal de nazaat u niet geeven,
Als gy uw’ gramschap hebt verwonnen, den Trojaan,
(80) Thans zegepraalende, uit het oorlogsveld zult slaan,
En dryven in de Stad, en ’t Grieksche heir ten lesten
Verwinnaar maaken van de vyandlyke vesten!

ACHILLES.
Neen, randt de vyand my in myne tent niet aan,
’k Zweer noch, dat ik myn’ hand niet weer aan ’t zwaard zal slaan.

PHENIX.
(85) De zeventiende dag ryst thans met nieuwe straalen,
Sint ik u ’t laatste ’t zwaard zag uit de schede haalen,
Toen gy gereed stondt, om de smet van zulk een hoon
Te zuiveren in ’t bloed van Atreus oudsten Zoon.
En mooglyk waar ’t geschied, waart gy niet wederhouden
(90) Door d’ongeveinsden raad en rede van den ouden
En wyzen Nestor. Hoe gelukkig is die man,
Die toen meer won, als ik, na zo veel dagen, kan
Verkrygen op uw hart! Zie ook myn’ gryze hairen;
Herroep de moeite, die ik van uw’ kindsche jaaren
(95) Voor u heb aangewend; met welk een lust en vreugd
Ik u geweezen heb naar ’t pad der heldendeugd.
Herdenk in ’t eind, met welk een iever, met wat traanen,
En tedre kinderliefde, uw Vader, de Trojaanen,
Als de eenige oorzaak, dat gy scheidde van hem af,
(100) Vervloekende, u aan my met droefheid overgaf.
Wist ik u oit myn pligt en iever klaar te toonen;
Uw’ deugd te roemen, en uw’ zwakheid te verschoonen;
In ’t kort, verdiende ik oit den naam van Voesterheer
Van Held Achilles; ’k werp my voor uw’ voeten neer:
(105) Laat u myn smeeken, laat myn zuchten u beweegen,
Verjaag den vyand, geef uw Vaderland den zegen,
Dien ’t heeft verlooren, die gehegt is aan uw’ kling,
En dien ’t weleer zo vaak van uwen arm ontving.

ACHILLES.
Rys op: maar geen Trojaan zal my in ’t veld ontmoeten,
(110) Voor ’k Agamemnon zie, als u, aan myne voeten.

---

TWEEDE TOONEEL.
ACHILLES, PHENIX, ALCIMUS.

ACHILLES.
WAt tyding brengt gy? Is Patroclus weergekeerd?

ALCIMUS.
O neen, myn Heer: maar ’k zie uw’ hateren verneerd.
De schrandre Ulysses, en held Ajax, bei verheven
Door hunne dapperheid, en onbesproken leeven,
(115) Verzoeken, kan het zyn, een korten tyd, gehoor,
Uit Agamemnons naam.

ACHILLES.
                                  Waar wachten ze antwoord?

ALCIMUS.
                                                                            Voor
Uw’ legerplaats, daar zy niet binnen willen treeden.
Voor gy hun zulks beveelt.

PHENIX.
                                          Welaan! hoor hunne reden,
Beroemde Held! en gy, ô Goden, kan het zyn,
(120) Laat deeze dag het eind meêbrengen onzer pyn!

ACHILLES.
Gaa, haal hen.

---

DERDE TOONEEL.
ACHILLES, PHENIX.

ACHILLES.
                        VLei u niet, ô Phenix, dat myn harte
Door hunne klagten, of door de algemeene smarte
Vermurwd zal worden. neen. Ik zal hen hooren; maar
Alleenig om my te verheugen in ’t gevaar,
(125) Waar in de Grieken zich gebragt zien door het woeden
Van Agamemnon. Laat hy zelf die schaê vergoeden.
Myn’ ziel onschuldig aan den ramp, dien hy ons brouwt,
Wenscht reeds, myn Vader weer te aanschouwen, daar hy oud
En afgeleefd te Phthie in vrede zyne dagen
(130) Ten einde brengt. Geen stryd kan my thans meer behaagen.

PHENIX.
Ulysses, hoop ik, zal uw’ ziel door zyne reên
Beweegen; toonen u door zyn voorzigtigheên,
Dat zulk een’ gramschap, hoe gegrond en hoe rechtvaardig,
Uw land verraadt, en Held Achilles is onwaardig.
(135) Terwyl de dappre zoon van Telamon, wiens vuist
Gy zelf zo vaak met bloed der Trojers zaagt begruist,
De gloriezucht weer in uw hart zal doen herleeven.
Mogt ik myn hoofd ten zoen van uwe gramschap geeven,
Ik stierf gewillig, tot vermindringe uwer schand,
(140) En tot behoudenis van ’t bange Vaderland.
Ik zie hen nad’ren.

---

VIERDE TOONEEL.
ACHILLES, ULYSSES, AJAX,
PHENIX, ALCIMUS.

ULYSSES.
                                  ZOon van Peleus, roem der Helden,
Wiens daaden den Trojaan voor deezen meer ontstelden,
Dan wy al t’ zaamen! zyt gegroet uit aller naam.
Wy beide waren u wel eertyds aangenaam,
(145) En hadden de eer, dat ge ons aanschouwde als uwe vrienden,
Schoon wy die mogelyk noch niet genoeg verdienden.
Thans komen wy, belaên met droefheid in het hart,
U kennis geeven van onze algemeene smart:
Hoe onze vyanden met hunne bontgenooten,
(150) Die gy, zo lang gy streedt, hieldt in hun wal beslooten,
De vest verlieten, ons in onze legerplaats
Thans zelfs belegeren, tot droefheid des soldaats;
Die, vol van wanhoop, in het midden dier gevaaren,
Noch even magt heeft, om zyn’ schepen te bewaaren.
(155) De vyand, moedig op die zege, vliegt steeds voort,
Zaait overal den schrik, en droeve wanhoop, moordt
Al wie hem tegenstaat, terwyl hem zelfs de Goden,
Door duizend tekenen, tot zulk een’ woede nooden.
De dolle Hector, met den sabel in de vuist,
(160) Gemoedigd door de gunst van Jupiter, vergruist
Den muur met storm op storm, om eindlyk zelfs de schepen
Der vlamme te offeren. De Griek, in ’t hart benepen
Van doodschen schrik, weet niet, wat hy in deezen nood
Beginnen zal, en zucht om zyne aanstaande dood,
(165) Die hem reeds zeker schynt. Wat hand weêrhoudt, na ’t breeken
Der ketenen, een leeuw, die, woênde om zich te wreeken,
Al, wien hy vindt, verscheurt, geen vyand heeft, die hem
Weerstaan kan, die niet schrikt en beeft voor zyne stem?
Zo woedt de dapperste van alle de Trojaanen.
(170) Hy staat alreeds gereed, om zich een weg te baanen
Tot aan de schepen zelfs, daar hy met eige hand
(O Hemel, keer dien slag!) noch deezen dag den brand
In zoekt te steeken. Waar, waar zullen uwe vrinden,
O onverbidlyke, dan eene schuilplaats vinden?
(175) Wie zal het bange volk, in dien bedroefden stand,
Verlosschen konnen van des Overwinnaars hand?
Wie overblyven, om de maar naar huis te draagen,
Dat al de Grieken door de Trojers zyn verslaagen?
Keer, weergaêlooze Held, keer wederom ten stryd.
(180) Gy ziet uw’ wraak volbragt; wy allen zien den tyd,
Dat gy alleen ons kunt verlosschen, en den zegen
Weergeeven door uw’ magt. Ach! laat u toch beweegen;
En denk om ’t naberouw, dat u ontstellen zal,
Als gy te laat zult zien, dat gy alleen den val
(185) Der Grieken hebt verhaast, en zonder mededogen
U zelf verraên hebt, tot vermeerd’ring van ’t vermogen
Van uwe vyanden. Als ’t kwaad is uitgevoerd,
Zien we onze schuld eerst, die ons dan te laat ontroert.
Voorkom die wroeging dan van uw ontrust geweeten:
(190) Wil eindelyk uw toorn, hoe wel gegrond, vergeeten.
Geef, geef ons ’t leeven weer, en toon, in deezen staat,
Dat de eer uws Vaderlands u noch ter harte gaat.

ACHILLES.
Hier in alleen ben ik aan hem verpligt, myn’ Heeren,
Dat hy my noch met uw’ bezending wil vereeren,
(195) Twee Helden, my zo waard. Maar, wyl de vriendschap my,
Noch u, hier spreeken doet, myn’ vrienden; ’t staa my vry,
Dat ik u ronduit zegg’, dat niets my zal beweegen;
Schoon Agamemnon zelf, bekommerd en verlegen,
Verzeld van ’t gansche heir, my aanbadt. neen, myn’ ziel
(200) Gedenkt noch aan dien hoon, die haar zo pynlyk viel.
Wat dank bewyst men my voor myn geduurig stryden?
Voor al de moeite, die ’k met vreugd heb willen lyden?
Die zich bedekt houdt in den nood, en naauwlyks uit
Zyn’ tent komt, heeft nochtans zyn deel ook in den buit.
(205) De dapperste ziet om een bloodaard zich versmaaden:
Sleept stervende den roem van zyne Heldendaaden
Met zich in ’t graf, terwyl een ander wordt beschreid,
Die nimmer blyk gaf van de minste dapperheid.
Wat schiet my over, van het geene ik, door gevaaren
(210) En duizend moeilykheên, wel eer wist te vergaêren?
Niets. Ik ben ’t evenwel, die zo lang achter een,
Met zulk een iever, voor de Grieken heb gestreên,
Die twintig steden rondom Troje heb verslaagen,
En uit de zelve zo veel schatten weg gedraagen:
(215) Die schatten nochtans, ’t loon van myne dapperheid,
Heb ik met eerbied voor de voeten neergeleid
Van Agamemnon zelf, die, in zyn’ tent gebleeven,
Het minst gevaar niet hadt geloopen van zyn leeven;
Die al den buit kreeg, my en mynen volke een deel,
(220) Ten pryz’ van onze deugd, vereerde van ’t geheel,
En d’een en d’ander ook daar na iets heeft geschonken,
Wiens vroomheid in den stryd vooral hadt uitgeblonken.
Elk heeft den prys noch, dien hy van zyn’ hand ontvong.
Ik ben ’t alleenig, dien de bitse nyd hem dwong
(225) ’t Gegeeven wederom te ontneemen, ja te ontrooven
Met schennis en met kracht. Dus is ’t, dat hy my boven
Alle and’ren heeft gesteld. dus is het, dat hy toont,
Hoe hy de dapperen naar hun verdiensten loont.
    Maar wat is de oorzaak, dat wy Troje dus bestryden?
(230) Dat wy het Grieksche volk al hier zo veel doen lyden?
Is ’t niet, om Helena aan Menelaüs weer
Te geeven, hem ontroofd? Vondt hy hier door zyne eer
Beledigd, en mag ik me ook niet van hem beklaagen,
Dat hy my al myn’ vreugd en wellust heeft ontdraagen,
(235) Toen hy Brizeïs uit myne armen heeft gerukt?
Wordt Troje, om ’t schaaken van een’ Vrouw, dus onderdrukt
Van hem, die my de myne, ô smaad! zelf heeft ontnomen,
En hy, die andren straft, heeft die zelf niet te schroomen?
Ik acht haar, schoon slechts myn’ gevange, als myne Vrouw.
(240) Nu heeft hy my van doen; en zendt u vol van rouw,
Om my, is ’t mooglyk, te beweegen door uw smeeken.
Neen, zyn’ trouwloosheid is my ééns genoeg gebleeken.
Ik ken hem al te wel. het is vergeefsch, dat hy
My weer te winnen zoekt door list of veinzery.
(245) Dat hy met andren thans de middelen bedenke,
En maake, dat de vlam de Grieksche vloot niet krenke.
Hadt hy my niet gehoond, hy zou my den Trojaan
Zien dryven in de stad, of op het veld verslaan.
’k Zou hem meer dienst doen, als zyn’ gracht of muur, verheven,
(250) Om weer door Hectors arm ter aard te zyn gedreeven.
Maar waar toe zo veel reên? gaat, myne Vrienden, gaat,
En zegt hem, dat ik noit myn degen of myn raad
Voor hem besteeden zal. Hy heeft my eens bedroogen.
De tweedemaal zal ’t hem mislukken. ’k sluit myne oogen
(255) Voor ’t medelyden. Dat hy sterve, en gaa ten grond,
Die, my ten spyt, zo groot een gruwelstuk bestondt!

AJAX.
Uw’ gramschap steunt op reên. Maar kan noch Hectors zegen,
Noch ’t uiterste gevaar der Grieken u beweegen;
Laat hy dan zelve, die uw toorn dus wist te voên,
(260) U weer bevredigen, nu hy u wil voldoen.
Hy wil zich eindlyk voor de reden nederbuigen;
En biedt u aan, voor al het leger te betuigen,
Dat gy gehoond zyt, en dat hy u heeft misdaan.
Hier by biedt hy u zelf noch veel geschenken aan,
(265) Die waard zyn uit de hand van zulk een Vorst te komen,
En van Achilles zelf te worden aangenomen.
Verscheiden’ vaazen, schoon en kostelyk van stof,
Maar schooner door de konst des meesters, die zyn lof
Door zulk een werkstuk deedt tot aan de starren ryzen:
(270) Een’ gift, die zelf Jupyn niet van de hand zou wyzen:
Met twalef paarden, wit als de eerst gevallen sneeuw,
In snelheid als een wind, in moed elk als een leeuw,
Die honderdmaal de zorg van hunnen Heer betaalden,
Wanneer zy in het perk den eersten prys behaalden:
(275) Met zeven maagden, schoon van leest en van gezigt,
In ’t frischste van haar’ jeugd, wier oogen, als het licht
Der heete middagzon, de fierste harten blaaken:
Brizeïs, die uw’ ziel voor andren kan vermaaken.
Brizeïs, de eedle vrouw, aan wie die bitse hoon
(280) Geschied is, u ten spyt, door Atreus fieren zoon,
Zal haar geleiden, waar Achilles ’t zal begeeren.
Maar denk niet, dat de Vorst haar oit bestondt te onteeren:
O neen. tot zulk een’ smet was noit zijn’ ziel bekwaam.
Ja zulks zal hy u zelf betuigen, in den naam
(285) Van ’t gansche Godendom, wiens klaare en alziende oogen
Zyn zeggen en zyn doen aanschouwen uit den hoogen.
Dit alles, zo hier door uw’ gramschap wordt verzacht,
Wordt aanstonds, op zyne orde, in uwe tent gebragt.
Dit is voor deez’ tyd. Na ’t veroveren der wallen
(290) Van ’t moedig Ilium, zal hy u onder allen
Noch twintig maagden zelf aanbieden, die alleen
In schoonheid zwichten voor de aanminnige Heleen,
Uit Vorstelyken bloede, en die haar’ schoonheid paaren
Met deugden zonder vlek, in ’t bloeyen van haar’ jaaren.
Noch niet vemoegd door deez’ voldoening van dien hoon,
Biedt hy u zelf noch aan den naam van zynen zoon
Te aanvaarden, als wy weer in Argos zullen komen.
Wat kan hy meer doen, om uw’ gramschap in te toomen?
Drie schoone maagden, drie Princessen, uit het bloed
(300) Van Atreus stam geteeld, en prachtig opgevoed
In Agamemnons hof, staan u ten dienste vaardig.
Hy geeft u zelf de keur, wie gy van driën waardig
Zult achten tot dien staat; maar doelt voor al op de eer,
Dat hy een Held, als u, tot schoonzoon kryg’, myn Heer.

ACHILLES.
(305) Gy hebt uw last voldaan, ik u gehoord, myn’ Heeren.
Gy kunt, zo ’t u belieft, weêr naar den Dwingland keeren:
En zegt hem uit myn naam, dat zyn’ geschenken my
Noch haatelyker zyn, als zyne dwinglandy.
’k Begeer zyn’ Dochters niet, hoe hoog van elk gepreezen.
(310) Zyn gansch geslacht kan my niet als verfoeilyk weezen.
En eindlyk zegt hem, dat ’k my aanstonds zal beraên,
Wanneer ik met myn’ vloot weer denke in zee te gaan.
Myn’ ziel, zo fel gehoond, schynt reeds van spyt te breeken,
Dat ik zo lang van dien Tieran moet hooren spreeken.

PHENIX.
(315) Gy weêr in zee gaan! gy uw Vaderland, uwe eer
Aldus met voeten te vertreeden! gy myn Heer!
Achilles, die zo vaak zyn vyand heeft verdreeven,
Zal in den grootsten nood zich ’t eerst ter vlucht begeeven,
Het gansche leger van de Grieken doen verslaan,
(320) Om Agamemnon, die alleen hem heeft misdaan!
O smart! hoe zal ik voor uw Vader wederkeeren.
Dien ’t my met zulk een’ gunst geliefde te vereeren,
Toen ik, rampzaalge, tot het uiterste gebrogt,
Een’ schuilplaats by hem vond, die ’k zolang vruchtloos zocht.
(325) Versteend en hard gemoed! de klippen zou men breeken
Door zulk een’ nedrigheid, door zulk een vierig smeeken,
Terwyl uw hart, verstaald door wraakzucht en door spyt,
Uw Vaderland verlaat in d’allerlaatsten stryd.
Wilt gy in deezen nood niet meerder voor ons vechten,
(330) Myn arm, hoe oud hoe stram, zal wonderen uitrechten,
En vliegen vol van moed den vyand in ’t gezigt;
En sterven, nu gy dus ontaard zyt van uw’ pligt.
Moet ik dit hooren! ik dit aanzien! groote Goden!

ACHILLES.
Ik luisterde wel eer, noch jong, naar uw’ geboden.
(335) De moeite kunt gy nu wel spaaren, naar ik meen.
’k Weet nu wat ik moet doen, en volg myn’ zinlykheên.
Wilt gy my op de reis naar Phthie niet verzellen,
Gy kunt hier blyven, om my namaals te vertellen.
Hoe Hectors woênde vuist het Grieksche heir versloeg,
(340) En Agamemnon ’t staal in ’t beevend harte joeg.
En gy, myn’ Heeren, gaat: uw’ moeite is hier verlooren.
Gy kwaamt myn’ meening straks uit mynen mond te hooren.
Ik heb u anders niets te zeggen. ’t Is my leed,
Dat gy hier uwen tyd zo vruchtloos hebt besteed.

ULYSSES.
(345) Was ’t Agamemnon, die uw’ bystand hadt van nooden,
Alleen, ’k was ’t met u ééns: dat zweer ik by de Goden.
Maar nu gy ’t Vaderland verlaat in deezen nood,
Toont gy... Maar laat ons gaan, eer zyne toorn vergroot.
De Hemel midlerwyl geeve u eens beter zinnen,
(350) En leere u, hoe gy land en vrienden moet beminnen!

                    Einde van het Eerste Bedryf.

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

TWEEDE TOONEEL.
PATROCLUS, ALCIMUS.

DERDE TOONEEL.
ACHILLES, PATROCLUS, ALCIMUS.

VIERDE TOONEEL.
ACHILLES, PATROCLUS, ALCIMUS,
AUTOMEDON.

DERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.
ACHILLES, PATROCLUS.

TWEEDE TOONEEL.
ACHILLES, PATROCLUS, AUTOMEDON.

DERDE TOONEEL.

VIERDE TOONEEL.
ACHILLES, BRIZEÏS, CEPHIZE.

VIERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

TWEEDE TOONEEL.
ACHILLES, PHENIX.

DERDE TOONEEL.
ACHILLES, PHENIX, ALCIMUS.

VIERDE TOONEEL.
ACHILLES, PHENIX, ALCIMUS,
AUTOMEDON.

VYFDE TOONEEL.
ACHILLES, ULYSSES, PHENIX,
ALCIMUS, AUTOMEDON.

VYFDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.
BRIZEÏS, CEPHIZE.

TWEEDE TOONEEL.
BRIZEÏS, PHENIX, CEPHIZE.

DERDE TOONEEL.
AGAMEMNON, met zyn’ rechte hand in eenen sluyer,
BRIZEÏS, ULYSSES, PHENIX,
CEPHIZE.

VIERDE TOONEEL.
AGAMEMNON, ULYSSES, BRIZEÏS,
PHENIX, CEPHIZE, ALCIMUS.

VYFDE TOONEEL.
ACHILLES, AGAMEMNON, ULYSSES,
BRIZEÏS, PHENIX, ALCIMUS,
AUTOMEDON, CEPHIZE.

VERTOONING
in
ACHILLES
Treurspel.
Tusschen het Derde en Vierde Bedryf.

In het zelfde SPEL.
Tusschen het Vierde en Vyfde Bedryf.