Reyer Anslo: Parysche bruiloft. Amsterdam, voor Adam Karels, 1649.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton001010 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. *1r]

R. ANSLOOS

PARYSCHE

BRUILOFT.

TREURSPEL.

Tantum Relligio potuit suadere malorum!

[Vignet: Est a pressura largior et melior]

t’AMSTERDAM,

Gedrukt voor Adam Karels. 1649.


[fol. *1v blanco]

[fol. *2r]

Aan den Heer

MICHAEL le BLON,

Resident der

KONINGINNE

en Kroon van Zweden,

by zyn

MAJESTEIT

van

GROOT BRITTANJE.

MYN HEER,
    Die, heel verhit, gewond worden, gevoelen dikwils de smert niet, eer zy bekoelt zyn. dit is my wedervaren in de Poëzy, waar in ik myn yver en lust graag en groot bekenne, ook zoo voort gevaren ben, dat ik nu moet zeggen: myn yver dwaalt van ’t spoor, nu merk ik myn misslagen. ik heb myn lust daar in te [fol. *2v] veel toe gegeven, met vaarsen uit te geven, die ik nu garen verduistert hadt. het Treurspel dat ik U E. op drage, was by my ook besloten, dat ik het in myn kamer zoude besluiten; maar ik brenge het in ’t licht, niet uit my zelve, maar ter gunste van een, die my zoo lief is als het licht. Ten waar my uw heuscheit, t’over bekent was, zoude ik my inbeelden dat U E. zich belgen mocht, iets in dank aan te nemen dat ik zelf veracht. maar ik heb in minder gedicht uw gunst te my waarts bespeurt, en daar uit de vrymoedigheit genomen van U E. dit toe te eigenen. Het is niet te rekenen voor bet kleenste vermaak inde Poëzy dat zy die behaaght die de Scepters behaaght. U E. gelieve my dat niet te misgunnen, terwyl ik verlang am den Heer Resident de handen te mogen kussen, om my mondeling te verschonen van de stoutheit dat ik de naam van zyn E. zoo reukeloos voor myn Treurspel [fol. *3r] gebruike, en te verzoeken dat zyn E. my gelieve te stellen onder het getal van zyn dienaars, dat ik voor een Tytel en geen last zal rekenen; om myn genegentheit hier toe te betonen, noem ik my alreede
Myn Heer
Uw Ed.
Verplichte Dienaar


R. ANSLO


[fol. *3v]

Aan Mejuffer

MAGDALENE BAAK.

Indien myn zwak verstandt en kleene kracht
In Poëzy, van u zoo hoogh geacht,
Was als myn lust tot in den top gebracht,
                            Dus zou ik spreken:

(5) ô Magdaleen, verlaat nu eens ’t vermaak
In Engelandts verwarde mengelspraak,
En laat dat volk in ’t Eilandt, heet op wraak,
                            In ’t moorden steken.

Verlaat ô Baak, het opgezwolle Spaansch,
(10) Het zachte Fransch, en ’t brommende Toskaansch,
En loopt niet van onze Amstel buiten baans
                            Na vreemde rymen.

Ey taal, een dagh maar, na geen andre taal,
En lydt eens dat myn Treurspel u verhaal’,
(15) Hoe Mars bestormt Navarres Bruiloftzaal
                            In plaats van Hymen.

Betreur met my den dooden Ammiraal;
Wanneer zyn dochter moet om haar gemaal,
Gesneuvelt aan ’t op bloedt beluste staal,
                            (20) In rou versmachten.

[fol. *4r]
Het hof bedekt haar toeleg, met een mist
Van loos bedrogh en nevelige list,
Waar op de Trou, te vroom, niet hadt gegist
                            Om zich te wachten.

(25) Maar schoon ik weet dat deze zware last,
Niet op zoo zwakke, als myne schouders past,
Waar aan ik my zoo lydig heb vertast
                            Met die te kiezen:

Noch bidde ik u dat gy myn Treurspel leest,
(30) Al of ik voor uw oordeel ben bevreest
Al most de stof, geschoeit op myne leest,
                            Zoo veel verliezen.

ô Magdaleen, zoo gy het waardig schat,
Dat gy het leest, en toont my bladt voor bladt
(35) Wat op deez’ plaats diende ingevoeght, en wat
                            Hier uit most blyven.

Zoo hou ik my en myn verbetert dicht,
Voor eewig en altoos aan u verplicht:
Dan zal myn geest, door uw verstandt verlicht,
                            (40) Uw lof beschryven.

R. ANSLO.


[fol. *4v]
Na de Bruiloft van Henrik van Bourbon, Konink van Navarre (namaals genaamt Henrik de Groot) en Margarete van Valois, Zuster van Karel de negende, Konink van Vrankryk, wierdt in des Konings raadt geraadtspleeght: Casper van Koligni, Ammiraal van Vrankryk, aan kant te helpen: en, na lang overleg, beslooten hem te doorschieten. deeze raadt bestemt zynde begint het Treurspel. d’Ammiraal wordt geschoten. de scheut mislukt. toen hervatmen den handel, en wert goedt gevonden, nadien den Ammiraal gezien was van zyn wonde op te staan, het geen men in hem alleen niet had kunnen sluiten, te dempen met den ondergang van alle die zyn party hielden.


PERSONADJEN.

                    Catryn.
                    Cardinaal van Bourbon.
                    Anjou.
                    Karel.
                    Ammiraal.
                    Navarre.
                    Margareet.
                    Conde.
                    Guise.
                    Teligni.
                    Rey van Navarroische Maaghden.

Continue
[p. 1]

R. ANSLOOS

PARYSCHE BRUILOFT.

TREURSPEL.

EERSTE BEDRYF.

Catryn.  Cardinaal van Bourbon.  Anjou.

    ZOo komt myn Karels eer, met deze kans te wagen,
    In hare volle kracht, en hy weêr vast te dragen
    Zyn waggelende kroon; wordt myn heldinnestuk
    En aanslag, wel beleyt, begunstight van ’t geluk.
    (5) Zoo Guise, zonder ’t ryk inwendig te beroeren,
    Dit door zyn blindt gewelt weet listig uit te voeren:
    ’t Is my een dubble slag, meer dan ik heb verwacht,
    Die d’ Ammiraal te niet, en zelf hem maakt verdacht.
C. v. B. Zoo kunt gy tot uw nut, in noodt zyn maght gebruiken.
    (10) Dan zal de Majesteyt, gelyk de lente, opluiken
    Met cierelyker loof, op dat in Vrankryk zy
    Een Koning, een geloof, gesnoeit van Kettery:
    Dan weet ik ’t onze licht, met yver in te preken
    Den Vorsten van het bloedt, van quade raadt versteken.
Cat. (15) Dat stuk werd u belast. En gy Anjou, myn zoon,
    Houdt mede uw handt aan ’t werk, tot vordel van de kroon,
    En deze raadt bedekt.
Anj.                                Vrou moeder, ik zal peinzen
    Om ’t alles op een tyt te veinzen en t’ontveinzen.
Cat. Zoo Karel noch bezwykt, zoo spreekt hem moedt in ’t hert.
Anj. (20) Schoon Karel al bezweek, ’t zy ver van Eduwart
    Dien gy nu Henrik noemt. hem zal geen schrik vervaren,
    Den minsten niet in moedt, den meesten niet in jaren.


[p. 2]
Karel.  Ammiraal.  Catryn,  Navarre.  Margareet.  Anjou.  Cardinaal van Bourbon.
    DE vryheit en de vreê, zoo langh van my verwacht,
    Is nu ten troon gevoert. ’t ontbrak de hoop aan kracht,
    (25) Toen haar geloof bezweek, niet maghtigh om te hopen
    Dat zoo verwardt een werk zoo wel noch af zou lopen.
    Nu ga ik in myn goudt, als een die, vry van noodt
    En veilig buiten scheuts, ben liever goedt dan groot,
    In ’t midden van ’t gevaar, en, tot de vreê genegen,
    (30) Met meer genoegen zwaay den scepter dan den degen,
    Voornaamlyk in ’t gevecht, zoo wreedt van ongenâ,
    Dat d’overwinning noch den winnaar dyt tot schâ,
    Als die zich zelf vernielt. ik kon niet langer velen,
    Al zochtmen met de winst myn ongedult te strelen,
    (35) De lasten van de krygh, die heeft te lang geduurt.
    Wat heb ik menigmaal haar ongemak bezuurt!
    En ’t allermeest op ’t lest. Zoo slaan de dulle honden,
    Het dichtst aan hunne doodt, de dodelykste wonden.
    Ik wist wel dat de vreê, het allerschoonste op aard’
    (40) Al wortze duur gekoft, was altyt meerder waardt.
    Nu zoek ik in myn ryk die twee verscheyde delen,
    Oneenig en gewondt, te binden en te helen.
    O Vader van myn kroon, gy hebt my voor uw hooft,
    Getrouwheit en uw hulp, voor eeuwig toe belooft;
    (45) En Guise, aan d’andre kant, bevestight dit met eeden.
    Was ’t met gelyke trouw, als met gelyke reden.
    Uw woordt is my een zuil, die nimmer my ontschiet.
    Ik steun maar op zyn trouw, als op een staf van riedt.
    Ik zie hem ingetoomt, kryght hy geen stof tot klagen;
    (50) En zoo gy tegens hem u vredig weet te dragen.
Am. Gy weet dat ik altyt, oprecht en trouw van aart,
    Zal in der handt het schilt eer nemen dan het zwaardt.
[p. 3]
    En hy niet licht de kryg, dan als gedwongen, staken.
    Gelyk als die daar af zyn nering zoekt te maken.
Cat. (55) Ik ken u voor die man. ’t is nodig dat de staat
    En aanbidde uwe zin en heylige uwen raadt:
    Dan dient zy zulk een Heer, die nimmermeer zal dolen,
    En dikwils beter deed dan als hem wiert bevolen.
Kar. De Vrede die begint in dit gezegent paar,
    (60) Moet bloeyen met haar min, en groeyen jaar op jaar.
C. v. B. De bandt der vrede en trou, zy nimmermeer gebroken,
    Daar ik ’t gewenscht geluk heb over uit gesproken.
Na. Dat gun hy die myn hert en myn gedachten kent.
Mar. Zoo is myn wensch volbracht. zoo neemt myn hoop een endt.
Kar. (65) Ik zal, ô Ammeraal, op u myn staten bouwen,
    En u myn overleg en raadtslot toe betrouwen,
    Zoo ga ik, die wel eer, in d’onrust van myn staat
    Met veelen ging ten stryd, met weinigen te raadt.
    ’k Ben nu van zins om u meer ampten in te ruymen.
Am. (70) En ik altyt, van nooyt myn plichten te verzuymen,
    Die dikwils ben met lof en laster opgevult,
    Hier boven myn verdienst, daar buiten myne schult.
Anj. Staat Guise dit wel aan?
Kar.                                       Zal hy my dit beletten?
    Is hy op u gekant, ’k zal my’er tegen zetten.
    (75) Zoo wort myn ryk behoedt door onderlinge vreê.
    Zoo houdt het eene zwaardt het andre zwaardt in scheê.
    Hy raakt niet licht by my in ’t hoogh bewindt van zaken.
    Ik denk met u heel scherp dien wachter te bewaken.


Ammiraal.  Condé.  Navarre.
    Z Oo leit het hof in ’t eind, niet denkende op verraadt,
    (80) De wapens uit der handt.
Con.                                            Niet uit haar hert de haat.
Am. Is dan door ’t vrederecht alle onrecht niet vergeten?
Con. Gy zoekt een ieders hert altyt na ’et uw te meten.
[p. 4]
Na. Het oproer is gestilt. het wraakvier uitgebluscht.
Con. ’t Onrustige gemoedt, veinst dikwils zich gerust.
Am. (85) Ja d’argwaan zelfs heeft hier geen reden van vermoeden.
Na. Wat dreight ons voor gevaar daar gy u voor wilt hoeden?
Con. ’t Voorzichtige Rochel brenght ons verraadt aan ’tlicht,
    En teffens dezen brief.
Na.                                   Licht door de nydt verdicht.
Con. Die houdt zich meest bedekt in koninghlyke hoven.
Am. (90) De dulheit, haast geraakt, wil alles voort geloven.
Con. De dwaasheit, niet met al, noit tredende uit haar tredt.
Na. De schrik heeft myn gemoedt ontzet, maar niet verzet.
Am. Zy hecht niet in myn hert. kan ’t wel in iemandt komen,
    Dat zulk een Vorst van haat zou wezen ingenomen?
    (95) Die, op geen loos bedrog noch valsche listen uit,
    Zyn raadt-en staatgeheim nu in myn hert besluit:
    Die, door een vaste vreê, zyn achtbaarheit wil styven,
    Om ’s ryx verscheurde leên een lichaam in te lyven.
Na. Die, door zyn zusters trou, my geeft zyn hert en handt,
    (100) En daar door onzen staat een veilig onderpant.
Con. Men gaf al lang ten hoof veel handen, luttel herten.
Am. De vreê begint met vreught.
Con.                                            Maar ’t einde zal ons smarten.
Na. Ey stel uw hert gerust. dit hof is omgedraait.
Am. Gy ziet hoe hier de windt uit andre hoeken waait.
    (105) De Koning, die slechs vreê met Duitschlandt schynt te wenschen,
    Bidt, om getrouwe hulp, den Hartogh van Florenssen.
    Ten dienst van Nederlandt; op dat hy ’t haast bevry
    Van Albaas fors gewelt en zielendwinglandy,
    Zoo wreedt dat niemant daar, van anxt en schrik gedreven,
    (110) Met eere sterven kan en zonder schande leven.
    Dit gaat hem aan het hert, die zich daar tegens kant
    En d’onderdrukte deught zoo rustig biedt de handt,
    Die ernstig maakt zyn werk van in alle andere hoven
    Na bystandt uit te zien, en zellef te beloven.
[p. 5]
    (115) Ziet hem vry deur en deur, gy speurt, tot in den grondt,
    Dat hy geen quaat verberght by ’t Engelsche verbondt.
Con. Gy schynt des Konings kleedt zo zuyver schoon te maken,
    Als of noit smette viel in purper of scharlaken.
Am. Hy is de goedtheit zelf.
Con.                                     En quaadt, door quaden raadt
    (120) Van Guise, die noch zwelt van d’ingekropte haat.
Na. En is, als Henrik eer wierdt van François bevolen,
    Afkerig van dat huys.
Am.                                 En zendt Anjou naar Polen,
    Die was, in tydt van noot, zyn trouwste toeverlaat.
Con. Dat weet ik wel, en wel een plaag voor onzen staat.
Na. (125) Zoo weet dan ook, dat een die zich door list wil wreken,
    Niet licht dien stiert van kant door wien hy ’t zou besteeken.
Am. Dan was zyn handt, van hulp, zyn hooft, van raadt ontbloot.
Con. Men leit den Koning om, en ons daar door in noodt.
Am. Nu steun ik op zyn trouw, en hoge en heilige eeden
    (130) Zoo dikwils my gedaan.
Con.                                             Zoo dikwils overtreden.
Am. Hy heeft my nimmermeer te vooren zoo bezint.
Con. Een vyandt is het quaatst wanneer hy schynt uw vrindt.
Am. Hy boet de schâ die ik by d’ oorlog heb geleeden.
Con. Zoo weet de veinzery haar listen te bekleeden.
Na. (135) Wie denkt om quaat als hem het tegendeel ontmoet?
Am. Wanneer de nieuwe hoop het oude leet verzoet.
Con. De loosheit zoekt haar hert tot schyn van ’t goedt te dwingen.
Am. De deugden rekent gy dan voor geveinsde dingen?
Na. Een die voorzigtig is, vertrouwt die op ’t gerucht?
Con. (140) Voorzichtigheit in noodt, is altyt wel beducht.
Na. O neen. zy kan al meê zomwyl tot nadeel strekken.
Am. Wanneer zy buiten noodt, quade achterdocht wil wekken.
Con. Myn hert spreekt van verraadt, daar zich myn tong niet roert.
Na. Een ingebeelde schrik heeft u te veer vervoert.
Am. (145) Hoe zyt gy zoo ontaart? ey volg u vaders gangen.
[p. 6]
Na. Die quam zoo vry ten hoof.
Con.                                           Maar wiert’er op gevangen.
Am. Het heilig vreverbondt heeft nu een beter zin.
Con. Ik vrees de Koning niet, ik vrees de Koningin.
Na. Hy is nu heel gestilt. wat zal zy nu vermogen?
Con. (150) De zee, van zelf gerust, wordt door de windt bewogen.
Am. Zy blyft nu met haar Zoon bestendig in ’t bestandt.
Con. Zy heeft een listig hert, en Karels, in haar handt.
Am. ’k Vertrouw niet dat zy ons iet euvels zoekt te brouwen.
Con. Wat steunt uw trouw op haar? zy steunt op misvertrouwen.
Na. (155) Een heilloos eetgespan is zelden welgelukt.
Con. En nochtans wordt de deught zoo dikwils onderdrukt.
Am. Het spoor van ’t oudt bedrog is nu al lang versleten.
Con. Een opgenoome wrok niet door de vreê vergeten.
Na. Zy past op Guise niet, uit achterdocht van staat.
Con. (160) Zy draaght u looze liefde.
Na.                                                      En hem getrouwe haat.
Am. Wat wilt gy dan bestaan?
Con.                                        Ontvluchten het bederven.
Am. Die raadt is wat te heet. ey laatse wat besterven.
Con. De tyt is hier te kort. vliedt nu gy vlieden meught.
Na. Nooit voeght een oprecht hert de listen by de deught.
Con. (165) Zy, die u deugdig schynt zult gy noch valsch bevinden.
Am. Die hier geen vyandt heeft, waar krygt die trouwe vrinden?
Con. Ziet dat het u niet rouw’; want gy zyt veel te trou.
Am. Die laster is myn deught. wie heeft van deught berouw?
Con. Och! mag myn eige raadt my dan geen raadtsman wezen?
Na. (170) Gy schrikt maar voor u zelf.
Am.                                                       Waar heb ik voor te vrezen?
Con. Daar voor, dat gy niet vreest, de listen van het hof.
Am. Ik vind daar toe geen stof.
Con.                                         Dat ’s hun de rechte stof.
Na. Verjaag de schrik van u. gy schynt u zelf te haten.
Con. Het geen men draaght in ’t hert, hoe kan men dat verlaten?
[p. 7]
Am. (175) Zyt gy voor schrik bevreest? ziet datze van u zwicht.
Con. Verjaag ik ze uit myn hert zoo vlieghtze in ’t aangezicht.
Na. Dat komt om dat gy die te veel zoekt toe te geven.
Con. De Koningin heeft die my op den hals gedreven.
Am. Die yvert nu heel sterk tot welstant van de staat.
Con. (180) Die yver is licht groot gevoedt van eigenbaat.
Na. Die zelf vertrouwt wil zyn, moet and’ren ook vertrouwen.
Con. Zoo ge u op haar verlaat het zal u namaals rouwen.
Am. Wel rydt dan d’achterdocht alleen maar door uw bloedt?
Con. Daar voel ik van verraadt een voorschrik in ’t gemoedt.
Na. (185) Gy bouwt het geen gy zelf weêrom zult nederstoten.
Con. Ik vind dan kleen gehoor, en ’t kleenste, by de Grooten.
Am. Zou zy’t door Guise doen? die is nu in de haat.
Con. Die den verrader vloekt, die dient zich van ’t verraadt.
Na. Zyn maght is uitgedient. zyn moedtwil lang bedwongen.
Con. (190) Hy is ’t die gaande maakt de vuile lastertongen.
Am. Waat leit hy toch op toe? verlaten van die Vrouw.
Con. Verlaten? neen. zy zyn in d’ontrouw zelf getrouw.
Na. Dat blykt nu nergens aan.
Con.                                       Ik waarschuw u te vooren.
Am. Wordt dat by haar gemerkt? zoo loopt de vreê verlooren.
Na. (195) De staat is nu gerust.
Con.                                         Inwendig al beroert.
Am. Dan, als men vreê mistrouwt, en noch geen oorlog voert.
Na. Daar zyn wy voor bevrydt.
Con.                                         Daar dient ge u voor te hoeden.
Am. Vermoedt gy dan alleen dat zy iets quaats vermoeden?
Na. Vermag ik iets op u, zoo bid ik, heb gedult.
Am. (200) Die eerst de vreede breekt betoont daar in zyn schult.
Con. Die heimlyk quaat bestelt, zal zich onschuldig heten.
Na. Zoo ziet hy op het volk, maar niet op zyn geweten.
Con. Waar vindtmen dat ten hoof, daar ’t nut gaat boven d’eer.
Am. Gy wordt noch niet geraakt, en biedt al tegenweer.
Con. (205) Ik wordt in ’t hert geraakt.
[p. 8]
Na.                                                       Ey laat dat wat bedaren.
Am. De winden leggen stil.
Con.                                   Maar noch niet al de baren.
Na. De tyt verkleent de schrik en ingebeelde vrees.
Con. Gelyk een vonk in ’t stroo, en kanker in het vlees.
Am. Uw rust wordt niet gesteurt, wilt u daar toe begeven.
    (210) Na zoo veel krygs gevoert, en krygelheits bedreven,
    Is d’ontucht in de bant. de Koningh houwt zyn woordt
    En nu de wraak in toom, na d’uitdrift van de moordt.
    En niemant beeld’ zich in dat hy my kan behagen,
    Die myn gemoedt ontrust, met zyn gemaakte lagen,
    (215) Die hy my zelver leit. ik vrees geen tegenspoedt
    Eer die my overvalt in ’t onbevreest gemoedt,
    Gerust in ’s Konings trouw. de lasterende logen,
    Stuit op myn deugden af. de nydt heeft geen vermogen.
Am. aen d’een zy.

Conde.
    Die niet kan ’t geen hy wil moet willen ’t geen hy kan.
    (220) Hier wordt ik overstemt, schoon ik de vrees verban,
    Zy blyft my noch al by. z’is niet in slaap te sussen,
    Maar waakt by nacht en dagh, en laat my ondertussen
    Anxtvallig voor gevaar. zoo heb ik in myn hert
    Eer ik de smert gevoel, ’t gevoelen van de smert.
    (225) Wat ’s dit? myn handt besterft. wie zou daar voor niet yzen?
    Daar schynt de vloer van ’t hof steil tegens my te ryzen,
    Waar in de Koningin, die ons zoo loos bespiedt,
    Ontdekkende bedekt, gebiedende verbiedt,
    En leidende verleit, zy trekt ons door haar treken,
    (230) En breekt de trouw den hals, en bergt noch haar gebreken,
    Als een die ziek van min, zich veinzende ongezondt,
    Heeft om het hooft de doek en in het hert de wondt.
    Zoo is zy in haar werk. men weet niet te bevragen,
    Of ’t haar daar ook al schort al schyntze daar te klagen.
[p. 9]
    (235) Zoo speelt zy met haar woordt, het zy ze lacht of weent,
    Zy meent niet ’t geenze zeit, zy zeit niet ’t geenze meent.
    Zoo luttel deught haar deught. haar raden is verraden.
    Zy is op voordeel uit, en zoekt ons te versmaden
    Nu zy ons eer bewyst. ’t gesleepen hofverstant
    (240) Is op bedrog gescherpt. zoo roeit zy na het landt
    Dat zy de rug toekeert. wie kan de grondt bepeilen
    Der grondelooze zee, waar op wy moeten zeilen
    Met onze heele staat, beslooten in een schip?
    En stiet dat nu ter tyt op een onzichtbre klip,
    (245) Of wierden wy aan strandt, door buyigh weêr, gedreven:
    Wie is dan jongk genoeg dat hy zou overleven
    d’Ellenden, die den staat noch hangen over ’t hooft?
    Zoo wordtmen licht verleit, wanneermen licht gelooft.
    Ik vrees voor ongeval. Och wiert myn vrees bedrogen:
    (250) Terwyl de dootsche schrik heeft myn gemoedt bewogen
    Te slyten, zonder vreugt, de dagen, vol van lust,
    Ten kryg niet toegerust, noch in de vreê gerust.
    Conde binnen.
Ammiraal komt lezende weer
midden op het toneel met Teligni.


Ammiraal.  Teligni.
    ’T Is wonder dat Conde, in yver opgetogen,
    De waan van ’t loos verraadt zoo diep heeft ingezogen.
    (255) Hy maakt zich zelf vervaart, als een die veel te slecht
    En tegen zyne schim en eige schaduw vecht:
    Daar hy nochtans, geleert ver boven zyne jaren,
    In alle kunst van ’t hof heel grondig is ervaren;
    En ziet door ’t veinzen heen. ik kan nochtans en mag
    (260) Niet spreken tegens ’t hert en myn gevoelen. ach!
daer wordt van binnen geschoten.
    Helaas ik ben gewondt.
Telig.                                 Waar zalmen zich voor wachten?
    Is dit des Konings eedt, is dit zyn wil betrachten?
[p. 10]
Am. Ga heen, myn Teligni, en zeg hem, uit myn mondt,
    Hoe luttel dat zyn maght bekrachtight ons verbondt.
    (265) Zeg datmen hem in my zoo schendig durft versmaden;
    En dat ik hier op straat ten doel sta van ’t verraden.
    Zoo wort van overal de haat my toegebrocht,
    Als of ik die, met moeite en arbeit, hadt gezocht.
    Heeft zy ’t op my gemunt, om dat ik in myn leven
    (270) Noch ’t recht beschermen kon, noch ’t ongelyk vergeven?
    Am. Binnen. Teligni loopt
achter het toneel om.

Karel.  Catryn.  Anjou.  Guise.
    Het werk is afgeleit, en d’Ammiraal gewondt.
    Het hof heeft heel verbaest de tyding in de mondt,
    En schrikt ’er voor.
Cat.                             Myn zoon, laat die u niet beroeren
    Dat gy wordt bang en flaau om ’t noodtrecht te volvoeren.
    (275) Maar of de list wel denkt dat wy dit stuk bestaan?
Kar. En quam het aan den dach?
Cat.                                             Daar was noch al niet aan.
    Want wie zou tegens u zich darren noch verzetten,
    Die, meèr dan al het recht en boven al de wetten
    En buiten alle straf, ten dienste van uw staat,
    (280) U maar gewrooken hebt aan uwen onderzaat.     Anjou uit.
    Maar ’t is zoo ver noch niet. gy zult die opspraak myden.
    ’t Is wel gelukt, Anjou.
Anj.                                   Dit is het rechte stryden.
    Nu is de staat bevrydt door d’ Ammiraal zyn noodt.
    Wy ryzen door zyn val, wy leven door zyn doodt.         Guis. uit.
Guis. (285) De Koning heb geluk, die, in zyn eigen wallen,
    Uw vyandt, lang gevreest, hebt schielyk overvallen.
    De kryg, die eer uw ryk veel jaren hadt beroert,
    Begonnen in een uur, is in een uur volvoert.
[p. 11]
Cat. Tot noch toe gaat het wel. hy moet het loos besteken,
    (290) Die in een ander zoekt zyn eigen quaat te wreken.
Anj. De list volvoer het werk, die houw’ by elk het woordt,
    Dat een bezondre haat is d’ oorzaak van de moordt.
    Op datmen met die mist benevel al hun oogen.
Guis. Zy zyn de minst in maght.
Cat.                                             Die ’t meest is van vermogen,
    (295) Al lydt hy ongelyk, zoo schynt hy ’t noch te doen;
    Dies is ’t een duble kunst, indien men kan verhoên,
    Dat d’Achterdocht niet merk, wat treken wy haar spelen.
    ’t Is licht het quaat te doen, niet licht het quaat te helen.
Anj. Schoon of men ’t gantsche werk tast onder al zyn leên,
    (300) Noch voeltmen geen bedrog, dees list is ongemeen.
Cat. Nu moetmen voor Conde ’t meest op zyn hoede wezen,
    Die minder voor ons vreest als hy wel is te vrezen.
Kar. Daar zie ik Teligni. hy spoeit zich heel versaaght,
    En denkt dat hy ons ’t eerst dees tyding overdraaght.
Cat. (305) Gy moet nu in der haast na ’et binnen hof vertrekken.
    Om zoo, met meerder schyn, den toeleg te bedekken,
    Ten orber van ’t gemeen verschuil u by de poort:
    En dondert schielyk op, heel toornig en verstoort,
    Wanneer ik roep Anjou. gy zult den vloek uit spreken
    (310) Gy yzen van de moordt, en gy het willen wreken.
Anj. en Guis. binnen.


Teligni. Karel.  Catryn.  Anjou.  Guise.
O Koning, d’Ammiraal.
Kar.                                   Wat is die?
Tel.                                                       Zwaar gewondt.
Cat. Is d’ Ammiraal gequetst? ô smaat van ’t vreverbondt!
Kar. Is de Ammiraal gewondt?
Tel.                                            Zoo eertmen uw geboden.
Kar. Wie heeftze dus ontwydt?
Tel.                                            De schender is ontvloden.
[p. 12]
Cat. (315) Loopt ook de wondt gevaar?
Tel.                                                          Mevrou, ik weet het niet.
Cat. Wie darde dit bestaan?
Tel.                                       En och het is geschiet.
Cat. Ik hoop, ô Teligni, daar is noch hoop van leven.
Kar. Is hem aan ’t hert geraakt, ’t is my ’er door gedreven.
    Ik voel het meêr dan hy.
Cat.                                    De Koning schynt versuft,
    (320) Het gaat hem aan ’t verstandt, en boven myn vernuft,
    Dat nu een onverlaat de kroon dus uit wil terten.
    Maar ’t raakt hem niet alleen, hoe wil Anjou dit smerten?
    Als hy de schennis hoort, waar om de hemel treurt.
Anj. Wat is ’er gaans in ’t hof? de Koning schynt gesteurt,
    (325) Als of zyn kroon van ’t hooft ter neder was gesmeten.
    Ik vrees voor ongeval.
Kar.                                 En gy zoekt het te weten
    Waar voor zyt gy bevreest?
Cat.                                         Wat haakt gy na ’et verhaal
    Van ’t deerlyk ongeluk, van Vrankryx Ammiraal.
    Helaas! nu licht al doot na dat ik vrees en reken.
Anj. (330) Hoe is dit werk volbrocht?
Kar.                                                     Vraag hoe men dit zal wreken.
    De misdaat toont zich zelf; maar wie het heeft gedaan,
    Is my noch niet bekent, en duister om te raan
    In zoo een over-val.
Guis.                           Wat komt my hier ter ooren?
    Ik hoor van ongeval, en kan ’t bescheit niet horen.
    (335) Wat onrust ryst ’er op in d’ algemeene rust?
Anj. ô Guise, is onze ramp aan u noch onbewust?
Kar. Men zal, ô Teligni, hier raadt in zien te schaffen,
    Zoo lang des Konings maght zy maghtig dit te straffen.


[p. 13]
Rey van Navarroysche Maaghden.
            Na zoo veel doorgebrochte ellenden
                (340) Zien wy, van wenschen mat en moe,
            Het alverwoestende oorlogh enden,
                Godts strenge en scherpe geselroe.
            Helaas! wien zou het niet verdrieten?
                Wy zochten vaak, met ons gebet,
            (345) Den hemel in zyn roe te schieten.
                Maar och zyn arm wierdt niet verlet!
            Doch als men ’t minste schynt te hopen,
            Dan gaat den hemel schielyk open.

            Wie klaaght in deze tyt met reden,
                (350) Dan die de deught een gruwel acht?
            En, met de vrede niet te vrede,
                Niet dan om helsche boosheyt lacht.
            Wien noit iet anders lust dan vechten,
                Die nagel spelt en spyker zoekt,
            (355) Om in zyn hert de wraak te hechten:
                Die alle lydzaamheit vervloekt:
            En schande van een helt zal spreken
            Die, naauw geterght, zich niet wil wreken.

            Noit kan die man zyn leedt verzoeten
                (360) Dan door dit goddeloos vermaak;
            En niet zyn wrede lusten boeten
                Dan oude wrok of versche wraak.
            Maar maghmen iemandt quaadt toewenschen,
                Zoo waar ’t te wenschen dat altyt
            (365) De slag van die ontaarde menschen
                Van niemant wiert op aard benydt:
            En datze waren, vol gebreken,
            Gedurig van de nydt ontsteken.

[p. 14]
            Maar onze Koningh (jongh van jaren,
                (370) En oudt en grys en ryp van raadt,
            En door onze Ammiraal ervaren
                In alle kennis van den Staat)
            Zal noit het woedend oorlogh kiezen.
                En neemt de vrede voor de keur,
            (375) Al zou hy by de Vreê verliezen.
                Hy steltze nimmermeer te leur.
            Hy denkt wie kreeg oit rechte zegen
            En heil te degen met den degen.

            Heel Vrankryk schynt in vreught herboren,
                (380) Dat Koligni heeft opgeschikt,
            Dat als het Koligni mag hooren
                Dan wort tot in zyn hert verquikt.
            Hy heeft het oorlog uitgestoten,
                En in die diepe kryghsquetzuur.
            (385) De zoete balsem ingegoten.
                Deez’ Vrede sta ons nu niet duur.
            Deez’ wondt zoo haastig toegelopen
            Moet nimmer weder barsten open.

            ô Hemel, wilt dat voorspook wenden,
                (390) En schuilt hier ergens ryxbedrogh,
            Aan dezen helt de tyding zenden.
                Wy worden in die kennis noch
            In deze zaken onderwezen.
                De boeken van de Heeren zyn
            (395) Te duister om voor ons te lezen,
                Ten zy uw wysheit ons beschyn.
            Gy, die het alles weet te voren,
            Behoed ons of wy gaan verloren.
            Maar hoor. my dunkt ik hoor daar klaagen,
            (400) Van d’ Ammiraal, en nieuwe plagen.

Continue
[p. 15]

TWEDE BEDRYF.

Ammiraal.  Conde.  Navarre.  Teligni.

    Nu is het waar gemaakt waar voor gy scheent te vrezen.
Con. Ik hadt dat weêr in ’t hooft al eer ’t was opgerezen.
    En zag die bruine wolk, gy hebt het niet gelooft,
    Die kon ons zonder nat niet dryven over ’t hooft.
Tel. (405) Waar zal men langer op of wie nu meer vertrouwen?
    Men ziet hoe Koningen aan ons haar woorden houwen.
Na. Wie vreesde voor die slagh?
Con.                                             Die treft hem eerst op ’t hooft,
    Die ’t geen waar voor hy schrikt, van andre niet gelooft.
    ’t Is Guise die ’t ons doet, die nooit is zonder vrezen
    (410) Of hy moet bozer zyn als hy ons schynt te wezen.
Tel. Men ziet de list te laat, wanneer men ’t wort gewaar.
Na. Och hadt men maar gestelt het oorlog, vol gevaar,
    Voor deze onveil’ge vreê, die zy toch niet betrachten.
Con. Indien ’t ons in dit spel noch dunkt zoo lang te wachten,
    (415) Dat ons het ongelyk te lyden, niet verveelt
    Eer haar het quaat te doen, zo is ’t noch niet volspeelt.
    Heeft zich de Koningin met Guise niet gewrooken,
    Zoo heeft het haar aan moedt, en hem aan maght ontbrooken;
    Maar niemant aan de wil. ik vrees maar voor die twee,
    (420) Rust zoekende in de kryg en onrust in de vreê,
    Zy maakten die met ons, maar hebben daar beneven
    Meer ’t oorlog opgeschorst dan vreede aan ons gegeven.
Na. Die stelde ons zonder zorg. wy sliepen zonder wacht.
Con.’t Gevaar komt allereerst wanneermen het veracht.
    (425) Nu vrees ik dat men hier, met dit gemaakt verzoenen,
    Zal willen voeren uit, den toeleg, te Bajoene
    Door Alba voor gestelt, en tot des Adels schand’,
    In ’t nederdrukt geweest van ’t droevig Nederlant
[p. 16]
    Te Brussel snoodt gepleeght, daar hy de burgerwetten
    (430) En rechten scheurt, als rag en lang verslete netten.
    Dit rolt op ’t zelfde spoor. nu quaam ’t ge vry ten hoof,
    En eertyts sprakt gy, bang voor ’t vlaayend hofgeloof,
    Men laat zich hier niet licht van ’s Konings woordt verblinden.
    In Vrankryk zyn voor hem geen Egmonden te vinden.
    (435) Zoo komt het dat hy ook het ongeval bezuur,
    Die zich niet spieg’len wou aan zyne nagebuur;
    Die ons dit leeren kon, al dyde ’t zyner schade,
    Dat hy het voorbeelt was dat anderen kon raden.
Am. ’t Is waar. ik leyde een knoop. zy maakten maar een strik,
    (440) En rukken die weêr los, nu in een ogenblik.
Na. Ach hadt de Koning nooit van deze trouw gesproken,
    Of nimmer vreê gemaakt, of nimmer vreê gebrooken.
    Zoo hadden wy door hem deez’ twede ramp vermydt.
Con. Het is onze eige schult. die tweemaal schipbreuk lydt
    (445) Schelt t’onrecht op de zee, van ’t leedt hem toegedreven,
    Dat waar hem niet ontmoet, was hy op ’t landt gebleven.
Na. Nu denk ik om Biron die, op des Koninghs zy,
    Ons heeft ten hoof getroont, door zyne vleyery.
    Ja ’t geen ik nimmer docht dat komt my nu te vooren.
Con. (450) Maar die ’t gevaar bemindt, is waardt daar in te smooren.
Na. Ik vrees al meer en meer. nu speelt my inde geest
    Die Hemel, toegestelt ter eer van ’t Bruiloftfeest.
Con. Maar ons ten spot gedaan.
Na.                                             ’t Scheen of wy wilden wagen
    Een Hemelstorm, verwaandt, maar wierden afgeslagen
    (455) Ten afgrondt in gejaaght, tot dat een Twaleftal
    Van Nimfen, weder ons hielp uit het duistre dal.
Am. ’t was een gemaakt vermaak.
Tel.                                                 Zou dat iets kunnen helen?
Con. Is ’t spelen veinzery, wat zal dan ’t veinzen spelen.
Am. Men heeft daar van de proef.
Tel.                                               Men wyk voor meerder quaat
[p. 17]
    (460) En schiet de wapens aan.
Con.                                               Ach! dat is nu te laat.
    Die oorloght met zyn brein en scherpgesleepe zinnen,
    Kan ongewapent wel gewapende verwinnen.
Am. Wy wierden door de list te loos in ’t net gebrocht.
Na. ’t Goedt menende gemoedt heeft zelden achterdocht.
Con. (465) Hy die alleen in ’t velt zyn vyandt heeft verslagen,
    Heeft geen begrips genoeg, om heimelyke lagen
    Te leggen of t’ontvlien.
Tel.                                   Men geeft ons ’t quaat voor goet.
Am. Wy zyn te vroom van aardt, en t’edel van gemoedt.
Na. ’t Was altyt kleene kunst de vroomheit te betygen,
Con. (470) Zoo pryst Katryn de krygh om vordel uit te krygen.
    De vryheit is by haar des oorlogs tytel-eer.
    En als die is herstelt, dan gaat zy die te keer,
    Uit lust tot dwinglandy, van jonks haar aangeboren,
    Zoo wort, het geen men zoekt, wanneer men ’t heeft, verloren.
    (475) En Guise schryft alom, in boosheit niet ontaart,
    Op punten van het recht, met punten van het zwaardt.
    Zy hebben dit bedrog zoo vroeg in ’t hert gezogen.
Am. En ons daar door verleit.
Con.                                       En wy ons zelf bedrogen.
Na. ’t Is best voor onze staat, te bidden om verlof,
    (480) Dat het ons veilig sta te trekken uit dit hof,
    Eer ’t op ons nederstort. men wyk uit deze wallen.
Am. Och quam dit quaat begin niet quader uit te vallen.
    Maar ik wordt op een tyt ontbonden en belast,
    Noch van de vrees bevrydt, noch aan de wantrou vast.
    (485) My zal des Konings woordt rust geven of beroven.
Na. en Con. binnen.
    Ik maak myn troost van hoop, en steun nu op beloven.
    Myn hert pleit voor my zelf, dat myn oprecht gemoedt
    Leydt liever ongelyk dan dat zy ’t andren doet
    Die zellef schuldig zijn. ik hoop op myn geweten,
    (490) Dat ik ten dienst van ’t landt myn leven heb versleten.
[p. 18]
    Uit liefde tot de Deught, en welvernoeght altyt
    De goeden eer gevolght dan in haer eer benydt,
    Die dreef my krachtig aan, om ’t zelfde te bejagen,
    Die altyt deê myn best den besten te behagen,
    (495) Tot welstandt van de staat. waar in ik wel te vreên
    Hadt geen bezonder nut, dan ’t vordeel van ’t gemeen,
    Het oogwit van myn hert, waar door ik aangedreven
    Wou altyt anderen my zelven nooit vergeven.
    Zoo wordt myn deught beproeft. nu zie ik op dit pas
    (500) Dit hy ellendig is, die nooit ellendig was,
    Noch vind’ ik dat’er zyn die my myn eer misjonnen.
    Zoo zelden wort de nydt door wel doen overwonnen.


Catryn.  Karel.  Anjou.  Navarre.  Conde.
    Ik heb haar in ’t gezicht. dat elk zyn rol begin.
    Stelt gy u heel beducht, en gy ontstelt van zin.
Kar. (505) Wat is des Konings macht, wanneer zyn hoogste staten
    Bezuren d’ euvle wil der woedende onderzaten?
Anj. Is dan het ongeval voor u een wisse wet,
    En onrust en de kroon gelyk op ’t hooft gezet?
Na. Wordt met dit snoodt bedryf gehandthaaft na behoren,
    (510) De trouw, zoo vast verknocht, en vreê, zoo sterk bezworen?
Kar. Myn Broeder, klaag uw noodt aan my en aan myn ryk.
    Gy hebt daar in gelyk in dit uw ongelyk.
    Maar ’t geen waarom gy klaaght, daar moeten wy om klagen:
    Wy zyn met u gevelt, en gy met ons verslagen
    (515) Al teffens in een slag. dies is ’t vergeefs geklaaght,
    Nu ’t geen gy lydt in hem, de Koning met u draaght.
Na. Wy bidden maar om recht.
Cat. Myn zoon, zult gy noch smeeken,
    Die om het recht alleen wilt by uw broeder spreken?
    ’t Gebieden komt u toe,
Con. En dat ons werdt vergunt
    (520) Te duiken voor de Nydt, die ’t op ons heeft gemunt.
[p. 19]
Cat. Waar zoudt gy veilig zyn, wanneer gy, ô myn zoonen,
    Niet vry zyt voor gevaar, zelf op uw eige troonen.
Kar. Gy moet in al het ryk getuigen van de straf
    Van hem, die raadt of daat tot deze gruwel gaf,
    (525) In Vrankryk noit gehoort. dit blyf niet ongewrooken.
Cat. Indien het bleef, zoo was des Konings maght gebrooken.
Kar. Aan d’achtbaarheit van ’t recht hanght al myn achtbaarheit.
Con. Zou dit niet zyn bedocht door Guises slim beleit?
Kar. Indien dat wordt bemerkt, waar op men naau zal passen,
    (530) Zoo denk dat hy de straf niet boven ’t hooft kan wasschen.
Cat. Wat dorst de nydt na bloedt daar ’t alles is gerust?
Con. Men stort nochtans geen bloedt, alleen op bloedt belust.
Kar. Ook heeft men stil belast, zoo zal zich niemant hoeden
    Te vangen wie het zy waar op maar valt vermoeden.
Cat. (535) Al waar het Guise zelf.
Kar.                                               Zoo zorg ik voor de staat,
    Bezwangert van gevaar, die reedts in arbeit gaat,
    En hem het minst ter hart.
Anj.                                       Zyn moedt is neêr gedoken.
Na. Licht heeft hy ’t zwaardt in scheê, de nydt in ’t hert gestoken.
Kar. De vlekken van dit bloedt, ik zweer het by myn kroon,
    (540) Zal ik met ’s moorders bloedt weêr wasschen uit myn troon.
Anj. Want anders stondt uw hof voor ieders moedtwil open,
    En die zyn leven veilt zou licht uw leven kopen.
Cat. Dit ’s u ten trots gedaan. ’t inkankerende quaat
    Houdt altyt meerder aan op ’t lichaam van de staat,
    (545) Wanneer ’t bedurven heeft een van zyn beste leden:
    Dies moet gy al uw heil aan d’Ammiraal besteden.
    Myn zoon, ga voor ’t in ’t hof, daar uw bedrukte Vrou,
    Myn lieve Margareet, versmelt van druk en rouw;
    Om dat zy u bevindt verslagen boven maten,
    (550) Verlaten van die Man daar ge u hadt op verlaten.
[p. 20]Karel en Anjou binnen. Catryn aan d’een
zy van ’t Toneel. Na. en Con. aan d’andre.
Na. Ik ben weer omgezet, nu ons is toebelooft
    Den koninglyken arm te houden boven ’t hooft.
Con.’t Was my een vreemdt geluit. toen ik dit quam te horen.
    Hiel ik in ’t eerst by kans verdacht myn eigen ooren.
    (555) ’t Was om zyn staat gewedt zoo Guise schuldig is.
Na. De snoodtheit stondt al vast.
Con.                                             En d’uitkomst noch onwis.
Na. Indien maar d’Ammiraal het leven komt te houwen,
    En hy daar door by ’t ryk in meerder misvertrouwen,
    Zoo zyn wy vry en vrank, en weder wel bewaardt.
    (560) Wy hebben ’s Konings schilt. hy proef daar op zyn zwaardt.
Na. en Con. binnen.


Catryn.  Guise.
Guis. MEvrou ik ben in ’t oog.
Cat.                                             Dat heb ik uit geschoten.
Guis. Men heeft myn hof bezet, en vanght myn huisgenoten,
    Als schuldig aan ’t verraat.
Cat.                                         Gelykze schuldig zyn,
    Maar dat is onbekent. nu geeft men ’t maar de schyn,
    (565) En ’t meest wel om Conde, die, vol van misvertrouwen,
    Op u en my alleen zyn oogen schynt te houwen.
    Gy zult in aller yl, misnoegende op de kroon,
    Verzoeken dat zy u van uw bewindt verschoon.
    Bedenk u hoe gy dit op ’t geestighst kunt beleggen,
    (570) Voldoende en niet voldaan. ik zal den Koning zeggen
    Dat hy, op u gesteurt, Navarre geeft de loos
    Dat hy zich wacht voor u, hem al te slim en boos.
Guis. Die vonden vindt ik goedt.
Cat.                                             Ik heb de list bedrogen.
    ’k Ontveins de veinzery. ik zie met hondert oogen.      Guis. binnen.
    (575) Daar gaat myn noodthulp heen. hy dient my voor een stut,
    Maar niet zoo zeer om myn als om zyn eige nut.
    Hy is myn honingby, en moet, met zich te wreeken,
[p. 21]
    Eerst op den Ammiraal zyn angel wat versteken,
    Zoo kan ik zonder vrees hem stellen na myn handt.
    (580) Hy is my nu te diep gewortelt in het landt.
    Zoo raakt hy weder los; en ik, een wyl verschoven,
    Kryg op het lest myn hooft met al de mynen boven.


Karel.  Catryn.  Anjou.  Cardinaal van Bourbon.
Het schieten is mislukt. men wordt alreê gewaar
    Dat d’Ammiraal helaas, is buiten doodts gevaar.
Cat. (585) Dies laat ons, die de wraak eerst wilden naau bepalen,
    Het op den gansche hoop in ’t algemeen verhalen.
Anj. De moordt is, ik beken ’t, een droeve toeverlaat;
    Maar alles staat u vry; men zorght hier voor de staat.
C. v. B. Men moet die heele boom van tak en wortel knotten,
    (590) Op dat zy wederom noit bloeyen kan noch botten.
Kar. Navarres zwagery bevrydt hem van de doodt.
Cat. Natuur wykt voor het nut, de reden voor de noodt.
Kar. Mevrou, zout gy uw zoon met d’andre straffen laten?
Cat. Een Koning heeft geen zoon ’t zyn al zyn onderzaten.
Kar. (595) Hoe doe ik aan myn bloedt die bloedtstraf, zonder smert.
Cat. Dat ’s hier onmogelyk. de kanker zit in ’t hart.
C. v. B. Men wydt geen een de schult. zy moeten met haar allen
    Gelyk in schult, ook in gelyke straf vervallen.
Anj. Al is dit boven ’t recht, stel dat vry uit uw geest.
    (600) Wat geeft hy om het recht, die voor geen onrecht vreest?
C. v. B. Denk dat dit volk hier na u noch veel quaats zal rokken,
    Het zy dit quade bloedt u wort van ’t hert getrokken.
Cat. Men let op Henrik vry, ik haat, die lozen Zoon
    Dien eer is toegezeit de komste tot de kroon.
    (605) Ook dunkt my dat ik voor dit zeggen noch moet vrezen:
    Dat hy moet Koning zyn of heeft het noch te wezen.
    Dit geeft my achterdocht. hy loert op onze staat,
    En heeft het oog, hoe jong, zoo diep in onze raadt.
[p. 22]
Kar. Wat mensch ontziet zich niet zyn broeders bloedt te plengen,
    (610) En in den arm der Bruidt den Bruigom om te brengen?
C. v. B. Een Vorst die alle ding wil hebben na zyn wensch,
    Zie dat hy op een tydt zy teffens dier en mensch.
Cat. Men spaar hem, zoo gy dit niet van uw hert kunt winnen.
    Maar die de moort ontgint, moet met Conde beginnen.
    (615) Die is ons in de weeg, en van zyn Vaders aart,
    Ook met verraadt beticht.
Kar.                                      Maar ook weer vry verklaart.
C. v. B. Valt u zyn doodt te hart; men laat hem dan in ’t leven.
    Nevers is borg by my voor zyne trouw gebleven.
Anj. Denk niet dat uw geslacht wordt hier door uitgeroeit,
    (620) Maar van d’onnutte pracht van bladeren besnoeit.
C. v. B. En schoon dit werk met zich wat wreetheit schynt te brengen,
    Zoo kunt gy ’t nu uit noot met geen genâ vermengen.
Anj. De noodt, het nut, en ’t recht zyn niet aan een gehecht.
Cat. Men wykt in tydt van noodt wel willens van het recht.
C. v. B. (625) Zoo gaatmen na een plaats, doch door verscheide wegen.
Anj. Gemeene doling heeft de naam van recht verkregen.
Cat. Het gaat voor eerlyk deur al ’t geen men nodigh acht.
Anj. En roepen zy om recht, beroep haar voor uw macht.
C. v. B. Gy zyt een wet die spreekt. en mooght ook al de wetten,
    (630) Zoo dikwils als uw spraak, verandren en omzetten.
Anj. Wie zal u tegenstaan?
Cat.                                    Gy zyt het opperhooft,
    Die, met uw sterke stem en grof geluit, verdooft
    Al wie u tegenspreekt.
C. v. B.                             Het volk is licht te paayen,
    En ’t schroomt zich om zyn Heer in laster te bedraayen.
Anj. (635) Zoo gy u houden wilt by ’t schadelyk verbondt,
    Gy zult ten achtre gaan.
Cat.                                    En ’t gantsche landt te grondt.
C. v. B. Hy die een heilzaam Vorst den volke wil verstrekken,
    Laat druppelen, uit de bron van zyn genade, lekken,
[p. 23]
    Maar straft noch eens voor al wie tegens hem misdoet.
    (640) Zoo proeftmen ’t zuur niet lang, en lange tydt het zoet.
Cat. Denk nu van wat gevaar uw landt mocht zyn besprongen,
    Indien eens d’ Ammiraal, met Nassau ingedrongen,
    Verover Nederlandt, en, met een looze keer,
    Vell’ op de Fransche kroon het Fransche moordtgeweer.
Kar. (645) Is dit al glimps genoeg om ’t alles te verschoonen?
Cat. Gy hebt geen glimp van doen. wilt u maar dapper toonen.
C. v. B. Dat gy de Koning zyt bedank daar voor ’t Geluk:
    Maar zoo gy ’t ryk herstelt door zoo een meesterstuk,
    Zoo geeft gy ’t zelf u zelf, eerst maar ter leen bezeten,
    (650) Zoo hebt gy ’t zelf verdient en niemant dank te weten.
Cat. Hoe suft zyn Majesteit? hy zie dit werk maar aan
    Koelmoedigh vry van ver, ik zal ’er meê begaan.
Kar. Ik, al te diep in myn gedachten opgetogen,
    Heb inder yl het werk heel ernstigh overwogen.
    (655) Maar was in ’t eerst beducht. ik wou niet van de wal.
Cat. Als ’t hert geen uitkomst ziet zoo volghtmen best ’t geval.
    Maar ik zie die te moedt langs wel bekende paden,
    Laat ik uw raadtsvrouw zyn.
Kar.                                           Ik zal my laten raden.
Cat. Zoo volght gy zelf uw heil en opperste gewin.
    (660) De strengheit van het recht scheen wreetheit in uw zin.
    Nu staat gy ’t met de noodt. zoo moet dit wel gedyen.
    Men heelt een veinzery met duizent veinzeryen.
Kar. Mevrou, gy zult bezien, dat ik uw les en last
    Zal hebben haast volvoert gelyk ’t een Koning past.
    Hier op gaan zy over het toneel
    na den Ammiraal.


    Karel.  Catryn.  Ammiraal.  Anjou.  Cardinaal van Bourbon.
    (665) Daar leit de Trouw gevelt en deerelyk verslagen.
    Hoe gaat het Ammiraal?
Cat.                                     Ik hoef dat niet te vragen.
[p. 24]
Kar. Gaat u de smerte aan ’t hart, zoo denk dat ik de smaat
    Een grooter smert, gevoel tot nadeel van myn staat
    En opspraak van myn kroon. maar gy zult haast ook hooren
    (670) Dat my dit ga ter hert en niet alleen ter ooren.
Cat. Volvoer nu ’t wettig recht dat u de hemel gaf.
Kar. Ach! d’allerwreedtste wraak is hier de zachtste straf.
    Zyt daar vry in gerust.
Am.                                 Ik ban uit myn gedachten
    Dat my iets quaadt verbeelt, wilt gy my waardig achten
    (675) Dat ik, door u beschermt, myn heil u schuldig blyf,
    Zoo blyf ik u getrou ten dienst van ’t ryxbedryf.
Kar. Wy hebben trou gebrek, en waar was die te vinden
    Wanneer men zich betoonde een vyand van zyn vrinden?
    Die zyn wy voor altyt. zoo ver hebt gy ’t gebrocht,
    (680) Dat alle raadt was uit als gy daar geen bedocht.
Am. Al wat ik heb, heb ik door uwe gunst genooten.
Kar. Die u verstiet zou die zich zelf dan niet verstoten?
    Die deê gelyk als een die, vyand van zyn staat,
    Daar velde van de styl, zyn trouwste toeverlaat.
Cat. (685) Indien ik dat vermoght ik zou het niet begeren,
    Indien ik dat begeerde, ik zou my zelf bezeren.
    Myn maght waar veel te kleen, en wat zou ook de maght
    My komen dier te staan, indien ik dat volbracht.
    Ja zoo ik het ooit moght begeeren of vermogen,
    (690) Zoo wensch ik, dat my wert te vooren, uit den hooge,
    Begeerte en macht ontzeit. zoo ben ik nu gezindt,
    Die niet zoo zeer ontzien wil wezen als bemindt.
Am. Men zie dan dat dit werk, zoo schendig, werd gewroken.
Kar. De rechter wort verdoemt wort ’t onrecht vry gesproken.
    (695) Dees schender helsch van aardt had u de doodt gezworen,
    Maar ’t landt hadt meer aan u dan gy aan ’t landt verloren,
    Waar deez’ zyn wil volvoert; maar schoon ’t hem tegen gaat,
    Noch dient de straf volbroght aan d’onvolbrochte daadt.
Cat. Zoo wordt de deught belaaght. ’t is buiten haar vermogen,
[p. 25]
    (700) Dat, schoon zy nooit bedrieght, zy nimmer werdt bedrogen.
Am. ’t Gelief zyn Majesteyt, indien hy ’t zoo verstaat
    Al ’t geen ik nodig acht, te luystren na myn raadt.
Kar. Myn ooren staan voor u, en voor uw klachten open.
Am. Gy hebt myn eer voltooit, met ampt op ampt te hopen.
    (705) Uw Vader Henrik hadt hier van de grondt geleit.
    Nu bidde ik u, volvoer, tot eer der Majesteit,
    Het loflyk werk ten dienst van Neerlandt aangeheven.
    Het stuk des kryghs wort daar niet streng genoeg gedreven,
    Indien gy ’t eindt begeert. gy hebt te veel gedaan
    (710) Zoo ’t u geen errenst is: maar laat gy ’t werk nu staan
    En Nassau in de noodt, van troost en hulp versteken,
    Zoo zal ’t u op het lest noch komen op te breken.
    Nu wordt ook d’achtbaarheit van ’t vreverbondt verneert.
    Gy weet wel dat de geen, die ’t vrederecht begeert,
    (715) t’Herstellen in zyn standt, daar om geen kryg wil wagen:
    Maar ’t valt my zwaar d’ ellende en noch de smaat te dragen.
Kar. Ik bidde u weest gerust, uw zwakheit is te groot.
    Dit is de noodt van ’t ryk dat gy zyt in de noodt.
    Ik hoop op beter staat, en, voor d’aanstaande morgen,
    (720) De welvaart van het ryk met yver te bezorgen;
    Niet rustende eer ik u myn goede wil betoon.
    Die na uw leven staat, staat teffens na myn kroon.
    Hier op gaan zy weder na het Hof, daar Guise haar onderschept.


Guise.  Karel.  Catryn.  Navarre.  Anjou.  Cardinaal van Bourbon.
    Gy, die op Vrankryx troon zyt hoogh in maght gezeten,
    Ziet hier uw vriendt in noodt van ieder een verbeten.
    (725) Ik schuldig aan de moordt, van u en my gehaat?
    Ik noem ’t een moordt, niet ziende op d’onvolbrochte daat,
    Maar op de volle wil, die ’k eeuwig wil vervloeken.
    En zalmen dan myn volk, gelyk de moorder zoeken?
[p. 26]
    En noch de rechter ’t oor op steeken in de lucht,
    (730) Op dat hy vang ’t geluit van ’t valsch versiert gerucht.
    Die trots wordt my gespeelt van een, die, of door vleyen
    Wil worden zelf verleit, of anderen verleyen.
    En dit wordt noch gelooft. ik zie vast hoe te hoof
    De stralen van myn eer nu zyn al dof en doof,
    (735) Als hadde ik uitgedient. ik zag dit lang te voren.
    Ik hoorde wat men sprak, maar scheen het niet te horen.
    Ik docht toen dat de Nydt niet meer met lasteren won
    Op ’t schynzel van de deught, als nevels op de Zon;
    En dat die, schoonze was een wyl van ’t licht versteken,
    (740) Zou door de duistre nacht der dompige Afgunst breken.
    Dit docht ik onbedocht. nu zie ik wat het was,
    Die ieder slaafs gewys, en niemant dien van pas.
    Most ik de haat van haar dan op myn hals noch halen,
    Die schult van ongelyk geschroomt heb te betalen?
    (745) Ik stelde my te vreen en rekende in myn zin,
    Geen scha by dankbaarheit, by ’t wreeken geen gewin.
    Het ongelyk baart haat. ik heb de haat vergeten.
    Of was ik schuldig dit aan haar noch dank te weten?
    Maar die het oude leet in zyn gemoedt versteekt,
    (750) Niet tochtig na de wraak, en met vergeten wreekt,
    Die nodight weer het nieuwe, als of hy hadt verlangen
    En weder nieuwe lust om leet op ’t nieuws t’ontfangen.
    Nu zwyg ik van Poltrot, en op wiens trouw en woordt
    Hy aangehitst, bedreef myn Vaders snoode moordt.
    (755) Dit spelde ik uit hun vreught, al zochten zy ’t te hoeden.
    Ik hadt wel geen bewys, maar meerder als vermoeden,
    En liet dat ongemoeit, ik heb myn plicht betracht,
    Schoon my myn meerder hoont myn minder my veracht.
    En ’t was haar niet genoeg noch ongestraft te blyven,
    (760) Zy groeiden in die moort, die scheen heur staat te styven.
    En steltmen haar altyt niet in gelyke staat,
    Hem, die het quaatdoen pryst, of die ’t een ander raadt?
[p. 27]
    En och mocht myn gemoedt hier voor myn mondt gewagen,
    Hoe noode, en uit wat noodt, ik u myn leedt moet klagen.
    (765) Dan zaght gy in myn hert, en ley dat toe op quaat*
    Die voorspraak van verraadt waar snooder dan verraadt.
    Nooit val die smaat op my. laat vry myn haters zeggen,
    ’t Geen zy tot myner schand te last my willen leggen.
    Ik wordt alom in ’t ryk beticht met eigenbaat.
    (770) De hoogmoedt gaat my na, als waar ik slecht van staat;
    Of wil haar grootsheit in geen hartogen verdragen
    Datze in hun onderzaat noit aan den Koning klagen?
    Nu durft men verder gaan, om dat ik my niet kreun
    Aan ’t zeggen van het volk, die op myn daden steun.
    (775) Men zegt, dat ik zoo ver van ’t recht ben afgeweken
    Dat ik my niet ontzie een gruwel voor te spreken,
    Van hoger handt belast. Fy hem die, voor zyn Heer
    En zyne schande strydt, als voor zyn eigen eer.
    Dat ’s tegen myn gemoedt. Ook wou ik t’allen tyden
    (780) Eer goedt doen met gevaar dan ’t quaadt doen veilig lyden.
    En fy hem, die zoo vuil en eerloos van gemoedt,
    Doet liever ’t quaat met loon, dan zonder loon het goet.
    Maar ’t is niet meer dan recht, dat hy ook zoekt te raken
    Ver buiten ’t ryx bewindt, die meer niet weet te maken,
    (785) Dan ondienst met zyn dienst. dies geef my vry geley,
    En gun dat ik van ’t hof en u en alles schey.
    Het geen ik bid’ alleen wort van myn volk gebeden.
    En ’t geen gy ’t hooft vergunt vergun dat ook de leden.
    Nu kryg ik naau gehoor in ’t toegesloote hof
    (790) Dat my eer open stondt. dit ’s dan myn loon een lof?
    Voldoet u d’onschult niet van my en van de mynen?
Kar. De zaak ontroert my zoo dat z’ alle schuldig schynen
    Eer ’k iemandt schuldig vindt. ik neem de zaak heel hoog
    En u niet in genâ, als die ik heb in ’t oog:
    (795) En stel uw dienaars vast, en zal zoo onderwinden,
    Of in de Heer van ’t huis ook zy geen schult te vinden.
[p. 28]
Guis. Zoo houdt gy my niet vry?
Kar.                                             Noch ook uw woordt voor waar.
Guis. En my daar door verdacht. zoo loopt myn trou gevaar.
Kar. Swyg, Guise, van uw trou. zyt niet geveinst in ’t spreken.
    (800) Ik weet de logentaal de mondt wel op te breken.
    Al is de Zee wat diep waar op gy heene zeilt,
    De grondt van uw gemoedt heb ik al lang bepeilt.
    En al uw doen bespiet.
Guis.                                Wat vanght gy dan myn knapen?
    Wat hebt gy daar meê voor?
Kar.                                          Om haar de tong te schrapen
    (805) Of gy hem lagen leit.
Guis.                                       Ik zweer by ’t vreverbondt,
    Dat ik myn leven noit hem na het leven stont.
Kar. Gy zweert, en haalt, gelyk een moordenaar en rover,
    Uw woorden door uw hals en geeft uw eeden over.
Guis. Zoo wordt ik dan van u bejegent met de nek?
Kar. (810) Tot d’uitkomst van de zaak de hele zaak ontdek.
    Ik schelde niemant vry. de donder moet my krenken,
    Indien ik niet gedenk aan deze daat te denken,
    Tot datze wordt gestraft.
Guis.                                   De straf kom by de schult.
Kar. Spreek van geen schult of straf. ’t gaat boven myn gedult,
    (815) Zo gy my tegenstaat.
Guis.                                       Heb ik dan schult aan ’t moorden?
Kar. Spreekt gy noch voor uw Vorst met afgebete woorden?
    Roemt gy van trouw en deught?
Guis.                                               Dat is myn toeverlaat,
    Daar leev’ ik altyt by.
Kar.                               Gy leeft alleen by haat.
Guis. Van die uw vyandt zyn.
Kar.                                        Of die gy ’t zocht te maken,
    (820) Om door haar ondergang daar boven op te raken:
    Uw diensten staan my duur. gy hebt de nydt in ’t hert
[p. 29]
    En ’t vlaayen op uw tong, en zoo myn staat verwart.
    Uw stam heeft overlang myn stam de doodt gezworen.
    Haar heerzucht is niet nieuw en al voor u geboren.
    (825) Zy is wel eer geweest handtdadig aan verraadt,
    Haar lokt geen lof tot goedt, geen laster van het quaat.
    En uw hertnekkig hert, al kon ik ’t overtuigen,
    Zou styf staan als een eik niet willig nederbuigen,
    Gelyk een willig boom, zoo zyt gy van gemoedt,
    (830) Die, voor uw vrienden trots, uw vyandt valt te voet.
Guis. Die smaat zy ver van my, die, om u te geryven,
    Ging midden in ’t gevaar, op dat g’ er uit moght blyven.
    Dit rekende ik myn plicht. nu wort myn deught belet.
Kar. Wanneer heeft toch de deught een plooy in u gezet?
Guis. (835) Noit is’er schult aan my in deze kant gebleken.
Kar. Of hebt gy ’t hert te hoog van om gena te smeken?
Guis. Die heb ik niet van doen, wort my maar recht belooft.
Kar. Gy vreest de rechten niet of ziet haar over ’t hooft.
    Uw aanzicht wyst uw schult. gy hebt u zelf bedragen.
    (840) Of schrikt gy in uw hert nu voor uw eige lagen
    Die gy een ander leght? want een die listen brouwt,
    Alle anderen benyt en noch zich zelf mistrouwt.
    Hebt gy nu schult, zoo zal ’t een ander op doen waken.
    Zoo dient een schip gestrandt den stuurman voor een baken,
    (845) Op dat hy dat vermyde en in die zelfde noodt,
    Niet op die bank of klip zyn kiel aan stukken stoot.
Cat. Die zulk een euveldaat noch ongestraft wou laten,
    Bedurf door slappe straf veel duizent onderzaten.
    De wraak van dit gewelt is niet dan heil van ’t ryk.
Guis. (850) Misbruik maar niet uw maght te groot in ’t ongelyk.
Kar. ’t Zy ongelyk of recht, men zal het naauw doorgronden.
Cat. De hoogste staat van ’t ryk is ’t dichtst aan ’t recht verbonden.
Guis. Zoo wort ik hier bericht: ’k heb u ten dienst gestaan,
    En altyt veel te veel maar nooit genoeg gedaan,
    (855) Wanneer ik zagh dat ik uw vyandt niet kon dwingen.
[p. 30]
    Nu komt myn eige dienst my voor de schenen springen.       Guise binnen.
Kar. Ik hoor zyn klachten wel, maar ben noch niet gepaait.
    De deught schynt nu van daag de Guisardts aangewaait,
    En nochtans hebben zy het wufte graau ontsteken,
    (860) En teffens op haar handt, gereedt op ’t minste teken.
    Nu zullen zy bestaan te vechten voor haar eer.
    Zy blyven styf en stout en noch al in ’t geweer.
    Hy voedt wat in zyn hert, een broedthol van die buyen
    My over ’t hooft gewaait om Vrankryk op te ruyen.
    (865) Myn broeder, ziet dat gy u binnen Louvre houdt
    En al het volk by een, daar gy u op vertrouwt.
Na. Ik zal, van anxt bevrydt, gerust in ’t hof vernachten,
    Meer steunende op uw trou als op versterkte wachten.
Karel. Navar. Anjou.
Cardinaal binnen.


Catryn.  Guise.  Conde.
Guis. Zoo weetmen listig...
Cat.                                       Stil. Conde, die looze spiê,
    (870) Gaat ons van achtren na, en ziet niet dat ik ’t zie.
    Ik zal zyn wakend’ oog door valsche schyn bedriegen,
    Om zoo zyn achterdocht gerust in slaap te wiegen.
    Bidt my nu dat ik u wil nemen in myn arm,
    Op dat zy u voor straf zoo ’t moog’lyk is bescherm.
Con. (875) Hier zal de list zich naakt van top tot teen ontwinden.
    Ik heb de draat, en hoop het kluwen voort te vinden.
Guis. Zal dan zyn Majesteit op my alleen verstoort
    De handen aan my slaan en in de windt myn woordt?
    En ik Mevrou hier toe niet kunnen u verwekken.
    (880) Dat gy in tydt van noodt my zult tot voorspraak strekken?
Cat. Verzoekt geen meerder heul aan my dan aan het recht.
Guis. Ik zoek niet anders dan het geen men my ontzeght.
Cat. Hebt gy het op uw zy, zoo zal ’t u wel bevryden;
[p. 31]
    Maar zyt gy ver van daar, zoo zyt gy dicht by ’t lyden.
Guis. (885) Ik vrees geen recht.
Cat.                                           ’t Is goedt, zoo gy onschuldig zyt;
    Maar vreest gy ’t niet, om dat gy ’t met gewelt bestrydt;
    Zoo schynt gy in die zaak onkundig noch te wezen,
    Dat die het recht niet vreest waar voor hy dient te vrezen.
Guis. Ik roep alleen daar om. gy laat my in de ly.
    (890) Dit ’s al uw hulp, en och een kranke troost voor my.
    Om dat ik, eer verhooght, een luttel ben aan ’t zygen,
    Nu zoektmen al myn eer voort op de knie te krygen.
Cat. Men tracht na d’eer van ’t landt door straf van dit gewelt.
    En wee u zo het werk door u is toegestelt.
    (895) Ik heb wel eer bestaan myn staat met u te wagen,
    Maar ben een andre weg, nu wyzer, ingeslagen,
    En niet op zoo veel moeite en zulke last belust.
    Hy die zyn vyandt jaagt maakt zelf zich ongerust.
    Dit docht ik in het eerst. nu zoek ik ’t te bedekken.
Guis. (900) En my daar door het net zoo over ’t hooft te trekken?
    Eerst boodt gy my de handt. nu licht gy my de voet.
    Nu komt zo diep een eb na zoo een hoge vloedt.
Cat. Gy brenght het hier niet toe, in dit verloop der zaken,
    Dat uw geslacht in ’t ryk weêr oit te roer zal raken.
    (905) Al of uw hoge moedt zich hier in dienst begeeft,
    Op hoop van heerschappy, daar gy alleen na streeft.
    Al zyt gy machteloos, gy laat u niet bedwingen.
    Maar zoekt noch tegens stroom in ’t zwemmen op te dringen.
    Als een die, door een drift en boze tocht verrukt,
    (910) Niet schandig acht te zyn wanneer ’t hem wel gelukt,
    ’t Is voor u meêr dan tyt uw hoogmoedt af te leggen,
    Om dat gy hier niet meêr te zien hebt noch te zeggen.
Guis. Is d’onrust van het ryk niet door onz’ huis gestilt?
Cat. Dat voert de muitery en scheurzucht in haar schilt.
Guis. (915) De staat, zoo diep gequetst, heb ik getrou verbonden.
Cat. Gelyk als of gy ’t vuur woudt meestren in de wonden,
[p. 32]
    Zoo hebt gy ’t aangestelt. gy zoekt de vrede veeg
    Te maken voor den tyt, of isze u in de weeg?
    Nu gy uw woorden breekt, en om de wraak te wekken,
    (920) Niet zoekt dan tegens ons een harnas aan te trekken.
Guis. Al leedt ik ongelyk, ik was door ’t oude leedt
    Noch grondtvast in de trouw, niet vlottende in myn eedt.
    Daar hebt gy ’t op gelaân. ik heb my niet gewroken.
    Zy zoeken met myn ramp haar handen noch te stoken.
Cat. (925) Nu wordt gy week in ’t hert. of vreest gy voor het endt?
    Dit geeft my achterdocht, ik ben dit niet gewent.
Guis. De wraak is nu op ’t felst, daar moet ik my voor hoeden.
Cat. Of denkt gy dat het werk hier mee zoo doodt zal bloeden.
Guis. ’k Verzoek van u Mevrou, datge u hier tusschen steekt,
    (930) En zoo de meeste kracht van deze slagen breekt.
Cat. Of zoekt gy nu het hooft weer in de schoot te leggen?
    Al smeekt gy om gena, men zal u die ontzeggen.
    Gy zyt met al uw huis niet dienstig voor myn Zoon,
    Die met een andre voet zal treden op zyn Troon.
    (935) Men wil geen kryg met schyn van Godtsdienst meer bekleden,
    En in een onderdaan, meer letten op zyn zeden
    Dan op het Kerkgebruik, en zetten aan een zy.
    Dat Geestelyk gezach, zoo zoet op landtvoogdy.
    De myter komt haar toe, laat zy die dienst bewaren.
    (940) De Koning voer de Kroon, die past niet op haar hayren.
    Die eer moght om ’t genot van ’t recht zyn afgekeert,
    Nu ’t onrecht tot zyn schade en achterstal verleert.
Guis. Mevrou blyf ik in ’t recht* dan van uw hulp versteken?
Cat. Verantwoordt gy u zelf. ik moet den koning spreken.
    (945) Goet recht behoeft geen hulp.
Guis.                                                     Ik die, voor deze staat,
    Verbezight heb myn goedt, myn welvaart en myn raadt,
    Zie hoe het op het eindt met my komt af te lopen.
    Wat achte ik dier genoeg om gunst by ’t hof te kopen?
    Noch leven noch myn staat, maar wat ik wrocht voor ’t landt
[p. 33]
    (950) Was niet helaas dan zaat in een onvruchtbaar zandt.
    Wat is’er nu voor my in Vrankryk te beleven?
    Die den gemeenen haat daar over ben gegeven.
Con. Nu ben ik eerst gerust. ik zorgde voor de list,
    Die heeft myn hert bezet, gelyk een dikke mist,
    (955) Nu schielyk weghgejaaght. ik hadt geen vast betrouwen,
    Maar zocht dat heel bedekt, en ’t oog in ’t zeil te houwen.
    Nu toont Catryn de daat, te vooren maar den schyn.
    Ik heb haar trou gezien met niet gezien te zyn.


Rey van Navarroische Maagden.
                De droefheit, die het hert doorgrondt,
                (960) Is altyt minder als de wondt,
                Wanneer zy hebben medelyden
                Die u van overlast bevryden.
                    De ramp is kleen in onze zin,
                Nu al des Koninghs hofgezin
                (965) Schynt om den Ammiraal te klagen,
                Zoo onvoorziens ter neergeslagen.
                    ’t Is waar, wy zyn het hof gewent,
                Maar och wat jammer wat ellendt
                Wat droefheit is ons niet beschoren?
                (970) Wat moetmen daar al zien en horen?
                    De plagen zyn daar groot en veel,
                Waar van wy krygen mede onz’ deel,
                En komt een brandt van bange tyden,
                Zoo moeten wy de vonken lyden.
                    (975) Een maaght, bevrydt voor ’t hofgevaar,
                Leeft veel geruster, die voor haar
                Noch voor haar vrienden laag gezeten,
                Ziet ryzen nimmermeer Kometen.
                    Helaas wat is de heerschappy
                (980) Als zorg? de zorg als slaverny.
[p. 34]
                En zal de slaverny bekooren
                Het herte van een vrygebooren?
                    Het dunkt den Koningen heel schoon,
                Dat zich de zon op hare troon
                (985) Ziet blindt, en met haar sterke stralen
                Niet by haar glory weet te halen.
                    Maar even als vermolsemt houdt
                By duyster heeft de glans van goudt,
                Zoo zyn ook de verduysterde oogen
                (990) Der Vorsten hier om laag bedrogen.
                    Des Konings kroon was eer een last,
                (Daar ieder zich nu aan vertast)
                En dit een straf der onderzaten
                Wanneer hy dreygde ’t ryk te laten.
                    (995) Maar och! helaas wat is Natuur
                Nu met haar goede gaven duur.
                Hoe, zelden heft zy een op tronen
                En laat de deugden by hem wonen.
                    De Koning, dus gezet in staat,
                (1000) Volgt zelden wat de wysheit raadt.
                Hy laat zich tot het quaat haast noden
                Die alle ding acht onverboden:
                    Maar een oprechte en vroome geest,
                Die meer zich zelf dan andre vreest,
                (1005) Zal niet zoo licht iets quaats bedryven
                Hoe kan ’t by hem verholen blyven?
                    Wanneer* zyn overtuight gemoedt
                De wete aan zyn geweete doet,
                Dan dunkt hem is ’t zoo vergekomen
                (1010) Alsof ’t de werelt hadt vernomen.
                    Maar ziet, de nacht om hoog gereedt,
                Valt op het aardtryk, als een kleedt.
                ’t Wordt tyt om weer gerust te slapen
                Op ’s Konings trou, het sterkste wapen.

Continue
[p. 35]

DERDE BEDRYF.

Karel.

    (1015) Myn hert, door moeders drift te heftig opgeblazen,
    Nu krimpt van anxt in een. de moordt kan my verbazen
    Eer ikze noch bedryf. de schrik komt voor de daat,
    En als die is volvoert, ’t berou dan veel te laat.
    Nu klemt my ’t voorberou, en ik heb niet bedreven,
    (1020) Dan hier in al te veel myn moeder toe gegeven.
    Ik ly meer dan ik doe. een vrouw heeft my vermant.
    Nu is myn hert, gelyk een holle rots op strandt,
    Myn moeder als de wint, Guise en Anjou de baren,
    Die schent ze my op ’t lyf en weet van geen bedaren.
    (1025) Hoe stuit ik dit gewelt? nu slurp ik niet dan bloedt.
    Nu jaaght een zachter raadt die wreedtheit van ’t gemoedt.
    Nu ben ik in een zee van moordt en bloedt verzonken.
    Nu heb ik weêr de wraak door d’ aadren opgedronken.
    Zoo heb ik in myn hert al teffens, eb en vloedt.
    (1030) Nu valt, nu ryst weêr op die bloedtstorm, heel verwoedt.
    Nu zoek ik bet bedaart daar tegen aan te streven,
    Maar wordt te rug gekeert. ik dryf en wordt gedreven,
    Tot dat op ’t lest een buy van heil of ongeval,
    My smyten zal met kracht aan hoog’ of lager wal.
    (1035) Al gryp ik weder moedt, ik moetze voort verliezen.
    Ik ly van twee gewelt, met geen van twee te kiezen,
    De moordtuur is bestemt. ik kan niet weer te rug.
    En trede ik voort, zoo bou ik my een looze brug,
    Waar op, indien ik ga, ik haast zal blyven steken.
    (1040) Nu vindt ik my bezet, en nergens deur te breken,
    Maar ’t is noch best gekeert. ’t is laat maar niet te laat.


[p. 36]
Catryn.  Karel.
    Wel hoe, myn zoon, gy suft! wie geeft u deze raadt?
    ’t Is nu geen suffens tyt. de raadt is vast besloten,
    De Wraakboog uitgerekt.
Kar.                                     De pyl noch niet geschoten.
Cat. (1045) Het moet ’er nu mee deur. zyn leven is uw doodt.
Kar. Dat ’s t’ onrecht recht gezocht.
Cat.                                                  Men recht hier met de noodt,
    Die alles vry bestaat. Wie kan het dan beletten?
Kar. Myn eedt, het recht, de wet.
Cat.                                              De noodt breekt eedt en wetten.
    Zy past op trou noch woordt, die ’t alles onderstelt,
    (1050) Of door geveinst bedrog, of ongeveinst gewelt.
    En wordt een Vorst gehoont dan mach hy, vol van toren,
    Gewapent met de wet, de wet wel weer verstoren.
    Gerechtigheit en trou zyn deugden voor ’t gemeen,
    Niet voor een opper hooft die Troonen moet betreen.
Kar. (1055) Maar ik bedrieg my zelf, eer ik hem heb bedrogen.
Cat. Wel hoe, myn zoon, dit stuk is ernstig overwogen
    By ’t geestelyk gezag, zy geven ons ten roof
    Het heilloos Ketterdom, ten dienste van ’t geloof.
    Dat houdt het al in dwang. men veilt de ryxgebreken
    (1060) Voor deugden, alsze zyn met deze glimp gestreken.
    Die daar zich meê behelpt, komt noit in maght te kort.
Kar. Ik brou hem quaat, en voel dat hy my eerst bestort.
Cat. Men wacht nu op uw woordt. gy moet het werk bestellen.
Kar. De strik, nu aangehaalt, begint my eerst te knellen.
Cat. (1065) Noit vindt gy rust in ’t ryk indien gy van my gaat.
Kar. Ik zoek niet dan na rust.
Cat.                                        Die vint gy in myn raadt.
    Gy hebt in dit beleidt recht toe recht aan te treden.
Kar. Daar boven heerscht het recht.
Cat.                                                 Een Koning hier beneden.
[p. 37]
    Ziet dat gy wel gemoedt, die huispest helpt van kant.
Kar. (1070) ’t Is Vrankryx Ammiraal.
Cat.                                                     Een ryx plaag voor uw landt.
Kar. Maar nu een wisse steun, met ons getrou te blyven.
Cat. ’t Is vast bestemt dit quaat ver uit het hof te dryven.
Kar. En dat met meerder quaat?
Cat.                                             Op hoop van meerder* goet.
Kar. Wien mag dit van het hert?
Cat.                                             Die nu niet mag die moet.
    (1075) Gy slaapt op uw geluk. ik zoek u op te wekken.
Kar. Om nieuwe swarigheit?
Cat.                                       Om uit uw* voet te trekken
    Die doren, bits van tandt, die my het meeste smert
Kar. Ik voel ’t niet in myn voet.
Cat.                                           Maar ik wel in myn hert.
    Maak my voogdes van ’t werk.
Kar.                                               Licht zal het niet gelukken.
    (1080) Gy kryght die knoop niet los.
Cat.                                                       Men haktze maar aan stukken.
Kar. Ik schaam my dat, Mevrou.
Cat.                                             De schaamte is quaadt voor ’t ryk,
    Wanneer ’t de noodt vereyscht. zy neem nu vry de wyk.
    Wie heeft u omgezet?
Kar.                                 Die ’t alles weet te buygen.
Cat. Wie geeft u ongelyk?
Kar.                                   Myn hert met haar getuygen.
Cat. (1085) Wie spreekt dat vonnis uit?
Kar.                                                        De vierschaar van ’t gemoedt.
    Myn bloedt was heel verhit.
Cat.                                          Dat koelt men best met bloedt.
Kar. Zal ik myn eyge ziel en myn geweten schennen?
Cat. Ziet dat gy ’t niet belydt.
Kar.                                         Kan ik het haar ontkennen?
    Myn tong en myn gemoedt staan in een vast verbondt.
[p. 38]
Cat. (1090) Wanneer uw hert het melt, zoo klop het op de mondt.
Kar. Het valt de mondt te zwaar de stem van ’t hert te smoren.
Cat. Uw mondt sprak maar dien eedt. uw hert heeft niet gezworen.
Kar. Moet dan uw Karels naam gespelt zyn als een vloek,
    In ieders hert en mondt, een nooit versleten boek.
    (1095) Ik vrees de nydt.
Cat.                                   ô Zoon, daar moet geen Vorst na vragen,
    ’t Is d’eerste kunst van ’t ryk die rustig te verdragen,
    De twede, veinzery. hebt gy die niet geleert,
    Zo denk dat gy in ’t ryk de maght van ’t ryk ontbeert.
    Met recht wort by de Zon de ryxkroon vergeleken,
    (1100) Wie gaat ooit in de Zon, zoo prachtig uit gestreken,
    Dat hem geen schaduw volg? wanneer gy zit ten troon,
    Denk dat de nydt dan is een schaduw van uw kroon,
    En laat gy u van haar in uwe maght bepalen?
    Gy kunt de nyt noch ook uw schadu achter halen.


Guise.  Karel.  Catryn.  Anjou.
    (1105) Het volk is by der handt, en wacht na’et werk met smert.
    De zegen is aan ons zoo wy maar hebben ’t hert.
    Nu dient gy, in ’t beleit, van hooger handt gedreven,
    Door ’t Koninglyk gezach dien handel klem te geven.
Kar. Ziet watge u onderwindt, en ook op wien en waar.
    (1110) Gy dinght hem na den hals maar met uw halsgevaar.
Guis. Hebt gy dan by u zelf een andre raadt besloten?
Kar. ’t Geen t’onrecht was bestemt, zoek ik weer om te stoten.
Cat. Dit is het recht der noodt, ’t is best dat gy alleen
    De raadt van dryen volgt, dan drie de raadt van een.
Anj. (1115) Uw moeder blyft u by, en zult gy haar begeven?
Kar. Zy gaat nu niet met my. die by u is gebleven.
Cat. Gy hebt het zelf bestemt. uw raadt zy u een wet.
Guis. Denkt dat men u verwint, als gy wordt om gezet.
Anj. De wraak geeft u de maght, en wort gy niet bewogen?
Kar. (1120) In ’t quaat doen is de daat veel slimmer dan ’t vermogen.
[p. 39]
    Ik vrees de maght van ’t volk, als ’t zich hier tegen zet,
    En wreekt zich van de moordt en teffens van de wet.
Cat. Is dit volstandigheit? is dit zich wel gequeten?
Kar. Volstandigheit? met recht hertnekkigheit geheten.
Cat. (1125) Die is in tyt van noodt veel nutter dan berou.
Kar. ’t Is nodig voor myn eer dat ik myn woorden hou.
Cat. Wat houwt gy haar geloof die niet met u geloven?
Kar. Kan ’t ketterdom myn eedt van zyn waardy beroven?
Guis. Men leg haar maar te last als of zy toegeleit,
    (1130) Zelf hadden op verraadt.
Kar.                                                Dat is wel haast gezeit,
    Maar noch niet blyx genoeg, om daarom zoo te woeden.
Cat. Al zynze buiten schult, men straft wel op vermoeden.
Kar. Zy quamen, maar op trouw, ik schrik.
Cat.                                                             Wat schrikt ge toch?
Guis. Men speelt hem geen bedrog die lust heeft aan bedrog.
Anj. (1135) Gy mooght u, is ’t u nut met recht of onrecht wreken.
Cat. En word de wondt geheelt, zoo blyft nochtans het teken.
Guis. Ten zy gy garen straft, zoo komt gy nooit aan rust.
Kar. Die al te garen straft, schynt zelf op quaat belust.
Cat. De Vorst gebruikt het quaat om ’t zich noch te bedanken,
    (1140) Gelyk een arts ’t vergift tot welstandt van de kranken.
Anj. Die huispest, d’Ammiraal, moet dalen in het graf,
    Door een verdiende loon.
Kar.                                     Door al te straff een straf
    Indien ik ’t niet belet, ik kan uw raadt niet loven.
Cat. Gy zyt ’er boven op, zeilt gy die hoek te boven.
Kar. (1145) Ik acht het niet voor goedt, en hem voor onbezindt
    Die zelf het quaadt mispryst, en ’t nochtans zelf begint.
Cat. Gy sammelt veel te lang. dees traagheit zal ons schaden.
Kar. Men kan op iemandts doodt zich nooit te lang beraden.
Cat. Dat hebben wy gedaan, en nimmermeer verflaauwt
    (1150) Van d’opgezwoore moedt, en dikwils ’t stuk erkaauwt.
Kar. De schrik van dit besluit doet al myn adren kloppen.
[p. 40]
    Wie kan ’t gerucht den mondt, en ’t volk hun ooren stoppen?
    Al dwing ik hem met maght, noch zal by dien dit smert
    My loven met de mondt en vloeken met het hert.
    (1155) De lasterende Faam zal my geduurig plagen.
    Zy wast van handt tot handt en groeit in ’t overdragen.
    Nu zit zy op myn hof, en hoort eer ’t iemandt hoort,
    Dat ik myn zegel hang aan deze burgermoordt.
    Dan zal zy opgewekt, dees vuyle lasterwerken
    (1160) Verspreyen door het volk, op ’t gieren van haar vlerken,
    Zoo veer daar menschen zyn. ja zelf de bange lucht
    Zal yzen voor ’t geluidt van ’t yslyk moordtgerucht.
    Nu steekt zy haar trompet. strak zal zy hene vliegen.
    En zou ze zich ontzien om mynen ’t wil te liegen,
    (1165) Die onder my niet staat? ik graav my zelf een kuil.
    Myn handt is schoon van bloedt, maar ’t hert besmet en vuil.
    Daar snort ze voor my heen. wat zalze quaats verwekken
    Met deze tyding noch ten breedtsten uit te rekken!
    Betoon toch uw gena.
Cat.                                Die heeft hier uitgedient.
    (1170) Ik neem de felle wraak en wreedtheit nu te vriendt.
Kar. Ik vrees,
Cat.               Ik hoop,
Kar.                             Voor quaadt,
Cat.                                                 Op goedt.
Anj.                                                                 Ey wilt bedaren.
Kar. Bedaren? hoe? ik zie met opgerechte hayren
    Dit werk van achtren in.
Cat.                                    Roemt gy u voor myn zoon?
    Slapmoed’ge zacht van hert, ondienstig tot de kroon.
    (1175) Gy bastert van gemoedt, gy zult het zoo noch maken,
    Dat ik uit vrees van smaat zal moeten u verzaken.
    Verwyfde Konings kint, gy vrou van moedt en geest,
    Ik schoey een manlik hert op vrouwelyke leest.
    Gy blode suffert, foei, waar zyt ge toe vervallen?
[p. 41]
Kar. (1180) Helaas, Mevrouw, ik vrees voor alles en voor allen.
Cat. ’t Zal voor u nodig zijn, dat gy te flaau te laf,
    Of afstaat aan die vrees, of liever van de staf.
    Natuur was onbedocht toenze u bestondt te kiezen;
    Maar ’t is nu meerder schande indien gy moet verliezen
    (1185) ’t Geen zy u heeft vergunt, dan ofze u nimmermeer
    Dus hoog tot in een troon hadt opgehaalt in eer.
    Myn Zoon, ’k heb u zoo lang niet onder ’t hert gedragen
    Dan deze kans, en zult gy ’t nu niet willen wagen?
    Zy vliegt u in de mondt. maar gy die ’t al verquist,
    (1190) Met sukkelen, denk vry dat gy uw ty vergist.
Kar. Wat ’s dit? zult gy my met slapmoedigheit betygen?
    Myn inborst is te fors. ik zal u niet ontzijgen.
    ’t Zal ’t eerst niet zyn voor my te handelen in bloedt.
    Daar hebt gy my, Mevrouw, van jongs in opgevoedt.
    (1195) Ik, die geen lusten acht dan slechs de lust van ’t jagen,
    Heb menig wilt vermoordt, en voor de vuist verslagen,
    En ’t zelf daar na ontwaait, en dikwils vuil bemorst,
    Het lillende ingewandt getrokken uit de borst.
    Ik zal een mensche moordt wel onvertzaaght gedogen.
    (1200) De schrik vlie van my af. ik zie nu onder d’oogen
    Mijn vyandt zonder schrik. het dier- en menschenbloedt
    Is eveneens van verf, ik schat het even goedt,
    Het komt aan ’t purper ’t naast: wil daar een vorst meê pralen
    Dat krijght een schoonder glans met door het bloedt te halen,
    (1205) Waar op ik ben belust. men vaar ’er voort meê voort
Cat. Nu dient het uitgevoert. men heeft des konings woordt.
    Men roer de klok van ’t hof.
Kar.                                          Dat zal ik zelf gebieden.
    Mijn overlopendt hert is nu geraakt aan ’t zieden.
    De nieuw ontsteeke lust, die in myn boezem raast;
    (1210) Zich spoeit niet na de moordt, maar zellef na de haast.
    Op, Guise, toon uw hert, en dapperheit in ’t strijden.
    Betoon u groot van moedt, maar niet van medelijden.
[p. 42]
    En gy, Anjou, treê voort, op datmen ’t veldt behoud’.
    Baat gaat voor trou.
Cat.                             Wat zoo. dat is een woort van goudt.
Kar. (1215) Gy heb my moedt in ’t lijf gestampt, met zoo te spreken,
    Er onder mijne riem een manlijk hert gesteken.
Hier op wort de klok geroert
en de moordt begonnen.


Rey van Navarroische Maagden.
            WAar zullen wy ons nu verschuilen
            In donker hol of duistre kuilen?
            Maar al vergeefs, het ongeval
                                    (1220) Is over al.
            Wie hoort niet aan die droeve klachten
            Dat ons het zelve staat te wachten?
            Wien breekt het koude sweet niet uit
                                    Op dit geluidt?
            (1225) Ey hoor dat kermen. hoor dat gillen.
            De doodtsnik moet dit jammer stillen.
            Zijn dit de vruchten van de vreê?
                                    O hartewee!
            Gelijk een harder by zijn schapen,
            (1230) Die, in een dal geraakt aan ’t slapen,
            Wordt dikwils met de slag gewaar
                                    Het doodtgevaar:
            Wanneer de hooge watervlieten
            Heel schielijk van een berg afschieten,
            (1235) En zetten hem met al zijn vee
                                    In bare zee.
            Zoo onzacht worden wy eylacy!
            Gewekt, op ’t eindt der bruiloftstacy,
            Nu ons de slaap bevangen hadt,
                                    (1240) Lang afgemat.
            Och hadmen toch gehoor gegeven
            Conde, in Staatkunst welbedreven,
[p. 43]
            Dit lag hem, lang al voor de smert,
                                    Als loodt op ’t hert.
            (1245) Wy zijn wel uit een landt gesproten,
            En speel- en droeve drukgenoten,
            Licht zijn zy nu al omgebracht
                                    Ons waardtst geacht.
            Zoo gy uw broeder, gy uw vader
            (1250) Verloort, licht komt de ramp my nader,
            Indien in ’s moorders klaauwen viel
                                    Mijn tweede ziel:
            Die ik heb gistren trou gegeven,
            Om trouw met hem in d’echt te leven.
            (1255) Toen heeft hy ’t eerst en ’t lest het woort
                                    Van, lief, gehoort.
            Ik meende u morgen af te bidden,
            Of ik mocht tusschen u in ’t midden
            Te trouwen gaan, op ’t feestgety
                                    (1260) Al dichte by.
            En och het zal my nu ontschieten,
            Dat ik mijn bruygom mag genieten.
            Myn vier, eer ’t noch ontsteken was,
                                    Is nu al asch.
            (1265) Wat is voor my (is hy gebleven)
            Nu in dit leven te beleven?
            Nu ik eer weduw ben dan vrou,
                                    Vol druk en rou.
            Kom laaten wy ons t’zamen mengelen,
            (1270) En handen met onze armen strengelen,
            Zoo trekken wy gelijk een endt
                                    Van moordtellendt.
            O hemel, wilt doch d’eer bewaren
            Van onze onnoosle maagdescharen;
            (1275) Op dat zy ongeschonden blijf
                                    Zoo lang als ’t lijf.

Continue
[p. 44]

VIERDE BEDRYF.

Navarre.  Margareet.  Conde.

WAt voor gerucht is daar? ik kan tot hier toe horen
    Hoe my een roep van moordt komt gillen in myn ooren.
    Wat onraadt is ’er gaans? wat bloedtstorm, onverwacht,
    (1280) Rijst, als een buy in zee, in ’t midden van de nacht?
Mar. Ik bidde u, hou gemak, blijf in mijn lieve leven.
Na. Ik moet my op de straat, en by myn volk begeven.
Mar. Dat lijde ik nimmermeer, ik bidde u, lief, bedaar,
    En loop niet in de mondt van ’t gapende gevaar.
    (1285) Dat komt ons tijts genoeg.
Na.                                                    Ik moet mijn plicht betrachten.
Mar. Wat wilt gy buitens dak zoo hard’ een buy verwachten?
    Gy weet niet waar ’t ons schort, noch waar men ons belaaght.
    Wacht tot de razery zich zelf heb afgejaaght.             Conde uit.
    Daar buiten is de noodt: wilt gy na buiten vluchten?
Na. (1290) Daar ’t quader niet meê magh, zal die voor arger duchten?
Con. ’t Verraadt komt voor den dach, het is met ons gedaan.
    Gy zocht my dit uit ’t hooft, en in de windt te slaan,
    En och het hooft van ons leidt al ter neêrgesmeten.
Na. Helaas! wie is ’t?
Con.                           Gy zult strax wenschen niet te weten,
    (1295) Het geen gy nu begeert. ik schrik van het verhaal,
    En zy niet van de moordt van Vrankrijx Ammiraal.
    Ik zocht te schuilen voor die buy van swarigheden.
Na. Wy leden ’t niet.
Con.                          En och! het lag my op de leden.
    Ik hadt de schrik in ’t hert, aleer dit was volbrocht.
Na. (1300) Ik, niet een hayr op ’t hooft dat om die gruwel docht.
    Mijn trou heeft my misleit, die heb ik voort gedreven.
Con. Die misslag heeft alleen u deze slag gegeven.
[p. 45]
Na. Waar ben ik toe gebrocht? is dan’t verraadt geweest
    De toeleg van myn trou? was ik ter bruiloftfeest
    (1305) Op ’t voorspel van de moordt? het minst daar meê beladen.
    Maar ’t bruidtsbedt is bedrog, het kussen is verraden.
    Bedekte Margareet, hebt gy geweest het Woort,
    De leus van ’t loos verraadt, het teken van de moort.
    En waarschuwt gy my niet? dit zijn geen goede gangen.
Mar. (1310) Myn lieve Bruidegom, ik ben met u gevangen
    Zoo gy gevangen zijt. ik weet niet door wiens list
    En loos beleit, het volk is hier toe aangehitst.
    Ik weet niet van de moort, die dit heeft aangeheven,
    Heeft d’inslag my bedekt, toen d’aanslag is geweven.
Con. (1315) Dat is uw moeders werk, die dient zich van uw min,
    En heeft, tot ons bederf, altijt de zelfde zin,
    Dat ’s noit de zelfde zin. zy waait met alle winden.
    En dochtmen in dat hert noch trouwe grondt te vinden?
    Ik docht het ook op ’t lest; zy heeft dit toegestelt
    (1320) Door hem, die wat hy heeft, alleen heeft door gewelt,
    En niet een lit aan ’t lijf, of ’t zal zich zelf verdoemen;
    Oneerlijkst in het geen men eerlijk niet mag noemen,
    Die maakt den Koning op, zoo dat ik naauwlijx weet
    Of ik hem beter noem of trouweloos of wreedt:
    (1325) Als hy zijn booze wil en avrechts welbehagen,
    En lusten los van toom, voor wetten op wil dragen.
Na. Gy hebt genoeg gezeit; maar ik, veel t’onbevreest
    Onkundig al veracht ’t orakel van uw geest,
    Bewaarheit van de tijt. wat kunnen wy bedrijven?
Con. (1330) Noch vluchten veilig is, noch veilig hier te blijven.
    Wy zijn in hun gewelt en overal bezet,
    Ik zie, voor u en my, gelijk een hert in ’t net,
    Geen uitkomst waar ik loop; en kom hier aangetogen,
    Met het gezicht der doodt, en arger noch voor ogen.
    (1335) Nu heeft de helsche wraak haar woede razery
    Alreê op hem gelost, en noch op u en my
[p. 46]
    Geladen haar Pistool. Zy staat ons na het leven;
    En voor het Hof gereedt om weder vuur te geven.
Na. Verhaal my ’t geen gy weet.
Con.                                            Na dien ik weet geen raadt
    (1340) Om raadt te geven, aan onze onderdrukte staat,
    En schoon ik ’t onderstondt geen vordel zie by ’t vechten:
    Zoo zal ik u op ’t breedtst, van alles onderrechten,
    Het geen ik hoorde uit een, die in een oogenblik,
    My deze tijding brocht en voort met een de schrik.
        (1345) Zoo ras de klok van ’t hof de moordtleus hadt gegeven,
    Begosten zy, gelijk van wreedtheit aangedreven,
    Het voorgenoome werk, en vliegen na het huis
    Van d’Ammiraal, verbaast om schielijk nachtgedruis.
    Zy achten geen geroep, terwijl zy heene strijken,
    (1350) Maar lettende om te slaan als om den slag t’ontwijken.
    Zy schieten na hem toe, die swaarden, scherp van punt
    Vast hadden in de handt, en ’t meest op hem gemunt.
    Zy klimmen na om hoog (elk zocht hier d’eerst te wezen)
    En vonden hem, in haast ten bedde uit opgerezen,
    (1355) En twisten met elkaar, want d’een, van wraak bekoort,
    Benijdde d’ander d’eer van deze gruwelmoordt.
    Maar die komt Beme toe, in wreedtheit lang ervaren,
    Die nimmermeer noch bloedt noch bitterheit zal sparen.
    Dees heeft hem neêrgevelt.
Na.                                         Vaar voort.
Con.                                                         Helaas! ik gruw’
    (1360) Dat ik het u vertelle, en my weêrom vernuw.
Na. Maar is hy ’t al geweest?
Con.                                       Dat zochten zy te weten,
    En daarom wiert het lijk ten venster uitgesmeten,
    Daar Anguleme zelf, zoo schendig en verwoedt,
    Van zijn mismaakt gelaat afwiesch het stof en bloedt.
    (1365) Toen wiert het lijk, geschent, noch op een nieuw geschonden.
    Men gaf hem op het nieuw meer wonden in zijn wonden.
[p. 47]
    Men sleept hem voort en voort. het scheelt haar niet met al,
    Het zy hy in haar swaart of zich te barsten val.
    Een doodt is niet genoeg, al heeft hy meerder plagen
    (1370) Als leden aan het lyf, noch moet hy meer verdragen.
    Zy woeden even fel, haar moedt is niet gekoelt:
    Als of het doode lijk noch elke slag gevoelt.
    Zy roepen noch: vaar voort. zoo ly hy, daar beneven,
    Na’et straffen voor zijn doodt, de schande na zijn leven.
    (1375) Zy gaven slag op slag, en dan weer steek op steek.
    Hy had in ’t hele lijf niet dat een lijf geleek.
    Toen lietmen ’t daar by staan, om meerder moordt te plegen.
    Dies zy, van stonden aan, bezetten alle wegen
    En straten, met hun wacht. toen was ons volk beducht,
    (1380) Of ’t zich betrouwen mocht op wapens of de vlucht,
    Maar kunnen alle bey haar niet te hulpe komen.
    De wapens zyn onnut. de vlucht is hun benomen.
    En ’t bidden om het lijf komt hen niet meer te stâ,
    Die d’oogen openslaat na ’et luiken der genâ.
    (1385) De wanhoop heeft haar niet tot stoutheit aangedreven;
    Maar ieder zocht hem zelf, uit bangheit, te begeven
    Daar het hem veilig docht, en ziet zich met geen kracht
    Te wreeken, op ’t gewelt der kenlijke overmaght.
    Gelijkmen dikwils ziet, by bulderende vlagen,
    (1390) Wanneer de hemel kraakt van schorre donderslagen
    En’t schittrend’ blixemvier, elk acht zich wel bewaart,
    En zoo lang vry te zijn, als hem de blixem spaart,
    Maar biedt geen tegenweer, van nare schrik verslagen,
    En schijnt nu veel te blode, om’t eige lijf te wagen.
    (1395) Dit joeg de vyandt aan. daar Anguleme vast
    Gedurig riep op straat: dit is des Konings last.
    Daar hy, om ieder ’t hert met het geweer te wetten,
    Die ’t over hadt van moedt poogde andren by te zetten.
    Toen sprak hy: dat’s u voor. hier dient geen tijt vergist.
    (1400) ’t Is eens schoon of men wint met kloekheit of met list.
[p. 48]
    Nu waren zy gereedt om ’t alles te versteuren,
    En razen met gewelt en bonzen op de deuren.
    Rochefoucoot, die by den koning deze nacht
    Hadt in het hof een wijl met kouten door gebracht,
    (1405) Is van haar volk vermoordt. zy hadden toen geen ooren,
    Schoon hy met smeken zocht te stillen hare toren.
    Terwijlmen dees op straat en die in’t bed doorstoot,
    Zoo komt het dat de slaap verandert in de doot.
    Zy laten out noch jong uit haar gewelt ontsluipen.
    (1410) En krijgen dorst na bloedt met al dit bloedt te zuipen.
    Die zich, voor d’eerste laag door ’t schuilen hadt gehoedt,
    Moet storten in de tweede, en daar zijn laatste bloedt,
    In handen van dat volk, dat, woênde bovenmaten,
    Veel beter toen geleek na slachters dan soldaten.
    (1415) Elk hadt zijn beurt in’t werk. als d’een was afgemat,
    Heeft d’andere de moordt weer heftig opgevat.
    Elk was hier heel belust, en scheen zich noch te belgen,
    Dat hy zoo zoeten smaak moest met een toog verswelgen.
    Hier hielt de Wraak wat stant, tot dat zy na haar aart,
    (1420) Of zy wiert ingevolght gezien hadt achterwaart,
    En ziende dat zy daar met kracht aan ’t moorden vielen,
    Zoo was zy in de bouw, om ’t alles te vernielen,
    Tot bouwing van haar eer. de roep is niet dan moordt,
    En deze gallem slaat tot alle huizen voort.
    (1425) Nu was, door dit geluidt, de wreedtheit uitgelaten,
    De moorders overal, het wee door alle straten.
    ’t Gekerm van wees en weeuw is haar ten dienst geschiet,
    Terwijl des klaagsters stem de klaagster zelf verriet.
    Dees, die in’t buurmans huis dit woeden hoort geschieden,
    (1430) Vlieght na zijn buurman toe, om hem de handt te bieden,
    Maar in zijn eige doodt, die hy met een bezuurt,
    Die ’t nakende ongeval een bode tegenstuurt.
    Nu kan men naauwelijx de straten meer betreden,
    Zoo zijn zy overal bezaait met menscheleden,
[p. 49]
    (1435) Den dooden afgerukt, dien dus de wreedtheit joeg
    Hadt eens zijn lust gekoelt, maar daar mê niet genoeg.
    d’Een durft de swangre vrou de vrucht in’t lijf doorstoten,
    Die wort van ’t licht berooft, en heeft het nooit genoten.
    Terwijl een ander ’t kindt (daar zelf de Wraak om treurt)
    (1440) Uit zijne moeders buik en voort aan flarze scheurt.
    Zoo slaat de Wreedtheit voort om ’t al voorby te draven.
    Zy heeft het eene lijk door ’t andre lijk begraven.
    Zy vindt geen tegenstandt, als ydel en onnut,
    Tot aan de Seine toe, hier wordt haar loop gestut.
    (1445) Gelijk als of een vier was in een bos ontsteken,
    De vlam van d’eene boom in d’andre voort zal breken,
    Wen daar een sterke windt en stokert onder ruischt;
    Dan maakt zy dat een zee van brandt en vonken, bruischt
    Door al de boomen heen, tot dat de waterstromen,
    (1450) Ten einde van het bos, op ’t lest daar tussen komen.
    Hier wordt de brandt gebluscht, en gaat allengskens uit.
    Het voedtsel is verteert. hier wort haar loop gestuit.
    Nu kist zy in de vloedt, en smet haar met ’er smoken,
    Als door een tegenkracht, haar krachten zijn gebroken.
    (1455) Zoo braakte toen haar volk, noch niet verzaadt van bloedt,
    En hier belet, een vloedt van vloeken op de vloedt,
    Die haar is in de weeg, en door haar tusschenvlieten,
    Stats andre zy beschermt, om tot haar in te schieten.
    Zoo worden wy vervolght, en naarstig opgezocht,
    (1460) Op dat des Konings wil door Guise werd’ volbrocht.
Na. Komt laat ons, wel gemoedt, ons eer op ’t lest betrachten,
    Die ’t uiterste getroost het uiterste verwachten.
Mar. Bedaar mijn lief.
Con.                            Sta af.
Mar.                                       Zie voor u wat gy doet.
Na. Wat ’s dit? zult gy my dan beroven van de moedt
    (1465) Uw broeder van het lijf? ik zal ’er tegenstreven.
    Ik zoek mijn doodt om mijn geluk niet t’overleven.
[p. 50]
Mar. Mijn lief, waar loopt gy heen? vertrouwt gy u op straat?
    Zoo doet eerst aan uw vrou ’t geen u te wachten staat.
Na. Daar zijnze. die de moedt met my niet heeft verloren,
    (1470) Die blijf my by, en sterf, veel eer met eer van voren
    Dan achteren gequetst.
Mar.                                  ’t Is al verloren werk.
    Mijn lief, gy zijt te swak. zy zijn u veel te sterk.
    ’t Schijnt of het hier geen eindt zal zijn tot geenen tijden,
    Van ongelijk te doen en ongelijk te lijden.
Navarre en Conde worden binnen verze-
kert en over het toneel gebrocht daar de
Koning op haar wacht.


Karel.  Navarre.  Conde.
    (1475) Gy weet hoe d’Ammiraal, door loze raadt en daadt
    Tot burgerkrijgh, de borst en lenden van mijn staat
    Zoo deerlijk heeft gekneust, en in mijn vrye landen
    Mijn hooft met zorg vervult, en met zijn werk mijn handen.
    De Fransche mogentheit stont, door dit slim bedrijf
    (1480) Met armen zonder kracht gebonden aan het lijf,
    Als mat en maghteloos en met haar zelf verlegen.
    Toen heeft mijn staat een steek, mijn kroon een krak gekregen,
    En wort van ’t volk gedreight daar zy wel eer de Heer
    Van weigerde te zijn, te keurig op haar eer.
    (1485) Wanneer Euroop voor haar, met al haar koningkrijken,
    En landen overheert, de vlag heeft moeten strijken.
    Daar heb ik in voorzien, en in de grondt geboort
    Het schip van d’Ammiraal, en hem daar op vermoort.
    Dat gy, door hem verleit, zijt ook aan ’t roer gezeten,
    (1490) En ’t geen daar is verdient, zal ik niet licht vergeten.
    Nu heeft het recht de maght my in de handt geleit;
    Maar d’eer van deze kroon, en mijn zachtmoedigheit
    Zijn my te lief en waardt, ik zal uw leven sparen,
    Om dat wy maaghschap zijn en gy noch jongk van jaren.
[p. 51]
    (1495) Dies schelde ik u een boek vol sware schulden quijt.
    Gy hebt gelijke schult, daar hy alleen om lijdt.
    Ik toon u mijn gena, die staat noch voor u open.
Na. Hy heeft een quade zaak die op gena moet hopen.
Kar. Ik weet dat die een vorst het allermeest betaamt.
Con. (1500) Ik schaam my van ’t bedrog daar gy u niet van schaamt.
Kar. Dat hadden wy van doen, om zoo ons leedt te wreken.
Na. Wien mag het van het hert zoo tegens ’t hert te spreken?
Kar. Ik waarschuw, let op my, en volg uw konings raadt.
    ’t Is dubbelt quaat, hebt gy noch geen berouw van ’t quaat.
Con. (1505) Gy hebt het zelf gedaan, en zult gy ’t ons vergeven?
    Gy acht uw eedt en trouw zoo luttel als ons leven.
    Ik schrik niet voor de doot, maar voor uw schelmery.
Kar. Zoo leg ik aan de bandt die woede razerny.
Con. Die zelf uitzinnig is denkt dat al andre razen.
Kar. (1510) De bozen zijn gestraft, om d’andre te verbazen.
    Maar spiegelt u aan hem. de dulheit drijft uw geest
    Zoo gy zijn boosheit volght, en voor zijn straf niet vreest.
    En denk vry dat het is zoo ver met u gekomen,
    Dat ik u ’t leven geef nu ik ’t niet heb genomen.
    (1515) Ik haat uw eedtgespan.
Nav.                                             Die, uit een quaade haat,
    Die hy den goeden draagt, zich zelf verloopt in ’t quaat,
    Is die al wel bedocht? of hebt gy het vergeten
    Wat voor een goedt het zy een goedt en vroom geweten?
Kar. Houdt vry uw lessen t’huis, zy zijn hier niet besteedt.
    (1520) Ik hou de staf.
Con.                               De staf, maar niet uw woordt en eedt.
Kar. Gy stelt u vast te weer, maar ik ben niet verlegen,
    Schoon gy uw scherpe tong wilt bruiken voor uw degen
    Die is te stomp van sneê, die my geen wonden slaat.
Na. Dit is die vaste trouw, een swakke toeverlaat!
Con. (1525) De trouw is als de ziel, daarze eens is uit gevlogen
    Daar komtze nimmer weer. hy heeft ons eens bedrogen
[p. 52]
    En wy ons menigmaal; gy staakt met my de handt
    Te reuk’loos in het vier, en hadt u eens gebrandt
Kar. Houdt hier van klachten op.
Con.                                             Houdt gy eerst op van ’t moorden.
    (1530) ’K ben metter daat gequetst, en wreek my maar met woorden.
    Die gy u niet ontziet.
Kar.                               Zie voor u wien gy schelt.
    Gy staat hier voor het recht.
Con.                                         Ik sta hier voor ’t gewelt.
Kar. Zie waar gy zijt Conde, en wat u staat t’ontfangen.
Con. Maar mijn gemoedt is vry al is het lijf gevangen.
Kar. (1535) Wat barst gy uit verstoort in zulk een gramme moedt?
    De gramschap is in noodt d’ ellendige niet goedt,
    Als die de straf vergroot. wat wiltge u onderwinden?
    Gy weet dat ik uw tong en handen weet te binden.
    Gy tergt mijn macht, en denkt dat altijt mijn gedult
    (1540) Zal dekken met genâ de vlekken van uw schult
    Ik heb wat anders voor, dat zoek ik te bejagen;
    En doem die kop ten zwaart die ’t juk niet wilde dragen.
    Ik ly niet dat het volk zoo van zijn Heer vervreemt,
    En datmen my ’t ontzich en haar de vrees beneemt.
    (1545) Daar zal ik tegen gaan, dit is het rijk van node.
    Die zelf niet doodt wil zyn, moet zelf een muiter dooden.
    En dat was d’Ammiraal.
Con.                                    Die was, gelyk gy weet,
    Zoo ver van muitery, als gy van trouw en eedt.
Kar. Hertnekkige Conde, ik zal uw hoogmoet vellen,
    (1550) En ’t alles na mijn zin en u gevangen stellen.
    En straffen na verdienst, voor ieder een ten toon.
Con. Ik acht de deught geen quaat, al krijghtze straf te loon.
    Ik min haar om haar zelf.
Kar.                                      Ik zal het u beletten,
    Dat gy noch tegens my uw voeten dwars wilt zetten.
    (1555) Nu gy geen onderscheet maakt tusschen Heer en knecht.
[p. 53]
    De noot is voor den vorst een toetsteen van het recht,
    Daar Guise my ten dienst, zich dapper heeft gequeten.
Na. Wort stoutheit in het quaadt nu dapperheit geheten?
Con. Heeft hy het stuk bestaan het geen zich zelf verdoemt,
    (1560) Wat zal de vorst dan zijn die hem daar over roemt;
Kar. Het is zijn overleg. hy heeft het werk besteken,
    In deugden hoog vermaardt.
Con.                                         Noch hoger in gebreken.
Kar. Dat zeggen voeght hier niet. ik zeg, bedenkt u dra,
    Of gy mijn maght beproeft of liever mijn genâ.
    (1565) Ik laat u ongestraft zoo gy, den Kerk ter eere,
    U tot het oudt geloof gehoorzaam laat bekeeren.
    Ik wil dat in mijn rijk geen Godtsdienst wort geplant,
    Dan die daar wordt gebruikt, gereikt van handt tot handt.
    Dit zeg ik met ontzag, en durft gy ’t my ontzeggen,
    (1570) Zoo weet dat ik het vier u noch zal nader leggen.
    Nu hebt gy keur van beide, of, van als onderdaan
    Te leeren aan de handt van uwen vorst te gaan,
    Of van de doodt en straf.
Na.                                      ’K zal noit mijn plicht vergeten,
    Zoo gy mijn lijf verschoont, maar teffens ook ’t geweten.
Con. (1575) Wat leght gy my te last geloofs verwisseling?
    Dat ’s boven uwe maght, en een ondwingbaar ding.
    Ik moet een hoger vorst daar rekening van geven:
    Al hebt gy in uw handt mijn welvaart en mijn leven.
    Dies zoo gy my hier in wilt dwingen met de noodt,
    (1580) Zoo ben ik meer bevreest voor ’t leven dan de doodt.
    Maar hadt het niet gedacht, dat gy uw eigen eeden,
    Zoo hoog en dier belooft, zoo los zoudt overtreden.
    Is dit een Konings werk? is dit uw eedt? gy breekt
    Het zegel van uw woordt, zoo ras het daar aan steekt.
Kar. (1585) Oplopende Conde, zult gy zoo onbesweken
    Zult gy zoo fier van moedt voor oppervorsten spreken?
    Gy muitemaker, en gy muitemakers zoon.
[p. 54]
    Vlie voort uit myn gezicht, gy schandtvlek van de kroon.
    ’t Geen ik niet buigen kan, dat zal ik zien te breken.
    (1590) Die met geen woorden wint, moet met de werken wreken.
    Dat moet ik zien. eer noch drie dagen zijn ten end’
    Zoo zal het anders gaan, ten zy gy schult bekent.*
    Uw straf is al bestemt; breng ik u ondertusschen
    Zoo ver niet, dat gy zelf mijn duym zult willen kussen.
Na. en Con. binnen.


Karel in zijn enigheyt.

    (1595) Door zijnze. maar helaas! hoe schielijk wort mijn hert
    Met anxt en nieuwe schrik van alle zy benart.
    Hou moedt, mijn ziel, en ziet uw eigen anxt te dekken.
    Smoort de gedachten die met heele legers trekken
    Na uw swaarmoedig hooft; maar och waar vindt hy raadt
    (1600) Daar ’t hert zich zelf bestrijdt, en laakt haar eigen quaat?
    Waar berg ik my van schrik, waar vlucht ik in mijn rijken?
    Om zoo de tong en ’t oog der arge waan t’ ontwijken,
    Die altijt quaadt vermoedt. ik ben het meest beducht,
    Die onderworpen ben de wangunst van ’t gerucht.
    (1605) Ik heb mijn ziel gequetst, mijn eigen hert doorsteken,
    En binnen ’t lijf een wonde, en buiten ’t lijf geen teken.
    Wie wijte ik ’t dan my zelf? die tegens wil misdoet
    Is schuldig aan zijn wil en overtuight gemoedt.
    Mijn vryheit was ik quijt; mijn wil van my gevloden.
    (1610) ’t Was met gebieden uit, den Koning wiert geboden.
    Wat hebt gy dan gedaan? dit vraagt mijn hert aen my:
    En och ik schaam my zelf dat ik het haar bely.
    Ik docht niet dat het Recht was hoger opgeheven,
    En ’t swaart haer tegens my in hare handt gegeven,
    (1615) Zoo ik mijn maght misbruik; nu zie ik, heel beswaart,
    Hoe al dit werk eerst heeft veel voeten in der aardt.
    Eerst was ik zonder vrees. ’k begin nu al te vrezen,
    Dat alles vyandt is of vyandt noch zal wezen.
[p. 55]
    Eerst docht ik nergens om; nu worde ik ’t wel gewaar,
    (1620) Nu vrees ik voor de nijdt, en daar na voor ’t gevaar.
    Nu rijst al, voor de zon, de zon van mijn geweten,
    En toont, hoe ver ik ’t recht, en zelf my heb vergeten;
    Toen ik dit stuk bestont, waar in my meerder hiel,
    De schaamte dan de wil, zelf tegen zin en ziel.
    (1625) Nu wroeght my mijn gemoedt. weet iemant swaarder plagen
    Dan in zijn eigen hert zijn eigen beul te dragen?
    Ik sluimer, heel vermoeit, maer niet op slaap belust.
    En vrees dat dit zal zijn een ongeruste rust.


Rey* van Navarroische Maagden.
                ’t Is geen drie eeuwen noch geleden
                    (1630) Dat Karel, toegenaamt Anjou,
                Sicilien met al haar steden
                    Beheerschte met zyn staf en roe;
                Maar ’t eilandt, fel op hem gebeten,
                    Heeft door Prochijte, boos en valsch,
                (1635) Zyn Koninglijk gezach versmeten,
                    En ’t Fransche juk van hare hals.
                Het wiert door ’t heele landt besteken
                    De Franschen, op het onvoorzienst,
                Te moorden, als de klok het teken
                    (1640) Zou geven van den *Avondtdienst.         *vesperen.
                Wat durft de Boosheyt niet voltrekken?
                    Wat is’er daar zy zich aan stoort?
                Het Paaschfeest most de leus volstrekken
                    Om niet te dolen in de moordt.
                (1645) Wie zou met jammeren en stenen
                    D’ellenden van die droeve nacht
                Na zijn waardye nu bewenen;
                    Wie wiert’er niet al omgebracht?
                En zonder deerenis verslagen,
                    (1650) Al wat de moordt in handen viel.
[p. 56]
                De Faam most deze tijdingh dragen,
                    Om dat geen bode ’t lijf behiel.
                Dus heeft Anjou dat rijk verloren,
                    Dus is de Vorst van Arragon
                (1655) Daar tot een Koning uit gekoren,
                    Voor wien Prochijte ’t eylandt won,
                Waarom hem ieder zal vervloeken,
                    Tot in den Afgrondt zonder grondt,
                Een eeuwig lasterwoorden zoeken
                    (1660) Tot schand’ van hem die ’t stuk bestondt.

                Maar Vrankrijk zoekt op haar toneelen
                    Met toestel, meerder als gemeen,
                Dat spel na ’et leven na te spelen.
                    De Moordt schuilt onder bruiloftskleên.
                (1665) Een dagh, gelijk als andre dagen,
                    Is by haar niet genoeg geweest.
                Zy zoekt de werelt te behagen
                    Op haar Sant Bartels martelfeest.
                Kon zy hier na, hier mee verlegen,
                (1670) Deez’ moortvlek uit haar tijdtboek vegen!
                Maar alle tongen zijn hier tegen.

Continue

VYFDE BEDRYF.

Catrijn. Anjou. Guise. op de galdery.

DE nacht is weghgejaagt. wat of de zon verlet
    Dat zy voor ons zoo traag komt rijzen uit haar bedt?
    Of martze om ons van daagh op ons geluk t’onthalen,
    (1675) Met herelijke glans en fijner goude stralen?
    Rijs op, ô morgenzon, zoo zien wy of te nacht
    Het koninglik bevel al naarstig is volbracht.
Guis. Mijn hert, dat zoo veel bloets heeft haastig ingezogen,
    Is nu verzaadt, en zoekt de lusten van haar oogen
[p. 57]
    (1680) Te boeten, als het ziet die uitgestrekte doôn,
    Gesmeten voor het hof gelijk ik hadt geboôn.
Anj. Ik zie, zoo veer ik zie, de bruine nacht aan ’t wyken,
    Voor ’t altesterke licht, een roode berg van lyken
    Met lyken opgehoopt, nae ’t slot toe heen gevoert.
    (1685) Ik zie hoe deez’ zyn arm, en die de beenen roert.
Cat. ’k Ben niet alleen verheught, maar voel nu daar beneven
    Dat die zyn vyandt doot, geniet een dubbelt leven.        zy klimmen
    Men wensch met al het hof den Koning nu geluk,          om laag.
    Die geeve in volle dank voor dit u meester stuk.
Hier op komen de Soldaten van het hof met
het hooft van d’Ammiraal op een spiets.


Karel. Catryn. Anjou. Guise.
Car. van Bourbon.
    (1690) Ay my! waar is die geest zoo schichtig heen gedreven?
    Ik dorst niet bidden, dat hy my weer zou vergeven
    ’t Geen onvergeeflyk is, voor eeuwig en altoos.
    Wie heeft my zoo verleit en uitgemaakt zoo loos
    Dat ik my zelf bedrieg? nu moet ik my vervloeken,
    (1695) En haar die niet ontzien dit voor my op te zoeken.
Cat. Zoo wordt de straf haar loon, en treft nu te gelyk
    De haters van uw staf, en muyters van uw ryk.
    Zoo moet het haar vergaan die tegen u zich kanten.
    Nu draaght een spiets het hooft van ’t hooft der vloekverwanten.
    (1700) Zoo hecht die nooitvolpreze en loffelyke list,
    Een perel aan uw kroon.
Kar.                                    Een nagel aan myn kist.
    Wech met dat hooft. ik schrik.
Anj.                                              Wat schrik heeft u gedreven?
Guis. Ontziet g’ hem na zyn doodt, dien gy niet vreesde in’t leven!
Kar. Wech met dat hooft.
C.v.B.                               Wat ’s dit! hoe zyt gy zoo verbaast?
Kar. (1705) Myn afgewoede wraak nu op my zelve raast.
[p. 58]
    O bange droom! de tyt zal wondren van u zeggen.
Cat. O bange droom? wat ’s dit? gy dient dat uit te leggen.
Kar. Noch speelt my voor het oog, noch dunkt my dat ik zie
    De bleekgedane schim en geest van Teligni
    (1710) Ik vong zyn nare stem, met myn besturven ooren.
    En schrikte van het zien. nu schrikt gy licht van ’t horen.
    Ik was in deze stoel aan ’t sluimeren geraakt,
    Benaauwt om d’Ammiraal die ik heb afgemaakt.
    Ach had ik hem gespaart! ach was hy niet verslagen!
    (1715) Dit hoorde ik myn droom zyn droeve dochter klagen.
    ô Vader, heeft de wraak het zoo op u gemunt,
    Dat zy u ’t leven rooft en my uw lyk misgunt?
    En gy, myn Teligni, hoort gy Loyze spreken?
    En spreekt gy niet weêrom; zoo toon haar toch een teken
    (1720) Dat gy in ’t leven zyt, of zy u garen zag,
    Zy wenscht dat gy by nacht toch niet komt voor den dag.
    Hier op sprak Teligni. ik kan geen vrees ontvluchten.
    My volght het geen ik vlie. maar och wie hoor ik zuchten?
    Zyt gy ’t myn lief Loyz’? zyt gy ’t? waar blyftge nu?
    (1725) Zyt gy om my bevreest? ik noch veel meer om u.
    Ik zal by u om laag neêrdalen van de daken;
    Om u, en zoo myn ramp, noch nader te genaken.
    Maar och ik hoor gerucht. waar vinden wy een wyk
    Voor u, myn lief, en my en waar myn vaders lyk?
    (1730) Hier wort hy op vermoordt. de doot klom van beneden
    Tot na zyn herte toe, en d’ ongequetste leden
    Zyn van de doot gequetst. dus smorende in zyn bloedt,
    Zoo klaagd’ hy, om zyn vrou bekommert in ’t gemoedt,
    Ach wist ik voor myn doot van ’t leven van Loyze!
    (1735) Ik die het al verlies, vrees haar noch te verliezen.
    Myn leven, sprak hy, (en zyn leven ging tot niet)
    Ik schiet ’er ’t leven in, maar zoo gy overschiet
    Zoo troost het my. hier op quam schielyk aangevlogen
    Zyn trouwe gemalin, die in haar droevige oogen
[p. 59]
    (1740) Haar laatste tranen hadt, en knielende by ’t lyk,
    Geleekze ’er zellef een, bekladt met bloedt en slyk.
    Toen sprakze; (daar de Moordt haar man had neergeslagen
    En zy niet uitgeklaaght, en weder stof tot klagen)
                ô Waarde lief, gy zult het my vergeven
                    (1745) Dat ik voor u geen tranen heb gespaart;
                Die heb ik al vergoten by uw leven.
                    Myn vaders doot was al myn traanen waardt.
                Myn stem wil my niet meêr ten monde uitbreken.
                    Och mocht ik maar, om nieuwe ramp bedroeft,
                (1750) Van deze rouw met stomme tranen spreken!
                    De droefheit heeft myn herte toegeschroeft.
                Helaas mag my de doot dan niet gebeuren?
                    Zy neemt myn hoop myn troost, en laat aan my
                Niet over, dan dat ik daar om moet teuren.
                    (1755) Of voelt zy niet de droefheit die ik ly?
                Heeft zy op my haar pylen al verschoten
                    Eer zy my treft? is nu haar maght gedaan?
                Of zyn haar nu de handen toegesloten?
                    Of kanze my geen meerder wonden slaan?
                (1760) Myn Teligni, gy wiert altyt voor henen
                    Uw leven lang van duizenden benydt,
                En een alleen zal maar uw doodt bewenen,
                    Tot dat de Doodt van ’t wenen haar bevrydt.
                Zy is ’t alleen die myner kan erbarmen.
                    (1765) Wie voor haar schrikt, ik ben op haar belust.
                Zy kom vry aan. ik zal met oopen armen
                    Haar gaan te moet. ik wacht van haar myn rust.
                Holt over al de Moordt door al de straten?
                    En slaatze deze straat alleen voor by?
                (1770) Is nu by nacht de Wreedtheit uit gelaten
                    Op ieder een, behalven maar op my?
    Dus klaagde ’t levend lyk, zyn afgetreurde vrou,
    Geperst van d’algemeene en van haar’ eyge rou,
[p. 60]
    By haar vermoorde man, in ’t midden van de lyken,
    (1775) Gereedt om met dat pandt na huis toe heen te stryken.
    Maar ziet, terwylze klaaght, die voor geen sterven vreest,
    Zoo quam van achtren op haar mans verslage geest:
    En sprak tot haar myn lief. zoekt gy my by de dooden.
    ’k Ben by de levenden, en alle ramp ontvloden,
    (1780) En van uw heil bewust; denk om geen tegenspoet,
    Wanneer de nieuwe hoop het oude leedt verzoet.
    Gy zyt nu op het hoogst, en hebt het al verloren:
    Maar als de droefheit sterft, dan wort de vreught geboren,
    Die hanght u over ’t hooft, dies ziet dat gy uw leedt
    (1785) Noch nooit te veel gedenkt, noch nooit te veel vergeet.
Cat. Met wat voor troost kon hy Loyzes leedt verzachten?
    Die ’t al verloren heeft behalven droeve klachten.
Kar. Ziet sprak hy, dat gy niet te jammerlyk beschreit
    Uw weduwlyken staat. u wort wat groots bereit.
    (1790) Gy, die my nu bedroeft de leste eer wilt bewyzen,
    Zult, door uw twede trou tot aan de starren ryzen,
    En wezen, tot in top door ’t milt geluk gestelt,
    De Moeder van die zoon, de vrou van zult een Helt,
    Oranje toegenaemt, die zware zwarigheden,
    (1795) En heeft veel zuurs bezuurt,en zoo veel leedts geleden,
    En ook, op dat de staat moght vry zyn, jaar op jaar,
    Veel onweers afgeweert, gevaren door ’t gevaar.
    Tot dat hy op het lest, om Nederlandt t’ hervormen
    Zoo lang heeft uitgehart, zoo lang en harde stormen;
    (1800) Al eer hy, door de hoop van een geruster tyt,
    De hoop en vrees van Flips, van vreemt gewelt bevrydt;
    Dat ’s Neerlandt daar het bloedt, gevloten uit de wonden,
    Had lang een stroom geweest, hadt het een kolk gevonden;
    En nooit een eindt van leedt. hadt het de slaverny
    (1805) Niet eerder afgeleit, als Flips zyn dwinglandy:
    Zoo dat het voor dat landt een weldaat schynt te wezen,
    Dat daar zoo groot een storm is heftig opgerezen,
[p. 61]
    En daar na weer bedaart. Nu haar verheve staat
    Ryst, als de gulde Zon ryst in de dageraat,
    (1810) En stelt in ’t landtbestier, tot al des Werelts wonder,
    De vryheit in ’t gemeen, de Staten in ’t bezonder.
    Dat is Oranjes werk, die, aan dat volk getrou,
    En om uw Vaders deught u neemt voor echte Vrou.
    Maar ach! wat is de vreught in Hollandt uitgelaten,
    (1815) Als gy, tot hulp en troost van Neerlandts onderzaten,
    De blyde moeder wort van FREDERIK HENDRYK
    Die volgende zich zelf, heeft niemant zyns gelyk:
    Als elk is eer vermoeit hem na verdienst te pryzen,
    Dan hy, ten dienst van ’t landt, zyn deugden te bewyzen.
    (1820) Zyn onvertzaagde moedt heel Spanje maakt vervaart:
    Zoo dat de schrik van hem doet meerder dan zyn zwaart.
    Dan ziet den dwingelandt zyn domheit in het stryden,
    Met hem, die alles doen, en meerder noch wil lyden,
    Om ’s vryheits errefgoedt, dat zal hy ongeschent,
    (1825) Gelyk zyn eygen hart, bewaren tot het ent;
    Die over al vermaardt, en doende voor hem stryken
    d’Ontzaghelyke moedt van groote Koningryken,
    In ’t opstaan van de Zon, zyn zegen op ziet staan,
    En in haar ondergang, zyn vyandt ondergaan.
    (1830) Tot dat hy door de krygh, zoo loffelyk begonnen,
    Alle andren overwindt, en zelf niet wort verwonnen;
    Dan zoekt de Spaansche Vorst, te scheiden van ’t gevecht,
    Verwonnen door de kryg en teffens door het Recht.
    Zoo komt uw droefheit noch op blyschap uit te lopen.
    (1835) Ik hou van zeggen op, houdt gy niet op van hopen:
    Maar vraag niet heel belust te weten, met wat doodt
    Gy zien zult neêrgevelt, uw tweden bedtgenoodt.
    Ik zeg u van uw vreught, en zoek u dat te helen.
    Zoo zelden is ’t geluk volmaakt in alle delen.
Anj. (1840) Wat wonderen zyn dit? Wat vreemder nachtgezicht?
Guis. Is dit u in de slaap verschenen by het licht?
[p. 62]
Kar. Dat was van ’t huwlyxheil dat haar te beurt zou vallen.
    Toen sprak de geest, vol wraak, van ’t noodtlot van ons allen;
    En loofde my, en al de Heeren van myn Staat,
    (1845) Voor d’euvlen dezer nacht een euvle dageraadt.
    En dat het nu met my geen twee jaar aan zal lopen,
    Of dat ik spuw het bloedt dat ik heb ingezopen,
    En dan van ziekte sterf; gy, die de Poolsche kroon,
    Zult voeren buiten ’t ryk op een uit heemsche troon,
    (1850) En u in deze moordt voorbarig zoekt te wreken,
    Zult worden met een mes noch in uw buik doorsteken:
    Gy Guise, al meê vermoort, als die te ver gevoert
    Door staatzucht, deze staat oproerig hebt beroert.
    Dan stort gy zelf Mevrou, niet ziende uw staat te redden,
    (1855) Een weynig na zyn doodt van ongenucht te bedde.
    En gy, ô Kardinaal, al roeptmen u door ’t ryk
    Voor Vrankryx Koning uit, zult worden noch een lyk,
    Daar gy gevangen zit, en na verscheide stryden,
    Afleggen op een tyt uw leven en uw lyden.
    (1860) Dan zal de Fransche kroon, uit veel gevaars gebracht,
    Verwisselen van stam, verandren van geslacht,
    En dalen op BOURBON, die stout om ’t lyf te wagen,
    Kan beter ongeluk dan ongelyk verdragen.
    Dit alles sprak de Geest. ik schuldig aan dit bloedt,
    (1865) Zie nu al reê van ver de waarheit te gemoedt;
    En dat ik eer en eedt en alles heb vergeten.
    Ik sloeg aan hem de handt, maar eerst aan myn geweten.
    Zoo ben ik zelf verleit, als een die, veel te stout,
    Zich in de jacht verloopt, door ’t ongebaande woudt;
    (1870) En volgende op het spoor der snelle hazewinden,
    Zich zelf verliest in steê van ’t schuwe wilt te vinden.
UIT.
Continue

Tekstkritiek:

765: quaat er staat: qaaat
943: in ’t recht er staat: in ’t trecht
1007: Wanneer er staat: Wanner
1073 meerder er staat: moerder
1076: uw er staat: nw
1592: schult bekent. er staat: schult te bekent.
by 1628 Rey er staat: Key
vs. 1671 is een drielingvers