Dirck Buysero: Pub. Terentii Heautontimorumenos,
    ofte selfs-queller. ’s-Gravenhage, 1662. Naar de
    prozavertaling door Henricus Zwaerdecroon (1648)
    van het Latijn van Publius Terentius Afer.
Uitgegeven door Nanny ’t Hart
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton017080 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. *1r]

PUB. TERENTII

Heautontimorumenos.

OFTE

SELFS-QUELLER,*

In Nederduydtsche Rijmen naer ghevolght,

Door DIRCK BUYSERO.

[Vignet: Romeinse militair met spiegel]

In ’s GRAVEN-HAGE,

By ANTHONY TONGERLOO, Boeckverkooper
woonende inde Veenestraet, inde Tien-geboden, 1662.


[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

      Opdracht aende Edele Heeren

    Mijn HEEREN,

LAVRENS BVYSERO, Ridder,
  Heere van Ginhoven, en Heer Aerts-heyninge, &c. Raed Or-
  dinaris, en Reeken Meester, mitsgaders Griffier en Secretaris van
  Zijne Hoogheyt, den Heere Prince van Oranje, &c.

CORNELIS van OVTSHOORN
  Ridder, Heere van Outshoorn en Gnephoeck, Burgermeester
  en Raedt van Amsterdam.

CORNELIS de GRAEF, Vry-heer
  van Zuydt-Polsbroeck, Burgermeester en Raed van Amsterdam.

    Hooch Achtbare, Vader, Oom, en Neef.

HIer nevens gaet een Oversettinghe van Terentii Bly-Eynde-Spel, het welk my luste uyt Latijnse in Nederlantsche klederen te steken. Dat het syn schoonste rockje hier door heeft uytghetrocken, wil ick in ’t minste niet tegenspreken; ja indien ick diergelijcken werck selfs in’t oudt Roomsch, daer door die Africaan- [fol. *2v] sche Syren zigh hooren liet, soude waenen te kunnen bereycken, so waer ick de verwaentheyt selve. Ick houde het met het oordeel van Afranius, Terentio non similem dices quempiam. Onvermindert ’t gevoelen van den Hoogst-geleerden Lipsius, die in syne brieven Plautus de voorgang geeft. Maer ick volghe den noyt volpresen H. Daniel Heynsius, onsterf: gedagtenisse, die in syn gheschrift over de woorden van de Prins der Lier-Zanghers, Horatius.
        Ad vostri proavi Plautinos & numeros, &
        Laudavere sales, nimium patientur utrumque,
        Ne dicam stulte, mirati: &c.
Seer naectelijck betoont, hoe veel meer Terentius, om het uytdrucken van alderhande menschen manieren en aert, dan Plautus, om syn aerdigheyt, die alleen in het belacchelijcke bestaet, te verwonderen is. Dewijle het mijne jonge Iaren en geringe wetenschap niet en voegt naer- [fol. *3r] der en naeuwer weegschael te maecken, sal ick alleen dit maer, eer ick verder trede uwe Edelheden te ghemoet voeren, dat ick mijn drift tot de Dicht-Kunst graegh in en uyt Terentius hebben willen oeffenen en de werelt openbaeren.
    Ick brenge hier dan op het Toneel, en legge voor uwer Edelheden voeten, den Heautontimorumenon. Menedenum, den Selfs-queller, met syn aenhang, omslag, en gevolg. Onder welke Beschermings Vleugelen konde ick eerder en gereder, en gewisser, tegen de ongerijmde bestrijders van mijn Papiere Gerijmde Kindt, verschuylen, dan onder die van uwe Ed.
    En, dewijle dat de maniere van aller eeuwen geheughenisse sulcks mede brengt, dat men yets in het licht gevende, sodanige Luyden opdraegt, die sulcx waerdig syn, hoe konde ick Vader, Oom Neef voor by gaen? en indien ick niet [fol. *3v] een kleyn teken van mijne onderdanigen plicht te berde bragt, hoe soude mijn gemoet niet overtuygen van ondankbaerheyt? ondankbaerheyt, een so verfoeyelijcke sake onder de Christenen, dat selfs de Heydenen niet alleen een walg daer van hebben gehadt, maer dat oock de Wet-gever Solon, de straffe die daer toe behoorde te staen, onnodig heeft geagt overmits hy oordeelde het voor een redelijck mensch onmogelijk te syn, in sodanigen schult te vervallen, op dat ick daer niet in vervallen soude, so hebbe ik met ’t nieuwe Iaer, in ’t beginsel aen uwe Edelheden willen betoonen, dat ick alle de dagen mijns levens schuldig en overbodig ben te blijven

Mijn Heeren, Vader, Oom, en Neef.

                                    Uwer Edelheden onderdani-
                                            gen Soon en Neef,
                                                    DIDERICK BUYSERO.


[fol. *4r]

AENDEN LESER.

            Beleefde Leser.
GEprickelt en opgeweckt door de voorgangh vande inde Dichtkunst onvergelijkelijke, ofte immers onverbeterlijke Heer van Brantwijk, hebbe ick syn Edelheyts spoor, nae mijn vermoghen in ’t vertaelen van dit Bly-eynde spel, Heautontimorumenos ofte Selfs-Queller, (’t geen ick niet weet, dat syn Edelheyt tot noch toe in ’t licht heeft gebracht, ofte ten minsten my noyt ter handen gekoomen is) ghetracht na te volgen. Seer geerne alvoorens bekennende, dat ick maer een schaduwe van die groote Son ben, Quodque sequar Westerbanium non passibus aequis. De Prose, ofte Rymeloose vertaelinge van mijn Heer Swaerdekroon, mijn oude Meester hebbe ick in Rym gepoogt uyt te drucken, dewijl ick oordeelde dat die groote Man boven allen in d’oversettinge van Terentii zin, in Nederlandtsche woorden zwier, en ghebruyck de Kroon spant. Derhalven ick oock my stip aen syn E. gehouden hebbende, somtijts eenige onduytsche woorden te berde brengh, maer soodanighe, dewelcke ghebruyckelijcker dan de Duytsche syn. Want gelijck Horatius seyt:

                                        , Licuit, semperque Licebit
                , Signatum praesente nota producere nomen.

            , Het was geoorlooft, en so sal ’t syn al sijn leven,
            , Sijn gelt van gangb’re munt den menschen uyt te geven.

    Om dat ick my oock so naeuw aen den Text gebonden hebbe, so vint ick, dat ick op eenige weynige plaetsen de maet van twaelf en dertienen, achter een behoorende te volgen, niet hebbe waergenoomen. Gelijck ick oock wel in andere vermaerde Dichters gesien hebbe. Bidde daerom dan, dat u E. gelieve sulcks oock in mijn werck over ’t hooft te sien. Waer op ick my verlatende, blijve,

                                                Beleefde Lezer, u E. dienstwillige

                                                        DIRCK BUYSERO.


[fol. *4v]

INHOUDT

Overgeset uyt het Latynsche.

CHremes ghebiet syn Swanghere Vrouw Sostrata, dat indien sy een Dochter baerde, haer dadelijck soude dooden. Dese wreetheyt had plaets in de manieren van den Ouden tijdt, dat, hoewel men geen wilt Dier vindt, ’t gheen syne Ionghen niet bemindt, sy nochtans het billick meenden te wesen, de Kinderen, die sy niet wilden opvoeden, stracks na de geboorte om te brengen, of te vondelingh te leggen. Sostrata een Dochter gebaert hebbende mocht het van haer hert niet (gelijck het Moederlijcke gemoet altijt mededoogender is) het kindt ’t leven te benemen, maer sy heeft het een arm Besje van Corinthen, Philtere genaemt, overgelevert, om te vondeling te leggen, en heeft, door een Vrouwelijcke viese vasery een ring, van haer vinger daer by belast te voegen.
    Het geene doen dwaeslijck scheen gedaen geweest te syn, is naderhandt het Dochtertje tot een behoudenis geweest, want door dese middel van die Ring is het eyndelijck van hare Ouders bekent geworden. Het oude Wijf, het Dochtertje ontfangen hebbende, noemt het Antiphila, en voedt het op, als haer eyge Dochter. Doen sy volwassen was gheworden, en dat men haer voor de Dochter van dat Besje hieldt, begon Clinia, Menedemus Soon daer als op te verlieven, jae soo seer, dat hy haer ghenoeghsaem voor zijn ghetrouwde Huysvrouwe hieldt; het welcke als ’t syn Vaeder ter ooren was gekoomen, hy soo qualijck genoomen heeft, dat hy zijn Soon, door de geduerigheyt van het kijven, dwongh heymelijck nae Asien in den Oorlogh te gaen. Maer hy die syn Soons liefde soo qualijck had kunnen invlyen, begon des selfden afwesen noch veel minder te kunnen versetten. Derhalven, op dat hy van sich selfs, om syn afwesende Soon, straf nemen soude, overmits hy hem door syne strafheydt ten Huysen uytgeboent had, verkoopt hy Huys, Huysraedt, en al syn Huysgesin, behalven sulcke Slaven, dewelcke tot Landtbouwery bequaem waeren, en hy koopt een seer groot stuck Landts, op het welcke hy van den Dageraedt af tot de nacht toe, niet alleen [fol. **1r] syne Slaven te werck soude stellen, maer daer hy, een man van ’t sestigh jaeren, syne ouderdom oock ellendigh quellen soude. Nae’t vertreck* van Clinia, is Philtera, de gemeende Moeder van Antiphila, overleden. Clinia, nae ’t uytblijven van drie maenden, door verlanghen nae sijn Lief wedergekeert, dorst onder zijn Vaders ooghen niet komen, vresende voor syne oude herdigheydt, maer hy gaet t’ Huys by Clitipho, de Soon van Chremes, met dewelcke hy van Kints been af groote ghemeenschap had gehouden. Clitipho, door zijn mackers wederkomst verheugt, sent Syrus en Dromo, twee Slaven, tegen den Avont, nae de Stadt, om Antiphila te halen. Op dien selfden dagh hadt Menedemus aen Chremes geopenbaert, hoeseer hy na sijn Soon verlangde; soo dat het weynigh scheelde, of Chremes, soo haest hy Cliniaes wederkomst verstaen hadt, soude yemant, om hem sulcx te bootschappen hebben ghesonden. Evenwel toomde hy sich tot ’s anderen daegs in, aengesien Syrus oordeelde sulcks meer tot sijn voordeel te wesen, een Slaef van seer groote stoutheydt om yets aen te gaen, en niet minder loosheydt om ’t selfde uyt te voeren; dewelcke last hebbende om Antiphila alleen te haelen, oock Bacchis mede bracht. Dit was een hoer, Preuts, Prachtigh, Kostelijck, van elck een aengehaelt, in welckers Liefde Clitipho niet seer langh was verstrickt geweest: en op dat de saeck voor Chremes verborghen soude blijven, nemen sy die raedt voor, dat sy souden veynsen, dat Bacchis wel de Boel van Clinia was, maer Anthiphila een van hare Dienstmaegden. Des anderen daeghs gaet Chremes heel vroegh nae Menedemus, en bootschap de wederkomst van Clinia. Hy uytgelaeten van vreugde, wenschte sijn Soon van stonden aen te sien, te omhelsen, ende hem sijn selven en alle het sijne, nae des selven welghevallen over te geven. Maer Chremes seyde, ey wacht u sulcks te doen; Want op die manier sult ghy u selfs, hem, en uw goet inde grondt zeylen. Hy toont hem daer beneffens, wat al onghemack hem soude overkoomen, indien hy deedt blijcken, dat hy laf en moedeloos was. Hy toonde dat Cliniaas Boel (want dese meende hy Bacchis te wesen) nu niet meer een arme Sloof was, met een kleyntje te vreden, gelijck van te vooren, maer kostelijck, schitterende van Edele Gesteenten en Goudt, met een seer groote stoet van Huysgesin. Een nacht alleen, seyde hy, heeft my by nae arm gemaeckt; so verre is het daer van daen, dat ghy behoeft te gelooven, dat ghy die last sult kunnen dragen, [fol. **1v] indien ghy gheduerighlijck d’onkosten sult moeten opdocken. Doet dan liever aldus. Ontfangt uw Soon wel beleefdelijck en met een vriendelijck gelaet: maer hout uw uytnemende verlangen nae hem evenwel voor hem in ’t doncker. Wanneer hy dan, om te hebben ’t geen hy zijn Boel mach geven, u met laegen aen boort komt, soo laet met oogh-luyckinghe u alwillens bedriegen; door sulck een middel sult ghy twee Vlieghen met een klap slaen. Namentlick hem te lichter by u houden, en minder ghelts t’ soeck te maken. Dese woorden sprack Chremes, niet wetende (gelijck de menschelijcke saecken loopen) dat hy buytens Huys met Arents ooghen sagh, maer dat hy tot sijnent een blinden Hummelingh was; want Syrus lagh ondertusschen daer op toe, hoe hy best de hondert Kroonen, van hem aen Bacchis belooft, uyt de handen van Chremes soude kunnen krijgen. Ende hy doende om sulcks te overleggen, toen Chremes, hem by de kladden vattende, hem aenspreeckt, en hem aenport dat hy Menedemus op d’een of d’andere manier soecke door de neus te booren. Syrus wierp een loogen voor; die hy na tijdts gelegentheyt had uyt zijn duym gesoogen. Naementlijck, dat die Corintische ghemeende Moeder van Antiphila, van Bacchis hondert Kroonen te leen hadt ghenoomen, en dat na haer doodt dit jongh Dochtertje voor dat gelt in Gyseling was gelaeten. Terwijle dese saecken soo staen, quam Sostrata haer Ringh te kennen, en door dit kenteken te mercken dat Antiphila haer Dochter most syn. Sy van vreugde opspringende, openbaert haer Man de geheele saecke; dewelcke haer soo een weynigh bekeven hebbende, daer nae oock over ’t vinden van sijn Dochter verheugt is geweest. Alles was nu in Calmte, en al het onweer over, had Bacchis geen Kinck inde Kabel ghemaeckt; maer men most oock hondert Kroonen voor haer uyt te soecken halen, en het stont hacchelijck dat Chremes niet op d’een of d’andere wijs de snof in de Neus soude krijgen, dat Bacchis sijns Soons Boel was. Toen gingh Sirus hem een stoute saeck onderwinden, hoe dat hy beyde de Oude Mannen, het werckje, soo als het lagh, soude ontdecken, en onderwijlen sich sulck een verwarden handel ontwickelen. Derhalven seyt hy eerst tegen Chremes, ick heb uytghevonden, hoe ick Menedemus ’t gelt uyt de Neus sal snuyten, wy sullen seggen dat dese Bacchis uws Soens Clitiphoos Boel is, en wy sullen hem bidden, dat hy wil gedoogen, dat sy voor eenighe dagen ten sijnen Huyse mach verblijven, en dat hy sulcx voor u verborgen [fol. **2r] houde. Daer na sal Clinia seggen, dat hy in de schoonheyt van uwe flusjes* gevondene Dochter behaghen gheschept heeft, en haer tot sijn Huysvrouwe versoecken. Wel, seyt Chremes, wat sal ’t dan wesen, Sirus antwoort, hy sal dan gelt van sijn Vader versoecken, om voor de Bruyt vercierselen te samen te koopen. Dat gelt sal hy Bacchis bestellen. Bacchis was nu al, door het aenraden van Sirus nae Menedemus over gegaen, en alle hare pracht en gesnor had sy derwaerts gebracht. Chremes en kon in ’t eerst dien raedt niet voor goet keuren. Maer, seyde Syrus, ghy kunt evenwel met eeren niet nalaten dat gelt, daer uw Dochter voor verpant is geweest, te betalen. Ick sal’t antwoorde Chremes, en dat seer geerne doen.
    Ia, begint hem Sirus op te fluyten, geeft dat gelt aen Clitipho, op dat hy het aen Bacchis over brenge. Want dan sal Menedemus te lichter geloven, dat het sijn Boel is. Laet het so sijn, seyde Chremes. De Vader telt aen Clitipho het gelt, om aen de Hoer te gheven: Ondertusschen breecken alle de Baecken uyt. Chremes raest en tiert daer over gheweldigh, en dreyght dat hy het haer wacker soude inpeperen. Eyndelijck, toen hy alvorens sijn Dochter aen Clinia had uytgehijlickt, laet hy sijn selven, eensdeels door Menedemus,* anderdeels door sijn Huys-Vrouwen gebeden vermurwt sijnde, ompraten. Clitipho belooft de Kitteljacht verlatende, een Vrouw te sullen trouwen, Doch daer de Inhoudt vande andere speelen in een dagh ghemeenlijck gheslooten werden, soo kan dit maer in twee daeghen voltrocken worden.


[fol. **2v]

Op het Bly-eynde Spel

HEAVTONTIMORVMENOS

Of

SELFS-QUELDER

In ’t Roomsch beschreven door Pub. Terentius, Vertaelt

door den Hoogdravenden Poeët

Jr.  DIDERICK BVYSERO.

DE streeken van de Ieugt, voor dees in ’t Roomsch beschreven,
De Vaderlijcke sorgh voor harer Kind’ren leven,
    En hoe de Moeder staegh op hare Dochter let
    En hoe de Vader tracht sijn Soon ten Echt geset,
(5) Dat kende ROMEN eerst voor duysende van Iaren;
Die ’t samen als een Vloet nu langh sijn wegh gevaeren;
    Nu rijst een vlugge Penn’, uyt ’t weeligh Nederlant
    Die toont aen ’t Haegse volck ’t geen ’t oude Rome vant.
Sijn suyv’re Zang Godin, wijckt voor geen oude Dichten,
(10) Hoe hoog oock die vermaert haer Schouburg op de richten,
    Dus vliegt zijn Geest om hoog, en bouwt een Pieramiedt
    Die (g’lijck den VINDER dee) men soo veel eeuwen siet.
Ons Hollandt leert het Rooms oock buyten sijn gedachten,
Haer jeugt aenschouwt een spel, daer Kayseren, naer trachten.
    (15) Waerom? het rechte wit, waer op de Dichtkunst speelt,
    De Soete Nuttigheyt staet daer in uytgebeelt.
Wel wat verdient aen ’t Land, waer in hy is gebooren
Die voor ’t gemeene best dit werck heeft uytverkooren
    Een groene Lauwer Krans gevlochte van een Maegt,
    (20) Die Hem; syn Vader, en syn Moeder t’saem behaegt.

Nimwegen den 16, January 1662,                I. van Someren.


[fol. **3r]

ALIUD.

SIren Latina, ab Africa victâ, data,
Graecas Menandri tam decorè transtulit,
Vt jure Palmam poscat in Comoedia.
Sic egit ille interpretem,* tali stylo,
(5) Vt Palliatum aequaverit, vel vicerit,
Eumque castris in suïs caeciderit.
Stupende vates, entheus vi numinis
Apollinaris, tu quoque in pertes venis.
Menedemus, ecce, Belgicus partes agit.
(10) Aures Batavas delicatas qui gerunt,
Censere possint, Graeculum, afrum comicos,
An non Batava utrumque Siren vicerit.
Alii Loquantur Iudicent ve quod volunt,
Ne quïcquam amoridet, vel auribus tuis,
(15) Theodore, Pindi municeps erit Bruno,
Persona muta, tuque plenus Laudibus,
Virum per ora clarus, es Phanocrates.
Henricus Bruno.

[fol. **3v]

Op het uytkomen vande Comedie, genaemt

HEAVTONTIMORVMENOS

Hertaelt ende in ’t licht gegeven door

Jr.  DIDERICK BVYSERO.

SIet hier het proefstuck van een ongemeene Geest,
Dat van het Roomsch Tooneel het pronckstuck is geweest,
    En op het Nederduytsch de voorplaets sal behouwen,
    Nu het soo cierlijck is herschapen en ontvouwen
(5) In onse Tael: ’k beken ick twyffel en met reen,
Wie wy meer eer en danck syn schuldigh, of die geen
    Die eerst dit aerdich stuck bedacht heeft en beschreven,
    Of, die ’t in onse Tael soo levend’ doet herleven.
I. VANDER DOES.

[fol. **4r]

Op de Oversettinge van

HEAVTONTIMORVMENOS.

Door den Edelen en Geestrijcken Heer

De Hr.  THEODORUS BUYSERO.

SOo wie Terentius in handen quam voor desen;
Die met naeuwkeurigheyt sijn Schriften heeft gelesen:
    En nu dit aerdigh werck sal komen in de hant,
    En op de sin en stijl sal letten met verstant,
(5) Sal letten hoe dit nu, en t’ander eertijts speelde:
Ick meen, dat hy voor vast sijn selven sal inbeelde,
    Als dat Terentius is uyt het Graft geraeckt,
    En nu in’t Neder-duyts weer nieuwe Spellen maeckt.
C. DROSTE.

[fol. **4v]

Naemen der

THOONEEL-SPEELDERS.

                CHREMES, Outman.
                MENEDEMUS, Outman.
                CLITIPHO, Jonghman.
                CLINIA, Jonghman.
                SYRUS, Slaef.
                DROMO, Slaef.
                SOSTRATA, Een bedaeghde Vrouw.
                PHRIGIA, Dienstmaeght.
                BACCHIS, Courtisane.
                ANTIPHILA, Dochter van Chremes.
                MINNE.
Stomme.
                ARCHONIDES, Outman.
                PHANOCRATES, Outman.
Continue
[p. 1]

Eerste Bedrijf, eerste Uytkomst.

CHREMES, MENEDEMUS.

  HOewel de kennisse nu korts is by gebrocht;
    (Sijnd’ eygentlijck ontstaen door ’t Lant van u gekocht
    Hier naest in dese buurt) en dat wy anders t’same
    Niets hadden uyt te staen, nochtans uw’ goede name
    (5) En deught, of buerschap, die ick stel in naeuwe-graet
    Van vrientschap, dese maeckt dat ick niet achterlaet
    Aen u vrymoedelijck vermaningen te geven.
    Om dat ghy d’ouderdom soo tegen schijnt te streven,
    Of ’t gene dat uw’ staet van middelen vereyscht.
    (10) Want (by gansch machten!) segh, wat is het dat ghy peyscht?
    Wat hebt ghy voor? ghy sijt een man, nae dat ick gisse,
    Van sestich Iaren oudt, of meer, soo ick niet misse.
    In dese plaetsen, en Landouwen hier ontrent
    Is niemant machtiger. g’hebt Slaven sonder endt,
    (15) En ’t geen sy mosten doen, wert van u waer genomen.
    Noyt gae ick ’s morgens uyt, noyt sal ick ’s avonts koomen,
    Of ick sal u altijt bevinden op u Lant,
    In ’t Delven, Ploegen, of de Spaede in uw hant.
    Om kort te seggen, ghy versuymt gansch gene dagen,
    (20) Verschoont u selven niet: ick kander van gewaegen,
    Dat dit uyt weeld niet is. Maer licht dat j’antwoort geeft,
    My dunckt, dat anders ’t werck seer weynigh voort-gangh heeft.
    Maer neen, indien j’in plaets, van wercken ’t volck aenporde
    Tot wercken, wis daer soud meer uyt gewonne worde.
M. (25) Hebt ghy behalleven uw’ eyge dingen dan
    Segh, Chreme, soo veel tijts? dat met een ander man
    Sijn saeck ghy u bemoeyt, die u geensins kan raecken?
C. Ick ben een Mensche, en de menschelijcke saecken
[p. 2]
    Die oordeel ick my oock ten deelen aen te gaen.
    (30) Denckt dat mijn meyningh is, of yetwes u te raen,
    Of te vermanen, of te willen van u leeren:
    Soo uw doen goet is, dat ick my daer toe mach keeren,
    En oock soo doe; soo niet, dat ick u daer van daen
    Te brengen soeck.  M. Voor my, het komt my soo te staen;
    (35) Doet ghy nae uwe sin, of soo ’t u komt te slagen.
C. Wien komt het doch te pas sijn selven soo te plagen?
M. My.  C. Hebt ghy swarigheyt? dat trof my aen het hert.
    Maer lieve seght my doch, wat is het dat u smert?
    Ey! seght, wat oorsaeck hebt ghy om u moed’ te maken?
M. (40) Hey, hoy.  C. Schreyt niet, maeckt dat ick mach tot kenniss’ raken:
    Verswijght niet, vreest oock niet, gelooft my aen mijn praet,
    Ick sal u helpen, of met troost, of raet, of daet.
    En laet uw quellingh doch voor my niet syn verswegen.
M. Wilt ghy’t dan weten? is u daer soo aen gelegen?
C. (45) Neen, om geen and’re rêen als ick u heb geseght.
M. Ick sal ’t u seggen.  C. Maer dees’ egg’ eerst wegh geleght,
    En ’t werck gestaeckt.  M. Geensins.  C. Ick bidd’ wat is de rede?
M. Laet ick my geenen tyt in ledigheyt bestede.
C. Ick sal ’t niet lijden; ’t segh dat ghy het werck laet staen.
M. (50) Ghy doet niet redelijck.  C. O my! wat sware spaen!
M. Dits loon nae mijn verdienst.  C. Ey wilt het nu uyt leggen.
M. Ick heb een een’ge Soon, noch jongh; wat magh ick seggen,
    Van hebben? neen, ’t is best ick segg, ’kheb hem gehadt;
    Of ick hem, Chremes, nu noch heb of niet, dat schat
    (55) Ick dat onseker is.  C. Hoe soo?  M. Ghy sult het hooren.
    Hier is een vreemt oudt wijf, Corintische gebooren,
    Seer arm: mijn Soon was op haer Dochter seer versot,
    Soo dat hy haer by nae hielt voor sijn Vrouw en lot.
    Hier wist ick heel niet van. Soo haest ick’t heb vernomen,
    (60) Soo ben ick hem niet met beleeftheyt aengekomen,
    Of als m’een krancke ziel des Iongelinghs behoort
    Te handelen; maer met gewelt, en seer verstoort,
[p. 3]
    Met herdigheyt, gelijck de Vaders dickwils plegen.
    Ick seyt hem alle daegh. Meynt ghy dit meer te plegen
    (65) By ’t leven van uw Vâer? dat ghy een by-sit hout,
    Ten naesten by, als of ghy wettigh waert getrout?
    Ghy doolt, indien ghy sulcks gelooft, en kent my noch niet,
    O Clinia. Ick wil voor mijne Soon u doch niet
    Erkennen, eer ghy doet het geen dat u betaemt;
    (70) Soo niet, soo sal ick sien, wat dat ick heb beraemt,
    Om tegen u te doen. Dit komt u aengevaren
    Door leegheyts overvloet. Wanneer ick van die Iaren,
    Als ghy syt, was, begaf ick my niet tot de Min,
    En tot het troet’len van een vrouw had ick geen zin,
    (75) Maer voer nae Asien, door noot, van my geleden,
    En daer heb ick met eer en dapperheydt gestreden,
    En teffens goet vergaert. In ’t eynde is ’t soo veer
    Gekomen, dat mijn Soon, toen ’t selfde meer en meer
    Hem swaer in d’ooren klonck, ten laesten is verwonnen;
    (80) En denckende, dat ick, veel wyser, had versonnen
    Veel beter ’t sijnen best als hy, soo is hy, vrient,
    Na Asien gegaen, en inden Oorlogh dient
    Hy ’t Coninghlijcke hooft.  C. Wat dat ick kom te hooren!
M. En sonder dat ick ’t wist, en ick hem had verlooren,
    (85) Is hy twaelf weecken langh hier al geweest van daen.
C. Ghy luy hebt beyde schult: hoewel dit sijn bestaen
    Nochtans een teycken is van schaemt’, en dapperheden.
M. Soo rasch ick dit verstond uyt die, die met hem deden
    En wisten van sijn saeck, soo quam ick t’huys bedroeft,
    (90) In mijn gemoet ontstelt, mijn hersenen ontschroeft
    Door hertseer, dat ick niet en wist wat dat ick maeckte.
    Ick* seegh ter aerden neer. Myn Slaven die geraeckte
    In repp’ en roeren, d’een die trock de schoene my
    Vast vande voeten: d’aêr gints aen een and’re zy,
    (95) Die heeft het drock, en haest sich om het bedt te spreye,
    En toestel van het mael; elck een uyt dese reye
[p. 4]
    Deed’ sonderlingh syn best, om ’t moedeloos gemoet
    Te brengen dat het sich een weynighjen versoet.
    Wanneer als ick dit heb beginnen te bemercken,
    (100) Bedacht ick by mijn selfs; sal soo veel volcks dan wercken
    Om mijnent wil allen? tot mijnen dienst alleen?
    Wel, hoe, wel sullen mijn dan so veel Meysjens kleen?
    Sal ick alleen hier t’huys soo groote kosten maecken?
    Maer mijnen een’gen Soon, die ’t oock behoort te raecken,
    (105) So wel als my, of meer (dewijl de jonge jeught
    Het mede brengt daer in te scheppen soeter vreught)
    Heb ick och arme! gaen door herdigheyt verjaeghen.
    Daer door ick waerdigh ben de slagh van alle plaghen.
    Soo langh hy buyten ’s Landts dat arme leven leyt,
    (110) (Alleenlijck ontstaen uyt mijn onreed’lijckheyt)
    Sal ick, hem te geval, geduuriglijck mijn selven
    Castijden met een straf van vroeten, spitten, delven,
    En gaeren, sparen al wat dat ick kan of magh,
    Ten dienst van hem. So heb ick op dien eygen dagh
    (115) Gedaen. Ick liet in huys geen Huysraet, Kled’ren, Linnen,
    ’K hael alles over hoop, de Slaven, en Slavinnen
    (Behalven die haer selfs onthouden Lande-waert
    Met Boere-werrick; want die syn haer kosten waert)
    Bracht ick te Merckt, soo dat ick ’t al ten veylen stelde,
    (120) En dat ick oock mijn huys verkoopend’ bracht ten gelde,
    Vijftien talenten kreegh ick schier daer op in d’handt.
    Daer voor koft ick (daer ick my werck op geef) dit landt,
    Daer vroet ick nu wat in. Ick hebbe by mijn selve
    O Chreme vast gestelt, hoe dieper ick my delve
    (125) In Kolcken van ellend’, hoe minder ick mijn Soon
    Hier door verongelijck, hertvalle ofte hoon:
    En dat het my niet is geoorloft de genuchten
    Te scheppen, voor al eer die mede aende vruchten
    Der selve heeft syn deel behouden is weer hier.
C. (130) Ick acht van aerdt u op uw’Kind’ren goedertier.
[p. 5]
    Oock dat u Sone licht genoegh is te regeeren,
    Wanneermen hem slechs wel en wysselijck wil leeren.
    Maer ghy hebt beyd’ den een den andere niet recht
    Gekent, en waer dat sulcks geschiet, daer gaet het slecht.
    (135) Ghy gaeft noyt blijck dat ghy so veel van hem soud’ houwen,
    En hy en heeft u oock niet derven toe betrouwen
    ’T geen m’aen een Vader hoort: ’t welck soo’t aen beyder zy
    Geschiet waer, dese ramp was u gewis voor by
    Geseylt.  M. Iae ick beken mijn grootste schult van sonden.
C. (140) Maer, Menedeme ’k hoop dat alles sy bevonden
    Ten besten; ick vertrouw, en heb een vast vermoên,
    Dat hy hier weer sal zijn eersdaeghs in goeden doen.
M. Och of’t soo waer!  C. ’T sal zijn. ’T is d’avont voor de vasten,
    Soo ’t u gelegen komt, soo wilt my nu vergasten.
M. (145) Geensints.  C. Waerom? Ick bid dat ghy u wat verschoont.
    Uw Soon, die wegh is, wil dat ghy dit Feest by woont.
M. Ten sluyt niet, dat ick, die hem dreef tot Arbeyts lijden
    Mijn eygen selfs daer van soud’ soecken te bevrijden.
C. Staet dees u meyningh vast?  M. Iae ick ben soo gesint.
C. (150) Vaert wel dan, Menedeem,  M. Ghy oock, soo Chreme Vrint.
C. Hy heeft my Ah! geperst de tranen uyt de oogen,
    Soo jammert my zijn ramp, ick ben geheel bewoogen.
    Maer nae dat ick kan sien aen ’t dalen vande Son,
    En tijdt des daghs, soo was het tijdt dat ick begon
    (155) Mijn Buurman Phania soo strackx te doen de wete,
    Dat ’t tijdt is om te saem het Avontmael te eete.
    Ick sal eens kijcken, of hy t’huys is. Hy had geen
    Waerschouwinghen van doen; hy is al langh getreên
    Tot mijnent, soo men seyt. Die ’k heb te gast gebeden,
    (160) Die houd’ ick selver op. Ick sal dan binnen treden;
    Maer waerom kraeckt mijn deur? waer voor sie ick hem aen,
    Die daer van mijnent komt. ’K sal aen een kant wat gaen.


[p. 6]

Eerste Bedrijf, Tweede Uytkomst.

CLITIPHO. CHREMES.

GHy Clinia hebt noch geen reden om te vresen,
    En geen bekommeringh en moet’er in u wesen
    (165) Want sy en zijn als noch soo langh niet wegh geweest,
    Om eenigh achterdocht te hebben, en bevreest
    Te sijn, ick houw ’t gewis dat ghy stracx u Beminde
    Alhier ter plaets, gelijck met uwe knecht, sult vinde,
    Dies band al yd’le sorgh uyt uw bevreest gemoedt.
C. (170) Met wie spreeckt daer mijn Soon?  Cl. daer’s Vader, dat is goet,
    Ick gae soo nae hem toe, ter goê uur uytgenomen
    Syt ghy, o Vader, my nu hier te pas gekomen.
C. Wat ist?  Cl. Is Menedeem een Buur-man die ghy kent?
C. Iae.  Cl. weet ghy wel dat hy een Soon heeft hier ontrent?
C. (175) Och jae, in Asien.  Cl. Neen hy is hier gekomen.
C. Wat dat ghy seght?  Cl. Soo drae als ick hem heb vernomen,
    Gaend’ uyt het Schip, nam ick hem mee; om hier ter plaets
    Te eeten: want wy zijn van jongs op groote maets.
C. ’Tis goede tijdingh; ’k wou wel dat ick Menedeme
    (180) Wat meer genoodt hadt, om wat vrolijckheyts te neme,
    En dat ick hem dees vreughd’ eens voor de eerste tocht
    Op t onversienste in zijn Huysingh aen doen mocht!
    ’Tis noch tijt.  Cl. Noodloos ist. Ey Vader wilt u wachten
    Van dat te doen.  C. Waerom?  Cl. Om dat hy van gedachten
    (185) Noch heel onseecker is. Hy is daer even an
    Gekoomen, vry beducht hoe dat de gramschap van
    Syn Vader, en het hert van syn Beminde Vrijster
    Te synwaerts is gestelt. Hy is te seer en bijster
    Op haer versot, om haer is al dit groote spel
    (190) Geweest, daer hy om deur gegaen is.  C. ’K weet het wel.
[p. 7]
Cl. Nu heeft hy inde Stadt zijn knecht na haer gesonde,
    Ick gaf hem Syrus mee tot selschap.  C. Wat verstonde
    Ghy uyt hem?  Cl. Vraeght ghy wat? dat hy’er qualijck aen
    Is.  Cl. Wie ist? daer men dat doch minder van sou râen
    (195) En van gelooven soud’? wat schorter dat hy ’t al niet
    En hebbe dat een mensch hier in het goets getal hiet?
    Goe Ouders, Vaderlandt, dat wel gestelt is, goet,
    Geslacht, en Vrienden, maer dits al na dat ’t gemoedt
    ’S besitters is gestelt. Wie datse bruyckt te degen,
    (200) Die synse goet; maer quaet wert door misbruyck gekregen.
Cl. Maer neen: dien ouden Man is ’t allen tijdt geweest
    Een miss’lijck hooft; nu ben ick voor niets meer bevreest,
    O Vader, dan dat hy door toornigheyt yets tegen
    Den Ionghman aenrecht, en hem al te hert bejegen.
C. (205) Die man! maer ’t swijgen is my best, want dat nu dees
    (Dat is voor hem seer nut) omringelt is met vrees.
Cl. Wat praet ghy in u selfs?  C. Ick sal ’t u openbaren,
    Het was soo ’t was, hy had niet hooren heen te varen
    Maer blijven. moog’lijck was de Vader na syn sin
    (210) T’onredelijck: maer hy most evenwel daer in
    Geduldig wesen. Want die Vader niet verdragen
    En kan, ey seght my eens wie sal die doch behagen?
    Was ’t billijck dat de Vâer nae synen Soons sin leeft?
    Of Soon nae Vâers? en dat hy hem beschuldigt heeft
    (215) Van hert te syn, dats niet. Der Oud’ren herdigheden
    Die syn by nae alleens, bestaend’ in dese reden,
    Dat d’Ouders in ’t gemeen niet willen dat haer Kindt
    (Gelijck een mensch sich met een weynigh wel bevint)
    Veel by de Hoeren loopt, en van veel brassen houwe:
    (220) Daerom sy niet veel gelts haer inde beurs vertrouwe.
    Maer doch dit altemael streckt tot haer eygen best.
    Want als ’t Gemoedt sich maer eenmael heeft vast gevest
    Op qua begeerlijckhêen, dan moet’t nootsaecklijck wesen
    Datmen o Clitipho,* die dingen voor gepresen
[p. 8]
    (225) Voorneemt. Het is seer fraey een proef te nemen an
    Een ander, die u nut en voordeel geven kan.
Cl. ’K geloof het wel.  C. Ick gae na binnen om te kijcken
    Wat voor op-schaffingh van de kost ons daer sal blijcken.
    Loopt ghy niet verre nae den tijt is van den dagh.
Cl. (230) Wat sijn de Vaders in ’t gemeen onreedlijck slach
    Van Rechters tegen al de Ieught, die billick houde,
    Dat wy van Iongeluy ten eersten worden oude,
    En geen gemeenschap met die dingen, die den staet
    Der Ionckheyt mede brenght, te hebben. Ende, nae’t
    (235) Haer nu lust, soecken sy met ons luy om te speele,
    En niet als eertijts. Soo ick eens een Soon voort teele,
    Die sal gewisselijck een goede Vader aen
    My hebben: ’k sal my op sijn fouten, en mis daen
    Wel onder-vragen, maer die lichtelijck vergeten;
    (240) Niet als de mijne, die door andere laet weten
    My sijne meyningh. En de selv’ als hy in’t glas
    Wat meerder heeft gesien, als het behoorlijck was,
    Iemi? wat stucken gaet hy my dan wel ontschroeve,
    Die hy heeft aengerecht! nu seyt hy, neemt een proeve
    (245) Aen and’re wat u nut sy, ho! wat is hy gaeuw!
    Maer hy en weet nu niet hoe weynigh en hoe flaeuw
    Ick daer nae luystere. De woorden van mijn vryster
    Die raecken dieper my in ’t hert, het is te byster,
    Geeft wat, brenght wat; ick weet nauw, wat ick seggen sal,
    (250) Soo datter niemant is hier in dit Aertsche dal
    Ellendiger dan ick, want alles wat dat hede
    Ons Clinia betreft, hoewel dat hy al mede
    Genoegh met ’tsijne heeft te doen, die heeft’er een
    Die eerelijck is opgevoet, en die van geen
    (255) Hoer-streecken weet. De mijn, die is een groote Dame,
    Preuts, heerlijck, Kostelijck, by yder op de name.
    Voorts als ’t op ’t schieten komt van gelt, segh ick seer wel.
    Ick wacht voor alles my het weyg’ren. Aen dit spel
[p. 9]
    Was ick niet langh, mijn Vâer heeft het noch noyt bevonden,
Continue

Tweede Bedrijf, eerste Uytkomst.

CLINIA, CLITIPHO.

(260) INdien de saecken van mijn minn’ nae wenschen stonden,
    Ick weet sy souden hier al lange syn geweest.
    Maer dat sy is verleyt, daer voor ben ick bevreest.
    Terwijl ick wegh was. Veel bedenckingen vergaren
    Haer nu by een, die mijn ontsteltenis verswaren,
    (265) Gelegentheyt, en plaets, haer jeught, snoô Moeder, daer
    Zy onder is gestelt, die nergens meerder haer
    Dan in het gelt verheught.  Cl. hoort Clinia.  C. ellendigh
    Ben ick!  Cl. wacht g’u oock dat geen uyt ’s Vaêrs huys behendig
    U kom te sien?  C. Ick sal wel toesien: maer voorwaer
    (270) Ick weet niet wat my op het herte leyt so swaer.
Cl. Gaet ghy noch voort van sulcx t’oordeelen, eer de saecke
    Te recht u is bekent?  C. Sou men geen oordeel maeke?
    Indien der niets en waer, sy souden al veel eer
    Hier syn geweest.  Cl. Terstont so syns’ alhier.  C. Wanneer?
Cl. (275) Denckt ghy niet dat het hier al vry wat verr’ van daen is,
    En weet ghy noch niet hoe het Vrouwen-Volck’er aen is?
    Een jaer loopt door terwijl sy haer palleren gaen.
C. Och Clitipho my gaet een schrick en vreesen aen.
Cl. Schept moet, siet Dromo daer en Syrus, met haer beyden.


Tweede Bedrijf, tweede Uytkomst.

SIRUS, DROMO, CLINIA, CLITIPHO.

S. (280) Wat segt ghy?  D. Ia so ist.  S. Maer nu wy ’t praetje leyden,
[p. 10]
    Is ’t Vrouw-volck achter wegh gebleven.  Cl. Sy komt daer
    Hoort ghy ’t wel Clinia?  C. ’K hoort nu en ziet, ’k bedaer
    Nu weder, Clitipho.  D. De saeck en heeft geen reden,
    Van een verwonderingh; hoe komen sy aentreden,
    (285) Sy werden door een sleep van Meysjens hier geleyt.
C. Dits wederom voor my een nieuwe swarigheyt:
    Waer heeft sy Meysjens van?  Cl. Vraegt gy het my?  S. In trouwen
    Wy hadden ’t vrouwen-volck hier moeten by ons houwen.
    Wat dragen sy niet?  C. Ach!  S. Gout klederen, Cieraet.
    (290) ’T wert laet; sy kennen oock geen wegh, wy deden quaet,
    En onse sottigheyt die dêen wy daer in blijcken.
    Derhalven, Dromo, gaet ghy doch seer haestiglijcken
    Haer weder tegemoet. Hoe, blijft ghy hier noch staen.
C. Wêe my ellendigh mensch! hoe slecht ben ick daer aen!
    (295) Wat hoop en had ick niet van haer! maer al mijn hoopen
    Verdwijnt heel inde lucht en is in ’t riet geloopen.
Cl. Wat is dat? wat geeft u doch die bekommernis?
C. Wel, Clitipho, vraeght ghy noch wat de reden is?
    Hoort ghy niet wat, hy seyt van Meysjens, van Cieraeden
    (300) Clenodien van Gout, en kostlijcke gewaeden?
    Ziet sy praelt soo, met soo veel meysjens, die ’k alleen
    Met een gelaten heb.  Cl. ’K verstae nu eerst de rêen.
C. Wat dunckt u, waer van daen al dit gesnor mach komen?
Cl. O Iemi! nu heb ick bewijs van ’t werck genomen.
S. (305) O goede Goden! wat al volcks! ick stae verbaest,
    Ick weet het seeckerlijck dat onse Wooningh haest
    Te kleyne vallen sal. Wat sullen al die zielen
    Van onse spijs en dranck niet nemen en vernielen?
    ’K beklaegh den Oudenman. Maer ’k sie, ’k hebben wouw.
C. (310) O lieve Gôon waer bleef nu die oprechte trouw?
    Dewijl ick dwaes om u gae achter ’t Lant te dwaelen,
    Gaet ghy, Antiphila, oneerlijck rijckdom haelen.
    En ghy laet my in ’t naeuw. Daer ick om u nochtans
    My selfs de grootste schant aendeed’, die een der mans
[p. 11]
    (315) Heeft op sijn hals gehaelt, om dat ick na betamen
    Niet hoorde nae mijn Vâer, waer voor ick my moet schamen.
    En ’t spijt my, dat hy, die haer zêen my steets toe-zongh,
    My heeft vergeefs vermaent, en ’t hert my niet en drongh
    Om van Antiphila het eenmael af te trecken,
    (320) Daer toe nu evenwel all’ mijn’ gedachten strecken.
    ’K wouw niet, toen ick de gunst mijns Vâers had in de hant,
    Ellendiger dan ick en isser geen in ’t Lant.
S. Nae ’k merck, is dese Man door onse praet bedroogen.
    En is tot mis verstant in dese saeck bewoogen.
    (325) Ghy vat uws liefdens stuck heel anders, dan het staet;
    Want ’t leven dat sy leyt, is ’t selfd’ noch in der daet;
    En haer genegentheyt tot u, die was voor desen,
    Is noch soo groot als sy oyt kon voor desen wesen;
    Nae dat wy gissen uyt de saeck, die is geschiet.
C. (330) Wat doch? ey, seght doch op; want daer’s ter weerelt niet
    Het geen ick meer begeer, ’t geen my souw liever komen,
    Dan dat ick ’t quaet vermoên heb ’t onrecht opgenomen.
S. Weet dan voor eerst, op dat ghy ’t mooght te recht verstaen,
    En hoe de heele saeck met haer is toegegaen;
    (335) ’T out Wijf, het welck eertijts haer Moeder is geheten,
    Was ’t niet; gelijck als men quam naderhant te weten.
    En sy is nu al wegh, sy is al doot, al voort;
    Dat heb ick by geval soo onderweegh gehoort
    Dewijle dat sy sulcks aen d’andere vertelde.
Cl. (340) Wie is die and’re doch wilt my haer name melde,
S. Ey bey wat, Clitipho, laet my eerst seggen, ’t geen
    Ick aen gevangen had, dan kom ick tot die rêen.
Cl. Haest u dan wat.  S. Voor eerst, toen ick aen ’t huys geraeckte,
    Soo is ’t dat Dromo door geklop een oop’ningh maeckte.
    (345) Een besje komt’er voor. Soo haest sy ’t deurtjen open
    Gedaen had, is sy stracks nae binnen toe geloopen.
    Ick volgh. Sy sluyt de deur, en spint stracks weer. Indien
    Men, Clinia, het oyt aen eene saeck kon sien,
[p. 12]
    Hoe s’in sijn af-sijn was, soo kan acht zijn genomen,
    (350) Dewyl men onverziens doen was tot haer gekomen,
    En dat was toen ter tijdt best de gelegentheydt
    Te weten, hoe dat sy haer daeghlijcks leven leydt,
    En van wat aerdt sy was, kon men toen wel doorgronden
    (Gelijck van yder een) wy hebben haer gevonden,
    (355) Terwyl sy propertjes met Rouw gewaet bekleedt,
    In ’t webb’gespin haer tydt seer yverigh besteedt.
    Ick dencke wel dat sy daerom was inde Rouwe,
    Om ’t overlyden van die over oude Vrouwe.
    Sy was in ’t minste niet omhangen met het gout;
    (360) Maer gingh slecht heen, als een, die op sich selfs sich hout,
    Noch voor een ander pronckt: ick quam daer op te letten,
    Dat zy oock vry was van dat quade Vrouws blancketten,
    Dat ’t hayr niet was gevlecht; los hangend om het hooft,
    En slechtjes achter neer. Toen heb ick stracks gelooft,
    (365) Dat alle dingh wel stondt, en swarigheyt ter zyden.
C. Ick bid u wilt my doch niet te vergeefs verblyden.
S. Aen d’inslach spon ’t oud wyf. Een meysje weefde meed’,
    Vuyl, ongehavent, en bemorst, niet wel gekleedt.
Cl. Indien dit alles is, gelijck ick wil gelooven,
    (370) Wie is dan meer als ghy het ongeluck te boven?
    Hoort ghy wel wat hy van ’t bemorste meysje seydt?
    Dat ’s oock een teycken dat haer Vrouw geen schult en heydt.
    Om dat zy hare Boôn soo haveloos gaet houwen.
    Want die een toegangh soeckt by eenige Ioffrouwen,
    (375) Die houden die manier, die hebben dit verstant
    Dat ’t noodigh is, dat men eerst vull’ der meysjens hant.
C. Ey lieve gaet doch voort: maer ziet, dat ghy u wacht.
    Dat ghy nae d’ydelheyt van een plas-danckje tracht,
    Wat sey sy, toen ghy van mijn name quamt te spreecken?
S. (380) Soo haest wy seyden, dat uw weerkomst was gebleecken,
    En dat u wille was, dat sy tot u sou gaen,
    Liet ’t Vrouw mensch dadelijck, al ’t geen haer werck was, staen,
[p. 13]
    De tranen rolden haer uyt d’oogen langs de wangen.
    Soo dat men licht kon zien, dat sulcx uyt groot verlangen
    (385) Nae u, geschieden most.  C. Ick weet niet in mijn Geest,
    Waer dat ick ben, soo groot is mijne vrees geweest.
Cl. Maer ’k wist, o Clinia, de gronden van de saecken,
    En dat men over die geen swarigheyt most maecken,
    Nu Syre, nu wel aen, seght wie die and’re sy.
S. (390) Uw Bacchis, uwe Boel die brengen wy hier by.
Cl. Wat Bacchis? Schelm waer heen?  S. Na onsent.  Cl. Na mijn Vader
S. O jae.  Cl. O stoute fiel, o eerloose Verrader!
S. Wilt ghy, dat ick wat segh? een groote saeck en gaet
    Niet wel, ten sy dat die in swarigheyt bestaet.
Cl. (395) Siet, die rabouwt meent datmen hem een lof sal geven,
    Die hy souw halen uyt ’t perickel van mijn leven.
    Daer, haperd’ hy in ’t minst, het waer met my gedaen.
    Wat soude men doch met soo snooden vent aen gaen?
S. Maer.  Cl. Wel wat maer?  S. Wilt ghy so sal ick het u seggen,
C. (400) Laet hem doch spreecken, en sijn meyningh ons uytleggen.
Cl. Wel nu spreeckt dan.  S. ’t is hier so mee als of, wanneer.
Cl. Wat kromme sprongen maeckt ons dese Reeckel weer?
C. Hy seyt de waerheyt, laet al die omwegen varen:
    Komt eynd’lijck tot de saeck, en wilt die openbaren.
S. (405) Voorwaer ick swijgh niet meer, ghy toondt in alles blijck,
    Dat ghy onreed’lijck zijt, en onverdragelijck.
C. Ey hoort nae hem en swijght soo lange.  S. Ghy wilt vryen,
    Ghy wilt boeleren, ghy wilt dat het magh gedyen,
    Dat men het gelt bestelt voor uwe Boele; maer
    (410) In dit werck wilt ghy sijn bevryt van al ’t gevaer.
    Ghy sijt niet al geck, soo het wysheyts naem kan dragen,
    Dat men ’t geen niet kan sijn wil hebben nae behagen.
    Ghy moet dit weten, dat ’t een vast aen ’t ander is;
    Soo dat men ’t beyde hebb’ of dat men ’t beyde miss’.
    (415) Kiest nu wat dat ghy wilt; schoon ick my sterck wil maecken,
    Dat met mijn aen-slach men daer veyligh door sal raecken;
[p. 14]
    Want daer’s gelegentheyt, (Ick weet daer heel wel van)
    Dat tot uw Vaders uw Boel sorg’loos wesen kan,
    En ’t gelt, aen haer belooft, krijgh ick dan daer en boven,
    (420) Om ’t welck my biddend’ ghy my maeckte tot een dooven.
Cl. Iae, ingeval het soo geschiet.  S. Iae, ingeval.
    De ondervindingh is file:///Volumes/Hades/Dutch/Ceneton/Facsimiles/BuyseroHeautontimorumenos1662/image/BuyseroTerentius1662p15.jpg46;t die het u leeren sal.
Cl. Wel nu, wy leenen dan u alle beyd’ ons ooren.
    Laet ons d’hoedanigheydt van uwen aenslagh hooren.
S. (425) Wy sullen veynsen of uw’ Boel de syne was.
Cl. Dat stont my seecker schoon, dat quam my wel te pas.
    Seght doch, wat raedt soud’ ghy dan met de syne weten?
    Wat sal hy daer mee doen sals’ oock syn Vrijster heeten?
    Of d’een niet waer genoegh dat hy soo is veracht?
S. (430) Neen: nae uw Moeder sal sy werden heen gebracht.
Cl. Wat salse daer doch doen?  S. Hoor, Clitipho, ’t vertellen
    Is al te langh, waerom ick ’t werck soo aen gae stellen:
    Maer het is echter goet.  Cl. Iae, praetjes voor de vaeck:
    lck sie niet vastigheyts genoegh in dese saeck,
    (435) Waerom dat ick mijn selfs souw stellen in dat vresen.
S. Bey wat, indien dat ghy bekommert zijt in desen,
    Heb ick wat anders noch; het geen ghy beyd’ met my
    Bekennen sult, dat het voorseecker veyligh sy.
Cl. Ey, jae, bedenckt sulcks yets; dat waer nae mijn begeeren.
S. (440) Iae; ’k gae na haer en segh, dat sy nae huys toe keeren.
Cl. Wel wat seght ghy my daer?  S. Ick vangh een werck nu aen,
    Dat u de vrees beneemt, soo dat ghy wel mooght gaen,
    En slaepen heel gerust.  Cl. Hoe sal ick het nu maecken?
C. Hoe? ’k soud’ u raeden, dat ghy ’t goed‘ in dese saecken.
Cl. (445) Seght maer ’t geen waerheydt is, o Syre,  S. Wel van daegh,
    Maer te vergeefs, te laet deedt ghy het noch wel graegh.
Cl. Nu ’t voorkomt, nae u neemt, dewijl het met u wesen,
    En nu gebeuren magh. Ghy weet niet of na desen
    Sulck een gelegentheydt daer nae vertoonen sal.
Cl. (450) Houw, Syre, gaet niet voort, segh ick, maer houdt wat stal:
[p. 15]*
S. Gaet ghy al voort met nae te roepen, ’t sal niet baeten.
    Ick gae daer vast mee deur. Mijn opset te verlaten,
    Dat is mijn meeningh niet.  C. Ghy seght de waerheyt. Och,
    Och, Syre, Syre, houw, houw stil, segg’ ick u noch.
S. (455) Nu is hy aende gangh; wel wat is u begeeren?
Cl. Ey Syre, Syre, hoort wilt doch te rugge keeren.
S. Hier ben ick wederom. Nu sult ghy seggen, dat
    Ick dese saeck voor u oock qualijck heb gevat.
Cl. Neen, Syre, maer ick stell’ mijn selven, en mijn minne,
    (460) Mijn naem en faem geheel in uwe handt en zinne.
    ’K stell’ aen u oordeel al de saeck in syn geheel.
    Maeckt dat ghy maer geen schult en hebt in eenigh deel.
S. ’K moet lacchen, Clitipho, om sulcke malle reden,
    En dat ghy mijn vermaent, als of de saecke heden
    (465) My minder goldt, dan u. Indien ons by geval
    In ’t geene dat wy doen yets tegen loopen sal,
    Moet ghy bestraffingh, en bekijvinge verdragen,
    Maer wat dat my aengaet, ick krijg een huydt vol slagen.
    Derhalven draegh ick sorgh. Maer siet van Clinia
    (470) Te krijgen met gesmeeck, dat hy daer toe verstae,
    Dat hy sich soo gelaet aen mijnen, en aen wesen,
    Of Bacchis waer sijn Boel.  C. Ghy hebt geensints te vresen*
    Dat ick ’t niet doen en sal; want ’t komt in dese saeck’
    Soo verre, dat ick deugt van het noodtwendigh maeck’.
Cl. (475) Met reden min ick u.  C. Maer sy most daer op letten.
    Dat sy met haepren selfs ons niet in ’t naeuw gingh setten.
S. Sy kan haer less’ seer wel, sy is braef onderrecht.
Cl. Maer dat verwondert my, ick stae daer voor als slecht,
    Hoe ghy haer die elck schier placht ongetroost te laten
    (480) En te versmaden, nu soo licht’lijck kond’ bepraten.
S. Ick quam ter goeder uyr, ter rechter tijdt, by haer
    ’T welck ick in alle dingh acht ’t meest te wesen. Daer
    Vondt ick juyst een Soldaet. Die badt, dat sy gehengen
    Wouw, dat hy eene nacht met haer mocht over brengen.
[p. 16]
    (485) Sy hieldt hem slepend’ nae de kunst, doorslepen Vrouw,
    Op dat ’t begeerich hert te meer ontsteecken souw,
    Door mangel en gebreck van ’t geen daer sy na haeckte;
    Oock op dat sy sich soo by u te waerder maeckte.
    Maer en vergrijpt u doch door uwe losheydt niet;
    (490) Ghy kent u Vader, en hoe loos’lijck hy yets ziet.
    Maer ick ken u oock wel met all’ uw’ beuselingen,
    Ick weet, hoe weynigh ghy u selven kunt bedwingen.
    Ick bidd’ u wacht u wel van uw verkeerde reen,
    Die ghy soo dickwils voerdt. ’T hooft over schouder heen,
    (495) ’T gesucht, ’t gehoest, ’t gelach, ’t geracchel.  Cl. ’K sal bewysen,
    Dat ick wel waerdigh ben dat ghy my hebt te prysen.
S. Wel toont dat, en doet so gelijck ick heb geseyt.
Cl. Ghy sult verwondert sijn van mijne zedigheyt.
S. Maer, ziet, hoe haest is ons het Vrouw volck na getreden.
Cl. (500) Waer synse? waerom hout ghy my vast?  S. Sy is heden
    Niet d’uwe, Clitipho  Cl. Dat ’s seecker en gewis,
    Maer dan alleenlijck, als mijn Vader daer by is.
    Maer ondertusschen nu.  S. Niet een hayr meer.  Cl. Ey laet my,
    O Syre doch begaen,  S. Ick sal ’t niet doen en praet my,
    (505) Seg ick, nu daer niet van.  Cl. Ick bid j’een weynig maer.
S. Ick wil niet dat je ’t doet.  Cl. Ten minsten dat ick haer
    Mijn groetenis mach doen.  S. Gaet heen wilt ghy wijs wesen.
Cl. Ick gae dan heenen, maer hoe sal ’t dan gaen met desen?
S. Die sal hier blijven, dat is by my vast gestelt,
Cl. (510) O wat geluckigh mensch!  S. Gaet daer ghy Boompjes teldt.


Tweede Bedrijf, Derde Uytkomst.

BACCHIS, ANTIPHILA, CLINIA, SIRIUS.

B. Voorwaer, Antiphila, ick moet u deughden roemen,
    En uwe eerbaerheyt; ’k moet u geluckigh noemen,
[p. 17]
    Dewijle ghy altijt hebt nae een saeck getracht,
    Dat uwe schoonheyt om uw’ zeden wiert geacht.
    (515) En ick verwonder my niet dat de Ionge Heeren,
    Met allen veel u wel tot Bedt-genoot begeeren;
    Want hoe u Aert zy, heb ick uyt u rêen verstaen,
    En als ick uw’ manier van leven eens wil gaen
    Bedencken in mijn hert, en ’t leven van haer allen;
    (520) Die sijn als ghy gesint, die ’t oogh niet laten vallen
    Op alle Ionge luy, soo die syn in ’t gemeen;
    Verwondert het my niet, en ick begrijp de rêen
    Dat ghy soo syt; wy niet: want u luy kan het baten,
    Dat ghy syt vroom en wel, maer dat wy ’t syn, en laten
    (525) De Pollen ons niet toe. Daer is niet anders meer,
    Daerom van Minnaers wy gehouden syn in eer
    Dan dat sy tot ons om de schoonheyt syn gedreven,
    Als die vermindert is, als die ons heeft begeven,
    Soo gaen sy elders heen. Soo wy terwylen niet
    (530) Wat hebben ingehaelt, soo syn wy in ’t verdriet,
    En daer ellendigh aen, ons vindende verlaten.
    Maer ghy genegen tot den Huwelijcken Staet, en
    Tot eene Man alleen, wiens sin is uwe sin,
    Daer met ghy leven wilt in onderlinge min,
    (535) Wort van sodanigh slagh van Mans oock aen gesocht,
    En aen malkanderen oprechtelijck verknocht.
    Soo dat uw Liefde noyt een Schip-breuck komt te lyden.
A. Ick weet van and’re niet; altijt van mijner zyden,
    Ben ick bewust, dat ick steets heb mijn best gedaen
    (540) Om mynen Clinia alleen ten dienst te staen.
C. Och, lief Antiphila, ghy dan doet met begeeren
    My in mijn Vader-lant alleenigh weder keeren.
    Want toen ick van u was, ist my all’ licht geweest,
    En ’k had geen swarigheyt in mijn gemoet en Geest,
    (545) Ick had geen herten-seer, vry van bekommernissen,
    Dit quelde my alleen, dat ick u soo most missen.
[p. 18]
S. ’k Gelooft.  Cl. Ick heb ’t te quaet, dat ick’t schier langer herd,
    Och dat ick van een Vrouw soo seer gehouden werdt
    Van sulck een goeden aert! denckt, hoe ’t my moet verdrieten,
    (550) Dat ick die nae mijn zin niet eerlijck magh genieten.
S. Iae Clitipho nae dat de sake leyt by my,
    Hy sal langh maecken, dat ’t werck niet soo vlootigh sy.
B. Wie is die Ionghman, die ons komt soo strack aenschouwen?
A. Ach!’k bidd’ u, wilt my doch een weynigje vast houwen.
B. (555) Wat is u? A. ick wert flaeuw. ’k beswijck. B. Antiphila.
    Hoe zyt ghy dus ontstelt? A. Sie ick mijn Clinia?
    Of sie ick hem daer niet? B. Wie soude die doch wesen?
C. Mijn hertje sijt gegroet, gegroet, mijn uytgelesen.
A. O langh verwachte vriendt, weest duysentmael gegroet,
C. (560) Hoe is ’t al? A.’t is my lief, dat ick u soo ontmoet,
    En dat ghy wederom behouden sijt gekomen!
C. O die ick nae mijn wensch heb voor mijn lief genomen!
    Omhels ick u, ’t welck ick voor d’hooghste blydtschap acht?
S. Gaet binnen d’oude man heeft u al langh gewacht.
Continue

Derde Bedrijf, eerste Uytkomst.

CHREMES, MENEDEMUS.

C. (565) De Morgenstondt komt aen, ’t is ’t eynde van der nachten,
    Het dagh-licht staet voor deur. Waer na wil ick doch wachten,
    Dat ick mijn Buurman niet op klop? dat hy verstae
    Van sijn Soons weder komst; schoon’t buyten meeningh gae
    Van dese Ionghmans wil: maer siende dat den armen
    (570) Gôen ouden man soo treurt, dat men sich moet ontfarmen,
    Om ’t wegh gaen van sijn Soon en haestige vertreck,
    Wat reden is ’t, dat ick geen tydingh hem verstreck,
    Daer uyt hy onverwacht sal wondre blydschap raepen?
    Daer Clinia doch hier niet quaets is uytgeschapen?
[p. 19]
    (575) Ick sal het ommers doen. Ick wil den ouden man,
    Oock helpen waer ick magh, of waer ick ergens kan.
    Gelijck ick sie mijn Soon sijn werck daer gantsch van maecken,
    Dat hy sijn Speel-genoot en Vrient helpt in sijn saecken.
    ’t Is rêen dat d’ouden mee malkaer sijn te geval.
M. (580) Of in ’t bysonder ben ick seecker boven al;
    Als van Natueren tot de quellinge gebooren,
    Of immers’t spreeckwoort heeft waerachtigheyt verlooren,
    Dat tydt de droefheyt slyt. Want soo het by my leyt,
    Soo groeyt noch dagelijcks mijns Soonen swarigheydt,
    (585) En hoe hy langer blyft. Hoe dat ick meer verlange.
C. Maer ’k sie hem daer voor deur. Ick maeck tot hem mijn gange’.
    En spreeck hem eensjes aen; ick segh u goeden dagh,
    Een tydingh daer voor u geen liever wesen magh
    Brengh ick u, Menedeem.  M. Hebt ghy dan yets vernoomen:
    (590) Hoe ’t met mijn Soon al gaet? laet ’t my ter ooren koomen.
C. Hy is in ’t leven en in gôe gesontheydt noch.
M. Ey lieve, wat ghy seght! ey waer, waer is hy doch?
C. Tot mijnent in mijn huys.  M. Mijn Soon?  C. Iae, dat is seker,
M. Is hy gekomen?  C. Iae, ick ben geen leugen spreecker.
M. (595) Is hier mijn Clinia?  C. Ick heb het u geseyt.
M. Kom, ’k bid u, dat ghy my dan daed’lijck tot hem leydt.
C. Sacht, Menedeme, sacht, ’t is noch niet sijn begeeren,
    Dat ghy tot noch toe yets weet van syn wederkeeren,
    Hy schuwt u oogh noch, om die fout die by hem is,
    (600) Hy vreest daer neffens, en hy hout het voor gewis,
    Dat uwe strafheyt meer sou sijn dan in ’t beginne.
M. Hebt ghy hem niet geseght hoe dat ick was van zinne:
C. Neen.  M. Creme, waerom niet?  C. om dat ghy u en hem
    Heel qualijck doen sult soo ghy door gelaet of stem
    (605) Op die, of dese voet hem eenigsins laet blycken,
    Dat ghy slaphertigh en verwonnen most beswycken.
M. Ick kan niet anders syn, dewyl het my verveelt
    Dat ick soo langen tyd den strengen heb gespeelt.
[p. 20]
C. Och Menedeem ick hoor nu wel aen uwe reden,
    (610) Dat ghy te heftigh zijt, of in u deunigheden,
    Of in uw mildighêen. De selfde swarigheyt
    Voorsie ick, die voor u in ’t een of ’t ander leyt.
    Voor desen hebt ghy in het eerst niet willen lijden,
    Dat hy sich somtijts gingh by dese Vrouw verblijden,
    (615) Die doen te vreden was, als maer een kleyntje quam,
    En al wat men haer gaf voor lief in danck aen nam.
    Den Boon-Acker hebt ghy hem troost’loos op doen loopen,
    Uyt noodt, omdat hy sich niet selfs en kon bedroopen.
    Noch teeren op haer smeer; soo sloegh sy naderhant
    (620) Om kost te soecken, nae der lichte-kooyen kant.
    Nu sonder groote schâe sy niet by u kan leven,
    Nu wilt ghy Koeyen met vergulde hoorens geven.
    Want dat ghy’t weet, hoe fraey sy nu is toegerust,
    Om yemant inde gront te helpen, soo ’t haer lust,
    (625) Meer dan tien Meyssens sijn voor eerst haer sleep; belaeden
    Met Gout, Kleynodien, en kost’lijcke gewaeden.
    Haer Vryer, soo hy selfs een Landtschaps Drossaert was,
    Kon die onkosten niet opbrengen uyt zijn kas.
    Ick laet dan staen van u.  M. Wel, Chremes, is hy binnen?
C. (630) Wat mooght ghy sulck een vraegh, of malle praet versinnen?
    Want sy en haer gevolg heeft eens de borst gesmeert
    By my, ick heb haer nu maer eenmael getracteert,
    Waer het noch eens te doen, waer ick ’t van daen souw krijge,
    En weet ick niet, want om nu van de rest te swijge,
    (635) Wat dronck sy my al Wijns, alleen met proeven af?
    Sy seyde my Patroon, die Wijn is wat te straf:
    ’K meen d’andere die smaeckt wel ruym soo lieffelijcken,
    ’K bid u besoeckt het eens; ’k meen dat het oock sal blijcken.
    Ick liet ontsteecken wat ick had van but of vat.
    (640) Al die my dienen, die heb ick in roer gehadt,
    En dat voor eene nacht. Kunt ghy van nu niet weten,
    Hoe’t gaen sal als sy u van dagh tot dagh op-eeten?
[p. 21]
    Voorwaer ’k heb deernis met uw’ ongelegentheyt.
M. Laet hem doen wat hy wil, en daer zijn lust op leyt.
    (645) Hy teer’, hy smeer’, snap op, ick sal het all’ gedoogen,
    Als ick hem hier maer hebb’ in mijn gesicht der oogen.
C. Is dit uw’ meening dan so seecker en gewis,
    Soo oordeel ick dat daer veel aen gelegen is,
    Dat ghy de saecke most op die manier uytwercken,
    (650) Dat ’t geen men aen hem gaf, hy niet souw kunnen mercken,
    Dat ghy daer yets van weet, en buyten het vermôen
    Van eenig’ arghwaen zijt.  M. Wel hoe sal ick dan doen?
C. Altijt heel anders, dan ghy eerst had voorgenoomen,
    Steeckt ’t hem door and’re toe, dat hy aen gelt mach koomen,
    (655) En als ghy hem wat geeft hout u, als waert ghy slecht,
    Laet u bedriegen door de kunsjes van een knecht,
    Wie dat die dan mocht syn. Het welck ick doch in trouwen
    Al eendeels heb gemerckt, dat sy wat samen brouwen,
    En heym’lijck onder een daerom te raede gaen,
    (660) En overleggen, hoe ’t bedrog best souw bestaen.
    ’K sie ’t konkelfuysen, ’k sie ’t geluyster en gefluyster.
    Van Syrus met uw knecht, in ’t heymelijck en ’t duyster.
    De Iong-mans steecken oock haer hoofden by malkaer,
    En houden raedt, of daer een list te vinden waer.
    (665) En ’t is u beter als ghy een van tween sult kiesen,
    Ses hondert Croonen, dan maer een soo te verliesen.
    O Menedeme, ’t is nu niet te doen om ’t gelt,
    Maer om te sien hoe men de Ionghman dat bestelt,
    Met ’t allerminst gevaer. Want komt hy het te mercken,
    (670) Dat uw gesintheyt is op dese voet te wercken,
    Dat ghy uw leven, en uw goedt eer missen wouwt,
    Eer dat ghy wederom uw Soone missen soudt,
    Hoe grooten deur sout ghy voor hem niet open maecken
    Tot ongeregeltheyt, en om in ’t wildt te raecken?
    (675) Soo dat het leven u te bange vallen sal.
    Want elck verergert, als hy’t heeft nae welgeval.
[p. 22]
    Al wat hem inde sin sal komen te begeeren,
    Dat sal hy eyschen, en hy sal syn oogh niet keeren,
    Nae ’t goet of ’t quaet, als hy ’t maer wil, en dan sult ghy
    (680) Niet lijden, dat uw goet met hem verlooren sy.
    En weygert ghy hem yets; hy sal stracks daer toe koomen,
    ’T sal stracks syn toevlucht zijn, waer meê hy heeft vernoomen
    Dat hy op ’t meest by u sal in vermogen staen.
    Hy sal u dreygen, dat hy weder deur sal gaen.
M. (685) My dunckt dat ghy ’t verstant der waerheyt hebt gekregen,
    En soo geseyt, gelijck de saecken syn gelegen.
C. Voorwaer, ick heb te nacht geen oogen toe gedaen,
    Dewijl ick overlegh, hoe dat het toe sal gaen,
    En hoe uw Soon door my wêer souw te rechte raecken.
M. (690) Geeft my de handt. Ey gaet doch voort in dese saecken.
C. Van herten ben ick het bereyt te doen.  M. Maer weet
    Ghy nu wel, wat ick souw begeeren dat ghy deed‘?
C. Segh op.  M. Om dat ghy saeght, en dat u quam te blijcken,
    Dat sy raedtslagen, om ’t gelt uyt mijn beurs te strijcken,
    (695) Dat sy sulcx haestigh doen; ’k verlangh hem nu te sien,
    En al ’t geen hy begeert, hem daed’lijck aen te biên.
C. Ick sal mijn best doen, ick sal Syrus daer van spreecken.
    En hem aen porren tot behendigheyt van streecken.
    Wie dat daer uyt mijn Huys komt is my onbekent.
    (700) Gaet ghy na Huys toe, packt u hier van daen ontrent,
    Op dat sy niet en sien, dat wy te samen houde.
    Daer is een kleyne saeck, die ick verrichten soude.
    Van Simus, Crito, is in een verschil geleyt,
    Hoe verr’ belendingh’ streck’ en elcks gerechtigheyt.
    (705) Ick ben haer segs-man, om het saeckje by te leggen.
    Ick gae nu heenen en sal aen mijn buuren seggen
    Dat ick van daegh haer niet te woort kan staen, gelijck
    Ick hadd’ belooft, ick keer tot u so dadelijck.
M. Dat bid ick u. Maer is het altijt soo gelegen,
    (710) Dat elck een meer verstant van d’ Hemel heeft gekregen,
[p. 23]
    Om rijp’lijck ’t oversien een ander man syn saeck,
    En stil daer voor te staen, soo’t werck hem selver raeck’
    En het syn eygen is? souw sulcks wel daer van koomen
    Dat men te seer maer is belemmert, ingenoomen
    (715) Of met te groote vreught, of groote droeffenis?
    Hoe veel doorsichtiger dunckt my dat Chremes is,
    Dan ick mijn selven ben!  C. Ick hebbe my ontslagen,
    Op dat ick tot u hulp my nu mocht ledigh draegen.


Derde Bedrijf, tweede Uytkomst.

SYRUS, CHREMES.

    Loopt gins en herwaerts heen, o Syre, maer het gelt,
    (720) Het gae, dan soo het wil, dat moet’er syn bestelt.
    Ick moet den ouden man braef door de neus gaen booren.
C. Heb ick ’t u niet geseyt? en kunt ghy nu niet hooren,
    Dat dit haer oogh-merck was? te weten, Clinia
    Die heeft een jongen, die schier noch van boe noch bae
    (725) Om syne loomheyt weet: in hem en is geen leven,
    Soo gingh men dese last aen Syrus over geven.
S. Wie spreeckt? de plaegh! sou dit wel syn van hem gehoort?
C. Hoor, Syre komt tot my.  S. Ick kom, Heer, tot u voort.
C. Wat praet ghy by u selfs. Gaet my dat open leggen.
S. (730) Ick kan niet sonderlings daer van, o Chreme, seggen.
    Doch in verwonderingh ben ick, dat ghy soo vroegh
    Wêer in de weer zijt, daer ghy ruym meer, dan genoegh,
    Had van de traenen van de Wijn-Godt ingenoomen.
C. Oh, ick had niet te veel.  S. Is ’t waer, hoe souw dat koomen?
    (735) Ick acht het waer te syn ’t geen ’t oude spreeckwoort seyt,
    Dat in een oudt man wel een Arents outheyt leyt.
C. Wat seght ghy doch?  S. Die Vrouw kan sich kortswijlig dragen,
    Die Courtisane weet de Vryers te behaegen.
[p. 24]
C. Dat docht my seecker oock.  S. Sy scheen my inderdaedt
    (740) Oock schoonder dan gemeen.  C. Soo nae de middelmaet.
S. Niet soo, gelijck wel eer het Vrouw-volck plach te wesen,
    Maer soo ’t nu is, moet sy voor fraey al sijn gepresen.
    ’t Geeft dan van Clinia my niet vreemt, dat hy geck
    Nae haer is: maer sijn Vâer is een vast houdend’ vreck,
    (745) Armhertigh en seer schrael; ons Buurman naest gelegen.
    Hebt ghy geen kennis aen dien Euclio gekregen?
    Selfs of hy niet soo Rijck en waer, als ’t water diep,
    Soo is het, dat sijn Soon door armoed’ van hem liep.
    Hebt ghy daer kennis van, dat ’t soo geschiedt sou wesen
    (750) Gelijckerwys ick segh?  C. Wat weet ick niet in desen?
    Die bloet is waert dat hy in een Ros-meulen gae.
S. Wie doch?  C. Ick meen de knecht van dese Clinia.
    (S. O Syre dat dit op u sloegh, was ick in vresen.)
C. Die sulcx geleden heeft.  S. Wel, wat soud’ het dan wesen,
    (755) ’t Geen toen most sijn gedaen?  C. Hoe, Syre vraeght ghy dat?
    Hadt hy soo voor de handt een loose vondt gehadt,
    Soo hadt het klaer geweest; ’t gelt waer hem toe gedreven,
    Het welck de Iongelingh dan aen sijn Boel sou geven.
    Dien korslen ouden man hadt men door dese saeck,
    (760) Selfs tegen wil bewaert.  S. ’t Sijn praetjes voor de vaeck.
C. Dit hadt hy moeten doen in sulcken stant van saecken.
S. Wel hoe, pryst ghy de knechts, die d’Heeren yets diets maecken?
C. Iae, komt het soo te pas.  S. Het is seer wel geseydt.
C. Om dat sulcx dickwils schut is van veel swarigheydt,
    (765) Diens mannen eenigh kindt dat hadt by huys gebleven.
S. Of hy dat seydt uyt jock, dan door een ernst gedreven,
    Dat weet ick seecker niet: dan hy geeft te verstaen,
    Dat ick moet scheppen moet, om d’aenslagh aen te gaen.
C. Wat wacht hy, dat de Soon weer sal Uytlandigh werden?
    (770) Als hy d’onkosten van sijn Boel niet uyt kan herden?
    En smeet hy geen bedrogh op desen ouden man.
S. Hy is een plompen bloet, die niet versinnen kan.
[p. 25]
C. Maer om des Ionghmans wil, most ghy de handt in desen
    Hem lustigh bieden, en hem wat behulpsaem wesen.
S. (775) Ick kan het heel wel doen, indien ghy ’t soo verstaet.
    Ick weet seer wel, hoe dat men in die saecken gaet.
C. Soo veel te hupscher man.  S. Ick wil’er niet om liegen.
C. Wel sa dan als een man; wilt d’oude man bedriegen.
S. Maer, hoor eens, Heer, maeckt dat ghy dit indachtigh zijt,
    (780) Om of’t gebeurde dat door een verloop van tijdt,
    (Gelijckerwijs als veel des werelts dingen loopen)
    Uw Soon sodanigh deedt?  C. Ick wil dit vast’lijck hoopen,
    Dat ’t noyt gebeuren sal.  S. ’K hoop ’t oock, ’k seg ’t daerom niet,
    Of ick yets hadt gemerckt, maer soo ’t nochtans geschiet,
    (785) Dat ghy niet quaet en wert: ghy siet syn jonge Iaren,
    En, Chreme, quam ’t te pas, quam sulcks sich t’openbaren
    ’K verseecker u dat ick u braef uytstrijcken kon.
C. Wat dat belanght, soo mee mijn Soon sulck spel begon
    En als ’t sich soo toedraeght, daer sullen wy op letten,
    (790) Wat dan te doen sal staen. Wilt hier u nu nae setten.
S. Ick hebbe nimmermeer een aengenamer woort,
    ’T geen na mijn sin was, uyt mijns Heeren mondt gehoort,
    Of dat ick minder strafs vrees had, als ick yets dede.
    Maer wie komt t’onsent daer soo uyt den huyse trede?


[p. 26]

Derde Bedrijf, derde Uytkomst.

CHREMES, CLITIPHO, SIRUS.

Ch. (795) Wel wat manier is dat, seght my eens Clitipho?
    Seght wat dit seggen wil? behoorde men dan soo
    Te werck te gaen?  Cl. Wat is ’t, daer in ick heb misdreven?
Ch. Vraeght ghy my dat noch? en heb ick u niet daer even
    Gesien, dat ghy u handt in die hoers boesem staeckt?
S. (800) Het is verkerft, ick ben ten eyndt van raedt geraeckt.
Cl. Hebt ghy my dat sien doen?  Ch. O jae, met dese oogen.
    Seght daer niet tegen, en wacht u wel voor een loogen.
    Voorwaer ghy doet uw vriendt een ongelijck, vol schandt,
    Met het misbruycken en betasten van uw hant.
    (805) Want dat is een afgront, versmadingh, boven maeten,
    Dat men eerst in sijn huys sijn Cameraedt sal laten,
    En dan sijn Boel af soent selfs gistren, onder ’t eeten,
    Hoe ongeschickt hebt ghy u selven doen vergeten?
S. ’t Is waer.  Ch. Hoe moeyelijck! soo dat de vreese mijn
    (810) Hert hadt beset, wat ’t eynd’ noch van het werck sou sijn.
    Ick weet hoe Minnaers sijn, hoe ’t met haer leydt van binnen,
    Sy letten op het geen dat men niet sou versinnen.
Cl. Maer ick heb goet geloof, dat ick’t niet doen en sal.
Ch. Laet het soo sijn. Maer ghy behoort, in dit geval,
    (815) Ten minsten voor een tijdt uyt haer gesicht te trede
    De wellust van de Min brenght veeltijdts dingen mede,
    Die u by sijn belet. Ick weet van dese saeck,
    Indien ick van mijn selfs, en mijn doen gissingh maeck.
    Ick hebbe huydens daegh noch vrienden, nochte Maegen,
    (820) Die ick al het geheym mijns herten voor derf draegen.
    By d’eene Man belet my sijn aensienlijckheydt.
    Voor d’andre schaem ick my van wegen ’t selfde feyt,
[p. 27]
    Om niet te ongeschickt en regelloos te schyne,
    Denckt dat hy mee soo doet, Gelijckt syn doen by’t mijne.
    (825) Maer het verstant most in ons wesen, en de reden,
    Om ons te voegen nae plaets en gelegentheden.
S. Hoort ghy wel, wat hy seyt? Cl. Och! dit gaet uyt de schreef.
S. Hoor, Clitipho, dit syn de lessen, die ick geef.
    Ghy zyt geschickt geweest, en vol van maetigheden.
    (830) (’k Meen over schouder heen.)  Cl. Ick bidt u spaert die reden.
S. ’t Is seecker fraey van u.  Cl. Ick ben daer in beschaemt.
S. Ghy hebt daer reden toe, gelijck als het betaemt,
    En ’t spyt my.  Cl. Gaet gy voor? kunt gy den beck niet houwen?
S. ’t Is waer; soo ick het meen, segh ick ’t ter goeder trouwen.
Cl. (835) Ist ongeoorloft, dat ick niet by haer magh gaen?
Ch. Ey, isser wel een wegh die hier in moght bestaen?
S. ’t Werck is verbrodt, die vent, om dat hy niet kan swyge,
    Sal sich beklappen, eer dat ick ’t gelt nae my kryge.
    Wilt, Chreme, my, een bloet, eens hooren in een woort?
    Ch. (840) Wat sal ick doen?  S. Seght gaet van hier eens ergens voort.
Cl. Waer heenen soud’ ick gaen?  S. wel vraegt gy noch waer heenen?
    Waer heenen ’t u gevalt; wilt haer maer plaets verleenen.
    Gaet ghy wat wandelen.  Cl. Wat wandelen? wat wegh?
S. Maer! of de plaets voor u alsins niet open legh!
    (845) Gaet dit of dat op, waer u wil en beenen draegen.
Ch. Hy seyt dit wel: ick vind’ het goet: ’t is mijn behaegen.
Cl. Dat u de Donder slae, o Syre, snoode guyt
    Die my houdt van mijn lief, en stoot ten huysen uyt.
S. Maer wilt op andre tyt u handen wat t’huys houde.
    (850) Wat dunckt u Chreme? hoe of hy’t voort maecken soude,
    Soo ghy niet, soo veel als door Godts wil in u is,
    Hem inbindt, tucht, vermaendt, tot syn behoudenis?
Ch. ’k Sal sorge dragen.  S. Maer ghy most hem al in binden,
    Van nu af. Ch. ’t Sal geschien, ick sal daer raedt toe vinden.
S. (855) Doet dat, op dat ghy toont, dat wysheydt in u zy.
    Want hy vraegt min en min, van tyt tot tyt nae my.
[p. 28]
Ch. Hebt ghy al wat bedocht op, daer wy flus van spraecken?
    Hebt ghy een vondt of niet, tot uytkomst vande saecken?
S. Ghy meynt van het bedrogh? stil; ’k heb daer wat bedacht.
Ch. (860) Ghy sijt wel waerdt, dat ick u voor een braef knecht acht.
    Wat is het doch? segh op.  S. Ick sal het u wel seggen:
    Maer soo als het my voor der lippen boegh komt leggen,
    En in de sinne schiet,  Ch. Wel, Syre, wat is dat?
S. Dit is een erge feecks: sy is my niet soo plat,
Ch. (865) Dat dunckt my seecker oock.  S. Iae wist ghy ’t al te degen:
    Siet waer haer loose vondt niet al is in gelegen!
    ’t Corintisch Besje hadt sich hier ter nêer gestelt.
    Een hondert Croonen hadt zy haer geleent aen gelt.
Ch. Wel wat is daer aen vast?  S. Ick bidt hoort nae mijn reden.
    (870) Dat oude besje is daer nae toen overleden,
    Een jonge Dochter liet sy nae. Die bleef tot pandt;
    In Gyselingh voor ’t Gelt.  Ch. Ick heb daer van ’t verstandt.
S. Dit Dochtertje gingh sy met haer tot uwent leyden.
    Nu sijn sy by u vrouw te saemen met haer beyden
Ch. (875) Wel, wat heeft dit doch in?  S. Nu bidt sy Clinia,
    Dat hy het gelt haer geef: dat dese Maeght hier nae.
    Sal weder-levringh doen van dese hondert Croonen.
    Op dat sy vry, en niet in Gyselingh magh woonen.
    Hy slaet de koop haer toe, hy is daer mêe te vrêen.
Ch. (880) Soo los te vrêen? wel dat is seecker ongemeen.
S. Wel, twyfelt ghy daer aen van die soo heftigh minde?*
Ch. ’k Hadt daer bedencken in. Maer wat sult ghy nu vinde
    O Syre, ’t geen u dunckt dat best sal sijn gedaen,
    Tot een goet eynd’ van ’t spel?  S. Wilt ghy dat eens verstaen?
    (885) Ick stel nae Menedeem de Cours van mijne gangen
    En maeck hem wijs dat sy uyt Caria gevangen.
    Is herwaerts heen gebracht. Dat sy van munt en kruys
    Vol op heeft in haer Landt, en Edel is van huys;
    En by aldien dat hy haer lost, dat een gewisse
    (890) Winst daer aen vast is,  Ch. Neen die aenslagh die sal misse.
[p. 29]
S. Hoe soo?  Ch. Ick segh u of ick Menedemus waer,
    Tot Antwoort kortelijck. Ick wil, o Syre, haer
    Niet lossen.  S. Wat segt ghy? ghy most nae mijn sin praeten.
Ch. Ick hebse niet van doen; die koop kan ick wel laeten.
S. (895) Niet dats het geen my vreemt in mijne ooren schiet.
Ch. Ick sal ’t u seggen maer wat of die saeck bediedt,
    Maer bey wat! waer of noch de saeck op uyt sal loopen
    Hoe gaet daer onse deur met sulck een kracht doch open?
Continue

Vierde Bedrijf eerste Uytkomst.

SOSTRATA, CHREMES, MINNE, SYRUS.

So. Heb ick geen misverstant, dit is voorwaer de ringh
    (900) Daer mee mijn Dochter is geleght te vondelingh,
    Gelijck als ick vermoed’  Ch. Wat wil die praet beginne.
    O Syre? So. seght dunckt u niet dat die ’t is o Minne?
M. Toen ghyse toonde, quam ’t my daedlijck inde zin.
So. Maer dat ghy die genoegh besien hebt lieve Min’
M. (905) ’k Heb die genoegh besien. So. Gaet binnen, wilt oppassen,
    Dat ghy ’t my bootschapt, soo sy haer al heeft gewassen;
    Ick sal hier wachten, tot mijn man sich herwaerts keert.
S. Sy wil u hebben, siet wat dat sy doch begeert.
    Sy is bekommert, ’k weet niet wat het doch mach wesen,
    (910) Maer ’t is voor niet niet, ’kmoet voor ’t geen dat het is vreesen.
Ch. Wat soud’ het syn? niet dan boeha, en beuselingh?
So. Och man!  Ch. och vrouw! So. ick socht u Chreme  Ch. van wat ding
    Is ’t dat ghy spreecken wilt; So. Voor eerst wert u gebeden,
    Tot opmerck dat ick niet uw wil dorst overtreden.
Ch. (915) Wilt ghy dat ick ’t geloof, schoon ’t ongelooflijck is?
    Wel aen dan, ick geloof’t,  S. ’T ontschuldigen brenght wis
    Een seeck’re misdaet meê. So. Is ’t noch in u gedachten,
    Dat doen ick Swanger was, ghy wout, ick souw mijn wachten
[p. 30]
    Van ’t aen te houden, soo de vrucht een meysje was?
Ch. (920) Ick kan wel dencken wat ghy doen deedt op dat pas,
    Ghy hielt het aen.  S. Is ’t soo, o Vrouw, soo sal mijn Heere
    Sulcks overkoomen, dat syn last in huys vermeere.
So. In ’t aller-minste niet, maer let daer op, en hoort.
    Daer was een Besje van Corinthen van geboort,
    (925) Dat niet onbillijck was; die gaf ick ’t, en gingh seggen,
    Dat sy het hier of daer te vondelingh souw leggen.
Ch. O Goôn, hoe kan een mensch tot sulck een domheydt slaen!
So. Oh arme! wat is het daer ick in heb misdaen?
Ch. Syt ghy soo onbeschaemt dat ghy dit noch derft vragen?
So. (930) Indien dat ick de schult van qualijck doen moet dragen,
    Onwetend’ is ’t geschiet.  Ch. Dat weet ick wel schoon ghy ’t
    Ontkende, dat nochtans ghy alles t’ allen tijt
    Doet buyten weten en verstant. Siet wat misslaegen
    Ghy niet vertoont met u soo in de saeck te dragen,
    (935) Want eerst, had ghy gedaen, gelijck ick u geboodt,
    En mijne will’ gevolght, het kindt most syn gedoot
    Men most niet veynsen dat het niet en was in ’t leven.
    En ondertusschen het de hoop van leven geven.
    Maer ’k laet dat vaeren, want u hert als moederlijck,
    (940) Vermoogt het niet, ghy deedt Barmhartigheden blijck.
    Laet dat soo heenen gaen. Maer wat voorsichtigheden
    Hebt ghy hier doch getoont? wat had uw doen voor reden?
    Bedenckt u eens. Ghy gaeft u Dochter aen ’t oudt Wijf,
    Soo veel in u was, heel. Of om door vuyl bedrijf
    (945) Te komen tot gewin, of haer te koop te geven.
    Ghy dacht, denck ick, ’t is wel, als sy maer blijft in ’t leven.
    Wat doet men met sulck volck, ’t welck, als het yetwes doet,
    Niet weten wil, wat dat recht, billick is, en goet?
    Sy sien niet op het best, op ’t erghst, op ’t schadelijcke,
    (950) Maer op het geen haer best gevalt allen gelijcke.
So. Mijn Chremes, ick heb schult, ’k wort overtuygt; ’k bekent;
    Nu bid ick u, dat soo veel wijser als ghy bent,
[p. 31]
    Ghy soo veel meer gereet zijt om ’t my te vergeven,
    Op dat de dwaesheyt, die ick heb begaen, magh leven
    (955) In reed’lijckheyts beschut.  Ch. Seer wel, ’k vergeef die fout
    Maer mijn gesegg’lijckheyt is ’t, daer j’u op betrout,
    Quaed’ onderrechting heeft quaet gaern daer van gesponnen
    Maer Spreeckt de reden uyt, die ghy nu hebt begonnen.
So. Gelijck Malloten, wy steets syn vol beuseling’,
    (960) En viese-vaesen treck ick van mijn handt mijn ringh
    Toen ick haer ’t Kindt gaf om te vondeling te leggen,
    En ick belast’ haer, dat sy dien ringh op mijn seggen,
    Daer met wegh brengen souw; op dat, indien het quam
    Te sterven, het een deel oock van ons goet mêe nam.
Ch. (965) Dat is seer wel van u gedaen, en ghy bewaerde
    Door dese daedt u selfs, en ’t Kindt, het welck ghy baerde.
So. Dit is de ring.  Ch. Wel waer hebt ghy die doch van daen?
So. Van ’t Dochtertje, ’t welck hier met Bacchis aen quam gaen.
S. Wat seyt sy daer? wat sal dit voor nieuw’ maeren baeren?
So. (970) Sy gingh nae ’t badt, en gaf die ringh my te bewaeren.
    Eerst let ick daer niet op; maer door ’t besien ken ick
    Hem daedelijck, en spring tot u seer blijdelick.
Ch. Wel wat vermoet ghy, wat bevindingh kunt ghy draegen?
So. Ick weet niet, maer haer selfs die kunt ghy ondervraegen,
    (975) Van wie sy die eerst kreegh, op dat ghy by den draedt
    Al soo het klouwen krijgt,  S. De plaeg! ick weet geen raet
    Ick sie, dat dese saeck voor haer wel af sal loopen
    Meer dan ick wel begeer, of dan ick heb te hoopen.
    Is ’t soo, sy hoort hier t’ huys.  Ch. Leeft dese Vrouwe noch
    (980) Die ghy ’t Kindt overgaeft, om weg te brengen? So. Och!
    Ick weet ’t niet.  Ch. Wat gaf sy u eertijts voor bescheyt?
    So. Dat sy so had gedaen, gelijck ick had geseyt.
Ch. Seght my eens haere naem, op dat men daer na vrage.
So. Haer naem is Philtere.  S. Sy is het selfs de plage,
    (985) Voorseecker, wonder is ’t, soo niet Antiphila
    Behouden is, en so ick niet te gronde gae.
[p. 32]
Ch. Komt, Sostrata, volght my door dese wegh na binnen.
So. Ick konde nergens nae soo gôe uytkomst versinnen:
    Ick vreesde seer dat ghy soo hardt noch waert van aerdt,
    (990) Gelijck ghy, toen ick ’t Kint aen socht te houden, waert
Ch. Een mensch kan niet altijdt doen’t geen hy geerne dede,
    Indien de saeck ’t niet lijdt, en ’t niet bestaet in rede;
    Nu brenght de tijdt sulcx mee dat mijn genegenheyt
    Streckt tot een Dochter, daer ’k geen sin had opgeleyt.
S. (995) Soo ick niet mis giss’ met quaê reeckening te maecken,
    Soo sie ick my hier uyt een ongeluck genaecken.
    Soo naeuw wert ick met all’ mijn vondt op vondt beset.
    Of ick most sien, en daer most werden op gelet,
    ’K most daer op toelegh doen, en daer op most ick wercken,
    (1000) Dat d’oude Saggelaer het niet sal kunnen mercken,
    Dat Bacchis is de Boel zijns Soons, want niet met al
    Is ’t dat ick hoop op ’t gelt, of hem bedriegen sal.
    Ick win, so ick daer maer weet heels huydt af te koomen.
    ’t Spijt my, dat sulck een brock soo haest my is ontnoomen.
    (1005) Wat sal ick doen, of wat verzinnen van nieuws aen?
    Het dient te syn bedacht, hoe ick ’t nu aen sal gaen.
    Daer’s niet soo swaer of het kan werden uytgevonden,
    Wanneer men neerstigh soeckt. Of wy het soo bestonden?
    ’T is mis, ’t is niet met al. Wel of ick soo dan deedt?
    (1010) Vergeefsen arbeyt waer al evenwel besteedt,
    Soo, meen ick, kon het gaen. Neen. Iae, heel wel; hey lustigh!
    Ick heb een braeve vont, en nu ben ick gerustigh.
    Den aenslagh, dunckt my, is soo treflijck aengestelt,
    Dat ick noch weder krijgh dat loops-gesinde gelt.


[p. 33]

Vierde bedrijf, tweede Uytkomst.

CLINIA, SYRUS.

C. (1015) MY kan van nu of aen soo swaer niets overkoomen,
    Daer door van my in ’t hert souw quelling syn genoomen,
    Soo groot is dese vreught, die my nu wedervaert;
    Soo groot als ick hier oyt kon hebben op der aerd’.
    ’K wil nae behooren nu mijn Vader gants’lijck eeren;
    (1020) En syn geschickter dan hy selver souw begeeren.
S. Ick heb het wel gedacht. Ick sie, Antiphila
    Die is bekent, gelijck ick uyt die praet verstae.
    ’K verblijde, Clinia, my gants van uwent wegen
    Dat ghy noch sulcke gôe saecks uytval hebt gekregen.
C. (1025) O Syre, weet ghy hoe geluckigh dat ick sy?
S. Soud’ ick ’t niet, Clinia? Ick was daer deurgaens by.
C. Voor wien dunckt u, dat yets soo wel is uytgevallen?
    En nae syns herten wensch?  S. Ick ken’er geen van allen.
C. En alsoo waer moet ick in gunst der Goden staen,
    (1030) Als ick verklaer de vreught my minder aen te gaen
    Om mijn, dan haren ’t wil; die ’k weet dat aller eere
    Bewijsinghs waerdigh is.  S. ’K geloof het wel, mijn Heere,
    Maer voegt u insgelijcks nu wederom nae my,
    Op dat de saecke van uw vriendt oock veyligh sy.
    (1035) En dat den ouden man niet van syn Boel kan mercken.
C. O Iupiter, die dit soo quamt voor my uytwercken!
S. Bedaert.  C. Antiphila die sal nu met my trêen
    In d’Huwelijcken Staet.  S. Valt ghy soo in mijn rêen?
C. Wat soud’ ick, Syre, doen? lijdt my, ’k ben vol verblijden,
S. (1040) Dat wil ick willigh doen, ick wil uw blijdtschap lijden.
C. My dunckt dat ick nu heb een Hemel op der aerd’.
S. Ick doe vergeefse moeyt’, die ick best had gespaert.
[p. 34]
C. Neen, lieve Syre, spreeckt nu vry ick sal het hooren.
S. Maer ghy sult wederom my in mijn reden stooren.
    (1045) Als ghy wat anders denckt.  C. Ick sal voorseecker niet.
S. Ick segge, Clinia, ’t is nodig dat men siet,
    En dat met overleg men soo de saecken maecke
    Dat uwe vriends saeck meê tot vastigheydt geraecke.
    Want, gaet ghy nu van ons, en laet ghy Bacchis daer,
    (1050) Soo werdt den ouden man soo dadelijck gewaer,
    Dat Bacchis is de Boel van Clitipho, sijn Soone.
    Neemt ghyse meê soo sal ’t geheym zich niet vertoone,
    Gelijck tot noch toe niet.  C. Maer, Syre, ’t is gewis,
    En seecker, dat geen ding in al de werelt is,
    (1055) Het welck mijn Huwelijck sou meerder tegen streven.
    Want wat voor aenspraeck sal ick doch mijn Vader geven
    Weet ghy wel, wat ick sal te seggen hebben?  S. Iae,
C. Wat sal ick seggen? segt op dat ick het verstae.
    Wat oorsaeck sal ick doch by brengen’t myner bate?
S. (1060) Ick wil niet hebben dat u tonge leugens prate,
    Maer biegt recht op, en segt, gelijck de saecke leyt.
    Vry rondelijcken uyt.  C. Wat hebt ghy daer geseyt?
S. Segt dat j’ Antiphila Mint, en wel sout begeeren,
    Segt mijn vriendts Clitiphoos Boel steeckt in Bacchis klêeren.
C. (1065) Uw raedt is goet en regt, en daer geen werck in sit
    Van minste sorg; ghy wildt dan dat ick Vaeder bid,
    Dat hy u oude man niet sal weet kundig maecken.
S. Neen; maer dat hy regt uyt vertelling doe van saecken.
C. Wel! sijt ghy droncken? of met uwen kop gequelt?
    (1070) Soo doende wiert hy in de grootste ramp gestelt.
    Want segt, wat veyligheyt is dan voor hem?  S. Iae trouwen
    Dat acht ick, ’k wil dat voor den braefsten aenslag houwen:
    Daer in verhef ick my, dat ick soo grooten magt
    Van loosheydt by my hebb’, en dat ick heb bedagt,
    (1075) Dat evenwel, schoon ick haer sal de waerheyt spreecken,
    Sy beyde sullen syn bedrogen, door gestreecken:
[p. 35]
    Soo dat, als schoon u Vaêr seyt aen ons’ oude Man,
    Dat Bacchis is de Boel sijns Soons, hy echter dan
    Het niet gelooven sal.  C. Maer wilt ghy die voet houwen,
    (1080) Beneemt ghy wederom my alle hoop van Trouwen;
    Want soo lang hy gelooft, dat Bacchis is de mijn’,
    Soo lang en sal oock niet voor mijn sijn Dochter sijn.
    Ligt acht ghy ’t niet hoe dat het afloop met mijn saecken,
    Hoe ’t gae, als ghy ’t met hem maer weet nae wensch te maecken.
S. (1085) Wat (plaegh!) meent ghy dat ick van ’t veynsen lyden magh,
    Dat ’t hondert Iaren duur? daer is maer eenen dagh
    Van nooden, dat het gelt wert door mijn handt gekregen,
    Uyt d’oude mannen handt; daer meê is ’t al te degen,
    Niet anders.  C. Is ’t genoegh, als ghy dat hebt gedaen
    (1090) Hoe dan toe, als ’t syn Vâer daer nae komt te verstaen?
S. En of ick sprack met volck, bangh voor des Hemels val?
C. Ick ben bekommert, hoe ick hier in wercken sal.
S. Bekommert Clinia? set alle sorgh ter zyden
    Als of ghy ’t in u handt niet had, om ’t allen tyden
    (1095) Daer uyt te haspelen, wanneer dat ghy de saeck
    Volkomen openbaert.  C. Wel aen, wel aen, ick staeck
    Dan sorgh, laet Bacchis van ons over sijn genomen.
S. Het is seer wel, ick sie haer selver daer aen komen.


Vierde Bedrijf, derde Uytkomst.

BACCHIS, CLINIA, SIRUS, DROMO, PRIGIA.

B. VOorseecker, Syrus had een groote stoutigheydt,
    (1100) Toen hy my herwaerts met beloften heeft geleydt;
    Maer in gevalle, dat hy my die hondert Croonen,
    Van hem my toe geseyt, niet komt te berde toonen
    ’t Is seecker, dat hy dan wel dickwils komen sal
    En bidden, dat ick koom’, maer in sulck een geval,
[p. 36]
    (1105) Sal het sijn te vergeefs. Of mijn’ beloft sal wesen,
    Dat ick wel komen sal, maer, als hy dan nae desen
    De bootschap seecker heeft aen Clitipho gedaen,
    En dese vol van hoop sal hangen en vergaen,
    Sal ick weg blyven, en niet komen tot hem loopen.
    (1110) En Syrus sal het met syn rugge dan bekoopen.
C. Wel sy belooft u schoon.  S. Wel meent ghy, dat sy lacht
    En met het werckje geckt? soo ick my niet en wacht,
    Sy sal het seecker doen. B. Dit volck let op geen saecken,
    Ick sie, sy slapen, maer ick sal haer wacker maecken.
    (1115) Hebt ghy het wel gehoort wat Hofstêe, Phrygia,
    Ons van Charinus flus die Carel aanwees? P. Iae.
B. Hebt ghy het wel gehoort, dat hy sey, dat ’t most wesen
    Dat die, ter rechterhandt gelegen was naest desen?
P. ’k Hebt wel onthouwen, Vrouw. B. Loopt al u best, en gaet
    (1120) Daer Vasten-avont wert geviert van den Soldaet.
S. Wel wat of Bachis doch voor spel ons sal beginnen?
B. Segt dat ick gantslijck hier ben tegen hert en zinnen,
    En aengehouden wert, maer dat ick dese maets.
    Hoe ’t gaet, bedriegen sal, en komen op die plaets.
S. (1125) De plaeg! wagt, Bacchis, wagt waer sent gy haer doch heenen?
    Segt datse blyft. B. Gaet voort.  S. Maer ’tgelt is al verscheenen.
    En ’t sal u daedelijck soo werden aengetelt.
B. Maer ick blyf hier.  S. ’t sal stracx u sijn ter handt gestelt.
B. Alsoo het u belieft; maer is het u gebleecken,
    (1130) Dat ick daer om versoeck, dat ick daer van kom spreeken.
S. ’k Seg niet: maer weet ghy wat van u moet sijn gedaen?*
    Ghy moet nu met u sleep nae Menedemus gaen.
B. Wat hebt ghy voor, o schelm?  S. Ick gae gelt voor u smeden.
B. Wel, dunckt het u dan, dat het soo bestaet in reden,
    (1135) En dat ick ben bequaem, dat ghy soo met my geckt?
S. O neen; maer ’t is juyst so, dat hier de saeck toe streckt.
B. Wel, moet ick dan met u in moey’lijckheden leven?
S. In ’t minst niet, maer ick soeck aen u het uw’ te geven.
[p. 37]
B. Is ’t soo gelegen, laet ons daer dan heenen treên.
S. (1140) Volgt my door dese weg, en gaet met my dat heen.
    Hou Dromo.  D. Wie roept my?  S. Ick heb u wat te seggen.
D. Segt my, waer in doch magh daer van de reden leggen?
S. Brengt haestlijck het gevolg van Bacchis, Meert en Maegt,
    Nae uwent.  D. Wel waerom?  S. Ick wil niet dat ghy’t vraegt.
    (1145) Laet haer weg nemen al het goet ’tgeen sy mee bragten,
    Den ouden man sal van dit werck niet meer verwagten,
    Dan dat men hem daer door van kosten sal ontslaen.
    Onkundig, hoe duur ’t kleyn verligten hem sal staen.
    Doch, ghy o Dromo, wilt ghy wyslijck hier in leven,
    (1150) Houdt u, of ghy niets wist.  D. ’k Sal tael noch antwoort geven.


Vierde Bedrijf, vierde Uytkomst.

CHREMES, SIRUS.

Ch. VOorwaer het jammert my van Menedemus dat
    Soo grooten plaeg hem treft. En by de keele vat.
    Sal hy dat Vrouw-mensch dan de dranck en spyse geven
    Met sulck een groote sleep van die oock met haer leven?
    (1155) Hoewel ick weet, dat hy ’t een tydt niet wert gewaer,
    Want sijn verlangen nae syn Soon is openbaer.
    Maer als hy siet, dat het hem valt soo kostelijcken
    In huys, en dat daer van geen uytkomst en kan blycken.
    Soo sal hy wenschen, dat syn Soon weer van hem was.
    (1160) Maer ick sie Sirus daer, die komt heel wel te pas.
S. Waer wacht ick nae, dat ick hem niet aenboort gae leggen?
Ch. Hoor Syre.  S. o myn Heer!  Ch. wat is ’tgeen ghy wilt seggen.
S. ’k Heb u al lang gesocht.  Ch. Nae dat ick speuren kan,
    Soo hebt ghy ’t een of ’t aêr gedaen met d’ oude man.
S. (1165) Meent ghy het geen daer van wy flusjes ’t saemen spraecken?
    ’k Hebt daedelijck gebragt tot uytkomst van die saecken.
[p. 38]
Ch. Ter goeder trouwen doch?  S. Waerachtiglijcken jae.
Ch. Komt hier dan Syre, ick en laet daerom niet nae,
    Of mijn handts streling moet op u hooft-schedel koomen.
    (1170) Ick sal daer voor wat goets geern op u doen afstroomen.
S. Doch, dat ghy wist, hoe braef dit in mijn sinnen quam!
Ch. Maer, boogje dat het werck na wensch een uytkomst nam?
S. Neen trouwens; ’k seg het maer. Ch. Segt wat is van de saecken?
S. Aen Menedemus ging syn Clinia wijs maecken,
    (1175) Dat Bacchis is het lief van u Soon Clitipho,
    En dat hy daerom, om ’t welstaens wil haer maer soo
    Heeft meê genoomen, op dat ghy het niet soud’ mercken.
Ch. Wel, dat gingh Clinia seer aerdigjes uytwercken.
S. Ey, segt de waerheyt doch.  Ch. In allen deel segh ick
    (1180) Is dese vont seer goet.  S. Nemaer, soo redelick.
    Maer, hoort, wat meer noch in die boevery sal leggen,
    Dat hy u Dochter heeft gesien, dat sal hy seggen,
    En dat haer schoonheyt hem meer dan gemeen beviel.
    En dat hy haer seer geern nam voor syn tweede ziel.
    (1185) En dat hy socht daer van syn Bedtgenoot te maecken.
Ch. Die dochter, die daer flus in kennis quam te raecken?
S. O jae; en hy sal doen versoeck van Huwelijck.
Ch. Waerom doch? ick en sie daer van geen redens blijck.
S. Maer nu bent gy oock bot.  Ch. Het kan wel syn.  S. Daer mede
    (1190) Sal men ’t gelt vinden, ’t geen men aen de Feest bestede,
    Om de Iuweelen, ’t Bruyts gewaet. Vat ghy de zin?
Ch. Te koopen?  S. Iae ’t geheym des aenslags schuylt daer in.
Ch. Maer ick en wil aen hem geensints mijn Dochter geven,
    Noch haer verloven.  S. Niet? wat is daer aen bedreven?
Ch. (1195) Vraegt ghy het noch? aen sulck een lichtmis van een Vent?
S. Wel doet so ’t u belieft, en ghy ’t voor raetsaem kent;
    Ick socht niet dat ghy dit soud voor altijt toe laeten,
    Maer dat ghy sout alleen u selven soo gelaeten.
Ch. ’T gelaeten past my niet; ’k lijd wel dat ghy ’t werck mengt,
    (1200) Maer soo niet, dat ghy my daer in te berde brenght.
[p. 39]
    Laet my heel buyten ’t spel. Soud’ ick oyt van mijn leven,
    Verloven ’t Kindt, aen dien ick ’t niet en wilde geven?
S.  Mijn Heer en Meester, maer ick hadde sulcks gedacht.
Ch. Geensints.  S. Ick dacht dat sulcks best waer ten eynd’ gebracht.
    (1205) Op dese voet, om dat in d’aenvangh ghy voor desen
    ’T soo hoochlijck had begeert.  Ch. ’K gelooft wel, ’t kan wel wesen.
S.  Dan trouwens, Chremes, ’t scheelt my in het minste niet.
Ch. Maer ick begeer, dat ghy daer op ten hoochsten ziet,
    Dat sulcks geschiede, doch op een heel and’re wijse.
S.  (1210) Wel, mijn hert soeckt een vondt, die uwe mont sal prijse.
    Maer, Chremes, ’t geen ick u geseyt heb van dat gelt,
    ’T Geen van uw Dochter wel aen Bacchis dient getelt,
    Dat is behoorlijck nu aen haer weerom te geven.
    En ’k denck niet, dat ghy sult tot uytvlucht syn gedreven
    (1215) Van ’t seggen, wel wat gaet die saecke my doch aen?
    Wie isser die het gelt my over heeft gedaen?
    Heb ick het dan belast, dat ’t werck daer toe souw koomen,
    Dat buyten mijne wil sy wiert tot pandt genoomen?
    Maer ’t spreeckwoort heeft hier plaets; en daer mee ist beslecht.
    (1220) Dat ’t grootste recht somtijts is ’t allergrootst’ onrecht.
Ch. Met blaeuwe bloempjes sal ick my niet vergenoegen.
S.  Iae, paste ’t ander volck, het soud’ doch u niet voegen.
    Elck een meent, dat ghy syt een man seer wel gestelt,
    En die met eeren syt gekoomen aen u gelt.
Ch. (1225) Neen; ick sal liever ’t gelt van hier daer heenen dragen.
S. ’T waer beter dat u Soon dat deedt, waer ’t u behaegen.
Ch. Waerom doch?  S. Om dat men alrede op hem let,
    En het vermoeden van ’t boeleren op hem set.
Ch. Wats daer mee dan te doen? S. Om dat ’t waerschijnelijcken
    (1230) Sal syn als hy ’t haer geeft. En sulcks quansuys, sal blijcken,
    Als hy ’t haer selver geeft. ’T sal oock veel lichter val
    Dan krijgen, ’t geen ick hoop, dat ick uytwercken sal.
    En siet, daer komt hy selfs, gaet om het gelt dan heenen.
Ch. Ick sal het daed’lijck doen, en repp’ daer om mijn beenen.


[p. 40]

Vierde Bedrijf, vijfde Uytkomst.

CLITIPHO, SYRUS.

Cl. (1235) DAer is ter Werelt niet een sulcken lichte saeck’,
    Of hy wort swaer, soo men met wêer wil daer aen raeck’.
    Dit wand’len selfs, daer in geen arbeyt in kon steecken,
    Heeft my soo moed’ gemaeckt, dat ’t niet is uyt te spreecken.
    En nu heb ick geen vrees in al de werelt meer,
    (1240) Voor eenigh dingh, dan dat men my (och arme!) weer
    Sal ergens aen een kant (’k weet niet waer heenen) douwen,
    Op dat men my soo mach van mijn lief Bacchis houwen.
    Dat all’ de Godd’lijckhêen met alle ramp u slaen,
    O Syre, met u vondt, en soo een snoodt bestaen.
    (1245) Altijt verzint ghy my, o Galg-aes sulcke saecken,
    Op dat ick tot een plaeg en quelling mag geraeken;
S. Gaet, daer ghy hoort van hier; hoe weynig scheelde ’t dat
    My uwe moetwil om den hals geholpen hadt!
Cl. ’K wouw dat het waer geschiet, want het bestont in rede,
    (1250) Dewijl gy ’t hebt verdient.  S. Verdient? segt doch, waer mede?
    Voorwaer ick ben verblijt, dat ick dit bitse woort,
    Eer ick u ’t gelt gaf, ’t geen ick hebbe, heb gehoort.
Cl. Wat wilt ghy doch dat ick dan tegen u sal seggen?
    Ghy gaet de saeck so tot mijn nadeel overleggen,
    (1255) Dat ghy mijn Bacchis brengt tot my, die ick niet aen
    Mach raecken.  S. Wel, ick wil die saeck nu overslaen.
    ’K ben nu niet langer quaet. Maer Bacchis uw beminde,
    Weet ghy wel, Clitipho, waer dat ghy die sult vinde?
Cl. Tot onsent?  S. Neen.  Cl. Waer dan?  S. Sy is tot Cliniaes.
Cl. (1260) De plaeg!  S. weest maer goets moets; maekt klachten noch geraes.
    Stracks sal ’t beloofde gelt syn door uw handt genoomen,
    ’t Geen gy daer heenen brengt.  Cl. Wel waer sou dat van koomen?
[p. 41]
S. Uyt uwe Vaders beurs.  Cl. Ghy boert met my, denck ick.
S. De saeck sal ’t leeren, en dat in een oogenblick.
Cl. (1265) Wat ben ick vol gelucks! ’k segg’ dat ick u beminne,
    O Syre.  S. Maer, siet daer, uw Vaeder komt van binne.
    Siet dat ghy nergens van u selfs verwondert hout,
    Waerom dat ’t geene nu geschiet, geschieden soud’.
    Voegt u wel na de plaets, en tijts gelegentheden,
    (1270) Doet al ’t geen hy belast, weest spaersaem in uw’ reden.


Vierde Bedrijf, seste Uytkomst.

CHREMES, CLITIPHO, SYRUS.

Ch. Waer is nu Clitipho?  S. Segt, Vader ick ben hier.
Cl. Hier ben ick, Vader.  Ch. Spraeckt gy hem van ’twercks bestier?
S. Ten naesten by.  Ch. Gaet neemt dit gelt, en brengt het heenen.
S. Hoe staet gy so en kijckt gelijck een man van steen, en
    (1275) Een Houteklick? waerom neemt ghy het gelt niet aen?
Cl. Wel, levert het dan my.  S. Wilt met my herwaerts gaen;
    Terwijle sullen wy van u syn waer-genoomen,
    En syn gewacht, tot dat wy wederom uytkoomen
    Want wy en hebben daer geen lange tijt van noodt.
Ch. (1280) Daer heeft mijn Dochter nu soo moytjes in haer schoot
    Een hondert Kroonen somm’. Die schat ick nu gegeven,
    Te syn tot tot onderhout van mijne Dochters leven.*
    Maer ick maeck reeckenschap van even noch so veel
    Voor haer optoysel, en oock voor haer Bruydt schats deel;
    (1285) Moet daer by koomen noch een twalef hondert Kroonen.
    Wat al onredelijcks en onrecht komt sich toonen
    Door d’ingekroopen fleur, die soo in swang moet gaen!
    Ey lieve siet, nu moet ick alles laeten staen,
    En die my niet bestaet, moet werden uytgevonden,
    (1290) Die ’t zuur gewonnen goet van my wert toegesonden.


[p. 42]

Vierde Bedrijf, sevende Uytkomst.

MENEDEMUS, CHREMES.

M. ICk acht my verre nu ’t geluckigst’ mensch van all’
    Die inde Werelt syn, en in het aertsche Dal.
    Dewijl ick hoor, o Soon, dat ghy eens hebt gekregen
    Een sinnen-drift, die tot de deugden is genegen.
Ch. (1295) Hoe bijster mist hy ’t spoor! die heel bedroogen man;
    Hy heeft het klouwen, die den draet niet vinden kan.
M. U, Chremes, socht ick selfs om praet met u te paeren.
    Ick bid u, wilt, soo veel in u is, doch bewaeren.
    Mijn lieve Soon, myn selfs, mijn middelen en goet.
Ch. (1300) Segt, Menedeme, wat ghy wilt dat Chremes doet?
M. Een Dochter, die ghy niet wist dat noch was in ’t leven,
    Is door een wond’re vont, van daeg u weer gegeven.
Ch. Wel wat meent ghy daer meê?  M. ’k sal seggen dese souw
    Mijn Clinia wel geern begeeren tot een Vrouw.
Ch. (1305) Maer ’k bid wat voor een man zijt ghy doch? spotjer mede,
    Of wordje mal?  M. Hoe so?  Ch. Wel hebje dan alrede
    Vergeten, watter flus is tusschen ons geseyt
    Van het bedrogh, ’t welck souw op ons syn aengeleyt,
    Op dat sy door die vondt gelt van u krijgen souden?
M. (1310) O jae, dat weet ick wel, dat heb ick wel onthouden.
Ch. Daer synse nu op uyt; dats seecker en gewis.
M. Wat seght ghy, Chreme, daer? maer die tot mijnent is,
    Dat ’s Clitiphoos boel.  Ch. Maer sout ghy het wel vertrouwen,
    Dat sulcks waerachtigh is, gelooft gy ’t?  M. Iae in trouwen.
Ch. (1315) Nu seggen sy, dat hy wil trouwen, om als ick
    Mijn Iae-woort daer toe geef. Dat ghy dan dadelick
    Gelt opschiet, om al ’t geen moet op de Bruyloft loopen
    Iuweelen, kost’lijckheyt van klederen te koopen.
[p. 43]
M. Dat sal’t voorseecker syn. Dat sal men aen de Boel
    (1320) Dan geven.  Ch. Soo sal ’t gaen dat ’s haer practijquen doel.
M. Soo schepte ick, helaes! dan een vergeefs verblijden.
    Ick wil al evenwel veel liever alles lijden,
    Dan dat ick hem verlies. Maer seght my wat bescheyt
    Sal ick best geven, van het geen ghy hebt geseyt?
    (1325) Op dat hy ’t niet en merck’ en wete, dat ick mede
    Wel van de saecke weet, en hy dan sy t’onvrede?
Ch. ’T onvrede? Menedeem, ghy doet hem al te veel.
M. Laet dat soo heenen gaen. Het werck is nu ten deel
    Nu afgehaspelt, en nae mijne wensch begonnen,
    (1330) Helpt, Chreme, my dat het ten eynd’word’ afgesponnen.
Ch. Wel; segt dat gy by my geweest syt; dat wy van
    Het Huw’lijck spraeken.  M. Goed! maer segt, wat meerder dan?
Ch. Dat ick in alle dingh my wil gewilligh toone,
    Dat hy my wel aenstaet, door ’t Huw’lijck, voor een Soone.
    (1335) Seght eynd’lijck, soo ghy wilt, dat ’t daer toe is gebrocht
    Dat het geslooten is.  M. Dit was het, ’t geen ick socht.
Ch. Op dat hy t’eerder eysch’ met haer in d’Echt te leven,
    En dat ghy t’eerder mooght, het geen ghy wilt, hem geven.
M. Ick ben daertoe bereyt.  Ch. ’K verseecker u voor ’t mijn’,
    (1340) Nae ick het aenzie, ghy sult ’t spel haest moede syn.
    Maer ’t is soo ’t is, ghy sult u wijsselijcken dragen.
    En met voorsichtigheyt, soo ghy niet alle dagen,
    Maer nu en dan wat geeft.  M. Ick volgh u lesse nae.
Ch. Siet wat hy eyscht, terwijl ick nu nae binnen gae;
    (1345) ’K Sal t’huys syn t’uwen dienst.  M. Seer wel, want ick sal maken,
    Dat wat ick doen sal, ghy hebt kennisse van saecken.
Continue
[p. 44]

Vyfde Bedrijf, eerste Uytkomst.

MENEDEMUS, CHREMES.

M. HEt is de waerheydt, en het geen ick geern beken,
    Dat ick op verre nae de loost’ of gaeuwste ben:
    Maer dese mijne hulp, vermaender, en weg wyser,
    (1350) Die overtreft my soo, en die is soo veel wyser,
    Dat al het geen men tot een sot gemeenlijck seyt,
    (Stock, esel, plompaert, block; daer geen verstant in leyt)
    Op my past; maer op hem kan niet te seggen vallen.
    Want sijne Sottigheydt verwint dit all’s in allen.
Ch. (1355) Is al genoeg, o Vrouw, hout eens ten lesten op,
    Dat met bedancken ghy breeckt all’ der Goden kop,
    Om ’t vinden van uw kindt; of ghy moet ’t Oordeel vellen,
    Dat haer verstant maer is by u verstant te stellen,
    En het geloven, dat sy geene saeck verstaen,
    (1360) Ten sy dat hondert mael de weet haer wert gedaen.
    Maer ondertusschen, wat beduyt het dat mijn Soone
    Met Syrus soo vertoeft, en hier niet komt ten toone?
    Syt ghy daer? Menedeem. Segt hebt ghy uyt geleyt
    Aen Clinia, het geen dat ick u heb geseyt?
M. (1365) Van stuck tot beetje toe.  Ch. Hoe ging hy sig toen houwen?
M. Hy wierdt soo bly, als een die graeg is om te Trouwen.
Ch. Ha, ha, he, ’k lag me slap.  M. Wel, waerom lagte ghy?
Ch. ’k Denck op mijns knechten vondt van die bedriegery.
M. Iae soo.  Ch. Hy is soo erg, dat hy maeckt dat ’t gelaet,
    (1370) Des Menschen in een ploy, nae saecks vereyschen staet.
M. Segt ghy dat daerom dan, en gingt ghy daer op peynsen,
    Om dat mijn Soone sulck een blyschap quam te veynsen?
Ch. O jae ick.  M. Wel dat quam my so oock inde zin.
Ch. O Syrus, wat steeckt daer een loose Schalckheyt in!
[p. 45]
    (1375) Wat een doortrapt verstant!  M. gy sout noch meer dat seggen,
    Kondt ghy hem meer, wist ghy hoe dat de saecken leggen.
Ch. Ey lieve, watje segt?  M. Ey hoor doch toe.  Ch. Bey wat:
    Al eer ghy daer toe komt, wist ick seer geern, wat dat
    En hoe veel penningen van u syn uyt geschooten.
    (1380) Want toen ghy hebt geseyt, dat ’t Huwlijck was geslooten,
    Quam Dromo dadelijck voorseecker met die praet
    Te maecken, dat de Bruyt een kostelijck gewaet,
    Kleynnoodyen nodig heeft, en dat men moet bestellen
    Dat sy oock meysjes krijgt, op dat ghy gelt sout tellen.
M. (1385) Neen.  Ch. wel! wat segt gy neen?  M. neen seg ick:  Ch. selfs u Soon
    Die oock gantsch niet?  M. Gantsch niet. Hy stelde sig ten toon,
    Iae hy hieldt daer op aen, dat men ’t slot van de saecken,
    En dat men d’Huwlijcks dagh van desen soude maecken.
Ch. ’t Is vreemt, het geen gy segt. Mijn Syrus sey die niet?
M. (1390) Gants niet.  Ch. hoe so?  M. ’k weet niet, waerom ’t niet is geschiet.
M. Maer ick verwonder my, dat ghy die sulck een Baes bent,
    Soo gaeuw, dat ghy van all’s als op een draedt een aes kent,
    Van dit werck niet verstaet, noch toont ’t vernuften blijck
    Maer uwen Syrus heeft u Soon soo wonderlijck
    (1395) Nu nae gebootst, dat my ’t niet in mijn zin kan komen,
    Dat Bacchis ’t lief sou sijn van Clinia genomen.
Ch. Wat segje?  M. Het gekus, ’t om-armen, laet ick staen:
    Dat acht ick niet met al, dat mogt soo heenen gaen.
Ch. Wat veynsen valter meer.  M. Wat?  Ch. Wat is ’t? wilt het seggen.
M. (1400) Hoort ghy maer toe: ick sal wat anders u voor leggen.
    Weet dat hier achter ’t eynd’ mijns Huysen elders is
    Een Camer van vertreck, en van geheymenis.
    Hier wierdt een Bed gebragt; men spreyde dat met kleden.
Ch. Wat toen?  M. daer heenen is stracx Clitipho getreden.
Ch. (1405) Alleen?  M. alleen.  Ch. ick ben beducht, ick ben bevreest.
M. Flucx volgde Bacchis.  Ch. oock alleen?  M. alleen geweest.
Ch. Doen vryheydt was van haer door d’inne gang genoten,
    Soo hebben sy de deur stracks achter haer gesloten.
[p. 46]
Ch. Sach ’t Clinia?  M. Met my.  Ch. Sy is mijns Soons. ’k ben dan
    (1410) Bedorven.  M. Hoe?  Ch. ’k weet niet, hoe ick thien dagen kan
    Huys houden.  M. Wat? ben ’t ghy bekommert in u zinne?
    Dat hy sijn vrient gerieft?  Ch. O neen, maer sijn vriendinne.
M. Als het soo is.  Ch. Hoe, slaet ghy daer noch twyffel aen?
    Gelooft ghy dat een mensch sou soo sagtmoedig gaen,
    (1415) Dat hy sijn Boel soo sou toelaten voor sijn oogen!
M. Waerom niet? op dat ick te meer sou syn bedrogen
    Ha, ha, he.  Ch. Lachje m’uyt? het heeft nu sijn bescheyt
    Dat ick selfs tegen my ontsteeck in toornigheyt.
    Wat synder niet geweest een menigte van saecken
    (1420) Daer ick ’t aen mercken, en tot kennis kon geraecken.
    Waer ick geen steen afblock! wat sach ick niet? wee my
    Ellendige! maer ’ksweert haer, soo ick’t leef, dat sy
    Bevinden sullen, dat ick ’t Schellem-stuck sal wreecken.
    Want siet ick sal!  M. Bedwingt ghy u niet in sulck spreecken?
    (1425) Siet ghy niet op u selfs? o Chremes, en hebt ghy
    Geen Spiegel, daer in ghy u spieg’len kunt aen my?
Ch. Ick ben, o Menedeem in gramschap uytgelaten;
    Ick ben mijn selven niet.  M. Sult, Chremes, ghy soo praten?
    Is dat geen lelick stuck, dat ghy een ander raedt
    (1430) Kunt geven, als hy in een saeck verlegen staet,
    En daer in zyt soo wys, als waert ghy wys gebooren,
    En, soo een ongeval u selven komt te vooren,
    Ghy dan geen raedt en weet?  Ch. Wat soud’ ick doen? segt wat?
M. ’t Geen ghy seyd’, dat ick niet genoeg gedaen en hadt:
    (1435) Maeckt dat hy voel dat hy u moet voor Vader houwen;
    Maeckt, dat hy alles u sal derven toe vertrouwen,
    En alles van u eysch, versoecke van u handt:
    En dat hy geene hulp soeck aen een and’re kant,
    En u alsoo verlaet.  Ch. Ick laet hem liever varen:
    (1440) Wegh voor Sint felten heen; op dat hy mag bedaren,
    Dan dat hy, soo hy blyft, door sijne fieltery
    Maeck dat syns Vaders staet te grond’ vervallen sy.
[p. 47]
    Want, schoot ick meer gelt op, soo soud’ ick, Menedeme,
    Rechtschapen d’eggen in myn handen moeten neme.
M. (1445) Wat ongemack sult ghy niet aengaen, soo ghy niet
    In dese saecke wel en rypelijck toe siet!
    Ghy sult u moeylijckheydt en gramschap willen toonen,
    En namaels’t stuck nochtans vergeven en verschoonen,
    En dat wanneer het doch geen vriendtschap maecken kan.
Ch. (1450) Och! ghy en weet niet, wat ick ben een droevigh man?
M. Wel aen, alsoo ghy wilt. k laet u uw opset houwen.
    Maer wat ’t versoeck aen gaet, o Chremes, van het Trouwen
    Uws Dochters met mijn Soon, dat hoop ick, is geklaert,
    Ten waer ghy andersins van andre meening waert.
Ch. (1455) O neen, de Schoon-soon en de Vrienden, en de Magen
    Die staen my heel wel aen, en syn nae mijn behagen.
M. Wat sal ick seggen aen mijn Soon, dat ghy met haer
    Ten Huwlijck geven sult? Waeromme swygt ghy daer?
Ch. Ten Huwlijk? M. jae.  Ch. och!  M. wilt daer in doch sorgloos leven,
    (1460) Is ’t weynig, ’t Huwlijcx goet is ons niet aen bedreven.
Ch. Twaelfhondert Croonen die acht ick nae onsen staet
    Genoeg te syn; maer soo het u ter herten gaet,
    En wilt ghy dat ick niet en sal te gronde raecken
    Met Soon, met goet, met al, soo moet men het soo maecken,
    (1465) Soo moet de saecke syn op die manier beleydt,
    Als of het alles haer alleen was toe geseydt.
M. Wat hebt ghy daer meê voor?  Ch. hout u daerom verwondert
    En segt dat dese saeck vreemt in uw ooren dondert,
    En vraegt waerom ick ’t doe.  M. Ick weet voor seecker niet,
    (1470) Wat reden dat ghy hebt, dat dit by u geschiet.
Ch. Weet ghy dat niet? het is om ’t middel uyt te vinden,
    Om’t weeldrig hert, ’t welck niet weet wat ’twil, in te binden.
    En die Broot-dronckenschap te temmen in die vent,
    Dat hy niet weten sal waer hy sich keer of went’.
M. (1475) Wat gaet u over, vriendt, wat wilt ghy doch beginnen?
Ch. Laet my begaen, en laet my wercken nae myn sinnen.
[p. 48]
M. Ick laet u dan begaen. Hebt ghy het soo verstaen?
    Is dat uw’ meening?  Ch. Iae ’t.  M. Wel laet het dan so gaen.
Ch. Laet dan vry uwen Soon al vast gereetschap maecken,
    (1480) Tot ’t haelen van de Bruydt, dat hy by u mach raecken.
    ’K Sal Clitipho met reên, met een bits vinnigh woort
    Bejeg’nen, soo een vry geboornen toebehoort:
    Maer Syrus!  M. Wat sult gy dien doen, wat sulj’ hem leeren?
Ch. ’K sal, leef ick ’t hem so wel doen haevenen, afsmeeren,
    (1485) Roskammen, dat het hem, soo langen tijdt hy leeft,
    Noch wel gedencken sal. Die Schelm, die Fiel, die heeft
    My tot een Sot en Spot, en syn vermaeck gehouwen;
    Voorwaer, ’t geen hy my deedt, deedt hy geen Weduw-Vrouwen.


Vijfde Bedrijf, tweede Uytkomst.

CLITIPHO, MENEDEMUS, CHREMES, SYRUS.

    WEl, Menedemus, is ’t soo dat de saecke leyt,
    (1490) Dat Vader ’t Vaders hert en syn genegentheyt
    Soo haest heel van hem wierp? segt doch om welcke sonden?
    Helaes! wat Schelmstuck is soo groot in my bevonden?
    Doorgaens doet ’t jong volck sulcks.  M. Ick weet wel dat het vry
    Beswaerder valt voor u, die selfs zijt in de ly.
    (1495) Die dit soo plotselijck nu over is gekoomen;
    Maer, weet, dat ick het oock ter herten heb genoomen,
    Schoon ick geen reden weet; schoon ick niet kan verstaen,
    Dan dat ick u met hert en ziel ben toegedaen.
Cl. Ghy seyt, mijn Vader die was hier.  M. Daer, gy kunt maken,
    (1500) Dat ghy nu met hem spreeckt van uw’ en syne saken.
Ch. Wat schult legt gy op my, segt dat eens, Clitipho?
    Al dat ick heb gedaen, deedt ick op die voet, soo
    Als ick ’t geraeden vondt tot uw behoudenisse,
    En om uw’ dwaesheyts wil; nu ick daer in niet misse,
[p. 49]
    (1505) En het bemercke, dat ghy maer een loskop syt,
    En sonder achterdocht; en u op ’t hoogst verblijt,
    En daer van ’t meeste hout het geen u aen komt locken,
    En dat u herte niet tot voorsorg wert getrocken.
    ’K heb dan beraemt, dat ghy van armoed’ blijft bevrijt
    (1510) En geen opsnapper meer van mijne goed’ren zijt.
    Om dat om uwen ’t wil ick ongeraetsaem vinde,
    En ’t my niet toe en stont die saeck my t’onderwinden
    Dat ick mijn goet u liet; die ’t wel het naest toe quam,
    Soo is het, Clitipho, dat ick mijn toegangh nam
    (1515) Tot die uw’ naeste syn. Die wil ick het vertrouwen:
    Daer sal u sottigheyt staeg hare toevlucht houwen,
    Daer sult ghy vinden kost, en kled’ren onder ’t dack.
Cl. Helaes!  Ch. ’T is beter soo, dan dat die vuyle sack,
    Die Bacchis, soo ick u tot Erfgenaem gingh maecken,
    (1520) Hier Meester van souw syn, en tot ’t besit geraecken.
S. De plaeg; wat spel heb ick onwetend’ niet bereyt!
    Cl. ’K wil sterven.  Ch. Ey, leert eerst hoe men’t goet leven leyt;
    Als ghy des kundig zijt, verdriet u dan het leven,
    Gebruyckt dan sulck een praet, en wilt die Antwoort geven.
S. (1525) Heer mag ick spreken?  Ch. Spreeckt.  S. Maer veyliglijck? Ch. jae spreeckt.
S. Wat boos’ ontsinnigheyt is het die in u steeckt,
    Dat ’t geen ick heb misdaen hem springe voor de scheenen,
    En hinderlijcken sy?  Ch. Gaet Syre, ghy vry heenen;
    Moeyt u met dese saeck in ’t allerminste niet,
    (1530) Want geen beschulding is hier tegen u geschiet.
    Geen mensch is hier, die seyt dat u de saecken raecken,
    Wilt uwe toevlucht u niet tot een Autaer maecken.
    Noch soekt geen voorspraeck oock. S.Wel, wat hebt gy dan voor?
Ch. Ick seg niet dat ick my op hem of u verstoor,
    (1535) Soo is het dan geen recht, soo is het dan geen reden
    Dat ghy, om ’t geen ick doe, niet wel en syt te vreden.
S. Hy is daer deur gegaen, hy koos het Hasepadt.
    ’K had geern hem wat gevraegt. Cl. Wel, Syre, segt doch wat?
[p. 50]
S. Waer ick kost krijgen souw, en brocken in souw slocken,
    (1540) Want ’t hert is soo vervreemt, soo van ons afgetrocken
    Dat het te wonder is; want soo ick heb verstaen,
    Sult ghy tot Susters aen haer Disch ten eeten gaen.
Cl. Kan, Syre, dan de saeck soo verr’ gekoomen wesen,
    Dat my voor hongers noot oock mede staet te vresen?
S. (1545) Gunt men ons ’t leven maer, so heb ick goede moet.
Cl. Wat is het doch dat u in dese goê moedt voet?
S. Dat wy dan sullen syn seer povre schrale gasten,
    En Kermis houden vanden eersten dagh van ’t vasten.
Cl. Spot ghy met my noch in die swaricheyt van Staet
    (1550) En helpt my hier in niet in ’t minste met uw raedt?
S. Iae, daer op ben ick uyt, en deedt mijn herssens wercken,
    Dewijl u Vader sprack; en soo veel ick kan mercken,
    ’T sal daer niet ver af syn. O lieve Clitipho,
Cl. Wat is ’t dan eyndelijck?  S. Het is voorseecker soo,
    (1555) ’K geloof niet dat ghy syt de Soon van dese luyden.
Cl. Wat praet ghy, Syre,  S. Wat sal dese praet beduyden?
    Bent ghy al buyten uws breyns-huys-onsteltenis?
S. ’K sal ’t seggen wat my in de sin gekoomen is.
    Strijckt ghy het oordeel dan, en wilt het daer op vellen;
    (1560) Soo langh sy geen vermaeck in and’re konden stellen,
    In and’re bedde vrucht, de welck’ haer waerder was,
    Soo quam ’t vermaeck van u haer voor die tijdt te pas,
    En sy oog-luyckten op de losheyt van uw leven.
    Maer nu haer eygen kindt haer weder is gegeven,
    (1565) Nu men het vinden van de Dochter eens genoot,
    Neemt men een oorsaeck, dat men u ten Huys uyt stoot’.
Cl. Het schijnt de waerheyt van de saecke nae te komen.
S. Meent ghy dat dese daedt souw qualijck syn genoomen?
Cl. Neen; ick geloof het niet.  S. Let op wat anders hoor;
    (1570) In fouten spreecken meest de Moeders soonen voor,
    En bieden haer de handt, syn Vâers onredelijcken.
    Maer dat geschiet hier niet, dat kon hier geensints blijcken.
[p. 51]
Cl. "T is waer: wat sal ick nu dan doen, o Syre,  S. vraeght
    Op dat vermoeden eens, maeckt dat de saeck op daegt
    (1575) En brenght die in het licht. En is ’t niet waer, maer loogen,
    Soo sult ghy lichtelijck haer brengen tot medoogen,
    Of ghy sult weten van wat Ouders dat ghy syt.
Cl. Die raedt is goet; ’k sal doen, ’k ben door die vondt verblijt.
S. Dat is voorwaer al wel my inde sin gevallen,
    (1580) Want onse Iongelingh, als syn hoop niet met allen
    Sal te beduyden syn, sal hy de vreed’ en min
    Te beter maecken met syn Vader, na syn sin.
    Oock weet ick niet, of hy niet aen een Wijf sal raecken,
    En des genadens deur voor Syrus open maecken.
    (1585) Maer wat of dese saeck al weer beduyden magh?
    Den ouden Man kom voor de deur, en voor den dagh.
    Nae ’t werck tot noch toe staet, en ick het weet te schatten,
    Verwonder ick my dat hy my niet stracx deedt vatten.
    Ick gae nae Menedeem, die schick ick dat my sal
    (1590) Verbidden, ick vertrouw mijn grysaert niet met al.


Vyfde Bedrijf, derde Uytkomst.

SOSTRATA, CHREMES.

So. VOorwaer siet ghy niet toe, Patroon, het staet te vreesen,
    Dat onse Soon daer door in swarigheyt sal wesen.
    Daer toe verwonder ick my hooglijck, lieve man,
    Hoe dat soo sotten dingh in ’t hooft u komen kan.
Ch. (1595) Oh! sult ghy dan altijt, gelijcker wijs de Wijven
    Gemeenelijcken syn, maer een Mallote blijven
    Heb ick wel eenigh dingh, o Sostrata, gewilt,
    Daer ghy niet tegen waert, en seer om hebt bedildt?
    Maer, vraegd’ ick nu, waer in mijn misdaet sy gelegen,
    (1600) Of wat het sy ’t geen tot die daedt my magh bewegen,
[p. 52]
    Ghy wist niet, o Sotttin, waer in de reden leyt
    Dat ghy mijn tegen staet met sulck een stoutigheyt.
So. Soud’ ick ’t niet weten?  Ch. Neen, ick sal veel liever seggen,
    Dat ghy ’t heel wel weet; want ghy soudt weêr my leggen
    (1605) En lellen aen het oor, en ’t soud’ op ’t selfde slaen.
So. Ghy doet onredelijck en buyten recht daer aen,
    Dat ghy my in een saeck van sulck gewicht doet swygen.
Ch. Ick doe het niet: spreeck op: maer ghy sult niet verkrygen,
    Dat ick al evenwel daer meê niet deur en gae.
So. (1610) Soudt ghy daer deur meê gaen?  Ch. Iae trouwens; seker jae.
So. Siet ghy dan niet wat quaets ghy hier uyt komt te broeden?
    Dat hy een vond’ling is, daer van heeft hy ’t vermoeden.
Ch. Dat hy een vond’ling is? So. Och jae, o lieve man
Ch. Bekent het. So. Is ’t een saeck die my van ’t herte kan?
    (1615) Dat onse Vyanden die plaeg veel liever raecken,
    En overkomen. Soud’ ick selfs mijn Soon versaecken?
Ch. Wat vreest ghy, dat ghy niet tot allen tyden klaer
    Sout toonen, als ghy wout, dat hy u Soone waer?
So. Hoe nae, om dat ons nu een Dochter is gevonden?
Ch. (1620) Neen, maer daer meer ’t geloof sou wesen aengebonden,
    De wyl dat die manier van doen, daer ghy nae leeft.
    Oock Clitipho in all’s volgt; en volmaecktlijck heeft,
    Soo sal seer ligtelijck van u hem sijn bewesen,
    Dat hy nootsaeckelijck oock uwen Soon moet wesen.
    (1625) De wyl hy u gelijckt, gelijck als op een draet.
    Want hy en heeft geen fout ick sie in hem geen quaedt,
    Dat niet in u en is. Voorts mag ick wel verklaren,
    Dat geen, dan ghy alleen, soodaen’gen Soon kon baeren,
    Maer hy komt selfs daer uyt: hoe bars! men soude ligt
    (1630) Van die saeck Oordelen, alleen uyt sijn gesigt.


[p. 53]

Vyfde Bedrijf, vierde Uytkomst.

CLITIPHO, SOSTRATA, CHREMES.

Cl. SOo ghy, o Moeder, oyt van my hebt tijdt geweten,
    (Nae u believen, en uw wensch, u Soon geheten)
    Dat ghy vreugt saegt aen my, soo sou ick bidden, dat
    Ghy, des gedenckend’, nu met my mêe-lyden hadt;
    (1635) En ’t geen ick wensch, ghy my mijn’ Ouders doch wilt toone;
    Daer van ick ben geteelt. So. Ick bid u, lieve Soone,
    Dat ghy niet denckt, dat ghy ons vreemt zyt. Cl. Ick ben doch;
    Ick hoor by u niet t’huys. So. Och my ellendigh, och!
    Is dit, man, ’tgeen ghy sogt? Soon, dit sy u geswooren,
    (1640) Ghy sijt soo waer uyt my en dese man gebooren,
    Als ick van herten wensch, dat ghy ons over leeft.
    En wacht u, soo u hert tot my noch liefde heeft
    Dat sulck een woort van u niet meer gehoort magh wesen.
Ch. Maer ick segh u, wacht u, indien ghy my wilt vresen,
    (1645) Dat ick hier nae u niet op die manier sie gaen,
    Als ghy tot noch toe doet.  Cl. Hoe?  Ch. Wilt ghy het verstaen.
    Ghy sijt een Beuselaer, een neerstigheyts verachter,
    Een Schae-legger, slock op, een quist-gelt, Hoers opwachter,
    Gelooft dat, en met een, dat ghy by ons t’huys hoort.
Cl. (1650) In al die woorden hoor ick niet een Vaders woort.
Ch. Al waert ghy uyt mijn hooft gebooren en geschooten,
    Soo als Minerva uyt Iupyns breyn is gesprooten,
    Soo lijd’ ick, Clitipho, gantsch niet te meer daerom,
    Dat ick tot schanden, om uw’ quade daden kom.
So. (1655) Dat willen Gôon verhôen! Ch.’k Weet van geen Gôon in desen,
    Ick sal met al mijn best dit wercks uyt-voerder wesen.
    Ghy soeckt het geen ghy hebt; uw Ouders, haer en my,
    Maer dat ghy niet in u en hebt daer nae tracht ghy
[p. 54]
    Niet na, dats na mijn wil, gehoorsaem te bedaeren,
    (1660) En om het zuur gewin uw’s Vaders te bewaren.
    Foey u! met schelmery voor ’t oogh te brengen een!
    ’K schaem’ my, om deses wil, ’t gebruyck van vuyle rêen,
    Maer ghy en schaemd’ u niet ’t gebruyck van vuyle treecken.
Cl. Ah! hoe mis-haeg ick my! het is niet uyt te spreecken,
    (1665) Hoe schaem ick nu mijn selfs! en weet niet op wat voet
    Ick gaen sal, die in vreed’ ons weder leven doet.


Vijfde Bedrijf, vyfde Uytkomst.

MENEDEMUS, CHREMES, CLITIPHO, SOSTRATA.

M. VOorwaer ’k sie Chremes al te seer den Iongman quellen,
    En tegen synen soon zich gants niet reed’lijck stellen.
    Soo kom ick maecken dat sy weer in vrede treên.
    (1670) Dat is seer wel, ick sie die luy daer selfs by een.
Ch. Wel, Menedeme, segt my doch een reys de reden,
    Dat ghy de Bruyt niet haelt? en’t Huwelijcx goet besteden,
    Waerom stelt ghy ’t niet vast? So. Mijn lieve man, ey hoort;
    Gaet doch soo haestelijck niet met die saecken voort.
Cl. (1675) Ey Vader, ey wilt my vergiffenisse geven.
    M. Nu, Chreme, nu vergeeft.  Ch. Ick doe ’t niet van mijn leven,
    Soud’ ick al willens dan en wetens soo mijn goet
    Aen Bacchis lev’ren? dat komt noyt in mijn gemoet.
M. Wy sullen ’t oock in ’t minst niet, lieve Chreme lijden.
Cl. (1680) Soo mijn behoud’nis niet sal tegen uw wil strijden,
    Bid ick vergeeft het my. So. Ey nu, mijn lieve man.
M. Ey, houdt u niet so hert.  Ch. Wat sal ick seggen? dan
    Dat ick nu niet soo wel kan tot mijn oog-merck koomen,
    Gelijckerwijs als ick’t in ’t eerst’ had opgenoomen.
M. (1685) Ghy doet seer wel.  Ch. Maer dit sal maer op voorwaerd’ gaen,
    Soo hy doet, ’t geen’ ick meen’ in reden te bestaen.
[p. 55]
Cl. Gebiet maer, Vader, ’k sal gehoorsaemheyt doen blijcken.
Ch. Wel, ick begeere dan, dat ghy sult Huwelijcken.
Cl. Ey Vader.  Ch. ’K hoor niets aen.  M. Ick neemt op my; hy sal
    (1690) Het doen.  Ch. Selfs hoor ick van syn spreecken niet met al.
Cl. Ah! So. Twijfelt gy?  Ch. Niet of hy wil.  M. Hy sal het maken
    Soo ghy wilt. So. ’T is hier meê, gelijck met and’re saecken,
    Swaer in ’t begin, als men daer geen gewoont’ van heeft,
    Maer, als ervarentheyt daer van de kenniss’ geeft,
    (1695) Licht syn.  Cl. ’K sal, Vader, doen al ’t geen ghy sult begeeren;
So. Ick weet voor u, mijn Soon een fraeye Maegt met eeren;
    Daer toe ghy licht sult slaen, dat ghy haer wel bemint;
    ’t Kindt van Phanocrates, ons oude goede Vrindt.
Cl. Die Meyt met ’t rosse Hayr, en met die katte oogen,
    (1700) Die wijd-mont, Kromneus? die en heeft my noyt bewoogen.
    O Vader,  Ch. Siet doch eens hoe keurelijck is hy?
    Gelooft ghy wel dat hy tot d’Echt genegen sy?
So. ’K Weet u een and’re, Soon.  Cl. Wel aen; moet ick doch trouwen,
    Weet ick te naesten by waer van ick ’t meest souw houwen,
    (1705) En daer ick sin in heb. So. Nu prijs ick u, o Soon.
Cl. ’t Kindt van Archonides spant in mijn ziel de kroon.
So. Die staet my seer wel aen; die sal men u dan geven.
Cl. Maer Vader, op dat ick in all’s gerust mach leven,
    Volkomen vrolijck syn; soo schorter dat noch aen.
Ch. (1710) Wat?  Cl. Dat ’t geen Syrus heeft om mijnen ’t wil gedaen
    Hem oock vergeven werd’.  Ch. Ick ben daer mêe te vrede.
    Vaert wel, ghy luyden, en klapt inde handen mede.

EYNDE.

[p. 56: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

fol. *1r SELFS-QUELLER, er staat: SELFS-QELLER,
fol. **1r, r. 2 vertreck er staat: vertrerck
fol. **2r r. 1 flusjes er staat: slusjes
ibid. r. 17 sq. Menedemus, er staat: Menemus,
fol. **3r vs. 4 interpretem, er staat: enterpretem,
vs. 92 Ick er staat: In
vs. 224 Clitipho, er staat: Cliptipho,
vóór vs. 451 p. 15 er staat: 7
vs. 472 geensints er staat: geeensints
vs. 881 twyfelt er staat: twyfelft
vs. 1131 Seg niet: er staat: Segn iet:
vs. 1282 onderhout er staat: onderhont