Jacob Cats: Koningklyke herderin Aspasia. Amsterdam, 1655 (quarto-editie).
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton01716 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. π1r: frontispice]

I. CATS KONINGLYKE HERDERINNE ASPASIA BLYEYNDEND SPEL.

[fol. π1v: blanco]

[fol. A1r]

J. Cats

KONINGKLYKE

HERDERIN

ASPASIA,

BLYEYNDIG-SPEL,
Vertoont op d’ Amsterdamse Schouburg, 1655.

[Vignet: Fleuron]

t’AMSTERDAM,
______________________

By J.I. SCHIPPER, op de Keysers-gracht;
Met Previlegie voor 16. Iaren.


[fol. A1v]

Extract uyt de Privilegie.

DE Staten van Hollandt en Westvrieslandt hebben aen Ian Iacobsz. Schipper, Boekhandelaer t’Amsterdam, op zijn verzoek, geoctroyeert, en toegestaen gelijk zy octroyeren en toestaen, dat hy alleen in onze Provintie zal mogen drukken, uytgeven en verkoopen, de Wercken van de Heer I. Cats, niet die gene die alreede voor desen ghedrukt en uytgegeven zijn; maer alleen ten aensien der nieuwe Werken van de voorsz. Heer, die tot heden aen de werelt noch niet vertoont zijn, daer hy in beschrijft zijn Ouderdom, Buyten-leven, en Hof-gedachten op Zorgvliet, Huwelijcx Fuyk, Aspasia, Invallende gedachten, Doodt-Kist voor de Levendige, &c. en wat’er meer aen volght, van ’t gene nooyt in ’t licht gegaen is, en dat voor de tijdt van 16. jaren, verbiedende alle en een yeghelijk Ingezetene van deze Landen, de voorsz. Wercken binnen de voorsz. tijdt van zestien jaren, directelijk, of indirectelijk, in ’t gheheel ofte ten deele, in ’tgroot of in ’t kleyn, in eeniger tale, na te drukken, verkoopen of uyt te gheven, of elders naghedruckt in deze Provintien te brengen, verkoopen of uyt te gheven, zonder consent van den Suppliant, op de verbeurte van de nagedrukte Exemplaren en daerenboven de somme van zes hondert guldens, zo menighmael als bevonden worden contrary desen ghedaen te zijn, zo by den verkooper als drukker te verbeuren, t’appliceren als breeder by d’ originale* brieven daer af te zien is.
Gegeven in ’s Graven Hage onder Ons Groot-Zegel, den 23. Meert 1655.

                                                                            Vt. I. CATS.

                                                                    Ter Ordinantie van die selve
                                                                    HERBt. van BEAUMONT.


[fol. A2r]

INHOUT.

ASPASIA, een bevallijcke Herderin, alhoewel by verscheyde jonge Herders, van haer gelegentheyt, bemint, en ten Huwelijck versocht, is van alle soodanighe versoecken afkeerigh. Damon, een Herder, onder anderen, gants innerlijck op haer verlieft, en geen weerliefd konnende verwekken, neemt toevlucht tot een Spoockster, om door de tooverkunst tot sijn voornemen te gheraken. Van de selve wederkeerende, en sich inbeeldende door zulcke middelen tot sijn wit te komen, krijght tijdinge dat sijn beminde Aspasia, door eenighe Hoofsche Afghesanten van den Koningh Cyrus, in der haest wech ghenomen, en naer ’t Hof ghevoert was. Hy, daer over gantsch mismoedigh, verfoeyt de tooverkunst, en begeeft zich naer de Stadt, om recht te vernemen hoe ’t werk in der daed mocht wesen. Hy daer komende, verneemt dat zijn beminde aen den Koningh heel wel gheviel, ja boven alle Hoofsche Iongkvrouwen liefgetal was. ’T welck met nijdige oogen by de Persiaensche Hof-Jongkvrouwen inghesien zijnde, ramen met den anderen een bedriegelijcken aenslagh, om de Herderin in ’s Koninghs ooghen hatigh te maken, ghebruyckende daer toe niet alleen de geringe gelegentheyt van Aspasia, maer strooyden oock uyt datze niet al te suyver was: Vinden wijders oock goet, Parisates, Moeder van Cyrus, te ghebruycken, om door redenen, en middelen, als voren, den Koningh van de Herderin afkeerigh te maken. Doch alsoo eene van die Hoofsche Iongkvrouwen, uyt dien aenslagh selfs, ’t geheele bescheyt, soo het lagh, den Koning, die oock alreede door de liefde tot Aspasia te seer ingenomen was, geopenbaert had, stiert den Koningh sijn Moeder grammelijck te rugghe, haer onder andere te gemoet voerende, dat hy volle kennis van ’t gantsche werck had, zelfs door eenen van den geheymen raed: Dies Parisatis, om uyt te vinden, wie die klappey mocht wesen, en zulcx uyt de bekentenis der Iongkvrouwen niet trekken konnende, ontbiedt een Spoockster, die haer gelatende ofse tot dien eynde, een sneghen gheest zou bezweeren, ontdeckt wordt dat sy die gedaente van die geest zelfs had aengenomen, waer door sy te Hove wort uytgelachen, bespot, en door Phryx, den Hoofschen Schalcknar qualijck gehandelt. De Koningh over ’t bedrijf van die Iongkvrouwen misnoeght, stelt hem aen, of hy’er een beschaemtelijcke straffe zou willen aen doen; doch, door Aspasia versproken, vergeeft’er ’t aengestelde bedroch, mits voor sijn beminde een voetval doende. Damon, de verliefde Herder, van den Koningh treffelijck vereert* zijnde, maeckt van de noot een deucht, en keert weêr na huys, en Aspasia blijft by den Koningh, die haer met alle Heerlijckheyt, Koningin van al zijn Rijken kroont.

Het Tooneel is te Babilonien.

________________________________________


PERSONAGEN.

Damon, een Herder,
Philos, Damons vrient, mede een Herder,
Aspasia, een Herderinne,
Cyprijne, ook een Herderinne,
Phorbas, een Koolman,
Lodippe, een Spoockster,
Lepante,
Milanor,		 } Hooft-mannen,
Alexis, Vader van Aspasia,
Palemon, een bedaeght Huysman,
Aulicus, een Hovelingh,*
Eutrapel, een Ridder,
Phryx, de Schalck-nar van ’t Hof,		 Celer, een Page,
Cyrus, de Keyser,
Theon, een van ’s Keysers ontfangers,
Pancaste,
Cariclea,
Phryne,
Aegle,		 }
} 		Hoofsche Ionkvrouwen,
Parisatis, ’s Keysers Moeder,
Majombe, een tweede Spoockster,
Phaon, ’s Keysers Heraut,
Cupido, in een Vertooningh,
Eenige stomme Personagen, ’s Keysers Edel-
        lieden en Trouwanten


[fol. A2v]

Aen d’Aenschouwers.

DIe meynt dat d’Opper-macht hier boven ons geseten,
Niet kan het gants beleyt van aertsche dingen weten,
    Maer houdt dat ons bedrijf, en dit geweldigh Al,
    Maer slechts daer henen sweeft, als op een los geval;
(5) Die koom een weynich hier, men sal aen hem vertoonen,
Een krans van bloem-gewas, verkeert in hoofsche kroonen,
    Een Herders boeren-tuygh verandert in een staf,
    Die aen een slechte maeght gheheele Rijcken gaf.
Hoe kan een Herders kint, geboren aen der heyden,
(10) Die niet en heeft geleert als hare schapen weyden,
    Oyt klimmen op den top van eenich prachtich Hof,
    ’T en zy door hoogh beleyt, getogen uyt’et stof?
Als Godt beslooten heeft, yet sonders uyt te wercken,
Soo buyght’et altemael om dat te mogen stercken,
    (15) Ia gantsch de werelt kloot, wort om en om gewent,
    Op dat’et voortgangh hadt wat Godt op aerden sent.
Daer is van alle tijdt, daer is een hooger Wesen,
Wiens macht is onbepaelt, als boven al geresen,
    By niemant oyt door grondt? daer is een wonder Geest,
    (20) Oneyndigh, machtigh, wijs, en weert te zijn gevreest.
Die stuurt dit wonder Al, en wat’er sal geschieden,
En stort de menschen in, al wat hy wil gebieden,
    Die treckt een rijs om hoogh, en velt een ceder-boom,
    Die maeckt van sandt een beeck, en dempt een hollen stroom.
(25) Hy set de Princen af, en doet de werelt drillen,
En gaet dan wederom de felle baren stillen;
    Ia rechtet weder op, dat plat ter aerden lagh,
    Soo datmen over-al sijn wesen kennen mach.
Nu hoort met aendacht toe, als die hier zijt gekomen,
(30) Dit spel behoort met ernst te werden ingenomen.
    Ghy kunt hier met vermaeck, den loop des werelts sien,
    Dus vrienden, wilt het werck een gunstich oore biên.

                                                                J. Cats.
Continue
[p. 1]

J. Cats    Koninglijke Harderin,

ASPASIA,

BLY-EYNDEND-SPEL.

EERSTE BEDRYF.

DAMON, alleen uytkomende, spreeckt.

            DAer heerscht een selsaem spoock in mijn ontroerde sinnen,
            Dat my onseker maeckt, wat dat ick sal beginnen;
            Mijn ziele suysebolt, mijn gheest is op de loop,
            Mijn tochten zijn ontstelt, en woelen overhoop.
            (5) Ick alle daegh gequelt van dese bange kuren,
            Sprack lest een Herders wijf, de wijste van de buren,
            En klaeghden haer mijn noot, ten besten dat ick mocht,
            En sey, hoe dat mijn geest in my gedurigh vocht.
            Sy, na het gantsche stuck te hebben overwogen,
            (10) Heeft my wat van het volck ter zijden afghetogen,
            En sey ten lesten dus: Onnoosel Herders kint,
            Men segh u watmen wil, ick segge datje mint.
            Ick sie hoe u de geest en binne-krachten wercken,
            Ick kan het aen u pols en uw ghesichte mercken.
            (15) De tijdt heeft my gheleert, de kunst heeft my gemelt,
            Hoe dat een brandigh hert van binnen is gestelt.
            ’T is liefde datje quelt. Ick stont gelijck verslagen,
            En wat doch liefde was, begon ick haer te vragen,
            En seyde boven dat; wat is’et voor een quael,
            (20) Daer op ick nachten langh bywijlen ligh en mael?
            Het wijf dat stont en loegh, doe sy my hoorde spreken,
            En heeft met schimper jock aldus my doorgestreken.
[p. 2]
            Ghy vraeght my datje selfs, of weet of weten moet,
            Of seker weetj’et niet, soo zijtge maer een bloet.
            (25) Daer gingh ick ongetroost vast dwalen aen der heyden,
            Midts quam Aspasia haer witte kudde weyden;
            En midts ick haer vernam, soo sloegh mijn gantsche ziel,
            Soo dat ick in het gras onmachtigh nederviel.
            En hier uyt leerd’ ick eerst, wie datse mochte wesen,
            (30) Die mijn mistroostigh hert van pijne kon genesen.
            Ick stont ten lesten op, en gaf my tot de maeght,
            En heb aen haer mijn noot, en diepen anxt geklaeght.
            Eerst door gemeene praet, en in bedeckte reden,
            Doch klaerder naderhandt, en als in volle leden:
            (35) Maer sy heeft mijn gespreck behendigh afgeleyt,
            Als ofze niet en wist, wat minnen was geseyt.
            Dit heeft nu langh gheduurt, maer wat ick heb begonnen,
            Ick heb noch, naer ick merck, noch niet met al gewonnen.
            Sy blijft al even koel, maer niet voor my alleen,
            (40) Sy handelt even so, de vrijers in ’t gemeen.
            Sy heeft wat anders voor, sy wil al hooger sweven,
            Haer geest vindt vreucht noch lust in al ons buyten-leven.
            Maer janckt na Stadt en Hof, niet na een schape-stal,
            Meent dat een machtigh Vorst haer noch eens vrijen sal.
            (45) Is echter hier in ’t wout zo wel als ick geboren,
            Wat mach haer, slechte maeght, tot sulcken pracht bekoren?
            ’K docht menichmael die waen te dryven uyt’er hooft:
            Maer heeft my, wat ick zey, tot heden niet gelooft.
            En zo ick zeker wist, dat haer niet sou verveelen,
            (50) Ick gingh noch dese nacht, een aerdigh deuntjen speelen,
            En streelden na de kunst haer toegeslooten deur,
            En melden door het spel, hoe ick gedurigh treur.
            Ick heb aen seker vrient een deuntjen laten maken,
            Dat past op haer bedrijf, en haer geheele zaken.
            (55) Licht brengt’et meer te weegh, dan wat ick immer sprack.
            Wel flucx nu Damon op, het fluytjen uyt den sack,
[p. 3]
            Maer Philos dient’er by, die sal het lustigh quelen,
            En ick sal op een Fluydt, of op de moesel spelen.
            Hou Philos, zijtge t’huys, zo komt eens voor den dagh.
Phil.      (60) Hoe gaet’et, lieve Neef?    DAM.  Gelijck het eertijts plagh,
            Ick quam hier wederom om troost te mogen winnen,
            Maer sonder uw behulp en kan ick niet beginnen.
            Kom voeght u neven my, en singht dit aerdigh liet.
Hier geeft Damon ’t liedt aen Philos.
Phil.      Hoe soud’ ick dat bestaen? ick kan de wijse niet?
            (65) Maer neurt my doch een vers, ick wil tot haerder eeren,
            En sal (na dat my dunckt) het deuntje veerdigh leeren.
Dam.      Wel aen, ick wil het doen; ghy, luystert na het spel.
Hy neurt een veersjen.
Phil.      Swijgh, Herder, ’tis genoegh, ick ken het deuntjen wel.
            Geeft my het nieu gesangh, ick sal het eerstmael lesen,
            (70) En dan van stonden aen tot singen veerdigh wesen.
Hy leest het liedt.
            Wel aen, ick heb’et liet, als in mijn breyn geleyt,
            Begint, als ’t u belieft, voor my, ick stae bereyt.

Op de voys: Ha! que le ciel! est contraire à ma vie.

HOe kan een mensch na goede dagen trachten,
    Die in den geest, met eersucht is besmet?
(75) Hoe is’er rust, of ware vreucht te wachten?
    So langh sijn hert op hoogheyt is gheset?
    Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?
    Hy leeft gherust, die uwe velden bout,
            O wel geluckigh wout!

(80) Wat voor een lust, wat vreuchde kan hy rapen,
    Die met geen dienst van Princen is belast?
Die sachtjens gaet, en leyt sijn eygen schapen,
    En op geen pracht, of Hoofsche rancken past?
    Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?
    (85) Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
            O wel gheluckigh wout!

Kom siet het gras en alle boomen groeyen.
    Kom siet het vee gaen spelen op het velt.
Kom siet het kruyt, aen alle kanten groeyen,
    (90) En segh my doch, wat ghy hier tegen stelt?
    Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?
    Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
            O wel gheluckigh wout!		 Siet ghy in ’t Hof een kamer vol tapijten.
    (95) Siet ghy het leer dat kunstigh is vergult.
Ghy siet het niet, dat yeder plach te bijten,
    Oock sonder grondt en buyten sijne schult.
    Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?
    Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
            (100) O wel gheluckigh wout!

Het vlas, het zaedt, de bloemen aen der heyden,
    Het appelhout, dat op het bloeyen staet,
Het aerdigh groen, gemengelt tusschen beyden,
    Is meerder lust dan al het Hof-cieraet.
    (105) Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?
    Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
            O wel gheluckigh wout!

Wat is Musijck of diergelijcke saken?
    Wat is een Luyt, of Cyter, of een Veel?
(110) Of hoe het zy, ’k en vinde geen vermaken,
    Dan als ghy singht, en ick een deuntjen queel.
    Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?
    Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
            O wel gheluckigh wout!
[p. 4]
(115) Laet aen een Prins sijn opgepronckte tafel,
    En vult hem op met alderhande wijn,
Ick prijs een struijf, of diep-geruyte wafel.
    In versche melck en vint men geen fenijn.
    Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?
    (120) Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
            O wel gheluckigh wout!
 O vrije lucht, en onbekommert leven!
    O Hoef! O Landt! O soete buyte-vreucht!
Geen Hof en kan de ziel vernoegen geven,
    (125) Want daer en is gheen woonplaets van de deucht.
    Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?
    Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
            O wel gheluckigh wout!
    Nu, tot besluyt, O bloemtje van der heyden?
    (130) Vergeet het Hof, daer is noyt ware rust;
Komt nevens my u teere schaepjens weyden,
    Hier is vermaeck en enckel herten-lust.
    Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?
    Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
            (135) O wel geluckigh wout!

Dam.      Nu Philos, t’ is genoegh, laet ons van hier vertrecken,
            Laet haer dit nieu gedicht, als voor een lesse strecken.
            Een lesse van een vrient, die haer ten besten raet.
Phil.      Dit is een lof-gedicht voor onsen vrijen staet.
            (140) Maer laet my dit ghesangh, op dat ick’t uyt mach schrijven.
            Het sal my tot een pandt van onse vrientschap blijven.
            En ’t is een aerdigh liedt, dat my ten hooghsten dient.
Dam.      Die broot voor vrienden sluyt, en is geen ware vrient.
            Neemt daer, dat ghy begeert, maer laet’et weder keeren.
            (145) Ick moet’et onsen vrient Manalcas oock vereeren.
            Het is hem toegeseyt.    PHIL.  Het sal also geschien,
            Maer ick gae mijnes weeghs, en na de schapen sien.
Dam.      Godt spaer u langen tijdt, en wil u oock geleyden,
            En geef u hooy in stal, en klavers op de weyden,
            (150) En altijt verschen melck, en altijt vetten room,
            En midden in de nacht voor al een soeten droom.
            Siet daer een Herders wensch.    PHIL.  Noch hebje wat vergeten.
Dam.      Wat is dat voor een dingh? ick bid u doe ’t my weten.
            Segh wat’er noch ontbreeckt?    PHIL.  Een vrijster in den arm,
            (155) Dat maeckt een Herders kint by koele nachten warm.
Dam.      Ia, vrient, dat is’et al, maer ront en klaer te spreken,
            Het heeft mijn Herderin haer leven noyt geleken.
[p. 5]
            Sy wil geen rouwen praet, ick moet behendigh gaen,
            Of al mijn vrijery die waer terstont ghedaen.
Phil.      (160) Wel, Damon, weest gegroet, ick mach niet langer blyven,
            Ick moet van stonden aen de schapen elders dryven:
            Maer ghy doet evenstaegh, gelijck een vrijer plagh,
            En spraeckt wel van het Lief op ’t midden van den dagh,
            Of tot den avondt viel, ja midden in de nachten.
Dam.      (165) ’T is niet dan al te waer, soo vliegen mijn gedachten.
            Siet wat een selsaem dingh, al schijnt’et ongeval,
            Een soete dwepery is minnaers liefgetal.
            De vrijers algelijck, en wie daer immer minden,
            En weten meenighmael haer geesten niet te binden.
            (170) So maelt haer innigh breyn, dewijl het eeuwigh werckt,
            En dus verloopt de tijt, oock eer het yemandt merckt.
Phil.      Ghy geeft my weder stof, en reden om te praten:
            Maer des al niettemin, ick moet het daer by laten.
            Ick gae tot mijn bedrijf.    DAM.  Wel, als het wesen moet,
            (175) Soo weest van my bedanckt, en andermael gegroet.
Philos gaet binnen.
            Maer ginder, na my dunckt, sie ick de Nimphe komen,
            Die mijn vervoerde ziel heeft krachtigh ingenomen.
            Sy is vol diep gepeys, na ick aen haer bemerck,
            En dat is in ’t gemeen verheve sinnen werck.
            (180) Ick wil hier onder ’t loof een weynigh my versteken,
            Sy sal misschien een woort, tot haer gedachten spreecken,
            Een woort, dat mijnen geest sal dienstich mogen zijn,
            En brengen eenigh heyl aen mijn benaude pijn.
ASPASIA.
                Hoe wordt een jonge maeght bywijlen aengebeden,
            (185) Om datmen vreuchde soeckt ontrent haer teere leden;
            Hoe worts’ in tegendeel, met driften omgevoert,
            Terwijl een vierigh oogh op haer ghedurigh loert?
            Wat is’et voor een gril, die in de jonge lieden,
            De krachten van de ziel volmachtigh kan gebieden?
[p. 6]
            (190) En waerom kiest een man in sijn verdraeyt gemoet,
            Een die hem tegenstaet, en stagen oorlogh doet?
            En waerom kiest een maeght, als met geheele sinnen,
            Een die haer niet en meynt, oock niet en wil beminnen?
            En waerom hoortse niet een droef en vierigh hert,
            (195) Dat met geheele kracht tot haer gedreven wert?
            Daer zijn hier in het wout verscheyde jonge lieden,
            Die my haer echte trou, uyt liefd’ ootmoedigh bieden.
            Maer ick ben uytter aert, afkeerigh van de min,
            Veel sweeft’er om mijn hert, maer niemandt komt’er in.
            (200) Maer wat is dit geseyt? sal ick Diane slachten,
            En uyt het echte bedt gheen soete kinders wachten?
            Sal ick mijn gulle jeucht vertreuren sonder man,
            Daer Thirsis anders wil, en ick wel anders kan?
            Dit wit, dit aerdigh tuygh, is dit om niet gewassen?
            (205) En zou in desen arm niet wel een vrijer passen?
            Voor my, ick segge ja, het kroos is my soo goet,
            Als ’t of aen Galathé, of Amarillis doet.
            Maer schoon ick dit ghevoel, mijn afgekeerde sinnen,
            Door vrijen noch gevley van vrijers zijn te winnen.
            (210) Daer is, ick weet niet wat, dat my onseker hout,
            En dat mijn grilligh hert de jonge lieden schout.
            Veel Herders hier ontrent, en uyt de naeste vlecken,
            Die pogen dese borst tot hare min te trecken:
            Maer wat oyt yemandt doet, het raeckt mijn herte niet,
            (215) ’T is mis en sonder vrucht, al wat Cupido schiet.
            Dus schoon als Hylas komt ontrent mijn deure spelen,
            Of Thirsis in der nacht een deuntjen plagh te quelen;
            Ick wil gheen boere praet, ick wil geen Herders liedt,
            Al leende Pan haer selfs een nieu-gesneden riedt.
            (220) Mijn geest wil elders heen, en vry al hooger sweven,
            En dit is my gestaegh als in de Borst geschreven.
            Wat is dit voor een drift, of voor een malle pracht,
            Dat ick op hooger staet, en grooter vrijers wacht?
[p. 7]
            Ick ben een Herders kint, geboren aen der heyden,
            (225) En wat ick heb geleert, is niet dan schapen weyden;
            En des al niettemin, soo wil mijn ydel oogh,
            Gantsch boven mijn bedrijf, en uyttermaten hoogh.
            ’T is wat het wesen mach, ick kan het niet beletten;
            Ick weet mijn vluchtigh hert, op Herders niet te setten:
            (230) Het is een selsaem dingh, het is een vreemde gril,
            Dat niemant sijnen geest bestiert gelijck hy wil;
            Maer dat ick mijn gemoedt van Herders heb getogen,
            Daer ben ick door een droom noch onlangs toe bewogen,
            Niet die by nachte komt, maer als de dageraet,
            (235) Den Hemel open doet, en uyt haer kamer gaet.
            Het is van outs gelooft, dat so een nacht-gesichte,
            Is van een diep geheym, ja van een groot gewichte;
            Om dat’et voor gewis, als van den Hemel koomt,
            Het zy het dient gewenst, of dat’et dient geschroomt.
            (240) Het scheen, daer quam tot my een machtigh Prins genaken
            Terwijlen Coridon en ick te samen spraken;
            Hy nam my metter handt, en sagh my gunstigh aen,
            En stiet den Herder wech, en heet hem henen gaen.
            Ik hadt een schoone krans, van bloemtjens net geweven,
            (245) Die my een Herders kint te voren hadt gegeven,
            Die nam de Koningh wech, en seyde: ’t is genoegh,
            Eens waerje voor het vee, of voor een rouwe ploegh:
            Nu is een machtigh Vorst tot uwe min genegen,
            En siet! daer quam een Kroon my op het hooft gesegen:
            (250) Niet als een Herderin, of als een boere maeght,
            Maer als een machtigh Vorst, of Koninginne draeght.
            En siet, het schoon juweel, scheen my so wel te passen,
            Als of’et met’et hayr was uyt mijn hooft gewassen.
            En ’t was geen menschen handt, die my de Kroone gaf,
            (255) Sy quam, na dat my docht, als van den Hemel af.
            My docht daer byen oock ontrent mijn lippen vlogen,
            En leggen in den mondt, wat by haer was gesogen,
[p. 8]
            Uyt tijm en roosmareyn, uyt bloem, of rooseblat,
            Soo dat ick, sonder pijn, de soete honingh at;
            (260) Want schoon ik my bewoogh, en oock bestont te spreken,
            De byen hebben my noch echter niet gesteken;
            Sy vlogen in het veldt, en keerden uyt het groen,
            En ’t scheen alleen gedaen, om my vermaeck te doen.
            Stracks hoord’ ik daer ontrent veel hondert duysent menschen,
            (265) Die my van alle kant geluck en zegen wenschen,
            En midts t’ ontelbaer volck, met luyder kele riep,
            Ontsprongh ick uyt den droom, soo dat ick voort ontsliep.
            Ick gingh van stonden aen tot wijtberoemde luyden,
            En oock by seker wijf, dat droomen kan beduyden,
            (270) Daer wert my doen geseyt (o vreemt en selsaem dingh!)
            Als dat my over ’t hooft een Kroon en Scepter hingh,
            Ia dat my voor gewis, yets groots zou overkomen,
            Dat my door geen bedrogh zou werden afgenomen.
            Dit heeft my nu een wijl gesworven door het hooft,
            (275) En ’t schijnt dat mijn gemoedt al veel hier van gelooft.
            Of dit nu Goden zijn, of onder-aertsche spoken,
            Die dit verholen vuur, in mijn ghedachten, stoken,
            Is my noch onbekent; maer soo veel is’er van,
            Ick wil noch, Coridon, noch Damon tot een man.
            (280) Ick wil dan voor een tijt in desen sin volherden,
            Tot dat ick nader sie wat hier van sal gewerden.
            In al wat trouwen raeckt, daer moet men sachtjens gaen,
            Want die sich hier misgrijpt, die is’er qualijck aen.
Damon vertoont sich, en genaeckt Aspasia.
            Maer ginder uyt het wout, sie ick een Herder komen,
            (285) Wiens geest is over my gantsch vierigh ingenomen.
            Ick wil hier stille staen, en hooren wat hy seyt,
            Ick weet dat sijn ghemoedt door my in roosen leyt.
Dam.      Godinne van het wout, en alle groene velden,
            Die waer ick henen gae, van uwe schoonheyt melden,
            (290) Doch mijn onrustigh hert noch verre boven al.
            Ick heet u wellekom in dit gesegent dal.
[p. 9]
            Mach ick hier eenmael sien, ô troost van mijn gedachten!
            Daer op mijn dorre ziel, en al mijn sinnen wachten?
            Ick heet u wellekom, ô troost van mijn gemoet!
            (295) Die met uw oogh my streelt, en met uw mont my voet.
            Soet Nimphje, geestigh dier, ô blomtje van der heyden,
            Mocht ick beneffens u mijn teere schapen weyden.
            Ach! mocht ick in uw arm, eens leggen in het groen,
            ’K woud’ u, als Venus selfs, daer dienst en hulde doen,
            (300) Ia wou mijn gantsche kracht tot uw vermaeck besteden.
Asp.       Wel dat is wel gevrijt, en al in korte reden.
            Maer sachtjens, lieve vriendt, ’t en gaet’er niet so breet.
Dam.      Ick sweer u, lieve Nimph, ja met een dieren eet,
            Ick woud’ u dienaer zijn, en woud’et eeuwigh blyven,
            (305) Ia in mijn trouwe hert, uw zoete name schryven.
            Ick woud' al watje wenscht u koopen in de Stadt,
            Ia storten in u schoot, al wat ick immer hadt.
            Ick woud’ u, waer ick gingh, gedurigh mede leyden,
            Geen doot of ander ramp en soud’ ons konnen scheyden.
            (310) Neemt my ten lesten aen, en spreeckt het troostigh woort.
Asp.       Ick ben noch, lieve vrient, soo verre niet bekoort.
Dam.      Wel, laet my dan een reys uw rooden mondt genaken.
Asp.       Ghy sult’et al te grof, en my te grimmigh maken.
Dam.      Wel is’er dan geen troost voor mijn benaude borst,
            (315) Die naer uw gunst alleen, en uw genade dorst?
            Staet my een kusjen toe.    ASP.  Waer gaen uw losse sinnen?
            Bedaert u toch, mijn vrient; men kust geen Velt-Godinnen.
            Men viert die maer alleen met reuck en offer-werck,
            Of op een hoogen throon, of in een schoone Kerck.
            (320) Leert beter, rouwe gast, uw dienst en plichten weten.
            Denckt aen den ouden tijdt, die niet en dient vergeten;
            En wat eens overlangh Actëon overquam,
            Doe hy in dit geval te grooten vryheyt nam.
Dam.      Ey segh eens, geestigh dier, veel soeter om te minnen,
            (325) Als of men Pales mind’, of al de Veldt-Godinnen.
[p. 10]
            Ey waerom spantj’ uw geest soo krachtich tegen my,
            Die ’t al aen u bemint, tot aen uw slaverny?
            Heb ick hier in het dorp mijn leven oyt gevochten,
            Hoewel het menighmael de rouwe gasten sochten?
            (330) En ben ick niet so stil en van soo koelen bloet,
            Gelijck ons ouden vrient Alphesibeus doet?
            Kan ick niet, na de kunst, een aerdich deuntjen spelen?
            Kan ick niet op een riet, of op een moesel quelen?
            Ben ick niet so gesint, en wel soo rap te voet,
            (335) Gelijck de Boxvoet Pan, of uwe Thyrsis doet?
            En wat de schoonheyt raeckt, ick moet’et u verklaren,
            Ick heb my gister noch gespiegelt in de baren.
            Iuyst als het niet en woey, en seker ick bevont,
            Dat mijn gelaet niet slecht, maer hups en geestigh stont.
            (340) Ey! segh, wat schorter dan, wat is aen my te laken,
            Dat ghy my niet en wilt uw vrient en dienaer maken?
            Dat ghy my dus verstoot, en niet eens letten wilt,
            Hoe veel een geestigh quant van onse mop verschilt?
Asp.       De reden van mijn doen en kan ick niet versinnen.
            (345) U kan ik onderdies, ô Herder! niet beminnen.
            Ick weet, ghy hebt verstant, so wel als yemant doet,
            Ick vind’ u heus in tael, en in gheselschap soet.
            Dat ghy beleefder zijt als and’ren, is gebleken,
            En weet, gelijck het dient, een vrijster aen te spreken:
            (350) Maer echter, lieve maet, ick voel voor u geen min,
            Geen plaets of eenigh heyl in mijn verdraeyden sin.
            Godt geve watje doet, het kan my niet bekoren,
            Ick ben, na dat my dunckt, voor Herders niet gebooren.
            Ick ben niet voor een dorp, dus, sooje my gelooft,
            (355) Laet my voor die ick ben, en rust uw deusigh hooft.
Dam.      O wat een droevigh woordt, en wat een harde reden!
            Het treckt my door het breyn, ja, door de gantsche leden.
            Waer heb ick dit verdient, dat ghy soo vinnigh spreeckt,
            En met een stuur gelaet mijn lust en herte breeckt?
[p. 11]
            (360) Ick doe u wat ick kan, met hert en gantsche sinnen,
            Noch heb ick evenwel op u niet konnen winnen.
            Mijn geest is nimmer stil, waer dat ick henen gae,
            En echter krijgh ick niet, het langh-gewenschte jae.
            Waer dat ick eensaem ben, daer gae ick overdencken,
            (365) Hoe ick yet vinden sal, dat ick u mochte schencken.
            Al wat de Lente geeft, al wat de Somer draeght,
            Al wat de Winter sendt, ’t is voor u, schoone maeght.
            Soo haest de Mey genaeckt, ick gae terstont verkiesen,
            Een koytjen voor een musch, gebreyt van groene biesen.
            (370) Ick lette waer een vinck, of waer een putter broet,
            En schenck u dan een nest, een pandt van mijn gemoet.
            Soo haest de gulde Son is hooger opgeresen,
            En dat’er eenigh freuyt van boomen is te lesen,
            Of dat’er oyt een roos is vroeger alsse plach,
            (375) Ick maeck dat ick’er krijgh soo veerdich als ick mach.
            En als ontrent den herfst de vroege druyven rijpen,
            Ick weet’er metter vaert een trosjen uyt te grijpen,
            En ’t wort u toegebracht, eer dat’er eenich man,
            Een vrucht van desen aert, om gelt bekomen kan:
            (380) En schoon de Winter raest, ick laet my noyt verdrieten,
            Een vogel op het ijs, of in de snee te schieten.
            In ’t kort, is ’t heet of kout, de velden dor of groen,
            Ick weet gedurich yet om u vermaeck te doen.
            Maer noch en baet’et niet. Eylaes! uw koele sinnen,
            (385) En zijn door soet gevley, of gaven niet te winnen.
            Wat ick u segh of doe, ghy blijft gelijckje waert,
            Dies klaegh ick wel te recht van uwen harden aert.
            Wel mach ick dan, eylaes! van u geen troost verwerven,
            Soo moet ick voor gewis, in korte dagen, sterven.
            (390) Ick sal voor uw gesicht verdwijnen als de snee,
            Tot leet en groot verdriet van al mijn welich vee.
            Maer schoon ick nederdael tot in de nare kusten,
            Daer Caron stierman is, en al de zielen rusten,
[p. 12]
            Daer noyt geen ster en is, geen Maen of Sonne-schijn,
            (395) Noch zultje nimmermeer van my ontslagen zijn.
            Want mach’er oyt een geest, na dit ellendich leven,
            Eens komen uyt’et graf, en op der aerden sweven,
            Soo wil ick evenstaegh u woelen om het lijf,
            U geven over-al een droevich tijt-verdrijf,
            (400) U blasen in het oor, u trecken by de vlechten,
            Daer mede ghy de jeucht met minne keunt bevechten;
            U stooren in den slaep, u quellen in den droom,
            Oock daer ghy ruste soeckt ontrent een groenen boom.
            In ’t holste van den nacht, als alle minnaers slapen,
            (405) Of loon van trouwe min by haer geselschap rapen;
            Dan sal mijn bleecken geest u snorren om den kop,
            Tot u het grillich breyn sal draeyen als een top.
            En als ghy roept om hulp, dan zal ick stracks verdwijnen,
            Maer op een oogenblick u wederom verschijnen.
            (410) Dus waer ghy eensaem zijt, in bos of eenich dal,
            Weet dat ick evenstaegh u sinnen plagen sal.
            Mach ick terwijl ick leef, geen troost van u genieten,
            Soo hout’et voor gewis, mijn doot sal u verdrieten.
            Mijn lijveloose geest sal u een straffe zijn,
            (415) Om dat mijn jonge ziel moest quelen in de pijn.
Asp.       Wat mooghje, rechten bloet, al vreemde kuren dryven?
            Gewis, al watje seght, is klap van oude wyven.
            De mensch, die eens het lijf hier in den grave liet,
            En vint men naderhandt hier in de werelt niet.
            (420) Sijn tijdt is dan geweest, hy kan geen menschen quellen,
            Hy vaert ten Hemel op, of onder in de hellen.
            Hy keert noyt weder hier, waer hy oock wesen mach.
            De boom blijft daerse valt, of alsse neder lach.
            Ghy zijt een hups gesel, en weet oock gauwe treken,
            (425) Een vrijster (weest gerust) en kan u niet ontbreken.
            Gaet treedt maer in het werck, gelijck een vrijer plach,
            Ghy sult haest zijn verselt, misschien oock desen dach.
[p. 13]
Dam.      Hoe soud’ ick op een dagh u geestigh beeldt vergeten!
            Ick sage van de wolf my liever hier verbeten.
            (430) En oock mijn beste schaep, eer met soo lossen sin,
            Te laten in mijn hert, een nieu bedachte min.
            Soo langh de koele wint, sal op der aerden waeyen,
            Soo langh den seven-ster sal om den Hemel draeyen,
            Soo langh de klare Son sal geven haren schijn,
            (435) Soo langh, ô frisse blom! sal Damon uwe zijn.
Asp.       Wel, Herder, ’t is genoegh, ick weet dat myne schapen,
            Die ginder aen den bergh, of in de laeghte slapen,
            Haest dienen t’huys geleyt; ghy, siet den avont valt,
            En seker, na my dunckt, het is genoech gemalt.
            (440) Ghy, gaet dan uwes weeghs, ’t is tijt van hier te scheyden.
Dam.      Princesse, weest gerust, ick sal u gaen geleyden,
            Ter plaetse daerje wilt.    ASP.  Neen, dat en wil ick niet,
            Maer danck u evenwel dat ghy my gunste biet.
            Doch gaet, ’t is mijn bevel.    DAM.  Het sal dan so geschieden:
            (445) Maer Nimphje, laet ons doen ghelijck de heusche lieden,
            Een kusje sonder meer.    ASP.  Ick segge, weest gerust,
            Ick heb mijn leven langh geen Herder noch gekust.
Dam.      Ey laet my dan alleen aen u een kusjen geven,
            Het sal my zijn een salf voor mijn verdrietigh leven.
Aspasia weygert.
            (450) Wel, soo ick niet en mach ghenaken uwen mont,
            Uw’ handt is my genoeg.    ASP.  Ghy maeckt’et al te bont.
            Gaet wech, of ik vertrek.    DAM.  Uw woorden zijn geboden.
            Ick acht u schoonste maeght, meer dan de grootste Goden,
            En t’wijl ghy dit bevel aen Damon hebt gedaen,
            (455) Soo kust hy noch de grondt, daer op ghy hebt gestaen:
            Maer lieve, noch een woort, hoort doch uw dienaer spreken.
Asp.       Hey Damon, ’t is genoegh, het zijn uw oude treken.
            Ick speure watje soeckt, ick ken uw rancken wel,
            Ghy pooght na tijt-verdrijf, en soeckt maer enckel spel.
Dam.      (460) Princesse van het wout, van duysent uytgelesen,
            Voorwaer ick sal voortaen niet meer uw vrijer wesen,
[p. 14]
            Nadien het u mishaeght, en mits uw hoogen moet,
            Siet op een ander wit, als hier een vrijster doet.
            Ick sal het laten gaen, wil yemandt u verhoogen,
            (465) Laet ick maer zijn uw vriendt, ick sal noyt vorder pogen,
            Maer blijven als ick ben.    ASP.  Hoe! wat is dit geseyt,
            Een vrijer of een vrient, is daer in onderscheyt?
Dam.      Ia trouwen, soete Maeght, ick zal ’t, belief ’t u, seggen,
            Een vrijer sal de grondt dus van sijn zaken leggen,
            (470) Hy pooght door trouwen dienst, daer hy ’t verstant op wet,
            Te krijgen metter tijdt, ghemeenschap in het bedt.
            Een vriendt gaet anders toe, en wil maer liefde dragen,
            En haer, dien hy bemint, in alle dingh behagen;
            Ia dienen waer hy kan, en daer op staet hy stil,
            (475) Siet daer een ander werck, als dat een vrijer wil.
            Al dat een vriendt bedrijft, dat heeft gesette palen,
            En over heusse gunst en wil hy nimmer dwalen.
            Sijn kus heeft geen gevolch, geen dieper oogh-gemerck,
            Maer eyndicht even selfs in dat eenvoudich werck.
            (480) En met een woort geseyt, hy doet gelijck een broeder,
            Sijn broeder liefde toont, of als een teere moeder,
            Haer dochter somtijts kust, wanneer sy van haer scheyt,
            Of als s’ een aerdigh kint bywijlen soetjens vleyt.
            Princess’ op dese voet wil ick mijn saken stellen,
            (485) Om zo uw geest niet meer, door mijn gevry te quellen.
            Ick wil uw broeder zijn, of wel uw trouwe vrient,
            Ghedoocht op desen grondt van my te zijn gedient.
Asp.       Voor my, ick spreke ront, het zijn ongure menschen,
            Die niet een grooten hoop van goede vrienden wenschen.
            (490) Men heeft die noyt te veel.    DAM.  Ey laet dan heden toe,
            Dat ick met u voortaen als met een suster doe.
Asp.       Ick ken uw vromen aert, oock wil ick u betrouwen,
            Dat ghy met reynen geest sult heusche vrientschap houwen.
            Ghy doet dan als een vriendt, en set doch uyt uw sin,
            (495) De rancken van de jeucht, en grillen van de min.
[p. 15]
            Voor al tot dertel jock, en toont u niet genegen,
            Maer heus en recht beset, gelijck als vrienden plegen;
            En als ghy van my scheyt, of anders my begroet,
            En raeckt my anders niet dan als een moeder doet,
            (500) Of als een broeder plach; maer vorder yet te poogen,
            En sal mijn suyverheyt van niemandt oyt gedoogen.
            Uw gunst moet eerbaer zijn, in wil en in der daet,
            Dus wacht u nu voortaen van dertel ongelaet.
            Indien ghy nu belooft, dat ghy dit na sult komen,
            (505) Soo wortje my tot vriendt op heden aengenomen.
            Geeft my daer op uw hant.    DAM.  Wel, dat’et zuyver zy;
            Ontfanght dan, tot bewijs, een heuschen kus van my,
            Soo als het ons betaemt.
Hy kust vry wat anders als broederlijck, haer wat langh vast houdende.
                                                  ASP.  Is dat nu zuyver kussen?
            My dunckt ghy gaet te werck gelijck de kriele mussen;
            (510) Neen, vriendt, dat schaf ick af, ’t en is geen broeders soen,
            Het schijnt ghy trecke-beckt, gelijck de duyven doen.
            Nu heeft die vrientschap uyt; ghy bleeft niet in de palen,
            Daer over mijn verlof, geen macht en gaf te dwalen.
Dam.      Genade, soete maeght, het was myn eerste reys,
            (515) Ick wil het beter doen, en na den rechten eys.
Asp.       Neen, lincker, ’t is genoegh, ghy kunt geen vrientschap vieren,
            Dat spel dient niet gepleeght ontrent de jonge dieren.
Dam.      Maer segh my doch een reys, wat quaet is u geschiet?
            Een rooden mont ghekust, verliest haer blosjen niet.
            (520) Ick neem, tot meerder blijck, de byen tot ghetuygen,
            Die, uyt een frisse roos, haer was en honigh suygen;
            En ’t schaet de bloemtjens niet, haer glans blijft even schoon.
Asp.       Het geen ghy vrientschap heet, dat acht ick niet een boon;
            Ghy hebt’et al verbrot met uw doortrapte grepen,
            (525) Ick ben door uw bedrijf, nu fijn ghenoegh geslepen,
            Mijn beckj’ is niet soo geel ghelijck het eertijts plagh,
            Doen ick uw slim beleyt al siende niet en sagh.
            Siet, die my eens bedrieght, al bidt hy menighwerven,
            Ia wil, gelijck het schijnt, uyt liefde voor my sterven;
[p. 16]
            (530) Ick geef hem geen gheloof, dat speeltjen heeft gedaen,
            Hy mach wel stille zijn, en ghy mooght elders gaen.        Binnen.
Dam.      Ach! ’t is nu al verkerft, wat sal ick nu beginnen?
            Voorwaer ick ben te plomp een aerdigh dier te minnen.
            Ick had een moy begin, een goede grondt, gheleyt,
            (535) En my was herten-lust, en soete vreucht bereyt.
            Hadt ick maer sacht gegaen, gelijck ick hadt begonnen,
            Daer was geen twijffel aen, de vrijster was ghewonnen;
            Mijn liefde was vermomt, met vrientschaps heuschen schijn,
            Daer op kreegh ick een kus, hoe kon’et beter zijn?
            (540) Ach! plompert, als ick ben, ick bleef met groot verlangen,
            Ick bleef haer aen de mont, en aen de lippen hangen,
            En doen was ’t al verbrot; siet, hoe te grooten spoet;
            Noyt aen een jongh gesel, noyt yemandt voordeel doet.
            Maer segh eens, brandich hert, wie zou dit anders maken?
            (545) Kan yemant killich zijn, als hem de leden blaken?
            Kan een die dorstich is, te midden in den wijn,
            Sich houden van het vocht, en sonder drincken zijn?
            Voor my, ick segge neen. Mijn ziel wert aengedreven,
            Mijn herte lagh en joegh, om haer een kus te geven;
            (550) En als ick hadt verlof, kon ick, in sulcken staet,
            De langh gebede kus bepalen na de maet?
            Kond’ ick mijn heeten lust, mijn sinnen wederhouwen,
            Doen zy haer soeten mont, mijn lippen wou betrouwen?
            Neen, neen, verdwaelde ziel, die macht en hadje niet,
            (555) En daerom treur ick nu, en smelt in mijn verdriet.
            De vrijster is gegaen, met gramschap aengesteken,
            Vermits ick van den wegh te verre was geweken,
            Door al te gullen kus: ick brack het nieu verbondt,
            Dat tusschen haer en my nu als verzegelt stont.
            (560) Wat is de liefd’ een tocht? wat ongewoone krachten,
            Beroeren onsen geest, en dwingen ons gedachten?
            Al had Diana selfs ontrent de maeght ghestaen,
            Noch had ick, ick beken’t, my evenwel ontgaen.
[p. 17]
            O dwaesheyt van de mensch! en onbedachte streken,
            (565) Om soo een korte vreucht sijn welvaert af te breken,
            En al sijn herten-wensch. Ach! daer is nu geen raet,
            Het schijnt dat my de ziel uyt desen boesem gaet.
            Maer wat is dit geseyt, sal ick gedurich klagen?
            En ken ick niet een mensch, die ick om raedt kan vragen?
            (570) My dunckt ick weet een vriendt, die my in dit geval,
            Of troost, of sachter druck, of uytkomst geven sal.
            Maer na dat ick bemerck, hier komt hy juyst getreden,
            Hy boot aen my sijn hulp, noch niet seer langh geleden.
            ’T is Philos, mijn gebuur, een wonder rap gesel,
            (575) Die hups en geestigh is ontrent het minne-spel.
PHILOS.
              Wel vrijer, weest gegroet.    DAM.  Veel goets moet u gebeuren,
Phil.      Wel hoe dus, oude vriendt, wat doet u eensaem treuren?
            Is ’t noch al om de geen, die ghy soo bijster prijst?
Dam.      Och ja, om haer die my noyt eer of gunst bewijst.
            (580) Och wist ick nu een mensch, die my eens kon ontdecken,
            Waer door ick tot myn gunst haer sinnen mochte trecken.
            Ick wou hem vrientschap doen, en eeren als een Godt.
Phil.      Hoe Damon, is’et ernst, of is’et enckel spot?
Dam.      Spot, Harder? Neen gewis, ick heb voor lange dagen,
            (585) By na mijn eygen ziel de vrijster opgedragen;
            Want al wat uyt de lucht, of Son of Mane quam,
            Was dat ick my tot hulp, en haer tot dienste nam;
            Maer ’t heeft my niet gebaet. Sy heeft my al geweygert,
            En is tot felder haet ghedurigh opgesteygert:
            (590) En schoon sy hart geperst bywijlen yet ontfingh,
            Het was haer enckel spot, en als een nietigh dingh.
            Ick had op desen dagh een soeten treck begonnen,
            Maer stracx al weder niet, al weder niet gewonnen.
            Hoe seer ick my bedwangh, mijn aenslagh is gemist,
            (595) En ick heb sonder vrucht, mijn tijdt hier in gequist.
[p. 18]
            Ick heb mijn heeten brandt, met vrientschap willen decken,
            Op dat ick metter tijdt haer so tot my zou trecken:
            Maer al mijn loose vont, die is te niet gegaen,
            De liefde doet haer werck, en hanght geen mom-tuyg aen.
            (600) Hy wil geen guychel-spel, hy kan geen dingen veynsen,
            Het leyt hem in den mont, al wat de sinnen peynsen.
            Dus is’et my ghemist, dies ben ick sonder raet,
            Soo dat mijn bange ziel haer eygen leven haet.
Phil.      Tot troost, mijn weerde vrient, om hier eens uyt te komen,
            (605) U dient een beter vont tot uw behulp genomen.
            Kont ghy door soet gelaet niet winnen hare gunst,
            Soo gaet tot helsch gespoock, en tot de swarte kunst.
            Ick heb’et noch een reys voor desen u gheraden,
            Als ick u lestmael sagh met droefheyt overladen,
            (610) Maer ghy verstiet’et al, wat ick of yemandt riedt,
            En die geen raedt en volght, die smoort in sijn verdriet.
Dam.      Maer waer is doch een mensch in al het Landt te krijgen,
            Die troost of bate weet voor mijn ellendigh hijgen?
            Men hout’et voor gewis, dat in het gantsche Landt,
            (615) Geen baet te vinden is, voor heeten minne-brandt,
            Als by haer diese werckt. Geen dranck of groene kruyden,
            Verstrekken noyt tot hulp aen siecke jonge luyden,
            Indien haer sieckte sproot uyt onbeveynsde min.
Phil.      Daer valt ghy wederom in u verkeerden sin.
            (620) Ick segge dat de kunst een vrijster kan bewegen,
            En maken in den geest tot die haer soeckt ghenegen;
            Ia drijven uyt de ziel verdriet en ongeval,
            En sooj’et niet en weet, hoort wat ick seggen sal.
            Daer is een eunjer-wijf in dit gewest te vinden,
            (625) Dat geeft, gelijck het schijnt, gheboden aen de winden,
            En regels aen de lucht, en aen de klare Maen,
            En doet, als met een woort, de sterren ondergaen.
            Sy jaeght, wanneerse wil, de vissen uyt de stroomen,
            Het kooren van het veldt, de freuyten van de boomen.
[p. 19]
            (630) Sy maeckt een groote storm, en onweêr op de zee,
            Soo dat’er niet een schip mach duren op de ree.
            Sy doet het gantsche wout, en al de rotzen drillen.
            Sy kan den rassen loop, en al de beecken stillen.
            Sy toomd’ oock aen de Leeuw sijn ongetoomden muyl,
            (635) En roept de koude slangh uyt haren diepen kuyl.
            Sy doet door al het landt de nare geesten draven,
            En dwinght, wanneerse wil, de dooden uyt de graven.
            Sy jaeght den donder uyt, en drijft een machtich schip,
            Of in een grousaem diep, of op een hoogen klip.
            (640) Sy weet oock boven al verscheyde minne-streken,
            En kan oock, daerse wil, een killich hert ontsteken.
            Ia weet al wederom te koelen desen brandt,
            En ’t wort also gelooft door al het naeste landt.
Dam.      O! wou nu eenich mensch my desen heuvel wijsen,
            (645) Ick wou hem boven al mijn leve dagen prijsen;
            Des wat ick bidden mach, doet ghy het, lieve vrient,
            En leyt my tot den bergh, of elders daer het dient.
Phil.      Moest ick niet in het dorp, en dat den naesten morgen,
            Veel dingen tot den bouw, die noodich zijn, besorgen,
            (650) Ick was’er toe bereyt.    DAM.  Indien het wesen mach,
            Soo stelt u saken uyt, en gunt my desen dach.
Phil.      Ick moet noch heden selfs mijn schapen gaen verdrijven,
            De kud is wonder groot, sy mach niet langer blijven,
            Ontrent den schralen bergh, daer sy op heden weyt.
Dam.      (655) Wat schade kan het zijn, soo ghy wat langer beyt?
Phil.      Wel, als ick immers moet, so wil ick ronder spreken,
            En seggen open uyt, wat dat’er mach ghebreken;
            Hoort Damon wat’er schort, ick heb nu groot belet,
            Cyprijne, lieve maet, die heeft my dagh gheset.
            (660) Cyprijne, sooje weet, de schoonste van de maeghden,
            Die oyt aen Herders oogh, door soet gelaet, behaeghden,
            Die heeft my plaets geset, in seker lustich dal,
            Daer ick haer, met vermaeck, van liefde spreken sal.
[p. 20]
            Daer ick, indien het luckt, van haer gebloosde wangen,
            (665) Sal meer als eenen kus tot mijnen troost ontfangen.
            En wie het niet en weet, ghy weet’et, lieve vrient,
            Dat soo een goeden kans my niet versuymt en dient.
Dam.      Wel, Philos, is het stuck op zulcken wijs gelegen,
            En hanght u over ’t hooft die langh verwachten segen,
            (670) Soo neemt uw kanse waer, gebruyckt dat hoogh geluck,
            En stelt u bange ziel ten lesten buyten druck.
            Ick gae dan daer ick kan, en sal geheele dagen,
            Of aen het naeste dorp, of in de Steden vragen,
            Waer sich het wijf onthoudt, die vrijers heelen kan.
Phil.      (675) Wel doet niet als een kint, maer als een deftich man.
            Wat u voor oogen komt, en wilt u niet ontsetten,
            Maer pooght in rechten ernst op alle dingh te letten;
            En als ghy weder keert, soo laet my doch verstaen,
            Wat ghy begonnen hebt, en hoe het is gegaen.
Dam.      (680) Vaert wel, geminde vriendt, ick sal het stuck beginnen,
            Ick wensch u goeden dagh, en een geluckigh minnen,
            Soo hebje dat ick soeck.
Damon gaet binnen.
Phil.                                          Wel, Herder, zijt gegroet,
            Godt sendt u veel gelucks en nimmer tegenspoet.
            Is ’t niet een wonder stuck! Hoe gaen des werelts saken?
            (685) D’een pooght na hoogh bedrijf, en weet’er* toe te raken.
            Een ander wat hy doet, die worstelt met de noot,
            En leeft in stage sorgh tot aen de bleecke doot.
            Ick ben een slecht gesel, en heb maer weynigh schapen,
            Noch ga ick evenwel met blijde sinnen slapen.
            (690) De vrijsters van het wout, die zijn op my gesint,
            En was niet sonder troost, waer ick oyt heb gemint.
            Want oock Cyprijne selfs, de schoonste van den Lande,
            Die geeft my menighmael een kus ten minne-pande.
            Een kus vol Nectar selfs, en enckel hoonighraet,
            (695) Die my tot aen het merch, en in de ziele gaet.
            Maer Damon, onse vriendt, een geest die weet te leven,
            Die grooter kud’ als ick gedurigh heeft gedreven,
[p. 21]
            Die vrijt maer sijns gelijck, en echter vanght hy niet,
            Dies leeft de goede man in eyndeloos verdriet.
            (700) Hy streckt nu sijn gemoedt tot aen de nare spoken,
            Om in een killich hert een vuur te mogen stoken.
            Siet wat de liefde doet, en hoe een brandich hert,
            Door tochten van de jeucht, door lust betoovert wert.
            O! ’t is een hoogh geluck als jonge luyden paren,
            (705) Met onbedwongen wil, en in haer groene jaren,
            En niet door helsch gespoock, of grillich toover-kruyt.
            O Goden! mach het zijn, gunt my een vrije Bruyt.        Binnen.

Continue

HET TWEEDE BEDRYF.

DAMON.

            ACh! was’er yemandt nu, die my eens wilde toonen,
            Waer ick behoor te gaen, ick wou mijn leytsman loonen.
            (710) Want ick ben hier verdwaelt, maer ginder is een mensch,
            Die sal, op mijn versoeck, wel seggen dat ick wensch.
            Ey segh my, lieve vriendt, waer dat ick hier ga dolen?
PHORBAS     Koolman.
              Het lant, daer ghy hier zijt, daer graeftmen zwarte kolen,
            De beste vrucht die ’t heeft, en dat ’s mijn daeglijcx werck.
            (715) Let, Ionglingh, waerje gaet, en neemt op alles merck:
            ’T is hier een schralen hoeck, en niet als dorre gronden,
            Daer wert noch lustigh kruyt, noch boom, noch bloem gevonden,
            En jonckheyt soeckt vermaeck, dus keert doch, lieve vrient,
            Hier is geen soet bejach, dat uwe jaren dient.
Dam.      (720) Men heeft my doen verstaen, dat zich in dese velden,
            Een deftigh wijf onthoudt, dat yeder weet te melden,
            Wie hem gheworden sal, tot man of echte vrou,
            Ick wensch dat eenich mensch my tot haer leyden wou.
Phorb.    Ia, steeckt u dese wesp, wel aen ick wil u helpen,
            (725) En wou, indien ick kon, uw’ droeve wonden stelpen.
            Gaet klopt aen genen bergh, die heet men Gogh-Magogh,
            Daer woont een nare-kol, maer hoedt u voor bedrogh.
[p. 22]
            Siet vry dit Landtschap aen, het schijnt gelijck te treuren,
            En nimmer sagh ick vreucht ontrent haer swarte deuren.
            (730) Daer is, gelijck het schijnt, een woon-huys voor de doot.
            Geen Hoenders op de werf, gheen Eenden in de sloot.
            Daer kan geen jonge maeght een aerdich kransje weven,
            Om tot een minne-pandt haer vrient te mogen geven.
            Daer is geen blom-gewas, geen groen, of aerdich kruyt,
            (735) Daer is geen frisse roos, die aen der heyden spruyt.
            Daer kan geen dorstich mensch een peer of appel krijgen,
            Schoon hem de moede borst, en al de leden hijgen.
            Daer is geen boom ontrent, daer is geen edel fruyt,
            Daer is geen nachtegael die in de boomen fluyt.
            (740) Men hoort’er niet een mees, of ander vogel singen,
            Men siet’er niet een ree, ontrent de klippen, springen.
            De raef, het leelijck dier, dat sit alleen en krast,
            Ter plaetse daer het mosch, op dorre rotzen, wast.
            Men siet de fleder-muys, en wonder vreemde dieren,
            (745) Ontrent haer dorren bergh, en om haer gevel swieren,
            Tot in haer kamer toe; en uyt een diepe kuyl,
            Daer hoort men evenstaegh de stemme van een uyl.
            Haer toegangh is geront, niet met gehouwe steenen,
            Maer ’t is een vreemt verwelf van dorre mensche beenen,
            (750) Geschakelt over een; siet daer een vreemt gebou,
            Waer van oock Roelandt selfs de schrick bevangen zou.
            Hier siet men vuyl gebroet van alderhande slangen,
            Of swieren door het huys, of aen de muren hangen.
            Een dick gebuyckte pad, en aller padden moer,
            (755) Die kruypt ontrent het wijf, te midden op de vloer.
            Hier zijn geraemten by van hondert doode beesten,
            Van kinders noyt gebaert, van lyven sonder geesten.
            Sy streelt een swarte kat, die vier-ooght in der nacht,
            Waer door al wie haer siet, een schrick wort aengebracht.
            (760) Haer setel is een rif, gantsch selsaem aen te schouwen,
            Want noyt en sagh’er mensch so vreemden maecksel bouwen.
[p. 23]
            In ’t korte waer men komt, men siet’er vuyl gebroet,
            Dat sy met groot vermaeck oock aen haer tafel voet.
            Hier sit de nare Kol, gantsch besich om te stoken,
            (765) En met een vreemt gelol haer minne-gif te koken;
            Een pot die swarten damp doet rijsen uyt de lucht,
            Is machtigh om een heldt te dryven op de vlucht.
            Haer lijf is enckel vel, haer oogen diep gesoncken,
            En uyt haer hollen mondt daer vliegen heete voncken.
            (770) Een hayr gelijck een peck, dat sweeft haer om den kop,
            En waer een krinckel is, daer sit een adder op.
            Siet daer het recht gelaet van dieje wilt besoecken;
            Ghy vont noyt soo een spoock, al laesje duysent boecken.
            Ghy daerom let’er op, eer ghy het stuck begint.
Dam.      (775) Wie doet’er selsaem werck, als die van herten mint?
            Schoon dat ick heden oock moest dalen in der hellen,
            Ick zou’er evenwel met yver henen snellen,
            Al sat Alecto selfs op midden van de baen,
            Ick wil, ick sal, ick moet, ick moet’er henen gaen.
Phorb.    (780) Wel vriendt, zijt ghy bequaem al dit te konnen dragen?
            Ick waeg’er toe mijn schaer, wilt ghy uw laken wagen;
            Siet, daer is Gogh-Magogh, als ’t immers wesen moet,
            Gaet, stoot daer op de deur, of klopt’er met de voet,
            Het slot sal open gaen.    DAM.  Ick danck u, lieve macker,
            (785) Ick sie het naer gebou, dat maeckt mijn sinnen wacker,
            En ga daer ick vol moedt, mijn wit bepogen sal.             Binnen.
Phorb..    Gaet, siet dat u niet naeckt een meerder ongeval.        Binnen.
Damon komt weer uyt, en klopt aen ’t Hol.
Dam.      Gaet open, Gogh-Magogh. Ick hoore niemandt spreken,
            Het schijnt dat al het spoock nu elders is geweken.
            (790) Gaet open, Gogh-Magogh. Ick hoore niet een mensch.
            En echter moet ick sien, dat ick van herten wensch.
            Gaet open, Gogh-Magogh. Wat sal hier doch gebeuren!
            Of is’et al bedroch, en niet als slechte leuren?
            Siet als men drymael klopt, en niemant in en laet,
            (795) Dan is’er niet te doen, als datmen weder gaet.
[p. 24]
            Vaert wel dan, Gogh-Magogh; maer hoe! ik wort bedrogen,
Hier wort de gordijn bewogen, en onder half open, datmen siet hoe’t Hol met Lodippe, wort vertoont.
            Of dit ongalijck hol dat wort geheel bewogen.
            Wat sie ick? swarten damp. Wat hoor ick? hees geschal;
            Dies ben ick graegh te sien, wat hier verschijnen sal.
            (800) O! wat een dicke smoock komt uyt’et hol geresen,
            Sou dit oock wel de mont van Aethna mogen wesen?
            Of van den afgrondt selfs? of van het helsche vier?
            En is dit oock een mensch, of wel een grousaem dier?
            Een monster of een spoock, of nicker uytter hellen?
            (805) Ick voele tot het merch mijn innigh hert ontstellen.
            Ick beef van enckel schrick. Wat dient’er nu gedaen?
            Verkies ick nu de vlucht, of sal ick blijven staen?
            Ick vluchten? Ben ick niet vrywillich hier gekomen?
            Al wie recht spoken wil, en moet geen nickers schromen.
            (810) Schep moedt, flauhertich mensch; ick moet wat nader gaen.
            Dat ick langh heb gesocht, dient nu te zijn gedaen.
            Wat sie ick! spouwtse roock? ’T en kan geen mensche wesen;
            Want van so naren spoock, en heeftmen noyt gelesen.
            Ey wat een vreemt bejach, wat duycker maeck ick hier?
            (815) Sy spout geen roock alleen, maer spouwt oock enckel vier.
            Wie sou hier sonder schrick, wie sou hier binnen komen?
            My dunckt dat hier de doodt haer woonplaets heeft genomen.
            Want ’t is hier enckel rif, waer ick mijn oogen slae,
            En ’t is vol swarten damp al waer ick heenen gae.
            (820) Ach! moet op dese wijs een vrijster*zijn gewonnen,
            Soo waer’et, na my dunckt, al beter niet begonnen.
            Maer wat is dit geseyt? Hoe! Damon, wordje geck,
            Gaet in, al sou de droes u vatten by den neck.
            Doet nu wat u betaemt; wilt ghy een vrijer heten,
            (825) En heeft den bleecken anxt u hert zo licht beseten?
            Ba! stae gelijck een man, en hoort eens wat’er wanght,
            Ghy hebt, na dese plaets, te bijster seer verlanght.
            Doet dat de tijdt vereyscht, en stelt u om te spreken,
            En seght aen dese Kol, al wat u mach ontbreken.
[p. 25]
            (830) ’Tsa sa, daer gaet’et aen; maer wat een selsaem wijf,
            Eylaes! het killigh sweet, dat druypt my van het lijf.
            Als ick haer maer en sie, ’t is seker niet geraden,
            Noch meer van dit ghespoock op mijn gemoedt te laden.
            Te rugge soo ick kan. Maer stil, ô lieve! stil,
            (835) My dunckt dat sy my wenckt, en tot my spreken wil.
LODIPPE.
              Wat soeckt ghy, jongelingh? Wat is van uwe saken?
            Wat mach een Herders kint hier onder willen maken?
            Hebt ghy uw beurs gemist, door dieft of ongeval?
            En wilje zijn bewust, wie dat uw dingen stal?
            (840) Of wilje schoon gewas in korten tijdt bederven?
            Of wilje dat de vrucht sal op den acker sterven?
            Of wilje dat geen melck sal komen uyt den stal?
            Of wilje dat geen room oyt suyvel worden sal?
            Of wilje vorder gaen, en groote wonders brouwen,
            (845) En spellen, naelden, hayr, ja bloote messen spouwen?
            Of wilje dat’er bloedt sal rijsen uyt den gront,
            Daer heden edel nat, en suyver water stont?
            Of wilje voor een wolf gaen huylen achter lande,
            En brengen alle wildt, en alle vee te schande?
            (850) Of wilj’ uw Vader selfs, met al uw naeste bloet,
            Gaen senden na het Rijck, daer yeder blyven moet?
            Of wilje bijster haest, of met geswinde pennen,
            Tot op den uytterkant van lucht en aerde rennen?
            Of wilje nieuwen most, doen halen uyt’et landt,
            (855) Alwaer een heete son gelijck een oven brandt?
            Of wilje grooten storm verwecken op de baren,
            So dat’er niet een schip is machtich uyt te varen?
            Of wilje dat’er vuur sal dalen uyt de lucht,
            En dat een machtigh heyr voor weynigh vollick vlucht?
            (860) Of wilje tot u reys bequame winden koopen,
            Ghebonden na de kunst in ses of seven knoopen?
[p. 26]
            Of wilj’ een snellen berck, of ander machtigh schip,
            Doen sincken in de zee, of jagen op een klip?
            Of wilje zo terstondt, op dese plaets geseten,
            (865) Wat man of vrouwe doet, of waer zy zijn, nu weten?
            Of wilje met bescheyt, hier in een spiegel sien,
            Wie u ter rechter tijdt sal echte trouwe biên?
            Of wilj’ onsichtbaer gaen, om lust te mogen plegen,
            Daer man of jonge vrou in ’t duyster is gelegen?
            (870) Of wilje door de kunst onwondbaer zijn gemaeckt,
            Soo datje noyt en bloedt, schoon u een kogel raeckt?
            Of wilje door de kunst, een stege vrijster trecken,
            En in een koel ghemoedt, een heeten brant verwecken?
            Kom, segh eens watje soeckt, en hoort dan na mijn raet,
            (875) Ghy sult in korte sien, hoe ver de kunste gaet.
Dam.      Wat duycker doe ick nu? sal ick hier langer blyven?
            My dunckt, dat my de schrick de leden doet verstyven.
            Nu, Damon, schep een moedt, en spreeck haer moedigh aen,
            Treet nader als een man, de schrick sal wel vergaen.
            (880) Princesse van de nacht, en van de rappe schimmen,
            Die uyt den swarten poel, hier op der aerden klimmen:
            Door wien het aertrijck loeyt, den Hemel open* breeckt,
            Als ghy met volle mont uw nare rijmen spreeckt;
            Die met een mosselschelp kont zeylen op de baren,
            (885) Daer noyt een deftich schip is machtich op te varen,
            Die met een beesem-stock kont rijden in de lucht,
            Daer noyt een vogel quam met sijn geswinde vlucht.
            Tot u kom ick om hulp; ick wil, door quade saken,
            My geensins hoogh geducht, of Prins of Koningh maken.
            (890) Ick wil niet sonder schip, gaen zeylen over zee,
            Ick wil geen spoker zijn ontrent het jonge vee,
            Ick wil niet schoot-vry gaen om wonders uyt te rechten,
            Ick ben van sachter aert, ick soecke niet te vechten.
            Ick wil de naeste Stadt,* en min het gantsche landt,
            (895) Niet trecken in verschil, of vinnigh onverstant.
[p. 27]
            Ick wil niet door vergif, en min door nare woorden,
            Mijn vader hinder doen, of naeste vrienden moorden,
            Noch oock geen machtich Vorst, maer dat ick heden wou,
            En oock van herten wensch, dat is een echte vrou;
            (900) Een vrijster mijns gelijck, gheboren aen der heyden,
            Die even so als ick haer schapen weet te leyden,
            Buyght die maer door de kunst, tot mijn genegen sin,
            Ick hebse langen tijt ghedragen trouwe min;
            Maer ’t heeft my niet gebaet, dies wallight my het leven,
            (905) En ick en kan my noyt tot rechte rust begeven.
            Ick soeck dan troost aen u, dies sooje wat vermeucht,
            Versacht den harden aert van hare stege jeucht.
            En soo uw diep vernuft dan kan te wege brengen,
            Dat wy uyt rechte min ons vee te samen mengen,
            (910) Soo wacht uyt mijner handt voor u het beste lam,
            Dat oyt uyt Herders stal op Princen tafel quam.
            Soo wacht van mijner handt een kleet van wolle laken,
            Soo schoon als oyt Princes haer leven dede maken;
            Soo wacht noch tot besluyt een penningh boven dat,
            (915) Die ick van Coridon, en hy van Tyrsis hadt.
            Een stuck van grooten naem, dat al in oude dagen,
            Door seker machtigh Vorst in Persen is gheslagen.
            Niet van geringe stof, maer van gesuyvert gout,
            Men schat’et, naer ick hoor, wel duysent jaren out.
Lodip.    (920) Ick weet hun alle raedt, die oyt een maeght beminden,
            Kom stel u na de kunst, ghy sult u wel bevinden.
            Maer eer op dit verzoeck yet vruchtbaers kan geschiên,
            Soo laet my vooren af dien ouden penninck sien.
            Die sal een goet begin, die sal gelijck het leven,
            (925) Die sal gelijck het merch aen al den handel geven.
            Het gout van duysent jaer, dat is van groote kracht.
            Niet een van onse kunst, die daer op niet en acht.
Dam.      Wel kan dan oock het gelt ontrent de spoken gelden?
Lodip.    Soo is ’t dat onse kunst, en al haer boecken melden.
[p. 28]
            (930) Het gelt geld’ over-al, het gelt is wonder-kruyt.
Dam.      Soo moet’er dan, och arm! mijn ouden penningh uyt.
            Vaert wel, ô weerde pandt! dat ick so plach te sparen,
            En dat ick, soo ick mocht, noch langer wou bewaren.
            Maer des al niettemin, geen gout en is so root,
            (935) Het moet, het moet’er uyt, ontrent de minne-noot.
            Wel aen dan, neemt’et gelt, maer laet’et seker wesen,
            Dat ghy door uwe kunst, mijn smerten sult genesen.
            Dat ick mijn wensch verkrijg.    LOD.  En twijffelt daer niet aan.
            Indien het diep geheym behoorlijck wert gedaen.
Dam.      (940) Dat sal gewis geschiên, ick sal het gaen besorgen,
            Soo ras de dageraet ontsluyt den rooden morgen,
            En ick wil besich zijn, met al mijn gantsche kracht,
            Tot dat’et gantsche werck behoorlijck wert volbracht.
Lodip.    In ’t holste van den nacht, wanneer de lieden droomen,
            (945) Soo geeft u in der haest ontrent de zoute stroomen,
            En keert uw leden om, tot drymael achter een,
            En eer ghy vorder gaet, ontbloot uw lincker been.
            Komt dan, in desen standt, tot aen de zee getreden,
            En wascht daer in den vloet tot drymael uwe leden,
            (950) En gaet dan weder op, maer eer ghy nedersit,
            Gooyt honich in de zee, en seght ten lesten dit:
            Dat ick my drymael wasch, dat is om u, Vriendinne,
            Wort soeter alsje plagh, en gunt my weder-minne.
            Terstont, na dit gespreck, soo neemt my dese salf,
            (955) Daer in versoden is een ongheboren Kalf,
            Dry Slangen uyt den Nijl, en seven vale Padden,
            Die onder desen bergh, haer wooningh eertijts hadden.
            Dan noch een Mane-kint, dat noyt geen licht en sagh,
            Maer in de moeder sterf, en in het duyster lagh.
            (960) Hier boven noch het breyn van negen grauwe meeuwen,
            Die op den middernacht, hier aen den oever schreeuwen.
            Een once slecken bloet, en van een swarte slangh,
            In eenen pot gekoockt wel seven uuren langh.
[p. 29]
            En hier by dient het sogh van seven fleder-muysen,
            (965) Eer datse na de maendt met haren nest verhuysen.
            Doopt hier in swarte wol, bestrijckt u lincker voet,
            En seght dan wederom, als ghy het drymael doet:
            Dat ick my drymael salf, dat is om u Vriendinne,
            Wort sachter alsje waert, en jont my weder-minne.
            (970) Als dit is uytgewracht, soo keert u van de strant,
            En geeft u tot een bergh daer boomen zijn geplant,
            Gaet pluckt daer myrte-lof, en vlecht dry groene kroonen,
            Die ghy een Herders kint met eeren mooght vertoonen.
            Geeft dan tot driemael toe aen yeder eenen kus,
            (975) En gooytse van den bergh, en seght ten lesten dus:
            Dat ick my drymael kroon, dat is om u, Vriendinne,
            Wort groender alsje plagh, en wast in soete minne.
            De nacht-dienst is gedaen, verlaet het eensaem wout,
            Gaet naer u huys, en stoockt een lustigh vuur van hout.
            (980) En als ghy desen uyl den kop hebt afghewrongen,
            Soo doopt dan in het bloedt dry versche slange tongen,
            Dry schubben van een pad’, en dit versworen been,
            Dit ravens hert, en stoockt het in een pot by een.
            Steeckt voorts drie toortsen aen van maeghde-was gegoten,
            (985) Maer treckt voor u een perck, en houdt u daer besloten;
            Set voorts uw keersen uyt tot aen den uytterkant,
            En maeckt dat yeder licht in volle stralen brant.
            Gaet spout dan drymael oost, en drymael in het noorden,
            En vult alsoo de lucht, met ongemeene woorden,
            (990) En drymael in de lucht, ontsluyt dan uwen mont,
            En roept ten lesten dus, soo luy ghy roepen kont:
            Luchtheerscher, Duyster-vorst, Wintmaker, Sinne-spoocker,
            Hoog-vlieger, Tuymel-geest, Vierspouwer, Minnestoocker,
            Ieucht-locker, Dondervrient, Nacht-koning, Werelt-schrick,
            (995) Kol-rijder, Toover-Godt, Gras-duyvel, Albeschick,
            Tien duysent konstenaer, die in de lichte winden,
            Die in den blixem selfs, en donder u laet vinden;
[p. 30]
            Wiens onbepaelde macht meer trouwe knechten heeft,
            Als hy die boven woont en in der hooghte sweeft.
            (1000) Kom neemt dit offer aen, een offer mijner handen,
            Daer in tot uwer eer ghewijde dingen branden,
            Al saken vol gheheym, die niet een mensch en kent,
            Als die tot uwen dienst voor desen is ghewent.
            Versacht een harde maeght, die niemandt wil beminnen,
            (1005) Maer haers gelijck veracht, en neyght tot my haer sinnen.
            Een nieuwen offer zal ick off’ren tot uw danck,
            En dat by jaren om, mijn leven dagen langk.
            Soo haest ghy, naer behoor, dit dicht hebt uytgesproken,
            Sult ghy de kamer vol zien krielen van de spoocken,
            (1010) Een nare burgery uyt ’t onder-aertsche rijck,
            Die vis, noch vee, noch worm, noch vogel is ghelijck.
            Ghy sult, gelijck een os, het aertrijck hooren loeyen,
            En sien gelijck als haft de lichte schimmen groeyen.
            Ghy sult van alle kant vernemen groot ghetier,
            (1015) En menigh vreemt ghespoock, en menigh selsaem dier.
            Eerst sal daer op de baen Pyraghmon komen treden,
            Met draken om den kop, en slangen om de leden;
            Hem sal een stage vlam ontspringen uyt den mont,
            Als of het eeuwigh vuur in hem versegelt stont.
            (1020) Ghy sult dan Schilla sien met vijftien honden bassen,
            Die hem als spruyten uyt het lichaem zijn gewassen;
            Een wonder selsaem spoock, en wel de felste gheest,
            Die Minos weynigh acht, en Pluto niet en vreest.
            Albador wapperkaeck sal flotsich na hem stappen,
            (1025) En als een water-hondt sijn ooren t’samen klappen,
            En rasen om het perck, en maken vreemt gebaer,
            Als of’er duysent man ontrent de kamer waer.
            Flux sulje Brontes sien, die met sijn felle klauwen,
            Sal woeden als een Beir, en als de katten mauwen,
            (1030) En vullen al het wout, met wonder hol gheschreeuw,
            Gelijck een felle wolf, of als een wreeden leeuw.
[p. 31]
            Waer toe het al geseyt? Daer sullen vreemde dingen,
            U komen voor het oogh, en om de leden springen.
            Maer ghy, hoe dat’et gaet, staet als een dapper man,
            (1035) Daer is geen vinnigh spoock, dat u yet deeren kan.
            Doch als de swarten hoop ten lesten sal verdwijnen,
            Dan sal’er op de zael een schoone vrouw verschijnen,
            En nevens haer een kint. Het wijf sal Venus zijn,
            De jongen haren soon, de grondt van uwe pijn.
            (1040) Terstont sal achter haer een Harderinne komen,
            Die binnen uw gemoedt haer woon-plaets heeft genomen.
            Maer sy en is’et niet, ’t is maer een ydel beelt,
            Dat in de schrale lucht, en om u sinnen speelt.
            Dus schoon het u belacht, en wilt het niet genaken,
            (1045) En boven alle dingh, en wilt’et nimmer raken.
            Want biet ghy’t eens den mondt, of uwe rechter hant,
            Ghy sult uw leden sien als in een vollen brant.
            U breyn sal grilligh sijn, u sinnen sullen doolen,
            U wangen afgherecht als waren’t swarte koolen.
            (1050) U lippen soo gestelt, ghelijck als enckel pick,
            U geesten uyt’et lijf ghetogen van de schrick.
            De schim die u ghenaeckt, zal maer aen u vertoonen.
            Dat sy, die ghy bemint, uw liefde wil beloonen,
            Dat sy nu sachter is, en ’teenemael bereyt,
            (1055) Te doen daer ghy in ernst soo dick hebt om ghevleyt.
            Ghy daerom, wat’er komt, en wat’er mach ghebeuren,
            Al schijnt’et dat’et huys en al de muren scheuren,
            En wijckt noyt uyt het perck, daer in zijt ghy bewaert,
            Hoe seer Pyraghmon gloeyt, hoe fel ook Schilla baert.
            (1060) Doch of geen spoock misschien sich quam aen u vertoonen,
            De Goden, lieve vriendt, die willen u verschoonen,
            Weest des niet ongerust, maer houdt u wel ghesint,
            Sy wort u haest vertoont, die ghy van herten mint.
            Als nu de swarte pot heeft lange tijt ghesoden,
            (1065) En dat het vreemt ghespuys is uyt het huys ghevloden,
[p. 32]
            Soo maeckt u tot den heert, en neemt het selsaem kruyt,
            En perster met geweldt den lesten druppel uyt.
            Bewaert het dierbaer nat, de keest van hooge saken,
            Dat kan een killigh hert tot u ghenegen maken:
            (1070) En soomen dat ghebruyckt, ghelijck ick segghen sal,
            Het maeckt een jongh ghesel de vrijsters liefghetal.
Dam. sich omkerende en als alleensprekende.
                Maer wat een vreemt gheral! wie kan het al onthouwen?
            En waer toe is’et nut ontrent de jonge vrouwen?
            Voorwaer ’t is my een walgh, want ’t is maer enckel waen,
            (1075) En waer ick uyt’et hol, ick liet’et onghedaen.
            Wel, groote nacht-Godin, dit zijn my vreemde saken,
            Dies sta ick gantsch verstelt, onseker wat te maken,
            Den raedt, die ghy my gheeft, die vind’ ick wonder swaer,
            Ick wou dat myn ghemoedt hier van ontslagen waer.
Lodip.    (1080) Hoe, rechte pimpel-mees, wilt ghy een vrijer wesen,
            En voor ons hooge kunst, ghelijck een blohart, vreesen?
            Bloet, set u aen den heert, ghy zijt geen vrijster waert,
            Waer voor een Heldt die lieft, sijn leven niet en spaert,
            Gheen heir van nikkers vreest, om hare gunst te winnen,
            (1085) Hebt ghy zo weynigh moedt, soo set’et uyt u sinnen.
            En drijft ghelijckje plaght, uw goore bocken weêr,
            My spijt dat ick u raed, of eenigh middel leer.
Dam.      Met oorlof, nacht-Godin, en wilt my niet verachten,
            Een machtigh vuur dat heerst ghestadigh mijn gedachten,
            (1090) Oock heb ick daer het dient een stout en moedigh hert,
            Dat door geen bite-bau in anxt ghetogen wert.
            Ghelooft’et, sooje wilt, ’t en sal my niet verschricken,
            Al viel ick in de doot, of in haer swarte stricken;
            Al moest ick even selfs tot in den afgrondt gaen,
            (1095) Maer al dit groot beslagh en staet my geensins aen.
            Ick wou dat ghy my spraeckt, hoe dat ick sal ghenesen,
            En hoe mijn woesten brandt, sal stil en matigh wesen,
            Of dragen met geduldt, verdriet en ongeval,
            En hoe ick met ghemack de vrijster krijgen sal.
[p. 33]
Lodip.    (1100) Ia vriendt, vereyschje dat, ick kan u gheest verstellen,
            Dat u gheen dertel vuur en sal na desen quellen.
            Ick weet yet dat het volck voor allen brandt beschut,
            Het maeckt soo koelen bloedt, als water uyt de put.
            Ick sal in korten tijdt u leden soo verkoelen,
            (1105) Dat ghy door al het lijf gheen brandt en sult gevoelen,
            Ia niet eens weten sult u gantsche levens tijt,
            Of ghy een jongelingh, of wel een meysje zijt.
Dam.      Wel, wat is dit geseyt? Hoe! woudje my ontmannen,
            Dat komt my selsaem voor, ick sagh u liever bannen.
            (1110) Ghy weet wel wat ick soeck, dies helpt my swarte Kol,
            Of anders ga ick heen, uyt dit onlustich hol.
Lodip.    Ghy wout, na dat ick hoor, een nieuwe liefde maken,
            Die soo als larykoeck, of honigh soude smaken.
            Ghy wout een matich vuur, een onverdroote min,
            (1115) Ghetempert na de maet, en na uw eygen sin;
            O slecht hooft! alsje zijt, en onbedreve jongen,
            Ghy soeckt dat niet en is, en doet verkeerde sprongen;
            Gaet brenght eens aen den dagh een liefde sonder pijn,
            De liefde soo gestelt, en sal geen liefde zijn.
            (1120) Liefde is een* dranckje, vriendt, ghemaeckt van honighraten,
            Daer dient voor alle dingh geen peper uyt ghelaten,
            Sy wil een vinnigh kruyt, dat op de tonge bijt,
            Siet dat’s van outs geweest, en blijft voor alletijt.
            Prent dit in uw gemoedt, ghy die begeert te minnen,
            (1125) Of anders wilt het werck u leven niet beginnen.
            Het is een vaste wet, en nut te zijn gevat,
            Gheen vuur dat niet en brandt, geen water sonder nat.
            Wel zijt ghy aen den dans, ghy moet nu wacker springen,
            Ghy moet’er dieper in, of uwe tochten dwingen.
            (1130) Kiest d’een of d’ander wegh, daer is geen ander raet,
            Noyt had’er yemandt lief, en hielt de middelmaet.
Dam.      Voorseker dese Kol weet wonder veel te seggen,
            En even datse seyt, is niet te wederleggen.
[p. 34]
            Sy toont aen haer ghespreck, of oock aen haer gebaer,
            (1135) Of sy een Philosoof, of grooten Doctor waer.
Dam.      Maer doe ick uwen raedt, sal ick de vrijster hebben?
Lodip.    Soo seker als men windt besluyt in spinnewebben.
            Sy sal aen u verknocht, en vast ghebonden zijn,
            En ghy van brandt verlost, en buyten alle pijn.
Dam.      (1140) Wel mach ick daer op staen?    LOD.  Wilt ghy het niet geloven,
            Ghy sult uw eygen selfs van alle troost berooven.
            Hoe! soudt ghy twijffel slaen aen ons vermaerde kunst,
            Soo vielje buyten hoop, en aller spoocken gunst.
            Ick swere by den geest in dese klip verholen,
            (1145) Soo ghy maer gaet te werck gelijck ick heb bevolen,
            Ghy hebt de vrijster wech, soo seker ofj’et saeght,
            Dus stelt u vry gerust, het wildt is al ghejaeght.
Dam.      Wel geeft my dan verlof, dat ick van hier mach scheyen,
            Soo wil ick tot het werck mijn saken gaen bereyen.
            (1150) Ick ben doch gantsch belust, om haest te mogen sien,
            Wat uwe kunst vermach, en wat’er sal geschiên.
Lodip.    Wel gaet, maer sooj’et spit niet wilt in d’assche wenden,
            Het laken en het lam laet dat niet haest te senden,
            Het sal u voordeel doen.    DAM.  Daer toe ben ick bereyt,
            (1155) En wil voorseker doen ghelijck’er is geseyt.
            Maer tot besluyt van als sal ick u vorder spreken,
            Als my van uwe kunst sal naerder zijn gebleken,
            En daer op ga ick heen, ’t is langh ghenoegh gepraet.
Lodip.    Wel let wel op u stuck, en doet na mijnen raet.
Dam.      (1160) Maer eer ick vorder ga, dien ick wel eerst te weten,
            Of ick van al het werck oock niet en heb vergeten.
            Want soo ick niet en doe, gelijck het wijf gebiet,
            Soo is mijn groote kost, en al het spel te niet.
            Wat staet my dan te doen, ick moet’et eens verhalen:
            (1165) Ick moet eerst van de strandt, en in het water dalen;
            Ick moet de vingers slaen ontrent mijn slincker-been,
            Ick moet dan ommegaen tot drymael achter een.
[p. 35]
            Ick moet dan in de zee my drymael over wassen,
            Ick moet dan op de stroom, op vloet en ebbe passen.
            (1170) Ick moet, ick moet, ick moet, ick moet, ick moet, ick moet,
            Eylaes ick ben het quijt! wat ben ick voor een bloedt?
            Maer neen, ick kom’er op, ick moet dry gladde slangen,
            En seven padden noch uyt hare kuylen vangen.
            Ick moet een mane-kint, dat nimmer lucht en sagh,
            (1175) Gaen vinden in der nacht, en brengen aen den dagh.
            Ick moet een trage pad’, een blinden uyl gebruycken,
            Ick moet reyn maeghde-was, ick moet een nuchter kuycken,
            Ick moet een grauwe meeuw, ick moet een adders quijl,
            Dan koocken onder een, en dat een lange wijl.
            (1180) Ick moet, al weder niet, eylaes! het is vervlogen,
            Al hadt ick ’t wel gevat, en krachtigh inghesogen.
            O fy! dat ick soo los en soo vergetigh ben,
            En dat ick van de kunst geen rechte grondt en ken.
            Maer wie kan al ’t gespoock, en al de snorre-pijpen,
            (1185) En al dit vreemt gelol in sijn gemoedt begrijpen,
            En prenten in den gheest, en hechten in het breyn?
            Eylaes! mijn ziele dwaelt, mijn kop is al te kleyn.
            Hier sta ick nu van spijt, als buyten my ghetogen,
            De kunst is op de loop, de woorden wech gevlogen.
            (1190) Ick weet van al den hoop maer hier en daer een stuck,
            Dat is een los ghebouw, en deerlijck ongeluck.
            Want blijf ick in het werck, of in de woorden steken,
            De gheest sal my ghewis den kop aen stucken breken,
            En sleepen in een poel, daer niet als vuur en vloeyt,
            (1195) En daer het water blaeckt, en al den oever gloeyt.
            Ick wil dan weder na de nare spoockster keeren,
            Ick moet dat naer-ghelol, mijn lesse, beter leeren,
            En drukken in het breyn, mijn gelt is wech, maer hoe,
            Het ga my soo het mach, ick moet’er weêr na toe.
            (1200) Gaet open, Gogh-Magogh. Wat sal’er nu gebeuren?
            My dunckt ick hoor gheluyt ontrent de nare deuren.
[p. 36]
            Gaet open, Gogh-Magogh. Geen dier of menschen tael.
            Gaet open, Gogh-Magogh. Dit is de derde mael.
            O wat een bange schrick komt daer mijn herte tegen!
            (1205) Ick voel, na dat my dunckt, de gantsche rots bewegen;
            Mijn hooft dat suysebolt, en ick en weet niet wat,
            Ick worde wederom van nieuwe schrick ghevat;
            ’T is tijt, ’t is meer als tijt, ’t is tijt van hier te loopen,
            Of ick sal met verdriet mijn gecke daedt bekoopen.
            (1210) Vaer wel, ô spoock-Goddin! en ghy, ô Gogh-Magogh!
            U kunst is naer bejach, uw wesen helsch bedroch.
            Maer wat is’t dat ick voel, wat mach hier achter slepen?
Achteraen sijn rock is een brief met een koorde vast ghemaakt.
            Siet, wat een selsaem werck! wat onbekende grepen;
            Wat duycker mach’et zijn? Ey siet hier is een brief;
            (1215) Maer die en komt voor al niet van mijn soete lief.
Hy opent den brief.
            Wie sagh oyt soo een schrift van al sijn gantsche leven?
            ’T is met een besem-stock, na dat my dunckt, geschreven,
            Of met een Nickers klau; maer des al niettemin,
            Hier steken, na my dunckt, verhole saken in.
Hy leest den brief.
            (1220) Verliefde Iongelingh, ick laet u heden weten,
            Dat u niet schaden sal, al hebje schoon vergeten,
            Een deel van ons gheheym, ick sal ter rechter stont,
            Al wat’er noodigh is, u storten in den mont.
             Vriendt, weest ghegroet,
    (1225) En wel ghesint,
Na suur komt soet,
    Vriendt, weest gegroet;
Hebt goeden moet,
    ’Tis voor de wint,		            (1230) Vriendt, weest gegroet,
    En wel gesint.

Dit schreef Lodippe,
In hare klippe.
    Vaert wel, en mint.
            (1235) Kijk eens dit selsaem werck, en deze vreemde zaken,
            Dit wijf is van de kunst, en kan ook veersen maken.
            Wie leert de spoockster dit? Voorwaer indien ick wou,
            My dunckt dat ick het zelf, niet beter maken zou.
Hy leest noch eens.
            Wel hier schijnt troost voor my in dit gedicht te wesen,
            (1240) Ick moet’et ander mael, ick moet’et weder lesen.
Hy leest noch eens.
[p. 37]
            Wel kan ick dan de les, wanneer het gelden sal,
            Zoo hou ick my bevrijt van druck en ongeval.
            Ick ga dan mijnes weeghs, en zal het stuck beginnen,
            Nu vreughde, dan verdriet, so leert de jonckheyt minnen;
            (1245) Dan is men eens bedroeft, dan weder eens verblijt,
            En soo gaet even staegh de loop van onse tijt.        Binnen.

Continue

HET DERDE BEDRYF.

PHILOS met CYPRINE.

Phil.      CYprijne wat een vreughd’ komt in mijn hert geresen,
            Soo haest ick maer en magh in uw’ geselschap wesen.
            ’T is suycker, hoonich-raet, ja nectar altemael,
            (1250) Wat ick uyt uwen mont, ja roode lippen hael.
Cypr.      Twee herten eens gesint, dat is het soetste leven,
            Dat menschen onder een, dat Goden konnen geven,
            Dat oyt de Minne-God, dat Venus heeft bedacht,
            Iae al wat hemel hiet te voorschijn heeft gebracht.
Phil.      (1255) O Nimph! als ick uw’ gunst, ten lesten heb genooten,
            En heeft gheen ongemack, gheen pijne my verdrooten,
            Gheen moeyte my verveelt, die ick heb uytgestaen,
            Noch yet dat ick voor u voor desen heb gedaen:
            Nu is mijns hertsen wensch, dat na een langh verdrieten,
            (1260) Mijn vrient, die Damon hiet, die vreuchde mocht genieten,
            En dat de fiere maeght, by hem soo hoogh bemint,
            Doch eens tot sijnen troost mocht anders sijn gesint.
Cypr.      O vrient! dat moedich dier is hooger van gedachten,
            En Damon mach van haer geen troost of liefde wachten,
            (1265) Sy wappert na het Hoff, jae beelt haer krachtich in,
            Dat sy eens worden sal een groote Koningin:
            Dat maelt’er inde kop: zijn dat niet malle grillen.
            Waer salder oyt een Prins een boere meysjen willen.
            Een die niet heeft geleert, als hoemen schapen weyt,
            (1270) Of hoemen geyten melckt, of hoemen bocken leyt.
[p. 38]
Phil.      Maer Damon evenwel die weet haer nae te spooren,
            En geeft, hoe dattet gae, sijn hoope niet verlooren,
            Iae heeft noch even selfs, een Spoockster raedt gevraeght,
            Hoe dat hy krijgen mocht sijn uytverkooren maeght.
Cypr.      (1275) Ick wou wel, moght het zijn, met u een weynigh spreken,
            Maer ’t is nu meer als tijt ons reden aff te breken,
            Want siet by dees’ Fonteyn, en in dit lustich velt,
            Heb ick dat moedigh dier en tijt en plaets gestelt,
            Ghy daerom maeckt u wech.     PHIL.  ick wil u niet beletten,
            (1280) Want datje my gebiet zijn als gestrenge wetten.
            Vaert wel mijn hoogste troost, ick sal uw’ wille doen,
Aspasia komt uyt.
            Maer eer ick heenen gae, ey noch een hupsen soen.        Binnen.
Asp.      Cijprijne mijn gespeel, die meend’ ick hier te vinden,
            Off by dees’ klare beeck of by de groene Linden.
            (1285) Waer mach de Vrijster zijn; maer ginder komt zy aen,
            Hoe dus laet Harderin wat hebje doch gedaen,
            Dat gy geen uur en houdt gelijcker was besproocken?
            Ick hou dat ons verdragh door Philos is gebroocken,
            Sijn aengename praet die heeft te weegh gebracht,
            (1290) Dat ghy op ons bespreck niet eens en hebt gedacht.
Cypr.      Ey lieve mach’et sijn laet ons wat anders praten,
            Wilt ghy noch later tijt uw’ soeten Damon laten,
            In sijn bedroefden staet hem die van minne queelt
            En noyt gelijck hy plagh een aerdigh deuntjen speelt.
            (1295) Hy doet, hy woelt, hy werckt al wat hy kan versinnen,
            Om uw affkeerigh hert voor hem te mogen winnen,
            Iae siet hy doet soo veel ter eeren van uw’ gunst
            Dat hy is affgegaen tot nare toover-kunst.
            My is voorwaer geseyt dat hy gaet deerlijck klagen,
            (1300) Ja, by een nare Kol heeft raet bestaen te vragen,
            En al om uwent wil, voorwaer ghy sijt te fel,
            En hy is naer ick hoor een fijn en hups gesel.
Asp.      Wel, heeft de losse Vendt een Spoockster aengesproken,
            Soo blijft hem des te meer mijn vrientschap afgebroocken,
[p. 39]
            (1305) Sou hy op dit geval tot helsche vonden gaen,
            Ick segh noch ander werf sijn dingen sijn gedaen.
            Daer wort nooyt goede saeck door slim beleyt verkregen,
            Want die tot echte trou een vrijster wil bewegen,
            Moet anders gaen te werck, wil hy oyt voordeel doen,
Cipr.    (1310) Ey set u nevens my hier in dit lustigh groen,
            Dit kristalijne nat sal ons den geest vermaken;
            Maer laet ons vorder gaen tot vry al beter saecken,
            Siet wat een blom gewas hier uyt der aerde spruyt.
Asp.      Ick vind’ ook groot vermaeck in al het jeuchdich Kruydt,
Sy sit ontrent den Fonteyn neder en pluckt bloemen.
            (1315) Ick wil oock nevens u hier in de groente sitten,
            Gheen Sonne nae my dunckt en sal ons hier verhitten,
            Hier komt een koele wint gesegen uyt de lucht,
            En ’t schijnt dat Echo selfs hier in de bosschen sucht.

LEPANTE en MILANOR
komen uyt met eenighe Soldaaten.

              WY sijn hier om den last des Koninghs uyt te voeren,
            (1320) Maer wat is hier te doen ontrent de lompe Boeren?
            Ick weet niet of een dorp kan brengen aen den dagh,
            Dat eenigh soet vermaeck aen Princen geven mach.
            ’T is best na dat my dunckt te rijden na de Steden,
            Daer woont de schoonheyt selfs daer zijn beleefde seden,
            (1325) En alsmen dese twee te samen siet gevoeght,
            Dat is ’t, dat in der daedt de grooten vergenoeght.
Milan    Uw’ reden dunckt my goedt en wel gegrondt te wesen,
            Maer noch wort menichmael een schoone Blom gelesen,
            Oock van een rouwen Bergh, en alsmen dat bevint,
            (1330) Dan is men menichmael noch meer daer toe gesint.
            De vlijt by ons gepleegt en is niet al verlooren,
            Sie daer een aerdich dier dat Princen sou bekooren.
Lepa.    Laet ons wat naerder gaen, wel aerdich Herders Kint,
            Ghy sijt niet slechts in ’t Landt maer oock in ’t Hoff bemint,
            (1335) Uw’ heus en soet gelaet, en uw’ bevallich wesen,
            Van Herders niet alleen; maer Vorsten hoogh gepresen,
[p. 40]
            Doen dat ick u versoeck dat ghy met ons wilt gaen
            Daer u vry meerder eer sal werden aengedaen.
Asp.    Het gheen dat ghy my verght sijn ongehoorde saecken,
            (1340) Wat sou een Herders kint by groote Princen maecken?
Lep.     Neemt daer een preuve van en geeft u na het hoff
            Al dat u wert gheverght is al tot uwen loff.
            Kom kom naer onse koets.    ASP.   Wel dit sijn vreemde kuren
            Ach! vader, komt te hulp met al de na-geburen
            (1345) My wort gewelt gedaen kom siet wat hier geschiet
Milan.  Ick bidde soete Nimph en roept soo luyde niet.
Alex.  Hoe! wat is hier te doen, wat seggen dese gasten?
Uyt.    Wat recht wort u vergunt mijn dochter aen te tasten?
            ’t En is geen lichte koy het is een jonge maeght,
            (1350) Soo eerbaer uyt’er aert als ghy uw leven saeght.
            Houd op, houd veerdich op mijn Dochter aen te raken,
            Of ick sal aen de Schout mijn klachten kondich maken,
            Of voor den hoogh bailju of noch een hooger banck,
            En ’t sal u hinder doen uw’ leve-dagen lanck.
Lep.    (1355) Ey sta wat lieve vrient en hoort de rechte gronden,
            Wy sijn uyt ’s Keysers-Hoff aen dese plaets gesonden
,             ’T en is van ons bedrijf oft voor ons lusten niet,
            Het koomt van grooter macht en van een hoogh gebiet.
            Iae van een werelt Vorst.    ALEX.  Ick kan het niet geloven
            (1360) Dat ghy een eerlijck man van kinders sout beroven,
            Ons Prins is goedertier, een Vader van het velt,
            Een gantsch rechtveerdich Vorst, een vyandt van gewelt.
            ’Ten is hier noyt gesien, dat hier oyt menschen quamen,
            Die van haer Ouders schoot haer lieve dochters namen.
            (1365) Dit is mijn eenich kint, mijn troost, en gantsche lust,
            Daer op mijn ouderdom, mijn hert en leven rust.
            Kan ick in dit gheval geen troost van u verwerven,
            So moet ick van verdriet, en enckel rouwe sterven.
Lep.      Goet Huysman, weest gerust, ick kan niet langer staen,
            (1370) Ghy, laet doch met gemack, u Dochter met ons gaen.
[p. 41]
            Het zal en moet doch zijn, ’t sa laetse buyten brengen.
Alex.   Soo langh ick immer kan, en sal ick’t niet gehengen.
            U doen is puur geweldt, en enckel vrouwen-kracht,
            Dat niet te lijden staet, oock van ons hooghste macht.
Lep.      (1375) Nu, Nimphje, gaet met ons.
Hy vat haer aen om wech te leyden.
                                                ASP. O Sonne, Maen en sterren,
            ô Goden! laet de Vorst sijn Landen dus verwerren,
            Door linckers van het Hof, of ander vuyl gespuys,
            Die kracht en onrecht doen, oock in ons eygen huys.
            Ick ben een boere kint, en heb hier stil gheseten,
            (1380) So dat van mijn bedrijf gheen Steedtsche Ionckers weten.
            Ick ben tot geene pracht, of Hoofs-cieraet ghewent,
            ’T is maer ’t onnoosel vee dat my tot heden kent.
Alex.    Tsa bueren sta my by, want moet my dit ghebeuren,
            Soo sal om mijn verdriet, het gantsche lantschap treuren;
            (1385) Want is in eenigh huys, een aengename maeght,
            Die sal noyt onse zijn, indien het haer behaecht.
Lep.      Nu Herder houdt u stil, en wilt niet luyder baren,
            Of u sal meerder quaedt hier over wedervaren.
            En recht geen oproer aen met u onguer gekrijt,
Hy klopt op sijn rappier.
            (1390) Of ghy raeckt wel terstondt u kint en leven quijt.
            Wat staje? grijpt haer aen, en wiltse buyten dragen,
            ’T zy datse wil of niet, en zet’er op de wagen,
            De reys die sy sal doen, die sal haer wel vergaen.
Asp.       Ach Vader!    ALEX.  Hoog gewelt kan niemant wederstaen.
            (1395) Ey laet my doch mijn kint, of neemt met een mijn leven,
            Ghy sult my met de doot een groote weldaet geven.
Lep.      Goet Huysman weest gherust, en denckt dat uwen druck,
            Sal haest verandert zijn in blijschap en geluck.
Cypr.    Och! wat een vreemt geval dat zijn eerst hoofsche treken,
Van verre  (1400) Ik sach waer ’t henen wou en ben strax weg geweken,
dit siende. Nu flux na Damon toe, want hem dient aengeseyt,
            Hoe dat sijn weertste pant van hier is wech geleyt. Alex.   Daer gaet mijn Dochter heen, met kracht van my genomen,
            En die sal nimmer als geschonden weder komen;
[p. 42]
            (1405) Want sy sal moeten zijn een speeltjen van het Hof,
            En daer leyt dan mijn kroon vertreden in het stof.
            Wat voel ick nu ter tijdt al leedzijn en berouwen,
            Dat ick met Thyrsis niet, of Damon haer liet trouwen,
            Of ander hups gesel, hier uyt ons eygen dal,
            (1410) Soo waer ick vry gheweest van zulck een ongheval.
            Maer waer toe langh ghekermt, ick ga de bueren spreken,
            En zie noch yet te doen, om dit gheweldt te wreken,
            Daer is een enge pas, daer door sy moeten gaen,
            Daer kan een boeren rot, een gantsche Leger slaen.
            (1415) Ick sal dien steylen bergh in haesten doen besetten,
            Men kan, na dat my dunckt, den deurgangh wel beletten;
            Ick heb des moedts genoegh, al ben ick heden out,
            Mijn bloet is nu verhit, al was het onlancx kout.        Binnen.
PALEMON, een oudt Herder, een bril op sijn neus settende.
                So mijn gesicht niet feylt, ’k sie ginder Damon komen,
            (1420) Dien gaauwen geest, die ick in langh niet heb vernomen.
            Maer wat een vreemt gesicht, wat heeft de jonge quant?
            Wat heeft hy in den arm, wat draeght hy in de hant?
            My dunckt ’t is eenigh groen of seeckre wilde kruyden,
            Besyden weeghs gepluckt, wat mag’et toch beduyden?
            (1425) Hy prevelt daer hy gaet, en schijnt als buyten reên,
            My deert de jongelingh, ick moet eens nader trêen,
            En na de rechte grondt, van desen handel vragen,
            Waer toe dit vreemt gewas, dien vogel soo ghedraghen?
            Wat aenslagh hebje voor? Wat maelt in Damons sin?
DAMON.
                (1430) Palemon wat ick doe, ontstaet uyt rechte min,
            De liefde, lieve vriendt, heeft soo mijn hert bewogen,
            Dat ick ben uyt’et dorp, en verre wech ghetogen,
            En gingh tot seker wijf, dat vreemde kunsten weet,
            Ia met de gheesten speelt, en met de Goden eet;
            (1435) Sy kan, door haer bedrijf, de stege vrijsters trecken,
            En haer verkleumde ziel tot heete min verwecken;
[p. 43]
            Daer toe heb ick dit beest, en menigh selsaem kruyt,
            Dies is mijn swaer gequel, en al mijn droefheyt uyt.
            Daer is geen twijffel aen, de vrijster is ghewonnen,
            (1440) Soo seker alsje siet de stralen van der Sonnen.
            Al wat hier toe behoeft, dat sal dit machtigh groen,
            Dat sal dit naer geheym, en desen voghel doen.
Palem    Ellendigh jongelingh, voorwaer ick sta verslagen,
            Ick kan dit slim bedroch en rancken niet verdragen.
            (1445) Maer segh my doch een reys, wie gaf u desen raet,
            Dat ghy door quaet beleyt tot goede dingen gaet.
Dam.      Die raedt, gebuurlijck man, die is my lest ghegeven,
            Van seker jongh gesel in ’t minnen wel bedreven.
Palem    En wat is ’t voor een snaeck.    DAM.  Het is een rustigh man,
            (1450) Die speelt en queelt en veelt vry meer als yemandt kan.
Pal.    Wat uytkomst wijst hy aen, om u de maeght te krijgen?
Dam.      Wel hoort na dit geheym, maer wilt’et elders swijgen,
            Hy sondt my tot een kol, die woont te Goch-Magoch.
Pal.    Ey! dat is, hout’et vast, een smisse van bedroch;
            (1455) Sult ghy met duyvels hulp u spoeden om te trouwen,
            ’T’ en kan niet anders zijn, of ’t stuck sal u berouwen.
            Ey! poocht met alle vlijt hier van te zijn verlost.
Dam.      Beyd’ holla, lieve vriendt, ’t heeft my te veel ghekost,
            Om so te laten staen,    PAL.  Zijt ghy dus onbedreven,
            (1460) Dat ghy, om desen bras, u gelt hebt uytgegeven?
            O sooje my ghelooft, het is een quade slach,
            Die u te geener tijdt ten goede dienen mach,
            Geen nare spoockery, of list van snoode vrouwen,
            En leggen noyt een grondt om wel te mogen trouwen.
            (1465) Ghy doet in dit geval een wonder quaden gangh,
            En ’t sal u hinder doen, u leven dagen langh.
            Wat meynje sal een uyl u hierin dienstich wesen,
            Dat heeft een eerlijck mensch sijn leven noyt gepresen.
            Ghy zijt soo ghy het denckt, ghy zijt van breyn berooft,
            (1470) Voorwaer het is een uyl, die hier een uyl ghelooft.
[p. 44]
            Laet vry u selsaem moes, en swarte kruyden koocken,
            Geen liefde wert verweckt door onder-aertsche spoocken,
            Door geesten uyt de lucht, of ander vuyl gebroet,
            Een maeght blijft diese was, wat oyt een spoocker doet.
            (1475) Kont ghy door goet beleyt de vrijster niet bekomen,
            Seght dan een hooger macht die heeftse my ghenomen.
            Al wat door nacht-gelol, of toover-kunst geschiet,
            Dat wil, mijn goede vriendt, den Hemel nimmer niet.
Dam.      Palemon, weerde man, ick ken my onervaren,
            (1480) Uw raedt wel goet, maer kan mijn min-sucht niet bedaren,
            De borst is my te diep, door innigh vuur ghewont,
            Mijn geest speelt op’er oogh, of op’er roode mont;
            Mijn ziel woont binnen haer, des kan ick nimmer duren,
            Als ick haer by zijn mis, al is ’t maer weynigh uren.
            (1485) Is’t vreemt dat ick met kost en moeyt’ so verre ga,
            Dat ick verkrijgen mach het lang-gewenschte ja?
Cypr.    Wel Damon, goede vrient, staet ghy hier aen der heyden,
Uyt.    En laet ghy na de Stadt, uw lieve vrijster leyden;
            Dat gaet te selsaem toe.    DAM.  Hoe! wat is dat geseyt?
Cypr.    (1490) Aspasia, uw lief, wort na het Hof geleyt.
            Ick meen dat lieve beeldt, soo seer van u ghepresen,
            En sal na dese tijdt niet meer uw vrijster wesen.
Dam.      Wat segje?    CYPR.  ’Tis my leet, maer hoort een droef geval,
            Dat u, tot in het mergh, de ziel ontstellen sal.
            (1495) Daer is een Hofs-ghesant hier in het vleck gekomen,
            Die heeft de jonge maeght in haesten wech genomen;
            En schoon haer vader self, dit wonder seltsaem vant,
            Hem wiert alleen gheseyt, het komt van hooger hant.
            Siet, dit is soo gebeurt als wy in ’t groene saten,
            (1500) En ick van uwe Min met haer begon te praten.
            Daer quam het Hoofs gesnor en greep uw’ vrijster aen,
            En ick ben in der haest ter sijden afgegaen.
Dam.      O Sterren, Son, en Maen! ô lucht en koele winden!
            En wat in eenich deel des Hemels is te vinden,
Hy trapt sijn muts met voeten, met beyde de handen in ’t hair.
            (1505) Ten goede van de mensch, ach! stijft mijn swack gemoet,
            Dat niet en kan bestaen in desen tegenspoet.
            Mijn hert smelt in den druck, ick voel mijn geest besweken,
            De krachten van mijn jeucht, zijn uyt mijn ziel gheweken.
            O! dat mijn bange mondt den lesten adem gaf,
            (1510) En dat ick dadelijck mocht dalen in het graf.
Pal.     ô Damon! let’er op, dit zijn u nutte lessen,
            Dat niet en dient gemoeyt met nare tooveressen.
            Ghy socht u dwaes behulp ontrent het helsch* gebroet,
            En dat baert anders niet als druck en tegenspoet.
Dam.      (1515) Daer leyt de spokery met al haer vuyle rancken,
            Daer al het swart geheym met al de minne-drancken;
            Daer leyt’et altemael, ick trap’et met den voet,
            Ick voel, na dat my dunckt, de doot in mijn ghemoet.
            Aspasia, de lust van mijn verdrietich leven,
            (1520) Aspasia, mijn troost, in dese borst gheschreven.
            Aspasia de glans, Aspasia de vreucht,
            Aspasia de kroon, van al de frisse jeucht.
            Aspasia de blom van duysent Harderinnen,
            Aspasia de dau van mijn verdorde sinnen.
            (1525) Aspasia mijn wensch, en aller vrouwen eer,
            Aspasia mijn ziel en is voor my niet meer,
            Is buyten ons bevangh, is voor de groote Jonckers,
            Is voor het dertel Hof, is voor de Steedtsche pronckers;
            Is daerse blijven moet; wat sal ick nu bestaen?
            (1530) Ick wou, indien ick mocht, tot in der hellen gaen.
            Ick wou, indien ick mocht, tot in den afgrondt dalen,
            Als ick die lieve ziel van daer mocht weder halen.
            Maer dat is sonder hoop.    PAL.  Bedaert u, Herders kint,
            Hy krenckt sijn teere jeucht, die al te vierigh mint.
            (1535) Indien een machtigh Vorst de vrijster heeft ghenomen,
            En isse buytens landts in eenigh Hof ghekomen,
            Het is een vreemt gheval, daer in het ooghe dwaelt,
            En wie belet een werck dat uyter hooghten daelt?
[p. 46]
            Ick weet hier maer een woort tot uwen troost te seggen,
            (1540) Een plaester van ghedult moet op die wonde leggen.
            Wat van den Hemel komt, en wat een Koningh doet,
            Daer baet gheen ander salf, als datj’et dulden moet.
            Dies swijght dan jongelingh, en leert uw sinnen stillen,
            De klachten van de jeucht en zijn maer rechte grillen.
            (1545) Uw saeck had wel ghegaen, hadt ghy’et wel bestiert,
            Siet Godt dient maer alleen, gheen Hel of spoock geviert.
Dam.      Hoe luttel denckt een mensch, die mits sijn hooge jaren,
            Niet meer en is bequaem om met een vrou te paren,
            Wat dat de jonckheyt schort, en wat haer sinnen quelt,
            (1550) En wat een jeuchdigh hert in vreemde bochten stelt?
            Uw geest, gheminde vriendt, is van de jeucht gheweken,
            Maer datje waert als ick, ghy soudt wel anders spreken;
            Maer nu is u het bloedt soo kout ghelijck een vis,
            Dies is ’t u onbekent wat liefd’ of jonckheyt is.
            (1555) Maer ick sal onderwijl door veldt en bossen dolen,
            En sien wat voor een schelm de vrijster heeft ghestolen.
            Ick soeck noch rust noch stilt, tot dat ick mach verstaen,
            Hoe dat’et met de maeght of schaker sal vergaen.
Pal.     Een woort noch, Herders kint.    DAM.  Ick kan niet langer wachten.
Pal.     (1560) Een woort noch sonder meer.    DAM.  My dunkt ick moet versmachten,
            Indien ick hier verbey, of elders langer sta.
            ’T is tijdt, ja over tijdt, dat ick daer henen ga.
Pal.     Wel, als het wesen moet, Godt wil u dan bewaren.
Dam.      Ick wensch u meerder lust ontrent uw grijse jaren.
            (1565) En my dat aerdich dier, dat my ghevangen hout.
Pal.     Ick wensch u vrijers heyl, en wel te zijn ghetrout.
Dam.      Ick danck u, en ick ga.    PAL.  Maer wat een veerdich spoeden;
            Hoort, hoort.    DAM.  Wat noch, ey seg.    PAL.  Wie sal uw geyten hoeden?
            Terwijl ghy buyten zijt, wie al het witte vee?
Dam.      (1570) Ick ben te deser tijdt gelijck een holle zee,
            Ghedreven van de windt, gheswollen van de baren,
            Ach! dit en is my noyt mijn leven wedervaren,
[p. 47]
            Vergeet ick mijn bedrijf? Mijn schapen! mijnen stal!
            Wel dit is voor ghewis een deerlijck ongheval.
            (1575) Ey! wat ick bidden mach, wilt ghy voor weynich dagen,
            Een onvermoeyde sorgh voor al mijn saken dragen,
            Ick sal u wederom eens dienen als ick mach,
            En daer me ga ick heen, en wensch u goeden dach.        Binnen.
Pal.     O! wat is doch de jeucht een poel van alle tochten?
            (1580) Hoe wert de ziel in haer ghedurich aengevochten?
            Hoe woelt haer innigh hert met onrust in den gheest?
            En wat is dat ghestaech een minnaer niet en vreest?
            Ick gheef de Goden danck, dat my de sinnen stillen,
            En dat ick ben verlost van duysent vijse grillen,
            (1585) Die ons de jonckheyt baert, van heeten minne-brant,
            En wat ick over langh in desen boesem vant.
            De tijdt en haer ghevolgh die kan een mensch ghenesen,
            Van sijn inwendigh mal, van sijn onstuymigh wesen,
            En al dat ick wel eer met groot verlangen sagh,
            (1590) Maer dat en leert men niet als van den ouden dagh.
            O weerden ouderdom! ô schole van de seden!
            O sleutel van de rust! ô woon-plaets van de reden!
            O winckel van beraet! ô haven van de deucht!
            O tuchthuys van de lust! en breydel van de jeucht.
            (1595) Ick prijs’ u, grijse Vorst, schoon u de menschen laken,
            Ghy doet ons met den gheest als aen den Hemel raken.
            Ghy doet ons dertel vleesch, ons tochten in den ban,
            Daer ons de geyle jeucht niet voor bevrijden kan.
            Ghy leert ons uyt de daedt hoe alle menschen dolen,
            (1600) Dat niet en wort geleert, oock in de beste scholen.
            Ghy maeckt ons van het vleesch, en van de werelt sat,
            Ghy stiert ons tot de deught, en baent’er toe het pat.
            Al quam’er nu een Godt, en schonck myn vorigh wesen,
            Om weêr op nieuw te zijn, ghelijck ick was voor desen,
            (1605) Ia met een volle macht, de wegh weêr in te gaen,
            Dien ick wel eer met vreucht op aerden heb gedaen;
[p. 48]
            Ick sou te deser tijt sijn gifte niet ontfangen,
            Want tot mijn eerste jeucht, en heb ick gheen verlangen,
            Schoon datm’er wat vermaeck bywijlen in gheniet,
            (1610) Dewijl nu onsen gheest een nieuwe werelt ziet,
            Uyt ’t gener eertijts was, en ga ontrent de schapen,
            Op dat ick buyten pracht, mijn lust zou mogen rapen;
            Mijn lust dat wil ick niet, ick wensch geen losse vreucht,
            Want al wat daer na streckt, is niet dan voor de jeucht.
            (1615) Laet dien het lusten mach, of vrou of maeghden vieren,
            En soecken sijn bejach ontrent de Venus dieren,
            Laet Damons Harderin vry hellen na de Kroon,
            Voor my al dat bejach en acht ick niet een boon.
            Ick ben een Harders kint, ick wil een Harder blijven,
            (1620) Ick wil aen genen bergh mijn kleyne kudde drijven.
            Ick wil slechts Heere zijn van desen houten staf,
            Tot my de bleecke doot sal leggen in het graf.
ALEXIS.
                Nu is’et al verbrot, want onse lompe boeren
            En willen niet bestaen, en geensins oorlogh voeren,
            (1625) Ter oorsaeck van mijn kint, en dat noch minder sluyt,
            Sy lachen mijn bedrijf, en al mijn reden uyt.
            U Dochter, is haer woordt, is boven u vermogen,
            In kleeren opgepronckt, en dertel opgetogen;
            Gheen Herders van het dorp, oock van den besten aert,
            (1630) En waren goet genoegh met haer te zijn gepaert.
            Is sy nu naer het Hof in haesten wech ghenomen,
            Om daer te zijn gebruyckt, het moet haer wel bekomen.
            Wat ons hier in belanght, men sal om harent wil,
            Met onsen Opper-Heer niet vallen in geschil.
            (1635) Hier sta ick nu en kijck, onseker wat te maken,
            En schijne van de spijt, mijn hert en gal te braken,
            Maer ginder by het dorp daer komt een Herders kint,
            Die haer in rechten ernst te voren heeft bemint.
[p. 49]
            Sta, vrient, en hoort een woordt, hoe benje dus verbolgen?
DAMON.
                (1640) Ick ben als buyten my, en ga uw Dochter volgen,
            Tot in des Konincks Hof, om daer te mogen sien,
            Wat haer gebeuren sal, en wat’er sal geschiên.
Alex.   Mijns oordeels doeje wel, en sooj’ haer kunt bekomen,
            Uyt handen van het volck, dat haer heeft wech genomen,
            (1645) Sy sal dan uwe zijn, ja, tot een echte Bruyt,
            So langh tot sy of ghy, of beyd’ u leven sluyt.
Dam.      Alexis, goede vriendt, wilt ghy my dat beloven,
            Soo sal ick niet ontsien oock duysent Konincks Hoven,
            En doen al wat ick mach, geeft my daer op de handt.
Alex.   (1650) Wel, sy sal uwe zijn, oock tot een eeuwigh pandt.
Dam.      ’T is wel, ick ga daer op; ô Hemel! woud’ gelucken,
            Dat ick dat lieve beeldt, die roovers mocht ontrucken.
                                                                        Wat verpoosingh.
CYRUS, AULICUS, EUTRAPEL, Met ’t gantsche Hof en Iofferen, aen tafel sittende, spreeckt tegens een
Pagie, die hem yets aenbrenght.
                Wel, dats’ hier daetlijck zijn, ’t is meerdering van vreucht,
            Dat even by de wijn, de gheest en ’t hert verheucht.
LEPANTE, met eenighe swijgende Soldaten.
                (1655) Na dat wy, machtigh Vorst, zijn uyt’et Hof gereden,
            Soo hebben wy gesocht, door al de naeste Steden,
            Of eenigh aerdigh dier ons daer ontmoeten mocht,
            Dat weerdigh mochte zijn den Keyser toegebrocht,
            Maer echter al vergeefs, mits dat wy niet en vonden,
            (1660) Dat hem gevallen zou, na dat wy keuren konden:
            Maer siet een kleyn gehucht heeft ons noch uytgebracht,
            Yet, daer op onsen raedt, niet eens en heeft gedacht.
            Het is een Herderin, van heus en eerbaer wesen,
            En om haer sneeg verstant, en schoonheyt hoogh gepresen.
Cyr.*    (1665) Wel, laet dat Herders kint, hier komen voor den dach,
            Op dat wy mogen sien hoe ’t ons ghevallen mach.
[p. 50]
MILANOR met ASPASIA.
                Daer siet ghy machtich Vorst, het puijck van alle maechden,
            Die Herders wel beviel, maer geen die haer behaechden;
            ’t En is geen boere kost, maer voor een Edelman,
            (1670) Want daer is yet in haer, dat niemant vatten kan.
Cirus.    Wel, dits een selsaem werck, ick voel mijn sinnen dwalen,
            Met dat ick myn gesicht op haer heb laten dalen.
            Nu, wel-kom in het hof, bevalge Herderin,
            My dunckt in u te sien, een rechte Veldt-Godin.
Asp.      (1675) Wat gaet de Keyser aen aldus met my te spotten?
            Ick weet dat hooge loff is voetsel van de sotten.
            Voor my, geduchte Vorst, ick ben, een herders kint,
            En tot een hooger naem, en was ick noyt gesint.
Cyr.    ’K en heb in al het rijck noch maeght, noch vrou geweten,
            (1680) Hoe seer die was vermaert, hoe wonder hooch geseten,
            Die Pales soo geleeck, en my soo wel beviel,
            Als ’t Lichaem, nu bewoont by uw begaeffde Ziel.
Dit by Cyrus werdende geseyt begint haer boesem aen te tasten en hantgespel met Aspasia te maken daer tegen sy haer deftelijck aenstelt.
            Uw’ heus en soet gelaet, en dees’ yvore bollen
            Vervoeren mijn gemoet, en doen mijn sinnen hollen,
            (1685) ’Ken weet geen sneeuw soo wit, die hier by komen kan.
Asp.      Bedaert u, machtich Vorst, ick segge, blijfter van
            Ick heb een eerbaer lijff, dat noyt en sal gehengen
            Dat ymant hier ontrent sal handt of vinger brengen,
            Dus bint uw tochten in.     CYR.    Hoe weygert ghy een Vorst,
            (1690) Die u van herten meent, en na uw lieffde dorst?
            Ey, schickt u na den tijt, en na dit hoofsche leven,
            Ghy sult door mijne gunst tot eere zijn verheven;
            Iae hoogh en heerlick sijn, gekleet in rijcke stoff,
            Ja, tot mijn eeuwigh hoon, en niet tot mijnen loff,
Asp.      (1695) Ghy spreeckt, geduchte vorst, onmogelijcke saken;
            Een die niet eerlijck is, kan niemant heerlick maken;
            Een die haer eer verliest, schoon die wort hooch geset,
            Is maer een rechte slons, een sloor, een vuyle slet.
[p. 51]
Cyr.    Bedaert u Herders kint, ey laet my troost verwerven,
Asp.      (1700) Ick oyt oneerbaer zijn! veel liever heden sterven.
            Neemt my dit leven af, oock met de grootste pijn,
            Ick wil veel liever doot, als u te wille sijn,
Cyr.    Hoe! is u niet bekent, dat ick kan rijckdom geven,
            Iae groote Staten selfs aen die bekommert leven?
            (1705) Eyst maer: want, sooje wilt, ghy sult u vader sien
            Verheven in het Dorp, oock boven groote lien.
Asp.      Ick ben met puur gewelt mijn vader affgenomen,
            Geeft dat ick wederom mijn vryheyt mach bekomen,
            Dat eysch ick, gunt’et my, dan sal ick sijn verblijt.
Cyr.    (1710) Het sal terstont geschien, soo ghy beleeffder zijt.
Asp.      Wat ghy beleeftheyt noemt, dat heb ick wel te weten.
            Maer ick sal watje doet, mijn eere niet vergeten.
Cyr.    Bevallich Herders kint, let beter op u stuck,
            Met Princen wel te staen, en is geen kleyn geluck.
            (1715) Het soud’ u nutter sijn, woud’ ghy uw barsheyt laeten,
            En ’t sou voor alle dingh uw vrienden konnen baeten.
Asp.      Off my te vooren komt, een droeff, off bly geval,
            Ick stel hoe dattet gae mijn eere boven al.
            Wat kan een Herderin van Coninkx lieffde komen,
            (1720) Als dat haer weertste pant, staet af te sijn genomen,
            En als haer dit gebeurt, eylaes wat isset dan?
            Geen schat die haer verlies voor eeuwigh boeten kan.
Cyr.    Hoe kan een Vorst als ick u niet ten vollen loonen?
            Ick ben oock heden selfs u dat bereyt te thoonen:
            (1725) Voecht u maer nae het werck, ick sal, tot uwen loff,
            U geven hooch gebiet, in dit doorluchtich Hoff.
Asp.      Ick wil in ’t tegendeel de Goden eeuwich loven,
            Dat ick ben vergeweest van alle Coninkx hoven,
            Hoe! is dit weerelt Vorst, is dit een Keyser sijn?
            (1730) Geheele dagen langh te sitten in den Wijn?
            Te nemen sijn vermaeck in spel, en lichte Vrouwen?
            En alle mal gelaet met vreuchden aen te schouwen?
[p. 52]
            O dat en is geen werck, dat eenich Prins betaemt,
            En seecker machtich Vorst, ick bender in beschaemt:
            (1735) De plichten van het Rijck, bestaen in stage sorgen,
            Van dat de Sonne daelt, tot aen den rooden morgen.
            Een Kroon behoeft den geest, en oock het gantsche Lijf
            Gewis, al wiese draecht en hoeft geen tijt verdrijff:
            Een Prins heeft ander werck, hy moet bequame wetten,
            (1740) Hy moet door al het Rijck gestrenge Rechters setten,
            Hy moet het welich volck, oock door sijn eygen daet,
            Geleyden tot de deucht, en houden in de maet.
            Het dertel ongelaet dient krachtich ingebonden,
            Op datter niet een maecht, oft vrouwe wort geschonden,
            (1745) Oock alle sijn bejach, en drift tot vuyle lust,
            Dient op te sijn geschort, en uyt te sijn geblust,
            Ghy moest, die Keyser heet geen jonge dieren schenden,
            Die noyt een dertel Wicht, of hoofsche linckers kenden,
            Doet, doet, wat u betaemt, bestiert het Vaderlandt,
            (1750) En hout onguere sucht, door reden, in den bant,
            Dat sal u, machtigh vorst, een stil, en vreedsaem leven,
            Iae buyten ’t rijck ontsagh, en binnen eere geven,
            Want een die* slechts het volck, en niet sijn lust gebiet,
            Verdient in mijn gemoet, den naem van Koningh niet.
De Keyser gaet besyden aff als mymerende ende alleen* wandelen, en spreekt als tot sich selfs.
Cyr.    (1755) Wel, dits een vreemt geval, dat my hier komt bestoocken,
            Ick hebbe naeu een reys, met dese Maecht besproocken,
            En siet ick ben ontset en wonder vremt gestelt;
            Daer is een selsaem* vuer, dat my van binnen quelt.
            Mijn hert is op de loop, mijn geesten suysebollen,
            (1760) Mijn Ziel is buyten my, mijn beste sinnen hollen.
            ô Venus dertel wicht, ghy sijt, een vreemde Gast,
            Die op geen machtich Prins, of groote Staten past,
            Ghy schiet aen alle kant, en naer u welgevallen,
            Ghy maeckt de grootste kleyn, en doet de wijste mallen.
            (1765) Ghy stelt door uw bedrijf oock Princen buyten rust,
            En keert de Werelt om, al na het u gelust.
[p. 53]
            Ick heb hier in het Hof het puijck van schoone vrouwen,
            En kanse machtigh sijn, en hoeftse niet te trouwen.
            Maer al dat hoofts beslach, en staet my geensins aen,
            (1770) Ick voel mijn grillich hert nu elders henen gaen,
            Ey siet een slechte maecht, een hoedster van de schapen,
            Daer aen gaet nu ter tijt een Keyser hem vergapen.
            Een wesen sonder pracht, eenvoudich uytter aert,
            Voel ick dat in mijn hert, een selsaem wesen baert:
            (1775) Want hoe ick langer peyns, op dese vreemde saecken,
            Hoe meer ick tot de maecht mijn sinnen voel genaecken.
            Al wat ick aen haer sie, rijst uyt een edel hert,
            Dat van de rechte baen, noyt afgetogen wert.
            Een Nimphe sonder pracht, in stilheyt opgetoogen,
            (1780) Die uyt het dertel Hof noyt gif en heeft gesogen,
            Staet nu te deser tijt, geprent in mijn gemoet,
            En hier mijn wil te doen, dat vind’ ick wonder soet.
            Wat is het hooch gebiet van alle groote Staten,
            Indien een machtich Vorst geen vrijheyt is gelaeten?
            (1785) Ey kiest, mijn herte, kiest, een lieve bed’ genoot,
            Om met vermaeck te sien de vruchten van haer schoot.
            Maer soo ick dit besta, hoe sal de Werelt spreecken?
            Hoe sal het schamper volck met felle tongen steecken,
            En roepen overluyt dat ick geen edel ken,
            (1790) Iae van een hoogen Throon in ’t slijck gevallen ben?
            Maer sal een Koningh selfs, door gif van boose tongen,
            Sijn vryheyt in de trouw’ hier werden afgedwongen?
            Sal ick niet mogen doen, ontrent het trouverbont,
            Dat yder een van outs, gantsch vry, en open stont?
            (1795) Wie sald’er eenigh mensch, sijn vryheyt doen verliesen,
            Wanneer hy is gesint een echte vrouw te kiesen?
            En wie berooft een Prins van soo een billich recht,
            Dat hy niet af en slaet oock aen sijn minste knecht.
            Wel aen, ick ben gesint, mijn vryheyt hier te plegen,
            (1800) Daer vind’ ick mijn gemoet ten vollen toe genegen.
[p. 54]
            Ach ’t is een arrem Prins, en van een kleyn gesach,
            Die nae sijn eygen sin, geen vrouwe kiesen mach.
Eutra.       Hoe! wat is dit geseyt, wat mach de Keyser letten?
            Het schijnt hy is geraeckt in Venus warre netten.
            (1805) Hy neemt yet selsaems voor, naer ick het stuck bemerck.*
Aulic.       Wanneer een Koningh dut, dat is een duyster werck.
            Wat my hier in belanght, ick duyd’et al ten besten,
            De Princen hebben staech het hooft vol muysenesten.
            Ey gunt hem dat vermaeck.    EUTRA.    Wel, hoe het wesen mach,
            (1810) Hier sal een vreemt geval haest komen aen den dach.
Cyr.    ’t Sa buyten wie hier is, maer blijft ghy Nimphe binnen.
Asp.      De Keyser hier alleen? ach! wat sal ick beginnen?
            O Goden! ruckt my wech, of stort den Keyser in,
            Een afkeer van gewelt, of wel een beter sin.
            (1815) Ach! koom my nu te hulp, Diane van Ephesen,
            Soo wil ick alle tijt aen u geheylicht wesen.
            Iae ’k sal u offer doen, met ’t alderbeste lam,
            Dat oyt uw’ Priesters hant van onse kudde nam.
            Ach wat sal van my zijn?    CIR.    Ey wilt niet langer treuren,
            (1820) Want u en sal van my noyt eenich quaet gebeuren.
            Ick heb het geyle vuer ten vollen uytgeblust,
            En in mijn diepste merch, en is maer reyne lust.
Asp.      Ach! Goden, Hemels volck, hoe kan ick dit geloven?
Cyr.    Hout vast, dat u geen mensch van eere sal berooven.
            (1825) Door my zijt ghy bevrijt van allerley gevaer.
Asp.      Och, of ghy soo gesint, en ick des seecker waer.
Cyr.    Ick sal (gelooftet vry) uw leden niet genaecken,
            Of ick sal u vooreerst mijn echte Vrouwe maecken.
            Ick geef u volle macht, mijn voorstel af te slaen,
            (1830) Tot u mijn echte trou sal wesen toegestaen.
            Siet! dat tot reyne min mijn gantsche sinnen buygen,
            Des roep ick even selfs de Goden tot getuygen.
            Ghy neemt dit schoon juweel, u tot een heylich pant,
            By ons van outs gebruyckt, ontrent den echten bant.
[p. 55]
            (1835) Dat sulje my ter eer, voor al de Weerelt dragen;
            Maer hout het stuck bedeckt, alleen voor weynich dagen.
            Al wat op dit geval, een Koningh oyt bedacht,
            Dient niet als met beleyt, in ’t licht te sijn gebracht.
Asp.      O Goden! u beleyt, bestaet in vreemde wegen.
            (1840) Noyt sach’er eenich mensch soo onverwachten Zegen.
            Het schijnt, als of mijn droom wou komen tot de daet,
            Vermits ick wert versocht tot soo verheven staet.
            Wat isser een geheym daer naer wy menschen leven,
            Waer door men tot geluck, of onheyl wert gedreven!
            (1845) Wat isser boven ons een onbegrepen kracht,
            Waer doormen dickmaels siet, dat niemant oyt bedacht?
            Den Hemel doet sijn werck, hoe vremt de saecken schijnen,
            Ick voele nu ter tijt mijn druck, en anxt verdwijnen.
            Dies stae ick op de wacht, dat my dit vremt geval
            (1850) Voor my en voor het rijck ten besten komen sal.

Continue

HET VIERDE BEDRYF.

DAMON.

            WAt sal ick nu ter tijdt, wat sal ick toch beginnen?
            Hoe ben ick nu geplaecht, met ongeruste sinnen?
            Waer heb ick niet gesocht? wien heb ick niet gevraeght?
            En niet een mensch en kent, die welbekende maaght,
            (1855) Die peerel van het Landt, die alle vrijers prijsen,
            Verheffen in de lucht, en met de vingers wijsen,
            Ghelijck een landt-juweel; ô plompers van de Stadt!
            Dat ghy niet eens en kent, die wijtberoemde schat.
            Maer na een langh gedwael, vont ick ten langen lesten,
            (1860) Een huys, een groot gebou, een slot, met hooge vesten,
            Ick vraeghde wat het was? Men sey des Konincks Hof,
            Ick tradt naer binnen toe, ick wist’er weynich of;
            Ick sagh een groot gewoel van Ionckers, knechten, peerden,
            En siet een dicke wolck quam rijsen uyt’er eerden;
[p. 56]
            (1865) Soo stont ick vast en keeck, tot schimp en enckel jock,
            D’een greep my by het lijf, een ander by den rock,
            Elck baerd’ en loegh met my, en noch sal ick ’t eens wagen,
            Om daer, na dese maeght, mij toegeseyt, te vragen,
            Hier is des Koninchs Huys, ick sal wat stille staen,
            (1870) Om neerstigh af te sien, hoe alle saken gaen.
Phrix trekt wegh de stock daer op Damon en leunt het hof begayende.*
PHRIX de Schalcknar.
            Wat is dit voor een Floor? ick moet met hem wat mallen.
Dam.      Wat quelme dese guyt, ick hadt by naest gevallen,
            Hadt ick u in het Dorp, of buyten in het groen,
            Ick soud’ u voor gewis, ick sou.    PHR.  Wat souje doen?
Dam.      (1875) Ick sou.    PHR.  Wel ty te werck, wy sullen samen schermen.
Dam.      Ick soud’ u voor gewis den kop also verwermen,
            Dat gy het heugen sout.    PHR.  Wel vrient, hoe dus ontstelt?
            Wat benje voor een man?    DAM.  Een Herder uyt het velt.
Phrix.    Wel Herder, wellekom, ick moet u vrientschap toonen,
            (1880) Soeckt ghy hier dienst in ’t Hof, ik kan een dienaer loonen:
            Ick ben, gelijckje siet, een Heer van grooten staet,
            Spreeckt mijn persoon voor al, eer dat ghy vorder gaet.
CELER Een Pagie.
                Ghy Ioncker, met verlof, laet desen Herder blijven,
            Met luyden uyt’et landt, hoort niemant spot te drijven.
Phrix.    (1885) Vaert wel dan met den boer.    CEL.  Hups Huysman goeden dag,
            Hoe zijt ghy so verbaest?    DAM.  ’K wou dat ik u noyt sach.
Cel.    Wat let u goede man? waerom soo fits gesproken?
Dam.      Ghy hebt my voor een uur byna den kop gebroken.
Cel.     Ick lantser? watje raest, ick doe geen Herders quaet.
Dam.      (1890) Ghy waert’et nochtans self, of 't was u mede-maet,
            Ghy zijt al een gebroet.    CEL.  Ey wilt beleefder spreken,
            Wy zijn niet altemael geneycht tot quade streken,
            Geen Hof en is soo quaet, of daer is yemandt goet.
Dam.      Ick weet niet of ick dit van u ghelooven moet.
Cel.     (1895) Ghelooft’et, goede man, ick sal u niet bedriegen.
Dam.      Neen, ick en ben soo licht niet in den slaep te wiegen.
[p. 57]
            Ick voel al noch te wel, hoe dat ick was gheplaeght,
            Doen ick aen uws gelijck quam vragen na de maeght.
            De maeght by my bemint.  CEL.    Wel wat is dat te seggen,
            (1900) Ick bidde, goede man, dat nader uyt te leggen;
            Wat is van dese maeght, en wat van uwe min?
            Ontdeckt my na den eysch den grondt van uwe sin.
            Indien ghy my behoeft, ghy mooght op my vertrouwen.
            Seght my, wat u ghebreeckt, het sal u niet berouwen,
            (1905) Daer is mijn hant.    DAM.  Is ’t so, so dient’et u verklaert,
            En dan mijn herten-leedt aen u gheopenbaert.
            Ick ben een Herders kint, met soete min ontsteken,
            En mijn ellendigh hert, schijnt my in anxt te breken;
            Vermits de soete maeght, daer op mijn ziele wacht,
            (1910) Is uyt’et veldt gheruckt, en in de Stadt ghebracht,
            En waer ick soecken mach, ick weetse niet te vinden.
Cel.      Ick kan van desen dagh u dese knoop ontbinden,
            Maer beelt haer nader uyt.    DAM.  Het is de schoonste maeght,
            Die ick op aerden weet, en ghy uw leven saeght.
            (1915) Siet daer een vaste peyl.    CEL.  Nu dat zijn goede reden,
            Maer ’t gaet niet op het lant, ghelijck als in de Steden;
            Want dat ghy schoonheyt noemt, is hier al dickmael niet.
Dam.      Hoe! gaet’et dan so los met dat men schoonheyt hiet,
            So wonderlijcken saeck, en hoord’ ick noyt mijn dagen.
Cel.    (1920) Maer vrient, wat noemje schoon?    DA.  Dat moogt gy blinden vragen,
            Wat schoon is, spreeckt van selfs.    CEL.  Voorseker Herders maet,
            Ghy zijt soo simpel niet, gelijck uw rockje staet.
Dam.      Maer wilje, goede vrient, dat ick u eeuwigh prijse,
            So moest ghy my de maeght, daer ick na vrage, wijsen.
            (1925) Ick meen die Herderin, die door een Hofgesant,
            Met wil niet, maer geweldt, gevoert is van het lant,
            En hier in ’t Hof gebracht, gheleen soo weynigh dagen.
Cel.    Nu heb ick eerst verstaen de gront van al uw vragen.
            Ick sal u dan voldoen, wilt ghy nu mede gaen;
            (1930) Maer hou, treet wat ter zy, daer komt de Hof-staet aen.
[p. 58]
Cyrus met al ’t Hof komt uyt.
Dam.      Wat is dat voor een man, die alle menschen groeten,
            En op wiens wenck alleen oock Heeren buygen moeten?
            Wie is de maeght, diens’ al geluck en eere bien?
            Hou toch mijn vraegh te goet, ick heb noyt Hof gesien,
            (1935) Maer staeg op ’t lant gewoont.  CEL.    De man, by u gewesen,
            Is nu de grootste Vorst, die oyt de menschen presen,
            Een Herder van het volck, een Keyser in het Rijck,
            En daer en is geen mensch op aerden sijns gelijck.
            De Iuffer aen sijn handt, dat is de Herderinne,
            (1940) Nu korts in ’t Hof gebracht, waer door des Keysers sinnen
            So opgetogen zijn, dat hy niet duren kan;
            Ia is haer anders niet, dan als een echte man.
KONINGH CYRUS met ASPASIA.
In Hoofsse kleedingh, en al ’t Hof.
                Bevalligh Herders kint, siet hier een ander leven,
            Als in het platte landt by Herders wert gedreven.
            (1945) Hoe staj’et Hoofs-gelaet, en al dit wesen aen?
Asp.       Soo verr’, gheduchte Vorst, en ben ick niet gegaen,
            Dat ick’et seggen kan, ick sie hier duysent saken,
            Die my geheel verstelt, en als verslagen maken;
            Ick wist niet datmen sulcks in al de werelt sach,
            (1950) Of dat het eenich mensch te wege brengen mach.
Cyr.    O dit is maer ’t begin! ick sal wat anders toonen,
            Als ick u Koningin sal van mijn Rijcken kroonen,
            Dit is maer ’t eerste licht van uwen dageraet,
            Ghy sult in korten sien, dat vry al hooger gaet.
Asp.       (1955) O Vorst! ick ben te kleyn tot so verheven zegen,
            Waer heeft oyt maeght als ick soo grooten luck gekregen?
Cyr.    Een Koningh, schoone maeght, die heeft de volle macht,
            Dat yemandt wert verhooght, oock uit een laegh geslacht.
Dam.      Wat sie ick, lieve God? wie sou’et konnen meenen,
            (1960) Dat yemant so ontluyckt, door glans van rijcke steenen?
            Gewis dit is de maeght, die mijn gemoedt besit,
            En door wiens soet gelaet, mijn geesten zijn verhit.
[p. 59]
            Eylaes! ick bense quijt, hoe kan ick langer swijgen?
            Die voor een Keyser is, en sal geen Herder krijgen.
            (1965) O wonder vreemt geval! ach! naer ick heden merck,
            De trou is Hemel-vast, en Godes eygen werck.
Cyr.    Wat seyt de Iongelingh? of waerom komt hy klagen?
            Heeft yemandt hem bespot, of is hy oock geslagen?
            Is hy aen u bekent, of weetje wat hem let?
            (1970) My dunckt hy heeft het oogh alleen op ons geset.
Asp.       Gheduchte Werelt-Vorst, die ghy hier siet verschijnen,
            Die heb ick over langh van liefde zien verdwijnen.
            Het is een Herders-gast, en woont ontrent het velt,
            Daer ick wel duysent mael mijn schapen heb getelt.
            (1975) Hy was op my gesint, en quam gheheele dagen,
            Alwaer ick neder sat, sijn liefd’ en lijden klagen.
            Hy dede wat hy mocht, en al uyt rechte min,
            Maer hy en vont geen plaets in mijn verdwaelde sin.
            Mijn hert was elders vast, hoe seer ick wert gebeden,
            (1980) En ick was evenwel onseker van de reden.
            Wie had’et oyt ghedacht, dat my een machtigh Vorst,
            Sou noemen sijn vermaeck, ja dragen in de borst?
            Nu denck ick dat de vriendt, om mijn gheluck verbolgen,
            Het vleck verlaten heeft, en my is komen volgen.
            (1985) Ick weet, hy heeft wel eer soo veel om my gedaen,
            Dat hy oock dese reys sal hebben onderstaen.
Cyr.    Ghy Iongelingh, treet toe, en nadert dese Troonen,
            U sal gheen leet geschiên, ick sal u gunst betoonen,
            In plaets van dese py, en boeren hongerlijn,*
            (1990) Sal uw gheheele kleet van gulde stoffe zijn.
            De maeght, u wel bekent, heeft u soo hoogh gepresen,
            Dat ghy, na dat my dunckt, hier moet ghevordert wesen.
            Wel aen verlaet den bou, den vlegel en de wan,
            En wort hier in het Hof een rustigh Edelman.
            (1995) Hier sultge sonder spa, of ploegh, of yet te zaeyen,
            Meer vreught, en rijcker, oegst, als op de velden maeyen:
[p. 60]
            Hier slaeptg’ op swanen-dons, en gins op stroo of hout,
            Daer blinckt uw huys van klay, en hier van edel gout.
            Hier muren van tappijt, en gints van spinne-webben,
            (2000) Daer drinckt ghy schrale way, hier kont ghy wijnen hebben.
            Daer eet ghy slechte kost, hier alderley ghebraet,
            ’T ghebiedt daer over vee, hier over volcken gaet.
            En daer ghy met uw staf niet kont dan schapen dwingen,
            Kont ghy met sulck een tuygh in Landt en Steden dringen.
            (2005) Ghy soeckt een Koningh uyt u Bijen in het groen,
            Wat voordeel kan aen u toch zulck een Koningh doen?
            Die in een enger korf, en van de groent’ moet leven;
            Maer ick en mijns gelijck kan u wat anders geven:
            Wy nemen menigh Landt, door kracht van wapens in,
            (2010) Dies so ghy zijt te raen, set landtwerck uyt uw sin,
            En leert hier gheestigh zijn, met and’re gauwe treken,
            En hoe men met beleyt, op tijt en plaets, moet spreken;
            Hebt ghy de vrijster niet, waer toe ghy waert gesint,
            Denckt dat ghy weer van my, een Koningh, wort bemint.
Dam.      (2015) Indien ick bidden mach, ô Prins! van hooge machten,
            En wilt ons lagen staet niet al te seer verachten,
            En prijst oock niet te veel de macht van u ghebiet,
            Want na mijn kleyn begrijp, ’t en is soo lustigh niet.
            Ick heb een vry gemoedt, en kan geen banden lijden,
            (2020) Een hert dat sich vernoeght, kan hem ook licht verblijden;
            Heb ick tot mijn behoef een kleyne waterput,
            Waer toe is my de vloet van groote stroomen nut?
            Ick, als een rustigh quant, in vryheyt opghetogen,
            Gevoel een ronden aert, uyt ’s moeders borst ghesogen.
            (2025) My dunckt dat al het volck hier leeft in slaverny,
            Want daer een grooter woont, daer is geen minder vry.
            ’K heb liever door het veldt, het jonge vee te leyden,
            De geyten aen den bergh, de schapen aen der heyden,
            De bokken aen de klip, de koeyen in het gras,
            (2030) Daer vint men meerder vreucht, als oyt in Hoven was.
[p. 61]
            Hier sal ick blijder zijn, en vry al beter varen,
            Als daer een stage wacht de kamers moet bewaren,
            Als daermen proeven moet, of niet een boos fenijn,
            Is in het schoon geback, of in den soeten wijn.
            (2035) Ey segh my doch een reys, wat heb ick doch te passen,
            Op al het Hoofs-beslagh, en overtolligh brassen;
            Wie heeft’er oyt veracht een ham of schapen-bout,
            Ghehangen in den roock, ghewreven in het zout.
            Wie met den lijve werckt, en hoeft geen grage sousen,
            (2040) Wie staegh in hosen gaet, en hoeft geen zijde kousen:
            Die met een grauwe py te dragen is vernoeght,
            En kent geen sachter kleet, of dat hem beter voeght.
            Wat kan het rijck gewaet aen my of yemandt geven,
            Alwaer het altemael van enckel gout gheweven?
            (2045) Een Herders ruyme dracht, staet my veel beter aen,
            Als in een hoofsche praem, gheperst te moeten gaen.
            Een kleet van eygen wol, of eygen vlas gesponnen,
            En vrucht op eygen landt, met eygen handt gewonnen,
            En moes uyt eygen hof, en vleesch uyt eygen stal,
            (2050) Dat is de soetste vreucht van al het aertsche dal.
            Ick weet het is een kunst een Prins te konnen vleyen,
            En als het dienstich is sijn netten uyt te spreyen;
            Ick weet het is geluck, met Vorsten wel te staen,
            Maer eer het yemandt dunckt, soo is de gunst gedaen.
            (2055) ’T is ijs van eender nacht, hoe wel het schijnt te blincken,
            Al staet’er yemandt hoogh, hy kan noch echter sincken.
            Een Prins heeft groote macht, maer vry geen minder gal,
            Wie hem eens tegen krijght, hem treft een wissen val.
            Krijgh ick een ongeval, ick ga niet eensaem treuren,
            (2060) ’Tis aen den Hemel vast, al wat ons kan gebeuren.
            Hoe dat’et immer gaet, ick sette geen gequel,
            Ick sie de werelt aen ghelijck een goochelspel;
            Leeft langh dan, groote Vorst, ick wil u Godt bevelen,
            Die laet u vruchtbaer zaedt en soete kinders telen,
[p. 62]
            (2065) Ten dienste van het Rijck; en ghy, ô fiere Maeght!
            Die midts u moedigh hert, een Keyser heeft behaeght,
            Dewijl ghy niet en zijt voor mijne koy gheschapen,
            Maer by een machtigh Vorst hier in het hof te slapen,
            Ick wensch u veel ghelucks, en nimmer tegenspoet,
            (2070) Blijft eygen aen den Prins, dewijl ’t soo wesen moet;
            Maer ghy sult menighmael, en op verscheyde reysen,
            Noch hou ick voor gewis, op uwen Herder peysen,
            De tijdt sal alle dingh eens maken openbaer,
            Al blinckt de gulde Kroon, sy weeght gheweldich swaer.
            (2075) Maer Keyser eer ick ga, ’k moet daer op yets verhalen:
De Historyschryvers ghetuygen van Cyrus, dat sijn Leger van Artaxerxes wiert gheslagen, en dat sijn hooft en arm in Triumph ghevoert zijn, en dat Aspasia, onder andere krijghsgevangen, ghebonden voor Artaxerxes is ghebracht, doch dat hy’er dadelijck los liet, en naderhant in groote achtingh hiel, ja dickwils in verscheyde ghewichtige saken haer raedt ghebruyckte.
Siet dese Historie by Plutarch. in Pericle & Artax. Iusti. l. 10. c. 2. Aelian. var. histo. cap. 1. Iac. Usser. in Ann. Vet. Test. in vita Cyri & alios.
            Daer woont een oude Grieck, in onse naeste palen,
            Die seyt daer aen het volck al menigh vreemt geval,
            Soo dat’er is geschiet, of noch gheschieden sal;
            Die heeft my lest verhaelt, oock uyt een boeck gelesen,
            (2080) Dat mijn beminde zou een krijghs-gevangen wesen,
            En dat hy boven dat sijn hooft verliesen sou,
            Die met haer stondt te zijn versegelt in de trou.
            Wat hier van wesen sal, is duyster om te seggen,
            Hy dien het stuck belanght, die mach’et overleggen.
            (2085) De Grieck die voeghd’er by, hier dient wel op gepast,
            Want ’t is al wat ick segh, aen haer gheboorte vast.
            Wat my hier in belanght, ick wou het hooft verliesen,
            Wou sy my slechts alleen voor haren Herder kiesen.
            Maer dit heeft dese Maeght my noyt ghelieft te doen,
            (2090) Dies laet ick u de sorgh, en keer weer na het groen.
Cyr.    Wel dit’s een hupsch gesel, hy spreeckt soo goede reden,
            Al woond’ hy in het Hof, of in de groote Steden;
            Siet, in een ruyge py daer steeckt oock somtijdts wat,
            Dat by de groote selfs is dienstigh opgevat.
            (2095) Ick sal om uwent wil den Herder gunste toonen,
            Al mist hy dat hy socht, ick zal het weder loonen;
            En wat sijn voorstel raeckt, de man heeft groot gelijck,
            Wie heeft dat hem vernoeght, besit een Koningrijck.
[p. 63]
            Ick sie u so verknocht, mijn vrient, aen ’t Herders leven,
            (2100) Dat ghy u lustigh veldt noch schapen wilt begeven,
            Prent Godt of mensch ’t u in, ick soeck niet dat ick ’t keer,
            Noch oock door eenigh dwangh uw sinnen overheer.
            Leeft ghy in ’t stille wout, laet hier de Ionckers draven,
            Maer datg’ aen my gedenckt, ick moet u eerst begaven.
            (2105) Het sal u voordeel doen, dat ghy oyt dese maeght,
            En in dit prachtigh Hof een groote Keyser saeght.
            Ontfanger van het wout, dat aen de zuyder-kusten,
            Het gantsche lant verheucht met allerhande lusten,
            Treet hier wat nader aen.    THE.  O Prins van hooge macht!
            (2110) Siet hier uw trouwe knecht, die op uw wencken acht,
            En daer ’t u dienste doet, geen ure sal verslapen.
Cyr.    Wel gheef aen dese man vijf hondert vette schapen,
            En so veel geyten met noch hondert koeyen toe,
            En noch een lustigh veldt van dertig duysent roe.
The.    (2115) Des Keysers wil geschiê.    DAM.  Dat zijn te groote saken,
            En sullen, machtigh Vorst, mijn geest onrustigh maken,
            Een kleynen bou is soet, waer toe so groot beslach?
            Ick danck u evenwel so veel ick dancken mach,
            En sal na dese tijdt noyt dwalen op de velden,
            (2120) Of sal u hooge naem, en groote daden melden,
            En meer en kan ick niet.    ASP.  Neem, Damon, boven dat,
            Dees penningh aen voor die de spoockster van u hadt,
            Na dat ick heb gehoort, op datse mijne sinnen,
            Naer d’uwe neygen sou, ’t gheschied uyt goeder minnen,
            (2125) En datje my gedenckt.    DAM.  Hoe! twijffelt ghy daer aen?
            Princes, dat waer mijn liefd’ groot ongelijck gedaen;
            U beeldt is als in stael ghedruckt in mijn gedachten,
            Die u, als een Godin, die ick moet eeren, achten.
            ’K leeft uur noch oogenblick, of ick herdenck de dagh,
            (2130) Hoe ick u eerstmael sprack, en waer ick u eerst sagh.
            Dies sal de gulde Son haer loop noch peerden weten,
            Eer dat mijn danckbaer hert sou sulck een gunst vergeten.
[p. 64]
            Een dingh versoeck ick noch, dat toch gheen Leger sla,
            En noyt geen ruyter-tocht door onse velden ga,
            (2135) Verbidt dat van den Vorst.    CYR.  Op dat’et so geschiede,
            Sal ick ’t terstont aen ’t heir, om uwen ’t wil, gebieden.        Binnen.
Dam.      Nu sal ick wel vernoeght weer keeren na het woudt,
            En seggen tot het volck, mijn vrijster is ghetrout:
            Sy hoort een ander toe, die met’er lieve stralen,
            (2140) Niet my alleen eer licht, maer bosschen, bergen, dalen,
            Of wat’er was ontrent daer sy haer oogen sloegh.
            Nu heb ick machtigh vee, en daer toe landt ghenoech,
            Ick sal naer Daphne gaen, of na Lerinde tijen,
            Of Galathea self, Dametas dochter vrijen,
            (2145) De schoone Silvia, Clarind’ of Amaril,
            Ick heb nu keur genoegh, niet een die nu niet wil.
            Maer elck sal blijde zijn, als ick begin te vragen.
            Wat kan een mensch niet al ontmoeten in sijn dagen?
            Ick was wel eer geschat een geestigh jongeling,
            (2150) Maer midts ick weynich had, was dat ick niet en ving.
            Siet dus verkeert de kans, leert pracht en hooghmoet mijden,
            Leert trotsheyt met gedult, ja blauwe schenen lijden,
            En stelt dit tot uw troost, dat na een donderslach;
            Een klare Sonne-schijn ten lesten rijsen mach.
PANCASTE, CHARICLEA, PHRYNE, AEGLE,
Hof-Iofferen.
                (2155) ’T is over-al bekent, en oock aen ons gebleken,
            Hoe dat de groote Vorst, is t’eenemael ontsteken,
            Met liefde van het wicht, onlangs in ’t Hof gebracht.
Prijne.    Och! wie had so een werck sijn leven oyt gedacht?
            Vriendinnen, willen wy in onse luyster blijven,
            (2160) Wy moeten dese luym uyt ’s Keysers geest verdrijven;
            Ia ’t moet gewis, het moet in haesten zijn gedaen.
            Ghy Chariclea gaet, en spreeckt den Keyser aen.
            Stelt heden in het werck, u soet aenminnigh spreken,
            Ghy sult, ick hou het vast, den gantschen handel breken.
[p. 65]
Char.    (2165) O! dit’s een wichtig stuck, voor ’t gantsche Koningrijck,
            Laet ons te samen gaen, het raeckt ons alghelijck.
Panc.    Neen, so een groot beslach sal al te vinnigh schijnen.
            Wy moeten door beleyt den Keyser ondermijnen;
            Ick weet u beter raedt, uw’ Neef is een Poeet,
            (2170) Die scharp is uyt’er aert, en slimme rancken weet;
            Ia Duyvels listen selfs, hy kan pasquillen maken,
            Die yemandt aen het hert, ja dieper kunnen raken,
            Een puntje maer alleen van so een fitse pen,
            Is ’t allerslimste gif dat ick op aerden ken.
Phry.    (2175) Maer om de nieuwe Bruyt, na ’t leven af te beelden,
            Soo dient voor al geseyt, hoe al de boeren speelden,
            Des avondts voor haer deur, des nachts ontrent haer bedt.
Panc.    Ia dat’s de rechte greep, daer dient ons op gelet,
            En hier noch by gevoecht, dat sy op alle feesten,
            (2180) Gedurich was te sien, by d’allerloste geesten,
            En waer dien rouwen hoop maer eens te samen quam,
            Dat sy daer flux verscheen, en haer genoeghte nam.
Phry.    Maeckt oock haer saken vast, aen ’t veyligh buyte-leven,
            Soo kan dit met een glimp haer werden aengewreven,
            (2185) Te meer nadien een Floor, ghekomen uyt’et landt,
            Hier seyt dat hy haer volcht, alleen uyt minne-brandt;
            En doen met alle macht, de werelt dan gelooven,
            Dat sy’er over langh van maeghdom liet berooven,
            Of door een soet geweldt, of wel door minne-gunst;
            (2190) En so dient al het werck ghehandelt na de kunst.
Char.    Maer ick kan evenwel dit geensins dienstigh achten,
            Pasquillen sonder naem, die zijn van weynigh krachten,
            Oock is mijn Neefs bedrijf in ’t Hof te veel bekent,
            En quam het schennis uyt, soo waer hy wis gheschent.
            (2195) De Keyser is te wijs, hy soud’et licht ontdecken,
            Door d’een of d’ander vont, en ons daer mee in trecken;
            Siet, wie den draet bekomt, die vint wel licht het kloen,
            En dat sou ons gewis verdriet en schande doen.
[p. 66]
            Laet ons van stonden aen des Keysers Moeder spreken,
            (2200) Want die is recht bequaem den handel af te breken;
            Het is een deftigh wijf, die oock de Vorst ontsiet,
            ’T en bleef noyt ongedaen, wat sy den Keyser riet.
Panc.    Dit is de beste vondt die yemant kan bedencken,
            En dit sal geen van ons in naem of eere krencken,
            (2205) T sa na de Keyserin, wat staje! wandelt voort.
Char.    Maer wat ick bidden mach, ghy Phryne, doet’et woort.
Phry.    Wel aen, ick wil het doen, maer wat ick kom te spreken,
            Ghy past’er altemael uw zegels aen te steken,
            Op dat’et blijcken mach, dat ghy het so verstaet.
Char.    (2210) Het sal also geschiên, maer bid u lieve gaet.
Aegl    Ick sie hier wert een net uyt enckel list geweven,
            Dat sou wel aen het Hof groot onheyl konnen geven,
            Mits dat men door bedroch den Vorst wil doen verstaen,
            (2215) Waer door sijn soete luym wel licht te niet mocht gaen.
            Ick hou my buyten klem, en eer ick qualijck vare,
            Sal ick de grondt van ’t werck den Koninck openbaren.

Continue

VYFDE BEDRYF.

CYRUS, MILANOR, LEPANTE,
en andere Krijghs-oversten swijgende.

            My wort daer aengebracht, dat in het Noortsch gewest,
            De Parten gaende zijn, en woelen al’er best;
            Milanor, stelt te werck twee duysent lichte peerden,
            (2220) En neemt het Griecksche rot met haer gevlamde sweerden,
            En treckter voort na toe; en dat’et Landt weer rust,
            So straft waer straffe dient, maer maeckt ons staeg bewust,
            Al wat ghy daer verricht.    MILA.  ’T sal, machtig Vorst, geschieden,
            En houdt als voor gedaen, wat ghy my moocht gebieden.
Cyr.    (2225) Dit ongehoorsaem volck, is nimmer oproer moe,
            ’T zy dat ickt’t met geweldt, en harde slagen doe.
            Lepant, dit krijghs-gerucht, en mach de loop niet minderen
            Van mijn ontsteken min, sy laet sich so niet hinderen,
[p. 67]
            Maeckt maer de Krooning van Aspasia bereyt.
Lepan.    (2230) ’T gaet alles naer de wil van sijne Majesteyt,
            Op ’t allerheerlijkst toe.    CYR.  Wie komt door ’t volck so breken?
CELER, een Pagie.
                U Moeder, machtigh Vorst, bidt u alleen te spreken,
            Om saken van belang.    CYR.  Wel, dat’et so geschie,
            Vertreckt dan altemael tot ick u weer ontbie.
            (2235) Ick heb u niet in langh, ô moeder! hier vernomen;
            Het is my aengenaem dat ghy nu zijt gekomen,
            Noch aengenamer is ’t dat ick beschouwen mach,
            Dat ghy so jeuchdich zijt, ontrent uw ouden dach.
PARISATES.
                Ick weet de Goden danck, dat my het buyten-leven,
            (2240) Geen soet vermaeck alleen, maer welstant heeft gegeven,
            Want schoon ick menichmael alleen in stilte sat,
            Ick vont’er meerder lust, als midden in de stadt.
Cyr.    Kont ghy op ’t Buyten-huys, u stil en eensaem houwen,
            Die eertijts was verselt met al de groote vrouwen,
            (2245) En had of staegh gesangh of spel en mommery,
            En wat’er voor vermaeck in groote Hoven zy?
Par.    De tijt, beminde Soon, verandert alle saken,
            ’T is my nu als een walch, dat my eens plagh te smaken,
            Dat my eens vreuchde scheen, is nu maer enckel pijn,
            (2250) De stillen ouderdom, die soeckt alleen te zijn.
Cyr.    Wel leeft als ’t u gevalt, ick wil ’t u niet beletten,
            De drift van yeders hert, gaet boven alle wetten,
            Die naer sijn eygen hert sijn leven leyden mach,
            En heeft noyt ongemack, of reden van beklach.
            (2255) Mijn volck, op mijn ghebodt, is strax van my geweken,
            Segh nu, om wat gewichts, ghy my alleen woud’ spreken.
Par.    ’K kom niet als tot een Prins, maer als mijn eygen kint,
            Dat ick met dieper sucht, als moeder heb bemint.
            Ick heb u, lieve Soon, gesooght aen dese borsten,
            (2260) Dat selden wert gesien, ten Hoof by groote Vorsten;
[p. 68]
            Ghy toonde wederom oock van u teere jeucht,
            My all’ eerbiedigheyt, een klare blijck van deucht.
            Noch hebje mijnen raedt niet selden aengenomen,
            Dat u en oock het Rijck noyt qualijck is bekomen.
            (2265) Nu is’er seker dingh, dat ghy op heden doet,
            Dat ick niet lijden kan, en ghy oock laten moet.
            Daer is, na dat ick hoor, een meysjen hier gekomen,
            Of van een buyte-stel, of boeren Hoef ghenomen;
            ’Tis hoe het wesen mach, een sloor, een Herders kint,
            (2270) Dat niemant schier en acht, maer ghy alleen bemint;
            Die na de bocken rieckt, of na de goore schapen,
            Sou die in uwen arm, en by een Keyser slapen?
            Die op een stelle sat, en woond’ als in het stof,
            Kan die haer plomp gestel oyt voegen na het Hof?
            (2275) Die noyt en heeft verkeert, als by de lompe boeren,
            Sal die Vorstinne zijn, en Kroon of Scepter voeren?
            Neen, soo onguren dingh, en is’er noyt ghesien,
            En hebj’ eens Keysers hert, soo mach dat niet geschien.
            Dan wort’er noch geseyt, ja met gegronde reden,
            (2280) Dat sy al menighmael veel aenstoots heeft geleden,
            Van Pans aelweerdigh volck, en wort daer by gelooft,
            Dat sy al over langh van maeghdom is berooft;
            Die sonder onderscheyt met yeder wil verkeeren,
            ’T valt selden of sy laet, wel somtijdts van haer veeren;
            (2285) Want daer was boeren feest, noch hingh noyt kermis-vlag,
            Alwaer men ’t dertel wicht, niet daetlijck komen sag:
            De loste van den hoop, was in’er oogh de beste,
            In ’t komen was sy d’eerst, in ’t scheyden weer de leste,
            En dan met die of dees, op een bezijde plaets,
            (2290) Men hoort wel hoet’er gaet, by sulck ruwe maets.
            Hoe dat’et wesen mach, ô Prins van hondert Rijcken!
            U kan geen Herderin tot Keyserin gelijcken;
            Het past geen machtigh vorst, voor wien de werelt beeft,
            Die onder sijn gebiedt, so veel Princessen heeft;
[p. 69]
            (2295) Segh, wasc’er geen van die, die oyt uw hert behaegde?
            Die soo doorluchtigh zijn, en alle schoone maeghden?
            Ja Nimphen, als een Vorst, of Keyser hebben moet,
            En die van jonghs op af daer voor zijn opgevoedt?
            Ghy leght u keur te slecht, sit by haer heele dagen,
            (2300) Niet anders of ghy haer de Kroon op ’t hooft wou dragen,
            Dies salm’ in ’t openbaer verfoeyen uwen aert,
            Of ghy van achtbaerheydt, en eer verbastert waert.
Cyr.    Wel, Moeder, wie heeft u dit in het hooft gesteken?
            Is dit het groot belangh daer ghy my af woud’ spreken?
            (2305) ’t Is waer, hier in het Hof, heb ick een jonge Maeght,
            Die kleyn is van haer self, maer echter my behaeght,
            Siet, liefde wort geset, na dat de sinnen vallen,
            Men heeft so menichmael de wijste liên sien mallen,
            De daedt die wijst’et uyt, dat geen vernuftigh man
            (2310) Oyt reden en bescheyt van liefde geven kan.
            De maeght heeft noyt geleert of regels van manieren,
            Of hoem’ een Koninckrijck of Landen moet bestieren;
            Maer des al niet te min soo brenghtse reden voort,
            Daer in ick wond’ren sie, ja schier in yeder woordt,
            (2315) Hoe kleyn dat yemandt zy, wat is ’er aen gelegen?
            Men klimt tot hoogen staet door veelderhande wegen;
            d’Een wordt een Edelman, die veele menschen doodt,
            So een die landt verwoest, en Steden wint, wordt groot.
            Weer die een eerbaer wijf, eens Princen hoer wil maken;
            (2320) Ach! datmen Adel noemt zijn niet so groote saken.
            ’t En ware dat’et volck, dat eerst tot Adel quam,
            Sijn deughden achter liet aen sijn vereelde stam.
            En ghy soeckt dese maeght haer eer verdacht te maken,
            Maer dat zijn voor een Prins geen onbewuste saken,
            (2325) De rancken van het Hof zijn my te wel bekent;
            Ick weet dat dese Maeght uyt wangunst word geschent
            Van Hoofsche Jofferen, die dese Vrijster haten,
            En dat niet sonder grond, sy zijn van my verlaten;
[p. 70]
            Nu woelens’ overhoop, als rasend’ en ontsind,
            (2330) Gelijck een holle zee, gedreven van de windt.
            En soecken door uw hulp de knoop der liefd’ t’ontbinden:
            Maer sy bedriegen sich, en sullen ’t ondervinden;
            Maer ’t schijnt ghy acht ’et niet, wel daer ’s dan klaer bescheyt,
            Dat een van d’aenslagh zelf my ’t grondich heeft geseyt.
            (2335) De maeght is, dien sy ’t doen, begaeft met groote deuchden,
            Waer door sy mijn gemoedt, ja hert en ziel verheuchden,
            En schoon een ander mensch dit niet aen haer bemerckt,
            Ick voel haer soet gelaet, dat stadigh in mij werckt;
            Het is niet opgepronckt, maer is’er aengeboren,
            (2340) Z’is waerdigh datse van een Koningh word verkooren,
            Niet somtijds voor gebruyck, maar soo gelijck men paert,
            Haer hooft dat is een Kroon, haer handt een Scepter waert;
            Nu woud’ ick wel een reys de Hoofsche Juffers vragen,
            Hoe dat een Herders kint, een Keyser kan behagen,
            (2345) Hier midden in het Hof, en by so frissen jeucht,
            Als ghy in eenigh deel des werelts hebben meucht:
            Daer alle vrouwen zijn, gheçiert aen alle kanten,
            Met Peerels aen den hals, en fijne Diämanten,
            Met poeyer op het hooft, en aengevreve glans,
            (2350) Al stricken voor het oogh, en lagen voor de mans;
            Daer rijcke tabbers zijn, die aen de leden passen,
            Niet als door kunst gemaeckt, maer uyt ’et lijf gewassen;
            Daer niet een hairtjen is, of ’t wordt met groot beleyt,
            Of konstich opgerolt, of geestich uytgebreyt.
            (2355) Daer yeder besich is, met haer geheele krachten,
            Door allerley bedrijf, te trecken ons gedachten,
            Te rapen overhoop, te halen aen den dach,
            Al wat het schoonste schoon, in schoonheydt, baten mach.
            ’K meen d’antwoord soude zijn, ’t komt niet dan van de Goden,
            (2360) Die ’t onbegrijpelijck in sijn ghemoedt geboden,
            En zo versta ick ’t oock, dat my so slechten maeght,
            Tot vollen herten-wensch, en Koningin behaeght.
[p. 71]
            Dies Moeder weest gerust, en laet de vrouwen praten,
            Ick lieve dese Maeght, en salse niet verlaten,
            (2365) Of schoon haer moeder molck, haer vader heeft geploecht,
            Sy is’et die mijn hert volkomen vergenoeght.
            Het Rijck heeft groot beslach, en veeltijts sware saken,
            Die my al menighmael den gheest onlustigh maken;
            Voor al dat ongemack, laet my ten minsten toe,
            (2370) Dat ick mijn eygen sin in desen handel doe.
           
De Keyser gaet vertoornt wech.
Par.    Hy gaet vertoorent wech, maer ick heb dubbelt reden
            Op hem, en die klappey, die d’aenslagh hem ontleden,
            ’K moet sien dat ick door list van vragen haer ontdeck,
            Op datse straf ontfangh voor dese quade treck.
PANCASTE, CARICLEA, PHRYNE,
AEGLE, en CELER de Pagie.
                (2375) Wy komen hier, Mevrou, met toegenegen ooren,
            Hoe d’aenslagh is vergaen, van u, naer eysch, te hooren.
Par.    Wel voegh u aen mijn zy. ick heb de boere meyt,
            Soo veel ick kon veracht, en met een goet beleyt,
            De Keyser hart berispt, en heftigh doorgestreken;
            (2380) Hy hoord’et statigh aen, oock sonder yets te spreken;
            Maer als ick mijn verhael ten lesten had ghedaen,
            Soo ving hy, op sijn beurt, tot my sijn reden aen:
            Siet al het boos vergif op dese Maeght gespoogen,
            Is vals, versiert, erdicht, en altemael geloogen.
            (2385) Ghy houd ’et voor gewis, ick weet het slim beleyt,
            Een van den loosen hoop, heeft my het self geseyt.
            Laet ghy een Keyser dan, en u met een bedriegen?
            Hoe Moeder! wistje niet dat Hoofsche vrouwen liegen?
            Ghy word ’et haest gewaer, als ick ’er, tot een loon,
            (2390) Ter schandelijcker straf, voor yeder stel ten toon.
            Och! hoe stont ick en keeck met twee beschaemde kaken,
            Ontstelt tot aen de ziel, onseker wat te maken;
            Ick had geen tegenwoord, oock sloegh ick geen geluyt,
            Maer siet de Keyser rees, en flux ter deuren uyt.
[p. 72]
            (2395) Wie sou, onguren hoop, wie sou u niet verfoeyen?
            Wilt ghy met hoogh beleydt van groote Princen moeyen,
            Of saken van het Rijck, of onse grooten staet,
            Die alle dingh verbrodt, met uwen lossen praet?
            Wie sou door uw behulp yet soecken uyt te voeren?
            (2400) Niet eene van den hoop en kan haer tonge snoeren.
            Ick doe op u versoeck al wat ick immer mach,
            En daer op brenght ghy selfs het schennis aen den dach.
            Wie mach de sluyp-ziel zijn, die met geveynsde treken,
            Haer nevens my geliet, ons leet te willen wreken?
            (2405) En geeft in tegendeel den Keyser in den mondt,
            Hoe dat so grooten werck by ons gebakent stondt?
            Die tongh, hoe dat ’et ga, moet ick volkomen weten,
            Eer ick mijn maeltijdt hou, al sou ick nimmer eeten.
            Ghy Phryne staet en trilt, ja kondt niet stille staen,
            (2410) Ghy hebt, na dat ick meen, uw snater laten gaen.
            Flucx segh of ghy het zijt, want dat is mijn begeeren.
Phr.    Mevrou, ick wil terstont op eer en maeghdom sweeren,
            Dat ick ’et niet en ben.    PAR.  U maeghdom, dat komt soet,
            Ick heb al over langh u voor geen maeght gegroet.
            (2415) Ghy Aegle, na my dunckt, zijt hier toe veel bequamer,
            Ick sagh u gister noen ontrent des Keysers kamer,
            Daer spraeckje langen tijdt met sijnen Kamerlingh,
            Ick weet ’et van hem selfs al wat’er omme gingh.
Aegl.    Indien ghy my daer saeght, het was om and’re saken,
            (2420) Die in het minste niet aen desen aenslach raken.
            Ick sweer ’t u by de geen die my ter werelt bracht.
Par.    Hoe dat ghy hooger sweert, hoe ick u minder acht.
            En ghy, Cariclea, ick heb u oock sien spreken,
            Met ’s Keysers heymen-raed, het sal in u noch steken;
            2425) Dies segget vrylijck op, ick weet’er vry wat van.
Cari.    Soo weet ghy meer dan ick, ick tiller my niet an,
            Hy die onschuldigh is, sal op beschuld’gen passen,
            Noch laegh, om ’t reyn gemoedt door loosheydt te verrassen.
[p. 73*]
Par.    (Ghy spreeckt geweldich breed, de kloot en leyt noch niet,
            (2430) Een stout ontkenner viel wel eer in het verdriet.
            Pancaste, na my dunckt, ick sie u als beswijcken,
            Dat van een misdaet zijn, soo veel als klare blijcken,
            Ontkent u schult toch niet, dewijl ghy schuldich zijt.
Pan.    ’t Is hem die suyver is, onnoodigh dat hy lijdt.
            (2435) De Hemel weet waer ’t schuylt.    PAR.  Dat ’s waer, ghy vuyle klapster.
            ’k Heb u te langh gekent voor een oprechte snapster,
            Ghy zijt ’er schuldich aen; voort seg het daetlijck uyt.
Pan.    ’k Weet nergens minder van.    PAR.  Ick krijgh al geen besluyt;
            Dan ick heb ’t schendigh stuck al hooger opgenomen;
            (2440) Ick sal op staende voet een spoockster laten komen,
            Die kan, of uyt de handt, of uyt het wesen sien,
            Wat dat ’er is geschiet, of wat ’er sal geschiên.
            Gaet Pagie, soeckt de Kol, haer naem die is Majombe,
            Die dickwils besigh is ontrent een oude Tombe,
            (2445) Of by ’t Kernekelhuys van Pales oude Kerck;
            Want dat is recht een plaets voor haer ongalijck werck.
            Segh dats’ haer datelick in dese sael laet vinden,
            Maer loopt, en keert terstont oock snelder dan de winden.
Cel.    ’t Is maer een oogenblick, dat ick die spoockster sagh,
            (2450) Ick sal haer, eerj’et gist, hier brengen aen den dagh.
Par.    Om uw hertneckigheydt, die ghy aen my dorst toonen,
            Komt daet’lijck hier een Hex, die sal u niet verschoonen,
            En op dat dan mijn geest volkomen zy gestilt,
            So sal de Duyvel doen, dat ghy niet doen en wilt.
MAJOMBE.
                (2455) Nadien, geduchte Vrou, dat ghy my hebt ontboden,
            Schoon dat ick besich was met d’onder-aerdtsche Goden,
            Soo liet ick al het werck, en koom so na u toe,
            Wat is ’t dat ghy begeert, of dat ick voor u doe?
Par.    Weet ghy door uwe kunst ons recht bekent te maken
            (2460) De gronden van de mensch, en sijn verhole saken?
[p. 74]
            En wat ’er yemandt doet, en wat hy heeft gedacht?
Maj.    Neen, dat is al te veel van onse kunst gewacht;
            Maer vraeghje wat een maeght, of vrijster heeft bedreven,
            En waer haer eerste jeucht, of maeghdom is gebleven?
            (2465) Dat weet ick op een prick, om dat ’et is gheschiet,
            Maer watse maer en denckt, dat weet een spoockster niet.
Par.    Wel ’t eerst is my genoegh, ick meen u niet te vragen,
            Als dat hier is ghebeurt, in dees voorleden dagen;
            Soo ghy maer dat ontdeckt, dan hebje my voldaen.
Maj.    (2470) Seght wat ghy weten wilt, ’k sal u ten dienste staen.
Phr.    Mevrou, soo ’t u belieft, laet desen handel blijven,
            Hoe licht is eenigh mensch een schantvleck aen te wrijven,
            Het schijnt als of het wijf bewustheyt geven kan,
            Hoe yemant wort gelieft, by Prins of Edelman.
            (2475) Hoe! sal het stil beleydt, en soete minne-treken,
            En al wat onder een twee soete lieven spreken,
            Nu door een loose Kol, hier komen aen den dagh,
            Voorwaer met uw verlof, het is een quade slagh.
            Wie sou de tooveres oyt konnen wederleggen,
            (2480) Schoon dat’s een schendig stuck van ons bestont te seggen?
Par.    Wat hebj’ een quaet gemoedt, voor my, ick hou gewis,
            Geen hooft en vreest de kam, als dat vol zeeren is,
            En wie sijn billen brandt, moet sitten op de blaren,
            Wat nu hier uyt sal broên, sal sich haest openbaren,
            (2485) Tsa vrou, voltreckt uw werck.    MAJ.  Wat eyscht de Keyserin?
            Het waer terstont ghedaen, als ick maer wist u sin.
Par.    Men heeft een seker dingh den Keyser wesen klappen,
            Maer wie dat ondernam die wilde ick wel betrappen.
            Indien ’t uw kunst vermach, zeg wie ’t ons heeft gedaen?
Maj.    (2490) Die sal hier, soo je wilt, voor uw gesichte staen;
            Maer siet ons kunste werckt door veel verscheyde vonden,
            En noyt is haer bedrijf aen eene maer gebonden;
            Gy sult hier wonders sien, brenght maer een spiegel-glas,
            Of brenght ook meyschen dau, en suyver maeghde-was.
[p. 75]
            (2495) Ick sal, indienje wilt, een teems hier laten drayen,
            Ick sal een swarten haen hier seltsaem leeren krayen,
            Ick sal uyt handt, uyt oogh, uyt yemandts tonge sien,
            Wat dat hy heeft gedaen, of wat ’er sal geschiên.
            Maer, dat vry vorder gaet, indienj’et mocht begeeren,
            (2500) Ick sal van stonden aen Pyragmon hier besweeren,
            Of Brontes, of Magol, of noch een sneger geest,
            Ghy, draeght maer goede sorgh dat ghy niet zijt bevreest.
Phr.    Mevrou, bestaet het niet, hy sal u gantsch verschricken.
            Ey geeft noyt Duyvels macht de menschen te verklicken.
Par.    (2505) Hoe! vreesje dat ’et spoock sal brengen aen den dagh,
            Dat ghy alleen bedreef, en niemant oyt en sagh?
            Neen, dat is buyten sorgh, oock ben ick niet geneegen
            Te maken openbaer wat jonge lieden plegen,
            Maer doet na mijnen raedt, om niet te zijn betrapt,
            (2510) Segh maer, wie aen de Vorst het schennis heeft geklapt,
            En dat is my genoech, wilt ghy dat openbaren,
                        Ick sal van stonden aen de reste laten varen.
Sy schudden alle, yeder voor haer selven, het hooft.
            Wat seyd Chariclea?   CAR.    Ick heb ’et niet ghedaen;
Par.     En ghy?     AEG.   Al mede niet.    PAR.   Soo moet ick verder gaen.
            (2515) Wel, vrou, begint uw kunst, en laet hier Duyvels komen,
            Al wie onnoosel is, en hoeft gantsch niet te schromen.
Maj.     Mevrou, ick ben bereyd, maer hier moet zijn gemerckt,
            Wat hier dient voor te gaen, al eer de kunste werckt.
Par.    Wat is ’et dat ’er schort.  MAJ.     Den geest dient opgedragen
            (2520) Een stuck van edel goud, hier in het Rijck geslagen,
            Dat sal een teycken zijn, en als een seker pandt,
            Dat ick den geest ontbie alhier van hooger handt;
            So ick met dit behulp den Nicker mach besweeren;
            Hy sal stracks by ons zijn als met geswinde veren:
            (2525) Maer anders is hy traegh.    PAR.   Is ’t soo met u gestelt?
            Ey siet, de tooverkunst en spreeckt niet sonder gelt.
            Wy zijn nu aen den dans, en ’t spel is nu begonnen,
            En wat gerockent is, dat dient oock afgesponnen.
[p. 76]
            Siet daer een deftigh stuck, en dat van edel goudt,
            (2530) Dat liet mijn Vader slaen, juyst eer ick was getrout.
            Tsa, komt en vordert werck.    MAJ.  Dit zijn geen slechte saken,
            Ick moet wat stille zijn, en eerst gereedschap maken;
            Hier dient voor al een perck getogen na de maet,
            En dat juyst om de plaets daer gene Juffer staet,
Sy maeckt een circkel, met eenige Characteren.
            (2535) Sie daer, nu gaet’et aen.    PAR.  Sal hier een spoock verschijnen?
Maj.    Gewis, maer als ick wil, soo sal het weêr verdwijnen.
            Leent ooren sonder spraeck, ’t en is geen los geral,
            Het is van diep geheym, al wat ick spreecken sal.
Hier doet Majombe de conjuratie gansch lancksaem, met interval op elcke regel.
                            Ethiel, A Soliol, Thulbas, Pandorque, Casulque,
                    (2540) Bursa, Butis, Solasar, Barsu, Lamsakas, ed Adar,
                            Astarot, Atalibax, Albador, Thelebeantes,
                    Persiphone, Taumas, Briareus, Chimera, Pyragmon.
            De geest en komt niet voort, waer mach de Nicker blijven?
            Houdt u een weynigh stil, ick sal hem gaen bekijven;
            (2545) Ick weet al wat ’er schort, ick gaf hem gister noen,
            Al vry een seltsaem werck, daer veel is aen se doen;
            Hy moet, op mijn gebodt, een mudde kool-zaets tellen,
            Soo moet ick ommegaen met hem en sijn gesellen;
            Siet, als men hem ontbiedt, hy mach niet ledigh staen,
            (2550) Want anders wie hem roept, dien sou ’et qualijck gaen.
            Maer als hy komen sal, en wilt hem niet genaken,
            Of ghy sult andersins in groote noodt geraken;
            Al wie ontrent het perck sich eens begeven sal,
            Die wachte voor gewis een deerlijck ongeval.
            (2555) Siet, wie het oock bestaet, sal eerst geweldigh hijgen,
            En op den staenden voet de kinder-pocken krijgen;
            Ja sal aen alle kant van sweeren zijn gequelt,
            Gelijck de goede Job hier voormaels was gestelt.
            En als het leelijck zeer de leden sal verlaten,
            (2560) Dan sal haer aensicht zijn vol hondert duysent gaten;
            Ja soo gelijck het korck, dat, als men haringh vanght,
            Is aen het wandt gehecht, of aen de netten hanght.
[p. 77]
Aegl.    Hoe! kinder-pocken wijf, veel liever noyt geboren,
            ’k Sou liever in de loop der woeste golven smoren,
            (2565) Of dat noch slimmer is, als soo mismaeckt te zijn.
Maj.    Wel Juffer, let ’er op, en hoedt u voor de pijn.
            Nu tot ons vorder werck, ick ga den Nicker halen,
            Maer ghy blijft algelijck in uw bescheyde palen,
            En komt niet nader by, en wijckt niet verder af,
            (2570) Of seecker u genaeckt een ongemeene straf.
Sy gaet wech.
Par.    De spoockster is gegaen, wilt ghy u noch bedencken,
            En doen dat u betaemt, dan sal u niemandt krencken?
            Segh wie tot ons verdriet haer tongh heeft laten gaen?
Cari.    Daer koom af wat ’er wil, ick heb ’et niet gedaen.
Phr.    (2575) Wie sich onschuldich kent, die mach vrymoedich spreken,
            Mijn hert is niet gewent tot sulcke vuyle treken,
            Ick heb ’et noyt gedacht.    AE.   Noch ick.    C.  Noch ick.    P.  Noch ick.
Aegl.    Maer siet daer komt het spoock. O! wat een bange schrick
            Heeft mijn ontstelt gemoedt ten vollen ingenomen,
            (2580) Ick hadde vast gestelt, daer sou geen Nicker komen;
            Maer in het tegendeel, siet hier een Helschen geest.
           
PHRIX, met eenige Iongens sijns gelijck.
                Ey! waerom is dit volck so wonderlijck bevreest?
            Wat is hier voor gespoock?    PAR.  O! wilt ’et niet genaken,
            Ghy brenght al menighmael den Keyser soet vermaken,
            (2585) Maer sooje wort geschent, als licht hier kan geschiên,
            Dan sou de groote Vorst u noyt meer willen sien.
Phr.    Geduchte Keyserin, ey wilt u niet ontstellen,
            Dit is, na mijn begrijp, geen Duyvel uyt ’er hellen,
            Sijn hayr is al te langh, wie siet dat uyt de vlam
            (2590) Oyt geest of ander spoock met ruyge locken quam.
            Ey laet vry die het lust, veel Duyvels hier besweeren,
            Wy zijn onnosel volck, ons kan geen Nicker deeren;
            Niet een van mijnen aert, of van mijn gantsch geslacht
            Is oyt door eenigh spoock in ongemack gebracht.
[p. 78]
Hy spreeckt de jongens sijn mackers aen.
            (2595) Tsa laet ons met ’er vaert het spoock gevangen krijgen,
            En wacht voor uwen loon een pondt van soete vijgen,
            En noch een larikoeck, de beste die men vint,
            En die noyt moeder gaf, oock aen haer liefste kint.
            Tsa gasten, wacker aen, met onvertsaeghde sinnen,
            (2600) Hoe! ’t schijnt ghy zijt vervaert, wel ick sal eerst beginnen,
            Dat gaet dan vooren uyt, ick hebje by den kop,
Hy grijpt het spoock.
            Ghy vats’ aen d’ander zy, en sit ’er boven op;
            Of schoon het monster schreeut, en bijster schijnt te baren,
            ’T en moet ons lijckewel, ’t en sal my niet vervaren;
            (2605) ’T is niet so naren dingh, gelijck het eerstmael scheen,
            Wat, segh ick, ’t is geen spoock, het is een ouwe queen,
            Ey, siet dit backhuys aen.    PAR.  Wel ’t is de tooveresse,
            Het is Majombe selfs, ey leert haer vry haer lesse,
            Tsa, krijgt hier rottingen.    PHR.  Hael roeyen aen den* dach,
            (2610) En gheeft het leelijck vel soo veel sy dragen mach.
Maj.    Gena, Mevrou, gena, ter eeren van de vrouwen,
            Wilt, soo ick bidden mach, u gramschap wederhouwen,
            Ick ben een arrem wijf, en is ’er wat geschiet,
            ’t Is maer de bloote kost dat ick’er van geniet.
            (2615) Het geldt dat ghy my gaeft, en wat ick heb ontfangen,
            Is noch in sijn gheheel, ick sal ’t, u weder langen,
            Verbiedt maer desen beul, dat hy my niet en sla,
            En stelt my weder vry, op dat ick henen ga.
Men leyt Majombe binnen, ghebonden zijnde.
Par.    Gaet niet te vinnigh aen, maer wilt u wat bedaren,
            (2620) Gaet jongers past ’er op, en wilt ’et wijf bewaren,
            Tot ick den Keyser segh al wat ’er is geschiet.
Phr.    Wy zijn bereydt te doen, al wat Mevrou gebiet.
            Dat speeltjen heeft gedaen, dien aenslagh is gebroken,
            Een ander man te roer, ick moet nu mede spoken;
            (2625) Hier sal, door mijn beleydt, wat anders ommegaen,
            Ick heb op dese plaets alree te langh gestaen.
            Tsa gasten past ’er op, ’k en wil geen tijdt verliesen,
            Ick moet van stonden aen een goede plaets verkiesen,
[p. 79]
            Daer op ick bouwen sal een wonder hups gesticht,
            (2630) My dunckt dat ick het sie, het speelt in mijn gesicht.
Par.     Hou Phrix, waer is de gangh? of waer de reys gelegen?
Phr.    Ick heb een groot bevel van onsen Vorst gekregen,
            Dat moet ick gaen voldoen.    PAR.  Ey! wat is uwe last?
Phr.    Het is een deftigh stuck, en daer op dient gepast.
Par.     (2635) Waer in bestaet het doch?    PHR.  Ick mach niet langer praten,
            ’T is al te grooten werck, om na te zijn gelaten.
Par.     Maer wat is dit geseydt, ey spreeck eens uyt de borst?
Phr.    Al wat ick heden doe, dat komt van onsen Vorst.
Par.     Waerom so veel gewoels, segh op wat mach ’er wesen?
Phr.    (2640) Ick heb ’et by geschrift, een yeder kan het lesen,
            En des ben ick bereyt, soo ghy het maer gebiedt.
Par.     Wel, leest ’et met bescheyt, of ick geloof ’et niet.

Hy leest.     De Keyser, hooghst geducht, in duysent groote Rijcken,
            Verschrickelijck in macht, die niemandt heeft te wijcken;
            (2645) Wiens zee-macht haer verstreckt tot aen den Phlegeton,
            Beheerscher van de Maen, en Broeder van de Son.

            NAdien hier seker volck met haer vernijnde tongen,
            Een maeght van goeden naem oneerlijck heeft besprongen,
            Soo heb ick op het stuck, met groote vlijt, gelet,
            (2650) En, naer een langh beraet, haer straffe vast geset;
            Men sal in grooten haest een Spinhuys laten bouwen,
            Een hock van seven jaer, voor dese loose vrouwen,
            Die moeten op haer knien bekennen hare schult,
            Doch prijsen mijn verdrach, en loven mijn gedult;
            (2655) Sy sullen nimmermeer haer geven op de straten,
            ’t En zy haer van de maeght dat werde toegelaten,
            En mits haer gantsch bedrijf was uytermaten vals,
            En mogens’ geen çieraet meer dragen om den hals.
            Daer sal geen Edelman haer mogen onderhouwen,
            (2660) En sonder mijn verlof, en sal ’er niemandt trouwen,
            En om dit altemael te stellen in het werck,
            Soo geef ick volle last aen Phrix mijn opper-klerck.
[p. 80]
            Sie daer so leyt ’et schrift.    PAR.  Wie heeft u dit gegeven?
            ’t En is, na dat my dunckt, by niemandt onderschreven,
            (2665) Voor seker dit bedrijf dat gaet te bijster slecht,
            Oock is in ’t gansche Rijck geen spinhuys opgerecht.
Phr.    Wel hoor, met dat gebouw meen ick nu voort te varen;
            Maer ick sal onder dies u-lieden doen bewaren,
            Daer ghy in langen tijt geen vryers sien en sult.
Par.    (2670) De Keyser na my dunckt, die oeffent uw gedult;
            Ick ga van stonden aen, en sal hem nader spreken.
Phr.     Maer ick en wil het werck voor al niet laten steken.
            Tsa juffers stelt u schrap, en doet na mijn gebiedt.
Cari.    Neen, sonder nader last, en is uw vonnis niet.
PHAON, ’s Keysers Heraut.
                (2675) Wat maeckt dees joncker hier? wat heeft hy doch begonnen?
Phr.     Dat hier gerockent staet, en is niet afgesponnen.
            Ick sta hier wel gelast, en weet oock wat ick doe,
            Dees Juffers moeten wech, en na het spinhuys toe.
Pha.    Neen Phrix, die zijn ontlast, en uwe last gebroken,
            (2680) Des Keysers jonge bruyt die heeft ’er voor gesproken.
Phr.     Hoe is de Landt-Godin de Juffers soo beleeft,
            Dat sy haer slim bedroch soo lichtelijck vergeeft?
Pha.    Wie eerst tot hoogheydt komt, dat hebje wel gelesen,
            Die moet sachtmoedigh zijn, en elck genadigh wesen;
            (2685) Dat heeft die schoone bloem op heden soo gedaen,
            En daerom, lieve Phrix, ghy mooght wel henen gaen,
            Daer is te deser tijt voor u hier niet te schaffen.
Phr.     Maer ick ben uytgegaen om desen hoop te straffen,
            Sy hebben my gehoont, en menighmael bespot,
            (2690) Ja gister was ’er een die schold my voor een sot;
            En siet, een man als ick en heeft ’et niet te lijden.
Pha.    Wel Phrix, ghy moet voortaen de quade nucken mijden,
            Of ghy zoudt by den vorst geweldigh qualijck staen.
Phr.     Wel, is’et soo gestelt, soo wil ick henen gaen.        Binnen.
[p. 81]
Pha.     (2695) Nu, Iuffers, ’t slim bedroch, dat by u is bedreven,
            Dat heeft de Keyser u genadelijck vergeven,
            En dat komt u alleen van’t edel Herders kindt,
            Dat by u was gehaet, maer ghy van haer bemindt.
            Gaet haer met danckbaerheyt eerbiedelijck begroeten,
            (2700) Doch kust haer handen niet, maer valt haer aen de voeten.
            De toestel is ghereet, en al het Hofgesin,
            Bereydt sich om te sien de schoone Herderin,
            Met alle pracht en prael, op heerelijcke Throonen
            Van Cyrus Keyserdom, voor Keyserinne kroonen,
            (2705) In Goddelijck gespeel, in juychen en geschal,
            Dat ick, door ’t gansche Rijck, al-om verkonden sal.       Binnen.
Cari. Wy gaen de Keyserin ootmoediglijck bedancken,
spreeckt    Dat sy geen wrake neemt van onse vuyle rancken;
voor al     Een Vrou die goedigh is, en van een sachten geest,
de juffers.  (2710) Is over-al bequaem, doch groote Princen meest.            Binnen.

I. VERTONINGE.
Parysatis, des Keysers moeder, koomt Aspasia begroeten, en de Hoofsche Iuffrouwen knielende haer bedancken, dat de Keyser, door Aspasiaes tusschen-spreken, deselve in genade had aengenomen.

Phr.     Koom siet, nieusgierigh volck, hier moeten Juffers knielen,
            Die, mits haer slim geklap, in smaet en schande vielen
            Soo haer een goede ziel geen gunst en had gedaen,
            Het soud’ haer voor gewis gantsch qualijck zijn vergaen.
            (2715) Wel, let dan op uw stuck, want gift van boose tongen
            En dient niet los gemaeckt, maer krachtigh ingedwongen.
            Al wordje somtijts gram, en maeckt’et niet te bont:
            Een vrouwen hals-cieraet, dat is een heuschen mont.
            Vermijt dan vuyl gesnap, want die het qualijck maken,
            (2720) Die souden even hier in ’t spinhuys licht geraken.
            Vriendinnen! tot besluyt: sy kiest den besten voet,
            Die goede dingen spreeckt, maer noch al beter doet.


[p. 82]

II. VERTOONINGE.
De Keyser trouwt Aspasia, in ’t by-zijn van al het Hofgesin, voor een brandend’ altaer, daer ’t beeld van Venus achter staet.

Cupido.    Leent oogen al gelijck, om aen te mogen schouwen,
            Hoe seltsaem menichmael oock groote lieden trouwen;
            (2725) Hier komt een Keyser aen, hier komt een Harderin,
            Die paren onder een, en dat uyt rechte min.
            Ghy siet een autaer staen, die doe ick dickmael branden,
            En daer op doet de jeught my duysent offerhanden:
            Hier staet mijn Moeder by, als voester van de min,
            (2730) En stort wie haer genaeckt en soet en bitter in.
            Let nu wat ick vermach door mijn geswinde pijlen,
            (Als ickse na de kunst wil krachtigh laten vijlen)
            Wat is van Majesteyt, en van den hoochsten throon?
            Hoe groot een Koninck is, ick schiet hem in de kroon:
            (2735) Of Jupijn ’t al bestiert, en in den Hemel dondert,
            Of Mars geweldigh swetst, en groote steden plondert,
            Of Pluto meester is in ’t onderaerdtsche rijck,
            Neptunus op de zee, wat Godt is mijns gelijck?
            Sy moeten altemael voor mijnen scepter buygen;
            (2740) Wat oyt hier adem blaest, dat neem ick tot getuygen:
            Op rijckdom pass’ ick niet, en min op vuyl gewin,
            Dies, wie recht trouwen wil, die trou uyt rechte min.
            Nu spreeck ick noch een woordt tot alle jonge dieren,
            Die van mijn bende zijn, en mijnen autaer vieren,
            (2745) Het is een korte les, en diese wel onthouwt,
            Die kanse dienstigh zijn om wel te zijn getrouwt.
            Heeft schoonheyt u begaeft, of heusheyt in de reden,
            En laet u niet te ras, maer na den eysch besteden;
            Houdt vry uw waer op gelt, wie weet ’er wat geval
            (2750) U eens tot hooger staet of rijckdom brengen sal.
            Om recht te paren,
            En wel te varen,
            Voor lange jaren,
                Let op uw stuck!		             (2755) Hebt reyne waren,
            Laet geylheydt varen;
            Dat sal u baren
                Het hoogste luck.

[p. 83]

III. VERTOONINGE.
Aspasia word Keyserin gekroont, en het Hof en gemeente sweert haer getrouwigheydt, voor de beelden van Iupiter en Iuno.

Phaon.    De Keyser doet bevel, en laet een ieder weten,
            (2760) Soo die in ’t naeste dal, als elders zijn geseten,
            Dat, wie hy wesen mach, van hooch of lagen standt;
            De Schippers op de zee, de Visschers aen de strandt,
            In ’t kort: het gantsche Rijck sal onderdanigh wesen
            De nieuwe Keyserin, van ieder hooch gepresen,
            (2765) Haer dienst en eere doen èn hier èn over al,
            Soo dat haer hooch gebiedt het landt bestieren sal.
            En tot volkomen vreught van dit geluckigh trouwen,
            Soo sal men open Hof twee volle maenden houwen,
Op het voorbeeldt van de Konink Assuerus, siet ’t eerste Capittel van ’t Boeck Hesther.
            Koom alle die het lust, want hier is vry gelach,
            (2770) En drincken soo veel wijns als hy verdragen mach.
            Men sal hier vrolijck zijn, en lustigh mogen singen;
            Maer tot onguren dranck en sal men niemandt dwingen;
            Dat is des Keysers wil, en oock der Persen Wet,
            Die al van overlangh voor desen is geset.
De geluck-wenschinge van de Keyser, van Parisatis, Alexis, Lepante, Milanor, en al ’t Hof.
Cyr.    (2775) Ghy siet nu schoone Maeght (waer op ghy mooght vertrouwen),
            Dat Vorsten eerlijck zijn, en haer beloften houwen.
            Ick heb u eerst genoemt een eerbaer’ Harderin,
            Maer nu in volle daet een waerde Keyserin.
Par.    Ick Moeder van de Vorst, die hondert groote landen
            (2780) Bestiert door hoogh beleydt, en houdt in sachte banden,
            Bevinde my verplicht dat ick u eere doe,
            Dies wensch ick u geluck, en rust, en vrede toe.
Alex.    Ick ben een slecht gesel by Harders opgetogen,
            Noch spreeck ick hier een woort na mijn geringh vermogen:
            (2785) O Keyser grooten danck, dat ick mijn dochter sie
            Ontfangen, door uw gunst, soo grooten heerschappie.
[p. 84]
Lep.    Vorstinne met ’er daedt, soo konje nu bemercken,
            Wat hier de hemel doet, en hoe de Goden wercken,
            Ghy waert door ons beleydt als met geweldt ontschaeckt,
            (2790) Nu zijtg’ uyt hooge macht tot Keyserin gemaeckt.
Mil.    Neemt ons ten besten af, dat wy als roovers quamen,
            En u oock tegen danck van uwen Vader namen,
            De Goden (als het blijckt) die hebben ’t soo bestiert,
            En worden nu te recht van al het Hof geviert.
Char.    (2795) Geduchte Keyserin, wy komen u begroeten;
Pan.    Wy vallen in het stof voor uw’ verheve voeten;
Phr.    Wy wenschen staegh geluck, en waer toe meer geseyt?
al t’saem    Wy zijn van heden af tot uwen dienst bereydt.
Phr.    Ick sie dat ieder vleyt, en dat met hoofsche streken,
            (2800) Maer ick bedingh voor my, eer dat ick meyn te spreken,
            Een deftigh Bruylofs-kleedt, oock van de nieuwste slach,
            Op dat ick op het feest met eere komen mach.
            Heer, sooje dit belooft, ick sal u heden wenschen
            Meer zegen, meer gelucks, als hondert duysent menschen.
            (2805) Wat seyt de werelt-Vorst?
Hier knickt Cyrus Phrix toe.
            Hy staet mijn bede toe,
            En daerom is’et tijt dat ick mijn plichten doe.
            Ick wensche dan geluck u, die op heden paren,
            En vreught en levens tijdt van hondert duysent jaren,
            En noch een mael soo veel; wel die nu beter kan
            (2810) Die houd’ ick boven my, ja voor een wijser man.
Asp.      Ick moet voor alle werck de Goden eeuwigh prijsen,
            Dat sy my, Herders-kindt, soo grooten eer bewijsen,
            En u, ô Werelt-Vorst! die geev’ ick grooten danck,
            U sal ick hulde doen mijn gantsche dagen lanck.
            (2815) Uw’ groote Keyserin, uw’ Ridders, hooge Staten,
            Uw’ hupsche Burgery, en nu mijn ondersaten,
            Al ben ick hoogh geset, u sal ick niet te min
            Veel eer een moeder zijn, als strenge Keyserin.
The.  voor ’et Hof.    O lang-gewenschten dagh, die heden is verschenen,
            (2820) Nu is ons droeven anghst ten laetsten eens verdwenen;
            Siet hier een trou-verbont, en dat uyt rechte min,
            Langh hebb’ ons Werelt-Vorst de schoone Keyserin!
Pha.  voor de gemeente.    Langh leve ’et edel Paer, en tele jonge Vorsten,
            Waer na dit machtigh Rijck en alle menschen dorsten.
            (2825) Langh leve ’t edel Paer, dat is ons groot gewin,
            Langh leev’ ons Werelt-Vorst, langh onse Keyserin.

EYNDE.
Continue

Tekstkritiek:

fol. A1v originale er staat: orignale
fol. A2r Hovelingh er staat: Hovelnigh
vs. 685 weet’er er staat: weet’et
vs. 820 vrijster er staat: vrijstst
vs. 882: open er staat: op en
vs, 894 naeste Stadt, er staat: naeste, Stadt
vs. 1120 een dranckje er staat: dranckje
na vs. 1754 mymerende ende alleen er staat: mymerede endealle n
vs. 1758 selsaem er staat: selsaem,
vs. 1805: yet selsaems voor, naer ick het stuck bemerck.
    er staat: yetselsaems voor, naer ick het stuck bemerck