Pieter Bernagie: Het huwelyk sluyten. Amsterdam, 1685.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton008930 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[p. 1]

HET

HUWELYK SLUYTEN;

BLYSPÉL.

[Vignet: Latet quoque utilitas.]

t’ Amsterdam,*

By ALBERT MAGNUS, op den Nieuwendyk,
in den Atlas, by den Dam. 1685.

Met Privilegie.

[p. 2: blanco]

[p. 3]

COPYE

Van de

PRIVILEGIE.

DE Staten van Hollandt ende Westvrieslandt doen te weten. Alsoo Ons vertoond is by de tegenwoordige Regenten van de Schouwburgh tot Amsterdam. Dat sy Supplianten sedert eenige Jaren herwaerts met hunne goede vrinden hadden gemaeckt en ten Toonele gevoert verscheiden Wercken, soo van Treurspelen, Bleyspelen als Kluchten, welcke sy lieden nu geerne met den druck gemeen wilden maecken, doch gemerckt dat dese wercken door het nadrucken van anderen, veel van haer luyster, soo in Taal als Spelkonst souden komen te verliesen, ende alsoo sy Supplianten hen berooft souden sien van hun bysonder oogwit om de Nederduytsche Taal en de Dichtkonst voort te setten soo vonden sy hun genootsaakt, om daar inne te voorsien, ende hen te keeren tot Ons, onderdanigh versoeckende, dat Wy omme redenen voorsz. de Supplianten geliefden te verleenen Octroy ofte Privilegie, omme alle hunne wercken reets gemaekt ende noch in ’t licht te brengen, den tyt van vyftien Jaren alleen te mogen drucken en verkopen of doen drucken en verkopen, met verbodt van alle andere op seeckere hooge peene daer toe by Ons te stellen ende voorts in communi forma. Soo is ’t dat Wy de Zake en ’t versoeck voorsz. overgemerckt hebbende, ende genegen wesende ter bede van de Supplianten, uyt Onse [p. 4] rechte wetenschap, Souveraine macht ende authoriteyt de selve supplianten geconsenteert, geaccordeert ende geoctroyeert hebben, consenteren, accorderen, ende octroyeren mitsdesen, dat sy geduurende den tyd van vyftien eerst achter een volgende Jaren de voorsz. werken die reeds gedrukt zyn, ende die van tyt tot tyt door haer gemaekt ende in ’t ligt gebragt sullen werden, binnen den voorsz. Onsen Lande alleen sullen mogen drukken, doen drukken, uytgeven*en verkopen. Verbiedende daarom allen ende eenen ygelyken de selve wercken naar te drukken ofte elders naar gedruckt binnen den selve Onse Lande te brengen, uyt te geven ofte te verkopen, op de verbeurte van alle de naargedrukte, ingebrachte ofte verkochte exemplaren, ende een boete van drie hondert guldens daar en boven te verbeuren, te appliceren een derde part voor den Officier die de calange doen sal, een derde part voor den Armen der Plaetse daer het casus voorvallen sal, ende het resterende derde part voor den Supplianten. Alles in dien verstande, dat wy de Supplianten met desen Onsen Octroye alleen willende gratifieeren tot verhoedinge van hare schade door het nadrukken van de voorsz. wercken, daar door in geenige deelen verstaan, den inhoude van dien te Authoriseren ofte te advoueren, ende veel min de selve onder Onse protectie ende bescherminge, eenig meerder credit, aensien ofte reputatie te geven, nemaer de Supplianten in cas*daar in yets onbehoorlykx souden mogen influeren, alle het selve tot haren laste sullen gehouden wesen te verantwoorden; tot dien eynde wel expresselyk begerende, dat by aldien sy desen Onsen Octroye voor de selve Werken sullen willen stellen, daer van geene geabbrevieerde ofte gecontraheerde mentie sullen mogen maken, nemaer gehouden sullen wesen het selve Octroy in ’t geheel ende sonder eenige Omissie daer voor te drukken ofte te doen drukken, ende dat sy gehouden sullen zyn een exemplaar van alle de voorsz. werken, gebonden ende wel geconditioneert te brengen in de Bibliotheecq van Onse Universiteyt tot Leyden, ende daer van behoorlyk te doen blyken. Alles op peene van het effect van dien te verliesen. Ende ten eynde de Supplianten desen Onsen consente Octroye mogen genieten als naer behooren: Lasten wy allen ende eenen ygelyken die ’t aengaen mach, dat sy de Supplianten van den inhoude van desen doen, laten en gedogen, rustelyk en volkomentlyk genieten en cesserende alle be- [p. 5] letten ter contrarie. Gedaen in den Hage onder Onsen groten Zegele hier aan doen hangen den XIX Septembr. in ’t Jaer onses Heeren en Zaligmaekers een duysent ses hondert vier en tachtig.


                                                        G. FAGEL.

                                    Ter Ordinantie van de Staten

                                                    SIMON van BEAUMONT.


    De tegenwoordige REGENTEN van de SCHOUWBURGH, hebben het Recht van de bovenstaande Privilegie, voor dit Blyspél, vergunt aen ALBERT MAGNUS, Boekverkoper tot Amsterdam.

                    In Amsterdam, den 12 Maart, 1685.


[p. 6]

VERTOONERS.

WARNAAR, Vader
GEERTRUY, Moeder		 } van Jacoba.
 JACOBA.
 FREDERIK, Vryjer van Jacoba.
JASPER, Oom
FLINK, Knecht		 } van Frederik.
FRANSYN, Meyd
JAN, Knecht		 } van Warnaar.
 MAAKELAAR.
 NOTARIS.
 HOFMEESTER.
Continue
[p. 7]

HET

HUWELYK SLUYTEN;

BLYSPÉL.
________________

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TONEEL.

WARNAAR, GEERTRUY, JACOBA.

GEERTRUY.
WEl vaâr; hoe staatje weezen zo vrolyk?
WARNAAR.
            Dat is niet zonder reden. Zyn hier geen Hoenders, met een Gans gebragt?
GEERTRUY.
                        Ja, en Vleisch, en twee Vaten;
Eén met Fransche en één met Rynsche Wyn.
WARNAAR.
            Môer, waar hebje die gelaaten?
GEERTRUY.
Ze leggen hier noch, om dat ik nergens van wist.
Zyn wy hier Hoenderen, en Wyn gewend? ik meende, dat de Bierdraagers ’er hadden vergist.
WARNAAR.
(5) Hebje ook gezien, of het zegel, dat ik op het spons, en deuvik gat gezet heb, was verbrooken?
’t Is wel meer gebeurd, dat een vaatje, dat t’huys gebragt zou werden, onderweegen op wierd gestooken.
Neen; ’t zegel is noch wel. Maar weeg het vleisch na, daar moet vyf pond zyn, ik heb het van een vreemde Slaager gekocht,
[p. 8]
En zie eens, of die klaauwtjes aan de Hoenders, en die poot aan de Gans passen; ik heb die stil afgesneden. Kyk, ze mogten een verkeerde Gans, of Hoenders, of te weinig vleisch hebben gebrogt.
Dat is wel meer gebeurd.
GEERTRUY.
            Maar Man, wat zal al dit eeten? al deeze toestel? wat hebje in jou gedachten?
WARNAAR.
(10) Wat wonders; iets, datje niet hier* [er staat: niet niet] zult verwachten.
Onze Jacobaas huwelyk werd t’avond geslooten.
GEERTRUY.
            Maar, spotjer niet meê?
WARNAAR.
Neen toch niet; my dacht dat het al tyd wierd, dat ik het dee.
Dunkt het jou ook niet Jacoba?
JACOBA.
            Ja, Vader scheerter de gek meê, en heeft het my al zo dikwils belooft.
WARNAAR.
                        Nou is ’t ernst.
JACOBA.
                                    Zeker?
GEERTRUY.
                                                Maar met wie zalze trouwen?
WARNAAR.
Dat weet ik niet.
JACOBA.
            Docht ik het niet, dat Vader daar de zot meê zou houwen?
WARNAAR.
(15) Ik meen het zeg ik je. Huyl maar niet, je hebt kans genoeg. Peet Aal de koppelaarster, en de Maakelaar, die voor jou om zouden hooren na een man,
Die lustig geld heeft, heb ik flus gesprooken. Ik zei tegen haar luy, dat ik niet langer wachten kan,
Datze zo doende de kortazy zouden verliezen,
Dewyl* ik [p. 9] zelf een man voor myn Dochter zou verkiezen.
Aal zei, datze zo na onzent zou hebben gegaan;
(20) Om my van een ryke fokkert te spreeken, die zy op had gedaan.
Ik heb hem ten zeven uuren geappoincteert; om te zien, of wy dan het huwelyk konnen sluyten.
De Maakelaar zou tusschen beide noch om hooren; die van Aal woond op een hofsteê, nu is hy in de stad, maar gaat morgen wêer na buyten.
JACOBA.
Vader denkt om Frederik niet, die heeft ommers al lang na my gevryd.
WARNAAR.
Ik weet wel watje zeggen wilt. Maar Dochter, ’t is een tyd,
(25) Dat men uit zyn oogen moet zien, en hem aan geen wisje wasjes mag vergaapen.
Of iemand wat mooyjer, of leelyker, ouder, of jonger, is; wat is daar aan geleegen? we zien dat niet als we slaapen;
’s Nachts zijn alle katten graauw, en alle mondjes even naauw. Maar ik heb om Frederik evenwel gedacht;
Hy zal de eerste zyn. Ik verwacht
Hem hier tegen vyf uuren, en ik ben zo ver met jou eens, dat ik hem voor myn schoon zoon zal ontfangen;
(30) Indien de andere niet meer geld hebben; zie, daar zal het alles aan hangen.
Geld is de boodschap, dat is het kruyd, daar men de botter, en alle dingen om koopt;
Dat is de reden, daar het alles om draaft, en om loopt.
By ’t goud is alles maar drek. Schoonheid verliest de glans, ja wat kan niet veranderen?
Goede vrienden worden kwaaden, en haaten malkanderen.
(35) Het goud, alleen het goud is van verandering vry,
Het houd vast zyn kouleur, en waarde, al is ’t over honderd duyzent jaar, daar is een dukaatje, dat ik by
[p. 10]
Myn overbestevaâr heb gevonden, en die had het van zyn overbesje gekreegen,
En die had het lichtelyk vander, over, over, over, over, over bestemôer, kyk, ’t is noch even goed, daar is niet tegen het goud op te weegen;
’t Word alle dagen beter. Die dukaat, is nu al zo oud,
(40) En ik kander van de Schachchers noch opgeld op krygen. O! dat edele goud
Heeft het gebied over alle dingen; alles is het geld gehoorzaam, deugd, schoonheid, goede naam, eer, en hoe het ook mag zyn geheeten.
Die hedendaags geld heeft, word schoon, geleerd, wys, krygt een goede naam myn Dochter; wel te weeten.
Je kunt alles worden, alsje maar geld hebt; wees jy dan wys,
Volg jy je Vaders raad, en houdje waar wat op prys.
(45) Je kunt nou met één ja woord, en met slaapen meerder winnen,
Alsje misschien in twintig jaar zoud doen, met eenige neering, watje ook moogt beginnen.
Als men op een reys gaat, die maar twee, of dry dagen duuren kan;
Voort verzietmen zich van provizie, en eeten. Leer jy hier van;
Ons leven is een groote reys, verzie jy jou tegen den ouden dag.
JACOBA.
            Zo ’t Vader niet kwalyk zou neemen,
(50) Ik zou ook wat zeggen.
GEERTRUY.
            Ik heb ook vry wat in ’t kapittel te brengen.
WARNAAR.
                        Je meend te teemen.
GEERTRUY.
Zegje Vader datje hem te zeggen hebt; ik zal eens in de keuken moeten gaan;
Maar ik kom voort wêer, tegen die tyd hebje wel gedaan.


[p. 11]

TWEDE TOONEEL.

WARNAAR, JACOBA.

WARNAAR.
WAt hebje te zeggen?
JACOBA.
            Vader, in het trouwen, moetmen wel meest zien op een goed genoegen;
Na humeuren, die zich wat na malkanderen zouden voegen.
(55) ’t is wel waar, dat het goud, of het geld een schoone zaak is, datmen daar alles om koopt;
Maar wat helpt het geld, als man, en vrouw samen zo leeven, datmen ten huyzen uit loopt.
Hebt zo veel geld alsje wild, noch zulje tot armoe konnen geraaken,
Het kanje ontstoolen worden, je kond het op Zee verliezen, en duyzend dingen zynder, die een mensch behoeftig konnen maaken.
WARNAAR.
Hoor Jacoba, of jy hier noch zo lang staat
(60) Te hakketeeren, ’t is vergeefs; ’t is verlooren gepraat,
Je moet myn zin doen, of ik zalje niet laaten trouwen;
En ik weet, datje ’t evenwel noch gaerne eens doen zoud. Ik zalje een goed man verzorgen, ik beloof je, dat ik myn woord zal houwen.
Ik heb hier de Notaris, en een hofmeester ontbooden, ik verwachtze alle oogenblik; maar ik moet
Jou noch iets zeggen. Jy wilt nou hebben, datmen zo veel onkosten doet;
(65) Daar moet juist een maaltyd zyn, en een hofmeester, heb jy altyd gezegt, als jou Huwelyk werd geslooten;
Ik heb jou hoofd gevolgd, hoe zeer het my tegen de borst mogt stooten;
Maar jy zult de kosten betaalen, gelyk ik altyd heb gezegt;
[p. 12]
Ik zal het aftrekken van dat geld, dat jy vanje Peet geërft hebt; ik mag het doen, en met recht.
Jy mogt het laaten. Wat hoef je zo veel wisje wasjes te maaken?
(70) Of beel jy luy kleuters jou in, datje evenwel niet by jou Bruygom te bed zoud raaken?
Wat het men te doen, met die Speelnoots, en al dat gezwier?
Datmen, behalven de Ouders, twee van de naaste vrinden nood, ja, al was ’t noch vier;
Dat kan ik verstaan. Maar zo veel gesnor! een potje raapen,
En daar mêe slaapen.
(75) Toen ik met jou Moeder ben getrouwd,
Hadden wy een schootel sla, en een Schapen bout.
JACOBA.
Vader, zo myn Huwelyk met Frederik voort gaat, ben ik te vreeden,
’k Zal het betaalen; maar anders zal ik’er niet een duyt toe geeven, ’t was ook tegen alle reden....
WARNAAR.
’t is wel; zo ’t een ander is, zal ik bedingen, dat de Bruygom my de onkosten weeder goed
(80) Zal doen; dat hy Bruyloft, Huwelyksluyten, en alles betaalen moet.
JACOBA.            Fransyn luystert.
Maar Vader....
WARNAAR.
            Al genoeg! dit kleuter.... ik heb wat anders te doen, ’t is toch verlooren,
Ik zalje niet voor myn Dochter kennen, zo je niet na my wilt hooren.


DERDE TOONEEL.

JACOBA, FRANSYN.

FRANSYN.
NOu staje schoon.
[p. 13]
JACOBA.
            Heb jy het gehoord Fransyntje?
FRANSYN.
                        Altemaal.
JACOBA.
Wat raad? ik ben zo ontsteld, dattet werk heeft, dat ik myn adem haal.
FRANSYN.
(85) Zo Flink de knecht van Frederik mêe komt, is’er geen zwaarigheid, die zal wel iets verzinnen,
Ik zal hem alles zeggen dat hy by de Maakelaar gaat. Wy zullen een spulletie beginnen.
Maar ik hoorje Vader; laat my hier alleen, ik moet eens zien,
Of hy tegen my iets zeggen zal, en indien
Hy der van spreekt, zal ik ook vry wat hebben te zeggen.
Jacoba binnen.
FRANSYN veegt, en zingt:
(90) Ik en wil geen ouden man trouwen, om duyzend gulden, &c.


VIERDE TOONEEL.

WARNAAR, FRANSYN.

WARNAAR.
Fransyntje, ik heb achter al na jou gezocht.
FRANSYN.
            Wat belieft Sinjeur? ik mogt de vloer zo niet zien leggen,
Juffrouw zei, datter volk zou komen.
WARNAAR.
            Volk komen! wel myn Dochter is de Bruyd,
t’Avond werd het Huwelyk geslooten.
FRANSYN.
            Dan is het loopen uyt.
[p. 14]
WARNAAR.
Daar hebje gelyk in. Maar Fransyn, onze Jacoba houd veel vanje; zietze te beweegen,
(95) Datze de oudste neemt; kyk, ik geloof dat die de rykste is. O! die Heer is jou zo genegen,
En hy is zo mild.
FRANSYN.
            Ja, ik denk gelyk al die oude payjen.
WARNAAR.
                        Neen, zo hy raakt tot dat geluk,
Ik wed, hy geeft jou noch wel een Bruyloft stuk
Van.... van....
FRANSYN.
            Van twee blauwe nieten. In elke hand één.
WARNAAR.
                        Neen, ik zeg, wel van een halve Ducaton.
FRANSYN.
                                    Wel daar zoumen noch wat om doen, hoe is hy geheeten?
Als ik het’er aan zou raaden, zo diende ik zyn naam wel te weeten.
WARNAAR.
(100) Ik weet die zelf noch niet. Peet Aal heeft hem op gedaan.
FRANSYN.
Hoe oud is hy wel?
WARNAAR.
            Ik weet dat zo heel perfekt niet.
FRANSYN.
                        ’t Komt op een Jaar, of twintig niet aan.
WARNAAR.
Wel dan geloof ik, dat hy, maar een jaar, of 20 onbegreepen, wat over de vyftig is.
FRANSYN.
Maar Sinjeur, ik had van myn leven niet gelooft, dat jy jou Dochter, aan zo een ouwe kaesjaager zoud geeven.
Maar indien ze wys is, zo zal z’er niet verbinden, met zo een ouden bloed.
[p. 15]
(105) Al had hy al het waerelds goed.
Trouwtze hem eens, ze zal hem, al haar, of zyn leven moeten houwen.
Daar is geen kans, om wêer t’ontrouwen.
Hoe meenig raakt het geld haast kwyt,
En moet dan noch haar jonge tyd,
(110) Met zulk een oude gnorhaan leeven?
Wie zou niet voor zulk trouwen beeven?
WARNAAR.
Fransyn, ik beken, dat ik zulk een zot, los, en onbedacht,
Zulk een onnozel antwoord, van jou niet had verwacht.
Een oud man heeft zyn vrouwtje veel liever, en zal meer zorge draagen,
(115) Dat hy zyn jonge wyfje mag believen, en behaagen,
Als die jonge melkmuylen; die bengels, die vaak
Alleen neemen alle pleizier, en vermaak.
De liefde van die lobbese is los, gelyker ’er zinnen,
Die stroo Jonkertjes, wat weeten die vande kost te winnen?
(120) Als ’er wat te verteeren, te gast te gaan, of zo uit te ridderen is, dan zynze gaauw.
Een oud Man zal alleenig naauw,
Een goede mond vol eeten, of drinken konnen,
Of hy zal de helft aan zyn jonge wyfje gonnen;
O! die liefde blyft stantvastig staan,
(125) Ja groeyt noch alle dagen aan:
Een jonge Vrouw heeft een Koninginne leven,
Als zy ’er met een oud man in ’t Huwelyk gaat begeeven.
FRANSYN.
Ja, dat beken ik, ze hebben een Keuninginne leven, want ik heb wel gehoord, de Keuninginnen slaapen de meeste tyd alleen, meenje ’t zo niet Sinjeur?
Maar zonder lachchen. Ik wed, de meeste Juffers kiezen, veur
(130) Zo een oude ryke man, een jong kaerel,
Fluks op zyn kooten, als een paerel,
Al had hy niet een kleed aan ’t gat,
[p. 16]
’t Kleed kan men koopen.
WARNAAR.
            Als men geld heeft. Of krygenze dat zo inde slaap?
FRANSYN.
                        Heeft men het niet, men kan het samen winnen; maar geen schat
Kan ooit een gryze jeugdig maaken.
(135) Hy mag door pruyk, en and’re zaaken,
Die hier toe dienen als een kleed
Vol garnituuren, ja ik weet
Het alles niet, wat jonger schynen,
Maar deeze jongheyd zal verdwynen,
(140) Wanneer men hem ontkleed, de pruyk afzet, en na het bed zal gaan,
Dan is die jeugdigheid gedaan.
Hoe moet het Bruydje dan staan kyken,
Dewyl hy eerder zou gelyken,
Haar Vader, ja haar Bestaevaâr;
(145) Als Bruydegom. Sinjeur, voorwaar....
WARNAAR.
Doe jy maar dat ik jou belast, je zult het je niet beklaagen;
En zyt verzeekerd, dat ik wel zorg voor myn Dochter zal draagen.
FRANSYN.
Sinjeur, maar hy is zo oud.
WARNAAR.
            Wat raakt jou zyn ouderdom, hoe staje zo zot Fransyn?
Raa jy het Jakoba maar aan, hy zal haar Bruydegom zyn,
(150) Jy zult’er niet mêe te bed. Daar komt Jan, ik heb hem wat te zeggen, maakt dat alles metter haast gedaan werd.
FRANSYN weggaande zingt:
        s’Nags, als ik my in het bed, eensjes om zal keeren,
    Dan roept die oude koude Man, ach! je doet me zo zeere. &c.


[p. 17]

VYFDE TOONEEL.

WARNAAR, JAN.

WARNAAR.
DIe Vrouwluy! die Vrouwluy! Natura! Natura!
Jan, daar zal flus een hoope Volk komen, Hofmeester, en diergelyke gasten,
(155) Zie, die zyn gewend alles, als eygen aan te tasten,
Ze hebben Haviks, en Arends klaauwen, al watze in ’t gezigt krygen is had,
Daarom dienje, met honderd oogen toe te zien.
JAN.
            Sinjeur, ik heb’er maar twe.
WARNAAR.
                        Plompert, hebje dat zeggen noch niet gevat?
Ik meen, datje scherp toe zult zien.
JAN.
                                    Dat zal ook niet konnen lukken.
Sinjeur weet wel, dat ik wat stik ziende ben.
WARNAAR.
                                        Jan, ik zegje, laatme die nukken.
(160) Zie zo veel alsje kunt, en maak, datje op het schenken past,
Alswe aan de tafel zitten; maar zie toe, datje aan niet één gast
Eén droppel schenkt; voor datje jou naam vyf, of zes maal zult hooren;
En schenk dan maar even boven de knopjes. Je moogt’er op passen; ik zeg het je te vooren.
Spoel geduurig de glazen, en laat’er dan zo een half voetje water in. Tegen de Bruyloft zal ik beter zorge draagen, en my van een Schotsman verzien.
JAN.
(165) Waarom Sinjeur?
[p. 18]

WARNAAR.
            Die zalder niet verstaan, voor datze een reys acht, of tien
Hebben geeyscht. Daar zyn Kaerels die zo geduurig niet doen als schenken;
Ze laaten de glazen niet een oogenblik staan; ze moeten denken,
Datmen een wyn pers in de kelder heeft, en datter zo een voedervat aan ’er elleboog gebonden is.
Veel drinken is ongezond, ik hou dat voor gewis.
(170) Drie glaasjes, en die zuyver uyt gedronken,
Dat kan gaan, maar dan moetenze even boven de knopjes zyn geschonken.
Het eerste is een glaasje voor de gezondheid, het tweede voor de smaak,
Het derde een slaap dronk, de rest kan niet dienen tot vermaak;
Want komt het vierde, dat is een glaasje van baldaadigheid, en het vyfde van schreeuwen, en van raazen,
(175) Het zesde van dolligheid; en komen’er noch meer glazen,
Dat is om te vechten. Lees Franciscus Heermans goude Anotatien. Men hoord alle dagen exempels genoeg. De wyn zulje me daar leggen, in myn gezigt;
Daar zal het Schenk tafeltje staan, en daar het licht.
Jy luy zoud anders wel uit drinken, dat ik van de gasten verspaarde;
’t Is wel eer gebeurd, dat een knecht dat heel fyntjes achter de rug van zyn Meester klaarde.
JAN.
(180) Wel Sinjeur, ik zal het doen, gelyk als jy heb belast.
WARNAAR.
Fransyn, Fransyn! maak datje het spit aan legt, en datje der ter deegen op past.


[p. 19]

ZESDE TOONEEL.

FRANSYN, WARNAAR.
FRANSYN.
SInjeur wat zal het spit aan doen? je weet ommers niet, of het voort zal gaan.
WARNAAR.
            Daar hoef jy niet voor te vreezen.
Zorg maar dat het eeten tegen negen uuren gaar genoeg mag weezen;
Dan zullen we, met de Bruyd, en Bruygom aan gaan zitten; zo het met d’een
(185) Niet lukken wil, zo gaat ’er d’ander me heen:
Daar zynder wel drie, of vier. Onze Jacoba heeft een open molen, met een gigau. * Doe open.
Daar is de Hofmeester. Waar blyfje?             * Word geklopt.


ZEVENDE TOONEEL.

HOFMEESTER, WARNAAR, FRANSYN.

HOFMEESTER.
            Ik kom noch geloopen.
WARNAAR.
t’Avond zullenwe, met ons twintigen eeten, de spys zal zo aan het vuur.
Wat zullen we best na zetten? maar het moet’er zyn binnen anderhalf uur.
HOFMEESTER.
(190) Ik zal het je zeggen, Myn Heer, altyd één schotel, met... laat zien... daar zullen der twee moeten weezen;
Met Spritsen.
WARNAAR.
            Wat tuig is dat? die naam heb ik myn leven in de Almanak, noch in het kokeboek niet geleezen.
[p. 20]
HOFMEESTER.
’t Is een gebak van Botter, en Suyker, en Meel.
FRANSYN, tegen de Hofmeester.
            Hy houd hem zo slecht, meenje, dat hy dat niet en weet?
WARNAAR.
                        Als men bakt dan kan men niet by den haart,
Ook is het te laat om te beslaan: bedenk wat anders met een vaart.
HOFMEESTER.
Ik zal my eens bedenken.
FRANSYN.
            Jy meugt wel zwygen,
(195) Want het is verlooren. Hy zal geduurig wat zeggen, al noemje al wat in de heele Stad is te krygen,
Hy vraagt het maar, om dat hy tegen de Vrinden zou kunnen zeggen: vraagd de Hofmeester, hoe ik myn best heb gedaan,
Om een na-gerecht te vinden. Ik heb zyn oogmerk al verstaan.
HOFMEESTER.
Twee schotels, met pistasjes.
WARNAAR.
Ik geloof, datje zot word, wat heeftmen aan die wisje wasjes?
(200) Die zyn ook ontydig, ’t is niet in de vasten, verzin
Wat anders.
HOFMEESTER.
            Daar schietme wat in,
Dat had ik vergeeten! twee schootels met appelen Chinaas.
WARNAAR.
            Die zynder niet te bekomen.
HOFMEESTER.
Ik zalze je beschikken.
WARNAAR.
            De fleur is’er van weg; ’t is buyten tyds, dan mag ik ze niet
[p. 21]
HOFMEESTER.
                        Jy hebt gelyk, ik geloof, dat hy voor heeft genomen,
Alles tegen te spreeken. Wilje Hansciovis? of Kavejaart?
WARNAAR.
(205) Die stinkende Spaansche zeep! die bedurve vis! waar wouje ze nou krygen? of iemand most een beschimmeld restje hebben bewaard.
Fransyn, voort leg het spit aan, waar wachtje na.


ACHSTE TOONEEL.

WARNAAR, HOFMEESTER.

HOFMEESTER.
FRuiten wilje niet, dat weet ik wel. Zet dan Confituuren.
WARNAAR.
Weetje anders niet? dat zyn zotte kuuren,
Ik mag geen zoetigheyd, dan kryg ik tandpyn; ook zyn het geen Portugeezen, die ik tracteeren zal.
(210) Waarender noch Aardbayjen.
HOFMEESTER.
            De Kaerel is mal.
Aardbayjen, nu in ’t najaar! waar zou men die beloopen?
WARNAAR.
Weetjer, zo ga daatlyk heen, om ze te koopen,
Ze kunnen niet te kostelyk zyn.
HOFMEESTER.
            Dat moet ik eens zien. Ik geloof... dat... stil.
Ik bedenk daar iemand, dieze noch heeft; en hy zalze geven Sinjeur; by aldien iemand een Dukaat voor een kopje geeven wil.
WARNAAR.
(215) Ik zou het hem gaerne geeven, als het in de tyd was; maar, ze zouden nu toch geen aard hebben. Ik heb al wat uytgevonden;
Botter, en Kaas; dat ’s recht een Hollands banketje: ik [p. 22] heb een Tesselaar die my van Tessel is gezonden.
Je zult achter noch wel wat vinden, stel maar order.
HOFMEESTER.
            Wel, als jy het zo verstaat,
Ik moet te vreden zyn; ik zie toch, datje jou zin volgt, en niet hoord na onze raad.
Wil ik de Wyn vast opsteeken?
WARNAAR.
            Daar zullen we noch, als ’t jou belieft, een oogenblik mede wachten.
HOFMEESTER.
(220) Ik zal flus eens heen, en wêer moeten gaan op een plaats, daar we nou al twee nachten
Geweest zyn, ’t is een Bruyloft.
WARNAAR.
            Als je gaat
Zo zeg het me, dat ik jou het vaatje eerst opsteeken laat.


NEGENDE TOONEEL.

WARNAAR, JAN, HOFMEESTER.

JAN.
SInjeur daar is een Man, die zeid, dat hy Mobaris, of Notaris hiet, en dat hy jou moet spreeken.
WARNAAR.
Laat hy binnen komen. Ga jy maar achter, en zie eens, of ’er iets mogt ontbreeken.


TIENDE TOONEEL.

NOTARIS, WARNAAR.

NOTARIS.
(225) DE Bruygom is hier noch niet, hoor ik myn Heer, ik was al bevreest,
Dat ik te laat zou komen; ik heb tusschen beide op een plaats, of vier geweest.
[p. 23]
WARNAAR.
Ik weet wel, jy luy hebt het heel drok.
NOTARIS.
            Ik kan ook niet heel lang blyven.
Zo’t myn Heer belieft, ik kan ondertusschen wel een Concept van de Huwelykse voorwaarde schryven.

WARNAAR.
Nou schryf al aan. De Practisyns hebben altyd haast, en vindenze ergens Wyn, en gezelschap na ’er zin,
(230) Ze blyven evenwel een uur, of vier zitten. Nu stel het vast in.
Daar legt Papier, en daar staat Inkt.
NOTARIS.
            Maar de Bruygoms naam diende je me wel te zeggen.
WARNAAR.
Die weet ik noch niet. Die de blankste billen heeft zal boven leggen.
Laat de naam open, en schryf alles, behalven dat.
Ik zal het je klaarder uitleggen, op dat je myn meening te beeter vat;
(235) Daar zullen der verscheiden komen, die my zyn aangepreezen,
Die het meeste geld heeft zal het weezen;
Maar minder als dartich duizend guldens doe ik het niet, heb jy ’t verstaan?
NOTARIS.
Ja, ik zal het wel stellen, laatme begaan.
    Compareerde voor my, Jan Willemse, Notaris publiq, by den Hove van Holland geadmitteerd, resideerende tot Amsterdam, de Heer. . . . . . geassisteert, met. . . . . . . . ende Juffrouw Jacoba Warnaarts, geassisteert, met haar Vader, de Heer Warnaar Jansz, alle Comparanten my Notario wel bekend, die. . . . .

WARNAAR.
Stil, stil. Jy leest al voor zyn gat weg. Ik noch myn Dochter kennen de Bruygom, en is hy jou bekend? hoe is ’t meugelyk, dat jy dat kond weeten?
[p. 24]
NOTARIS.
(240) Dat is zo de slenter; myn Heer is je dat vergeeten?
WARNAAR.
Jy luy schryft, en slentert zo veel, vry meer, als jy zelve verstaat. Nou al voort.
NOTARIS.
Myn Heer heeft het voorgaande dan gehoord?
WARNAAR.
Ja, ik heb het gehoord; maar niet verstaan. Doch daar geef jy niet na, als wy het maar onderschryven.
NOTARIS.
De welke verklaaren.....
WARNAAR.
            Stil! Stil! laat blyven.
(245) Hou maar op; je hebtme lang genoeg gekweld.
Schryf het zo als ik in dit memoritje heb gesteld.
Daar zie je myn meening.
NOTARIS.
            Dat ’s goed.


ELFDE TOONEEL.

WARNAAR, NOTARIS, JACOBA komt van de eene, en FRANSYN vande andere zyde.

JACOBA.
VAder, Moeder vraagd, of.....
FRANSYN.
            Sinjeur, daar is Frederik, met zyn Oom.


TWAALFDE TOONEEL.

FREDERIK, WARNAAR, JASPER, NOTARIS, FLINK, FRANSYN.

JASPER.
MYn Heer excuseer ons, dat wy jou moeylyk vallen.
[p. 25]
FRANSYN trekt Flink ter zyde, en praat met hem.
            Flink hoor.
WARNAAR.
                        Myn Heer,
Ik bid spreek daar niet van; ik bedankje voor de eer.
(250) Maar laat ons die wisje wasjes ter zyde stellen, en spreeken van dingen, daar meer is aangelegen.
Myn Heer neem zyn plaats.
JASPER.
            Ik kwam, om je te spreeken van wegen
Onze Cozyn, en je Dochter; myn Heer weet wel, wat ik meen.
WARNAAR.
Zo is’t; met praaten loopt de tyd maar heen.
FREDERIK.
Ik heb myn Heer flus gesprooken, en te kennen gegeeven,
(255) Wat myn oogmerk is.
WARNAAR.
            Ja. Nu moetenwe beginnen, daar we flus zijn gebleeven.
FREDERIK.
Als het myn Heer belieft.
WARNAAR.
            Deeze Huwelykse voorwaarde, zou je eerst dienen te zien.
FREDERIK.
Myn Heer Consenteerd het Huwelyk dan, indien
Dat ik deeze teiken?
WARNAAR.
            Holla! we moeten malkander onze meining wat nader verklaaren,
Maar dit moet veur gaan.
JASPER.
            Neef, die voorwaarde, staat my niet aan. Geen gemeenschap....
FREDERIK.
                        Oom, ik heb myn reeden, om dat te laaten vaaren.
[p. 26]
WARNAAR.
(260) Wat zegje?
FREDERIK.
            Dat ikze zal teykenen, indien het u behaagd.
WARNAAR.
Wacht, wacht een beetje! daar moet noch wat meer worden gevraagd.
Hoe groot is jou kapitaal?
JASPER.
            Myn Heer, hoe veel zou jy, met jou Dochter belooven?
Beliefje dat eens te zeggen?
FREDERIK.
            Oom, zeg het maar, hy is wonderlyk, daar en boven...
WARNAAR.
Wil jy ’t niet zeggen, zo laat het; wat hebje hier dan te doen?
JASPER.
(265) Wie heeft zyn leven gehoord, van sulk onfatsoen?
WARNAAR.
Spit af! Spit af!
NOTARIS.
            Maar Vrinden, je bent te haastig. Wat is’er aan, wie eerst, of lest spreekt? die dingen worden ommers gesecreteert.
JASPER.
                        Somtyds. men zou niet weeten, hoe het met veele is geleegen;
Zo de Notarissen, en der Klerken, wat beter zweegen,
Maar ’t gaat vast, dat jy ’t niet zeggen zult,
Zo lang als jy ’t niet hebt gehoord.
FREDERIK.
            Oom, ik bid, een beetje geduld.
JASPER.
(270) Als jy ’t zo wilt Neef, kom ik zal het ontdekken.
Maar je doet kwaalyk; en zyt waard, datze je begekken.
NOTARIS.
Nu, nu, dat zal wel gaan, zit maar nêer.


[p. 27]

DERTIENDE* TOONEEL.

JASPER, FREDERIK, WARNAAR, JACOBA, NOTARIS, FLINK, HOFMEESTER, FRANSYN.

WARNAAR.
SPit an, spit an.
FREDERIK.
            Als het Oom dan belieft.
HOFMEESTER.
                        Myn Heer....
JASPER.
Myn Neefs middelen zyn in alles, zo die zyn Ouders hem
na hebben gelaaten,
(275) Als die hy zelfs gewonnen heeft....
HOFMEESTER.
            Ik kryg geen gehoor door dat praaten.
Myn Heer?
WARNAAR.
            Jou Neef...
HOFMEESTER.
                        Zal ik de Wyn opsteeken?
WARNAAR.
                                    Neen, neen;
’t Is noch te vroeg.
HOFMEESTER.
            Dan loop ik ereis heen.


VEERTIENDE TOONEEL.

WARNAAR, FREDERIK, JACOBA, JASPER, NOTARIS, FRANSYN, FLINK.

JASPER.
IK zeg dan, Neef heeft in alles één en twintig duyzend gulden;
[p. 28]
Zo aan obligatien, als scheepekennissen; behalven eenige kwaade schulden.
WARNAAR.
(280) Spit af! spit! af! jy hebt al gedaan,
Myn Heer, daar zal niet van vallen, als ’t jou belieft zo kunje wel gaan.
Die minder als dartig heeft, zou ik myn Dochter niet laaten trouwen.
Belief jy der negen op te leggen, zo zal ik het tot morgen in myn bedenken houwen.
JASPER.
Neen toch niet, Neef is my veel meerder waard,
(285) Als dat ik hem, op zo een wys zou zien gepaard.
’t Is geen Osse koop.
NOTARIS.
            Myn Heer....
WARNAAR.
                        Hier valt niet tegen te praaten;
Ik blyf by myn resolutie.
FLINK op het Tooneel komende, tegen Fransyn.
            De droes dan hebben wy weinig tyds.
FRANSYN.
                        Gelyk als ik zeg.
JASPER.
                                    Ik zalder jou by laaten.
FREDERIK.
Myn Heer....


VIJFTIENDE TOONEEL.

WARNAAR, JACOBA, FREDERIK, JASPER, NOTARIS, FLINK.

FLINK.
            MYn Heer; neemje afscheid wat spoedig, ik heb wat bedacht,
Maar je moetje haasten, ik heb weinig tyd, jy doed ver- [p. 29] loore moeite. Zeg, dat jy hem noch zyn bedenken laat tot half acht.
(290) We moeten noch by een Maakelaar gaan.
FREDERIK.
            Myn Heer wy gaan dan, dewyl het jou zo belieft; je kuntje bedenken,
Tot acht uuren, dan kom ik weêr.
JASPER.
            Neef, ik zeg, dat jy jou reputatie daar door zult krenken.
Laat hem loopen.
WARNAAR.
            Hy kan doen wat hem gevalt, en zo als hy ’t verstaat.
FREDERIK.
Juffrouw, gy ziet, met welk een tegen zin....
FLINK.
                                        Ik bidje, datje gaat.


ZESTIENDE TOONEEL.

WARNAAR, NOTARIS, JACOBA.

NOTARIS.
Myn Heer, je waard te haastig; dat kan zo niet lukken.
(295) Als me al te hart trekt, zo raakt het lyntje in stukken.
De oude man wierd kwaad.
WARNAAR.
            Je weet niet waar het my schort. Kom,
Laat ons wat wandelen in de tuyn; daar zal ik jou alles openbaaren. * Anders diende ik hem te schenken, hy loerd op het vaatje. † Ondertussen komt de andere Bruydegom.
* tegen Jacoba.                 † tegen de Notaris.
Einde van het Eerste Bedryf.
Continue
[p. 30]

TWEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

MAAKELAAR, FRANSYN, FLINK, gekleed als een Guinees vaarder, FREDERIK, als een Moor.

MAAKELAAR.
MYn Heer, kom maar in huys. Waar is jou Sinjeur?
FRANSYN.
            In de tuyn; heb jy hem iets noodsaakelyks te zeggen?
MAAKELAAR.
Ja; ik zal maar achter loopen; ’t is een boodschap Fransyntie, daar jou ook al aan geleegen zal leggen.
FRANSYN.
(300) Ik weet het wel. Een Bruygom voor Jacoba.


TWEDE TOONEEL.

FREDERIK, FLINK, FRANSYN.

FRANSYN.
            WEl Flink!
FLINK.
                        De duiker! houje geslooten; kwam het uit
Fransyn, het heele werk was verbruyd.
Wy hebben de Maakelaar omgekocht.
FREDERIK.
            Is hier de andre Vryjer al geweest?
FRANSYN.
                        Neen. Ben jy dat myn Heer? wel hoe kunjet verzinnen?
Wel mag men zeggen, datze listig zyn, die beminnen.
Flink zo verkleed? en jy als een Moor?
FREDERIK.
(305) Stil! me dunkt, dat ik iemand hoor.
FRANSYN.
[p. 31]
Neen, ze komen noch niet.
FLINK.
            Myn Heer, dat de penningen niet onder de dukaaten en raaken.
FREDERIK.
Ik zal daar voor zorgen, en ben maar in angst dat gy het niet wel genoeg zult maaken.
Kunt gy u rol fiks voor plug?
FLINK.
            ’t Was te wenschen; dat de Acteurs op de Schouburg hun rol altyd
Zo fiks maar konden, ik bid, datje daar voor niet bekommert zyt.
FREDERIK.
(310) Mag ik my daar op verlaaten?
FLINK.
Ja. Heb jy jou verguld collocense doosje by je? dat zou veel baaten.
FREDERIK.
Daar is het.
FRANSYN.
            Ik hoor Sinjeur; maakje gereed.
FLINK.
Hy heeft de haak al half in de keel; hy zal vast zyn eer hy het weet.
FREDERIK.
Maar maak niet veel potsen.
FLINK.
            Ik moet een beetje korswyl met hem hebben: je zult zien, dat de Huwelyken negotie zyn, al was ik noch zo beestachtig, het zal hem niet scheelen. Je zult een historie zien, daar de Italiaanse schoorsteen veeger prul by is.


[p. 32]

DERDE TOONEEL.

MAAKELAAR, WARNAAR, FREDERIK, FLINK.

WARNAAR.
(315) MAar heeft hy zo veel geld?
MAAKELAAR.
            Wel te weeten.
Hy is zo eerst uit Guiné gekomen, en had een hand vol goud onder de jongens, op straat te grabbel gesmeeten....
WARNAAR.
Waar heeft hy goud te grabbel gesmeeten? misschien legter noch wel wat.
MAAKELAAR.
Ik zeg, hy zou het gesmeeten hebben, zo ik het niet belet en had.
WARNAAR.
Dat is wat anders.
MAAKELAAR.
            Hy spreekt van goud, of het drek was, en hy acht het, als stront.
(320) Ik was verheugd, dat ik hem vond.
Dat is de Vader.
WARNAAR.
            Welkom myn Heer.
FLINK.
                        Ik bedankje.
WARNAAR.
                                    Ik hoor, myn Heer komt uyt de warme Landen.
FLINK.
Dat’s niet en bruy; op zyn kwaadste genomen, men kan niet slimmer, als verbranden.
Myn Heer, ik zalje zeggen, waarom ik kom. Ik wil trouwen, eer ik myn zelve verloop;
Want ze zeggen, dat hier in Amsterdam hoeren als paer- [p. 33] den zyn, en zo veel, als haf, of muggen in de Zomer.
WARNAAR.
            Ja, daar is ’er al een groote hoop.
(325) Na een wyf om hoorende, is my gezegt,*
Dat gy noch een wakkere meyd, je Dochter te koop hebt.
WARNAAR.
            Te koop!
FLINK.
                        Ja, of ik most het niet recht
Hebben verstaan. Is ’t ook te huur? Maakelaar hoe was het, te huur, of te koop? zie het zou kunnen weezen,
Dat ik my daar in verzinde.
WARNAAR.
            Men verhuurt, noch verkoopt hier geen Dochters.
FLINK.
                        Niet! ik weet nochtans wel, dat ’er voor deezen,*
Zyn verhuurt geworden, ’t geschied genoeg; ik hebze zelf wel gehuurd. Daar word ook wel geld toe gegeeven. En wat het verkoopen belangt,
(330) Dat valt noch dagelyks voor, maar ik denk, dat men der een ander woord toe gebruikt, een andre zwier aan hangt.
Ik noem ’t met zyn eigen naam, zie wy zyn gewend zo te spreeken.
Of je ’t zus, of zo noemd, ’t zal even veel doen, na dat ik het reeken.
MAAKELAAR.
Hy wil zeggen myn Heer Warnaar, of jy een Dochter hebt, die jy ten Huwelyk wilt geeven.
WARNAAR.
Meen jy het zo?
FLINK.
            Ja, of jy het zo, of zo zegt; ’t is my om ’t even.
WARNAAR.
(335) Welke Dochter meen jy?
[p. 34]
FLINK.
            Haar naam weet ik niet, ze zeggen zy is schoon,
Jy zult het zelf best weeten, daar is je noch onlangs geld voor geboôn.
Hoe veel wast ook?
WARNAAR.
            Is’er geld voor geboôn?
MAAKELAAR.
                        Jy moet dat deur laaten gaan; zy zyn gewend zo te spreeken.
’t Is verlooren, datmen daar zyn hoofd meê zou breeken.
Hy wil zeggen, datter noch een andere vryjer na heeft gestaan.
WARNAAR.
(340) Dat is wat anders.
FLINK.
            Zou ik haar eens konnen zien.
WARNAAR.
                        Ja, Jacoba, Jacoba!
JACOBA, van binnen.
                                    Vader ik kom; ik heb iets onder handen, dat is datelyk gedaan.
MAAKELAAR.
Je zult het verbruyjen, met jou potsen!
FLINK.
            ’t Heeft geen nood. De stem is goed!
MAAKELAAR.
                        Wat dunktje van de Juffrouw? daar komtze.


VIERDE TOONEEL.

FREDERIK, WARNAAR, FLINK, MAAKELAAR, JACOBA.

FLINK.
DAt bruid heen; ’s goelyk van smoel. Hoe veel magze gelden?
[p. 35]
JACOBA.
Belieft Vader iets?
WARNAAR.
            Wacht, wacht.
MAAKELAAR.
                        Die kaerel heeft een schrikkelyk geld. Ik geloof dat hy en de zwart, wel tien duizend dukaaten telden,
En hy heeft noch verscheide baaren goud.
WARNAAR.
            Zo veel te beter is ’t. Hy lykt al heel gemeen met myn Dochter. Wat doeje?
FLINK.
                        Niemedal.
(345) Ik bezieze maar, je kunt wel denken, dat ik geen kat in een zak koopen zal.
De tanden zyn goed, z’is noch in ’t wisselen; ’k geloof niet, datze noch over de vier en twintig jaar is. Zou ikze wel eens op een draf konnen kyken?
JACOBA.
Vader, wat beduid dat?
WARNAAR.
            Wees jy maar stil. Wel myn Heer, waar zou dat na gelyken...,
FLINK.
Laat ons eens zien, of wy het accoord konnen raaken.
Ik heb jou straks gevraagd, hoe veel datje voor die tas hebt moogen maaken;
(350) En jy hebt my noch niet geantwoord.


VYFDE TOONEEL.

WARNAAR, FREDERIK, MAAKELAAR, GEERTRUY, JACOBA, FLINK.

GEERTRUY.
            IS dit nou die kostelyke vryjer?
[p. 36]
WARNAAR.
                        Ja, Môer, hy heeft zo veel goud!
Hier hebje nou niet tegen, kyk, die is ommers niet te oud.
FLINK.
Wat heeft een ander voor dat stuk vleesch gebooden? wat heeft ze mogen gelden?
GEERTRUY.
Wel kaerel ’t is geen koe! ik zou ’t niet gelooven, zo ’t anderen my vertelden.
Nu hoor ik het zelf.
WARNAAR.
            Môer, jy verstaat het jou niet; hy spreekt op zyn Guineesch, hoe veel wordje gebooden? dat is op zyn Hollands gezegt,
(355) Hoe veel zou de vryjer ten Huwelyk hebben? hoe groot is zyn kapitaal? dat is ommers de zelfde zin. zie, zo hebben wy malkanderen onderrecht.
GEERTRUY.
Dat is wat anders.
WARNAAR.
            De andre had een en twintig duyzend gulden.
FLINK.
                        Schaamde hy hem niet? zo weinig voor zo een hupse meyd te durven bieden?
’t Is of ze dol zyn; hoe kan het geschieden?
’t Is een inpertinenten beest; ze kost jou zelve veel meer.
WARNAAR.
Ik hebze niet gekocht.
FLINK.
            Je verstaatme niet myn Heer.
(360) Ik zal jou eens uit reekenen, datze je meerder kost; wie heeft ze gezoogen?
Een Min, of de Moeder?
WARNAAR.
            Een Min.
FLINK.
                        Dan moet ik het noch verhoogen.
[p. 37]
Twe honderd voor de Kraam, met kindermaal, Baaker en Kwaad wyf;
Dry voor de Min, dat is al vyf.
Hoe oud is zy nu al?
WARNAAR.
            Vier en twintig jaaren.
FLINK.
(365) En dan ieder jaar, door malkander gereekent, kost zo een bruyjer wel vyf hondert gulden. Ik heb een braaf man hooren verklaaren,
Dat men het daar voor niet en heeft; dat is twaalf duyzend gulden; voeg daar noch by
Ieder jaar twe hondert gulden voor de zorgen, en moeyten, die jy
Met haar gehad hebt; dat is saamen alreeds al ontrent de vyftien duyzend gulden.
Reeken nou, datje vier jaar borgt zonder intrest, gelyk als sommige schulden,
(370) En na die tyd intrest, die beloopt zo veel als dat heele kapitaal,
Te weeten vyftien duyzend gulden, tegen vyf per cento maar gereekent. Zo dat ik hier een somme vind, als ik het by malkander haal,
Van dartig duyzend guldens.
WARNAAR.
            Jy hebt gelyk; dat hebje wel begreepen;
Maar ik heb myn leven niet minder als tegen acht per cento gedisponeert; ik weet hooge intrest te krygen, ’k versta my op die kneepen.
FLINK.
Dan kostze jou noch meer.
WARNAAR.
            Jy hebt ook twintig jaar intrest gereekent van ’t geld dat zy my het leste jaar
(375) Gekost heeft, zie dat is mis. Ik wil niet meer als me toekomt, maar
Zy kost my evenwel zo veel; want nou hebben wy niet [p. 38] gereekent de risico, die ik heb geloopen. Zy zou hebben konnen sterven
Eerze trouwde, zo datje jaarlyks moet stellen voor assurantie....
FLINK.
            Je hebt gelyk. In Guiné is het ook altemaal voor de ouders, wat de kinders komen te erven:
En die veel Dochters heeft word ryk geacht; dewyl zy de Bruydschat de Vader brengen.
WARNAAR.
            Had ik dat geweeten, ik had al voor lange na Guiné gegaan;
Dat is een goede moode! die staat my heel wel aan.
FLINK.
(380) Dan had jy al jou leven behouden geweest, want ik zegje, dat ik jou zes tonnen gouds voor jou Dochter zou geeven.
WARNAAR.
Zes tonne gouds!
FLINK.
            Ja zes tonnen gouds.
WARNAAR.
                        Amsterdamse, Haagse, of Uitrechtse? met verlof, dat ik het vraag?
FLINK.
Is daar onderscheid tusschen? is de ton hier, te Uitrecht, en in den Haag,
Niet even groot?
WARNAAR.
Neen; de Amsterdamse, en Uitrechse tonne gouds verscheelen wel twe darde.
FLINK.
(385) Welke zyn de grootste?
WARNAAR.
            Amsterdamse.
FLINK.
                        Amsterdamse meen ik.
WARNAAR.
                                    Nou moet noch wat zeggen.
[p. 39]
Meenje na de oude, of nieuwe maat?
FLINK.
            Dat diendeje me wel wat klaarder uit te leggen;
Hou oud moest de maat zyn? Sedert wanneer is die veranderd?
WARNAAR.
            Weet je dat niet myn Heer?
Sedert het jaar twe en seventig; voor deezen plagt een Amsterdamse tonne gouds honderd duyzend guldens te haalen;
Nou is die maar dartig, en een Uitrechtse maar tien.
FLINK.
            Daar zou een vremdeling in verdwaalen.
(390) Zo zoumen bedroogen worden.
WARNAAR.
            Dat beurd ook wel. Als je nou hoord zeggen; die man heeft een tonne gouds, datje ’t wel verstaat,
Daar moetje dartig duyzend gulden voor reekenen, want nu spreeken de menschen na de nieuwe maat.
By de Herren von der nation is het ook zo; alsje hoord zeggen: der Her had hondert tauzend daalders, en jy woud dat verstaan
Van die oude bruyjers, die bankdaalders, je zoud je bedroogen vinden.
FLINK.
            Wat voor daalders meenenze dan?
WARNAAR.
                        Als het half zo veel van die afgezette Zeeuwse daaldertjes waaren, zo zou het al heel wel konnen gaan.
FLINK.
Myn Heer, ik bedankje voor de onderrechting. Maar ik meen, na de oude maat. Ik zalje zes oude Amsterdamsche tonnen gouds tot aan de pegel vol meeten;
(395) Of twaalf manden.
WARNAAR.
            Tot aan de pegel!
[p. 40]
MAAKELAAR.
                        Tot aan het ykzel, wil hy zeggen.
FLINK.
                                    Je hebt gelyk, het was my vergeeten,
Hier ykenze de tonnen, in Guiné wordenze gepegeld. Maar met één woord;
Ik heb dat onderscheid nu al gehoord.
Ik geef jou der zesmaal honderd duyzend gulden voor; ik zalje ze morgen aan baar goud in huys doen hebben, je zultze zien voor jou oogen,
Eer wy het Huwelyk sluyten; dan kunje gerust zyn, datje niet word bedroogen:
(400) En ik zal zo veel aan je meyd tot een Bruyloft stik geeven, als die andere voor jou Dochter geboden heeft.
WARNAAR.
Een en twintig duyzend gulden!
FLINK.
            Ja.
WARNAAR.
                        Ik moetje noch eens spreeken, eer jy ’er die geeft.
Een en twintig duyzend gulden! Jacoba, dat moetje hem uit het hoofd zien te praaten.
FLINK.
Roepje meyd; ik bid, dat jy ze hier eens wilt komen laaten.
WARNAAR.
Wou jy ’er de een en twintig duyzend gulden al geeven?
FLINK.
            Ja.
WARNAAR.
                        Wel wat drommel! wel ik bidje, wel ziet watje doet!
(405) ’t Is een ryk man die zo veel heeft. Een en twintig duyzend gulden! O! ’t is een hoope goed.
Daar is ’er meenig, die zo veel nooit by malkanderen gehad, ja, gezien heeft, Jacoba, zeg hem....
FLINK.
            Nou, ik zal daar noch mêe wachten; ik zalder maar [p. 41] een hand vol goud, zo een klein vereeringtje geeven.
Ik bidje roepze.
WARNAAR.
            Een hand vol goud!
FLINK.
                        Of wat minder.
WARNAAR.
                                    Fransyn!
FLINK.
                                                Ik draag geen geld by me van myn leven,
Die zwart is myn Kassier. Donengo. Alami. Posterol.
FREDERIK.
Fagasi.
WARNAAR.
            ’t Is goud, en hy grypt het by handen vol!
(410) Laat die kaerel myn zwaager weezen, ik zal hem dat anders leeren.
Myn Heer ’t is over genoeg, als jy haar een schelling, of zo geeft, als jy’er toch al wat wilt vereeren.
FLINK.
De hand van een vryjer moet vaerdig, en mild zyn.


ZESDE TOONEEL.

WARNAAR, GEERTRUY, JACOBA, FREDERIK, FLINK, MAAKELAAR, FRANSYN.

FLINK.
Vryster, die zwart zal jou wat geeven.
FRANSYN.
                                                  Myn Heer,
Dat hoefde niet. Ik bedankje hartelyk zeer.
WARNAAR.
(415) Het hoefde niet! sloery! het hoefde niet, nouze ’t heeft. Laat zien, wat geeft hy je?
[p. 42]
FRANSYN.
            Kyk.
WARNAAR Steekter één in de zak.
                        ’t zyn dukaaten!
Daar.
FRANSYN.
            Sinjeur, je moeter een hebben vallen laaten.
WARNAAR.
Benje dol meyd?
FRANSYN.
            Daar zynder vyf geweest; nou zynder maar vier.
Leydze ook op de vloer?
WARNAAR.
            Ik geloof dat de meyd zot word. Vier dukaaten is dat niet genoeg? wilje ze niet hebben? kunje het daar voor niet doen? geeftze hier.
FREDERIK.
Questo la quinto?
FLINK.
            Hij zegt evenwel, dat hy ’er vyf heeft gegeeven,
(420) Dat ’s vreemd, waar of die eene is gebleeven?
FRANSYN.
Myn dukaat?
FLINK.
            Hy zal der je twe in de plaats geeven, zwyg dan maar stil.
Kolengo.
WARNAAR.
            Benje zot! geeftze niet myn Heer, ik wil....
FLINK.
Ik bidje....
WARNAAR.
            Laat ik die twe eens zien.
FRANSYN.
                        Neen Sinjeur, je mogt’er weer een laaten vallen.
WARNAAR.
Ik heb’er geen laaten vallen, dat malle verken hoe is ’t hier!
[p. 43]
GEERTRUY.
            Fransyn, je Sinjeur wil maar metje mallen.
(425) Ze steekt voor in zyn tas ik heb het gezien.
WARNAAR.
’t is niet waar; je hebt abuys, je hebt mis.
GEERTRUY.
            Ik zalze der uyt haalen, zo je me laat begaan, en indien...
WARNAAR.
Niet, niet, je hebt kwalyk.
GEERTRUY.
            Daar heb ikze gevonden.
WARNAAR.
Myn Heer, ik dêe het maar om te lachchen. Nou moetze die twe evenwel wêergeeven.
FLINK.
            Die zyn ’er vereert.
FRANSYN.
                        Myn Heer, ik bedankje, en zal t’allen stonden
Totje dienst staan, met woorden, en met de daad.
FLINK.
(430) Zo één compliment is tien dukaaten waard.
WARNAAR.
            Ik geefje tien zulke complimenten, voor één dukaat.
Toekomende zwager, ’t is geen fatsoen, datmen zo veel aan een meyd geeft.
FRANSYN.
            Sinjeur, zal ik het gebraad wêer aan ’t vuur leggen.
WARNAAR.
                        Komje dat nou eerst vraagen,
Ja toch, ik docht dat het bykans gaar was, spit an! spit an! wel wie heeft zyn dagen?
Roep de Notaris.


[p. 44]

ZEVENDE TOONEEL.

WARNAAR, GEERTRUY, JACOBA, FREDERIK, MAAKELAAR, FLINK.

FLINK.
COllosence, beliefje ook eens?
WARNAAR.
            Ik bedankje; is dat doosje goud?
FLINK.
(435) Wel ja toch, waar zie jy het* [er staat: her] voor aan? zou het geen goud weezen? dat komt beget schoon!
WARNAAR.
            Ik verzoek dat jy het my ten besten houd.
Ik vraag het maar.
FLINK.
            Zou het geen goud zyn! ik heb by na niet anders; myn meeste goed is in goud veranderd. ’t Is wel een groot geluk, na dat ik reken,
Dat ik zelf noch niet in goud veranderd ben.
WARNAAR.
Reken jy daar voor geluk!
FLINK.
            Wel ja, dan zou ik jou zwager niet konnen worden.
WARNAAR.
                        Niemendal, ik zouje al evenwel liefhebben, ja noch liever als nou.
(440) De Duyvel, dan had ik een gouwe zwager! dat zou
Al wat raars zyn.
FLINK.
            Als ik goud was, dan zou ik niet konnen eeten, noch rooken, noch spreeken.
WARNAAR.
            Dat ’s evenwel waar. Daar had ik niet om gedacht.
Maar al konje niet eeten, ik zouje daarom niet hebben veracht.
[p. 45]
Dat zou al een hoope uit winnen.
FLINK.
            Altyd in één jaar, wel vyftig dukatons aan toebak, en honderd aan jampu. Maatje, ondertusschen zal ik eens dampen; wil jy ook eens stoppen uit myn doos?
Of meugje geen toebak ruiken? me dunkt, je ziet zo boos.
(445) Nu malle varken, dat ’s niet met al, men moet somtyds eens rooken.
Wat dunkje van dat bootsgeselletje? dat zal ik op jou gezontheid smooken.
GEERTRUY.
Zou jy je Dochter aan zo een plug geeven? maar Man! zou je dat zo laaten gaan?
Zo lang myn oogen in myn hoofd zyn, zal ik daar niet toe verstaan.
WARNAAR.
Hy heeft zes Amsterdamze tonne gouds.
GEERTRUY.
            Al had hy ’er honderd,
(450) Hoe meugje dat zien? ik ben ten hoogsten verwonderd,
Waarom neemje niet liever een goed end houds,
En jaag zo een schrobbert uit jou huis?
WARNAAR.
            Vraagje dat? om zyn zes tonne gouds.
FLINK.
Bloed! daar valt myn pyp. Ik wou wel om een tonne gouds, dat dat niet gebeurd was.
GEERTRUY.
Wat zegje nou Man?
WARNAAR.
            Dat hy zes tonnen gouds heeft, en na de oude Amsterdamze maat, wat zou ik anders zeggen?
GEERTRUY.
(455) Ik wil hem myn Dochter niet geeven.
WARNAAR.
            Hy heeft zes tonne gouds, je zoud’er vergeefs tegen in leggen,
[p. 46]
Eén tonne gouds kan tegenwoordig al heel veel;
En zelf groote fouten bedekken. ziet iemand scheel,
Of heeft hy andere gebreeken, zo een pleyster kan dat verbergen, of geneezen.
(460) Hy heeft zes tonnen gouds, bedenk dat maar, en je zult te vreeden weezen.
FLINK.
Hoe benje zo stil Bruytje?
WARNAAR.
            Myn Dochter weet wel, dat een vrouw beter is, als ze zwygt, dan als ze spreekt.
FLINK.
Nou wou ik de borrel wel eens hebben. De droes! dat de fles niet en breekt!
Avous toekomende Bruydje; ’t is van de beste jampu.
JACOBA.
            My lust niet.
GEERTRUY.
Dat ’s een schoft.
FLINK.
            Lust jou ook toekomende Schoonmoêr. De besjes houden toch veel van een Borreltje.


ACHSTE TOONEEL.

WARNAAR, GEERTRUY, JACOBA, FREDERIK, FLINK, NOTARIS, MAAKELAAR.

WARNAAR.
(465) BEn je daar? jy zoud eens een Huwelykze voorwaarde op komen stellen.
Dat is jou believen, niet waar?
FLINK.
            Ja, maar jy moet my niet veel met dat hakketeeren kwellen.
Laatze na jou zin schryven, en daar mêe gedaan.
Maakt het zo als je wilt, het komt my op een tonne gouds, of vier toch niet aan.
[p. 47]
WARNAAR.
Vrouw, hoorje dat wel?
FLINK.
            Me dunkt dat het zot is, daar over lang te knibbelen of krakeelen,
(470) Dunk jou dat ook niet, toekomende schoonmoedertje? ik geef het jou na je zin in alle deelen.
WARNAAR.
Verschryf het heel; en zet, dat myn Dochter zo ze langst leeft, volkomen erfgenaam van zyn goed
Moet weezen, maar als zy eerst sterft, dat hy de helft van het capitaal uit keeren moet;
Zie, dat zyn dry tonne gouds van ’t zyne; boven de helft van haar middelen, want hy heeft zes tonne gouds. Nou wil ik gemeenschap van goed. Heb jy ’t begreepen?
NOTARIS.
Ja ik begryp het wel, heeft hy zes tonne gouds?
WARNAAR.
            Ja, en noch oude Amsterdamse maat.
NOTARIS.
                        Hy!
WARNAAR.
                                    Wat raakt het jou? schryf jy maar, ik ben te vreden. Wat zegje nou môer, gebruikte ik daar niet goede kneepen?
GEERTRUY.
(475) Maar man het is een beest.
WARNAAR.
            Al wast een varken. Zou jy niet wel een varken willen hebben, met zes Amsterdamse tonne gouds?
GEERTRUY.
                        Al had hy ’er duyzend; ja tien.
Ik heb myn leven zyn weerga niet gezien.
Terwyl de Notaris schryft, en Warnaar, met Geertruy praat, zingt Flink;
        De Indisch vaarders zyn gekomen,
[p. 48]
            De mooyje meisjens zyn verblyd,
        En dan ziet menze dikwils komen,
            (480) Hey! al met een mooyje meyd!
        Hier, of daar: wat mag ’er aan gebreeken?
            Duurd het niet lang, ’t zyn heeren van zes weeken,
        Dan gaan zy weder stryken; hey! na Indiën metter spoet.
GEERTRUY.
Wie zou zulke dingen konnen verdraagen?
(485) Jacoba, kryg jy zo een plug, wat ben jy te beklaagen!
WARNAAR.
Wat doet jou zwarte geduurig by myn Dochter?
FLINK.
            Hy ziet haar in de hand,
Van goeder geluk te zeggen, heeft hy groot verstand.
De Heydens, die hier in de bocht pleegen te leggen,
Daar de Juffers ’er meyden zo by zenden; om datzer van der vryjers, als ze te lang uitblyve niet zouden zeggen,
(490) Zyn daar maar lompen by, niet een kopster in de Stad,
Die tegen hem kan op haalen, zo fiks verstaat hy hem dat.
WARNAAR.
Zeker!
FLINK.
            Ja toch, hy weet op een haar te zeggen, wat de menschen is, en zal wedervaaren.
WARNAAR.
In ernst?
FLINK.
            Zonder fout, al was het over vyftig jaaren.
WARNAAR.
Laat hem myn hand ook eens zien.
FLINK.
                                            Questo baliet.
FREDERIK ziet in Warnaars handen.
(495) Samadso.
WARNAAR.
            Wat zeid hy, dat hy ziet!
[p. 49]
FLINK.
Ik zal het liever zwygen, jy mogt boos worden.
WARNAAR.
            Neen, neen, laat hooren.
FLINK.
’t is wel dan, maar onder die conditie, dat je jou niet zult
verstooren.
WARNAAR.
Ik beloof ’t.
FREDERIK.
            Komageno, argono.
FLINK.
                        Hy zegt, datje zelf de hal, en markt gang doed.
WARNAAR.
                                    Ja, dat ben ik gewend.
FLINK.
En als jy de meyd, of zelf jou Dochter al ééns zend,
(500) Zo laatje ze volgen, om te hooren, of ze jou ook meer in rekening brengen, als ze besteeden.
WARNAAR.
Dat doe ik, en dat steunt op reeden.
Daar geschied al groote ontrouw in. Daar zyn meyden die daar veel meer mêe winnen als met ’er huur;
Al is het noch zo goed koop, noch zeggenze, het was zo duur.
FLINK.
Hy zeid ook, dat jy het broot, botter, vlees, en alles merkt, als het van tafel gaat; ja, dat jy gewoon zyt de beeten te tellen,
(505) En op te sluyten.
WARNAAR.
            Dat ’s ook waar, de knechts, en de meyden zyn dikwils zo snoeps, datmen daar order op moet stellen.
’t Mogt my eens gaan als die Paus, hoe heet hy ook? is het Paus Jut niet geweest?
Ik meen wel, datmen het historitie, achter in de vertellingen van den Almanak leest;
[p. 50]
Die van spyt sturf, om dat zyn Paauw was op gegeeten.
Ik mogt ook ergens lust toe hebben, men kan het niet weeten.
FREDERIK.
(510) Sibondy.
FLINK.
            Hy zegt, je bent een gierigaart, een vrek,
Jy zoud jou volk wel willen voeden met drek.
Hy zegt, dat jy een bloed zuyger bent, en dat jy der geen onderscheid weet in te vinden,
Of jy het vreemde doed, of jou vrinden.
FREDERIK.
Kappadoci. Armeni. Macasaar.
(515) Bondimado. Alesso.
WARNAAR.
            Wat zeyd hy daar?
FLINK.
Hy zeid, dat jy altyd stinkende tabak in jou doos doed, en dan in de gemeenen haerd, gaat zitten klaagen,
Datze jou bedroogen hebben; en onder dat pretecst dan andere menschen durft vraagen,
Of jy eens uyt haar doos moogt stoppen. Jy wild nooit hebben, dat jou Zoon, met zyn Zusters op de Comedie mag gaan,
Dan alsze voor de Heeren speelen, dan ben jy gewillig om het toe te staan;
(520) Om datze dan door een goed vrind voor niet konnen in komen:
Anders is ’t, wat hebje aan die ydelheid? het zyn maar wisje wasjes, en droomen.
Je bent zo gierig....
GEERTRUY.
            Hoe is ’t meugelyk, dat hy dat altemaal zo perfect kan zien?
WARNAAR.
                        Wat kan hy zien? wat kan hy zien? het is meest geloogen.
[p. 51]
Ik ben niet gierig, maar zuinig, dat is waar; dat schaam ik my ook niet. Hoe trekt hy de hoed zo in zyn oogen.
FLINK.
Dat doed hy altyd, als hy in de handen kykt, dan wil hy niet bezien zyn, hy weet....
FREDERIK.
(525) Sboubeda. Sboubedi. Sboubedeed.
FLINK.
Hy zegt, datje de snyjers borg doet stellen, voor de stof, of het laaken,
Als jy der je kleeren te maaken geeft, is dat waar?
WARNAAR.
            Dat is my al vergeeten. Het is wel dartig jaar geleden, dat ik geen kleeren heb laaten maaken.
FLINK.
Voor jou Dochter, of Zoon dan?
FREDERIK.
            Si, si.
FLINK.
Hy zegt, datje op moet passen, datje van daag van een Vryjer bedroogen zult worden, die
(530) Jou wys zal maaken, dat hy ryk is maar hy liegt het, hy heeft voor genomen....
WARNAAR.
Ik geef de vryjers haar best te doen.
FLINK.
            Spreek niet te stout.
WARNAAR.
                        Ik van een vryjer bedroogen worden!
FLINK.
                                    Ja, of van zyn knecht. Hy zalje misschien bedriegen eer jy het verwacht.
WARNAAR.
                                                    Laat de knecht maar komen.
FLINK.
Roep zo niet om hem. Hy zeid, dat jy jou Dochter [p. 52] aan een oud man uit meende te trouwen,
Dat het Huwelyk noch van daag zou geslooten worden, had myn komst dat niet weder houwen.
Jy hebt een koppelaarster last gegeeven.
WARNAAR.
            Hoe drommel, of hy dat ziet!
FLINK.
(535) Die konst heeft hy fiks, jy verstaat jou dat niet.
FREDERIK.
Somi.
FLINK.
            Hy zegt, dat de oude paay jou wys zou hebben gemaakt, dat hy geld had; maar ’t is geloogen:
Hy, en de koppelaarster zouden jou hebben bedroogen.
Eer veertien dagen om zyn, moet hy bankrot,
Ten waar dat hy jou Dochter kreeg, daar hebje ’t slot.
WARNAAR.
(540) Dat is een schelm. Maar jy praat zo veel, hy spreekt maar één woord, hoe kan hy in één woord zo veel zeggen?
FLINK.
Dat’s wonderlyk, niet waar? ik zal jou dat eens uit gaan leggen.
De Guineesche taal? is zo bondig, dat ze in één woord meer vervat,
Als men in ’t Hollands zou konnen schryven op een heel blad.
De Guineesche spraak gaat alle andere te boven!
GEERTRUY.
(545) Geloof jy hem?
FLINK.
            Zal hy bedroogen werden, zo moet hy gelooven.
Hoe heb jy ’t voorgenomen? meenje dat ik spot?
GEERTRUY.
Hy zal jou wel zeggen dat de hoenders Hendrik heeten en jy zult zo zot,
En dol zyn, dat jy ’t gelooft.
[p. 53]
FLINK.
            Wil hy ’t niet gelooven, hy mag het laaten.
Wat heb ik met jou gnorren te doen?
WARNAAR.
            Stoor jy jou aan geen wyven klap. Ik weet niet wat jy al moogt praaten.
(550) Ik zeg datje zwygt.
GEERTRUY.
            Voor wie zou ik zwygen? dat komt schoon!
WARNAAR.
Voor my, en voor je toekomende Zoon.
FLINK.
Laat hy jou Vrouws hand ook eens zien, hy zal mêe wel wat van haar gebreeken zeggen.
GEERTRUY.
Meenje my ook zot te maaken? ik zal daar wel een schotje voor leggen.
WARNAAR.
Ze durft niet. Maar ’t is onnodig want ik kender gebreeken wel.
FLINK.
            Dat geloof ik.
NOTARIS.
                        Ik heb gedaan, beliefje het te leezen?
Terwyl Warnaar leest, zingt Flink noch eens.
NOTARIS.
                                    Is ’t zo na je zin?
WARNAAR.
(555) Ja, maar zetter noch in,
Dat ik het goud morgen in myn huys moet hebben. A propo! ik heb niet eens om jou gedacht, wel Notarius publicus, je bent hier ter rechter tyd gekomen.
    tegen Flink.
Die man zal wel Guineesch met jou zwarte spreeken.
FLINK.
            Hier staaje nou te kyken als jongen, die zyn [p. 54] stuk ontvalt. Wie zou dat droomen!
Kan myn Heer Guineesch?
NOTARIS.
            Neen.
WARNAAR.
                        Waarom zetje dan voor jou deur,
Hier translateertmen alle taalen? wel je bent een fraayje Sinjeur.
NOTARIS.
(560) De meeste in Guiné konnen ook Portugeesch?
WARNAAR.
            Dat kunje dan wel met hem spreeken.
NOTARIS.
Myn Heer, ik kan geen Portugeesch. Kun jy Portugeesch?
FLINK.
            Portugeesch? ik, en myn zwart konnen het zo prompt, als Guineesch.
WARNAAR.
                                                Wat e streeken!
Je hebt ommers voor acht daagen noch een Portugeesche brief voor my getranslateert;
Ik hebze noch in myn zak.
NOTARIS.
            Ik zal myn Heer zeggen; ik heb een Smous, die in die taal is geexerceert;
En die zet het voor my over.
WARNAAR.
            En jy schryft daar onder, quod Attestor ! wel, ik moet zeggen,
(565) Dat my dat vreemd voorkomt. Laat jy op ’t zeggen van een Smous aankomen, dingen, daar dikmaals zo veel aan geleegen kan leggen?
Wel jy luy Attestort, dit is my een leer.
Ik zie hoe zeker dat Attestor, gaat. Maar nu wêer tot de Huwelykze voorwaarde.
NOTARIS.
            Myn heer
[p. 55]
Jou naam diende ik te weeten.
FLINK.
Jantje de plug word ik in de wandeling geheeten.
GEERTRUY.
(570) Wel je hebt jou rechte naam.
NOTARIS.
            Lees nou eens, of dit na jou zin is.
FLINK.
                        Ja, ja, laat het zo maar staan.
NOTARIS.
Dit moet jy dan teykenen.
FLINK.
            Maar kronjetje jy zegt noch niet, of jy het Huwelyk, met my aan wilt gaan.
JACOBA.
Ik moet myn ouders gehoorzaamen.
GEERTRUY.
            Al wil zy al, ik zal het niet toe staan,
Zo lang als ik zal leeven.
Zou ik myn Dochter aan zo een plug? aan zo een pluvier? zo een tobaks man? zo een jampu zuyper geeven?
FLINK.
(575) Hoe is ’t! bruyd heen met jou Dochter. Die zo veel geld besteeden wil hoeft niet verlegen te zyn.
Ik kan voor die prys over al aan raaken. Wat meenje?
WARNAAR.
            Ik bidje.... wel wyf.
GEERTRUY.
                        Ik weet van wyf, noch man. is ’t jou Dochter, ’t is ook de myn.
WARNAAR.
De jouwe, wel te weeten; als ik daar over wou disputeren,
En het voor de Heeren kwam, jy zoud triompheeren;
Ik heb geen andere bewyzen, als jou woord.
(580) En hoe veel de getuygenis van één vrouw geacht werd, hebje wel gehoord.
[p. 56]
GEERTRUY.
Het lachchen komt hier niet te pas; geef hem jou voor Dochter.
FLINK.
            Ik weet van voor, noch achter Dochter; deeze zou het moeten weezen.
Zal ’t lukken of niet? ik zal hier niet lang staan om je te beleezen.
De Maakelaar zal noch wel een partytje weeten, en misschien van minder prys.
Wel wat duyker! ik geef je meer als jou vollen eisch.
WARNAAR.
(585) Jy zultze hebben, zeg ik, stoorje aan geen wisje wasjes, noch vrouwen.
Daar is myn hand, ik beloof je, dat ik myn woord zal houwen.
GEERTRUY.
Hy zalze niet hebben.
WARNAAR.
            Vrouw, ik zeg datje zwygt.
GEERTRUY.
Ik wil niet zwygen, meenje, dat het me niet scheeld, wie dat myn Dochter krygt?
WARNAAR.
Hy heeft zes tonnen gouds.
GEERTRUY.
            Dat hebje nou al zo dikwils gezegt. Hoe weet je ’t? jy zoud je zo al wat wys laaten maaken.
NOTARIS.
(590) De Juffrouw heeft gelyk myn Heer, in zulke zaaken....
WARNAAR.
Wie vraagt jou wat? In zulke zaaken moet een Notaris maar schryven, en zwygen, tot dat hem wat word gevraagd.
NOTARIS.
’t Is wel, ik zal zwygen; waar, dat jy jou dan daar na van my niet beklaagd.
[p. 57]
FLINK.
Twyfelje, of ik zo veel geld heb?
GEERTRUY.
            Ja. Hoe lang heb jy uit geweest? en waar voor?
FLINK.
                        Vyf jaar; en voor Assistent.
GEERTRUY.
                                    En jy hebt in die tyd zes tonnen gouds over gewonnen?
Wie die niet zot is, zou dat gelooven konnen?
(595) En zo ’t waar is; is ’t geen wonder al loopen de Acties leeg. Zes tonnen gouds in vyf jaar! en is dat rechtvaerdig?
WARNAAR.
            Raakt dat ons? rechtvaerdig, of niet?
Hoe komt dat hier te pas? altyd met die zotterny. En genomen hy haddet gestoolen; ik heb laatst gehoord, dat het steelen in Lacedemon pryslyk was; als ’t maar behendig geschied.
Hebje dat ook niet gehoord?
FLINK.
            Zou ik niet! zou ik niet! hoe noemje die plaats?
WARNAAR.
                        Lacedemonien.
FLINK.
                                    Ja, Lacedemonien. Ze leid maar twe dagen zeilens benoorden Guiné.
WARNAAR.
                                                Hoorje dat wel? wat moogje vraagen?
Wilme met die wisje wasjes niet meer plaagen.
’t Is nou genoeg, datmen ’t heeft; dat ’s nou de manier.
GEERTRUY.
(600) Ik zou geen onrechtvaardig goed begeeren, ja niet een zier.
Zou jy goed willen, dat hy d’een, of d’ander, ja misschien de Westindise kompeny heeft weeten te ontsteelen?
Weetje wel, datmen geen dieven vinden zou, warender geen die wilden heelen?
[p. 58]
Ze doen hier een eed! als ze weg vaaren....
WARNAAR.
            Dat’s waar; maar jy zegt wel, die eed werd hier gedaan,
En zo ver moetje die eed ook maar verstaan:
(605) Maar die eed raakt ’er niet meer, als ze buyten gaats zyn, dan is die al lang vergeeten.
Die eed waayd met de Ooste wind, die ’er in Zee brengt, voort, vraag dat aan de meeste Oost, en West Indisch vaarders; zo zullen zy jou dat uitleggen, wel te weeten.
FLINK.
Myn Heer heeft daar gelyk in. Maar ik zal jou zeggen, op wat wyze dat ik myn* [er staat: wyn (met potlood verbeterd in: myn] geld
Gewonnen heb. Juffrouw, jy zult haast te vreden zyn gesteld.
Ik heb het niet van de Kompagnie, noch zwartinnen, dat jy ’t weet; wy hebben in een batailje verslaagen
(610) Een leger van vyftig duyzend vliegende menschen; daar van heb ik zo veel buyt gedraagen.
WARNAAR.
Zynder dan vliegende menschen?
FLINK.
            Neen, daar zynder geen, maar daar zynder geweest.
En die hebben wy verslaagen.
NOTARIS.
Wie heeft zyn leven zulk liegen gehoord vliegende menschen!
FLINK.
            Wat weet jy van die dingen, botten beest?
Ben jy jou leven geweest, In Oost, of West Indiën, en buyten de linie? heb jy
(615) De Zee zo hol zien gaan, dat de baaren hooger wierden gedreeven,
Als de Blinkert buyten Haarlem? heb jy jou kop tegen de Maan, of de wolken gestooten? heb jy de Antipodes gesprooken? heb jy....
[p. 59]
NOTARIS.
Heb jy dat gedaan? heb jy je hoofd tegen de Maan gestooten?
FLINK.
            Ja; of by kans gestooten.
GEERTRUY.
                        Al heeft hy daar niet geweest, ’t zyn leugens die men kan voelen.
Vliegende menschen!
FLINK.
            Je hoeft zo niet te woelen.
Waarom zouden der zo wel geen vliegende menschen, als vliegende visschen, en vliegende muyzen konnen zyn?
(620) Of geloofje dat ook niet?
WARNAAR.
            Dat hebje heel wel; onze vleer muyzen.
MAAKELAAR.
                        Ik geloof het wel, het heeft goede schyn.
NOTARIS.
Myn Heer die kaerel maakt jou maar wat wys, hy liegt..
FLINK.
            Jou aape bakkes, jou snottaris! wat zegje? ik verzeeker je, dat ik jou dat zal betaalen!
Zegje dat ik het lieg? daar zalje de drommel voor haalen,
Voort, trekje mes.... nou lustig, ik zegje, trek,
Of ik geefje strak een jaap in je bek;
(625) Datter de lerf deur hangt.
NOTARIS.
            Ik zoek geen kwesty, ik meen het niet, wilje zo niet verstooren.
Ik zeg het maar om te lachchen.
FLINK.
            Dat weet ik wel; ik antwoord ook maar om te lachchen. Alzo goede maats als van te vooren.
WARNAAR.
Hoor, ik weet al de achterdogt weg te neemen, ze zullen [p. 60] jou altemaal wel moeten gelooven, als jy jou geld hier hebt gehaald.
FLINK.
Dat zal ik wel doen, ik zalder zo dadelyk mêe komen.
WARNAAR.
            Datter niet aan faalt.
FLINK.
                                    Je hoeft daar niet voor te vreezen.
(630) Kom Maakelaar, ga mêe, ik moet eens zien of zy dan noch zo ongeloovig zullen weezen.
Maar hoe zulje ’t nou stellen als die oude, daar de zwarten van gezeyd heeft, tusschen beyde komt?
WARNAAR.
Daar weet ik raad toe, ik zal hem doen staan als verstomd.
FLINK.
Dat ik hem hier niet vind, dan zou ’t er honden,
Ik zou zo datelyk, met myn zes tonne gouds weêr weg gaan.
WARNAAR.
            Ik zal wel zorgen dat hy hier van jou niet werd gevonden.
FLINK.
(635) Dag Meysje maat, dag alderlieste kronje; maar me dunkt, dat de Moeder noch zo loens kykt.
WARNAAR.
            Dat ’s niet met al.
Als zy ’t goud ziet verzeker ik jou dat dit beteren zal.
FLINK.
Salmana Chachâim.

Flink, en Frederik maaken een diepe reverensi.


[p. 61]

NEGENDE TOONEEL.

WARNAAR, GEERTRUY, JACOBA, NOTARIS.

GEERTRUY.
MAn wordje dol?
WARNAAR.
            Wyf hebje jou zinnen verlooren?
GEERTRUY.
Jou Dochter zo weg te smyten!
WARNAAR.
            Na geen zes tonnen gouds te hooren?
GEERTRUY.
(640) Je zult het jou noch beklaagen.
Zo een fun! jy hebt zyn beestachtigheid gezien; staat het niet te vreezen, dat hy hem niet wel zal draagen?
WARNAAR.
Laat Jacoba eens bezoeken, hoe dat hy hem draagd.
GEERTRUY.
            Ja was het een meyd, of een knecht
Te huuren, ik zou zeggen jy hebt gelyk, maar jou Dochter zo los te trouwen; hoe benje zo slecht?
Zyn dat dingen om te bezoeken?
WARNAAR.
            Ja, als hy het te bond maakt kan ze hem verlaaten.
GEERTRUY.
(645) Wat een schande! wat zou jou dan al zyn geld, zo hy ’t al heeft, mogen baaten?
WARNAAR.
Dan is zy in het halve goed vervallen.
NOTARIS.
            Neen myn Heer, dat is mis,
’k Verzeeker jou, dat dit een groot abuis van jou is.
WARNAAR.
Schryft het in de Huwelykze voorwaarden.
[p. 62]
NOTARIS.
            Daar most hy meê te vreeden weezen.
WARNAAR.
Schryf jy het maar, hy heeft my procuratie gegeeven, hy zal het niet leezen.
NOTARIS.
(650) Heer Warnaar, ’t is een zaak die my niet raakt maar my docht,
Datter bedrog onder schuyld, ik zou ’t gezegt hebben, hadje my met zulk een onfatsoen het zwygen niet verzocht.
Zes tonnen gouds vliegender zo niet, hy leek die man niet aan zyn veeren.
Die zo veel hebben laaten het al blyken aan haar kleeren.
WARNAAR.
Schoon bescheid! de man komt eerst in de Stad, meenje, dat het alle zulke pronkers zyn,
(655) Als jy, en jous gelyk? ik hoor wel jy vergaaptje aan de schyn.
Hy zal ’t geld hier brengen, jy hebt het gehoord, hoe kan hy me dan bedriegen?
De zwart haalde handen vol goud uit zyn zak, hy gaf Fransyn zeven dukaaten, dat kan ommers niet liegen.
Men zag wel dat hy niet veynsde; zelf zyn onfatsoen,
Neemt alle achterdocht weg; waarom of hy dat toch zou doen?
(660) Pas jy maar wat beter op jou Attestor en laat my zorgen. Dat van de vliegende menschen geloof ik dat een vertelling is. Die uit vremde Landen komen moeten toch wonderen verhaalen, Dochter wat is aan de kleeren. De Juffrouwen moeten meer achting geeven.
Op de voering op de binne stof, en op de beurs als op een kleed. Van een kleed kanmen niet leeven,
Maar wel van het goud.
[p. 63]
GEERTRUY.
Hoe zul jy het nou met Aal, en die oude vryjer maaken?
WARNAAR.
Laat my begaan, daar zal ik wel af geraaken.
(665) Ik wou dat hy maar kwam, ik zal het Huwelyks contract
Zo bedisselen; dat hy bly zal weezen dat hy zakt.
NOTARIS.
Ik zal onderwyl op een plaats gaan, daar ik toe heb gezeid te zullen komen.
gaat weg.
WARNAAR.
’t Is wel. Ik heb ’er niet om gedogt, anders hadden wy wel eens de proef van ons vaatje genomen.
NOTARIS weêrkomende.
Dat ’s waar myn Heer dat zouden wy konnen doen.
WARNAAR.
(670) Verzuym niet, wilje wat spôen.
Zo veel te rasser benje weêr, eer het noch op is gestoken.
Zou jou de tyd ontschieten.
NOTARIS.
            Anders zou ik....
WARNAAR.
                        Ja ik weet wel. je dessein was gebrooken,
Zo je langer bleeft. Nu dan tot strak. Daar had hy me haast gevat.
Notaris binnen.
Maar met een aardigheid ontlei ik hem dat.
GEERTRUY.
(675) Ja ik vrees, dat ze ’t jou ook noch eens met een aardigheid zullen ontleggen,
Ik bidje Man, laatje toch gezeggen.
WARNAAR.
Ik wilder niet van hooren. Misschien
Ontbreekter noch iets in de koken, ik ga het eens zien.
Eynde van het twede Bedryf.
Continue
[p. 64]

DERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

WARNAAR, JACOBA, FRANSYN.

FRANSYN.
NEen Sinjeur, de Hofmeester is noch niet wêer.
WARNAAR.
            ’t Is wel. * De oude vryjer is al weg; wist ik dat niet aardig te klaaren?
(680) Zo moeten die bedriegers vaaren. * tegen Jacoba.
JACOBA.
Had de Moor jou niet gewaarschouwd, hoe fraay had ik gestaan?
En Vader drong het Huwelyk zo aan.
WARNAAR.
Om de waarheid te spreeken,
Hy was te oud voor jou, en hy heeft groove gebreeken.
FRANSYN.
(685) Aapesteerten! je Vader doet het, om jou uyt te hooren, neem jy hem al,
Dat is Vaders believen.
WARNAAR.
                                    Hoe of het lukken zal.
Wie weet myn believen beeter, jy? of ik?
FRANSYN.
            Ik weet jou believen wel Sinjeur, je hoeft jou zo niet te houwen.
’t Is jou zin, dat jou Dochter die oude zal trouwen.
WARNAAR.
Ik zeg, datje zwygt, ik weet myn zin beter, als jy,
(690) Denk ik wel.
FRANSYN.
            Ey lieve, Sinjeur maakze zo niet. Ik ben een pry
[p. 65]
Jacoba, zo jou Vader jou de pols niet tast. Neem jy die van Aal. Hy is wel oud; maar zo een oud man, zo een oud liefhebber zal meer zorge draagen,
Is ’t niet waar Sinjeur? dat hy zyn jong wyfje mag caresseren, believen, en behaagen,
Als die losse bengels, die lobbese, die men vaak
Alleen ziet neemen hun vermaak.
(695) Een jonge vrouw, heeft een Koninginne leven,
’t Is zeker waar, als zy haar met een oud man in het Huwelyk heeft begeeven.
WARNAAR.
Fransyn ik zeg, datje zwygt....
Wel Hofmeester?


TWEDE TOONEEL.

WARNAAR, JACOBA, FRANSYN, HOFMEESTER.

JACOBA.
            HY heeft geloopen dat hy hygt.
HOFMEESTER.
Myn Heer, ik heb over al geweest, jou Vrouws Brôers zullen komen.
(700) Jou Brôers ook, en al de Nichten, en Neeven.
WARNAAR.
            Zullenze komen? dat spyt me.
HOFMEESTER.
                        Maar me docht, dat het wat kwaalyk wierd genomen.
WARNAAR.
Ik neem het ook kwaalyk. Maar ’t is wel, neemen ze kwaalyk, dat ik ’er noô, op een ander tyd laat ikze t’huys.
HOFMEESTER.
Neen, het nooden neemenze niet kwalyk, dat is abuis.
WARNAAR.
Wat dan?
HOFMEESTER.
            Datze zo laat genood wierden; ze denken datze stop gaten zyn.
[p. 66]
WARNAAR.
                        Stop gat, of open gat, is dat niet even veel? en ze hebben meer als een uur tyd. Laatze my vry alle dagen,
Zo laat verzoeken, ik zalder myn leven niet over klaagen.
(705) Ja al was het maar een half uur te vooren, als ik het maar zo veel tyd
Te vooren weet, dat ik op het maal kan komen. Maar na de maaltyd te gast te gaan, dat is een groote spyt.
Wat scheeld het my, of ik vroeg, of laat genood werd, als ze my maar wel onthaalen?
Daar zou ik myn leven niet op zien, daar zou ik niet eens na taalen.
De menschen, die ’er daar aan stooren, zyn wel slecht.
HOFMEESTER.
(710) Myn Heer heeft gelyk, en spreekt recht.
’t Is zot datmen zo op die wisje wasjes staat. Ik bedien een Heer, die zou zyn vrinden, wel eens te meer tracteeren;
Maar hy laat het, om datmen niet één groote maaltyd kan geeven, zonder d’een, of d’ander t’affronteeren.
Die heeft niet hoog genoeg gezeeten, die is niet vriendelyk genoeg onthaald;
Voor die staat een slechte schootel, die heeft de hospes niet genoeg toe gedronken, Somma dat ’er altyd iet aan faald.
(715) Altyd iemand te onvreden.
WARNAAR.
            Hy most zorg dragen, en maaken,
Datze der niet geaffronteert konden houwen.
HOFMEESTER.
            ’t Is onmogelyk der zo af te raaken.
Die hebje te weinig; die wêer te veel aan gesprooken; en met de wyven is het noch slimmer, die ’er buurvrouws stuk taart was te groot;
Die had twe the lettertjes, en een vingerhoed vol muyzekeuteltjes meer, die is een uur laater genood;
[p. 67]
Hoe is het mogelyk dat altemaal zo te mikken, zonder dat ’er iemand zal weezen,
(720) Die onvergenoegt is?
WARNAAR.
            Gemakkelyk, ik heb daar een kneep op.
HOFMEESTER.
                        Ik ken veel luy, die daar voor vreezen.
Ik bidje, zegme die kneep!
WARNAAR.
            Heel gaern. Je zult jou leven niet hooren, dat iemand van myn vrinden is geaffronteerd,
Of klaagd, dat ik hem te laag zet, of....
HOFMEESTER.
                                    Ik bidje, datje me dat toch leerd.
Hoe is het mogelyk dat niemand zig geaffronteerd houd?
FRANSYN.
            Malle gek, Sinjeur nooyt zyn leven niemand, dan konnen zy daar niet over klaagen.
WARNAAR.
Dat ’s waar; die raad is probatum, geefze vry aan al die ’t jou vraagen.
(725) Zeker, ’t is zo best, zo werd ’er niemand geaffronteerd.
HOFMEESTER.
Die raad gelykt geen Hofmeester, daar zou de schoorsteen niet van rooken; ook kan men die raad niet altyd volgen. Nou heb jy gasten, ik wed, om zo veel als je begeerd,
Dat ’er iemand gebelgd zal zyn, of jy moest juyst weeten,
Welke Neef de ouste; en naaste is, en....
WARNAAR.
            ’t Heeft evenwel geen nood, al weet ik het niet, maar het eeten
Moet op tafel staan eer wy binnen komen, daar moetje op letten; wy zullen zo lang in de zy kamer gaan, en haal een paar dobbel steenen, datje dat niet vergeet.
HOFMEESTER.
(730) Wat zal myn Heer, met de dobbelsteenen?
[p. 68]
WARNAAR.
                                                Niet en beet.
HOFMEESTER.
Ey lieve....
WARNAAR.
            Ik zalze de hoogste oogen, om de plaatsen gooyjen laaten.*
HOFMEESTER.
Dat is wel uytgevonden! dat moet onder de burger. De menschen staan zo lang te komplimenteren, en praaten,
Dat het gebraad kout word, of verbrand. ’t Eerst daar ik op een maaltyd kom, daar het zo lang duurd,
Zal ik wel zorgen, datter om dobbelsteenen word gestuurd,
(735) Maar myn Heer, zulje wel wyn genoeg hebben? die twe vaatjes konnen niet veel maaken.
WARNAAR.
Ik verzeeker jou, datze noch niet leeg zullen raaken.
FRANSYN.
Sinjeur mogtze niet opsteeken.
WARNAAR.
            Jy bent al weêr bang, datje niet zult konnen snoepen. Ja, ik zalze wel opsteeken, maar ik heb order op het schenken gesteld.
Ik heb de knecht, die de tafel diend, belast, dat hy de deur op zal doen, zo dikwils als ’er word gescheld.
Terwyl konnenze geen wyn krygen.
HOFMEESTER.
                                    Ik moet de tafel bedienen,
(740) Dat is myn werk.
WARNAAR.
            Ik zal jou achter, werk genoeg geeven al waarje met jou tienen.
En één zal het binnen wel af konnen. Als ik zie, dat het op een drinken zal gaan;
Zal ik het op een andere boeg maaken te slaan,
[p. 69]
Wy zullen spreukjes by beurten vertellen, en raadsels uitgeeven;
Terwyl drinkenze niet. Ik ben in die dingen bedreeven,
(745) Ik zal om een stuyvers koek wedden, tegen vier, of vyf; dat ik langer zonder wyn,
Of bier, in de mond te neemen, als een van haar alle kan zyn.
FRANSYN.
Of zy zot waaren, datze om een stuyvers koek, het wyn drinken zouden laaten.
Je maakt verkeerde reekening. De wyn smaakt best onder het praaten.
HOFMEESTER.
Wat is het, twe en tachentiger?
WARNAAR.
            Ja toch, twe en tachentiger, al reê?
HOFMEESTER.
(750) Zy zullen het ras proeven.
WARNAAR.
            Wat moetmen hooren! zy het jaar proeven!
HOFMEESTER.
                        Lach jy daar meê?
WARNAAR.
Zou ik niet? kunnenze de maand ook niet proeven? watte zotten!
HOFMEESTER.
Je hoeft daar zo niet meê te spotten.
WARNAAR.
Wat zouden de slechte luy zeggen, datze ’t hoorden?
HOFMEESTER.
            Niet met al. Die weeten ’t wel, de schuyte voerders, de turfdraagers, en arbeyjers op de straat,
Dat is een volkje, dat hen ook redelyk op den drank verstaat.
(755) Wat dunkje myn Heer, en zyn ’t geen lekkere boeven,
Die niet alleen, van wat Stad dat het bier komt, maar ook uit wat merk dat het is, konnen proeven?
Jou vrinden zyn lekkerbekken, zy zullen het jaar wel proeven.
[p. 70]
WARNAAR.
Zyn ze lekkerbekken? zo verzeker ik je, dat zy
Niet veel drinken zullen. De wyn is slecht, en sterk gezwaaveld. Leer dit van my:
(760) Die lekkere wyn koopen, doen dubbelde schaade, want voor de wyn moeten zy meer geeven,
En de vrinden drinken een glaasje te meer; en daarom zulje jou leven
Geen lekkere wyn by my vinden. Heb jy het eeten gezien?
HOFMEESTER.
Ja, je zult niet genoeg hebben.
WARNAAR.
            Myn gasten zyn geen wolven.
HOFMEESTER.
                        ’t Zyn ook geen sprinkhaanen, die van de lucht leeven, indien....
WARNAAR.
Wat dochtje van de Gans? was die niet kloek!
HOFMEESTER.
                                                Wel ter deegen.
WARNAAR.
(765) Ik geloof, datze wel acht pond zal weegen.
HOFMEESTER.
Ik hou het ook daar voor; maar ik geloof, dat het al een oud soldaat is, die dikwils op schildwacht heeft gestaan.
Ja; ik zou twyfelen, of het niet noch een van die Ganzen is, die het Capitolium te Romen behouden hebben, toen de wachters sliepen. Ik geloof, dat ik dat net heb gerâan.
FRANSYN.
Altyd hy is heel oud.
WARNAAR.
            Wat weet jy toch van Romen?
HOFMEESTER.
Wy hooren somtyds op de maaltyden, daar wy komen
[p. 71]
(770) Historien; en sprookjes, ja al vry veel.
WARNAAR.
Wat dunktje van de Hoenders?
HOFMEESTER.
                                De Haan is zeer geel.
En ik geloof, dat de hennen heel jaloers zyn geweest, want dat hebben de hoenders wel, en datze daar door zyn uitgeteerd.
WARNAAR.
En de Kalkoen?
HOFMEESTER.
            Ik geloof, dat dat beest van honger gestorven is, zo mager is het. ’t moet een vrek toebehoord hebben.
FRANSYN.
                        ’t Is eygen gemest.
WARNAAR.
                                    Ik weet wel, watje wilt zeggen;
Ik versta die kneepen. Jy most alles gekocht hebben, niet waar! neen maat, ik meen het zo breed niet aan te leggen.
(775) Jy zoudme de reekening dan wel gemaakt hebben; dat konnen, de hofmeesters toch schoon.
HOFMEESTER.
            Ik zou hebben gegaan....
WARNAAR.
Ik heb jou meening verstaan;
Ga maar achter, en draagd wel zorg.


DERDE TOONEEL.

WARNAAR, JACOBA.

WARNAAR.
NEem jy de Guineesch vaarder; bloed wat een plaizier, zal het zyn, zo veel goud door zyn handen
Te laaten gaan? ik wou dat hy kwam, ik begin al te waater tanden.
[p. 72]
(780) Morgen ochtent vroeg, zal ik by de Smousjes gaan, om het te wisselen, ik zal der wel op geld van krygen, en dat is voor my;
Want ik zal tegen hem zeggen, dat hy
Daar noch op verliezen moet. Wie zou droomen
Jacoba, dat om jou noch een vryjer, met zes oude Amsterdamse tonnen gouds zou komen?
JACOBA.
Vader zei ommers lest tegen Moeder, dat de Smousse niet meer mogten wisselen, daar tegen was een plakaat.
WARNAAR.
(785) Dat is waar; maar denkt niet dat het een schachcheraar daarom laat;
Zy geeven om geen placcaaten, als ’er maar een stuivertje te schachcheren is, altyd zulje ze vaerdig vinden.
En hy weet nergens af, ik zal hem wel blinden,
Ik zal hem wys maaken, wat ik begeer.
Laat zien, op ieder honderd doed het goud nu noch meer.


VIERDE TOONEEL.

WARNAAR, JACOBA, FLINK van binnen.

(790) HOud den dief! houd den dief! help! help! daar zal jou de drommel voor haalen!
Jou hond! jou beest! jou schelm! dat zal ik jou betaalen!
Jou Neger! jou baviaan! jou platgeneusde moor!
Jou aape bakkes!
JACOBA.
            Wat isser te doen?                 Jacoba binnen.
WARNAAR.
                        Waar is dat geweld dat ik hoor.
FLINK uitkomende.
Ach! ik ben al myn leven bedurven, dien schelm....
WARNAAR.
            Myn vriend, wat is jou weedervaaren?
[p. 73]
FLINK.
(795) Ik kan het jou niet zeggen, daar is een jaar tyd van doen.
WARNAAR.
            Begin dan niet.
FLINK.
                        ’t Zyn dingen, daarje de haaren
Van te bergen zullen staan, ’t is een drommedaris! een Hottentot, een Brasiliaan;
’t Is een mensche vreeter!
WARNAAR.
            Maar hoe benje zo ontsteld! wat is’er? wie heeft het gedaan?*
FLINK.
Zulke dingen te moeten verdraagen! ’t is om Soldaat te worden! ik kan het niet vergeeten!
WARNAAR.
Zeg toch wat jou scheeld, of magmen het niet weeten?
FLINK.
(800) Ik geef van nu af Represalje op hem, elk mag hem aan tasten, waar hy hem ontmoet,
Te water, of te land, hy zal het my betaalen met zyn eigen bloed,
Ik zal hem villen, en braaden, ik zal hem in riemen snyjen en tot sousys de bolonje laaten kappen.
WARNAAR.
Niet voor dat jy hem hebt, denk ik wel.
FLINK.
            Of jy hoorden waar hy was, laat hy jou niet ontsnappen.
WARNAAR.
Wie is het? spreek, wat isser?
FLINK.
            Och! daar is zyn leven geen grooter ongeluk gebeurd,
(805) Die schelm is waard, dat hy met vier paarden van een werd gescheurd,
Of in oly gebraaden.
WARNAAR.
            Maar wie, en waar is die schelm?
[p. 74]
FLINK.
Die zwarte, dieje flus gezien hebt, dat is de schelm.
WARNAAR.
                        ’t is hem heel in de herssenen geslaagen;
Wat heeft die zwart gedaan? ay antwoord my eens op myn vraagen.
FLINK.
(810) Het grootste schelmstuk, dat zyn leven kan werden bedacht,
            Ik bezwym, als ik het bedenk, of verhaalen zal....
WARNAAR.
                        Eek! eek!
FLINK.
                                    Och! had ik een dropje wyn!
WARNAAR.
                                                De wyn is noch niet opgestooken.
FLINK.
                                                            Nou begin ik wêer adem te krygen.
Die vagebond heeft pluggen op zyn hand gehad, die terwyl ik hier ben geweest, al het goud uit myn logement hebben....
WARNAAR.
            Houd op, wild maar zwygen,
Ik kryg de koorts van schrik. Ze hebben jou goud....
FLINK.
            Gestoolen uit myn logement.
WARNAAR.
Je komt ommers van daag eerst in de Stad, de Zwart was hier niet bekend.
FLINK.
Dat zeg ik ook; zy moeten dit scheep al hebben voorgenomen.
WARNAAR.
(815) Al jou goud weg!
FLINK.
            Hoe datmen tot een ongeluk kan komen!
[p. 75]
WARNAAR.
Zoek je niet na hem?
FLINK.
            Ja toch, ik heb door de heele Stad geloopen, straat op, straat neêr, en geduurig geroepen, houd den dief! houd den dief! maar het is verlooren gezocht,
Hy is een halve toovenaar.
WARNAAR.
            Dat docht ik al, toen hy men alles zo zei.
FLINK.
                        ’t Is konst te raaden, waar zy dat hebben gebrogt;
Al myn schoone goud! dat ik zo ver! ja in Guiné gehaald heb! myn zes tonnen gouds zo schandelyk te steelen!
WARNAAR.
Jou zes tonne gouds weg!
FLINK.
            Help my omhooren, zo ikze vind wy zullen ze saamen deelen:
(820) Waarachtig. Ik gunze jou liever, als die schobber.
WARNAAR.
            Maar de hospes.
FLINK.
                        Die is met heur gegaan.
Die schelmen hebben altemaal saamen gedaan.
WARNAAR.
Waar logeer jy?
FLINK.
            De naam van de straat*kan ik niet zeggen,
Maar ik weet het wel te vinden, ik zou het jou ook bykans uit konnen leggen.
Hier van daan gaatmen de burgwal langs, dan komtmen by een naauwe straat,
(825) Dan by een steegje, dat krom om loopt, tot datmen door een slopje gaat,
Dan slaatmen de rechterhand om, en dan de slinker, en dan gaatmen na deeze zyde, en dan na geene, dan zulje komen.*
[p. 76]
Op een gracht, en dan weêr in een straat, dan in een slopje, dan in een poortje, en dan op een burgwal, en dan in een steegje, dan na deeze zy, dan na de rechter...
WARNAAR.
            Hoe is ’t? ik geloof dat jy voor hebt genomen,
My wat te scheeren, met je steegje, en straat, wie kan dat verstaan?
FLINK.
’t Is evenwel zo. Ik beduy het jou zo perfect als ik kan. Myn zes tonne gouds! het zal my noch aan de zinnen gaan.
(830) Zo veel niet om het geld, als om dat je my nu jou Dochter niet zult willen geeven.
O baviaan! ô Moor! kryg ik jou, het kost je jou leven.
WARNAAR.
Maar heb jy niemendal behouden van al jou geld?
FLINK.
Niet als twee tonne gouds.
WARNAAR.
            Twee tonne gouds! dan is het noch redelyk met jou gesteld.
FLINK.
Ja maar het zyn maar twe Uiterse, zo ik wel heb onthouden,
(835) Was een Uiterse niet tien duizend gulden? zo dat die twe tonnen gouds twintig duizend gulden maaken zouden.
WARNAAR.
Heb jy dan noch twintig duizend gulden?
FLINK.
            Ja, die waren in een goud beurs.
WARNAAR.
                        Dan heb ik my te vroeg verheugd. Ik dacht
Dat het twe oude Amsterdamse waaren. Maar zacht,
Onze Jacoba kan ik je nou niet geeven, zie, jy wild niet, dat ik scha doe.
[p. 77]
FLINK.
            Neen toch niet, ik weet, dat jou meerder is gebooden, ook kostze jou meer.
WARNAAR.
                        Wilje mijn voor dochter hebben?
FLINK.
                                    Zou jy die minder geeven?
WARNAAR.
                                                Ze kost myn minder, zy heeft haar Moeder gezoogen,
En toen zy klein was, wierden de kinderen zo kostelyk niet op getoogen,
(840) Men wist toen van zo veel pointe kanten niet,
Ze heeft in geen Franse school gewoond.
FLINK.
            Fiat.
WARNAAR.
                        Datje my dan ondertusschen jou goud beurs te bewaaren gaaft, zie, je mogt weêr zo werden uitgestreeken, als nu is geschied.
FLINK.
Jy hebt gelyk, daar isse.
WARNAAR.
            ’t Zyn penningen daar de kinders meê speelen,
Het zyn gouwe Louyzen.
FLINK.
            ’t Is goud, of ik laatme keelen.
WARNAAR.
Bezietze eens, is dat goud?
(845) Zyn dat dukaaten! maar dat is geen kleine fout.
FLINK.
Och! hy zal het van de drommel hebben, want het scheenen goede dukaaten,
Toen ikze telde; maar ik my wel zeggen laaten
Dat het geld dat van den drommel komt zo veranderd, nou zyn ’t noch penningen, en Louyzen, maar
Morgen zullen ’t paarde vygen zyn, och! dat is zeekerlyk waar.
[p. 78]
WARNAAR.
(850) Ik vergeet het gebraad, spit af! spit af Fransyn! en kom dan eens hier.


VYFDE TOONEEL.

GEERTRUY, WARNAAR, FLINK.

GEERTRUY.
MAn hoe gaeje zo aan?
WARNAAR.
            Ik roep spit af! spit af!
GEERTRUY.
                        Waarom? scheid hy ’er uit? wil hy Jacoba nu niet trouwen?
FLINK.
Myn geld is my ontstoolen, of in zulke penningen veranderd.
GEERTRUY.
            Meen jy, dat wy zo zot zyn, dat wy dat gelooven zouwen?
Maar ik ben bly, dat het zo maar gezegd werd, want nu zal myn Man jou zyn kind
Niet laaten trouwen, de naam van goud had hem verblind.
(855) Jy hebt flus wel gehoord, dat ik haar aan zo een plug niet zou geeven,
Al had hy duizend tonnen gouds, en al zou ze niet trouwen van ’er leven.
WARNAAR.
Jy praat zo, dat goed wil ondertusschen al meê een man hebben, ’t werd met der tyd
Zo ryp als een noot, pluktmen die niet, ze valt van zelf. Nu jy oud zyt,
Praatje zo....
FLINK.
            ’t Is ons besje al vergeeten,
[p. 79]
(860) Hoe zy in haar jonge jeugd, meenig nagje heeft versleeten.
GEERTRUY.
Dat ’s een plug.
FLINK.
            Wat let jou te pluggen? ik geef jou strak een bruy in jou bek.
WARNAAR.
Vrouw ik bidje, dat gy zwygt.
GEERTRUY.
            Jy bent gek.
Jy myn een bruy in de bek geeven, plug! pluvier! jy een eerlyke vrouw in ’er huys dat te zeggen!
FLINK.
Ik zeg, datje jou snater houd, of daar zal een drommels huysje leggen.
GEERTRUY.
(865) Voor zo een fun? wat hebje hier te doen? schobber! afgerechte guyt!
FLINK.
Wel Vrouwmens, ’t is wonder, dat ik ’er niet al in heb gebruyt.
WARNAAR.
Maar ik zal....
FLINK.
            Wil jy ’t voor der opneemen? kom ik zal jou tracteeren.
Wil jy op een snee, of op een stoot? ik zal jou de bek op veegen, dat wil ik je zweeren.
WARNAAR.
Ik draag geen mes by me.
GEERTRUY.
            Wat wou die schokjak doen?
WARNAAR.
                        Wyf....
FLINK trekt zyn mes.
                                    Daar moet ik revensi van zien te krygen.WEESRIJM
(870) Dat gaat der door.
[p. 80]
WARNAAR.
            Help! help!
GEERTRUY.
                        Help! help! Hofmeester, Fransyn, Jacoba, en Jan.


ZESDE TOONEEL.

FLINK loopt weg, JACOBA komt eerst, daar na FRANSYN, dan de HOFMEESTER, WARNAAR, GEERTRUY.

JACOBA.
WAt is ’er te doen!
GEERTRUY.
            Och! ik ben zo ontsteld.
WARNAAR.
                        Ik heb de dood op myn hals.
FRANSYN.
                                    Ik zegje, dat ik niet spreeken en kan.
GEERTRUY.
Die plug wou ons met het mes te lyf.
FRANSYN.
            Dat zou een huyshouden gegeeven hebben! en dat noch eer zy getrouwt was! wie zou dat verwachten!
Dat is een vagebond! wat zou hy gedaan hebben, als je getrouwd waard? neem dat eens af met gedachten.
GEERTRUY.
Hy had het op my gemunt.
HOFMEESTER.
            Zal de wyn op gestooken, datje zo roept?
WARNAAR.
                        Neen, neen, ’t Heylik is af. Penningen in plaats van zo veel tonnen gouds! nu staan wy hier schoon.
GEERTRUY.
(875) Wat dunkt jou nu van die schobjak, die jy gekooren had tot zoon?
Nu zitmen tusschen twe stoelen in de asch, ’t is een schoo- [p. 81] ne kroon op jou Dochters hoofd, de Notaris, de Hofmeester, en zelf onze dienstbooden, ja vrinden, zullen het aan geen boomen verhaalen,
Zo lang als zy menschen vinden konnen.
WARNAAR.
            Dat is noch het minste. Maar wie zal myn onkosten betaalen?
Ja wel die kinders....
JACOBA.
            Vader, kan ik dat gebeeteren? ik heb geduurig gezweegen,
Ik heb Vader zyn zin laaten doen, en....
WARNAAR.
            Al praats genoeg. Zo veel onkosten! maar daar heb ik een goeden inval gekreegen.
tegen Fransyn.
(880) Ik arresteer de zeven dukaaten onder jou, zie het Huwelyk gaat niet voort. Ja, of jy lacht. Jy zultze uitkeeren.
FRANSYN.
Sinjeur, wel wie heeft zyn leven dat gehoord? zynze my niet gegeeven?
WARNAAR.
Hy kon niet geeven, zyn boedel is insolvent, jy zultze weêr uit moeten ryken.
GEERTRUY.
Maar man!
JACOBA.
            Vader....
WARNAAR.
                        Ik meen het, of jy zo heen, en weêr staat te kyken.
Geef aan! geef aan!
FRANSYN.
            Sinjeur....
WARNAAR.
                        Ik zeg dat jy ze geeft,
FRANSYN.
(885) ’t Zyn de myne.
[p. 82]
WARNAAR.
            ’t Zal niet helpen of jy me weederstreeft,
Ik wil myn onkosten betaald hebben.
Jacoba grypt behendig 7 Penningen van de tafel, en geeft ze aan Fransyn.
JACOBA.
            Geef hem die.
FRANSYN.
                        Ja wel, ik geefze, maar ’t zyn onredelyke dingen
Sinjeur, een meyd der verval af te dwingen!
WARNAAR.
Wat geef je my?
FRANSYN.
            De zeven dukaaten.
WARNAAR.
                        Het zyn penningen.
FRANSYN.
                                    Och! dan zynze ook al veranderd. Ik dacht zy hadden by my geen nood.
Bedriegery! wat benje groot?


ZEVENDE TOONEEL.

WARNAAR, GEERTRUY, JACOBA, FRANSYN, HOFMEESTER, NOTARIS.

NOTARIS.
(890) MYn Heer, is het goud hier al?
GEERTRUY.
            ’t Is een bedrieger!
NOTARIS.
                        Je woud me niet gelooven?


[p. 83]

ACHSTE TOONEEL.

WARNAAR, GEERTRUY, FREDERIK, JACOBA, HOFMEESTER, JAN, FRANSYN.

JAN.
SInjeur, daar is Monsieur Frederik.
GEERTRUY.
            Die zal ik ze nou geeven.
WARNAAR.
                        Als zyn Oom der zo veel by wil leggen.
GEERTRUY.
Al doet het hy niet, nu zal ik ook wat hebben te zeggen.
Welke een schande zou het zyn? ook zo zyn de kosten nu gedaan;
Anders hebje die aan jou been.
FREDERIK.
            Heeft myn Heer hem bedacht? ik kom eens weêr aan,
(895) Ik zei dat ik ten acht uuren jou antwoord zou komen hooren.
WARNAAR.
Zo jou Oom der by wil leggen noch....
GEERTRUY.
            Hy zalze evenwel hebben, leg ras het spit aan. Zie man stel jou der niet tegen, want het is toch moeyte verlooren.
WARNAAR, Jacoba aan een zy trekkende.
Maar jy zult de onkosten betaalen, gelyk flus is gezegt.
JACOBA.
Ja Vader.
WARNAAR.
            Geluk ’er meê.
NOTARIS.
                        Zo myn Heer, dat is recht.
HOFMEESTER.
Zal der de kraan in? ik moet weêr gaan.
[p. 84]
WARNAAR.
            Nu zal het tyd worden, om het vaatje op te steeken.
ALLE.
(900) Geluk Bruydegom, geluk Bruyd.
FREDERIK.
            Ik bedankje. Fransyn, en Flink, ik zal je zo bedenken,
datje met lof van me zult spreeken.
FRANSYN.
De dukaaten hou ik altyd.
FREDERIK.
            Dat is het minste Fransyntje, verwacht
Een grooter Bruylofs stuk, als jy zelf had gedacht.
EYNDE.
Continue

Tekstkritiek:

Het rijm is overwegend gepaard, alternerend staand en slepend. Er zijn enkele weesrijmen. Inspringende tekstregels hebben wij — zoals de rijmwoorden meestal aangeven — beschouwd als behorend bij hetzelfde vers. Ook dan blijven er verschillende niet-rijmende verzen over.
p. 1 t’ Amsterdam er staat: t’ Amterdam
p. 4 uytgeven er staat: uygeven
ibid. cas er staat: eas
vs. 18 Dewyl ik er staat op de vorige pagina: dewyl ik — voor de
regelmaat in de verzen is bij Dewyl een nieuw vers begonnen
voor vs. 239 De acte van de notaris is buiten de versnummering gehouden
vs. 247, 314, 351, 380, 387, 412, 433, 637, 662, 772, 777 en 810 zijn weesrijmen
vs. 393 en 394 rijmen niet
vs; 572 en 757 zijn tripelrijmen
voor vs. 273 DERTIENDE er staat: TWAALFDE. Deze
onjuiste telling is in de volgende drie tonelen volgehouden
vs. 315 springt in; wij hebben dit niet gevolgd; dat geldt ook voor vs. 811
vs. 613 en 615 rijmen niet
vs. 731b gooyen laaten. er staat: laaten gooyjen. Het rijmwoord in het volgende vers is praaten.
vs. 797b springt in de oorspronkelijke tekst niet in, maar rijmt op 796