A. van Bulderen: Het school van de mannen. Amsterdam, ca. 1678.
Naar L’école des maris (1661) van Molière.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton016770Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[
p. 1]

HET

SCHOOL

VAN DE.

MANNEN.

In ’t Frans door

Monsr. I.P.B. MOLIERE.

Vertaelt door A. v. B.

[Vignet: fleuron]

In ’s GRAVEN-HAGE,
_______________________________

By WILLEM EYCKMANS, Boeckver-
koper op de Plaets.



[p. 2]

PERSOONEN.

SGANARELLE,
ARISTE,
}Gebroeders.
ISABELLE,
LEONOOR,
}Susters.
LISETTE, Staet-dochter van Leonoor.
VALERE, Minnaar van Isabelle.
ERGASTE, knecht van Valere.
De Commissaris.
De Notaris.
Continue
[
p. 3]

Het
School vande Mannen.
__________________________________________

EERSTE DEEL.
EERSTE UYTKOMST.

Sganarelle   Ariste.
Sganar. MYn Broer, soo ’t u belieft ’t is langh genoeg gepraet,
    Dat yder van ons leeft soo als hy ’t best verstaet;
    Schoon dat ghy boven my meer voordeel hebt van Jaren,
    Daerom en bent ghy niet in wijsheyt meer ervaren.
    (5) Ik sech u dit alleen, hoort vry dien Gront-text aen,
    Van meningh ben ik niet u lessen te verstaen:
    Ick heb alleen voor raet, mijn selfs gehoor te geven,
    En vind my heel vernoecht in die manier van leven.
Aris. Maer yder lacht met u.
Sganar.                                 Jae, gecken altemael
    (10) Als ghy zijt.
Aris.                       Grooten danck voor die beleefde tael.
Sganar. Ick wou dat ick eens wist, terwijl ick ’t al moet weten,
    Wat dat dien quaden hoop in my gebreck mach heten?
Aris. Uw Inborst wreet van aert, wiens overstrafheyt vlucht
    Voor de gemeynsaemheyt van vreuchd en van genucht,
    (15) Om al u handelingh verselt met sotte grillen;
    Jae selver om u dracht moet men u qualijck willen.
Sganar. ’t Is waer, naer de manier most ick van yder een
    Een dienaer sijn, en my niet om mijn selven kleên;
[p. 4]
    En trachten ghy niet wel door uwe schoone treecken
    (20) Mijn Heer en outste Broer (ick moeter danck voor spreeken
    Den Hemel, dat ghy sijt van ontrent twintich Iaer,
    De grysheyt van u Kop getuycht het ons heel klaer)
    En tragt ghy niet sech ick my door die wijs van reden,
    U jonge vryerschap naer spoorloos te doen treden?
    (25) Te dragen naer u wijs een hoet die naulijcx kan
    Bedecken voor de wint sijn meesters Herssenpan?
    En blont gekronkelt hayr ’t gunt wy ’t staat op geresen,
    Dat kleyn, en duyster maeckt het aengesicht, en ’t wesen?
    Een langen nauwen rock die heel het lyf bedeckt,
    (30) Een Das die sijn gebiet tot aende buyck uyt streckt?
    En Mouwen die ter dis, soo wel als menschen eeten,
    En sulck een Vrouwenrock, by u een broeck geheeten.
    Wiens randen onder sijn met Linten gelardeert;
    Waer me sy trots een Paeuw versiert sijn en geveert?
    (35) En Schoenen lang en spits die nergens nut toe bennen
    Als om een styl oors-boor me in het gat te rennen?
    Waarme men dagelijcx siet de Heeren Vryers gaen
    Met slingerende schreen, trots een Kalkoensen Haen?
    Was ick soo toegerust dan sou ick u behagen
    (40) Die dwaesheyt diemen draecht die siet men u oock dragen.
Aris. Men moet hem voegen naer de dracht van ’t algemeen,
    Op datmen niet en komt in ’t ooch van yder een,
    d’ Uytmuntentheyt van beyd leyt opspraeck; wijse luyden*
    Behooren haer te kleen datmen ’t niet sot kan duyden,
    (45) En volgen niet sijn hooft: maer (let wel) sonderlingh
    Gebruycken de manier, naer de veranderingh.
    Niet dat mijn oordeel is die menschen naer te treden,
    Die daeglijcx sijn verciert met nieuwe nieuwigheden,
    Of die so sijn versot in pracht en overdaen,
    (50) Dat sy met leet aensien dat and’re beter gaen;
    Maar ’k sech alleen ’t is quaet al spreeckt gy soo verbolgen,
    Datmen Hertneckich vlucht voor dat elck een gaet volgen,
    En dat het beter is te sijn in ’t gecks getal,
    Als wijs te sijn alleen, en trotsen tegens al.
[p. 5]
Sganar. (55) Om datmen met u dracht, O Grysaert niet sou gecken,*
    Ginckt ghy u Hayren met een blonten Pruyck bedecken.
Arist. Dat is een vreemde styl, dat ghy dus onberaen,
    My daeglijcks ongevraecht mijn outheyt doet verstaen,
    En naer dat ick bevin, en uwe reden melde,
    (60) Soo gaet ghy op mijn dracht soo wel als fierheyt schelde,
    Als of den ouderdom van vreuchden gansch onbloot,
    Niet anders dencken mocht als stadich om de doot.
    Maer soo u lelijckheyt, en onbeschofte leden,
    Vermind’ren door u dracht, soo draecht ghy dit met reden.
Sganar. (65) Hoedanich dat het zy, schoon dat ghy het verracht,
    Ick ben van meningh noyt te wijcken van mijn dracht.
    Ick wil in Modens spyt een deckseles op setten,
    Die het gesteeck der Son volkomen kan beletten,
    Een Wambus goet en langh, dat sich geslooten hout;
    (70) Het eeten teert dan wel, de maech en wert niet kout
    Een Broeck die netjes sluyt om ’t dick van mijne beenen,
    En schoenen ruym gemaeckt die prengen noyt de teenen.
    Gelijck seer wijslijck dee ons over bestevaer,
    En die dit niet gevalt die sluyt sijn oogen maer.



Leonor, Isabelle, Lisette, Ariste, Sganarelle.

Leon. [tegen] Isab. (75) Ick neem de saeck op my indien u Voocht wil kyven;
Lisett. Moet ghy geen menschen sien en opgeslooten blyven?
Isab. ’t Huys isser nae gesticht.
Leon.                                         Ghy zyt beklagens waert
Lisett. Sijn Broeder is seght ghy heel van een and’ren aert
    Mevrou het noot lot heeft sijn gunst aen u bewesen,
    (80) Dat ghy niet syt geraeckt in handen vanden desen.
Isab. ’t Is wonder dat van daeg naer sijn gewoonlijckheyt
    Hy my niet op en sluyt, of met hem mede leyt.
Lisett. Voorwaer ick wens hem toe de Droes, dien over malle,
    En....
Sganar.   Wel, Waer heen? die vraech laet die u wel gevallen
[p. 6]
Leonor. (85) Wy weten ’t noch niet wel, ick dwongh mijn Suster om
    Met ons op d’avontstont, te gaen een straetjen om.
    Maer...
Sganar.     Gaet ghy waer ghy wilt, ’k sal daer niet tegen stryen,
    Loopt vry soo ’t u gevalt; daer, daer gaet met u beyen:
    Maer ghy soo ’t u belieft, blyft ’t huys, en laet haer gaen.
Aris. (90) Wat Broeder hout haar niet van haer vermaeck van daen,
Sganar. Ick ben u Dienaer Broer.
Aris.                                             Hoort eens de Ionge Iaren.
Sganar. De Ionckheit die is sot, veeltyts oock gryse haren.
Aris. By Leonoor meent ghy dat sy daer qualick is?
Sganar. Wel neen, maer omtrent my veel beter; dat’s gewis.
Aris. (95) Maer....
Sganar.               Maer sy moet geheel naer mijn goedduncken hellen
    Hoort mijn belangh is groot ick moet haer wetten stellen.
Aris. Is minder mijn belangh? haer Suster die my lieft.
Sganar. Maer yder van ons leeft, en dees soo ’t hem gelieft,
    Sy sijn beyd’ Ouderloos, en onsen Vrient hun Vader
    (100) Gaf haer aen ons gesach, doen hem de doot quam nader,
    En heeft op ons versocht, te nemen haer tot Vrouw’,
    Of soo’t ons niet geviel te schicken van haer trouw’;
    Op haer luy door verdrach was ons de macht gegeven,
    Om met haer als hun mans of Vaderen te leven,
    (105) Om die te voeden op, namt ghy de moyten aen,
    Ick heb my met de sorch van dese maecht belaen;
    Naer u volkome wil, kunt ghy die voen en leeren,
    Laet my, ick bidder om de dese toch regeren.
Aris. My dunckt...
Sganar.                   My dunckt mijn Broer ick set het niet in schijn
    (110) Dat ick met reden spreeck gelijk het hoort te sijn.
    Ghy lyt dat d’uwe gaet by daech de straet bevechten,
    Ick wilt wel, dat sy heeft, en meyssens en dienstknechten
    Ick stae toe, dat sy loopt, bemind de ledicheyt
    En by de Ionckertjes heeft groote Vryicheyt;
    (115) Ick ben daer in vernoecht; maer ’k wil dat Isabelle
    Sal leven naer mijn sin, en naer u raet niet hellen;
[p. 7]
    Dat in een eerlijck stof sy haer sal daeg’licks kleen,
    En steecken haer in ’t swart op heyl’gen dach alleen.
    Dat sy sal blyven t’ huys gelijck de wyse vrouwen,
    (120) En sien sleghs op de baer van ons gemeen huyshouwen,
    En nayen nu en dan mijn linden tot mijn lijf,
    Of breyen somtijts oock een kous, tot tytverdrijf;
    Dat sy voor Vryers praet haar ooren toe gaet sluyten,
    En sonder my haer wacht noyt uyt en gaet, of buyten:
    (125) Voor ’t laest het Vleesch is swack men hoort ’er soo veel van,
    Ick wil geen Koeckoeck sijn, soo ick het myden kan,
    En naerdemael ’t geluck haer schijnt mijn trou te geven,
    Staen ick naer eer om eer om heel vernoecht te leven.
Isab. Ghy hebt geen oorsaeck om...
Sganar.                                         Swycht stil hoort mijn vermaen.
    (130) ’k Sal u waerschouwen als ghy meucht alleen uyt gaen.
Leon. Hoe dan mijn Heer....
Sganar.                             Mevrou gy antwoort wel knaphandich,
    Mijn tongh spreeckt u niet toe, want gy sijt te verstandich.
Leon. Sijn wy verdacht, of siet ghy ons niet graech by haer,
Sganar. Neen gy verderft haer heel, ’t schijnt ick moet spreken klaer
    (135) ’t Mishaeght my u besoeck, ghy gaet haer maer ontstichten.
    Hoort, komt hier noyt weerom gy sult my seer verplichten.
Leon. Begeert gy dat mijn hert oock klaer spreeckt? ick weet niet
    Met welck een ooch sy al dees handelingh besiet?
    Maer ’k weet wel wat in mijn gemoet dat misvertrouwen
    (140) Sou wercken, en hoewel wy Susters sijn, en vrouwen,
    Sijn wy niet eens van aert indien die wijse van
    Gewelt, of dwanck haer Borst met min onsteecken kan.
Liset. Dit sorgen inderdaet is eerloos werck van guyten.
    Hoe sijn wy by den Turck die alle vrouluy sluyten.
    (145) Men seyt een Vrou is daar een slaef, tot yders spot,
    En dat daerom dat volck verbastert is van Godt.
    Onse eer moet swackheyts wet seer onderdanich wesen.
    Soo het rechtmatich is datmen die hoed als desen:
[p. 8]
    Denckt ghy dat soo veel sorch die gy onnut uytstort.
    (150) Verhinderingh verschaft als onsen drift ons port?
    En soo een snode lust quam in ons hert geresen.
    Den alderbesten man geen Hoorenbeest sou wesen?
    Al die onnutte wacht is maer een gecx bedrijf,
    Geen sorgh, maer onse trou hout onbevleckt ons lyf.
    (155) Die ons mistrouwen wil seylt op onwisse baeren,
    Want Vrient onse eer altyt die wil sich selfs bewaeren.
    Met sulck een groote sorch waer met gy syt belaen
    Blaest men schier lust in ons om sonden te begaen
    En eer ick door een man altyt verdacht sou wesen,
    (160) Sou ick met grooten drift, bevestigen sijn vresen.
Sganar. Siet hier geleerden man u eerlijck koesterkint,
    En ghy verdraecht het noch! voorwaer gy zyt verblint.
Aris. Mijn broeder haer gespreeck dat moet ons maer vermaecken,
    Dat sy gesproocken heeft sijn redelijcke saecken,
    (165) Der vrouwen aert bemint de vryheyt, haer gemoet
    Wert door de strafheyt noyt versacht, veel min versoet,
    De grendel, noch het slot, de sorch noch ’t misvertrouwen,
    En brengen niet de deucht in dochters noch in vrouwen;
    ’t Is d’ eer alleen die haer moet houden in haer plicht,
    (170) Geensins een stuerse tongh noch vreselijck gesicht.
    Het is een wonder dingh ghy stryt met alle tongen,
    Een vroumens die alleen maer eerlijck is gedwongen.
    Bewaert men te vergeefs als volchtmen voet op voet;
    Het is alleen het hert datmen verwinnen moet,
    (175) Geensints hiel ick mijn eer verseeckert inde handen
    Van een geveynsde Vrou, al sat sy schoon in banden,
    Aen wien (wanneer een drift van onneer haer viel aen)
    Niet als een middel sou ontbreecken ’t aen te gaen.
Sganar. Dat’s ydelheyt.*
Aris.                             ’t Kan sijn ghy hoorden’t meer te prijsen,
    (180) Men moet al lachende de Ionckheyt onderwijsen,
    Herstellen haer gebreck met soeticheyt en vreucht
    En doen haer boven al niet schricken voor de deucht.
[p. 9]
    Mijn zorch voor Leonoor heeft die spoor ingetreden,
    De vryheyt die sy socht heeft sy gehadt; en mede
    (185) Begeerden sy iets meer ick heb ’t haer al betrout,
    En ’t heeft my (Godt heeft danck) mijn leven noyt berout.
    Geen eerlijck tytverdrijf ginck ick haer noyt beletten,
    Ick lee dat sy besocht Schouburgen, en Baletten,
    ’t Sijn dingen die ick hou voor toegelate vreucht;
    (190) Seer dienstich om de Geesten t’ oeff’nen van de jeucht;
    ’t School der welleventheyt moetmen sodanich soecken,
    ’t Geeft beter onderwijs als ’t lesen van veel boecken.
    Zy acht een cierlijck kleet, wit lijnwaet, en fray lint;
    Ick heb ’t haer al gekocht om dat sy het bemint,
    (195) ’t Is een vermaeck voor ’t huys wanneermen heeft ’t vermogen
    Dat Iuffers net getoyt verschijnen voor ons’ oogen.*
    Een vaderlijcke last my tot haer trou verplicht:
    Maer noyt wert sulx by my geweldichlijck verricht.
    My is niet onbewust ’t verschil van onse Iaren,
    (200) Daerom laet ick aen haer de vryheyt om te paeren,
    Aen wie het haer gevalt: maer soo mijn schat en goet
    Mijn liefde, voorts mijn dienst, vol eerbiet, haer gemoet
    Kan raecken, soo dat sy geen reden heeft te klagen,
    En betren onder ons het onderscheyt der dagen,
    (205) Sy kan my trouwen vrient, soo niet, een ander dan,
    Ick gun haer dat sy kiest voor my een liever man;
    ’k Heb liever met haer sin haer ymant vreemts te geven,
    Als met haer ongerust in d’echten staet te leven.
Sganar. Sijn reen sijn suycker soet, wat is die man beleeft!
Aris. (210) Ick ben alsoo van aert, danck God die my dat geeft.
    ’k Volch noyt die strafheyt naer die yder een moet laecken
    Waer door de Kindren schier naer ’s Vaders sterfdach haecken.
Sganar. De vryheyt die de jeucht eenmael gegeven is
    Die snijden sy noyt af, als by gelijckenis:
    (215) Wanneer ghy Leonoor sult anders leeren leven,
    Soo sal sy geen gehoor aen uwe lessen geven.
[p. 10]
Aris. Wel wat hoeft dat te sijn?
Sganar.                                     ’t Schijnt u een praetjen schort.
Aris. Bespeurtmen iets in haer dan dat haer eer verkort?
Sganar. Sal sy die vryicheyt en dat vermaeck behouwen,
    (220) Die sy als nu besit, wanneer ghy haer gaet trouwen?
Aris. Waerom niet?
Sganar.                   Sult ghy haer dan noch soo gunstich sijn,
    Dat sy die pleysters draecht, en kanten vals, en fijn?
Aris. Och Iae.
Sganar.           En dulden dat sy met beroyde sinnen
    Haer sal in ’t groot gewoel van dansen laten vinnen?
Aris. (225) Met rede.
Sganar.                     En dat u vrou met Ionckertjes verkeert?
Aris. Waer toe?
Sganar.           Door wiens gespeel sy daeglijcx wert vereert?
Aris. Iae toch.
Sganar.           En dat sy leert van hun de kracht der kleure?
Aris. Wel Iae.
Sganar.         En sonder dat gy haer besoek sult steuren?
    En sien ’t met goetheyt aen, schoon yder daer met spot?
Aris. (230) Wel meer als reden.
Sganar.                                     Gaet ghy sijt een ouden sot.
    Treet in, om geen gehoor aen‧sijne leer te geven.
Isabelle in.
Aris. Naer het mijn Vrou-geviel sou ick haer laten leven,
    En met geen achterdocht beswaren mijne geest.
Sganar. Wat waer het my een vreucht wiert ghy een Horenbeest.
Aris. (235) Ick ben noch onbewust waer toe ick ben gebooren;
    Maer wat dat u aengaet; indien u hooft een hooren,
    Twe drie onbreeckt, men moet aen u niet doen de wyt;
    Want het aen u niet schort dat ghy der geen en zyt.
Sganar. O spottert onbedacht, mijn lach kan niet bedaren,
    (240) Een opgeblasen helt van by de sestich Iaeren.
Leon. ’k Sal hem behoeden voor bet lot daer ghy van secht,
    Indien Ariste treet eenmael met mijn in d’ echt.
    Hy mach des sijn gerust; maer weet dat ick mijn leven
[p. 11]
    Aen u waert gy mijn man geen sekerheyt sou geven.
Liset. (245) ’t Is sonde datmen kroont een openhertich man,
    Maer soort van volck als ghy, die doet men ’t alsmen kan.
Sganar. Gaet qualijck spreeckende vol ongeschickte reden.
Aris. Ghy zyt mijn Ionger Broer, onthout haer sotticheden.
    Vaert wel, verwerpt die aert, verstaet dit leste woort:
    (250) Die sijn beminde sluyt, doet als een beul behoort!
    Ick ben tot uwen dienst.
Sganar.                               Besteet die voor een ander.
    Hoe wijs is dat gespuys! hoe staen sy op malkander!
    Wat schoonder Huysgesin! d’ een in ’t verstant geraeckt,
    Die met een schuddent hooft hier den verliefden maeckt,
    (255) Een Dochter Iongh en fris, bemint dien ouden grijsen;
    Voorts dienstboon onbeschaemt: al quamen al de wijsen
    Van overal van daen, om ’t huysvolck in den bant
    Te houden, ’t was onnut, al kostent haer verstant.
    Mijn Isabelle mocht door haere leer verliesen
    (260) Haer yver tot de deucht, en lust tot wel doen, diese
    Geprent heeft in haer hert; om dit van mijne kant
    Te hind’ren, wil ick gaen naer buyten op mijn Lant.



Valere, Ergaste, Sganarelle.*

Valer. Siet daer dien Argus staen, dien gruwel, dien ontsinde,
    Dien wreeden Cerberus; de voocht van mijn beminde.
Sganar. (265) Is ’t niet een droevich dingh in onser eeu te sien,
    Soo veel verdorventheyt en swachheen inde lien.
Valer. ’k Sal kennis met dien nar soo gaende wech gaen maecken
    Om door die vrintschaps schijn by Isabel te raecken.
Sganar. In plaetse van te sien die strafheyt in ’t gesach
    (270) (Die d’ ondeucht hiel in bant) die hier te heerschen plach?
    De Iongheyt in dit lant van ’t Hooft, tot aende Voeten
    Is vol lichtveerdicheyt.....
Ergast.                                 Hy siet ons noch niet groeten.
Valer. Misschien sijn quaet gesicht sal staen aen dese kant,
    Gaen wy aen d’and’re zy.
Sganar.                                 Neen, neen, ick gae op ’t lant;
[p. 12]
    (275) ’t Huys-houden in de stadt kan my geen voordeel geven:
    Want eerst.....
Valer.               Ick sal met hem mijn selfs in huys begeven.
Sganar. Wat is ’t? ick dacht men sprack op ’t lant heerst geen verdriet,
    De sotheyt deses tyts quetst daer ons oogen niet.
Ergast. Spreeckt dan.
Sganar.                     Gelieft u jets? my dunckt mijn ooren tuyten.
    (280) Het gaet al het vermaeck van onse dochters stuyten....
    Wie Groet ghy my?
Ergast.                         Treet toe.
Sganar.                                         De werelt hooch van moet
    Wert daer.... de Droes.. noch meer? hoe swiert hy met dien hoet.
Valer. Mijn Heer mijn stout bestaen breeckt mogelijck u reden.
Sganar. Dats waer.
Valer.                     Het groot geluck van u geselschapheden,
    (285) Is my soon soet vermaeck, maeckt mijn geluck soo groot,
    Dat uyt een loutre drift dit nedrich groeten sproot
Sganar. ’t Is wel.
Valer.                 Voorts laet mijn tongh u sonder veynsen hooren,
    Dat hy die voor u staet is tot u dienst gebooren.
Sganar. ’t Kan wesen.
Valer.                         Heer, Ziet hier u overbuyrman, en
    (290) Weet dat ick voor’t geluck mijn lot oock danckbaer ben.
Sganar. ’t Is welgedaen.
Valer.                           Mijn Heer weet ghy het nieus, dat heeden
    Verspreyt is door het hof, op vasten schijn, en reeden.
Sganar. Dat raekt my niet.
Valer.                               ’t Is waer; maer men verlanght, en tracht,
    Veeltijts, schoon ’t ons niet raekt naer nieuws, gaet gy te nacht
    (295) De vreugden niet besien, de blydschap niet by woonen,
    Die men door ’s Koninghs Soons geboort’nis sal betoonen?
Sganar. ’t Gaet u niet aen.
Valer.                                 Staet toe, dat dese stadt ons geeft,
[p. 13]
    Veel aengenaem vermaek, dat m’elders niet en heeft;
    De rest van ’t Coninckrijk is by Parijs te laecken.
    (300) Waer me slijt ghy u tijt?
Sganar.                                         Wel met mijn eygen saken?
Valer. De geest eyst somtijts rust wanneer de sorg ons quelt,
    Daer ’s niet als kommer, dat de Herssens meer ontstelt.
    Wat doet ghy ’s avonts dan eer ghy te rust gaet leggen?
Sganar. Dat my gelieft.
Valer.                           Voorwaer, niet beter kost gy seggen,
    (305) Die antwoort is seer goet; hier speurtmen klaerlijk uyt,
    Dat als de wil niet wil des menschen oogwit stuyt,
    Indien ik niet en wist dat ik mijn heer sou hind’ren.
    ’k Quam somtijts in sijn huys den tijt met hem wat mind’ren.
Sganar. U Dienaer.



Valere, Ergaste.

Valer.                       Wat segt ghy van d’aert van desen gek?
Ergast. (310) Hy is van imborst straf, hoochmoedich vol gebrek.
Valer. Wat grooter spijt!
Ergast.                           Waerom?
Valer.                                             Om dat mijn hert beminde.
    Is inde handen van een wilt mensch, een ontsinde!
    Een Draek die nimmer slaept, wiens wreetheyt over straf
    Mijn Isabella noyt, de minste vryheyt gaf
Ergast. (315) Maer Heer om dat dien griek u lief soo kort gaet houwen,
    Is dit voor uwe hoop een gront om op te bouwen;
    Leert, (om u geest weerom herstelt te sien) gewis,
    Dat hoemen meer een maegt behoet, hoe ’t erger is,
    En dat de sotte sorch van mannen, en van vaed’ren,
    (320) Het doelwit en de hoop van vryers vry doet naed’ren.
    ’k Set weynich hoorens op. het is minste lust,
    ’k Ben ook geen Vrysterman, het maekt ons ongerust,
    Maer ’k hebber twintich wel geholpen die het sochten,
    Die veelmael seyden, dat sy liefst haer tijt doorbrochten
    (325) By Vrouwen eerst getrout, wiens mans in schijn van kuys
[p. 14]
    Noyt als met groot getier van kijven komen ’t huys;
    Wiens beestelijcken aert is reed’loos, onbescheyden,
    Die tegens ’t leven van haer vrouwen daeglijx strijden,
    En die meer inder daet haer Beuls als mannen sijn,
    (330) Die Vrouwen voor haer Mans sijn heel kuys inde schijn
    Sy seyden: datmen kan daer uyt sijn voordeel tasten;
    De bitterheyt der vrou, om soo veel overlasten,
    Geeft haer genoechsaem stof om buyten plicht te gaen,
    Haer suchten doet haer wil ons klaer genoech verstaen,
    (335) In een woort, ’t schijnt ’t geluk aen uwe kant wil hellen,
    Om dat soo is van aert de voocht van Isabelle.
Valer. Maer zedert Maenden vier, dat ick mijn Zon aenbadt
    Heb ick ter werelt geen gelegentheyt gehadt,
    Om door mijn tongh mijn min aen haer eens t’ openbaren.
Ergast. (340) De liefden is in list seer meesterlijk ervaren;
    Dit seght men over al, geen boek hoe dun van blaen,
    Dat ons de schranderheyt der min niet doet verstaen.
    Maer ’t spreekwoort heeft hier uyt, u min de kennis swichten;
    Waer ik als ghy geweest....
Valer.                                     Wat kostmen veel verrichten
    (345) Dewijl men sonder hem mijn schoonheyt noyt en siet,
    En datter is noch meyt, noch knecht, in hun gebiet?
    Die anders aengelokt door glans van goude schijven,
    Des minnaers hoop by hun meesters genoechsaem stijven?
Ergast. Soo is haer onbewust als noch dat ghy haer mint?
Valer. (350) In die gelegentheyt ben ik noch heel verblint.
    Al waer mijn schoone wierd geleyt door dien verbolgen,
    Heeft sy altijt gesien my als haer schaduw volgen;
    En mijn ontroert gesicht heeft dagelijcks getracht,
    Mijn lief te doen verstaen haer schoonheyts soete kracht,
    (355) Mijn oogen spraecken wel; maer wie kan my doen hooren
    Of die manier van spraeck doordrongh tot in haer ooren?
Ergast. ’t Is waer, dat spreeken is by tyden duyster, en
    Voor al, soo ’t niet en heeft voor Taelmaen tongh, of pen
Valer. Wat raet om uyt dien brant met weynich smert te komen?
[p. 15]
    (360) Hoe weet men ’t of sy van mijn liefde heeft vernomen?
    Hoe werd ick dit bewust?
Ergast.                                 U smert bemoeyt my seer
    Kom laet ons onderwijl soo langh in huys gaen Heer.
Continue

TWEEDE DEEL.

Isabelle, Sganarelle.

Sganar. Gaet heen, ick weet het huys, en ken dien Man sijn wesen,
    Door teeckenen alleen die ghy my hebt gewesen.
Isab. (365) O Hemel! weest myn hulp, begunsticht my toch, in
    De welbedachte list van een oprechte min.
Sganar. Secht ghy niet datmen seyt sijn naem te sijn Valere?
Isab. Iae.
Sganar.     Gaet en weest gerust, laet my de saeck verweren,
    Ick gae, en spreeck aenstonts dien jongen lecker aen.
Isab. (370) ’t Is voor een teere maecht een overstout bestaen;
    Maer ’t ongehoort gewelt waerme men my gaet plagen,
    Sal mijn ontschuldingh aen de Wereldt overdragen.



Sganarelle, Valere, Ergaste,

Sganar. Verliesen wy geen tijt; hier ist. ’k hoor geen gewach;
    Ick roep: Hola! Hy daer! Ick sech komt voor den dach
    (375) ’t Geeft my geen wonder dat hy weynich tijts geleden,
    My aensprack, soo beleeft, met alle nedricheden;
    Maer haesten wy ons wat, sijn ydele hoop tot trou.....
    De Pest! dien dommen Os om dat ick vallen sou
    Loopt tegens my, mijn voet! men sou u schier vervloeken.
Valer. (380) Mijn Heer het is my leet....
Sganar.                                               Ha! Ha! u gingh ik soeken.
Valer. My mijn Heer?
Sganar.                       Valere u, is soo niet uwen naem?
Valer. Iae,
Sganar.     ’k Sprack u garen eens, is ’t u slechts aengenaem.
Valer. Kan ick u dienstich sijn en wilt my niet versmaden.
[
p. 16]
Sganar. Neen, neen, maer ick sal u alleen ten besten raden;
    (385) En dat is d’oorsaeck vrient dat ick naer uwent gingh.
Valer. Naer mijnent Heer?
Sganar.                             Wel Iae; is dat soo’n wonder dingh?
Valer. ’k Verwonder my te recht, mijn Ziel is opgetogen,
    Door d’ eer....
Sganar.             Swijcht toch van eer dat kan ick niet gedoogen.
Valer. Treet in soo ’t u gelieft.
Sganar.                                   Het is onnodich.
Valer.                                                                 Neen.
    (390) Mijn Heer met u verlof.
Sganar.                                       Ick sal niet verder treen.
Valer. Ick sal u buyten huys niet hooren ’t was misdreven.
Sganar. En ick tree niet van hier.
Valer.                                         Ick moet ’t gewonnen geven.
    Ras, ras, dewijl mijn Heer gelieft niet in te gaen,
    Brenght hier een stoel, geswint.
Sganar.                                           Neen ick wil blyven staen.
Valer. (395) Langht hier een stoel, ick wilt.
Sganar.                                         O dwangh! waer voor ick vrese.
Valer. Die onbeleeftheyt sou noyt te vergeven wesen.
Sganar. Het is Halstarricheyt, Iae dubbelt onbeleeft,
    Dat ghy niet hoort naer hem die u te spreecken heeft.
Valer. Wel ick gehoorsaem dan.
Sganar.                                     niet beter kunt ghy plegen;
    (400) Aen al dat Hoofs gedoe is weynich aen gelegen.
    Wilt ghy toe luyst’ren?
Valer.                                 Iae; ick werd daer door verhoocht.
Sganar. Seght my eerst, weet ghy wel, dat ick ben Heer, en voocht,
    Van seeck’re jonge maecht, van schoonheyt vry beseten,
    Die hier woont inde beurt, en Isabel geheten?
Valer. (405) Iae Heer.
Sganar.                     Dewijl ghy ’t weet, sal ick het overslaen.
    Maer weet ghy boven dien, vermits het my staet aen.
    Dat sy my nader raeckt als voocht, en lang voor desen,
    Haer d’eer is toegeschickt dat sy mijn Vrou sal wesen?
[p. 17]
Valer. Neen.
Sgana.         Weet het dan; en voorts soo ’t u gelieft verstaet,
    (410) ’t Is hoogtyt dat u min mijn lief met vreden laet.
Valer. Wie! ick mijn Heer?
Sganar.                             Jae gy, wilt vry dat veynsen staecken.
Valer. Wie heeft het u gesecht, dat sy mijn borst doet blaecken?
Sganar. Wel menschen die geloof verdienen,
Valer.                                                             Spreeckt toch klaer;
    Wie is ’t?
Sganar.       Sy selver.
Valer.                         Sy?
Sganar.                           Sy, sy, jae sy, ’t is waer.
    (415) Gelijck een eerb’re maegt, die my bemint, met reden,
    Heeft sy ’t opregt ontdeckt, en my u min beleden;
    En heeft my voorts belast aen u te doen verstaen,
    Dat sedert ghy haer hebt gevolgt, en naergegaen;
    Haer hert, dat met verdriet dat volgen seer mishaegden,
    (420) Niet als te wel verstont het gunt uw’ oogen vraegden;
    Dat u verholen brant haer is genoeg bekent,
    En dat gy veels te veel met sorg beladen bent:
    Om naerder door gespreck een liefde te verklaren
    Tot nadeel van mijn min gevoet nu soo veel Jaren.
Valer. (425) ’t Is Isabel, segt gy, door wien ick soo beleeft.....
Sganar. Jae sy is’t die door my u nu gewaerschout heeft.
    Sy hebbende gesien, dat uwe borst schier smachten
    Van min, had eerder u doen weten haer gedachten;
    Indien in desen stryt haer hert geweten had
    (430) Wie sy vertrouwen mocht, op dit onveylich pad;
    Maer dat op ’t eynd’ haer Ziel met achterdocht beseten,
    Haer dwongh, om selfs door my haer meyning te doen weten;
    Om u te doen verstaen gelijck ick heb geseyt,
    Dat sy maer luyst’ren kan naer mijn genegentheyt;
    (435) Dat gy al lang genoeg haer volgde met uw oogen,
    En dat soo gy het minst verstant hebt, en vermogen,
    Gy neerstiger sult sijn in ’t volgen van u plicht.
[p. 18]
    Vaert wel tot weersiens toe, mijn bootschap is verrigt.
Valer. Ergaste, wat dunckt u van die geschiedenisse?
Sganar. (440) Siet hem eens staen verset.
Ergast.                                               Mijn Heer na dat ick gisse,
    De woorden sijn tot baet die hy heeft opgedist,
    En inden inhout schuylt een diep versonnen list,
    Die hem dien last eerst gaf, met wel bedagte sinnen,
    Begeert niet dat gy sult ophouden haer‧te minnen.
Sganar. (445) Hy kropt sijn droefheyt in.
Valer.                                                   Gelooft gy dat mijn vier....
Ergast. Hy is ons inde wech, vertrecken wy van hier.
Sganar. Hoe quam d’ onsteltenis sijn moedicheyt versmachten,
    Die bootschap was het minst dat hy van ons verwachten.
    Ick roep mijn Isabel, sy toont de vrucht vol kracht,
    (450) Die de welleventheyt in haer heeft voortgebracht,
    De deugt maeckt haer besorgt, haer hert aen eer gespannen,
    Vergramt sich om de lonck, van een der braefste mannen,



Isabelle, Sganarelle.

Isab. Ick vrees dat desen vrient, verblint door sijne min,
    Van mijn bedeckte list, niet heeft verstaen den sin;
    (455) Ick wil in dit gevaer waer in‧ick my ginck steecken
    Gaen wagen noch een kans, ’t gunt met meer licht sal spreeken.
Sganar. Hier ben ick al weerom.
Isab.                                           En wel?
Sganar.                                                   Vriendin u last
    Heb ick gevolgt, en hem op ’t onversienst verrast;
    Sijn tong ontkende in ’t eerst dat sy‧u liefde, of minden,
    (460) Maer naer dat ick aen hem u meningh gingh ontbinden,
    Stont hy verset, en stom, betreurende sijn val,
    Voorts mijn geloof is niet dat hy weer komen sal.
Isab. Wat maeckt gy ons als wijs? wat zijt gy onbedreven?
    Ick vrees dat desen Vent ons meer te doen sal geven.
Sganar. (465) Waer op bout gy die vrees die gy ons doet verstaen?
Isab. Gy waert‧noch nauwelijx ten huysen uyt gegaen,
[p. 19]
    Ick, sijnde tot vermaeck in ’t vengster wat gekomen,
    Heb hier in dese straet een Jongeling vernomen,
    Die voorts op ’t onvoorsienst van wegen desen quant,
    (470) Quam wenschen goede dag, en kussen mijne hant.
    Die regt in mijn vertrek, een doosken heeft gesmeten
    Waer in sich sloot een brief, eer ick het eens kon weten,
    Ick wou het metter haest weer werpen ’t vengster uyt;
    Maer hy metter vaert uyt mijn gesigt, dien guyt!
    (475) Mijn boesem is vol spijt; ick ben vol ongelucken.
Sganar. Wat snoot bedrog is dit, wat grooter schellemstucken!
Isab. Ick moet mijn plicht voldoen, en senden hem terstont
    Sijn doos en brief weer ’t huys, eer het mijn eernaem wont;
    Maer my ontbreekt hier toe een Jongen, of een bengel;
    (480) Want u te vergen Heer......
Sganar.                                           In tegendeel mijn Engel,
    Hier uyt bespeur ick meer u trouwe min, en deugt,
    Mijn hert aenvaert die last met ongemene vreugt,
    Hier door sal ick verpligt aen uw getrouheyt blyven.
Isab. Hout daer dan.
Sganar.                   Goet, sien wy wat hy u heeft te schryven.
Isab. (485) ô Hemel wagt u die t’ontsluyten!
Sganar.                                                           Waerom niet?
Isab. Hy sou geloven dat het waer door my geschiet.
    Een maegt die eerbaer is moet soo voorsichtich wesen,
    Dat sy de brieven van de Iongmans noyt gaet lesen,
    Den yver, en ’t belang dat sy hier door betoont,
    (490) Bewyst dat in haer hert tot hem geen haet en woont,
    Ick vin het dienstiger dat desen brief, geslooten
    Hem wert ter hant gestelt: het sal sijn spijt vergrooten,
    Op dat hy klaerder speurt hoe weynig ick hem acht,
    Op dat een yder oock met sijne liefde lacht;
    (495) Voorts, op dat hy verliest de hoop om iets te winnen,
    En sich niet onderwint meer sotheen te beginnen.
Sganar. Voorwaer sy heeft gelijck! gaet heen mijn waerste goet,
    U deugt, en u verstant betov’ren mijn gemoet.
    Ick sie dat ghy geensints mijn leer noch hebt vergeten,
[p. 20]
    (500) En dat ghy weerdig bent mijn vrou te sijn geheeten.
Isab. Doet egter uwen lust, ick doe geen tegenweer,
    Den brief is in u hant, gy kunt hem op doen Heer.
Sganar. Met geen gedagten, neen! u eer kan ’t niet gehengen;
    Ick gae, en loop geswint, die bootschap slechts volbrengen,
    (505) Vier treden hier van daen, twe woorden boven dien,
    En dan sult ghy u vrient, u trooster hier weer sien.



Sganarelle, Ergaste

Sganar. Mijn hert dat swemt in vreugt, mijn Ziel aenbidt die schoone,
    Dewijl ik sie in haer de wijsheyt selver woonen,
    Het is een schat van eer, die ’k heb in huys gebragt;
    (510) Die minnaers loncken voor Verraet, jae erger acht,
    Die het ontfangen van haer brieven rekent schanden;
    Wanneer sy die al heeft te rugh steurt door mijn handen.
    Ik wenschten dat ick wist, terwijl ick dit aenschou,
    Of Broeders Leonoor soo deugtsaem hand’len sou?
    (515) Voorwaer de Dochters sijn naer dat hun Ouders songen.
    Hy daer.
Ergast.       Wat is ’t?
Sganar.                       Hout vast, gaet segt u Meester Iongen,
    Dat hy noyt meer en schrijft, en sich niet kent soo stout,
    Dat hy weer brieven steurt in doosjes van fijn gout,
    En voort, dat Isabel met gramschap is ontsteecken;
    (520) Siet daer, sy kenden hem niet waerd’ het op te breecken,
    Hier door bemercktmen klaer hoe weynig sy hem acht,
    En wat gelukig eynd’ hy van sijn min verwagt.



Valere, Ergaste.

Valer. Wat heeft dat misgedrogt u daer gebragt Ergaste?
Ergast. Dit doosken met dien brief, en ley u voorts ten laste,
    (525) Dat Isabel die heeft van u ontfangen; meer.
[p. 21]
    Dat sy daer over seer vergramt is op mijn Heer;
    Sy send u die weerom, en wilse niet ontsluyten,
    Leest veerdig, het ons sien wat wy hier uyt besluyten.

   

BRIEF.

DEsen Brief sal u sonder twijffel doen verwondert staen, en het sal in my onversaegt geoordeelt werden, het voornemen van u te schrijven, en de middel om dese aen u te doen behandigen; maer ick bevinde my in een staat om geen onredelijckheyt aen te sien de rechtveerdige schrick van een Huwelijck, waermede ick binnen ses dagen gedreygt werde, doet my alles wagen, en in het vast besluyt van my daer van te bevryden, door wat middel het sy, heb ick gelooft te behooren u veel eer te verkiesen als de Wanhoop; gelooft egter niet dat gy geheel schuldig sijt aen mijn quaetaerdig lot, het en is den dwang niet waer in ick my bevinde, die het gevoelen dat ick tot u hebbe, heeft voortgebragt: maer wel het is sy, die de Getuygenisse verhaest, en die my doet overtreden de maniere ofte Welvoegentheyt van het vrouwelijcke geslagt. Het en sal niet als aen u hangen, dat ick niet haest de uwe zy, en ick wagt alleenig tot dat gy my sult betoont hebben de meyninge van uwe liefde, om u te doen verstaen het besluyt dat by my is genomen; maer boven al, denckt dat den tijt naeckt, en dat twe Herten die den anderen beminnen elkanderen behooren met een half woort te verstaen.

[p. 22]
Ergast. Wel, wel mijn Heer, dien streeck bevint gy die soo slegt?
    (530) En isse voor een maegt niet wijs en afgeregt?
    In dese listigheyt betoont sy haer al aerdig?
Valer. Ach! ik bevin mijn Son geheel aenbiddens waerdig
    Die sneegheyt van haer geest, en trouheyt van haer hert,
    Schoon dat mijn borst verteert, vermeerd’ren noch mijn smert,
    (535) Daer by gevoegt haer glans, mijn Ziel kant niet weerleggen.....
Ergast. Haer wagter komt, bedenkt wat gy aen hem sult seggen.



Sganarelle, Valere, Ergaste.

Sganar. Tienmael gebenedyt is het bevel der Kroon,
    Waerby dat d’overdaet van Kleeren is verboon;
    Den Buydel hoeft voortaen dien last niet meer te dragen,
    (540) En ’t is voor Vrouvolck recht een brydel voor het vragen.
    Wat weet ick grooten danck den Koninck voor’t verbodt!
    Maer tot meer rust der mans, behoort hy ’t Vrouwen rodt,
    Soo wel als rycken dragt, te hieten, en beletten,
    Door een gestreng bevel geen hoorens op te setten!
    (545) Ik heb dat schoon placcaet gekocht voor Isabel,
    Alleen om dat ik wil dat sy het lesen sel,
    Dit sal ons tijt verdrijf sijn t’avont naer den eeten,
    Dan is den tijt goet koop, dan sal sy’t minst vergeeten.
    Wel blont gehaerden Heer sult gy weer sijn so stout,
    (550) En stuyren andermael een minnebrief in gout?
    Gy dagt te hebben een gevonden, van die geene,
    Die Jong en onbedacht licht gaen een mispadt heene,
    Denkt eens hoe aengenaem dat u geschenk haer is;
    Voorwaer gy spilt veel kruyt, maer schiet gedurig mis.
    (555) Sy mint my Wijsselijk, en sal u liefden schouwen,
    Smijt elders ’t anker uyt, laet my gerust haer houwen.
Valer. Jae u verdiensten groot, die yder regels set,
    Is in mijn liefden Heer, een veels te groot belet,
[p. 23]
    ’t Is onbedacht van my, dat ik mijn aen gae stellen,
    (560) Te trachten nevens u naer min, van Isabelle.
Sganar. ’t Is waer, ’t is onbedacht.
Valer.                                             Ook sou ick tot mijn rust,
    Niet hebben toegestaen mijn hert sijn volle lust,
    Soo mijn bedrukt gemoet was voor geseyt voor desen,
    Dat hy een vyand had als gy, soo hoog te vresen.
Sganar. (565) ’k Geloof het.
Valer.                             Op dees tijt leyt al mijn hoop ter neer.
    Mijn mont spreekt ongeveynst, ick wijk voor u, mijn Heer.
Sganar. ’t Is wel gedaen.
Valer.                             De reen, gaet selfs dit vonnis strijken;
    Met veel uytmuntentheyt gink u natuyr verreycken,
    Soo dat ’t onrecht sou sijn gink ik met nyt besien
    (570) De gunsten ongehoort die sy u aen gaet bien.
Sganar. ’t Is redelijk.
Valer.                         Och Jae, ik maek u plaets mits desen;
    Maer Heer ik bid u toch, die gunst sal ’t laetste wesen,
    Die u versoeken sal een minnaer vol ellend’,
    Van wiens verdriet, en leet, alleen gy d’oorsaek bent;
    (575) Dat gy verseek’ren wilt aen haer, soo ’t u geliefde;
    Dat schoon naer langen tijt mijn boesen brand’ van liefde,
    Die echter suyver is, en dat ick noyt en dacht,
    Naer yets waer door haer eer in ’t minste wierd verkracht.
Sganar. ’t Is goet.
Valer.                   En dat mijn hert haer keurde voor mijn eygen,
    (580) En door een drift geport haer dagt voor Vrouw te krijgen,
    Soo u vermaerde geest, die haer vermogen bint,
    My geen belet en dee, in mijn oprecht bewint.
Sganar. Seer goet.
Valer.                   En wat men seyt, dat sy noyt moet gelooven,
    Dat geen verdriet hoe groot mijn liefden uyt sal dooven;
    (585) En of men klaer bespeurt mijn ongeluk en val,
    Ik echter tot in’t graf haer schoonheyt minnen sal.
    En soo der ietwes is dat mijn gevry doet staeken,
    ’t Sijn u verdiensten die mijn nu onwaerdig maeken.
Sganar. Ghy spreeckt seer wijsselijck, ick ga terstont, en stort
[p. 24]
    (590) Die reden voor haer uyt, dewijl ’t haer niet verkort;
    Maer soo ghy ons gelooft, tracht soo veel uyt te wercken,
    Dat ghy die min verdrijft, het sal u herssens stercken;
    Vaert wel.
Ergas.          De list is goet.
Sganar.                               Mijn ziel is opgevult
    Met deernis, armen bloet! te veel met min vervult:
    (595) Maer ’t is sijn onverstant, dat hy soo sonder schroomen,
    Wou winnen dese Schans, by my eerst ingenomen.



Sganarelle, Isabelle.

Sganar. Een minnaer toonden noyt sijn selven soo ontstelt,
    Als op ’t gesicht der brief, sijn wesen heeft gemelt:
    Hy is nu hoopeloos, en sal sijn liefde staecken;
    (600) Maer heeft mijn hoogh belast dit u bekent te maecken,
    Dat u beminnende hy noyt en heeft gedacht,
    Aen yets, waer door u eer in ’t minste was verkracht,*
    En verder, dat sijn hert u keurde voor sijn eygen,
    En door een drift geport u docht tot Vrou te krygen.
    (605) Soo mijn vermaerde Geest, die u vermogen bint,
    Hem geen belet en dee in sijn oprecht bewint,
    En boven al Vriendin, dat ghy noyt moet gelooven,
    Dat geen verdriet, hoe groot, sijn liefden uyt sal dooven;
    En ofmen klaer bespeurt sijn ongeluck en val,
    (610) Hy echter tot in ’t graf u schoonheyt minnen sal;
    En sooder yetwes is dat sijn grvry doet staecken,
    ’t Sijn mijn verdiensten, die hem nu onweerdig maecken;
    Dit hiel sijn reden in; hy wert van my beklaeght.
    Het is een eerlijck man, maer ’t minnen my mishaegt.
Isab. (615) Sijn min bedriegt my niet, schoon ik’er op moet schelden,
    En daeg’lijcks fijn gelonck my van sijn vrooomheyt melden.
Sganar. Wat segt ghy?
Isab.                           ’t Valt my hert dat gy beklaecht so seer,
    Een man die mijn gemoet mishaecht als’t sterven Heer,
    Indien gy ons soo seer gelijk gy segt, beminde,
    (620) Ghy sout in sijn vervolg meer swarigheden Vinde.
[p. 25]
Sganar. Maer u genegentheyt die was hem onbewust,
    En naerdemael sijn hoop op eerbaerheden rust,
    Verdient sijn liefde niet.......
Isab.                                     Hoe! sijn dat eerb’re saeken,
    Datmen de menschen tracht te roven, en t’ontschaeken?
    (625) Is dat een eerlyck man die sich maer aen en stelt,
    My, u ontnemende, te trouwen met gewelt,
    Als of ick waer een maegt die soecken sou te leven,
    Naer dat door sulk een smaet mijn eer my had begeven.
Sganar. Hoe?
Isab.             Ick weet seeckerlijk, dat desen vromen helt,
    Spreeckt, mijn te krygen, door een roving, met gewelt.
    Voor my, ik weet het niet, wat middel, desen vromen,
    (630) Soo ras heeft onderrigt, u meningh voorgenomen,
    Van binnen eene weeck met my in d’ echt te gaen,
    Dewijl gy ’t selver my eerst gist’ren deed verstaen;
    Maer segtmen opentlijck, hy sal wel middel vinden,
    Te breecken dese knoop die ons aen een moet binden.
Sganar. (635) Voorwaer dat deugt niet veel.
Isab.                                                   O neen vergeeft het my.
    ’t Is een seer eerlijk man, die door sijn vryery.....
Sganar. Neen hy heeft ongelijk, ’t gaet boven lacherye.
Isab. Gaet, u sachtmoedigheyt die voet sijn sotternye,
    Indien uw tong tot hem soo slap niet waer geweest,
    (640) Hy had u heden meer ontsien, my meer gevreest;
    Want ’t is noch sedert dat sijn Brief ons quam in handen
    Dat hy verklaren ging sijn meningh vuyl vol schanden,
    En sijn gemoet queekt op naer dat ick nu bevin
    Een innerlijk geloof, dat ick hem weer bemin,
    (645) En schoon men anders seyt, dat ick u trou ontvlugte,
    En my sou sien ontrooft u handen, met genugten.
Sganar. Wel hy is gek.
Isab.                           Voor u, vermomt hy desen brant,
    En tragt door veynsery te blinden u verstant,
    Sijn woorden sijn gelooft om dat sy u behagen.
    (650) Voorwaer mijn ongeluck is waerdig te beklagen,
    Dat ick voor al mijn sorg, op dat ick eerlijk blyf,
[p. 26]
    En voorts de hoop van een geweldenaer verdryf;
    Ben daeglijcks in ’t gevaer van eens betrapt te wesen.
    En d’eerloosheyt van sijn aenslagen heb te vresen.
Sganar. (655) Waer vreest ghy voor?
Isab.                                         Voor my ick segge tot besluyt,
    Soo tegens sulck bestaen gy niet en buldert uyt,
    En niet heel veerdig vint een middel my t’ ontlasten
    Van het gevreest vervolg, van swaerder overlasten,
    Sal ick geduldich sijn, en lyden met verdriet
    (660) Het openbaer gewelt, dat my van hem geschiet.
Sganar. Gaet heen mijn kleyne lief, wilt u soo niet verstooren,
    Ik tre naer sijnent toe, en doe sijn leet hem hooren.
Isab. Wel segt dat hy sijn feyl vergeefs ontkennen sou,
    Dat ick sijn mening weer door lien die ick vertrou,
    (665) En dat ick naer die ting, (ick wil het niet versaecken,)
    Hem wel mistrouwen derf in dat gedreygde schaeken;
    En sonder meer verlies van sugten en van tyt,
    Hem hoort bekent te sijn mijn herts genegentheyt;
    Dat hy niet moet twemael een ding sich laten seggen.
    (670) Soo hy de gront-steen van geen ongeluck wil leggen.
Sganar. Ick sal de bootschap doen.
Isab.                                               Maer alles met een stem
    Die uytdruckt dat mijn hert met yver spreeckt tot hem.
Sganar. Stelt vry u hert gerust ick sal mijn pligt betragten,
Isab. Ick met ontlytsaamheyt u wederkomst verwagten,
    (675) Verhaest die soo ghy kunt, soo ras als ’t kan geschien,
    Ick treur wanneer ick ben van u een ommesien.
Sganar. Gaet Herte-steelster gaet, ick sal haest hier weer weesen.
    Waer vintmen wyser maegt soo goet van aert als dese?
    Wat is ’t voor mijn geluk een overgroot gewin,
    (680) Dat ik in haer een vrou naer mijn begeerte vin.
    Men Spiegelt uyt haer deugt hoe dat een Vrou moet leven;
    s’ En is niet van dien Hoop die om haer eer niet geven
    Die daag’lijcks sijn in ’t ooch, Die maeken dat haer Mans
    Werd naegewesen, van een yder een bykans.
[p. 27]
    (685) Hy onse minnaer trou die ’t deugt-pat wil betreden.



Valere, Sganarelle, Ergaste.

Valer. Wat roept u hier weerom mijn Heer?
Sganar.                                                       U sottigheden.
Valer. Wel hoe?
Sganar.             Ghy weet seer wel waer van ik spreeken wil;
    Ik dagt u wyser, (om u niet te swygen stil)
    Als my te maeken wys veel leugenen met hoopen.
    (690) En in u blinde hert verswygt u sotheyts hoopen,
    ’k Heb in ’t begin gewilt u hand’len sagt en soet;
    Maer ghy noch maeken sult dat ik uytvaren moet;
    En bent, gy niet beschaemt geveynsden man met eeren
    Dat gy van snode list u deugt laet overheeren,
    (695) Dat gy vervoeren wilt een Ionge en eerb’re maegt,
    En smyten om een trou die haer op ’t hoogst behaegt?
Valer. Die wond’re nieuwigheyt wie gingh u die vertellen?
Sganar. Speelt den geveynsde niet, ick hebt van Isabelle,
    Die voor de laestemael u, door my doet ontbien;
    (700) Dat sy u klaer genoeg haer keur heeft laeten sien,
    Dat haer gemoet, voor my, sich voelt van ’t leet bestryden,
    Dat sy veel liever sturf als overlast te lyden;
    En ghy sult oorsaek sijn van grooter ongenugt,
    Soo ghy niet brengt ten eynd’ dit wondere gerugt.
Valer. (705) Indien het waerheyt is den sin van uwe reden,
    Sal ik het toestaen dat mijn hoop leyt neergetreden,
    Ik hoor uyt uwe reen dat sy verdraegt gewelt,
    En dat ik moet voldoen het Vonnis dat sy velt.
Sganar. Wel hoe gy twijffelt dan, en wilt voor veynsen achten,
    (710) Als of het niet en quam, van wegen haer, die klachten?
    Begeert ghy dat haer hert haer mening selver seyt?
    Ik stae het garen toe, tot u gerustigheyt,
    Komt volgt my, gy sult sien, of ik het voor ging stellen,
    En voorts, naer wie haer min met grooter drift sal hellen.
[p. 28]



Valere, Sganarelle, Isabelle.

Isab. (715) Hoe! gy brengt hem me hier! wat hebt gy in u sin?
    Wel, wilt gy tegens ons begunstigen sijn min,
    En my, om dat sijn ramp u teer gemoet deurgriefde,
    Doen lijden sijn besoek, verplichten tot sijn liefde?
Sganar. Neen Engel, voor u min was dit een hert onthael;
    (720) U last die ik volbracht hout hy voor leugentael,
    Hy denckt dat ik soo spreek, en u soo heb bewoogen:
    Dat gy hen haet verschaft, en met my hebt medogen.
    ’k Heb selver eyntelijk geoordeelt, nut en goet,
    Dat gy sijn dwaling eynd’ die sijne min opvoet.
Isab. (725) Heeft mijn gemoet sijn sin niet klaer genoeg bewesen,
    Dat gy sout kunnen van mijn wil in twijffel wesen?
Valer. Al dat mijn Heer my heeft uyt uwen naem vertelt,
    Heeft macht genoeg Mevrouw, al staet mijn Geest verstelt.
    ’t Is waer ik twijffelden, en d’uytspraek die geliefde,
    (730) Mevrouw te vonnissen van mijn getrouwe liefde,
    Raekt my voor ’t minst soo veel, dat sy haer niet en moet,
    Vergrammen, soo mijn hert ’t haer tweemael uytten doet.
Isab. Een vonnis soo vol recht en moet u niet verstooren,
    ’t Is mijn gevoelen vrient ’t gunt hy u heeft doen hooren,
    (735) En ik vin die gebout op soo veel recht en reen,
    Dat ik de waerheyt klaer verkondig yder een;
    ’k Wil yder kuntschap doen: het lot door sijn vermogen,
    Dat offert hier altans twee menschen voor mijn’ oogen,
    Die yder mijn gemoet in blasen, door ’t verschil,
    (740) Besonder, en verkeert gevoelen van mijn wil.
    Den een door rechte keur, daer sig mijn eer in wickelt
    Heeft al mijn achting, en mijn liefde die mijn prickelt;
    En d’and’re voor de loon van sijn genegentheyt,
    Is haet en gramschap tot een erff-loon, toegeleyt:
    (745) ’t Geselschap van den een is my seer lief en waerdig,
    En vind hem boven al seer aengenaem en aerdig;
    En d’andre sijn gesicht ontsteekt mijn Jonge hert.
    Met innerlijken haet, met groote schrik, en smert.
    Mijn wenschen strekt, om d’een, voor Bruygom te verwerven,
[p. 29]
    (750) En eer ik d’and’re trou wil ik veel liever sterven;
    Maer ’t is genoeg getoont, mijn hertsweer, en mijn hel,
    En veels te lang geflauwt in mijn te wreet gequel.
    Dat hy sig vlijtig toont, hen die ’k voor minnaer kiese,
    En d’and’re dien ik haet doet alle hoop verliesen,
    (755) En dat hy ons bevryt door ’t Huwlijk van een straf,
    Waer voor ik meerder schrik als voor het naare graf.
Sganar. Jae mijn Vriendin ik sal haest u versoek vervullen.
Isab. Dat sijn de middelen die my vernoegen sullen.
Sganar. Eer lang wert gy voldaen.
Isab.                                             ’k Beken ’t is voor een maecht,
    (760) Geen eer, dat sy haer wil soo vry voor oogen draecht;
Sganar. Wel, wel.
Isab.                   Maer in die staet waer in mijn qualen leven,
    Behoort die vryheyt my te werden toegegeven,
    En sonder root te sijn, mag ik’er toestant van,
    Versoeken, aen hem die ik reets aensie als mijn man.
Sganar. (765) Jae toch mijn arme pop, mijn soetert, mijn geliefde.
Isab. Dat hy dan met verlof my proef geeft van sijn liefde.
Sganar. Ja daer, daer kust mijn hant.   Isa. En sonder meer gesucht.
    Dat hy een Huw’lijk sluyt, waer voor ik anders ducht,
    En op dees plaets ontfangt de trou die ik hem geve,
    (770) Dat hy naer anders min noyt luystert van sijn leven.
Sganar. Ha, ha, mijn kleyne neus, mijn arme lieve mont,
    Niet lang en sult gy meer verlangen, ik spreek ront.
    Nu siet gy immers wel dat ik haer niet doe spreeken,
    Voor niemant anders als voor my is ’t hert ontsteecken.
Valer. (775) Seer wel Mevrouw, seer wel, het is genoech gesegt,
    Die reden doen mijn sien, wat last gy my oplecht,
    ’k Sal u in korten tijt van ’t by sijn wel ontladen,
    Der geen die u gewelt gedaen heeft, door sijn daden.
Isab. Geen grooter herts vermaeck, kunt gy my immer bien;
    (780) Want dat gesicht valt my verdrietig om te sien,
    Het is my haetelijck, ’t is schrickelijck, vol gebreeken...
Sganar. Ha, Ha?
Isab.                 Verstoort het u mijn openhertig spreeken?
Sganar. Wat duysent, neen, geensints, mijn lief dat seg ik niet:
[p. 30]
    Maer ick beklaeg voorwaer den staet van sijn verdriet.
    (785) U haet is veels te groot, ey wilt hem wat verschonen.
Isab. Men kan hem niet te wreet aen sulcke menschen toonen.
Valer. Jae gy sult sijn vernoegt, en eert drie dagen sy.
    Van d’oorspronck uwes haets zijt gy verlost, en vry.
Isab. Volbrenght het, en vaert wel.
Sganar.                                           ’k Beklaeg u ongelucken,
    (790) Maer....
Valer.               Neen verwacht niet dat ik klachten uyt sal drucken.
    Mevrou voorseeckerlijck berecht met recht ons tween;
    En ik gae wercken uyt de rust van ’t algemeen.
    Vaert wel.
Sganar.         Dien armen knecht! wie sal sijn druck herstellen?
    Kom hier omarmt my, denckt ten deel is’t Isabelle.



   
Sganarelle, Isabelle.

Sganar. (795) Hy is beklagens waert.
Isab.                                                 Wat hy is niet, gaet heen.
Sganar. Voorts, u getrouwe min raeckt my meer als gemeen,
    Mijn Engel, en ick wil dat het geloont sal werden,
    Voor u onlytsaemheyt, is acht daeg niet te harden,
    Op mergen sullen wy ons huwelijk aengaen.
Isab. (800) Soo ras?
Sganar.                   Door eerbaerheyt schynt gy u te verslaen,
    Ick weet nogtans wat vreugt die woorden in u werken
    Gy wenschten dat het al gedaen waer, ick kan ’t merken.
Isab. Maer.....
Sganar.         Laet ons wat behoort daer toe bereyden gaen.
Isab. O Hemel tot belet, wilt my ten besten raen.
Continue
[
p. 31]

DERDE DEEL.

Isabelle.

    (805) Te sterven hondertmael acht ick voor ligter dingen,
    Als die Vervloeckte trou, waer toe men my wil dwingen;
    En al wat ik verrigt om dat gewelt t’ ontgaen
    Hoort my t’ ontschuldigen by hun die ’t niet staet aen.
    Den tyt die naekt, ’t is nacht, kom gaen wy sonder vresen,
    (810) Besigtigen, of ons een minnaer trou sal wesen.



Sganarelle, Isabelle.

Sganar. Hier kom ik al weerom, want sonder meer beraet.....
Isab. O Hemel!
Sganar.             Wel vrundin, waer treet ghy heen soo laet?
    Gy seyde dat gy ginck vermoyt te ruste leggen
    Wanneer ik u verliet; wat is dit nu te seggen?
    (815) Dat ik in u vertrek niet eer sou komen sien,
    Als mergen op den dach, bad gy my boven dien.
Isab. Het is de waerheyt maer....
Sganar.                                     Wat?
Isab.                                                 Wilt u niet verstooren,
    Maer Heer hoe sal ik u mijn onschult best doen hooren?
Sganar. Wat isser gaens? spreeck op.
Isab.                                                   Een Heymelijk bestaen;
    (820) Mijn Suster is ’t die my verpligt om uyt te gaen;
    Die om een seek’re saeck die my op ’t hoogst mishaegden
    Mijn kamer heeft ter leen, naer dats’er eerst om vraegden.
Sganar. Hoe?
Isab.             Had men ’t oyt gelooft, sy mint dien Iongeling
    Die wy verjaegden Heer.
Sganar.                               Valere?
Isab.                                               Sonderlingh;
    (825) Haer dwaesheyt is soo groot, ’t kan geen gelijk verveelen.
[p. 32]
    En ghy kunt van haer magt, en grooten brant oordelen,
    Dewijl sy op dit uir gekomen is alleen,
    Ontdekende my haer verlieftheyt ongemeen;
    My seggende opentlijk, dat sy eer langh sal sterven,
    (830) Indien haer Ziel de vreugt van haeren wensch moet derven,
    Dat meerder als een jaer hun liefden, en hun brant,
    Door weermin wedersyts had heul, en onderstant;
    En dat sy in ’t begin veeltyts in ’t onderhouwen
    Weersyts beloften de’en malkanderen te trouwen.
Sganar. (835) d’ Onkuysche!
Isab.                               Hebbende de wanhoop voorts verstaen,
    Waer in ik heb gebragt Valere door’t afslaen;
    My bidden komt en smeeckt dat ick toch wil verdragen
    Dat sy sijn hert vertroost in sijn geduyrig klagen;
    En hem in schijn van my van avont spreeken mach,
    (840) In ’t klyne straetjen, daer mijn kamer schept sijn dach,
    En met een stem die ’t mijn gelijcken sal, hem geven
    Vertroosting in sijn druk. op dat hy blyft in ’t leven;
    Op dat sy eynt’lijk speurt, of niet te brengen waer,
    Die liefden die sijn hert deurdringt van my, op haer.
Sganar. (845) Gy vint haer voorstel goet...
Isab.                                                   Ick ben vergramt, en innig
    Beroert, hoe Suster sy ik zyt gy dul, of uytsinnig?
    En bloost gy niet van schaemt soo seer verlieft te sijn,
    Op volck dat dagelijx verandert, sonder pijn?
    Dat gy u aert vergeet, en breekt de hoop soo schendig,
    (850) Van u verloofden vrient die gy bemint uytwendig?
Sganar. Neen, ick verheugm’er om, dit heeft hy wel verdient.
Isab. En voorts met hondert reen heeft sig mijn geest gedient,
    Om haer die nedrigheyt volkomen te weer leggen,
    En het gemelt versoek haer dese nacht t’ontseggen;
    (855) Maer sy heeft my vertoont haer grooten drift, in ’t kort,
    Soo derelijk gesucht, en tranen uytgestort,
    Gesecht soo veel mael, dat ik haer wanhopig maekte.
    Indien ik weygerde die gunst, daer sy naer haekte;
    Dat sy op ’t laest daer door mijn hert verwonnen heeft;
    (860) En op dat dese daet die achter dencken geeft*
[p. 33]
    Mijn eer niet krencken sou, by volck die ’t al begapen,
    Soo gingh ick om by my Lucrece te doen slapen;
    Wiens deughden daghelijcks ghy ons te prysen placht,
    Maer ghy hebt my verrast door u komst onverwacht.
Sganar. (865) ’k Wil soo veel ommeslag tot mijnent niet gehengen,
    Om broeders kleyn geloof liet ik het wel volbrengen;
    Maer buytens huys mocht men die handelingh besien,
    En sy die ik mijn trou en lichaem aen sal bien,
    Moet niet allenich sijn reyn, kuysch, en wel gebooren;
    (870) Maer selver moet sy niet verdacht sijn nae of vooren.
    Kom jagen wy haer wech die snode, wiens vermoen...
Isab. Ghy sou ’t haer ’t overveel ontsteltenis aen doen,
    En sy met reden, mocht haer over my beklagen,
    Hoe weynich dat ick kan verswygen, ’t leet mijns magen.
    (875) Daer ick uyt vruntschap hoor met haer te spannen aen;
    Voor ’t minst vertoeft soo langh dat ick haer uyt doe gaen,
Sga. Wel doet het? Isab. Maer voor al, ik bid wilt u versteecken;
    Verwaerdigt u te sien haer uytgaen, sonder spreecken.
Sganar. Wel, wel, op u versoek verberg ick al mijn haet,
    (880) Maer op dien selven stont, wanneer sy is op straet,
    Wil ick geswint mijn Broer op soecken en gaen vinden,
    Ick sal met vreuchden hem die handelingh ontbinden.
Isab. Maer ick besweer u dan my niet te noemen; wel
    Goe-nacht, vermits ick my met een tot rusten stel.
Sganar. (885) Tot Morgen toe Vrindin. Wat ben ick in ’t verlangen,
    Om broeder reeckeningh van haer bedrijf te langen;
    Hy hout hem heel vernoecht dien goeden ouden man,
    En staet haer alles toe; goe-luy dat komter van,



Isabelle in huys spreekt.
Isab. U qualen Suster my verdrieten, en ontroeren,
    (890) Maer u versoeck, is my onmoog’lijck uyt te voeren;
    Mijn eer, een maegt haer schat, loopt veels te veel gevaer;
    Gaet heen eer’t later wert, Vaert wel, bedenckt u maer.
Sganar. Daer is sy naer ick meen; laet ons eer dat sy buyten
    Haer last weer derwaerts gaet, de deur op ’t nagt slot sluyten.
Isab. (895) O Hemel! staet my by, en baent dit spoorloos padt.
Sganar. Waer of dit henen gaet? vervolgen wy haer wat.
[p. 34]
Isab. De nagt begunstigt my, in mijn regtveerdig minnen.
Sganar. Nae’t Huys des Minnaers toe, wel wat sal sy beginnen.



Valere, Sganarelle, Isabelle.

Valer. Ick wil van dese nagt beproeven onbedugt.
    (900) Om haer te spraeck te staen... Wie daer?
Isab.                                                               Maekt geen gerugt;
    Ik ben u Isabel die hier staet voor uw’ oogen.
Sganar. Ten is geen Isabel Caronge, ’t is geloogen,
    De deugt die gy ontvlugt is haer meer aengenaem,
    En gy bootst vals’lijk nae haer stem, en ook haer naem.
Isab. (905) Maer op beloften my in heylicheyt te trouwen...
Valer. Iae dat ’s de doel alleen, die mijn geluck gaet bouwen;
    Ick geef u hier mijn woort, dat gy op mergen sult
    Ter plaats daer ’t u gevalt, ons huw’lijk sien vervult.
Sganar. Dien armen sot die doolt.
Valer.                                             Treet in verseekert; Heeden
    (910) Sal ik de magt van hem u dwingelant vertreden,
    En eer hy u ontrekt mijn armen, met gewelt,
    Sal hy van dese hant hem voelen neer gevelt.
Sganar. Neen, ik verseeker u dat ik geen lust en hebbe,
    Om dese vuyle spin t’ ontwarren uyt u webbe,
    (915) Om haer gegeven trou ben ick niet nydig, en
    Ik sal die helpen haest voltreken soo ick ken;
    Betrappen wy hem met d’onteerde, datse trouwen,
    Haer Vaders eernaem most soo’n schantvleck niet behouwen,
    Daer by gevoegt ’t gevaer daer ik mijn eer in stel,
    (920) Uyt hoofden van mijn vrou toekomende, Isabel.
    Hy daer!



                  Sganarelle, de Commissaris, Notaris en gevolg.
Comm. Wat is’t?   Sganar. Go’en dach: mijn Heer de Commissaris,
    Seer nodigh is ons hier u luyster die soo klaer is;
    Soo ’t u gelieft, kom volgt mijn vaerdig met u ligt.
Comm. Wy gingen......
Sganar.                     Het heeft haest, maer ras sal ’t sijn verrigt.
Comm. (925) Wat is’t?
Sganar.                       Daer in te treen, en vaerdig te gaen vinden,
    Twee menschen die aen een het Huywelijk moet binden,
[p. 35]
    De maegt in mijn voogdy is in beloftenis
    Van trou getreen met een in wiens gewelt sy is,
    S’is out, en adellijck van afkomst; tot versoetingh....
Comm. (930) Is dit de boodschap Heer, geluckig is d’ontmoetingh....
    Dewijl hier ook is een Notaris.   Sganar. Wie, mijn Heer?
Notar. Jae van des Conincx Hof.
Comm.                                       Noch meer een man van eer.
Sganar. Dat wyst sijn selfs; wel nu treet in die deur mijn Vrienden,
    Dat Niemant uyt en gaet, weest daer wat naeuw nae siende,
    (935) Men sal u luy voldoen volkomen, tot een duyt,
    Maer laet uw’ oogen niet door giften steecken uyt.
Comm. Hoe wy, die ’t Edel regt met ons gesach omvatten....
Sganar. Die reden strecken niet Heer, om u Ampt te schatten,
    Ik sal mijn Broeder hier doen komen heel geswint,
    (940) Dat u Flambeu alleen my ligt, ik ben wat blint;
    Dien noyt vergramden man gaen ik met nieus verblyden.
    Holla.



Ariste, Sganarelle.

Arist.       Wie daer? Hoe Broer soo laat, en buytens tyden.
Sganar. Hier Jonck-heer hoog bejaert, hier schonen handelaer,
    Men sal u laten sien wat aerdigs, ’t is heel raer,
Arist. (945) Hoe dat?
Sganar.                     Ik brengh altans u wonder nieuws te hooren,
Arist. Wat dog?
Sganar.             Eerst bid ik u, Waer is tog Leonore?
Arist. Wel waerom dat gevraegt, sy is naer mijn vertrou*
    Ter bael by haer Vriendin.
Sganar.                                 Ha, Ha, kom volgt my nou,
    Het bael waer op sy is sult ghy haest sien naer desen.
Arist. (950) Wat hebt gy hier me voor?
Sganar.                                                 ’t Is seer wel onderwesen,
    Te leven soo wat straf als ick, en is niet goet,
    Men wint met sachtigheyt hun Geest, en hun gemoet;
    De Grendel, noch het Slot, de sorgh noch ’t misvertrouwen,
[p. 36]
    En brengen niet de deugde in Dogters nog in Vrouwen,
    (955) Wy brengen haer tot quaet, door so veel straffigheyt.
    En ’t vrouwelijk geslagt bemint de Vryigheyt,
    Voorwaer sy wel geswint u sotte dwalingh leerden,
    Waerom dat haer de deugt soo ras de ruch toekeerden....
Arist. Waer paelt dit spreeken aan? Waer toe dit onderhout?
Sganar. (960) Gae heen mijn Ouwer Broer, het is u lang gebrout;
    Voorwaer ick wenste niet om twintig Pistoletten,
    Of gy en had die vrugt van uwe sotte wetten.
    Men siet wat in die twe ons leer heeft voort gebragt,
    d’Een volgt de Vryer nae, en d’ ander hem veragt.
Arist. (965) Indien ghy ’t raetsel niet ontvout wat klaerder Heere....
Sganar. Het Raetsel is, dat sy ter bael is tot Valere,
    Dat ick van dese naegt haer heb sien derwaerts treen,
    Ei nu op dese uyr vast dansen met hun tween.
Arist. Wie?   Sganar. Leonoor.
Arist.                                       Hout op, ik bid u met dat gecken.
Sganar. (970) Ik spot kost dat gespot, meer spottery bedecken;
    O slegten bloet: ik seg, en seg het nogmael, Hoor!
    Valere heeft als nu tot sijnent Leonoor,
    Nog meer, sy wedersijts malkander trou beloofden,
    Lang eer hy Isabel met sijn gedagten roofden,
Arist. (975) Die reden van de schijn die schelen veel; door dien...
Sganar. Nog en gelooft hy ’t niet, schoon ik het heb gesien:
    ’k Werd rasende voorwaer; de Vryheyt is de Moeder
    Van Leonoors verderf Arist. Hoe dan! gy wilt mijn Broeder..
Sganar. Ik wil ter werelt niet, volgt my alleen slegs nae,
    (980) U geest sal soo aenstonts voldaen sijn, tot u schae.
    Besiet dan of ick lieg, en of sy niet met eeden,
    Tot trouwen sijn verpligt, meer als een Jaer geleden.
Arist. Voorwaer ’t heeft weynig schijn, dat sy haer selven sou,
    My ongevraegt, soo vroeg verpligten tot die trou,
    (985) Ick die in alle dingh heb se’ert haer kintsche Jaeren,
    Betoont dat wy beleeft, en haer voldoende waeren,
    En die wel Hondertmael, met reden heb geseyt
    Noyt eens belet te sijn, in haer genegentheyt
Sganar. Wel u gesigt sal selfs bekennen dat het waer is,
    (990) Ik hebber al gestuert Notaer’ en Commissaris;
[p. 37]
    Wy hebben groot belang dat d’egten staet herstelt,
    Eer ’t langer draelt, haer eer die nu leyt neergevelt;
    Want mijn geloof is niet dat gy soo swak sout wesen,*
    Te willen trouwen (met soo’n grooten schantvleck) desen;
    (995) Indien ghy niet en hebt veel reden, die u van
    Het qualijck spreekent volk haer tongh behoeden kan,*
Arist. Neen, neen, ’k sal nimmermeer, soo swak sijn, ik seg ditte;
    Te willen een gemoet niet met haer wil besitten;
    Maer egter ik geloof het niet.....   Sganar. Onnutte reen,
    (1000) Die twistsaeck sou de nacht wel duren, gaen w’er heen.



De Commissaris, de Notaris, Ariste, Sganarelle.

Comm. Men moet hier geen gewelt of dwang te werke stellen
    Mijn Heer, en soo uw’ wil naer die van haerluy hellen,
    U toestant hier ter stee kan hun vernoegen; Want
    De wensch der Jonge luy strekt tot den egten bant,
    (1005) Valere heeft alreets belooft met onderschryven,
    Dat sy die by hem is, sijn vrou sal eeuwig blyven.
Arist. De dogter...
Comm.               Is in huys en wil daer uyt niet gaen
    Voor dat ghy ’t Huwelijck sult hebben toegestaen.
De Commissaris, Notaris, Sganarelle, Ariste
Valere, in ’t Vengster.
Valer. Neen Heeren, niemant sal niet eer hier binnen komen,
    (1010) Voor dat ik alle bey u toestaen heb vernomen,
    Gy weet wie dat ik ben, en heb mijn plicht betoont,
    In ’t teek’nen van mijn hant op ’t bladt, u reets vertoont,
    Indien u meningh is ons trouwen goet te vinden
    U handen kunnen het verseck’ren, als haer Vrinden.
    (1015) Soo niet, maeckt dan vry staet, van my veel eer met kragt
    Te Dooden eer ghy krygt die schoonheyt uyt mijn magt.
Sganar. Neen, wy en tragten niet van u haer af te trecken;
    Niet beter weet hy nog of Isabel is ’t, wecken
    Wy hier mijn Broer niet op.*  Aris. Is’t Leonoor mijn Heer....
Sganar. (1020) Swygt stil.   Aris. Maer....   Sganar. Weest te vreen.
Aris. ’k Wil weten of....   Sganar. Nog meer,
    ’k Seg dat gy swygen sult.
Valer.                                     Maer wat ons kan weervaren.
[p. 38]
    Mijn trou heeft Isabel, en ick heb weer de haere,
    En tusschen my en haer is geen soo groot verschil,
    Datmen’t met reden kan beletten, schoon men wil.
Arist. (1025) Maer broeder naer hy segt.....
Sganar.                                                   Swygt dog en dat om reden,
    Ik sal de heele saeck aenstonts u klaer ontleeden.
    Wy staen het beyde toe dat gy de man, en al
    Sult sijn van diemen nu tot uwent vinden sal.
Comm. Met die bepalingh dan wert alles hier beslooten.
    (1030) Met een moet gy u van ’t gesag van Voogt ontblooten;
    Daer teeckent, door haer selfs sult gy de gront verstaen.
Valer. Daer op stae ick het toe.
Sganar.                                   ’t Staet my ten hoogsten aen:
    Het lachen kom haest by. Daer wilt het onderschryven,
    d’ Eer is aen u!   Arist. Waer toe al dit onnut bedryven.....
Sganar. (1035) De Koekoek wat sal’t sijn, schrijf simpelen putoor,
Arist. Hy spreekt van Isabel, en gy van Leonoor.
Sganar. Wel zijt gy niet te vreên, dat gy haer met hun beyen
    Laet trouwen, schoon sy ’t is, en sonder tegen stryen?
Arist. Iae tog.
Sganar.         Wel teykent dan, ’k ben nevens u gerust.
Arist. (1040) Ik ben verblint hier in
Sganar.                                           ’k Sal maeken u bewust.
Comm. Wy komen soo weerom.
Sganar.                                       ’k Sal nu de kloen ontwarren.
    Van ’t raetsel tot u leet.



Leonoor, Lisette, Sganarelle, Ariste.

Leon.                                 O pijn! die Ionge narre,
    Wat viel hun onderhout my moyelijck en swaer,
    Ik ben het bal ontvlugt, en dat alleen om haer.
Lisett. (1045) Een yeder soeckt by u sig aengenaem te maecken.
Leon. ’t Is onverdraegchelijk, en waerdig om te laecken.
    Ik agt wel tienmael meer ’t onnoselst onderhout
    Als al die reên van niet, en hun onnutte kout;
    Zy denken, dat het al moet swigten voor haer Zeden,
    (1050) En hebben uytgedrukt de Welgevoegste reden.
    Wanneer sy met een stem seer moedig, nu, en dan,
[p. 39]
    Gaen schimpen op de min van een grijshayrig man;
    En ick neem meer vermaek in sulke grijse haeren,
    Als in die sotte vreugt van hunne gulle Iaeren:
    (1055) Maer sien ik daer niet staen....
Sganar.                                                   Soo is het toegegaen;
    Ha, Ha, daer komt sy met haer dienstmaegt aengegaen.
Arist. Wel Leonoor, met reen, mag ik mijn selfs beklagen;
    Gy weet wel of ik u oyt dwong van al mijn dagen,
    En Hondertmael niet swoer, belooft heb en geseyt,
    (1060) Dat ik liet aen u wil volkomen vryicheyt.
    Maer onderwijl u hert, misprysende ’t verrigten,
    Gaet sig my onbewust aen min, en trou verpligten;
    Dan ik beklaeg geensints mijn oversoet onthael,
    Maer u verrigting snoot ontstelt my t’eenemael,
    (1065) En ’t is voorwaer een daet die noyt in ’t minst verdienden
    Hem die u liefden droeg, de beste van u Vrienden.
Leon. Ik weet niet waerom ghy ons dit te vooren leest;
    Maer denkt, dat ik nog ben die ’k altyt ben geweest;
    Dat niet ter werelt kan mijn agting t’u waerts mind’ren
    (1070) Dat yders anders min my kan ten hoogsten hind’ren,
    En dat, indien gy wilt voldoen mijn wil, die hant
    Op morgen binden sal met u een heyl’ge bant.
Arist. Wel waer op bout gy dan die reden vol oneere....
Sganar. Komt gy niet uyt het huys te voorschijn van Valere?
    (1075) En hebt gy niet vertelt u liefde voor en naer.
    En dat gy hebt gebrant om hem meer als een Iaer?
Leon. Wie heeft u tog soo braef geteeckent af mijn Vryen?
    Wie heeft mijn een gekrenkt met die bedriegeryen?

Isabelle, Valere, Commissaris, Notaris, Ergaste, Lisette, Leonoor, Sganarelle, Ariste.

Isab. Mijn Suster ik versoeck quijtscheldingh op het lest,
    (1080) Schoon ik tot mijn behout u eernaem heb gequest;
    Het naekende Verdriet van veel gedreygde plagen,
    Heeft my aenstonts geperst die eerloosheyt te wagen.
    U voorbeelt dat verwyst een aenslag soo vol smaet;
    Maer ’t lot onthaelt ons heel verscheyd’, u goet, my quaet.
    (1085) Voor u geen onschult Heer en stel ik voor u oogen,
[p. 40]
    Ik heb u meer verpligt, als ik u heb bedroogen;
    Het schijnt dat onse trou om hoog was onvoorsien,
    Ick kenden my onwaert mijn hant u aen te bien*
    Ick heb eer goet gedagt, te trouwen met een tweeden,
    (1090) Als met een onverdient gemoet, in d’ egt te treden.
Valer. Voor my ik steller in mijn hoogste lot en eer.
    Soo ik mijn Bruyt ontfangh uyt handen van mijn Heer
Sganar. Al sagt mijn Broer gedult, wil dit voor soet verdouwen,
    U eygen handeling heeft u dit leet gebrouwen:
    (1095) Maer ick beklaeg u ramp met smert, in dit geval,
    Datmen om dat bedrog u niet beklagen sal.
Liset. Voorwaer wy danken hem voor ’t wel doen met malkand’ren,
    Want d’uytslag van sijn sorg strekt tot een schrik voor and’ren.
Leon. Ik weet niet of die trek wel prysens waerdig is,
    (1100) Maer wel dat voor het minst die niet te laeken is.
Ergast. Te sijn een Horenbeest heeft hem sijn lot gebrouwen;
    Maer tot sijn troost hy is een Koekoeck voor sijn trouwen.
Sganar. Neen mijn ontsteltenis is boven maten, want
    Die groote trouloosheyt verbeystert mijn verstant,
    (1105) En mijn geloof is niet, dat een van plutoos klerken
    Soo overstout kan sijn, als dit deurtrapte Verken,
    Die hant had ik voor haer wel in het vuyr gedout;
    Ellendig die voortaen sig op een vrou vertrout,
    De beste en is niet waert het alderminste prijsen,
    (1110) ’t Is een geslagt, geteelt om ’t aertrijk te verwysen;
    Ik stae voor altijt af die strenge geessel-roe,
    En uyt een hert opregt, ’k wens haer den drommel toe.
Ergast. Goet.
Arist.           Gaen wy naer mijn huys, kom aen mijn Heer Valere,
    Wy sullen tragten al sijn haet te doen verkeren,
Lisett. (1115) Indien gy een’ge mans, boos en quaetaerdig kent,
    Vergeet niet dat ghy die by ons ter schoolen sent.

EYNDE.
Continue

Tekstkritiek:

p. 2 De Notaris er staat: DeN otaris
vs. 19 niet er staat: ni et
vs. 43 Uytmuntentheyter staat: Uytmententheyt
vs. 55 gecken, er staat: geken, met een omgedraaide g
vóór vs. 75 tegen toegevoegd, naar de Franse tekst: Léonor, à Isabelle.
vs. 179 Dat’s er staat: D’ats
vs. 196 Iuffers er staat: Iuffert
vóór vs. 263 Ergaste er taat: Egaste
vs. 602 verkracht, er staat: verracht,
vs. 860 geeft er staat: geeft.
vs. 947 vertrou er staat: vertrou
vs. 993 sout er staat: sou ’t
vs. 996 spreekent er staat: spreeken ’t
vs. 1019 niet er staat: met
vs. 1088 kenden er staat: kend en