Johan Blasius: De edelmoedige vyanden. Herdruk 1659.
Naar L’escolier de Salamanque, ou les genereux ennemis van Paul Scarron; bewerking van Obligados y ofendidos door Franc. de Rojas Zorilla.
Obligados y ofendidos werd ook door Thomas Corneille bewerkt tot Les illustres ennemis; mogelijk heeft Blasius hieraan de titel ontleend, maar zijn spel is naar dat van Scarron.
Uitgegeven door drs. J. Breunesse
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton010860 - UBGent
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.


Continue
[fol. *1r]

DE

EDELMOEDIGE

VYANDEN.

BLY-SPEL.

Door

JOANNES BLASIUS.

Gespeelt op d’Amsterdamsche Schouwburgh.

[Vignet: Perseveranter]

t’AMSTERDAM,
By Jacob Lescaille, op de Middeldam, naest de Vismarkt.
MDCLIX.


[fol. *1v]

INHOUDT.

EEn Vaeder wordt gehoont; een Broeder doodtgesteecken;
    Een Juffer wint een Graef, die haer de eer ontrooft;
Twee Heeren staen nae wraeck, en kunnen doch niet wreecken,
    Want elck heeft weederzijds getrouwigheyt belooft.
(5) De Trouw verwint de spijt, en Wraecklust wordt verdreeven.
’t Is beeter sonder Wraeck, dan sonder Trouw te leeven.


[fol. *2r]

Aen de Eedele voortrefflycke

JONCKHEEREN,

JH. THOMAS FINCKIUS,

Raedts-Heer der Doorluchtige Uytheemsche
Studeerende Natie in de vermaerde
HOOGHE SCHOOL TE PADUA.

JH. MATTHIAS OLAI WORM,

JH. FRANCISCUS MARCELLUS,

JH. LUDOVICUS DE KEYSER,

Der beyder Rechten en Medicynen STUDEN-
TEN in de lofflycke
ACADEMIE TOT LEYDEN.

GHy HEEREN, welckers Naem en Eer en Achtbaerheyt
    De snelgewieckte Faem de Weerelt door verspreyt.
Gy die om grooter Eer uw’ Vaederlantsche lusten
Verliet, moet met gezagh door kiesing in de kusten
    (5) Van het Latyns gewest, Frans, dubb’len Duyts, en Deen,
    En al d’Uytheemsche Jeught met welgesoute reên
In saecken van verschil versussen en bevreeden.
Dies wordt uw’ kostlijck Beelt in ’t silver uytgesneeden.
    En Ghy de Vrouw Minerv’ om weetenschappen vrijdt,
    (10) En haere heyl’ge choor al lang sijt ingewijdt,
En staegh in ’t LEYDTS ATHEEN Parnassus hebt beklautert,
Daer d’Hippocrene soo uw harssens heeft gelautert,
    Dat ghy recht wordt genoemt een Pronck van ’t Vaederlandt,
    Waer op uw’ Vrienden reex haer hoop heeft vast geplandt.
[fol. *2v]
(15) Ick offer u dit SPEL vrymoedigh sonder vreesen,
En hoop dat ghy doch sult BESCHUT-HEERS daer van weesen,
    Al wordt ’er uyt de schrift van THOMAS niet verhaelt,
    En al sijn leevens loop nae ’t leeven afgemaelt.
Noch hoe Staetgierigheyt MATTHIAS eertijts porden,
(20) Die Beemen t’onderbracht en Kooningh is geworden.
    Noch hoe dat meenigh Helt der Roomers is gehoont.
    Noch hoe de dapperheyt van dien MARCELL geloont
Die ’t Burgermeester ampt tot vijfmael toe bekleeden,
En ’t heyligh Capitool staegh quam met zeegh betreeden;
    (25) Die Syracusaes wal drie jaer beleegert hielt,
    Tot hy van Hannibal door laegen wierd ontsielt.
Noch hoe veel ponden goudts Octavia deê lichten
En schonckse aen Virgiel voor een-en-twintigh dichten.
    Noch hoe een LODOWYCK de Franse oorloghsschaer,
    (30) Door Keyserlijcke macht en Roomschen Adelaer,
Verdelghden tot de grondt, en deê veel duysent sielen
Door ’t snijden van sijn swaerdt, voor Plutoos offer knielen.

    Maer hoe geheyme Min moet werden ingeboeyt
    Den SCHOUWBURGH ons vertoont op laegen leest geschoeyt,
(35) En hoe men felle Wraeck en Trouw en Eedt moet houwen,
En noyt een suyv’re Maeght verkrachten sonder trouwen,
    En hoe men ’t warme bloedt door minnend’ yver plenght,
    En hoe men Jock met Ernst, en soet met suer vermenght.

Uw’ kennis, uwe gunst, uw Edelmoedigheeden,
(40) Uw’ heusheyt, uw’ verdienst die hebben my bestreeden,
    Dat ick mijn Sang-Goodin, die Wraeck soeck nae de Trouw,
    Aen u opofferen en eygen maecken souw.
Ontfangt mijn Clio dan nu onder uwe vleug’len,
En wilt de Momus tong in ’t lasteren beteug’len.
    (45) Omhelst haer met een strael van uwe gulle gunst,
    En neemt haer Proefstuck aen van ongeleerde kunst.
Sy is mijn eersteling van Treur of blijde Speelen,
Wilt my dan over haer uw’ oordeel meede deelen.
[fol. *3r]
    Ontfangt mijn Sang-Heldin met soo een gunstigh hardt,
    (50) Als sy van Leerlings handt aen u geoffert wardt.
Verdeedight haere komst: Benijders lasterspreecken
Wilt nae de wet van Trouw tot haerder eere wreecken.
    Haer leerling mid’lerwijl die eer van haer ontliendt
    Dat hy mach sijn genoemt

                                Uw’ Dienaer

                                                  en

                                                        Uw’Vriendt
Amsterdam den 25 van
Slacht-maendt, 1658.
JOANNES LEONARDI BLASIUS,
der beyder Rechten Student.


[fol. *3v]

Juveni ad summa nato,

JOANNI LEONARDI BLASIO,

Jurisprudentiae & Medicinae cultori indefesso,

Amico optimo,

Amstelodami Ludos suos publicè edenti.

DIversis diversa placent; discrimina mille;
    Mille coloratur mens variata notis.
Quique Poetarum diversâ carminis arte
    Claruit, & parcè larga Camoena fuit.
(5) Friget epos Flacci; Lyra non tentata Maroni;
    Ambobus Tragici displicuere modi:
Romani Senecam solum videre cothurni,
    Qui cupiens Elegos fundere, mutus erat.
Sunt & quos laudant Epigrammata, Basia, Sylvae;
    (10) Sunt & quos aliis carmina structa modis.
Sed Tibi vena salit quaevis; Tibi totus Apollo
    Militat, & quavis reddit in arte Virum;
Te commendat Epos, Te docta Epigrammata laudant,
    Te Lyra, te Soccus, teque cothurnus amat.
(15) Leida dabit testes, namque hic tibi multa Puella
    Materiam varii carminis usque dedit.
Amstela testis erit, laeto Comoedia vultu
    Hic dabit auspiciis gaudia mille Tuis.
Caecilius, Rudiusque senex, Pacuvius, Afer,
    (20) Accius, & quotquot pristina seclà tenent,
Assurgit Tibi tota cohors, plauduntque Theatra,
    Et personati queis placuêre sales.
I nunc, i jacta tua nomina magna vetustas!
    Tota, ubi jussa fuit Musa venire, venit.


ALIUD EJUSDEM,
LAETA. THEATRALES. BLASII. DEDIT. AMSTELA. LUDOS.
{ PARS. DECANTATI. DRAMATIS. AUTHOR. ERAT.
                        vel sic:
VIDIT. ET. APPLAUSUS. PLURIMA. TURBA. DEDIT.
Lugd. Batav. 20 No-
vemb. anno 1658.		 L.M.Q. pos.

        MATTHIAS WORM.


Amicissimo suo
JOANNI LEON. BLASIO, Leydensi,
Theatro Amstelod. Ludos danti.
EXhibet hic Juvenis Juvenilia, Ludrica Vates:
    Expectes; aetas seria sera dabit.
Christianiae Norvaegorum
    Kal. Novemb. 1658.		             Transmisit
NICOLAUS STUBAEUS.


[fol. *4r]

Op de

EDELMOEDIGE VYANDEN,

Gedicht door

Monsr. JOANNES LEONARDI BLASIUS,

der Rechten en Medicynen Student.

DIe ’t nut weet onder een vermaeckelyck te kneeden,
Betreet den hoogsten trap van eer en achtbaerheden.
    Hier dient de Poësy, die geest en lichaem sterckt,
    En in ’t bewegen van de sinnen wonder werckt.
(5) O prael der Leydsche jeugt, ghy weet het wit te raecken:
Want is uw’ brein vermoeit in duist’re Themis saecken,
    Ghy neemt terstont Homeer en Naso tot geryf,
    En weckt de geest weêr op door leersaem tyt-verdryf.
Ghy vont wel groot vermaek op fluit en luit te speelen,
(10) En stemmens maet-gesang kon uw gemoet wel streelen;
    Maer doch de Poësy heeft u soo seer verkracht
    Dat ghy geen leerling maer een meester wort geacht.
Waer kan men klaerder blyck dan in uw Blyspel vinden,
Daer Twee getrouwigheit en wraek-lust saem verbinden:
    (15) ’t Welck leert hoe suiv’re Deugt nae waerde wordt gekroont,
    En hoe de Schelmery in ’t endt haer meester loont;
En voegt daer aerdigh in de vreemde minnetochten,
Eer sich door Hymens bant de harten t’saem verknochten.
    Voor dit soo moeilyk werk Jupyn u Gunst betoont,
    (20) Cypres beschermt uw Hart, Apoll’ uw Hooft bekroont.
Plus oultre.
Applaudebat LUDOVICUS DE KEYSER. M.S.


Op d’EDELMOEDIGHE VYANDEN,
gerymt door den lettersiecken Jongeling
Monsr. JOANNES LEONARTS BLASIUS.

DE trotse SCHOUWBURG helt naar Wraack
En Trouw, die vlugh ten hemel steygert;
    ATHENEN, dat in roem een baack
Verstreckt, wort hier haar roem geweygert.
[fol. *4v]
    Hier huysvest d’Edelmoedigheydt
De Vyandtschap van twee verliefden,
    Die blyd’lyck wort ter neêr geleydt
Door Susters, die hun hert doorgriefden.

    Soo baart de jonckheyt harssens-vrucht;
Gemoedight letter-kans te waagen.
    Dit oir-bancket versaat de lucht,
Waar in Apollo schept behaagen.
Vltrajecto mittebat
JOANNES LEONARTS, Phil. Stud.


PERSONAEDJEN.

Felix van Heemstede, Vaeder van Karel en Leonora.
Pompeus, een vreemde Graef, Broeder van Louis en Cassandra.
Karel van Heemstede, Soon van Felix, Broeder van Leonora; een Student.
Louis, Broeder van Pompeus en Cassandra.
Cassandra, Suster van Pompeus en Louis.
Leonora, Dochter van Felix, Suster van Karel.
Margriete, Kamenier van Cassandra.
Beatrix, Kamenier van Leonora.
Jeroen, Dienaer van Karel.
Provoost.
Warrenaer,
Sjappert,
Smeerigert,
Hinckepinck,
Linckerpoot,
Kreupel,		 }
}
} 		Braves of gehuerde Vechters.
Stomme.
Dienaers van de Provoost.
Het Toneel is AMSTERDAM.
Continue
[p. 1]

DE

EDELMOEDIGE

VYANDEN.

HET EERSTE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Pompeus. Leonora. Beatrix.

Po. GHy wilt dan niet Mevrouw, nae dat ick kan bespeuren,
    Dat ick magh van u gaen? Le.Beatrix sluit de deure.
    Neen Heer, ick wil ’et niet. Pomp. Doet s’op. Beat.’k En durf niet Heer.
    De droes de grendel hael, die dee mijn vinger seer.
Pomp. (5) Beatrix. Leon. Doetse toe, en past niet op sijn vleyen.
Beat. S’is toe. Ghy moet, mijn Heer, geen Vrouwspersoon verleyen.
Pomp. Mevrouw die lacht, dat sy mijn wil soo hind’ren magh.
Leon. Neen. ’t Is maer om een proef van ’t geen u herte sagh.
Pomp. Een proef? wel hoe! wat ’s dit? Le. Ghy sult my niet ontkomen,
    (10) Aleer ghy ’t hebt gehoort. Pomp. Dit is licht mee genoomen:
    En schort ’er anders niet, soo bid ick dat ghy ’t melt.
Leon. Ick wil dat ghy mijn klacht met aendacht hooren selt.
Beat. Mevrouw, soo ’t u gelieft, ghy moet wat sachjes spreecken,
    Uw Vaeder is in slaep, en soo hy eenigh teecken
    (15) Of mompeling verneemt, hy is ons daetlijck by.
Pomp. Wat is Mevrouw haer wil? wat klaeghtse nu van my?
Leon. Soo ick ’t u melden souw, most ghy uw losse sinnen
    Hier plaetsen, fy! is dit getrouwicheit in ’t minnen?
Pomp. Mevrouw ick swijgh; maer ghy soeckt stoffe tot een twist.
Leon. (20) ’k En doe, maer dat ghy ’t seght, dat is uw valsche list.
    Sint dat uw slaefse dienst, uw suchten van uw sinnen,
[p. 2]
    Uw klaegen van uw hart, mijn tenger hart te winnen
    Heel machtigh sijn geweest; en sint die eerste tijt
    Dat ghy my d’eerstemael met aengewende vlijt
    (25) Dorst sweeren by uw doodt, dan by uw bloeyend leeven,
    U onder mijn gebodt en strenge wet te geeven;
    Heeft d’aerde bloodt van pronck twee winters uytgestaen,
    En van twee soomers weer vernieuwde pronck ontfaen.
    Mijn Siel was midlerwijl by d’uwe in gaen woonen,
    (30) Bevrijt van achterdocht van alderhande hoonen,
    En ’k had u met geen min geneegentheyt gelooft,
    Al had ghy ’t met soo veel beloften niet belooft.
    Ghy weet doch evenwel, doen d’Amstel ’t pronck der steeden,
    En liefdens noodt Parijs en ’t hof vergeeten deeden,
    (35) Dat ick was doen ter tijt een prael en pronck der stadt,
    Waerop een yders siel sijn hoop gegrondtvest hadt.
    Doen, segh ick, wist ghy wel, dat dees mijn held’re oogen
    De harten van dees stad tot minnen had bewoogen:
    Ick was dierselver tijt voor haer een heylsaem quaet,
    (40) En een begeerde hulp, maer laes! het was te laet,
    Ghy had mijn hardt gerooft; of sy nu duisent konsten
    Iae duysentmael soo veel vercierden, om mijn gonsten
    Of slechs een strael daer van te hebben, om haer pijn
    Des mins te minderen, ’t most al verlooren sijn.
    (45) En of schoon liefde dwangh my wouw ten deel verleyden,
    Soo quam my weer de Deucht ten tegendeel geleyden.
    Men had mijn gonst wel, maer nae wetten van de eer.
    Dies kreegh uw droeve klacht en minnesucht te meer
    Verlichting in haer quael, doch al te onbedachtsaem,
    (50) En alte vroegh, daerom, dat ick als sijnd’ onachtsaem
    U inganck t’mywaerts gaf. En sonder eens te sien,
    Of ’t minnen veiligh was, dan of men ’t quam bespiên,
    Soo wierd mijn minnend hart door groote minnetochten
    Ontbloodt, ô stoudt bestaen! aen ’t uwe te verknochten.
    (55) ’t Kan sijn uw brandend vuur nu schier is uitgestort,
    Om dat ’et my in ’t hart allenghskens heeter wordt.
[p. 3]
    Nu is mijn jonge siel met nieuwe vrees bevangen,
    Nu vergeselschapt vrees leetweesen met verlangen;
    Maer dit leetweesen laes! en dit bedroeft berouw
    (60) Kan Graef Pompeus licht verand’ren, soo hy wouw,
    In vreughde sonder gae. Ick kan u eevenaeren
    In staet, ghy weet, wie mijn vergoode ouders waeren;
    Ick ken de uwe mee, is nu ons staet benouwt
    En arm, ’t geslacht nochtans in edelheyt is ouwt.
    (65) Uw ’ eeden dan Heer Graef, daer ghy mijn hardt mee wonden,
    En brieven vol van trouw, die hebben u verbonden,
    Dat ghy u kloecke handt met mijn ten echte voeght,
    En die tot morgen niet tot uytstel uyt en sloeght.
    Nu staet het maer aen u. Ghy dorst die eeden seggen,
    (70) Die kunt ghy met uw’ eer nu nimmer weederleggen.
    Mijn liefd’ om uwent wil sich ver te buyten gaet,
    Soo moet ’et al om my van u oock sijn gehaet.
    Hoe! ver te buyten gaet? jae al uw doen en wercken,
    Jae selfs uw minne trouw en kan my niet verstercken.
    (75) Die ghy my met uw handt belooft hebt en gespelt,
    Indiense wordt van daegh verkoelt of uytgestelt.
    De eer die my daer uyt tot noch toe quam gebeuren
    Sult ghy in ’t vrouwlijck hart en in mijn siel bespeuren,
    En tuygen dat die noyt onwaerdighs, jaeÉ Pomp. Mevrouw
    (80) Houwt op, ick heb gehoort het geen sy seggen wouw,
    Ick heb uw stoute tongh te veel gehoor gegeeven,
    Ontfangh dit antwoort, dat my staet in ’t hart geschreeven.
    ’t Is waer; uw godlijckheyt en helder oogenschijn
    Die mosten my tot plaegh mijn overwinners sijn.
    (85) Maer ’t is oock weeder waer, dat soo ’t mijn vlugge sinnen
    Onmooghlijck is, voortaen u yv’righ te beminnen,
    Die sy soo minnen, soo onmooghlijck isset my
    Dat ick als uw Gemael en u stantvastigh sy.
    Ick segh niet meer, dan dit: ’k aenbidde een Meestresse,
    (90) En gruwe voor een Vrouw; dit is mijn leevens lesse.
Leon. Ghy seght niet meer? aen my? aen my die ’t al bestaet,
[p. 4]
    Op dat het u gestaegh maer wel en heerlijck gaet?
    Trouwloose! ’t is geen tijt u seyt meer te verbloemen,
    O wreede! ghy sijt waert ten afgrondt te verdoemen.
    (95) Waert ghy niet schuldigh, spreeckt, een achtingh aen mijn min
    Waer voor ghy my nu loont een stuers’ ondanckb’re sin?
    Loont ghy mijn liefde nu met soo een snoo verachtingh?
    ’k Aenbidde een Meestres, ô vuyle eer verkrachtingh!
    En gruwe voor een Vrouw. Ten is geen eerlijck man
    (100) Die veynsende de min een vrouw soo last’ren kan.
    Ick gruwe voor een vrouw. ô trouw! ô eereloose!
    Wel past sulcks oyt op my? uw’ soomerlijcke Roose,
    Uw’ leeven van uw’ tijt, uw’ aerdtsche Koningin,
    Uw’ oorsaeck van ’t geluck, uw’ tweede mingodin,
    (105) Uw’ leytstar, uwe son, en duysent sulcke woorden,
    Die d’aertsche niet alleen maer d’hemelliên bekoorden.
    Sijn dit u minnereên soo vaeck by u hervat?
    Och had ick niet gelooft, ick was nu niet gehadt.
    Ghy hebt u klachten dan niet klaeghlijck aen gaen stellen,
    (110) Maer om d’onnoos’le eer van my ter neêr te vellen.
    Ghy hebt my dan verraên? de daedt u blijschap toont,
    Waer door mijn suyv’re min met droefheyt wordt geloont.
    Ghy sijt noch niet ô schelm! ten eynd u oogenteecken:
    O neen! een eedel hart gehoondt weet wel te wreecken;
    (115) ’k Sal wreecken self mijn hoon: en soo ick niet en kan,
    Soo wensch ick my ter doodt; ô furyen kompt gy dan,
    Kompt Charon met u boodt. Men heeft noyt achtbaerheeden
    Ontsien, wanneer de hoop met wanhoop heeft gestreeden.
    Ick volgh die ouwde wet. Ghy sult my overal
    (120) Gevoelen tot uw’ plaegh, soo langh dit aertsche dal
    Mijn druck niet heeft geëynt. Als ick nu ben geoffert
    Van deese minnesmaedt, blijf ick niet opgekoffert,
    Maer sal u met mijn schim vervolgen waer ghy gaet,
    Mijn schim sal sijn de beul van al uw snoo verraet.
    (125) ’k Sal u, ondanckbaer hart, soo schrickelijck afmaelen
    Verraeders tot een leer. Maer waer toe langer draelen?
[p. 5]
    Mijn doodt moet sijn volvoert. Uw stael mijn moordtpriem sy.
Pomp. Ha Leonoor! Leon. Ha guyt! Pomp. Wat eyst Mevrouw van my?
Leon. Ick wil mijn leevens draedt selfs korten en verliesen.
Pomp. (130) Bedaer. Beat. Ey swijgh wat stil, ’k heb Vaeder hooren niesen,
    ’t Is al een uer geleên, sint hy eerst is ontwaeckt,
    En twee uer sijn verby doen hy al heeft gebraeckt
    Sijn leever, gal en longh. Leon. ’k Hoor aen de deur daer kloppen.
Beat. O goôn! hoe stijf. Felix. Doet op! doet op! ick sals’ op schoppen.
Leon. (135) Heer Graef verschuyl u stracks in d’een of d’ander hoeck.
Pomp. Verschuylen? neen Mevrouw mijn arm is al te kloeck.
Leon. Ey denckt dan om mijn eer die u soo ver dorst bringen.
Pomp. Ick sie een venster gins daer kan ick licht inspringen.
Fel. Doet op. Beat. De deur is toe, het slot dat is ontstelt,
    (140) De sleutel is verdraeyt. Leon. O wat een nacht gewelt!
Fel. ’k Verstoor my al te seer, doet flux de deure oopen.
Po. Waer sal mijn schuylplaets sijn? Le. Heer Graef wilt ginder loopen
    Op ’t venster, springht daer in, en sluyt ’et nae u toe.
Beat. Sal ick op doen Mevrouw? Leon. Jae doe maer oopen. Fel. Hoe!
    (145) Men geckt met my, ô jae, ick sweer die vuyle teeve.
Beat. Ick dee mijn vingers seer. Fel. Soos sal ick u dan geeven.


TWEEDE UYTKOMST.

Felix. Leonora. Beatrix. Pompeus in ’t venster.

Fel. ’t IS vry een moeylijck werck t’ontsluiten van een slot.
Beat. Jae Heer het is ontstelt, de Smit heeft ’et verbrot,
    Die moet ’et helpen. Fel. Jae, al weer aen gelt uytlangen,
    (150) Die reeckels sijn niet waert dat mense op souw hangen.
    Maer hoe! wat sie ick hier? mijn dochter heel gekleedt
    In plaetse van te bedt. Leon. Heer vader ’k was gereedt,
    Soo nae u bed te gaen en by u op te waecken,
    Beatrix had geseyt dat ghy waert kranck van braecken.
Fel. (155) ’t Is waer, verkoutheyt deed, die heeft my seer geplaeght,
    Verkoutheyt heeft nochtans my hier niet heen gejaeght.
    Wanneermen uyt den Echt komt kindren voort te telen,
[p. 6]
    Soo sorght men oock voor hun. Leo. Helaes! hy weet mijn speelen;
    Mijn schult is hen bekendt. Fel. Verschoont men haer te veel,
    (160) Men set tot eygen schandt het wurghmes aen de keel.
Leon. O Vader! dit bedrijf dat u soo gaet ter harten
    Is uyt om beeterschap, vergeet dan uwe smarten;
    Ghy sult haest vreuchde sien; die goet saet heeft gesaeyt,
    Gelijck het spreeckwoort luyt, heeft noyt quaê vrucht gemaeyt.
Fel. (165) ’t Is om mijn eerlijck huys te grondt toe te bederven.
Leon. Hy heeft my duysentmael by leeven en by sterven
    By Phaebe en haer broêr belooft. Fel. Onnosel kindt,
    Gelooft ghy dierbre eên van iemandt die ontsint
    En onbedachtsaem leeft? Leon. Ick val u voor de voeten
    (170) O grijsen Vaeder! en ick sweer dat ick ’t sal boeten
    Indien hy rughwaerts deyst, of teegen d’eeden doet.
Fel. Rijst kindt. mijn felle toorn verwint mijn siedendt bloedt.
    Sijn vaeders al te goedt, sy kunnen licht haer kind’ren
    Bederven, datse sijn een bronaêr van veel hind’ren.
(175) U broeder Karel och! heeft met sijn boeve stoet
    Alweer het gelt verquist. Leon. Nu schep ick weeder moedt.
Fel. Ick beeld my vastlijck in dat snoode guyts hem roemen,
    En Capiteyn van haer tot eerentijtel noemen.
    ’k Heb hier nu weer een brief, my van Jeroen gedaen;
    (180) ’t Is weer om wissel, maer, hoor self de brief eerst aen.

BRIEF.

De Hemelsche vreede sy U E gegeven, &c.
    Wel wat een schoon begin! maer ick ben al te hoedigh;
    Nu luytse alsser volght.

    De Heemelsche vreede sy U E gegeeven: Ghy sult door de tegenwoordige verstaan, dat ick mijn kostgelt in het verkeerbort verspeelt en verlooren hebbe, maer evenwel heb ick dit genoegen mijn gelt in de hoeck van ’t uytneemen verlooren te hebben, en datmen niet minder dan tweemael dubletten van cinquen of sisen heeft moeten goyen, om my te doen verliesen. Ick bid U E en wilt U E daer niet oover ontsetten. [p. 7] ’t Is geschiedt. Mijn kostgelt is op. Ghy weet’et nu wel beeter als ick, dat die geen die niet en heeft om te eeten, gevaer loopt van honger te sterven, en dat ghy daerom gehouden sijt, daer voor te versien, u niet hebbende gebeeden my ter weerelt te brengen. Wat de rest aengaet; ick ben van soo vreedsamen aerd, dat ick niet kan slaepen wanneer ick questie hebbe, indien ickse van stonden aen niet nederlegge. Omtrent eenige daegen geleeden, quelde my een student van Gelderlandt om met hem te vechten, soo langh, dat het hem een oogh koste. Ghy siet hier dan uyt, dat ick soo niet ben bedurven, als ghy meent. Ick sende U E hier Ieroen, dien ghy my weeder te rugh sult senden, soo ’t U E gelieft, met gelt. Ick beveele my in U E goede gunste, beminde vaeder van mijn ziel, licht van mijn oogen. Ick bidde de Gooden nacht en dagh, datsy U E bewaeren, en mijn kleyne suster oock, aen de welcke, hoewel onverdient, ick altoos gedenck in mijn gebeeden.
                                                                    Uwen onderdanigen Soon
Uyt Leyden den 25 November 1658.
                                                            KAREL VAN HEEMSTEDE.

Leon. De Brief is seer ootmoedigh.
Fel. Ey wat schijnheyligheyt. Een moor met swarte leeden
    Is heyliger dan hy. Soo hy in sijn gebeeden
    (185) Aen my sijn vaeder heeft in ’t minste oyt gedacht,
    Soo wensch ick my terstont in d’altijt duyst’re nacht.
    Ick sweert, ’k sal hem voortaen die vlugge wiecken fnuycken,
    En onder reegels van de Deucht en Eer doen duycken.
    ’k Sal u sijn dienaer nu, die als Ambassadeur
    (190) Hier komt, eens doen besien. Hy staet hier voor de deur.
    Het is een snaeckse haen met wonderlijcke streecken.
    Ick roep hem, dan kunt ghy hem selver hooren spreecken.
    Holla Jeroen.


DERDE UYTKOMST.

Ieroen. Felix. Leonora. Beatrix.

Ier. ADsum. Fel. Spreeck duyts dees sotte geck.
Ier. Non possum. Fel. Voort spreek duyts, of ik breeck u de nek.
    (195) Hy kan pas een, twee, drie latijnsche mengelwoorden,
[p. 8]
    Daer gaet hy al ’t verstandt mee quellen en mee moorden,
    Dat lapt hy teffens uyt. Hoe maeckt ’et al de guyt
    Myn soon? Ier. Malefacit. Fel. Noch meer? nouw is ’t ’er uyt.
Ier. Genae mijn Heer, ick sal ’t Lantijn niet meer uytspouwen.
Fel. (200) Wat maeckt u Meester dan? spreeck duyts of ’t sal u rouwen.
Leon. Hoe komt Heer Karel doch mijn broêr aen soo een nar?
    Wanneer men ietwes spreeckt hy slaet ’et in de war.
Ier. Heer Karel, Heer, die woont met seeven and’re leckers
    Van ’t selve soort als hy, oock sulcke nachtoptreckers,
    (205) In een en ’t selve huys, en daer ’s een kaemer in,
    Daer woonense, mijn Heer, staegh met haer achten in:
    Een van haer doet dan niet als vloecken, sweeren, schelden.
    Des winters waeyt’et daer gelijck op dorre velden.
    Twee beddens sijn daer op, op elck slaept vier en vier.
    (210) De mueren sijn bekleedt met smal en breedt rappier.
    Pistoolen, Waepentuygh, Helmetten en Rondassen,
    Die schijnen saem om strijdt de mueren uytgewassen.
    Men siet noch hier en daer met houtskool uytgebeelt
    Een guytery, op doeck van spinnekops geteelt.
    (215) Dees acht lichtvinken nu en naerstige scholieren
    Doen Sondaghs onder haer als Saeterdaegen vieren,
    De pater nosters sijn voor haer soo wellekoom,
    Als d’eerste vastendagh voor lieve pater oom.
    Wen ’t nacht wordt gaen sy uyt om proy en buyt te steelen,
    (220) En op de mantelroof, en met het mes te speelen:
    Dan schreeuwtme; hackt ’er in, steeck toe de bruy, hy ’s doot,
    Hy ’s niet, hy ’s al, val aen, dan geeftme noch een stoot.
    Haer dienstmaeght die is krom, dor, mager, bleeck en hinckendt,
    Een vrijster doch ouwt wijf, en als een bock soo stinckend.
    (225) ’t Is ruym al dertigh jaer geleeden naese gist
    Dat s’al haer tanden heeft door ouderdom gemist.
    Soo ’n meyt koockt haer de spijs, daer eetme dan als honden.
    Een kist haer taefel is voor siecken en gesonden.
    Gerechten niet te veel, maer overvloedt van wijn.
    (230) De boecken heel besmeert die moeten schootels sijn.
[p. 9]
    Eet d’eene wat te dra, den ander komt het ebbe.
    Dit ’s leeven van die maets wanneerse maer wat hebben.
    Heer Felix (kort te sijn,) soo leeft u soon al mee.
Fel. Dit ’s een collegie sot. Maer heeft hy dan geen steê
    (235) Yet goedts te leeren? Ier. Goets? wat mooght daer van praeten,
    Hy wordt om snaeckery sijn leeven niet verlaeten.
    Hy ’s stemmigh als het past, en Cato in den raedt,
Gedienstigh, weygert noyt, belooft al metter daedt.
    Hy leent graegh aen een vriendt, gerijft de een voor d’ander,
    (240) Beleeft, kloeckmoedich, milt gelijck een Alexander,
    Goedtaerdigh, vriendelijck. ’t Is voor sijn maegh bedroeft
    Dat sy niet schaffen kan, wat handt en tandt behoeft.
Fel. ’k Was mee soo in mijn jeucht; de jonckheyt moet sich toonen.
    Daer ’s gelt, maer segh dat hy ’t in suynigheyt moet schoonen.
    (245) Dien bloedt heeft laersen aen! hoe quamje hier te landt?
Ier. Te post, te waegen, Heer, gewapendt, ongemandt.
Fel. De vondt gevalt my wel. U boodtschap is bedreeven,
    Vertreck weer. Ier. Sonder brief? Fel. Heb ick geen gelt gegeven?
Ier. Die vaeders leeven langh, om soo een heylsaem woordt,
    (250) Daer ’s gelt, gae heen; daer mee soo gaen ick nae de poordt.
    Maer goede ouwde man wat wordt u al versweegen.             Jeroen
    Wist ghy dat ick wel weet, ick had geen gelt gekreegen.       weghgaende.
    Ghy meent dat uwen soon nu noch te Leyden gaet;
    En hy is t’Amsterdam met Juffers aen de praet.
Fel. (255) Ick weet dan van geen slaep, wanneermen my kompt stooren;
    Dan kompt de hoest daer by, dan kan ick sien noch hooren.
    De klock is schier een uer, mijn kindt gae weer te rust,
    En ghy Beatrix mee; goe nacht, voor ’t laetst gekust.
    Maer roep Ieroen weerom, ick heb iets van gewichte
    (260) ’t Welck hy voor my mijn soon Heer Karel moet berichten,
    Loop gaeuw Beatrix, roep. Beat. Hy is al wegh. Fel. Hy ’n doet.
Beat. Hy ’s heel al aen de hoeck, al over duysent voet;
    Ick riep, hy sagh niet om, en wouwder niet nae hooren,
    Maer liep met ’t gelt in d’arm, als of hy het wouw smooren.
Fel. (265) Wegh met dit leuye krengh, hy is noch pas beneên.
[p. 10]
    Roept hem ten venster uyt. Beat. Hy is te verre heen.
Fel. Hy is soo ver noch niet. Leon. Wat wilt ghy hem Heer vaeder?
Fel. Het is maer om een ding, ey roep hem doch wat naeder.
Leon. Beatrix, och! ick beef dat hy de Graef sal sien.
Beat. (270) Ick oock. Fel. Koom hoor nu eens wat ick voor roepen mien.
    Maer hoe! ’t is toegelijmt, de duyvel hael die handen
    Die ’t venster om dat toe te spijckeren aenranden.
Leon. Mijn schrick al grooter wordt. Fel. Ick raecker pasjes an,
    ’t Gaet op. ô Goôn! Wat sie ’k?


VIERDE UYTKOMST.

Pompeus, springende uyt het venster. Felix. Leonora. Beatrix.

Pomp. EEn opgeslooten man,
    (275) Begaeft met fiere moedt, dien waepens noit verlieten.
Fel. Ick bid u wie ghy sijt, of hoemen u mocht hieten,
    Wie maeckten u soo koen soo in mijn huis te gaen?
    U overval getuyght van ’t schellemse bestaen.
Pomp. Op sulck een stout versoeck kan ick geen antwoort spreecken,
    (280) Dan met dit bloot rappier sulck ongelijck te wreecken,
    En ’t souw al sijn geschiedt, ten waer u ouwde sweet
    En laffe handt geen eer maer meerder schandt verweet.
Fel. Geeft my dees uytganck vry, en wachtme dan, ick sweere,
    ick ben u daedlijck by mijn eere te verweeren.
Pomp. (285) Gaet haelt u waepens; kompt, en sterft dan vry, ’k verbey.
Leo. Och vader! Fel. Och mijn Kint! Leo. Waer wilt ghy loopen? ey!
Fel. Help mijnen vyandt, gaet uw’ moedtwil hulpe geven,
    Ick sie mijn oneer op uw’ aengesicht geschreven.
Leon. O vader volght ghy ’t geen u sinneloosheyt verght?
    (290) Ay volght die niet, veel eer mijn jonge eere berght.
    Hy mint my om mijn trouw. Wilt ghy u selfs bederven,
    En uw’ gestroopte klingh in Bruygoms aeders verven?
Pomp. Vergeet de naem maer vry van Bruygom, schoone pop,
    Ick hebt u wel belooft, maer denck ’er voort niet op.
Fel. (295) Door dien ghy ’t hebt belooft sult ghy beloften houwen,
    Of ’k brengh u met dees vuyst stracks tot het naeberouwen.
[p. 11]
    Uw’ praelen van uw’ kraght is my geen minderingh
    Van mijne, maer veel eer de uw’ tot hinderingh.
    Voldoet dan flucks mijn kindt, ghy eervergeete boeve,
    (300) Of neemt op deese tijt, niet langer te vertoeven,
    Mijn leeven en mijn eer: uw’ dolheit wort voldaen.
    Of meende ghy misschien met weyg’ren wech te gaen?
    O neen. Pomp. Ick weyger u mijn stael om te bevechten;
    U dochter weyger ick mijn handt om trouw te echten.
    (305) Men eenight niet seer licht door wetten van voorwaerd
    Die gene, welckers staet en eer niet evenaerd.
    Uw’ laster, uw’geschreeuw en kan my niet verbaesen:
    ’k Wil vyanden die my met weerstandt kunnen aesen.
    Ick wil geen vrouw, een kindt van soo een ouwde kruck;
    (310) Wouw ick ’er een, ick koos een vrouw van meer geluck.
    Om haer te trouwen dan soo mostmen my versoecken
    Met vleyen en gebeên, niet lasteren of vloecken.
    Ick doe niet door gewelt, maer door gebeden raedt.
    Den goeden ben ick goedt, den quaeden ben ick quaedt.
    (315) Dit is mijn sin. Vaer wel. Wilt ghy daer tegen seggen
    Soo neem een tijt daer toe met wijsheyt te weêrleggen.
Fel. Ghy sult my niet ontgaen voor ghy mijn kindt voldoedt.
Pomp. Het dreygen past niet wel soo ’n ouwden grijsen bloedt.
Fel. Een anders arm dan mijn sal u het hooft verpletten.
Pomp. (320) Ick gae daer mee dan heen op mijn verweeringh letten.
Leon. Getrouwe sonder trouw! Pomp. U siel soo niet ontstelt
    Tot middel van uw quael draegh ick dit reede gelt.
    Vaer wel mijn Engel schoon in traenen te vergieten.
    Ghy Grijsaert denckt niet mijn schoonvader oyt te hieten.
Fel. (325) Soo my uw’ stouten arm vermeet’len roover spaert
    Acht ick die overhand meer dan uw’ valschen aerdt.
    Ghy hebt mijn eer gerooft, mijn kindt in schandt gaen brengen,
    En ’t leeven laet ghy my, mijn qualen te verlengen.
    Kom, kort mijn leeven, kom, ghy wordt daer toe gebeên.
    (330) Had ick wat min geleeft, ick had wat min geleên.
    Waer toe soo lang getoeft? waerom niet stracks ontbooden
[p. 12]
    Heer Karel herrewaerts? die soon, dien my de Gooden
    Vergunden, is noch jongh en moedigh van sijn tijt
    Te wreecken vaders hoon en aengedaene spijt:
    (335) En soo sijn moedigheyt en kloeckheyt kompt te sneuv’len,
    Soo soecken wy een graf in stadts gewijde heuv’len.
    Rol uw’ geveynst geween langhs wangen op de vloer;
    Ontwijckt mijn toorn, en vreest de moedigheyt uws broêr:
    Het aerdtrijck selfs is gram, de hemellieden duchten,
    (340) En willen uwe vreught verwisselen in suchten.
    Beatrix hael een kaers en deegen metter haest.
Beat. Het raesen kompt hem aen, soo seer is hy verbaest.
Fel. Men kan van deesen dagh noch wel te Leyden koomen,
    En morgen is misschien die middel my ontnoomen.
    (345) Ick hael Heer Karel t’huys. Geleyt ons, groote Goôn!
    Tot meerderingh van eer en minderingh van hoon.

Continue

HET TWEEDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Louis. Warrenaer. Kreupel. Smeerigert. Hinckepink. Linckerpoot.

Lou. WEl of Heer Karel meent mijn Suster oyt te trouwen?
    Soud’ ick soo ’n laf Student voor onsen Swaeger houwen?
    O neen. Ick lijd ’et noyt dat hy haer trouwt. Mijn bloedt
(350) Is al te eêl. Dees nacht hy daerom sterven moet.
    Gy weet mijn voorneem wel. War. ’t En sal aen ons niet schorten
    Sijn leeven tot ons eers vergrootinge te korten.
    Maer is ’t een braeven helt in ’t vechten, Heer Louis?
Lou. Jae. War. Soo veel beeter is ’t. Lou. Men seyt, soo ick niet mis,
    (355) Dat hy ’t geweer van Mars heel meesterlijck kan hand’len.
War. Soo veel beeter is ’t. Lou. Laet ons hier wat gaen wand’len.
War. Hy is al in ons net is hy niet gaeuw te voedt.
    ’t Sa mackers! kiest een plaets en houdt maer frisse moedt,
    En kerf en steeck maer toe. Lou. Laet ons een weynigh wachten.
    (360) Hier gaet hy sonder feyl verby, meest alle nachten.
    Maer zacht! ’k hoor volck. Blijf staen. Ick sie daer licht. Sie daer.


[p. 13]

TWEEDE UYTKOMST.

Karel. Ieroen.

Kar. GHy seght mijn Vader u doen heeft gegeven, maerÉ.
Ier. Twee hondert kroonen. Kar. O wat spijt! en soo ick gisse
    Van Suster hondert. Ier. Mis, niet eens een groetenisse.
Kar. (365) Die pry. Wat sey hy doch in ’t leesen van mijn schrift?
Ier. Ick wasser doen niet by. Kar. Hy moet niet sijn bericht
    Dat ick ben t’Amsterdam. Ier. Men houw sigh dan verhoolen,
    En gae maer ’s nachts. Kar. Dat ’s best, gelijck als wij nu doolen.
Ier. Ghy vrijt als katten doen; liept ghyse achter ’t gadt
    (370) De geuten langhs, ghy waert een heel volmaeckte kadt.
Kar. Ghy Nachtuyl, Potteboef verdient wel duysent slaegen.
Ier. Ghy duysent gaeten waert voor elcke nacht te jaegen,
    Trockt ghy dat katte goedt somtijts de wol maer uyt,
    Men kon sich in het minst wel decken met die buyt.
Kar. (375) Swijgh sottebol. Ier. Of schoon de bol somtijts is mis’lijck,
    De herssens sijn gesondt. Ick sie niet als te wislijck
    En klaer in u begin dat duister is. Mijn Heer
    Waer leyt ghy my? Kar. Ons leyt de eerb’re liefdens eer.
Ier. Die gidts is niet te puyck. Kar. ’k Aenbidde een Chimeene
    (380) De schoonste suster van een vreemde Graef, die geene,
    Die ’t hof om een souflet verleit uyt vrye sin.
Ier. Wy krijgen oock wel licht eens slaegen om u min.
    Sal deesen eed’len Graef dan toestaen dat soo ’n boefje
    Als ghy sijt, trouwen souw sijn Suster? dat behoefje
    (385) Niet eens te dencken. Neen. Hy sal de duyvel doen.
    Waert ghy oock soo een Graef, of deftigen Baroen
    Soo wast noch wat, maer nu kan d’een den aer niet lijden.
    Men vint ’er nu geen meer, dat ruyckt nae oude tijden.
    Maer Graeven om de klucht en lachen sijn te koop,
    (390) Men vindt Marquisen wel en Prinsen met een hoop
    In bly of treurigh spel, van Hertoghs, Kardinellen
    Is ’t nu een vruchtbaer jaer, men kanse naeuwlijcks tellen,
[p.14]
    Van Maerschalken te voedt en isser geen gebreck.
Kar. Ieroen boert vry in ’t soet, maer lastert niemandt, geck.
Ier. (395) Ons volleck, de Ieroens, verkreegh van d’heemellieden
    De kunst van boertery, daer ghy en and’re lieden
    Maer eens voor lustich sijt. Ick sprack laest eens in ’t wilt
    Met Vaeder (doen vergramt, maer nu is hy gestilt,)
    Van u sijn liefste soon, behalven and’re woorden
    (400) Heel deftigh, die ’k van hem en hy van my weer hoorden,
    Soo sey hy van een baes die eens nae Room voeteert;
    Een eesel gaet nae Room, een eesel weeder keert.
Kar. Houw op Jeroen. Ie. Noch niet. Ka. Ick sweer ick sal u dooden.
Ier. Of slaepen is ontseyt, geen lachen is verbooden.
Kar. (405) Hoe vaert mijn Vader? Ier. Wie? dien roggellaer? die seytÉ.
Kar. Swijgh stil jouw hangebast. Ier. Mijn Heer geef goet bescheyt.
    Sie ’k daer geen menschen? segh. Kar. Wel, sullense ons eeten?
Ier. Daer sijnder ses, wy met ons tween, men kent niet weeten.
Kar. Wel hoeveel meent ghy wel dat ick ’er opmagh? Ier. Tien.
    (410) Ick tel my mee by u, dan sy wy twee allien;
    Ick ben bequaem ten strijdt. Nu moet ghy eerst oftrecken
    Vier van die tien, netto, dan blijvender ses gecken:
    Stae ghy dan tegen ses, dan sijt ghy even sterck.
    Ick staeder tegens vier, dat ’s al een Roelandts werck,
    (415) Toon daer dan eens u kracht gelijck een Alexander,
    En Amadis. Kar. Tree toe, ick drijfse van malckander.
Ier. Sy sijn my al te groot, ’t sijn reusen onbekendt,
    Sy sien te gruwlijck uyt, sie wat een barse vendt.
    Had ick by Testament mijn goedt eerst doen beschrijven.


DERDE UYTKOMST.

Louis. Karel. Ieroen. Linckerpoot. Kreupel. Smeerigert. Hinckepinck. Warrenaar*

Lou. (420) WAt is hier voor geraes? wie doet dees moetwil drijven?
    Ghy Ridder? voort van hier, ick wilt, voort segh ick. Ie. Och!
Kar. Wie durft soo stout gebiên? ey hoe veel sijnder doch?
Lo. Hier sijnder ses. Ka. Niet meer? durft ghy soo bars dan spreecken?
[p. 15]
    Het schijnt ghy hebt de macht my hals en neck te breecken.
    (425) Gaet soeckt ’er noch eens ses soo stout en even koen,
    En kompt dan weer, dan sal uw’ minste Dienaer doen
    Al wat ghy, Heer, gebiedt, jae selfs dees plaetse geeven.
    Maer nu sy hier niet sijn bewaer ickse. Lou. Uw’ leeven
    Dat heeft gedaen, ghy moet nu sterven sonder eer.
Kar. (430) Ick kan niet sterven dan met moedigh teegenweer.
Ier. Stae stil Jeroen; ô mondt, ghy moedt hier naemaels swijgen
    ’t Wierd oock wel haest uw’ beurdt om aen het spit te rijgen.
    Hy bruyter wacker op; mijn Meester is al kloeck;
    Dien duyvel leytter al; ’k blijf liever in de hoeck.
Lou. (435) Sta Warrenaar! houw standt. War. ’k Sal hem de beck op kerven.
Lou. ’t Kasket ontvalt my. Och! Kar. Ick sal u al doen sterven.
Smeer. Geeft u gewonnen. Kar. Neen ick ben te braeven helt.
Lou. Verrader! wat is dit! ick ben ter neêr gevelt.
    Dien schelm heeft my gequetst. Hi. Hou moet, en wilt niet klagen.
Kar. (440) Moedt hebt ghy wel van doen. Dien Heer van my verslagen
    Vocht als een Caesar eer. Kre. Hou daer. Ka. Mijn bloet wort warm,
    Mijn voet beswijckt, helaes! ick steun noch op mijn arm.
War. Verwonnen, langh u klingh; men sal u niet quartieren,
    Maer flux na Plutoos rijck tot offerhande stieren.
Kar. (445) Flus weeckt ghy schelmen; fy! op wack’re jonge leên!
Linck. Legh stil. Kar. Verraeders! ha!
Pompeus uyt.
Pomp. Wat ’s dit! vijf tegen een?
    Wie kan die weeder staen? Rijst op ghy braeven Ridder.
Kar. Mijn edelmoedigh hert, dewijl ick legh en sidder,
    Verliest haer jonge bloedt. Pomp. Rijst Ridder, ’k bid u rijst.
Kar. (450) Door dien u kloecke handt in ’t rijsen hulp bewijst,
    Soo rijs ick. Grooten Heer, den heemel wil u seeg’nen
    Dat ghy ’t gequetste hardt soo gunstigh kompt bejeegenen.
    Jeroen! waer sijt ghy? Ier. Hier. Kar. Men volgh haer achter aen.
Ier. ’k Moet mee, al ben ick moe van heftigh tegen slaen.
    (455) ’k Heb noyt mijn armen meer soo manlijck durven roeren.


[p. 16]

VIERDE UYTKOMST.

Cassandra. Margriete. Ieroen.

Cass. WAt hoor ick voor getier? al weer een nieuw rumoere?
    Margriete kijck eens uyt, wat of daer gaenden is?
Ma. Ick denck men moort daer weêr. Ca. ’t Is mooghlijck Heer Louis
    Die heeft dien braeven helt Heer Karel och! gevonden.
    (460) Die maecken dit geraes en quetsen nieuwe wonden.
Marg. Al wat hy spreeckt Mevrouw is niet dan Bruydegom
    En liefste vaeder; want u schoonheyt omentom
    Verleyt hem, en uw’ broêr (de jonghste wel te weeten)
    Vervolght hem haetelijck; ghy most hem oock vergeeten,
    (465) Heer Karel is niet meer dan een Student Mevrouw.
Cass. ’t Is waer, hy ’s maer Student Margriete, maer wie souw
    Hem om sijn groot verstandt niet stellen booven and’re?
    Sijn letterrijcke geest verwint sijn lief Cassandre.
    En soo sijn brandend vuur niet voor het mijne wijckt
    (470) Wordt hy van my eer langh van goedt en staet verrijckt.
    Maer zacht! wie komt daer gins? Ier. Mevrouw ick kom geloopen
    Uyt vrees, men dreyght my daer soo daed’lijck op te knoopen.
    Men seyt daer dat een man is doodelijck gewondt,
    Mijn meester ende ick wy waeren soo terstondt
    (475) Daer by, en vochten mee berooft van alle sinnen,
    ’k Vocht mee om sijnent wil. Seght ghy nu kindt van minne
    Is ’t wel of quaedt gedaen? ey wijsme maer een gat
    Om in te kruypen, ey, al was ’t oock in een vat.
    Men vint geen gat soo vuyl daer ick niet in sal kruypen,
    (480) (Ick ben seer licht vernoeght) om guyten te ontsluypen,
    Het heylich heylich recht der volck’ren wordt geschendt.
    Ick ben dat duyvels tuygh van Hapschers niet gewendt.
    Hier mee soo swijgh ick stil. Ey wiltme dan verschuylen
    Voor ’t goddeloos gebroedt van deese duyvels uylen.
    (485) Ey, leghme dan maer wegh. Ick swijgh van ’t leste woordt,
    Want dien ick niet gesien, ick dien oock niet gehoordt.
[p. 17]
Cass. Margriete schuyl hem wegh in ’t schuylhock by mijn kaemer.
Ier. De vrees klopt my op ’t hart, gelijck Vulcanus haemer
    Op ’t aenbeelt om te smeen. Cass. Wat heeft uw’ hart verset
    (490) Pompeus, waerde broêr?


VYFDE UYTKOMST.

Pompeus. Karel. Cassandra.

Pomp. VErtreck uyt dit Salet
    Cassandra, soo ’t u lust, ick moet alleenigh weesen.
    Koom hier ghy braeven helt, komt naeder sonder vreesen,
    Soo langh ick ’t leeven heb sal u geen leet geschiên.
Kar. Ha Ridder! ’k weet ’et wel, en hebt oock al gesien.
    (495) Al was dees starcken arm schoon duysentmael gebleeven
    Voor d’uw’ in kampgevecht, is my doch niet gegeeven
    Waer meed’ ick uwe daet voldoen souw t’een’ger tijt;
    Uw’ vrienschaps heugenis my in het herte bijt,
    Om dat ick niet en kan u nae verdiensten loonen,
    (500) En ’t weldoen van uw’ dienst. De Goôn u gunst betoonen.
Pomp. Ey prijst u Dienaer niet om sijn verschulde plicht,
    Maer denckt veel eer om ’t geen daer mee men u beticht.
    Kompt treed dan by my in, ’t en sal u nimmer rouwen
    U op mijn dierb’re eên van trouwe te betrouwen.
Kar. (505) Ghy hebt my dan belooft tot reddingh van mijn eerÉÉ?
Pomp. Een schuylplaets die u dient.


SESTE UYTKOMST.

De Provoost. Sijn Dienaers. Pompeus. Karel.

Prov. EN denckt niet eedel Heer
    Dat ’t onbeleeftheyt is dat wy uw’ huys verstoorden,
    Men komt my klachte doen van een soo stracks vermoorden
    Omtrent u Graeflijck huys, dat meer is, voor u deur.
    (510) ’t Is Heer Louis uw broêr nae dat ick hoor en speur.
Pomp. En waer ’s de moorder? Prov. Hier. Hy sal my niet ontkoomen,
[p. 18]
    De Bueren tuygen, dat ghy hem hebt ingenoomen.
Pomp. Dat is een arme reên. Ey, sal een rot wel oyt
    Gaen proeven van ’t fenijn om haerent wil gestroyt?
    (515) O neen. Veel minder sal een moorder sich begeeven
    In des vermoorden huys; was hy zijn anghstigh leeven
    Niet quijt? ô jae. Ick liet de voor en achter poort
    Toe sluyten, doen ’t geschreeuw des moorders wierdt gehoort.
    Mijn dienstboôn wierd het oock van my niet toegelaeten
    (520) Om uyt te gaen; ick selfs en quam niet op de straete.
    Hoe kon sich in mijn huys dan iemandt bergen? neen,
    Ick weet ’et altewel. Prov. Sijn doodt gaet u alleen
    En vrouw Cassandra aen. Wy soecken maer t’ontlijven
    Den wreeden moordenaer. Pomp. Dat ick niet by u blijve
    (525) Vergeeft my goede vriendt, een droefheyt van de min
    Bedwelmende ’t verstandt schiet my daer in de sin.
    Vaer wel dan, ick moet gaen, wilt echter ’t werck volvoeren.
Prov. Wy volgen uwen last. Pomp. Wat komt my nu beroeren
    Een nieuwe wanhoop! ô vervloeckte raeserny!
    (530) Waer toe vervalt mijn staet? wat sal ick voor een zy
    Verkiesen? groote Goôn! ick kan my nu niet wreecken
    Wanneer ick kan. Hoe ’s dit? de droefheyt staeckt het spreecken.
    Ben ick niet aen mijn trouw en dierb’re eên verknocht?
    Word’ ick niet aen mijn broêr tot felle wraeck versocht?
    (535) Volgh ick de starcke drift mijn toorns, soo moedt ick haecken
    Nae wraeck van broedermoordt; nu moedt ick die weer staecken
    Indien ick niet en wil Trouwloose sijn genoemt.
    Ick weet niet of men wraeck of trouwheyt meerder roemt?
    Wie ’s meer benaeuwt dan ick? spreeck Ridder sonder beeven
    (540) Weet ghy wel wie ick ben? Kar. O jae! mijn moedigh leeven
    Was (waert ghy niet geweest mijn trouwste hulp) gedaen.
Pomp. Was ick u niet bekendt? Kar. O neen. Pomp. Wist gy de naem
    Van hem niet die ghy flus, o doot! heb dootgesteecken?
Kar. De donck’re nacht had schuldt die my het minste teecken
    (545) Van kennis niet en dee; maer nae ick doch verstondt,
    Niet uyt sijn weesen, Heer, maer ’t luyden van sijn mondt,
[p. 19]
    Soo scheen ’t een vremdelingh in dit bekendt geweste,
    Een broeder van een Graef of bloedverwandt;’t is ’t beste
    En saelighst voor sijn siel, dat ick hem most verslaen.
    (550) Hy sy dan wie hy sy daer leyt my weynigh aen.
Pomp. Den dooden is mijn broêr; ’t is waer het geen ghy hoorden,
    Ick ben de Graef. Kar. O goon! wat wilt ghy doen? Po. U moorden.
Kar. My moorden? dat ’s onwis, de slacht misluckt u vaeck,
    Uw’ arm ontseyt u hulp. Wel kom dan ende smaeck
    (555) Mijn voorge ouwde kracht, wie dat hier sal beswijcken,
    Wy sijn hier nu alleen, kom, sa dan! wilt niet wijcken
    Stae Graef! broêr van Louis, kom voeght u aen de strijt.
Pomp. Help Goôn! ick vecht nu niet, ’k sal een bequaemer tijt
    Verkiesen voor mijn wraeck. Kar. Ghy hebt hier na mijn dencken
    (560) De tijt en plaets te baet. Pomp. Jae, maer ick wil niet krencken
    Mijn eed’le siel met d’eedt die ick u sweeren dorst
    Van altijt trouw te sijn, mijn klingh wierd licht bemorst
    Met uw’ onschuldigh bloedt. ’k Wil u dan eerst doen blijcken
    Mijn trouwigheyt; noyt sal de wraeck-uer my ontwijcken.
Kar. (565) Twee voorneems van verschil hebt ghy my daer ontbloot,
    Ghy berght my ’t leeven wel, maer staet doch nae mijn doot.
Pomp. Uw’ leeven sal ick u niet als een eedtvergeeten
    Doen bergen: en de doot, die my vaeck heeft gespeeten
    Waer door ick ben gehoont, sal oock te sijnder tijt
    (570) Vernoeght sijn met de wraeck. Den eedt verwindt de spijt.
Kar. De wanhoop heerst mijn siel van ’t geen daer is bedreeven.
    Ten stont niet in mijn macht, ô geever van mijn leeven!
    Dat u gediende daedt mijn misdaet soo vergroot;
    Mijn wreeden arm die wierdt tot vechten uytgenoot.
    (575) Uw’ broeder Heer Louis die doet ons waere blijcken
    Van d’onversaeghde kracht mijns staelen arms; te wijcken
    Voor iemandt, wie ’t oock sy, en ben ick niet gewoont.
    Maer uw’ getrouwigheyt die ghy my hebt betoont
    Die doet my nu wel doen ’t geen anders noyt geschieden.
    (580) Verkiest vry tijt en plaets uw’ wraeck my aentebieden.
    Ghy hebt nu selfs gesien mijn groote moedigheyt,
[p. 20]
    Die geeft u, wijl ick swijgh, volkomentlijck bescheyt.
    ’k Wil my een durfniet en een bloodaert laeten noemen,
    Dan salmen tegens u mijn danckbaer harte roemen.
    (585) Ick weyger dan dit mael ’t gevecht van broedermoordt.
Pomp. Ick sal u als een Graef daer wel toe dwingen. Kar. Voort
    Sal ick uw’ aenkomst vliên en heevigheyt ontwijcken.
Po. Vreest gy my? Kar. Neen, ’k vrees u verwijt. Po. Die soo beswijcken
    Van moet en doet men noyt te veel. Kar. Wen ick versaeck
    (590) Mijn eygen moedigheyt tot voordeel van de wraeck,
    En ghy d’uw tegens my opprickelt onverbolgen,
    Soo moeten wy doch bey de plicht der wetten volgen.
Pomp. Soo dat wyÉ.. Kar. Soo de Goôn sijn gunstigh tegens mijn,
    Noyt sullen vyanden, maer altijt vrienden sijn.
Pomp. (595) Dit veynsende gespreck van tweën die verschillen
    Duert al te langh, dies voeght u willen na mijn willen,
    En soo ’t u lust vertreckt, de tuyn is op. Maer zacht!
    Wie klopt daer aen de deur in ’t laetste van de nacht?
    Beatrix hoe sijt ghy ’t, wat komt ghy my boodtschoppen?


SEVENSTE UYTKOMST.

Beatrix. Pompeus.

Beat. (600) IN ’t kriecken van den dagh kom ick uw’ deur aen kloppen.
    De liefde heeft de reên van kloppen overheert.
    Ick brengh een blijde maer: Mevrouw uw’ lief begeert
    Eer sy verhuysen sal, noch eens met u te spreecken,
    En dees geschreeven brief toont u een gunstigh teecken
    (605) Van Vrouwe Leonoor. Doorleestse. om verhoen
    Het quaedt dat mijn verblijf ons mooghlijck konde broên,
    Soo gae ick, tot mijn Heer de brief heeft doorgeleesen,
    Want wierd mijn wegh bekendt, men mocht de Vaeder vreesen,
    Dan was sijn norsen geest, die als een Duyvel is,
    (610) Noyt weer te stillen. Pomp. Daer, dat is voor Beatris.
    En seght voort aen Mevrouw, dat ick haer minlijck schrijven
    Voldoen sal, koomen, en haer trouwen Dienaer blijven.
[p. 21]
Bea. Ick gae met dit bescheydt. Po. Soo haest? Bea. De tijt dwingt my.
Pomp. Sijt ghy noch niet te bed beminde Sus?


ACHTSTE UYTKOMST.

Cassandra. Pompeus.

Cass. AY my!
    (615) Wat middel isser in een soete slaep te raecken
    Nae soo veel ongelucks? Pomp. Ick wil oock liever waecken
    Dan slaepen rusteloos met sorgen, want ick loer
    Met p’rijckel van mijn lijf op weerwraeck van mijn Broêr.
    My is de weet gedaen en uyt ’et hof geschreeven
    (620) Dat dien ick te Parijs verstoort, daer niet gebleeven,
    Maer sich begeeven heeft om wreecken hier ter steed.
    Een Juffer welckers min en schoone schoont ick weet,
    En wiens geneegentheyt tot mywaerts ingenoomen
    In ’t hart my ingeplant, wiens geest als opgenoomen
    (625) Van gramschap tegens my om een verachte daet,
    Dee my flus door een brief de weet hoe ’t met haer gaet,
    En dat ick met een vriendt my trouwlijck souw vermengen,
    En koomen deese nacht by haer te overbrengen.
    Nu dwinght aen d’eene zy my mijn genegentheyt,
    (630) Aen d’ander zy haer schoont en tijts gelegentheyt,
    Die ick nae haer verdienst niet eere. Cass. Is ’t gekoomen
    Om een vergeetenis? die dient wel waergenoomen.
Pomp. Neen, ’t is maer om een fout. Cass. Pompeus hebt berouw,
    Vreest haer en vlucht haer wraeck. Soo ’t een vergeeten Vrouw
    (635) Niet al te wreecken staet wat hart en sin kan wenschen
    Wanneer men haer misdoet, neemt sy tot hulp, geen menschen,
    Maer duyvels uyt de hel, die voeghtse aen haer zy:
    Voldoet haer teerheyt dan met sulcke raserny,
En vreest haer helsche wraeck: of ’s u al min doet blijcken;
    (640) Men kan den slimsten man by haer niet vergelijcken,
    Soo wel tot veynsery als om iets quaets te doen.
    Ten lesten; ’t is een vrouw, men moet ’er sich voor hoen;
[p. 22]
    Dat meer is, s’is verstoort. Ick weet niet meer te seggen.
Pomp. En ick mijn doolinge niet beeter uyt kan leggen
    (645) Dan seggend’, ick bemin ’t noodtsaeckelijcke quaedt.
    Mijn dolleminnedrift drijft booven uwe raedt.
    JaÉ maer wat ’s dit? men klopt. weer aen. help vaeders vaed’ren!
    Dit is de derdemael. Ick sie mijn vyandt naed’ren.


NEGENSTE UYTKOMST.

Karel. Pompeus.

Pomp. ICk dacht ghy waert al t’huys mijn Ridder. Kar. En ick mien,
    (650) Ghy soudt al sijn te rust om slaepen. Pomp. U te sien
    Mijn siel verwond’ren doet. Ghy houdt uw’ groote eeden
    Heel qualijck. ’k wordt getrotst in plaets van aengebeeden.
Kar. Ghy hebt my niet gehoort, doch vonnist over my.
    Wanneer ick iets belooffÉ. Maer Heer, ’t is wel soo vry
    (655) Dat wy alleenigh sijn. Pomp. Cassandra ey gaet buyten,
    En laet ons wat alleen. Kar. Ick sal de deure sluyten.
Pomp. Sluit toe dunckt het u goedt. Wilt ghy nu noch iets meer?
Kar. Dat ick magh spreecken. Pomp. Wel, spreeck volgens u begeer.
Kar. Ghy moet voor alle dingh in deese brief eerst leesen
    (660) Wat d’oorsaeck van mijn komst en weederkeer mach weesen.
BRIEF. Pompeus leest.
    Heer Karel sijt gegroet. Men hoont mijn ouwt geslacht,
    Men quetst my in mijn eer, men dreyght my doot te steecken;
    Den vyant die my hoont betrouwt sich op sijn macht.
    Soon, kom dan toon u moedt, en wilt ’et voor my wreecken.
Kar. (665) Ghy siet nu wel waerom ick mijn beloft niet houw.
    Niet t’houden dwinght mijn eer ’t geen ick wel houden souw.
    Een man, aen wien ick ben mijn eer en leeven schuldigh,
    Sal my niet handelen met strafheyt onverduldigh.
    Een Vaeder die men hoont (aen wien de kracht beswijckt,
    (670) En die my als sijn soon met meenigh schadt verrijckt)
    Besweert my errenst’lijck soo daed’lijck sonder schromen
[p. 23]
    Te reysen ’t huiswaerts aen: nu sijnde t’huys gekoomen
    En leggende ter plaets alwaer de Post komt aen,
    Soo is my van mijn Waerdt stracks deesen Brief gedaen.
    (675) ’k Versoeck dan braven helt (want stryden te beginnen,
    En is geen daet om eer maer schande te verwinnen.
    Ick ben nu sonder eer, men heeft de eer ontrooft
    Aen Vaeder ouwt en grijs, waer door mijn eer verdooft,
    En iemandt sonder eer en kan u niet versaeden.)
    (680) Dat ghy my tijt vergunt van Vaeders hoon t’ontlaeden.
    Ick sweer dan andermael te houwen ’t oude woordt
    In ’t vluchten van den strijdt, of soo ghy ’t liever hoordt
    Te sneuv’len vol van eer, en gaen op Famaes vleug’len,
    Dan kan noit schande u om d’overhandt beteug’len.
    (685) Wel kiest dan een van tween, of vechten staende voet,
    Of uitstel van de wraeck. Pomp. O Ridder vol van moedt
    Ick stel’ de wraeck noch uit, ghy sult my nimmer vinden
    Ten halven moedigh. Neen. ’k wil u voortaen verbinden
    Tot vrient, die vyandt waert, en worden sielgemeen.
    (690) Gaet, gaet dan, wreeckt de hoon die Vader heeft geleên.
Kar. Ghy sult erkentenis bevinden in mijn daeden.
Pomp. Indien ick die nam aen, ’t souw sijn u te verraeden
    Volstandigh in uw’ dienst, bereyt tot vyandts haedt.
    Soo dra uw’ wraeck geblust van vaderlijcke smaedt,
    (695) Soo daegh ick u ten strydt om Broedermoordt te wreecken;
    Nu ghy gevangen in peryckel sijt gesteecken,
    En ick vereysde wraeck en ’t bloedt my al te warm
    Soo wel niet koelen kan, vertrouwt u op myn arm
    En deese blancke klingh, die sal uw’ hoonders rechten,
    (700) En haeren eysch op u zeeghhaftelyck bevechten.
    Myn jonge oorlooghskracht die is u wel bekendt,
    En hoe veel duisenden door deese klingh geschendt,
    Die is noch eeven scharp. Noem dan u vaeders woonsteê,
    En noem hem by sijn naem die hem die snoode hoon deê.
    (705) Hoe Ridder! swyght ghy nu? ey, noem haer beyder naem,
    Ick sal op staende voet herstellen Vaeders faem,
[p. 24]
    En wreecken op dien guit, die Vader soo dorst hoonen.
    Als ick uw’ vaders smaet met wraeck nu heb gaen loonen
    En d’hooner is gedoodt, soo val ick u strack aen,
    (710) En kom mijn gramschap in uw’ ingewandt versaên.
Kar. Uw’ aenslach tweederley is heerelijck en aerdigh,
    Ghy sijt de aenslagh waert, en d’aenslagh u weêr waerdigh.
    De tweede hanght aen ons. Mijn groote moedigheyt
    Heeft d’uytkomst van de saeck al twijffel voor bereyt.
    (715) De eerste schandigh schijnt. Men mach niet openbaeren
    De hoon geleede naem, sijn ouwde grijse haeren
    En d’eer verbieden ’t my; dan wordt my oock verboôn
    Een anders moedigheyt te stellen als ten toon,
    Daer mijne armen selfs en al wat ick kan roeren
    (720) Vol jonge krachten sijn de wraecke te volvoeren.
Pomp. Wat wilt ghy nu dan doen? Kar. Ick wil ’t gevaer ontgaen
    Van niet gevat te sijn; dan doch nae wraecke staen.
Pomp. O loffelijcke daet, en die in aller voegen
    Het prijsen waerdigh is! komt wilt u vergenoegen
    (725) Met dit mijn huys, dat u tot schuylplaets dienen kan
    Tot dat u werck volbracht: tree in mijn Kaemer dan.
    ’k Sal ondertusschen my van ouw getrouwe vrienden
    Verseeck’ren, die tot hulp en bystant eertijts dienden
    En dienen moogen; want ick hebbe vast gestemt
    (730) Een tocht by nacht te doen, dan wordt men licht beklemt
    Van ongediert, of boef, of snoode schelmeryen,
    Dies best is ick by tijts met hulp my daer van vrye.
Kar. Ick wil van dees’ uer af verbreecken ons accoort
    Dat ick geslooten heb met u; ’k herroep mijn woort.
Pomp. (735) En waerom? Kar. Ick betrouw aen u mijn eer en deegen,
    Ick ben mijn leeven u vol schuldigh. Daerenteegen
    Gelooft ghy, dat ick niet genoech die dienst erken,
    Noch van een groote moedt, noch man met eeren ben,
    Om u als een gesel in trouwigheyt te dienen.
    (740) Ghy hoorden aers te doen met my, en oock soo mienen.
    Mijn sin en vat noch niet voor wien ghy my belooft,
[p. 25]
    En hoe ghy trouweloos die weldaên stracks verschooft
    Door een verachtinge. Pomp. Ick acht u vol te weesen
    Van eer en moedigheyt en onbequaem tot vreesen,
    (745) En ’t is doch t’eenemael uyt mededogentheyt
    Die my bewoogh, geschiedt, dat ick u heb geseyt
    Dat ghy u houden most hier in mijn huys verborgen,
    Dan wierd ghy noyt gesocht, dan waerd ghy sonder sorgen.
    Hier wordt uw’ leeven door met seeckerheyt verselt:
    (750) En Broeders wraeck van my soo doende uytgestelt.
Kar. Of ghy sult staende voets met my ten strijde treeden,
    Of u vertrouwen op my en mijn heyl’ge eeden.
    Sijt Ridder dan maer vast verseeckert van mijn Trouw,
    Die ick u alletijt selfs tegens Vaeder houw.
Pomp. (755) Uw’ groote moedigheyt dwinght siel, en hart, en sinnen,
    Dat ick u, schoon ghy sijt mijn arghste Vyandt, minne.
    Wy souwden overlangh geweest sijn vrienden weer,
    Soo ’t ons was toegestaen door wetten van de eer.

Continue

HET DERDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Beatrix. Leonora.

Be. UW’ siel vermat vergeefs te krijgen nieuwe sterckte;
    (760) Uw’ gramschap wijckt uw’ min, die d’overhandt bewerkte.
    Ghy roept den Graef weerom, en ick wel wedden wil
    Dat uw’ versoeninge is in een kleyn verschil.
Leo. ’t Is my om wraeck te doen. Bea. Mevrouw wil ’t my vergeven,
    ’k Weet hoe die harten sijn die als het uwe leeven.
    (765) Ghy sijt een Vrouw, ick oock, ’k weet hoe begeerte jaeght
    Te sien de driften van een Minnaer die mishaeght.
    Den Graef ondanckbaer is, en soo ghy wilt, verraeder,
    Sijn snoo verachtinge komt ’t harte staegh al naeder.
    Nochtans vergetelheyt sijn smaetheyt overtreft,
    (770) En al het geen uw’ hart tot raeserny verheft.
[p. 26]
    ’t Was beeter hy u reên tot quaetheyt had gegeeven,
    Dan dat vergetelheyt u had uyt ’t hardt geschreeven.
Leon. Helaes! wat siet ghy klaer in ’t diepste van mijn hardt.
    Wat heeft mijn min al vrees dat die vergeeten wardt!
Beat. (775) Mevrouw, gelooft ’et vry, de mans sijn sulcke gasten,
    De tijt van Amadis op deese tijt niet pasten.
    Ick gaf hem flus u brief, die men in liefdens tael
    Heet minnebrief, Mevrouw, doen sagh ick ’t altemael
    Hoe dat hy in sijn hardt verborge liefde voerde.
    (780) Maer deesen loozen en doortrapten Graef beloerden
    Uw’ min, en seyde, dat sijn hardt min liefde voedt
    Als door de oogen drongh; Mevrouw houw frisse moedt.
    Als ghy u aengesicht aen ’t sijne flus sult kleeven,
    Al wat hy seyt of doet of veel belooft te geeven,
    (785) (Hoewel uw’ minnebrief hem t’uwent heeft geleydt,)
    Soo toont u echter quaedt en geeft hem quaedt bescheydt.
Leon. Soo hy dan wegh gaet? Beat. Hy sal moeten weederkeeren.
Leon. O neen! mijn norsigheyt sal nimmer sulcke Heeren
    Aenlocken, dat ’s te ver, sy sal haer eerder haet
    (790) Dan min verwecken. Jae. Beat. Dan moet men haer langhs straet
    Naeloopen. Maer Mevrouw u flonckerende oogen
    Die hebben sijn gemoet, hoe hart het is, bewoogen,
    Hy keert wel hondertmael, nu hy eens weederkeert.
    Speelt hy den wreeden, toont u moeylijck en beheert.
    (795) ’k Gae heen en stuer hem hier, of dat hy barst. Leon. Malloote,
    En wie sal hem daer toe doch dwingen? Beat. Wie? de groote
    Noyt sterffelijcke goôn, en ick, en ghy, en ’t kindt
    Van Paphos koningin, dat hy u staegh bemindt,
    Al wat hy doet of denckt uyt ’t diepste van sijn siele.
Leon. (800) Dat toont hy niet. Beat. Hy sal voortaen staegh voor u knielen.
    Komt hy van daegh maer weer, soo draught de aerde geen
    Die meerder is verlieft dan hy. Leon. O dwaese reên!
    Dat is hy minst. Beat. Voorwaer uw’ liefde doet hem lyen,
    Of anders sien ick mis in ’t heedendaeghse vryen.
    (805) Maer met verlof Mevrouw, my dunckt uw’ schoone geest
[p. 27]
    Gebreck lijdt aen bedrogh; seght my dies onbedeest
    Quam nimmer minne-nijdt sijn minnend hart bestrijden?
Leon. Gelooft ghy, dat my noch een medevryer vrijden?
Beat. Hebt gy dat noyt gedaen? Leon. Neen, noyt. Beat. Dat is de reên
    (810) Van ’t quaedt. ick souwde wel beminnen hem alleen,
    Maer ’k souw my soo ter sluyp noch meenigh laeten naecken,
    Die my aen sijne min verdachtigh kosten maecken;
    Als dien Narcis nu quam en toonde sich niet wel,
    Dan souw hy geen gebreck bevinden tot duël;
    (815) Ick souw een minlijck oogh betoonen in sijn bysijn
    Aen pochers groot van aert, ick kon doch echter vry sijn.
    Dat is de beste raedt, dat is het wit geraeckt,
    Waer door een minnaers hart tot * Minnend’ yver raeckt.     * jalozy.
    Voorwaer die soo begint het heedendaeghse minnen
    (820) Die maeckt een minnaer dweegh, al had hy woeste sinnen.
    Men moet geen minnaers hart, dat hong’righ is, versaen,
    Want als hy wordt bemindt, vanght hy geen minnen aen,
    Soo doet Beatrix. ’k ben een Aerendt in het vryen.
Leon. En ick? Beat. Een slechte Duyf. Leon. En had my al mijn lyen
    (825) Niet tot verderf gebracht, ghy souwt mijn droeve geest
    Vermaecken door uw praet. ’k Ben voor sijn komst bevreest.
    Hy komt niet. Beat. Op mijn siel hy sal van daegh noch koomen,
    En oft soo niet en wasÉ.. maer ’k heb gerucht vernoomen,
    Vertreckt Mevrouw, vertreckt, ey wilt niet langer staen,
    (830) Ick sal dien minnaer, die verbaest komt, tegen gaen.


TWEEDE UYTKOMST.

Ieroen. Beatrix.

Ieroen singende uyt. Voys, Petite Royal.

            BEmindt soo seer ghy minlijck sijt,
            Wilt ghy als ick beminnen,
            Soo moet ghy beginnen
            Want het is al tijt. &c.

Beat. (835) Het is Jeroen dien hondt. Ier. Ick groetje soete meysje.
[p. 28]
Beat. Wat komt ghy hier weer doen? Ier. Ick, poeselachtigh vleysje
    Kom honger lyen; hoor; den fantastijcken man
    Heeft weer sijn soon ontboôn; wy koomen pasjes an
    Op den gesetten dach; ick kom soo fix voeteeren,
    (840) Mijn meester op de rugh sijn ’s kleppers komt braveeren.
    Waer of hy nu magh sijn? ick kan ’t voorwaer niet raên,
    Sijn klepper droegh hem noch, en is eerst weggegaen,
    En komt juyst op het lest. Ick steun op deese beenen
    Die brengen my der eer, ick wilse noyt uytleenen.
    (845) Beatrix wat seght ghy? Beat. Gae slaepen. voort te koy.
Ier. Te koy mijn engel? neen. Beat. Te koy. Ier. O vuyle proy!
    Al ben ick wat vermoeyt, ’k souw u noch wel versaeden.
    Ick gae maer op een pas, ick wordt noyt overlaeden.
Beat. U Heer dan? Ier. Dat ’s een geck, die niet te helpen staet.
    (850) Hy slijt hier t’Amsterdam de steenen van de straet,
    En sonder dat hy denckt sijn ouwde grijse Vaeder
    Van huys verandert is, en dat ick ’t allegaeder
    Wel weet waer dat het is, en heb sijn brief alleen
    Gekreegen, opgedaen, (jae ick, en anders geen,)
    (855) Soo gaet dien loskop wegh en is van my gescheyden,
    Daer hy my noyt de reên van onse komst hier seyden.
Beat. Te bed en wacht hem daer. Ier. Men moedt noch leeven, en
    De ouwde vriendschap doen volharden waer men ken.
    ’k Word huyden van geen bedt om slaepen ingenoomen,
    (860) Ten sy ick heb gepraet gelijck een nieuwgekoomen.
Beat. Loop geck. Ier. Loop geck! wat hebt ghy dat niet dient gevat,
    En min gemeensaem als een dochter van de stadt?
Bea. Gaet soekt u Meester. Ier. Jae, ’k ben moe. Bea. Wel ’t is te bijster;
    Flus seyje waerje ’t niet. Ier. Ick jockte liefste vrijster.
    (865) Beatrix, soetertje, laet ons een ommesien
    Quaedt spreecken, sonder doch malckander aen te sien,
    Spreeckt ghy quaet van uw’ vrouw, ick sal mijn meester schelden,
    En seggen wat ick weet: laet ons elckaêr vermelden
    De Vetjes die daer sijn gevallen voor uw’ vrouw:
    (870) Laet ons Historitjes vertellen uyt de mouw,
[p. 29]
    Om de memory dan te grooter aen doen wassen;
    Ick sal ’er u eens een vertellen, wilt oppassen.
    Daer was een Kooningh; en die Kooninghs woonplaets was
    In ’t wouwt; en in dat wouwt in ’t midden was een plas
    (875) Van waeter, een rivier; en over dees riviere
    Daer lagh een bruggetje van schoonheyt overfiere.
    Naest aen die brugh daer was een valbrugh voor het vliên
    Van een aaloudt Kasteel met toorens wel versien,
    En grachten waeterrijck; in deese waetergrachten
    (880) Swom een Meermin; en dees meerminÉ Be. ’kwensch te verwachte
    Een vierdendaeghse koors voor dien vervloeckte nar.
    Soo hem de Graef hier siet, soo raeck ick in de war.
    ’k Hoor fluyten. goede goôn! nu is ’t met my verlooren!
    Is hy ’t, soo is ’t verbruyt. Ier. Ey wilt u niet verstooren
    (885) Mijn liefje, of men fluyt, dit is een goedt gefluyt,
    Dit fluyten van Cypres byslaepen ons beduyt.
    Gaet doet uw’ handtwerck, gaet, ick wil u niet beletten,
    Ick sal om uwen ’t wil my in uw’ bedt gaen setten.
Beat. Voorwaer ick lijd’ al veel; ey siet dit teemen aen.
    (890) Ick raes. ’k ben dol. dat heeft sijn moeylijckheyt gedaen.
    ’k Sal ’t hem betaelen; maer het stont noch te verdraegen,
    ’t Gingh half al nae mijn sin, ’k verwachte slimmer vraegen
    Van soo een snoode fiel en quaedt gestelt gemoedt,
    Laet ons een and’re deun eens singen. lustigh! bloedt!
    (895) Wat doe ’k? hy fluyt als dol. ick wil de Graef in haelen.
    Nachtroover kom in huys, waer toe dit lange draelen?


DERDE UYTKOMST.

Pompeus. Karel. Beatrix.

Pomp. DOet uyt uw’ licht, doet uyt, een vriendt die by my is
    En wil niet sijn gesien. Beat. Heer Graef ick weet gewis
    Mevrouw u siende sal seer groote vreughde krijgen.
Pomp. (900) En ick geen minder vreught. Beat. Ey raest niet, ey wilt swijgen.
Pomp. ’k Sal u een quaede nacht doen overbrengen. Kar. Heer
[p. 30]
    Denckt nu maer op uw’ saeck en denckt op my niet meer.
Pomp. Uw’ hardt is vol van eer. Kar. Selfs tegens eygen maegen,
    Al had de weerelt heel sich tegens my te waegen
    (905) Geswooren, ’k souw om u mijn eer te buyten gaen,
    Wyl ick ’t u heb beëedt. Ick heb ’t u kondt gedaen,
    En ick hervat ’et noch. Pomp. ’k Verwachte nimmer minder
    Van soo ’n volmaeckte siel. Beat. Uw’ woorden doen ons hinder:
    Beleeftheyt sy gedaen. Den Vyandt ons gemeen
    (910) Den grysaert licht ontwaeckt. Kom volgh met sachte treên.
Karel in een stoel alleen sittende.Sy brenght den
Graef binnen.
    Ick diende meer te doen op ’t vaderlijck gebieden
    Wanneer hy is gehoont, en hem veel liever vlieden
    Die mijnen Vyandt is vol doodelijcken haedt,
    En volgen Vaeders wil in ’t wreecken van sijn’ smaedt.
    (915) In ’t kriecken van den dagh van dees aenstaende morgen
    Sal ick op ’t spoedighste van alles my versorgen,
    (Al is mijn jonge lijff noch van geen slaep gevoet.)
    En Vaeder soecken gaen daer ick hem vinden moet,
    En hooren wat voor hoon en leet sijn ouwde daegen
    (920) Geschiedt is, dat hy my tot wraecke uyt komt daegen:
    Sijn Brief was dwingende, doen heb ick noch verstaen
    Dat hem groot ongeval en spijt was aengedaen.
    ’t Beswycken van mijn plicht, sijn eerbaerlijcke achtingh
    Te stellen in Balans, is volle eerverkrachtingh;
    (925) ’k Begingh een dubb’le faut. ô jae! ô neen! ô jae!
    Ick ben ten eynde raets. Ay heemel! komt te rae.


VIERDE UYTKOMST.

Felix. Karel.

Fe. TEn schijnt my geen bedrogh, ick heb geraes vernoomen,
    ’k Heb woorden stracx gehoort en ymant herwaerts komen,
    ’k Wil my verseeck’ren gaen. Ka. Ik weet niet hoe ik wil.       Hij klopt achter
Fel. (930) Wel aen! ick volgh ’t geraes; indien ick niet en stil     op sijn Stoel.
[p. 31]
    De dolle drift mijns toorns, maer soo ick als verbolgen
    Met waepens in de vuyst het nachtgedruys vervolge,
    Soo berght hy sich wel licht door hulpe van de nacht,
    En loerd dan op mijn komst. Flux werd my licht gebracht.       Felix binnen.
Kar. (935) In deese heele straet en woonde noit mijn daegen
    Een Juffrouw groot van staet, of waert om nae te vraegen,
    Of dochter van verdienst, of schoonheyt ongemien,
    Die van soo braeven Graef verdient had oyt gesien
    Te werden of gevrijdt. Den toeval is doch moeylyck
    (940) En seer veracht, is ’t niet, soo is de daet verfoeylyck:
Felix weer uyt met een blooten
deegen en fackel in de handt.
    Dewyl een moedigh hart daer groot gevaer in vindt,
    En iemandt onbekent om tweede hulp bemindt.
    Een man treet op my aen met een gestroopte deegen,
    ’k Verweere deese plaets, en stel my moedigh teegen.
    (945) Sta af of ’t gaet ’er deur. Fel. Ghy sult eerst sterven. Kar. Goôn,
    Het is mijn vaeder! Fel. Hoe! de stem gelijckt mijn Soon,
    Ick naeder om te sien. Kar. Hoe! is hier vaeders wooningh?
    Hier is den Graef terstont gegaen om liefdens looningh.
    Hoe! is hier vaders huys? en woont hier Jufferdom?
    (950) Dit is een vreemde saeck. Fel. ’t Is Karel ommentom.
    Ick twyffel nu niet meer. Kar. Ha vaeder lief! Fel. Beminde
    Soon Karel, hoe kost ghy by duyst’re nachten vinden
    Myn Huys? wie wees het u? Kar. Uw’ vaederlijck gemoedt
    En droeve vraegh my weer niet t’onrecht vreesen doet.
Fel. (955) Ghy moet stracks sterven, of mijn ouwde eere wreecken.
    Maer hoe mijn Soon! hoe is ’t? en kunt ghy niet meer spreecken?
    Ick sie uw’ siel ontroert en brandend hert geslist,
    Nu ick u weck; wat ’s dit? hoe suft ghy Soon? of is ’t
    Dat ghy hem kent die my mijn eere dorst bevlecken?
    (960) ’t Moet sijn. Men kan niet langh sulck ongeluck bedecken.
    Of souw uw’ kloecken arm die vyanden verslaet
    Alreets al van de wraeck ons ’s oneers sijn versaet?
Kar. Alreets al sijn versaet van onse hoon te wreecken?
Fel. Iae die te wreecken. ’t Is uw’ moedigheyt een teecken.
    (965) Het pack is licht genoegh ten aensien van ons quaedt.
[p. 32]
    Wreeckt my, soo wreeckt ghy u. Kar. Niet wetende de smaedt.
Fel. Wy vliegen nae de wraeck, ghy sultse daed’lijck hooren:
    Dees middel isser maer, (och was ick noyt gebooren!)
    Die my mijn voor’ge eer noch weder geven kan,
    (970) Of sonder schande sijn. Mijn Soon ick kan wel van
    Ons hardt gemeen verdriet, dat ons met schaemt doet leeven,
    En worden niet beschaemt, een goede reeden geeven.
    Vergeeft het my mijn Soon, dat ick ons schandlijck quaet
    Souw openbaren, een soo moeyelijcke daet.
    (975) Soon Karel schelt my quyt, dat ick u souw vermelden
    Een doodelijck verhael; uw’ Suster sal ’t u spelden,
    Gaet soeckt tot ghyse vindt, al ’t geen d’er over is.
    Maer spreeckt haer sachjes aen, spreeckt van vergiffenis
    Meer dan van straff mijn Soon, als sy u komt te leesen
    (980) Haer quaedt, soo geeft haer raedt haer quaetheyt te genesen.
    Mijn bloedt selfs pleyt voor haer in ’t vaederlijcke hart:
    Denckt dat s’uw’ Suster en mijn Kindt geheeten wardt.
Kar. Selfs tegens eygen eer volgh ick mijn Vyandts raeden.
    Goôn! hoe veel ongelucks hebt ghy op my gelaeden.
Fel. (985) Soon Karel wy doen best dat wy saem binnen gaen,
    Haer droefheyt vleyende, die noyt meer acht te slaen.
Ka. Neen Vaeder, wacht, gy mooght daer noch niet binnen komen.
Fel. Ick niet? Kar. Neen Vader. Fel. Hoe! is my die macht benoomen?
Kar. ’k Segh u de waerheit, ’t en sal nimmermeer geschiên
    (990) Soo langh ick leevend ben. Fel. Magh ick mijn kindt niet sien?
    Wat raeserny is dit! sal ick dees smaet gedoogen!
    Sijt ghy uw’ sinnen quyt? waer toe betraende oogen?
    Waer toe uw’ droef gesucht? gaet wegh. Wijckt. Kar. Treet niet in.
    ’k Bewaere deese deur. Fel. Een soon sijn Vaeders sin
    (995) Te weederstaen? en dus sijn Vaeder toe te brullen?
    Soo schoot niet over om mijn onluck te vervullen
    Dan dat u herssens-vat verstandeloos souw sijn,
    En sien die soo gequetst gelijck de eer van mijn?
Kar. Mijn Vader, mijn verstandt en welgestelde sinnen
    (1000) Nooyt waeren soo gesondt; dit stuck dan te beginnen
[p. 33]
    Rechtvaerde oorsaeck heeft. Fel. Vreest ghy mijn haet dan niet
    Ondanckb’re soon?


VYFDE UYTKOMST.

Leonora. Pompeus. Karel. Felix.
Leonora en Pompeus achter ’t Tooneel.

Leon. VErgeefs, want ghy ontkomt my niet.
Pomp. Mevrouw doet op de deur, ’k sal vaeder wacker kloppen.
Leon. Uw’ dreygen gelt hier niet. Pomp. Ick salse needer schoppen
    (1005) Of doetse op. Leon. ’k En sal. Ten is my noch geen tijt.
Fel. Mijn dochter by een man! o goôn! Kar. Ick barst van spijt!
    Sijn vaeder tegenstaen om vyandts gunst verwerven.
Leonora en Pompeus koomende op ’t Tooneel.
Leon. Hoe! Vader en mijn Broêr! Pomp. Heer Karel ick kom sterven
    Of winnen aen uw’ zy. Leon. Heer Graef ick ben bereyt
    (1010) Te sterven aen uw’ zy. Fel. Soon, hy is ’t die het feyt
    Van hoon ons heeft gedaen, hy dee ons’ eere splissen.
Po. Hy noemt hem soon. Fel. Sijn bloet moet onse schand’ uytwissen.
    Mijn eer weer leeft, wanneer soo snooden schellem sterft.
Kar. Ick kan niet kiesen. doch Pompeus dient geberght.
    (1015) Ick houw my by mijn eedt, en wil geen schellem slachten.
Fel. Wat preutelt gy mijn soon? Kar. Heer vader men most wachten.
Fel. Ha! ’k heb te langh gewacht, kom leer my dan mijn plicht.
Pomp. U doenmael te verraên Heer Karel was my licht,
    Doen ick u tegens my tot een verschuylplaets diende,
    (1020) En ondertusschen my tot uwent nu eens siende,
    Sien ick u als een man seer haep’ren sonder trouw,
    Of ghy uw vaeders zy of mijne kiesen wouw.
Fel. Hoe Karel, geeft uw’ hart gehoor aen sulcke reeden,
    Die hem uyt bangigheyt de vreese spreecken deeden?
    (1025) En hoort ghy niet nae my u vaeder? dat hy eer
    Uw’ leeven heeft geberght, sulcks reeckent hy sich Eer,
    Maer rooft u van het uw, dien eervergeeten schellem.
[p. 34]
    Wraeck! wraeck, mijn soon! wraek! wraek Heer Karel, ik bedwellem
    Mijn sinnelijck verstandt. Soon, wreecken wy soo ’t hoort.
Kar. (1030) Mijn Vaeder, ick ben hem mijn leeven en mijn woort
    Vol schuldigh: ghy hebt my het leeven wel gegeven,
    Hy heeft ’et kunnen my ontrooven sonder beeven.
    Hy kon tot mijn verderff sijn Graefelijck gemoedt
    Toen uyten tegens my alleen, doen ick het bloedt
    (1035) Van Heer Pompeus broêr geplenght hadt; jae sijn knechten
    Indien hy ’t had belast, die kosten my bevechten.
    Had hy trouwloos geweest, ghy waert nu sonder soon.
Fel. Houwt een gegeeven woordt (ghy wierdt daer toe geboôn)
    Meer dan uw’ slappe eer en Suster laes! geschonden.
    (1040) Gaet, gaet dan Karel, gaet, spaer hem dien ghy bevonden
    Soo trouw te sijn, en die u ’t leeven houden liet.
    Den geever van de uw noemt my voortaen nu niet.
    Iae, ick sy sonder soon. Hy sterf of ons vermoorde.
Pomp. Ey hoort Heer Karel, en ghy ouwden nae mijn woorden.
    (1045) Gramschap is raeserny die kort is sonder trouw.
    De gramschap al vernielt en geeft u naeberouw.
    Toomt dies uw’ gramschap in. Ick kan mijn eygen leeven
    Beschermen, en ick kan wel iemandt ’t leeven geeven.
    Ick kost u wel ontgaen door kloeckheyt van dees’ arm,
    (1050) Maer of de dolligheyt en ’t siedent bloedt soo warm
    Van Vaeder en van Soon sich saemen had gaen mengen,
    Om ’t moedigh Graeflijck bloedt te storten en te plengen,
    Onwaerde Vyanden ghy nimmer veyligh sijt
    Van dat men t’elcken dagh met recht aen u verwyt,
    (1055) Hoe dat een Soon, begaeft met kleyne moedt en krachten,
    Had ick niet hulp getoont, de doodt had te verwachten.
    En dat een Vaeder (wiens bederff en sterfgety
    Mijn blyschap en vermaeck souw weesen) sonder my
    Sich vonde sonder Soon; dat ick alleen dorst stellen
    (1060) Mijn leeven tegens twee, om haer ter neêr te vellen,
    Of sy my. Meent ghy oyt dat men die schand vergeet?
    Kunt ghy beletten dat het Hollandt nimmer weet,
[p. 35]
    Dat ick my voor de soon veel meerder dorste waegen
    Als ’t oyt behoorlijck was? Voor ’t lest moet ick ook klaegen
    (1065) Dat hy dit al vermelt my schuldigh is, en niet
    Heeft weêrgegeeven, komt dan Vaeder en besiet
    De weldaên tegens een. Kom saemen Soon en Vaeder,
    En proef myn gramschap, proef de macht van een verraeder,
    Die doch weldoender is. Fel. Alleen en sonder Soon
    (1070) Geef ick my aen uw’ klingh ten besten om te doôn.
Kar. Mijn Vaeder! waer toe brenght de drift u win uw tooren?
Fel. Tot mijn en uw verderff, mijn Dochter te doen smooren
    In ’t bloedt door deese poock. ô foey! vervloeckte pest
Van ’t gansche huysgesin. ô foey! verduyvelt nest.
    (1075) Dat ick u deese klingh in ’t lijff schiet. Kar. Niet te schenden.
    Neem ô bedroeft geval op my begin en ende.         Houwt sijn Vader tegen.
Felix tegens Leonora.       Pompeus sachjes tegens Leonora, en sy binnen.
Fel. Vertreckt. Pom. Begeeft u voort op straet, dan na het hoff.
Fel. Nu dan Soon sonder hardt, wat sult ghy tot u loff
Beginnen? Kar. Eer en deucht gelooven, niet vervloecken,
(1080) Maer houden trouw en eer, en wraeck van hoone soecken.
Fel. Ghy stelt het een en ’t aêr dan in gelijcke schael?
    Ghy doet een Broeder hem verliesen door het stael,
    Hy u uw Suster schendt. Hy hoont uw’ ouden Vaeder,
    En staet hem nae de siel, en maeckt hem langs hoe quaeder.
    (1085) Schijnt u dit al gelijck? het eene is een leet,
    Het ander is een schandt. Het eene raeckt het kleet,
    Het ander ’t ingewandt. Het een ten strijt komt daegen,
    ’t Ander een leeven eyscht. Het een wel rouw doet draegen,
    Maer ’t ander schand. Siet, siet, hoe ick my wreecken kan
(1090) Soon Karel sonder u. Kar. Mijn Vaeder, soo oyt man...
houwt sijn Vaeder tegen.
Fe. En spreekt my niet. Ik gae op haer mijn gramschap uyten.
    ’k Sal haer van daegh in huys, dan in een kercker sluyten.
in sich selven.
Kar. Pompeus eed’le Graef, u siende hier allien
    Bekent ghy licht, wy al u in een ommesien
    (1095) Verdelghden soo men wouw. Alleen kon ick de krachten
    Mijns arms u proeven doen, en geen profijt verwachten.
    Maer ick behoor in ’t minst u Graefelijck gemoedt
[p. 36]
    Te eevenaeren; want ’t verlies van Broeders bloedt,
    En ’t derven van de eer, in schade veel verscheelen
    (1100) By luyden vol van moedt. Mijn moedigheyt ten deelen
    De uwe overtreft. Uw leet is niet soo quaedt
    Als ’t mijne. Ick betael met woecker de weldaedt
    Van u aen my betoont. Ick ben noch niet te stillen;
    Sijt ghy voldaen, ick niet, voldoet dan eerst mijn willen.
    (1105) Uw’ doot is maer bequaem (indien ’t geleede quaet,
    Van u ons wordt vergoedt) mijn eer in d’ouwde staet
    T’herstellen. Gaet dan uyt, maer wilt voort wederkeeren,
    Om in gevecht te treên. Gevecht kan het begeeren
    Uws Broeders schim voldoen. Mijn vader sal voortaen,
    (1110) Ick en mijn suster door u sneuv’len sijn voldaen.
    Dit is een dubb’le kamp, wiens weergae van te vooren
    Het machtigh Nederlandt quam nimmermeer te hooren.
    Ghy daeght my tegens u, ick daegh u tegens mijn,
    En sullen allebey gelijck verweerders sijn.
    (1115) Sijt ghy een man van moedt, ghy weert u wel. De Gooden
    My onrechtvaerdigh sijn, soo ick u niet sal dooden.
Pomp. De saeck hanght aen de daet. Waer is de plaets bestemt?
Kar. Voor aen by Kattenburgh, verwacht my daer in ’t hemt.
Pom. Ick wacht niet lang. Kar. Noch ik. Ik kan mijn lust niet temmen
    (1120) Om stryden met elckaêr, en in uw bloedt te swemmen.
    Vertreckt dan.                                                     Pompeus binnen.

Felix weer uyt.
Fel. HOe! mijn Soon, voert hy sijn leeven meê?
    Hebt ghy dat niet gerooft, hem die u oneer deê?
Kar. Ick sal hem vinden. Fel. Vint u Suster eerst, vertrouwde
    Eerloose van een Guyt, die al dit onheyl brouwde.
Kar. (1125) Mijn Suster vinden? hoe! Fel. Geschent is s’ en gehoont,
Karel binnen.
    En van een Graef geschaeckt, u eerder niet vertoont,
    Eer sy gevonden is; jae komt u noyt vertoonen:
’k Wil geen vreê hebben meer, noch Dochters nochte Soonen.
    De blooheyt van mijn Soon, mijn Dochter niet meer kuys,
[p. 37]
    (1130) Sijn oorsaeck van mijn ramp, en schande van mijn huys.
    Ick denck ’er geen meer aen. Ick sal dan sonder draelen
    Het rechte rechte recht van Rechters Rechter haelen;
    En kan dan Amsterdam niet geven recht voor mijn,
    Soos sal geweldt en strijdt de rechte middel sijn.

Continue

HET VIERDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Ieroen in de Gevanckenis. Beatrix.

Ier. (1135) BEatrix om aen u de waerheyt te verklaeren,
    Ick soude u besoeck wel vriendelijck aenvaeren;
    Want ghy ’t my schuldigh sijt om diensten ongemien.
Beat. Ick quam hier niet om u, maer om uw Heer te sien.
    ’k Wist niet ghy hier geboeyt te sitten waert gedwongen.
    (1140) Hoe kreegh men u doch? Ier. Hoe? ick had al half ontsprongen.
    Op ’t schrickelijck geraes dees nachte aengerecht
    En ’t gruwelyck gekyff, en duyvelsche gevecht,
    Dat Vaeder en de Soon met Graeven gingen maecken,
    Om nieuwe scheldinge tot trotsheyt te oorsaecken,
    (1145) En smyten tegen moedt; verliet ick het geschreeuw,
    En gingh mijn Meester nae, die brullend’ als een Leeuw
    Wegh gingh, van boosheyt bleeck, en sweerend’ op sijn tanden,
    Sijn Suster noemende, den duyvel haer in handen
    Staegh gevende met hem, die haer heeft wegh gebrocht.
    (1150) Hy heeft van hoeck tot hoeck den barsen Graef gesocht;
    Doch vondt hem echter niet. Een Schout quam ons bespringen,
    En steld’ ons hier ter plaets en leerden anders singen.
    Die plaets schijnt hier te sijn, hier is ’t Gevangenhuys,
    Ick sweert Gevangenhuys, en sweeren hiet in duyts
    (1155) Doodt, duyvel, blixem, hel, bloet, donder. Ick vervloecke,
    VervloeckenÉ. Beat. Ha! swygh stil, ’t is nu geen tijt te vloecken.
Ier. Soo hebt ghy dan uw’ huys verlaeten nae ick hoor?
Beat. ’k Heb u de saeck vertelt. Ier. En dat vrouw Leonoor
[p. 38]
    Met u sich heeft geberght? Beat. By de Graef. Ier. En sijn Suster
    (1160) Cassandra? Beat. Die ons hart weer maecken veel geruster
    Door ongemeen onthael, ons koomen was haer bly.
    In kort, ’t is niet dan een vrouw Leonoor en sy.
Ier. Ick segh u dat mijn Heer is haer getrouwen Minnaer,
    En om die reên was hy haer broeders overwinnaer,
    (1165) Die most door hem de smaeck verlaeten van het broodt.
Beat. Ick hoorden gisteren iets seggen van die doodt.
Ier. En ick moet midlerwijl een gnaedigh vonnis hoopen,
    Dat staet my niet wel aen. maer waer ginckt ghy soo loopen!
Beat. Om dat men niet en sprack dan van een hevigh slaen,
    (1170) Van ponjaerts, als je weet, de vaeder scheen ons aen
    Soo sot gelijck de broêr, nu sijn wy t’saem gaen woonen
    By Graef Pompeus, die bemint Mevrouw die schoone
    Met soo een yv’re min als oyt een minnaer dee.
Ier. Wij sijn gekerckert hier, daer yder heeft sijn stee,
    (1175) En sijn soo slecht als ’t magh, ick troost my in mijn quaelen,
    Hier sijnder meer als wy. Ick kom van te betaelen
    Aen ’t volck mijn wellekomst. Beat. Ick gae dan weer mijn ganck.
Ier. U danckende. Beat. Waer voor? ghy hebt geen reên tot danck.
    ’k Sal bidden al de Goôn voor u als ghy sult hangen.
Ier. (1180) Ick hoop en wensch (indien de beul my ’t oor wil langen)
    In die geleegentheyt voor u sulcks oock te doen.
    Vaer wel kaeckster. Beat. Vaer wel. ghy krijght van my geen soen.
Ier. Wanneer komt ghy nu weêr? Beat. Soo ick u kom besoecken
    Sal ’t avondt sijn.


TWEEDE UYTKOMST.

Warrenaar. Ieroen.

Warr. ’t IS een gerijf voor alle broecken.
    (1185) Wel wat Princes is dit? ’t is al een braeve tas.
Ier. Een meyt met eeren is ’t, die met my spreeckend’ was.
Warr. Sy is noch niet verrot, sy kan al louter stappen.
Ier. Sijn onse graege maets al moe van ’t kanneklappen?
[p. 39]
War. Sy worden vry gewaer uw goet onthael. Ier. Ick dee
    (1190) Nae dat de tijt, en plaets, en arremoede lee.
War. Nu moetmen vrolijck sijn; wy sullen morgen binnen
    In d’andre weerelt sijn, of dan de reys beginnen.
    ’k Heb driemael hier gesien hoe datmen om een feyt
    Aensicht aen aengesicht de doot heeft aengeseyt.
    (1195) Ick dronck des niet te min. ick lachten eeven hartigh.
    Men is niet frisser of men schoon kijckt barremhartigh.
    Liet ick geen mannen u van achtbaerheeden sien?
    Ick sweer dat Hollandt noyt of Vranckrijck in ’t gemien
    Soo braeven volleck sach als hier sijn saem vergaedert
    (1200) Gevangen door de Schout. Ons’ uer van sterven naedert,
    Wy slijten noch de tijt met speelen, en gebruy,
    Met drincken, niet te doen, als eerelijcke luy.
Ier. Heer Warrenaer heeft wel, jae dubbelt wel gesproocken.
War. Al sijt ghy hier benaeuwt in deese plaets gestoocken,
    (1205) Ghy sijt niet min als ick vervrolijckt in uw’ geest.
Ier. Dit is niet d’eerste reys. War. Sijt ghy d’er meer geweest?
Ier. Jae, jae, en niet gedaen, al meer als seven weecken.
War. Soo seyt elck een. wat heeft u hier nu ingesteecken?
Ier. D’aenvechtingh die ick leet om ietwes my bekendt.
War. (1210) Is ’t al? Ier. ’k Sal u de saeck verhaelen tot het endt.
    Een Advocaet, een geck, op ’t hooft met vreemde haeren,
    Sach ick een reys een beurs, heel wel gespeckt, bewaeren,
    (Die haet ick niet) ick wierd op deese beurs verlieft,
    Het soetertje was soet, en ick wierd wel gerieft,
    (1215) De vrientschap eenighd’ ons voort in mijn sack. De Joncker
    Was om de vriendtschap dol (ick was een maeghdom proncker,)
    En stelt sich tegens my, men hielt my voor een guyt
    En roover, en men hielt my staende om de buyt,
    Die vindende by my, ’k most van die schoone scheyden,
    (1220) De hapschers quaemen my noch in de kercker leyden.
    Ick bracht mijn reeden by, en sey, het is mijn Vrouw,
    Sy heeft mijn manlijck woordt en dieren eedt op trouw.
    Maer echter d’Advocaet dee ’t huwelijck weêr breecken,
[p. 40]
    En sonder Vriendt had ick langh in de kouw gekeecken.
Warr. (1225) Elck mensch met eeren is met ongeluck gequelt.
    Maer waerom heeft men u van daegh hier in gestelt?
Ier. Om in de hooghste graedt te minnen. War. O verbolge!
    Is ’t weêr een beurs? Ier. Neen. Maer een deugeniet die ’k volge;
    Een hondse Heer die ’k dien. Wy gaende deese nacht
    (1230) Spanceeren (dit wordt niet geseyt tot sijn veracht,
    Want yder mensch is mensch en een gebrecklijck vaetje,)
    Tot datmen de meestres genaeckte om een praetje.
    Doen quam daer nachtgewelt. Wy greepen na ons stael,
    En dreeven haer ter vlucht en sloegen s’altemael.
    (1235) Mijn meesters blancke klingh voor d’eerste reys bewonden
    De heup van den Provoost; het sternum wierdt geschonden
    Aen sijnen Luytenant, en ick heb de Griffier
    De beck geveeght, en hem de neus soo met een swier
    Fix afgebruyt. ’t staet wel. die hem niet kendt sal meenen
    (1240) Het is soo van natuer. Mijn meester heeft de beenen
    Van d’hapschers aldenbruy als gras gemaeyt. Warr. Wel hoe,
    En isser niemandt doodt? Ier. Ick segh daer niet neen toe.
    De klocken soo men seyt die raeckten voort aen ’t luyen.
Warr. Indien ’t soo is gegaen, soo souw m’er wel inkruyen
    (1245) Een beetje van de galgh; maer voor een moedigh man
    Is dat maer speelen gaen. Ier. Die saeck, soo veel men kan,
    Moet worden inter nos versweegen en verborgen.
Warr. Con lisenza Patron. Ick salder wel voor sorgen.
    ’k Moet eens een woordt of twee met hem, dien ick daer sie
    (1250) Gaen spreecken. Ier. Gaeren maet. ick slaep wat, nouw adie.


DERDE UYTKOMST.

Sjappert. Warrenaer.

Wa. WAt jaegt u hier mijn vrient? Sj. ’t Voorneem van u te spreken,
    En sien hoe dat gy vaert. Wa. O groote vrundtschaps teken!
    Ghy siet my hier mijn vriendt in een gevangen huys.
Sjap. En ick kom om de weet van d’oorsaeck van dit kruys.
[p. 41]
    (1255) Met een onnutten loop heb ick schier al de hoecken
    Van deese Stadt doorsocht, in speelplaets gingh ick soecken
    En in vergadering, waer wy saem rade slaen
    Van saecken, die ’t gemeen en ’t Vaederlant aengaen.
    Op ’t laetst, ick kon niet meer van u te hooren hoopen,
    (1260) Doen quam doch door geluck Trijn Slons my tegen loopen
    De Weeuw van Manckepoodt, die m’ ophingh in den Bos.
War. Die u beschuldighde tot dief van Paerdt en Os?
Sjap. Die is ’t. Ghy weet wel hoe die ouwde hex kan praeten;
    Sy sey my voort u vanghst, en heeft my de oorsaecken
    (1265) Daer by geseyt, en ick tot vordering van tijt
    Ben u nu koomen sien. ’k Ben dul, ick raes van spijt
    Dat ghy soo ’n braef Soldaet in soo een gat moet blijven.
Warr. Kon sy u wel de saeck, gelijckse is, beschrijven?
Sjap. ’k En weet. soo sijse sey von ickse weynigh klaer.
Warr. (1270) Een seeckeren Student (soo ick ’t verhael is ’t waer,)
    De suster van een Graef en deftigh Ridder liefde:
    Dees Ridder, doen hy ons met wijn en gelt geriefde,
    Bracht ons vijf in ’t getal ’s nachts by een kleyne Tent
    Om te vermoorden dien eêlhartigen Student.
    (1275) Hy was geen bloo Jan Hen. Wy quaemen met ons vijven
    Op hem alleen, alleen kost hy ons wel ontlijven;
    Alleen verjoegh hy ons. den Ridder wierdt gequest
    Van hem in d’eerste storm, en gaf hem voort de rest.
    De Burgery quam flux met macht op gedrongen*,
    (1280) Men hielt my, en ick wierd van achteren besprongen.
    Men vraeghde my nae ’t woordt, en ick en wistet niet.
    Doen wierd ick hier geboeyt soo schellems als ghy siet.
    ’k Heb altijt neen geseyt wanneermen my quam vraegen.
    Men spreeckt hier onder ons van ’t Rasphuys en die plaegen.
    (1285) ’k Ben bly dat ick noch schelm noch valschen munter ben,
    Indien ick raspen moedt, ’k sal doen soo veel ick ken,
    Ick ben daer meester in; maer ick sal my wel wreecken,
    Ick sal dat duyvels volck noch hals en beenen breecken!
Sjap. Een fout Heer Warrenaer moet niet meer sijn gedocht,
[p. 42]
    (1290) Wy sijn al menschen saem. Warr. Doen ghy my hebt gesocht
    Wat wouwt ghy doen van my? Sjap. Om uw mee aen te toonen
    Een koop, waer van ick heb gesien tien hondert kroonen
    Op goede reeckening. Warr. Is het een saeck van bloedt?
Sjap. ’t Is om dien Graef te doôn die u hier kerck’ren doet.
    (1295) Men speelt hem deese part, om dat hy heeft geslaegen
    Een Graef een kinbackslagh. Een briefje van uytdaegen
    Brenght hem by Kattenburgh by ons in d’avondt tijt,
Daer m’hem dan sonder moeyt stracks in het waeter smijt.
Warr. Ghy doet ’et heel goedt koop. Een Heer ter hel te stueren
    (1300) Om soo een weynigh gelt? ’t is sondt. Sjap. Men moet niet trueren
    Noch denckend ’er meer aen, ’t is een begonnen dinck.
Warr. Wie sullen helpers sijn? Sjap. De Kreupel, Hinckepinck,
    De Smeerigert, en ick, de Linckerpoodt. dat ’s neegen.
Warr. Uw’ wapens? Sjap. Sijn te vuer. War. Een ponjaert en een deegen
    (1305) Verseeckeren u best. Sjap. Wy hebben ’t allebey.
Warr. Ick vloeck dit duyvels kot, dat ick u niet geley.
Sjap. Ghy schimmelt ’er noch niet. Warr. Wie sal my teegen streeven?
Sjap. Het braeve gelt, dien godt, het welck men my sal geeven.
    Ick heb voor my alleen twee deelen maetje. hoortÉÉ.


VIERDE UYTKOMST.

Provoost. Karel. Warrenaer.

Pro. (1310) VErtreckt. blijft Warrenaer en sluytme voort de poort.     Sjap.bin.
Kar. Men wouw my voor de doodt van Heer Louis doen buygen,
    Waer van ick ben ontlast door bygebrachte tuygen.
    De Heere Warrenaer eêlmoedigh sonder gae
    Beticht noyt tegens weet, hy sal noyt tot mijn schae,
    (1315) Al wierd hy vry daer door, een leugen willen liegen.
Prov. Seght waerheyt Warrenaer. Warr. Ick sal u niet bedriegen.
    Hoe meer ick hem besie (ick ken hem echter wel
    ’t Is Karel de Student) dees Heer, en die het spel
    Begon, sijn ongelijck; dien ghy meent, die was rooder
[p. 43]
    (1320) Van aensicht, dicker lijff, en kleyner, maer niet blooder.
    Soo vet als speck, niet fraey, sijn beenen stonden krom,
    En maeckten omgekeert een Grieckse Ypsilon.
    Sijn knien die stonden saem en waeren ingeboogen.
    Dees Heer heeft van gestalt en weesen meer vermoogen,
    (1325) In rechtheyt als een kaers. Het geen ick segh, is wis.
Kar. Oordeelt nu of ick ben de moorder van Louis.
Warr. Ick ken u vry mijn Heer met prijckel van mijn leeven.
Prov. Sijn tuyghnis heeft aen my meer lust in ’t hart gegeeven
    Om u te dienen. Kar. Ick sal danckbaer daer voor sijn.
Prov. (1330) Selfs sonder borreghtocht mijn Heer ontquaemt ghy mijn.
    Men heeft u ondervraeght. Soo drae men heeft de reeden
    Gegeeven aen de Graef, krijght ghy uw vryigheeden.
    Getuyghnis spreeckt u vry. Ghy sijt hier niet bekendt,
    En sonder meerder blijck sijn wy niet min gewendt
    (1335) Dan u uw’ vryheyt weer te geeven. Maer het slimste
    Is, datter noch soo sijn onkosten, die in ’t minste
    Behoorden afgedaen, ick vraegh niet veel nae ’t goedt,   Karel geeft de Provoost gelt.
    Mijn Heer weet doch wel dat men niet om niet en doet.   Prov. bin.
Kar. Dat ick u schuldigh blijff mijn leeven, lijf en siele.
Warr. (1340) ’k Souw sijn der guyten guyt, en fiel van alle fielen
    Op eenigh schelm geënt, had ick uw’ moedigheyt
    Niet trouwelijck gedient. Ick heb u met bescheydt
    Van dichte by gesien, maer nimmer van mijn leeven
    Soo ’n man, wiens moedigheyt ick meer heb toegeschreeven,
    (1345) En my geprickelt heeft te dencken op mijn moedt.
    Voor ’t laest, weet dat den Graef die u hier kerck’ren doet
    Sijn schult betalen sal. Kar. Wat wilt ghy daer mee duyden?
Warr. ’t Is al met hem gedaen. Een troep van brave luyden,
    Vol moedt, vol raedt, vol daedt bespringen ’s Graven rugh,
    (1350) En moorden hem terstont by Kattenburrighs brugh.
    Een Franssen Edelman heeft haer belooft te geeven
    Een braeve somme gelts voor ’t neemen van sijn leeven.
    Een Briefje van bedrogh stiert hem ter plaets by haer,
    Daer sy voor haer en u verwinnen het gevaer.
[p. 44]
Kar. (1355) Ick moet voor deese maer my weêr aen u verbinden.
Warr. Geheym. Kar. Gy sult my trouw en nimmer ontrouw vinden.


VYFDE UYTKOMST.

Ieroen. Karel.

Ier. DOor ’t duister mistigh weer de son geeclipseert,
    Of onder, soo ghy wilt, swart armosijn, begeert
    Met u te spreecken. Kar. Wie? Ier. Een Vrouw in welckers weesen
    (1360) Ick meer een eedel-vrouw als meulen kan beleesen
    Soeckt u te spreecken. Kar. Och! sy neemt de tijt niet waer,
    Sy mach wel heen gaen. Ier. Neen. sy komt door groot gevaer
    En wil u sien mijn Heer, al souwmen haer hier houwen.
Kar. Ick ben nu niet gestelt Goodinnen aenteschouwen,
    (1365) Of dencken op de min. maer sacht! daer komt sy aen.
    Verwacht, ô Warrenaer, mijn danckbaerheyt voortaen.
Warr. Houwt op mijn Heer ick bid, ick my tot eere reecken
    Als ick u dien. Kar. Begeert Mevrouw haer slaef te spreecken?


SESTE UYTKOMST.

Cassandra. Margriete. Karel. Ieroen.

Cass. IAe braeven Ridder, wijl ick wist wie dat ghy waert,
    (1370) En uw’ gevanckenis, en dat ghy onvervaert
    Rijck van verdiensten sijt door u kloeckmoedigh leeven,
    En ryckdom hebt gebreck, die kom ick u hier geeven;
    Op voorwaerd ghy my niet sult vraegen nae mijn staet,
    Soo ghy myn naem niet kent, ghy sult my voor dees daet
    (1375) Danckweeten die ick doe. Kar. Al was ’t my van de Gooden
    Dat ick u offer souw aenvaerden, aengebooden,
    Soo kon ick ’t echter niet ontfangen sonder sien,
    Noch u, eer ick u ken, een danckbaer hert aenbiên.
    Ick vrees de wreede naem van een ondanckb’re staedich;
    (1380) Ick was ’t al, soo ick nam uw’ weldaet overdaedich,
    En kon den doender niet. sal ick uyt beuselingh
[p. 45]
    My toonen ondanckbaer? Cass. Uw’ reedenkaevelingh
    Doet my myn goet begin en voorneem weer verdwijnen.
    Ghy laet uw’ geest hier meer als danckbaerheeden schynen.
    (1385) ’k Vertreck dan weer van hier, het aensicht als beschreyt.
    Ick dacht niet dat mijn wil u worden souw ontseyt.
    Dat u niet heeft behaeght, ’t geen ick u voor quam leggen
    Was my wel eens soo licht om doen dan om te seggen.
    Soo ghy ’t ontfangen had, ’k had u noch iets geseyt
    (1390) (Dat ghy nu niet en weet) dat u geluck bereyt.
    Maer ’k val u lastigh Heer. Kar. Men moet u wil volbrengen
    Mevrouw, men wil of niet, maer myn gesicht te mengen
    Met ’t uw’ om u te sien, is dat u haeten? nu
    Om niet verstoort te sijn. Cass. Begeert ghy nu voor u
    (1395) Het geen onmooglijck is. Ick kan u jonge kaecken
    Niet sien, en my doch selfs voor u onsichtbaer maecken.
    Saecht ghy my nu mijn Heer, ghy souwt u al te snel
    Aen mijn geleegentheyt vast houwden, ofte welÉ..
Ier. Mijn Engel toon my eens uw’ Armosijne wangen.
Marg. (1400) Soo ghy my had gesienÉ.. wilt nae geen schae verlangen.
Ier. Was ick ’t gesicht dan quijt? Marg. Uw’ vryheyt. Ier. Wel laet sien
    Soo veel te beeter. Maer daer is weer op de bien
    Dien drommel die my haelt, nu word ick meegenoomen.
    Och Heer! Kar. Wel. Ier. By de deur sie ick den Grave koomen.
Cass. (1405) Help heemel! ’t is mijn Broêr, ô Goôn! verberght my doch.
Kar. Sijt ghy ’t Mevrouw? Ier. Mijn lief Margrietje leeft ghy noch?
Kar. Treet in, treet in, ay ras. Ier. Hier selme gruwlijck vloecken
    Heeft hy haer nu gesien.


SEVENSTE UYTKOMST.

Pompeus. Karel.

Pomp. MYn onverwacht besoecken
    Dat overvalt u. Kar. Jae, ghy overvalt my Heer,
    (1410) Ghy geeft my een besoeck, en sluyt my eeven seer.
    Komt ghy ’t geval van een ellendige vermeeren,
[p. 46]
    En voed u met myn ramp waer door ick my verteere?
    Bespringht ghy soo een mensch die in den kercker sit
    Gevangen sonder weer, geboeyt van lit tot lit?
    (1415) Dat is niet eerlijck Graef, dat ’s een verraeders teecken
    En schelms, ick had uw siel veel moediger gereeckent,
    Dan dat ghy u op my soo schandlijck wreecken souwt!
Pomp. En duyt niet quaelijck. sijt verseeckert van mijn trouw.
    Op morgen sijt ghy vry, dan salmen u ontbinden;
    (1420) Vry sijnde, sal de wraeck elckander ons doen vinden.
Kar. Wie geeft my uytkomst? Pomp. Ick, dien ghy soo seer misprijst.
Kar. Ghy sijt ’et die aen my dees groote dienst bewijst.
Pomp. Ick selfs, en kom, om dat aen my geen feyl souw schijnen,
    Om te verseeckeren dat ymandt van de mijne
    (1425) U noch te Leyden sach dien dach, doen Heer Louis
    Door uwe staele klingh en vuyst verslaegen is.
    Is dit dan schelms gedaen, en een verraders teecken?
    Kan ick mijn moedigheyt om langer uytstel smeecken?
Kar. O gooden! sal ick dan altijt de minste sijn?
    (1430) Maer vyandt die ’k bemin, en die ’k door stervens pijn
    Moet t’onderbrengen, of selfs vechtende verliesen.
    Indien ghy my verlost, scheelt’ u dan in het kiesen
    Mijns vrijdoms, of ick nu of morgen uyt magh gaen?
Pomp. Of ’t nu of morgen waer daer was geen scheelingh aen,
    (1435) Ten waer myn naem en faem daer veel was aengeleegen:
    Want als ghy vry sult sijn, soo daegh ick uwen deegen,
    En ick moet midlerwijl my om een ongeval
    De rest van deesen dach verbergen overal;
    Al socht ghy my voorwaer ghy souwt my nimmer vinden.
    (1440) Wat hebt ghy dan voor haest om u nu los te binden?
    Ay wacht tot morgen vroegh. Kar. My leyt ’er noodigh aen,
    Ick sweer ’t u. Pomp. Laet ons dan de wraeck wat stil doen staen.
Kar. Seer wel, geeft my uw’ handt op voorwaerd dat die morgen
    Sal eynden. Pomp. ’t Sal geschiên. Ick salder wel voor sorgen.
    (1445) Dat ick u met mijn arm als grootste vriendt omvat,
    Doch grootste vyandt. ay! Kar. Ha avontuerlijck rat!
[p. 47]
    Ha wonderbaer geval! moet ick u doodlijck haeten,
    En minnen op een tijt? maer zacht! ’k hoor vaeder praeten.


ACHTSTE UYTKOMST.

Felix. Karel. Pompeus.

Fel. IAe soon, ’t is my heel wel gehoorsaemt, ’t is den raedt
    (1450) Eens vaeders wel gevolght met soo een laffen daedt.
    O fy! kleynhartigh kindt, ondanck’bre Soon, fy snoode!
    Onwaerdigh voor de mensch, onwaerdigh voor de Gooden.
    Wreeckt ghy op deese wijs uw’ seer gekrenckte eer?
    Voldoet ghy dus uw’ ouwd’ en grammen Vaeder weer?
    (1455) Denckt ghy dan soo aen uw’ onteerde Susters schande?
    Bewaert ghy soo uw’ woort? ghy, die ’t met sulcke banden
    Soo strenghlijck houwden kunt, dat ghy min staet nu maeckt
    Van my dan van een eedt. Die my mijn eer ontschaeckt
    En schellems heeft ontrooft, hebt ghy die niet geswooren
    (1460) Dat ghy op hem de wraeck soudt neemen nae behooren?
    En dat ick door dien arm, waermee ghy hem omvielt,
    Sijn lichaem souw gewont aenschouwen, jae ontsielt?
    Had ick hem soo omvat gelijck ghy flusjes deeden,
    (Hoewel mijn kracht is wegh en ’t bloedt schier uyt de leeden)
    (1465) ’k Had hem sijn schellems hart al uyt de borst gescheurt,
    En dat ick oock eens omhelsden, onbetreurt
    Souw ick u ’t selfde doen. kunt ghy uw’ Vaeders traenen
    Wel sien, die u niet meê een wegh tot schreyen baenen?
    Siet schaemteloose, siet een volle traenenvloedt,
    (1470) Warm sijnse van de schuym, mijn siel geeft al haer bloedt.
    Ick wil my, om sijn bloedt te tappen, wel verliesen,
    En sal dat storten, ’t welck het uwe doet bevriesen.
    Maer laet ons daer dien Soon slechts blijven, die alree
    In ’t Vaederlijck gesicht veel slaefse daeden dee.
    (1475) Hy ongeluckigh, sal sijn Vaeder noch, dien ouden,
    Van daegh de overhant sijns vyandts sien behouden,
    Of liever sterven dan te leeven gelijck hy.
[p. 48]
    Vermeet’le vuyle guyt! hoe! lacht ghy noch om my
    En yd’le dreyginge? ’t getal van myne jaeren
    (1480) Kan noch haer vuer met ys vermengen en vergaeren.
    Vermeetelheyt wordt vaeck tot bidden aengejaeght.
    Men wort, door d’arm verhooght, en weer door d’arm verlaeght.
    Weest op u hoede. Pomp. Ghy hebt een verstoorden vaeder.         Felix bin.
Kar. Ay Graef! spreekt daer niet van, gy maekt hem langs hoe quader.
    (1485) Denkt hoe hy is van u, vyandelijcke vrindt,
    Verstoort, en ons nu weer malckaer omhelsend’ vindt,
    Stelt u eens in sijn plaets. kunt ghy wel iemandt wysen
    Die wyslijck deese drift sijns gramschaps sal misprijsen,
    En die soo is gehoont als hy door grootste smaet,
    (1490) Die voort niet nae de wraeck in d’eerste aenvangh staet,
    En die my niet soo hart, als hy my dee, souw hand’len?
Pomp. ’t Is waer, ick stae ’t u toe. vaer wel, ’k moet van u wand’len,
    Wy sien ons morgen weer, van daegh my niemandt vindt,
    ’k Heb anders iets te doen tot dat de nacht begint.
Kar. (1495) ’k Sal u wel vinden. Pomp. Ick sal u die moeyt ontlasten
    Van my te soecken.


NEGENSTE UYTKOMST.

Provoost met sijn dienaers. Pompeus. Karel.

Prov. HEer op ’t hoogh en starck belasten
    Van Felix d’eed’le Heer houw ick ongaeren vast
    Soo ’n man als ghy. Pomp. My vast? wie gaf u deese last?
Prov. Heer Felix. Po. Hoe! waerom? Pro. Om een ontschaking Ridder.
Kar. (1500) Mijn siel is meer benouwt als d’uw’, ick beef, ick t’sidder.
    Maer hoe kon hy soo drae doch klaegen aen de Staet?
Prov. ’t Was hem al eer hy quam geoorlooft van den Raedt.
    Ghy kent my, en ghy weet ick moet mijn last volbrengen,
    Kan ick u echter dienst bewijsen, wilt gehengen
    (1505) Dat ick u dien; gebiedt, ghy hebt volkoome macht.
Pomp. Mijn Heer, ghy hebt uw’ plicht in alles wel volbracht.
    Laet ons hier wat alleen, doet aen de schiltwacht weeten
[p. 49]
    Dat Karel vry sal sijn en langh genoegh geseeten:
    En dat ick niet belet sijn uytgangh. Prov. ’t Is gedaen.
Pomp. (1510) Laet ons dan hier. Prov. Vaer wel ghy Heeren, ick sal gaen.
binnen.
Kar. ’t Moeyt my dat ick met u hier ingeboeyt moet spreecken,
    Vertrouwt u maer op my, ick sal de boeyens breecken,
    ’k Beloof, dat ick u sal doen door de schiltwacht gaen,
    En geen u kennen sal van alle die daer staen.
Pomp. (1515) Ick sal Heer Karel weer door u sijn als verreesen;
    Is ’t anders, wis ick sterf van schaemt’ en van leedtweesen.
    Men denckt, ’k maeck weynigh werck van mijn gegeeven woordt
    Wanneer ick iets beloof, daer ick doch als ’t behoort,
    Selfs aen mijn vyanden mijn woort en eedt kan toonen;
    (1520) ’k Moet stracx een kampvecht doen, en kan my niet verschoonen.
    De tijt komt aen, voor ’t langhst is ’t noch een uer of twee
    Dat ick my vinden moet op de gesette stee.
    Ick blijf nu achter, fy! om u ben ick gevangen.
    Wat hebt ghy op de deur voor macht. Kar. Hebt ghy verlangen?
(1525) Graef wat vraeght ghy daer nae, als ghy d’er uyt kunt gaen,
    Wen ghy my hebt belooft van nimmer af te staen
    Van een besond’re last die ick aen u moet geeven?
Pomp. Mijn woort en faelde noyt aen ymandt van mijn leeven.
Kar. Kom, ick sal elders wel verkrijgen seeckerheên.
Pomp. (1530) Tot hier toe is den strijt van onse moedigheên
    Gedaen. Kar. Sy moeten haest eynt neemen door een vechten.
Pomp. Indien ick krygh mijn wensch, soo salmen vreed’ oprechten.
Kar. Soo wy ons sien alleen, soo weet men ’t morgen al,
    Met waepens in de vuyst, en ’t bloedtbadt overal.
Continue

HET VYFDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Karel. Ieroen. Cassandra, en Pompeus in de kleeren van Margriete, gaen door de Schiltwacht uyt de Gevanckenis, Margriete blijft sitten.

Karel. Ieroen.

Ier. (1535) GUt Baes wat benj’er een, wat kunje potse maecken.
    Wat benje voor een keerl? soo uyt de boey te raecken.
[p. 50]
    Kunt ghy den kercker soo bedriegen fijne man?
    Je bent soo slecht niet. neen. je weet ’er louter van.
Kar. En heb ick niet den Graef heel geestigh uyt doen komen?
Ier. (1540) En wierdt sijn Suster niet met vreesen ingenoomen,
    Doen ’s achter haer haer Broêr en niet Margrietje sach?
    Dat schelmtje heeft u staegh vervloeckt met u bejach.
Kar. Swijgh nar. Ier. Dees grooten Graef verkleet in vrouwe rocken
    Had meerder vrees als ghy doen w’uyt den kercker trocken.
    (1545) ’t Lijf met een Jack en Rock behangen, ’t hooft bespreyt
    Met sluyers, leeck hy wel sijn geest, maer niet sijn meyt.
    Sijn Suster evenwel dien anghst op ’t lijf te laeden
    Op sijn woort, met verlof, sijn sottelijcke daeden.
    Want seecker was dit spel of by geval begeckt,
    (1550) Of door nieuwsgierigheyt of andersins ontdeckt,
    ’t Naeloopen dat had ghy: de Dochter om het kallen
    Souw van het eene quaedt in slimmer sijn gevallen,
    En moeten uyt een kouw noch in een traelje gaen,
    En in het minst voor elck van ver geschooren staen:
    (1555) By voordeel souwmen in haer roose bloose kaecken
    Met blaeuwe plack op plack verschiet van verwe maecken.
Kar. Oock soo men my maer hadt in ’t halve deel gelooft:
    Ick heb haer steets gevolght hebt ghy dat niet beooght
    Tot sijn vrouw Suster stracks sich van hem af gingh geeven
    (1560) Om de verseeckerheyt. Ier. D’onnoosele, gebleeven
    En om u soo verpant, sijt ghy geheel verplicht,
    Om soo een vrienden streeck. maer ghy bekent het licht
    Dat ghy ’t niet hebt gedaen dan om te sijn geheeten
    Een Ridder al volmaeckt, die sich soo had gequeeten
    (1565) Als of ’t Orestes waer of Pylades. maer Heer
    Wat is dit altemael? windtbreeckery, niet meer.
    En de gevangene Margrietje? Kar. Die moet wachten
    Sy sitter noch al droogh, en kander wel vernachten.
Ier. Is dit dan voor haer dienst? Kar. Neen. neen. men sal haer wis
    (1570) Verlossen door wat gelt, soo drae het mooglyck is.
Ier. En soomen na haer vraegt? Kar. s’Is op het lant. Ier. Waerachtig
[p. 51]
    Je bent een boef myn Heer, de grootste van het machtigh
    Neerduytslant: maer ick heb wat anders op myn leên
    Dat my meer raeckt als u uw’ snoo genegentheên.
    (1575) Laet ons nu van gespreck verand’ren. Liefste Heer
    Ey waer toe is dit goedt? dit doodelyck geweer?
    Waer toe dit instrument, Pistool om bloedt te storten?
    Waer toe dees deegens al? die lange en die korte;
    Waer toe dit yserwerck? en waerom niet alleen,
    (1580) Maer wilt ick mee sal gaen belaeden ergens heen?
Kar. Tot glori leyd ick u. Ier. Och Heertje ick hiet glori,
    En trachte noyt een plaets te hebben in Histori.
    Ghy sijt soo drae niet vry uyt de gevanckenis,
    Of als een mensch die dol en buyten sinnen is,
    (1585) Komt ghy uyt ’t eene quaedt en gaet nae quaeder vraegen;
    Ick sach soo ’n boose geest als d’uwe noyt myn daegen.
Kar. Ghy weet myn voorneem niet. Ier. Dat loof ick is heel raer.
    Hoe wilje swemmen gaen, om dat een waeterbaer
    Misschien afspoelen souw veel duysent vuyligheeden
    (1590) Die in den kercker kreegh u eelheyt aen de leeden?
    Of gaeje aen de brugh en licht de luy het gelt?
    Of keerl wat wilje doen met sinneloos gewelt?
Kar. ’k Gae vechten. Ier. Hoe al weer? heeft jouw de droes beseeten?
    Werentich Heer, dat ick uw’ voorneem niet en weete.
    (1595) Ay lieve hoor noch maer vier woorden; niemandt swom
    Ellendiger dan ick, soeck jy de zee daerom:
    Soo ’t op een vechten gingh, ick souw de vlagge strijcken,
    Ghy hebt my hondertmael sien voor u oogen wycken;
    Soo ghy uyt steelen gingt, waert ghy met my gedient;
    (1600) Maer dat geloof ick niet. Moy Heertje, beste Vriendt,
    Gun my (dewyl ghy weet de standt van myne saecken,
    Dat ick noyt quaet en doe) dat ick my gae vermaecken
    Een quartier uers of twee; al sijt ghy wysheyt moe,
    Ick doch voorsichtigh ben. Kar. Gaet heen, ick staet ’t u toe.
    (1605) Maer soo ghy flusjes seght waer dat ick ben, ick sweertjeÉ.
Ier. Ons volck weet ’t ander wel. adieu, adieu moy Heertje.         binnen.
[p.52]
Kar. Hier is der dooden plaets, daer ick te krijgen hoop
    Een onweergaelijck eer. Wat hoor ick voor geloop?
    Dat sijn de rechte maets, ick moet my hier verschuylen.


TWEEDE UYTKOMST.

Sjappert. Hinckepinck. Linckerpoot. Kreupel. Smeerigert.

Sj. (1610) DAt ’s puyk, al wel gemoet. Hin. ’k sie weynigh bleeke muylen.
Sj. Hier sijn wy vyf in tal, van my al uytgekeurt.
    Mijn braeve spitse broêrs, elck let wel op sijn beurt.
Smeer. Wy moeten saemen van vijf hondert goude kroonen,
    Of van eens Graven doodt de reeckeninge toonen.
Kreu. (1615) Wy sijn betaelt, laet ons getrouwe koopluy sijn;
    Ick haet de schelmen meer als d’alderwreetste pijn.
Lin. Was ick betaelt, om ’t hart mijns broeders te doen kraecken,
    Ick dee ’t al sonder eens Conscienti werck te maecken.
Sjap. Messieurs, sa spant de haen, let wel op uw’ geweer,
    (1620) En maeckt geen olletjes. men strijdt om gelt en eer.
Hinck. Doen wy ons werck niet wel, en missen onse koogels,
    Dan isser geen genae, dan freeten ons de voogels;
    Men raeckt aen galgh en rat. Sjap. Daer komt hy al ten val.
    Ick sal hem om de leus ophouden; maer voor al
    (1625) Siet toe dat ghy recht mickt, komt hem gelijck bespringen
    Met storremendehandt, en past wel op uw’ dingen.
    Valt aen ter rechter tyt wanneermen moorden souw;
    Verberght u midlerwijl omtrent dit out gebouw.


DERDE UYTKOMST.

Pompeus. Karel. Sjappert. Kreupel. Smeerigert. Hinckepinck. Linckerpoot.

Pomp. MYn Heer ick kon niet eer my herrewaerts vervoegen.
    (1630) Maer dat ik ’t weet sijt gy ’t dien ik moet vergenoegen?
Sjap. Jae ick ben ’t. Pomp. Ick weet niet wat ick u heb gedaen,
    ’k Weet niet dat ick u oock met oogen oyt sach aen.
[p. 53]
De Braves vallen op hem aen.
Pomp. Verraders! soo een hoop om my alleen te temmen?
    Al waert ghy noch soo veel ’k sal in uw’ aeders swemmen.
Karel voor den dach springende, schiet een van de Braves met een Pistool ter neêr.
Kar. (1635) Ick stae voor u, houw moet, den snootsten is gevelt.
Sjap. Hier is de vos in ’t net. Kar. Sy vluchten uyt ’et veldt.
Pomp. Vervolght ’er. Sj. ’t Was een nar die sich den hals liet breeken.
Kar. Laet, laet haer ’t leeven slechts. Nu kom ick my te wreecken.
    Verweert u tegens my. Pomp. My weeren? tegens wie?
Kar. (1640) Tegens my. Pomp. Tegens u? Kar. Tegens my. Pomp.Wat ick sie.
    Gunt gy my soo veel quaets? Kar. Ick moet, ick word gedwongen.
Pomp. ’k Ben door uw’ hulp verplicht doen ik soo wierd besprongen.
    Mijn weldaên konden u licht geeven eenigh loon,
    Soo ghy my hebt verschult, (waer voor ick danck de Goôn)
    (1645) Doen ghy my hulpsaem waerd, soo komt ghy my weer hoonen
    Nu ghy my daeght ten strijdt, en lust tot wraeck komt toonen.
    Doch sonder ’t misverstandt te dieper in te sien
    Wil ick wel vyandlijck met u sijn handtgemien,
    Maer eerst voldoet mijn sin en mijn nieuwsgierigheeden,
    (1650) En wilt ’et leengesicht van ’t recht gesicht ontkleeden.
Kar. Ghy sult geen reeden sien van vechten te sijn vry.
Pomp. Dat schaedt niet, ’k moet u sien, neemt af de mommery.
Kar. Dat doen ick. Pomp. Groote Goôn! kunt ghy u soo bemaelen
    Heer Karel met een mom? Kar. Ick kom u nu betaelen
    (1655) ’t Geen ick u schuldigh was, ghy moet aen uwe zy
    My weer uw schuldt voldoen. Pomp. ’t Is hartenleet voor my,
    Dat ick, mijn koenen arm, moet aen uw’ deegen leggen.
Kar. Ick looft wel; maer op ’t laetst wat souwmen van ons seggen?
    Stelt dan niet langer uyt. de teerheyt sy vervloeckt,
    (1660) De gaeuwigheyt en kracht is die den arm verkloeckt.
[p.54]
Karel sijn Momaengesicht, Pistoolen, &c. by sich neêr geleyt hebbende, vecht met Pompeus, alle beyde in ’t hemt.
Kar. Wat duyvel! d’eerste slagh mijn kling aen twee te springen.
Pomp. Nu moet ghy sterven, of van my het leeven dingen.
Kar. Doet wat ghy kunt, doorsteeckt, Graef ick veel liever wouw
    Dat ghy my ’t leeven namt eer ick ’t u eysschen souw.
Pomp. (1665) Uw doot is in mijn handt. Kar. Mijn leeven in mijn armen.
Pomp. Neen! neen! uw’ moedigheyt doet my mijn hardt ontfarmen.
    Ick sal u wachten; loop en hael een ander stael,
    Weest wreecker van u hoon, en keert weêr sonder fael.
Kar. Moet my dan ’t ongeluck soo onverwacht beheeren,
    (1670) Dat my aen u verplicht? Ick sal stracks weederkeeren.       Binnen.
Pomp. Ick vind my niet te wel verseeckert hier te gaen,
    By dees verslaegen guyt, men greep my mooghlijck aen,
    En souwde my de moordt van deese schelm verwyten.
    ’k Weet raedt. Ick sal hem voort hier in het waeter smijten.
    (1675) Der Raeven graege buyck behoort sijn aes te sijn.
    Maer zacht! ’k zie volck. Legh daer, en proef verdiende pijn.


VIERDE UYTKOMST.

Ieroen. Beatrix. Leonora. Cassandra.

Ier. MYn beenen sijn al moe. Bea. En kunnen niet meer draegen.
Ier. Mevrouw hier dorst mijn Heer my flusjes van sich jaegen,
    En bleef hier om een strijdt. Leo. Ick twyffel d’er niet aen,
    (1680) Nu hier geen mensch verschijnt, of ’t is met hem gedaen.
    Ons gaen dat is vergeefs, sy sijnd ’er bey gebleeven
    Of mooghlijck een van haer; sy hebben leer gegeeven,
    Waer ick haer volgen moet. Cassandra ’t is te laet,
    En twyffel nu niet meer. Ick volgh alleen de raet
    (1685) Die my de wanhoop geeft in ’t ongeluckigh leeven.
    Dan minnelijcke Sus ghy sult my mooghlijck geeven
    Het geen uw’ snoode Broêr my anders geeven souw,
    Ghy sult melydent sijn aen al mijn quael en rouw.
[p. 55]
Cass. Ick heb soo wel als ghy troostlijcke troost van nooden.
    (1690) Door vreese van twee Broêrs sijn wy hier heen gevlooden,
    En voor haer Vyanden sijn wy niet min vervaert;
    Ick vind’ u dan niet meer als my beklaegens waert.
Leo. O goôn! is ’t niet de Graef die nick daer gins sie koomen,
    Berooft van hoedt en rock omtrent de waeterstroomen?
    (1695) Ick vrees helaes! dat hier iets droevighs is verrecht.
    ’k Sie hem in soo een staet als ymandt die d’er vecht.
    ’t Gevecht is al voleyndt. Och was ick noyt gebooren!
    Hy is alleen. Mijn Broêr heeft ’t leeven licht verlooren.
    De wreetheyt van dien Graef sal nu al sijn versaet,
    (1700) En ’t ongeluck van my is nu soos eer verquaedt,
    Dat soo ick dencken durf om my op hem te wreecken
    Dan staet de wraeck nae my. Kom laet osn hem gaen spreecken,
    Cassandra, kom, ay kom, gae nae dien Moordenaer,
    Om vraegen nae mijn Broêr, uw’ Lief, aen dien Barbaer.
    (1705) Kom gaen wy. Snoode guyt! ô booswicht! die mijn oogen
    Om soo ’n vervloeckte moordt noch qualijck aensien moogen.
    Waer is mijn Broêr, haer Lief? Wat hebt ghy hem gedaen?


VYFDE UYTKOMST.

Pompeus. Leonora. Cassandra. Ieroen. Beatrix.

Pompeus komende van ’t Waeter.

Pom. SOuw ick sijn hoeder sijn? Leo. Ghy vinght ’et anders aen
    Indien u wreede siel, vervloeckte guyt der guyten,
    (1710) My soo had weer gemint als ick u wel deê uyten
    Mijn mins getrouwicheyt. Weet ghy ’t u danck, spreeck fiel,
    Dat ghy my hooren liet uw onbeschofte siel?
    Souw ick sijn hoeder sijn? ô antwoort van een booze!
Pomp. Mevrouw hy is niet doot, uw geest die doolt. Leo. Trouwlooze,
    (1715) Mijn geest en doolt nu niet, maer doen sy uw gekarm,
    En veynsende gesucht en valsche klacht, och arm!
    Aenhoorde, en te licht geloofde uwe eeden;
    Doen heeft mijn geest gedoolt. Ick hoef u niet t’ontleeden
[p. 56]
    Mijn swackheyt u bekendt, ick ben te seer verlieft,
    (1720) Dat weet ghy, en ghy kunt wanneer ’t u maer gelieft
    Selfs sonder vrees van straff my daegelijcks verstooren.
    Soo ’t dencken van mijn eer en goedt en bloedt verlooren
    My dood’lyck is, niet min voor ’t geen my ov’righ,, is,
    Hoe ondanckbaer ghy sijt, edoch ’t niet mooghlijck,, is,
    (1725) Dat ick u haeten kan; ick kan niet langer ’t harte
    Versmaeden met de mondt. Pomp. Ay Suster! troost haer smarten.
Cass. Troost ghy my selver maer, ghy sijt my hondertmael
    Haetlijcker als sy u bemint. Pomp. De selve quael
    En ’t selfde quaedt heeft u, geloof ick, soo doen spreecken.
Cass. (1730) Heer Kaerels min is my, en mijn min hem gebleecken.
Pomp. ’k Vind’ u beklaegens waert bey door de doot van hem.
Cass. Ghy sult oock mooghlijck sien dat ick te vreesen ben.
Pomp. Dewyl mijn Suster nu beschreyen sal de tijden
    Van deese lieve doodt en droevigh overlijden,
    (1735) Die ’t echter niet en is. Gelieft vrouw LeonoorÉÉ
    Maer zacht! my dunckt dat ick uw’ Vader koomen hoor.
    Nu word ick weer gevraeght nae Karel van dien grijsen.
    Quam deesen dooden Heer weer uyt ’et graff te rijsen,
    Hy spaerde groot misbaer, dat nergens nut en vindt.


SESTE UYTKOMST.

Felix. Provoost met sijn gevolgh. Leonora. Cassandra. Pompeus. Ieroen. Beatrix.

Fel. (1740) SIen ick mijn dochter niet mijn trouweloose kindt,
    Die mijn ouwt eedel huys soo schandlijck dard onteeren?
    Den hemel heeft gewilt dat ick souw herwaerts keeren,
    Daer ’k haer vind’ en haer Lief, die haer niet bergen kan.
Pomp. Den grijsert met sijn volck doet my veel moeyten an.
Prov. (1745) Heer Graef ghy sijt gevat, en mooght u niet verweeren.
Pomp. Hoe! wat heb ick gedaen? Fel. Men sal ’et u wel leeren.
    Ghy hebt mijn Soon vermoort, ghy hebt mijn eer verdooft,
    Ghy hebt mijn dochtertje met tegenwil gerooft.
[p. 57]
    Herstelt dit nu. Pomp. Indien Heer Karel is verreeesen,
    (1750) En ghy u Dochter hebt, sult ghy te vreeden weesen?
Fel. Lacht ghy daer om Barbaer? foey! uw bevleckte handt,
    Uw kleedt met bloedt besprenght sijn tuygen van uw’ schandt,
    Uw moordaedige siel komt u de moordt verwyten.
Pom. Waer souw dan ’t lichaem sijn? Fel. In ’t water ging gy ’t smyten.
Prov. (1755) Men heeft ’et u sien doen. Fel. Nouw is hy heel verbaest.
Pomp. ’t Is wel, ghy houwt my vast; waer toe dan soo geraest?
Prov. Leeft hy, ghy hebt geen reên soo seer u te beklaegen.
Fel. Soo langh ick hem niet sie in ’t leeven, moet ick ’t waegen,
    En vreesen ’t al te saem. Waer is uw Heer gegaen?
Ier. (1760) Als roover quam hy flus gewaepent op de baen.
Fel. Myn onluck is te waer. Ier. ’t Gesicht had stervens teecken,
    Syn blyde geest was stuers. ick weet niet meer te spreecken.
    Ick liep en socht nae u, en doen ick u niet vandt,
    Quam my vrouw Leonoor uw Dochter juyst ter handt;
    (1765) Sy had een dubb’le gangh als een lackey genoomen:
    En deese eed’le Vrouw is met haer hier gekoomen.
    Dit weet ick; en ’t verhael is met de saeck gelijck.
Fel. Helaes mijn Soon is doodt. Ier. Hy was heel sterffelijck
    Doen ick hem sag en kon. Fel. Wegh guyt, gy maeckt my quader
    (1770) Uw koele spotterny gevalt my niet. Leon. Mijn Vaeder!
Fel. Spreeckt ghy my nu noch aen, en vreest mijn gramschap niet?
    Komt ghy soo voor den dagh en geen coleur verschiet?
Ier. Bedaer ô sterflijck mensch, want ick sie herwaerts vlieden
    Een seeck’re hulp en troost voor soo veel quaede lieden.
    (1775) Het is een Heer gelyck Heer Karel van Heemsteet.


SEVENSTE UYTKOMST.

Karel. Pompeus. Felix. Leonora. Cassandra. Beatrix. Ieroen. Provoost en dienaers.

Kar. WAerom staet Vaeder met de Hapschers daer gereet?
Pomp. Is uw vermoorden Soon weêr uyt ’et graf verreessen?
Fel. O lieflijck overval! ghy moet my welkom weesen.
[p. 58]
Ier. Soo ick my niet bedriegh kan ick verand’ringh sien.
Kar. (1780) Hier heeft Jeroen geklapt, maer vind ick hem allien.....
Ier. Betastme liever, ey! of ick iets heb gesproocken.
Pomp. Heer Karel heb ick u vermoort of doodtgestoocken?
    Men houwt my daerom vast. Fel. ’t Is om mijn Dochter Heer,
    Die ghy my hebt ontschaeckt. nu wil ick en begeer
    (1785) Dat ons een huwelijck alleen te vree sal stellen.
Pomp. Heer Felix tracht my niet door veel gewelt te knellen,
    En tot verbintenis te brengen aen uw zy;
    Al wouw de heele aerd’, noch hingh de saeck aen my,
    Maer daer sijn starcke reên die u uw’ voordeel wysen,
    (1790) En de gevoelens van mijn trotse ziele rysen.
    Ick ken al uw verdienst, uw staet, uw deftigheyt,
    Ghy kent oock weer myn stam en edelmoedigheyt.
    Ick weyger nu niet meer vrouw Leonoor te trouwen,
    Maer myn vermoorden Broêr geeft steevigh droeve rouwen.
    (1795) Bedroeft en vol van rouw; en tot den echtenstaet
    My te verbinden met de Suster die my haet;
    Nae Broeders wraeck te staen; drie ongelycke saecken
    Niet te vereenigen! men moetse eenigh maecken,
    Soo ’t huwlyck ons versaemt. Ick moet den Broeder haet
    (1800) Betoonen; en ick moet de Suster nae haer staet
    Beminnen; en ick moet meê nae de liefde hooren;
    Ick moet myn jonge eer gelooven nae behooren;
    De reeden willen oock dat ick aen u voldoe.
Kar. By deese groote eer doet noch een gunste toe.
    (1805) Licht is ’t u onbekendt dat ick uw Suster minne
    Met all’ eerbiedigheyt, met alle eer en sinnen
    Die sy oyt eyssen kon van een getrouwe slaef:
    Sy weet de smerten wel, die ’k als een minnegaef
    Om haer geleeden heb, en ’t lot heeft toegelaeten
    (1810) Om haeren ’t wil, dat wy als vyanden ons haeten
    Door doots geschiedenis die my en uw benouwt.
    Den Heemel sy myn tuygh hoe my sijn sterven rouwt!
    En hoe my ’t leeven souw verweerend sijn ontnoomen
[p. 59]
    Had ghy geen hulp gedaen. Ha! had ick doen bekoomen,
    (1815) En wist ick voor gewis den doender van die daet,
    Ick souw mijn eed’le borst vrymoedigh sonder haet
    Eer laeten hondertmael met sijn geweer doorbooren,
    (Of licht was van de Goôn in ’t vluchten hulp beschooren,)
    Dan oyt sijn vuerighe vervolgingh te weêrstaen.
    (1820) Ick sach dien jongen Helt quam my met fury aen,
    En soo hy had gedreyght met meerder moedigheeden
    Als die vervloeckte guyts, die wy flus vluchten deeden,
    Oordeel waer toe dat dan mijn moedt gedwongen wiert:
    Ick most my weeren of daer sterven onlauriert,
    (1825) Gereet om haer te doôn of ’t leeven self verliesen.
    ’t Is beeter noch het een als ’t ander te verkiesen.
    Soo is ons ongeval gekoomen. Maer mijn Heer,
    Soo ghy aen my vereert Cassandra, deese eer
    Maeckt u een broeder, en een dienaer van een Vyandt.
Pomp. (1830) Mint ghy mijn Suster dan Heer Karel in u vrystandt?
Kar. Ick bid haer aen. Pomp. Sy ’s uw. En wy sijn saemen een.
Leo. Vergeeft ’et Vaeder. Fel. ’t Is nu alles wel verleên.
Cass. Soo kanmen Leonoor het suur met soet vermengen.
    Soo wordt aen wederzijts het bloedigh aederplengen
    (1835) Om wraeck door trouw verhoedt. Den hemel heeft gewilt
    Dat door ons huwelyck die twist most sijn gestilt.
Leo. Soo sijn wy saem vereent; myn Broêr is u gegeeven,
    Uw’ Broêr aen my ten echt. Cass. Ick wensch u vreugdigh leeven,
    En Gooden goede gunst. Wy sijn nu Susters saem.
Leo. (1840) Ick wensch u meê veel heyl; en danck voor Susters naem.
Fel. Uw eere waegende vergroot ghy die in ’t leste.
Pomp. Ick bid myn Heer, dat wy tot uwent gaen huysvesten.
    Een Lyckhuys laet niet toe soo een vermaerde daet
    Als deese is, waer van ons heerlyck kindersaet
    (1845) (Indien de goede Goôn ons wenschen niet verachten,)
    Noch roemt te een’ger tyt by volgende Geslachten,
    Soo wel van ’t avontuer en strydende gewelt,
    Als van dien blijden staet daer ons Cypres in stelt,
[p. 60]
    Diesw’ EDELMOEDIGHE VYANDEN sijn geheeten.
Ier. (1850) Beatrix van mijn hardt! Beat. Myn siel van my beseeten!
Prov. Ick heb myn werck volbracht. Hoe sal ’t Margrietje gaen?
Kar. Laet die maer vry weêr uyt, die heeft geen quaedt gedaen.
Prov. Myn Heer het sal geschiên. Den heemel wil u seeg’nen,
    En dees’ u dubb’len Echt voorspoedelijck bejeeg’nen.
Ier. (1855) Laet ons voor deese Vier, geluckigh saem gepaert,
    Een lauwre Bruyloffs-krans nu vlechten metter vaert.
Beat. Wel aen wy wenschen haer veel Dochters en veel Soonen
    Van aert gelijck Ieroen. Ier. En Beatrix die schoone.

In Liefde BLoeyende.

EYNDE.
Continue

Tekstkritiek:

p. 14: Warrenaar toegevoegd
vs. 1279: gedrongen er staat: godrongen