Jacob Cleyburg: Salomona, treurspel. Haarlem 1720.
Ceneton019570 — books.google
Gepubliceerd op 29 april 2003 door dr. A.J.E. Harmsen Opleiding Nederlands, Universiteit Leiden.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.


SALOMONA,

JOODSE

MARTELAARES.

TREURSPEL.

DOOR

JACOB CLEYBURG.

[Vignet: E Musis aeternitas].

Te Haarlem, Gedrukt by MOZES van HULKENROI,
aan de Markt, in Laurens Koster, Uitvinder
van de Boekdrukkunst. En mede te bekomen,
Te Amsterdam by HENDRIK BOSCH, over ’t Meisjes
Weeshuis. 1720.



SALOMONA

TREURSPEL.

Werd Eerbiedig Opgedraagen

AAN DEN

EDELEN HEER

MYN HEER

P: NUYTS;

REGENT

VAN ’t AMSTERDAMSCHE

SCHOUWTOONEEL,

&c. &c. &c.

            Door zyn Onderdaanige en
            Verpligte Dienaar

JACOB CLEYBURG.


Op ’t TREURSPEL,

SALOMONA.

Door den Heer

JACOB CLEYBURG.

Als zyn EEDELE uit Lisbon naar het
            Vaderland vertrok.

Heer Jacob die door uwe Schriften
Het echt van ’t onecht weet te schiften
In zuivre Nederlandze spraak;
Gy die in ’t midden van de baaren
De Zanggodinnen doet vergaaren,
Om U te strekken tot vermaak.

    Vertel my wat ik U zal schryven,
Om zelfs niet in den strik te blyven:
Uw Zangnimf streeft veel hooger als
Myn toon, gy doet in handen klappen
De Muzen, en met waarde stappen
Treed gy dan weits* dan lieflyk mals.**
* In ’t Treurspel. ** in ’t Blyspel.

    Ik ben in deeze vreemde Landen,
Aan ’s Taagstrooms aangenaame stranden,
Byna ontvreemt van Poëzy:
De dichtkunst wil in rust wel zingen,
Maar wyl my onrust komt bespringen;
Verlaat my schier deez’ lekkerny.

    Hoewel in Lisbon is geen klaagen,
Wyl daar, naar ’s Konings welbehaagen,
Een nieuw Parnassus is gestigt;
Daar ik wel deed’ my zelfs verpligten,
Om weeklyks myn latynsche Dichten
Te geeven opentlyk in ’t licht.

    Doch wyl ik moet den Taag betoomen
Die met zyn misselyke Stroomen
En Watervallen my verdoofd,
Met Dyken maaken, Rotzen springen,
Op Spanjens boord, door deeze dingen
Ontbreekt tot Poëzy myn hoofd.

    Doch gy zyt meêr daer toe verkooren,
By lukkiger gestarnt geboren:
En keert weêr in uw Vaderland,
Daar u de zuivre Zanggodinnen
Den prys doen van de Dichtkonst winnen,
Terwyl zy danssen hand aan hand.

    Vaar voort Parnassus te bestygren;
De Nimfen zullen U niets wygren,
Arions Lier zal U wel door de woeste baaren
Voort helpen naa uw Land, die ’s vreest geen
            Zee-gevaaren.

                EPIGRAMMA.

Te Tagides laudant, te laudat et Amstela tellus,
    Sit laus perpetuo, non peritura tibi.

                    Dat is:

U pryst de Taag, en Amstels Stad die geeft
Aan u de lof, waar door gy eeuwig leeft.

                    ADOLPHIUS REETIUS.

        Augustissimi Regi Lusitamie Geometra et Ar-
            chitectus militaris in Ulyssipone. &c.&c.&c.

                        18 May 1719.


              OP

      SALOMONA,

      TREURSPEL.

    DOOR DEN HEER

JACOB CLEYBURG.

    Heer CLEYBURG, uwe Poëzy
    Klinkt aan het magtig scheepryk Y
In zuivre Nederduitse klanken:
    Uw Treurtooneelstof geeft reeds blyk,
Als eersteling van vloeibre ranken
    Der Dichtaêr; die u ’t pad en wyk
Aanspooren doet tot meerder werken,
Waarin we uw lust en gaaven merken.

Gy doet ons door uw vloeibre Dichten
Den geest inwendiglyk verlichten,
    En toont, als met een zaft penceel,
Het Mensdoms zonden en bederven,
    En ’t pad der deugd, voor God zo eêl,
Als, waarend spreekende Olyverven,
    Die Antiochus dwinglandy
    Vertoonden, door zyn tieranny.

    Gy maalt hier Antiochus, als
    Een Aardstieran, zeer wreed en vals,
Op Gods verkoore Lievelingen,
    Die voor geen vuur, nog strop, nog koord,
Nog door geen pynen zyn te dwingen,
    Maar steunen op Gods waare woord;
Schoon hy Jeruzalem doet beeven,
En dwingt naar zyne wet te leeven.

Geen Salomona, nog haar Zoonen,
Ontwyken zig, nog zy verschoonen
    Hun leeven voor dien Aardsvyand;
Schoon hy hen dreigt, en doet verdelgen,
    Zy zyn volstandig in den brand.
Laat Antiochus ’t bloed in zwelgen
    Van Christenen, die hij vermoord;
    Hun Zielen steunen op Gods woord.

    Hun Zielen zyn inwendig bly,
    En zien van ver Gods Englen rei
Hun juichende te moete komen;
    Gods Geest versterkt hen in den geest,
Zy hoeven Vorst nog Raad te schroomen,
    Wyl hunne ziel den Hemel vreest;
En hen, voor dit verganklyk leeven,
Het eeuwig eeuwig wel wil geeven.

Vaar voort Heer CLEYBURG in het schryven,
Schroom voor geen lasters smette aanwryven,
    Die altyd bits is op Gedicht;
Wou elk Geletterde zig stooren,
    Men zag geen Poëzy in ’t licht,
Die nu haar zoeten klank doet hooren.
    Vaar voort, laat ons meer Werken zien,
    Waar voor den lastermond moet vliên.

                                                    A.v.H.


VERTOONERS.

ANTIOCHUS, Koning te Antiochien.
SALOMONA, Hebreewze Vrouw en Martelaares.
JACOB, hier genaamd BENANIN, Zoon van Salomona.
LICIDAS, gunsteling van Antiochus.
SELUCUS, & ALCIMUS, } Vertrouwelingen van Antiochus.
ELEAZAR, oud Schriftgeleerde, Oom van Salomona.
MATTATHIAS, Joods Hooge-priester.
MACHABEUS, Joods Schryver en Verlosser.
THALIA, Vertrouwde van Salomona.

            ZWYGENDE.

Gevolg van Jooden.
Gevolg van Antiochus.

    Het Spel speelt in en buiten Jeruzalem, begint met
Zonne opgang, en eindigt des anderen daags ’s Avonds.
Continue
[p. 1]

SALOMONA

TREURSPEL.
___________________

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

SALOMONA. THALIA.

SALOMONA.
’t Gaat met Jeruzalem, gelyk men ziet ten ende,
De Hemel toont ons reeds eene algemeene Elende;
Dat Voorgezicht dat ons is in de Lucht vertoont,
Meld, dat’er niemand zy van Dwing’landy verschoont.
(5) Moet dan deez’ groote Stad zig als een hol vertoonen
Van Moordenaars; helaas! een droevig eind haar loonen,
Om haar te stout bestaan, is ’t veertig dagen niet,
Getrouwe, dat de Lucht ons droeven val bedied?
Men ziet alrede hoe de nood al is; het leeven
(10) Van menig Jood, die zig Ant’jochus overgeeven,
En vallen onder hem. Alcimus heeft al lang
Zig met dien snooden Vorst vereent in zyn belang,
En naar ik heb verstaan van Juba en zyn Broeder,
Zo heeft Adonius met Dina, zyne Moeder,
[p. 2]
(15) Zig mede gisteren na dien Tyran gewend:
Wat zal dat wezen dat men voortgaat, en dus schend
Der Vad’ren Godsdienst? wat zien ik al ongelukken,
Die deez’ bedrukte Stad op ’t allerhoogste drukken:
’k Zal u opleezen, ach! myn Thalia, wat Liên
(20) Zig hier uit deeze plaats begaven, op hun knien
Voor dien Tieran; ach! daar is Elib, Azar, Chimen,
Selucus, Judas, en zyn trouwen Broeder Simen,
Pheroras, Joséphet, Herodius, Nabal,
Met Julus Flavius, en Ammon; dit zyn ze al
(25) Die men voorzeker weet dat onlangs heenen gingen,
Daar ’s Loth, die uit den Raad ook mede wist te dringen,
Behalven anderen die ik uw heb gezegt:
Zy hebben zig te zaam voor zyn gebied gelegt.
ô Hemel! keer ons af van zulks! geef een goed ende,
(30) Ach Thalia! waar heen zal ik my ’t beste wenden?
Bedroeft Jeruzalem wat hangt u boven ’t hoofd,
Gy werd op éénen dag van al uw glans berooft,
Uw zonden zyn het, ’t geen uw God niet zal vergeeten.
Gy die zo rukeloos u zelve dorst vermeeten,
(35) Te kanten tegens hem, uwe Oppermajesteit.
Ondankbaar Volk en Stad, die dus vergeetent zyt,
Wagt nu een eind van vreugd, ’t begin van ongenoegen.
THALIA.
Hoe lange zult gy nog niet einde, van te zwoegen,
Van schreijen en gekerm, het geen den gantsen dag
(40) Niet ophoud, breek eens af van jamm’ren en geklag.
SALOMONA.
Hoe, Thalia! wat reên laat gy uw mond ontslippen?
Ziet gy de Bergen niet, de Heuv’len en de Klippen
Van ’s Hemels fellen toorn, hoort gy zyn dond’ren niet,
Zyn Blixemschichten die hy op Judea schiet?
(45) Phiolen vol van wraak, en zynen fellen toren
Doet hy alrede, ach! in ons Hoofdstad grimmig hooren:
Men ziet de Maagd geschend, de Kinders in hun bloed
Gesmoord, het Volk alom, als Tygeren verwoed,
Verscheurt reeds Man en Vrouw uit Gods geweiden Tempel,
(50) Het Heilige rookt van het bloed, haar hoogen drempel
Verschut, men hoort, helaas! een droevig moord geschreeuw
Op straat, op weg, in huis; een ieder als een Leeuw,
Schuimbekkende als ontzint: men ziet de stammen scheuren,
En Arons Priesterschap in vuile kled’ren treuren
(55) Met zak en assche, nu van alle pragt verdoofd,
Een eider van zyne erf, en goederen beroofd.
THALIA.
’t Is waar gy klaagd met regt, en doet my mede weenen;
Maar helpt dat zugten iets, dat zwoegen, kermen, steenen?
Vreest Salomona nu! die eertyds kloek en fier
(60) Ons Volk aandrong, om zelfs den Vyand in het vier
In ’t minst te wyken, en gaat gy u zelfs dus weiden
In droefheid?
SALOMONA.
                        Ik beken, om tegens God te stryden.
Is ons onmogelyk: neen Thalia, waar heen
Meent gy dat ’k word vervoerd, door klagten en geween,
(65) Om d’ondergang? ô neen! dat doet myn oog niet schreijen;
Maar al de straffen die wy daaglyks ons bereijen:
’t Is een gelukkig eind, zo wy met éénen dood
Verlost zyn, en zo ’t luk ons Nazaat uit den nood
Hersteld; maar neen, ’t geschrei en klaagen der Levieten
(70) Is my een spiegelglas, waarin ik neêr zie gieten
Elend en jammeren; ach Thalia, waar heen
Ziet gy een opening?
THALIA.
                                      Mevrouw, ik zie ’er geen,
Kon ik een open weg voor uwe droefheid baanen,
Ik stutte haast uw smert en uwe zilte traanen;
(75) Helaas, bedrukte Vrouw! die zo veel zorgen voed,
Om ’t droef Jeruzalem, in uw te teer gemoed;
Die herte kluister, daar uw Ziel legt aangebonden,
Verbreek die eenmaal, kan het zyn, ach strenge wonden!
Die al te wreed, helaas! een hoopeloze kwest;
(80) Wat is het Monster wreed des Oorlogs, in ’t gewest
Van ’t treurig Asië, hoe gruw’lyk zyn zyn tanden,
Die hy te zetten tragt in Judaâs ingewanden;
Wat rookt deez’ plaatse niet, tot nu, van Menschen bloed,
Daar ’t greetig krygsgedrockt zig tot den hals in voed.
SALOMONA.
(85) Gy schreit, en ik helaas! kan my niet van te schreijen
Onthouden, bitter zoet, het geen wy ons bereijen,
De dag die naakt niet meer, de duisternis komt aan,
De strenge geselroê staat vaardig om te slaan,
En is op ons gescherpt, in ’s Hemels fellen toren,
(90) Wat Ramp, wat Ramp, wat Ramp, helaas is ons beschooren!
Gy ziet geen uitkomst, ach! en ik, ik zie ’er geen,
Ten zy de Hemel, door ons smeeken en gebeên,
Zyn Schatkist open doet vol goedheid, toegesloten
Tot dus lang, maar ons schuld komt dag op dag vergrooten.
(95) ’k Wagt Machabeus hier, gedagvaard uit den stryd,
En wens te hooren, of myn Zoonen zyn bereid
Den slag te leveren voor Tempel en voor Haven;
Dat wy in vreugde, gantsch verwydert, ons begaven
Demoedig tot den Heer, in Lofzang, en Gebed,
(100) In ’t hooge Tempelchoor, ten dank voor het ontzet.
Ja Machabeus komt: wy zullen uit hem hooren,
Hoe ’t by den Vyand staat, ô Hemel! keer uw toren,
Laat zyn verhaal doch zyn, dat my hert hert verligt,
’k Sta tusschen hoop en vrees.

TWEEDE TOONEEL.

MACHABEUS. SALOMONA. THALIA.

MACHABEUS.
                                        Mevrouw, ik heb verrigt
(105) Den wil der Priesteren, en gaa hun daadlyk melden,
Hoe ik nog opening verhoop voor dapp’re Helden;
Zes Zoonen zyn van u gemoedigt, om den stryd
Te waagen tot de dood, en de Oppermajesteit
Word by het gantse Volk met droefheid aangebeden;
(110) Zy zien uw Zoonen, gantsch kloekmoedig aangetreden,
Zig spoeden tot ’t gevegt, ’t staat alles even schrap,
De Priesters juigen reeds, door Zielens handgeklap;
Daar ’s hoop by ieder een, wil de Almacht met ons stryden,
Dan hebben wy den kans.
SALOMONA.
                                        Die is ’t die haar wil leiden,
(115) En staaven ons bestek, op dat wy het geweld
Ontkomen van dien schelm, die tegen ons zig steld.
Laat de onbesnedenen, ô Hemel! eens aanschouwen
Dat alles wind is, daarz’ hun herte op gaan vertrouwen.
Alziende God, die eer ons Vad’ren in dit land
(120) Geleid hebt, trekt gy nu van Izraël uw hand!
MACHABEUS.
Bedwing uw zugten, en wil op den Hemel hoopen,
Zyn gunstelingen zal de Heere nooit verkoopen
In ’s Vyands handen, hy alleenig heeft geweld,
Die de onderdrukte red en weêr in vryheid steld;
(125) Die het vergangklyk stof doet staan op vaste voeten,
Des Stads ontzetting staat aan ons nu nog te ontmoeten;
Daar is nog hoop genoeg, tot redding van de Stad,
En om te stuiten zulk een vreesselyk bloed-bad,
Als ons den Vyand drygt; ik heb met veel Soldaaten,
(130) Uit Rubens Stam, de Poort na ’t Oost bezet gelaaten,
De Poort van Mipkat is geheel nog in ons magt,
Tot aan de Schaapspoort toe, indien men naarstig agt,
Dat aan de Euphrates het geweld van hunne benden
Ons niet en overmant, zo zien ik haast een ende,
(135) Ten zy de hongersnood ons perste, want den weg
Tot aan Samaria, is met goed overleg
Der onbesnedenen bezet aan alle kanten:
Ook is men op verraad verdagt; hunne Afgezanten
Zyn meê zo dadelyk vertrokken uit de Poort,
(140) En hebben het besluit, van ’t gantse Volk gehoort.
Veel eerder sterven, dan in hunne hand te vallen.
Matthias heeft zelf beloofd, dat hy hun allen
Zal borg staan voor de spys, zo lange als den Euphraat
Niet werd bezet, Mevrouw, door toeleg of verraad;
(145) ’k Hoop dat de Hemel ons die opening zal gunnen,
Het eenigst’ middel, dat wy thriumpheeren kunnen;
Hun toeleg is tot nog op yd’le wind gevest;
De Poort van Jiricho is vry tot aan het West.
Nu zal men by den Raad een goede zorge neemen
(150) Voor ’t Koorn, op dat het Volk, uit nood, zig niet vervreemen
Van Godsdienst, nog ontzag, al schoon het voor zyn hand
Moet sidderen, zo zal dien grooten Dwingeland
Bevinden wat het is, om tegens ons te stryden.
SALOMONA.
’t Eind zal wel toonen, wat voor strikken hy bereide
(155) Tot nadeel van zig zelfs. ô Hemel! stier uw kragt
In ons gewrigten, dat hy werd, ten val gebragt.
Laat Weeuw en Wees toch eens, kan ’t zyn, weêr adem haalen,
Bevry Jeruzalem, herstel, herstel de paalen
Eens in Judea, op dat nimmer den Euphraat
(160) Werd in zyn oppermacht door Menschen bloed verzaad:
Gy moet ons stryder zyn, laat Antioch’ bevinden
Zyn zonden, keer dat geen, dat hy zoekt te onderwinden,
Sterk onze zaaken doch, als Mozes eertyds deed,
Wanneer ons Volk voor deez’ met de Ammoniter streed.
(165) Ach! Machabeus ach! iets leid my op de leden,
Ik ben als overmande in ’t vuile stof vertreeden,
Myn boezem zwoegt en hygt, myn Geest speld my gevaar,
ô Hemel! welk geval, ach! dat het anders waar,
Zie neder, zie eens aan uw Volk en haare elende,
(170) Ik zie geen uiteind dat dien droeven ramp zal enden,
Het teken in de Lucht tuigd niet als ongeluk;
ô Nood! wat zyt gy my afgryssselyk; ô druk!
Wat Spooken zweeven staâg hier voor myne oogen heenen!
Dat Priesters borstlap met de twaalef ed’le steenen
(175) Zyn my een voorbeeld, ach! waarin ik Lyder zie
Onz’ droeven ondergang; ô traanen, traanen vliê,
En maak een tweede Euphraat, waarin zy ’t zaam verdrinken;
Laat Antiochus eens met al zyn magt neêrzinken;
Maak hen lafhertig, dat zy vlieden voor ’t geweer
(180) Van Izraël; ô God! stort eens uw Hagel neêr
Op hun trotsserend hoofd, opdat zy al bezwyken;
Toon eens barmhertigheid, doe uw genade blyken
Aan deez’ bedrukten Staat; zie aan ’t verslagen Volk,
Doet doch verdwynen, en verban die naare wolk,
(185) Die ons hangt boven ’t hoofd, verbreek eens uwen tooren;
Laat myne klagten, kan het zyn, uw Oor doorbooren,
En laat uw hert zig eens onstluiten om myn rouw;
Dewyl ik treurend zit gelyk een droeve Vrouw.
Ach Machabeus! ach! ik miste graag myn leven,
(190) Als ik aan Juda kost haar vryheid wedergeeven.
Ach! ach! bedrukte Stad, vol droefheid en elend.
MACHABEUS.
Hoe zo Mevrouw! wat ’s dit, weet gy niet dat gy schend
De kloekheid van het Volk, door ’t onophoudlyk weenen,
Laat doch die klachten met uw fierheid niet vereenen;
(195) Hy gunt vaak uitkomst, schoon de Mensch het niet verwagt,
Wy werden met zyn wil wel in ’t gevaar gebragt,
Maar wederom gered, hy zal hun magt wel stuiten,
Hy is vergeevend, en gaat nooit zyn wraak te buiten,
Te weeten naar het quaad dat hier het Schepsel doet,
(200) Het offer doet ’t hem niet, hy wil ’t opregt gemoed
Eêr hebben als het bloed van Kalveren en Stieren:
Hy zal Jeruzalem wel weêr in vreugd versieren;
’t Is een beproeving die ons van zyn hand geschied,
Hy blyft de zelfve Heer.
SALOMONA.
                                        Dit ’t troost die ik geniet
(205) Nog mildelyk van hem, maar zie ok weêr de zonden,
Den Beeldendienst, waarin dat hy ons heeft bevonden.
MACHABEUS.
Steun echter op genaê van zyne milde hand,
Zou hy toelaaten dat men ’t lang beloofde Land,
Aan onze Vaderen, zo dier door ’t bloed verkreegen,
(210) Van ons zou rukken, en hun laaten in dien zegen?
Neen Salomona, neen! steun meêr op zulk een borg,
Die ons wel redden zal van die benaauwde zorg.
SALOMONA.
Dat gun de Hemel ons, dan zie ik eenmaal ’t ende
Van al myn herteleet, en al des Volks elende:
(215) Hun aenslag kan voor God nog Mensch in ’t minst bestaan.
Gaa Machabeus, doet voort aan den Raad verstaan,
En de Levieten, wat by ’t Volk nu is beslooten.
Gun Antiochus, Heer, dat hy het hoofd mag stooten,
Voor deeze wallen, en dat hy met schaamte vlied.
(220) Zie eenmaal aan, kan ’t zyn, de traanen die men giet
In ’t droef Jeruzalem, zie Salomona schreijen,
ô Hemel! keer de straf, die gy ons komt bereijen.
MACHABEUS.
Mevrouw stel u gerust, terwyle dat men zel
Het alles waagen, ’t geen dat dient tot dat bestel;
(225) Bedwing die springaêr om meer traanen neêr te gieten.
Ik gaa, en hoop u weêr te zien by de Levieten,
Vaar wel, en schep wat troost.
SALOMONA.
                                                  De Hemel zy met u.


DERDE TOONEEL.

SALOMONA. THALIA.

SALOMONA.
Maar wat ontroering en ontzet gevoel ik nu!
’t Is of de Hemeld daald, en of de Hemellichten
(230) My sieren met haar glans; des Hemels aangezigten
Zien myn bedroefd gemoed, en droogen myn getraan:
Maar ach! alzienend oog wat gaat my Lyder aan!
’k Zie niet als Beulen, en een Hel vol ongelukken,
Die Salomona met haar Maagen ’t meeste drukken;
(235) Wat is doch dit gezicht, meld my het Thalia?
Een bange zwarte vrees sleept myne Ziele naa;
Myn oogen branden, ô hou op, hou op van schreijen,
Myn boezem droogt reeds uit, hy zal niet lang verbeijen;
Dien Schelm, die voor ’t ontzag, nog voor den Hemel buigt,
(240) Verplet het al, het geen myn droeve ramspoed tuigt.
Ach! myn getrouwe, ach! ach! waar wil ’t noch verder heenen,
Hoe staat my ’t hert, helaas! hoe sidd’ren my de beenen,
Ach ondersteun my wat.
THALIA.
                                        Haar roodigheid verblykt,
Wat ’s dit ô Hemel, ach! helaas, ach! zy bezwykt!
(245) Schep moed Mevrouw, schep moed, ô Hemel sterk myn handen!
Ach, ach! rampzalige, waar zult gy nog belanden
Met uw weemoedig hert. ô Hemel zult gy dan
Ons eeuwig straffen door dien wreeden snoô Tieran?
Herstel uw Volk eens weêr in hun voorgaande wezen.
(250) Hoe gaat het Salomoon’?
SALOMONA.
                                                Noch al gelyk voor deezen,
Ik snik in traanen, en myn droefheid neemt geen end,
Voor dat ik den Barbaar zie van deez’ Wal gewent.
THALIA.
Ontzet u niet, want om den Vyand te verdryven,
Zal staâg de Hemel met zyn goedheid by ons blyven.
(255) Of Antiochus hier ’t bewind kreeg en gebied,
’t Zyn al geen plaagen die de Godheid nedergiet,
Wyl Apollonius ons komt van zynent wegen
Toezeggen, hoe de Vorst tot Juda is geneegen,
Als mede ook van de Atheen, die Antiochus zond,
(260) Zy melden, hoe dat hy van zints was een Verbond
Met Israel aan te gaan, maak eens een eind van waaren;
Schep adem, breng uw hert, kan ’t zyn, weêr tot bedaaren.
SALOMONA.
Die valse vrindschap loof ik nimmer Thalia,
Ten zy men hunnen wil in alles volgden naa,
(265) Zoud gy hun helse wet wel volgen, die geboden,
Die ons een Heiden stelt, ten zy men ons niet doodde,
’k Meen eêr te sterven, ja door een rampzalig eind,
Als dat myn trouw daar door zou zyn in ’t minst verkleind.
Het varkensvlees dat ons zou tot verzaading strekken,
(270) Is al te onreinen disch, om voor ons oog te dekken;
Bezoetlend ons gemoed, ik walg van dat gebod,
Ik ly veel eêr de dood en noodlots droevig lot.
Die Onbesneedene kan my, door zyn vermeeten
De pligten onzer Wet zo ligt niet doen vergeeten,
(275) Erinner u wat meer, getrouwe; leer ons’ plicht,
En hunne duisternis, ei zoek het waare Licht,
Dat ons beschreeven staat zo duidlyk in de Boeken:
Wil myne zwakheid, kan het zyn, wat meer verkloeken:
Gy weet, Demetrius is lang van hier gegaan,
(280) En Apollonius komt treeden in zyn baan,
Als meê de Athener, die op morgen zal vertrekken,
Op hoop zo lang men kan dien droeven tyd te rekken.
Ik vrees, doch vrees met recht, men zal het al te waar
Bevinden, als ’t my schynt, die wolk dryft al te naar
(285) En zo schoorvoetende, ach! mogt hy eens weêr verdryven,
ô Hemel! wat zou men al Stier, en Rundren lyven
Opofferen tot dank, maar neen, ik zie noch niet
Die Ramp zo haast voleind, tot myn en elks verdriet:
Hy die voorheenen quam Jeruzalem indringen,
(290) En te Antiochien de Schatten op kwam bringen,
Die hy roofzugtig had geschaakt uit Tempel, Kerk,
Ja zelfs het Davids graff ontdaan, en ’t groote zwerk
Des Voorhofs weggeroofd; kan men zo’n Vorst vertrouwen,
Die nooit aan eenig Mensch zyn eeden quam te houwen:
(295) Die smert galmt niet alleen hier in Jeruzalem,
Maar zy doet, weenende, ook aanhooren haare stem
In ’t droef Philippe, en ook te Phrygien, als mede
Rondom Samaria zyn snoode gruuwelheden:
’t Is waar hy moorde wel geen Mensch, maar roofden ’t goed
(300) Uit Huis en Tempel, als een Leeuw, op roof verwoed.
En mogt dit ’t einde zyn, maar neen, ik zie die vlaagen
Zo haast niet uitgeraast, de Waereld moet eerst waagen
Van Judaas groote elend, en droevig ongeval;
Ik zie van ’t Menschen bloed steeds rooken deezen wal,
(305) En ’t yslyk Moordgeschreeuw klinkt reeds in beî myne ooren,
Daar Antiochus doet zyn Heidens wetten hooren.
Onlukkelyk Gestarnt, die my niet neemt in agt,
Ik ben dus onder u rampzalig voortgebragt.
THALIA.
Begeef uw wat tot rust, verban doch deeze vreezen,
(310) De Hemel die zal wel met Salomona wezen.
SALOMONA.
        Ach, ach! herschep my nieuwe zinnen,
        Aanhoor de klachten van een Vrouw,
        Die om Judea grooten rouw
        Bezit, breng u niet meer te binnen,
        (315) Ons Zond en Boosheid, Jacobs God,
        Den Beeldendienst noch helse lusten,
        Laat deeze Plaats eens weder rusten,
        Opdat zy houden uw gebod:
        Wil nu onze armen onderschraagen;
        (320) Laat uwe Macht ons stryder zyn,
        Toon uwe Hand niet in den schyn,
        Wil Anthiochus zelfs verjaagen,
        Stort eens uw fellen Blixem neêr,
        Toon dat gy altyd hier wil blyven,
        (325) En wil den moed van Israel blyven,
        Verstomp, verstomp hun moordgeweer,
        Hoe zeer, hoe fel dat hy mag woelen:
        Laat Antiochus vinden, dat,
        Hy slegts maer enkel wind bevat:
        (330) Schoon hy in ’t bloed zyn lust wil koelen.
        Jeruzalem uw eige Stad,
        Uw Huis, en uwen hoogen drempel
        Beschut die, dat uw Heil’gen Tempel
        Niet werd met Menschen bloed bespat;
        (335) Het zou daar naa uw goedheid rouwen:
        Aanzietze doch om zynent wil,
        Ei maak het hier eens weder stil,
        Voor die hem ’t eerste quam te bouwen.
        Een Weeuw, die tot u smeekt met druk,
        (340) Herstel die met haar zeven Zoonen,
        Zy, die uw Wet nooit dagt te hoonen,
        Keer eens van haar dat ongeluk;
        Zy wil van u verlossing wagten,
        Zy ziet uw groote goedheid aan,
        (345) Wil doch haar smeekklagt niet versmaân,
        Prent Judaas jammer in gedachten,
        Zo zult gy weder op zyn stel
        Eens redden ’t droevig Israël.

            Einde van het eerste Bedryf.
Continue

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

ANTIOCHUS. LICIDAS. SELUCUS, en Gevolg.

ANTIOCHUS.
Gy Selucus, gaa heen, en wilt uw plicht betrachten,
(350) Ik zal u weder naa ’t verrichten hier verwachten.
Onthoud ’t bevolen werk.
SELUCUS.
                                            Vertrouw u op myn woord.

TWEEDE TOONEEL.

ANTIOCHUS. LICIDAS.

ANTIOCHUS.
Doemwaardig Wolvenest, ik zal u nu door moord
Gaan dwingen tot ontzag, daar Juda van zal yzen;
De Euphraat, Jordaan en meêr Rivieren zullen wyzen
(355) Een Meir van myne straf, een Zee van Menschen bloed.
Gy Licidas, op wien dat ik vertrouwen moet,
Die my gesteld hebt, naa myn Vaders overlyden,
Als Koning, die de Kroon deed op myn Hoofd bereiden,
En die de gulde Staf hebt in myn vuist gesteld,
(360) En myn gebied gestaafd door moordzucht en geweld;
’k Zal Tholomeus nu in zyn gezach niet wyken;
Deez’ dag zal zyn de tyd, dat ik myn Oorlogs blyken
Zal toonen. Juda moet, beklonterd met veel bloed,
Voor Antiochus zyn, hoe aangenaam en zoet
(365) Het eertyds scheen, het zal door angst en vrees verdwynen
In ’t wreev’lig ingewand, men opent de gordynen
In ’t schoon Jeruzalem, men hoort ’t geklank van moord,
En meenig lyk is reeds in ’t laauwe bloed gesmoord.
Myn glorie zal ik zo ten eerentop doen stellen,
(370) Hoe meerder rompen dat myn oogen neêr zien vellen
Hoe grooter Lof voor my, ik moet eens aan de Euphraat
Vergunnen dat hy werd van ’t Joodse bloed verzaad.
Den Diadeem, die ik dan aan myn Kroon zal draagen,
Zal zelfs aan Jupiter, en al de Goôn behaagen:
(375) Dat buitenspoorig Volk, dat stadig met hun God
Aan ons en onze Goôn toevoerden alle spot:
Wyl zy van ganscher hert alleen op hem vertrouwen,
En onze Goôn veracht, en in geen waarde houwen:
Waarom, waarom dat hy hun niet uit die elend
(380) Verlost; maar het is lang, en overlang bekent,
Dat dat hartnekkig Volk haar herten fier verheffen,
En zy hun Ondergang door my niet zeer beseffen.
Ik die gebooren ben slegts tot dit wonderwerk,
Zal nu haar Tempel aan ons Godheên tot een Kerk
(385) Toeweijen, daarmen haar zal op het Altaar slagten,
In plaats van Offerstier, of Kalvren; ’t zal betragten
Myn wraakzucht, ’t Heilige beklonteren met bloed
Van Wees en Weduwen, en gaan ons’ Goôn te moet,
Met ’t Offren van den Jood, en danken voor dien zegen
(390) Ons sterke Goden, die ons zo zeer zyn geneegen,
Zy schraagen ons bestek, en stieren onze hand,
Om hen te straffen in het wrev’lig ingewand.
LICIDAS.
De zegen is by ons, men moet maar yvrig tragten
Den Jood, ’t zy Man of Vrouw, tot dank aan Mars te slagten,
(395) Gy maakt u tot één Vorst, door ’t kwyten van dien daad,
Gy vest uw Zetel door geweld, en door verraad:
Maar naar my dunkt, ô Vorst! moet men ons meening doeken,
Hier door zal men den Jood veel eerder noch verkloeken;
Want dat onbuigzaam Volk is noch gelyk een Leeuw,
(400) Men hoord van buiten reeds het droevig moord geschreeuw.
Waar toe zo lang gewacht, dat zy zig overgeeven;
’t Verraad moet de oorzaak zyn, indien men hen van ’t leven
In haast berooven wil; men moord haar, zo men kan,
Indien dat gy als een verwinnaar u daar van
(405) Wilt zien.
ANTIOCHUS.
                        Myn Licidas, ik moet uw yver pryzen,
Ik zal u op myn beurt weêr dankbaarheid bewyzen:
’t Is hen onmogelyk myn felle straf te ontgaan;
Myn Zwaard was lang gescherpt om hen door ’t hert te slaan.
Myn Vader Antioch’ moest van deez’ wallen keeren
(410) Met schaamte en ook met schand, opdat hier zou vermeeren
De straf van ’t Godendom, die my tot dit beroep
Lang nodigden; my dunkt ik hoor reeds het geroep,
Het kermen, en ’t gekryt der jonge Zuigelingen;
De vreugde neemt een eind, de Maagdereijen zingen
(415) Niet meer op ’t hooge Choor; haar blankheit, wit als wasch,
Ziet men bemorst, bestrooit met vulnus en met asch,
Haar hair, een looze strik om Jonglings in te vangen,
Ziet men op ’t deerlykst los langs haare schouders hangen;
En dit dient tot vermaak van Antiochus ziel,
(420) Nooit was ’t geluk my traag, al wat my maar geviel
Dat deede ik, en met lust, tot veel verwonderingen
Des Vyands, ieder weet te spreeken van myn dingen,
Zy schuwen zelf myn schaauw gelyk de veege pest:
Zo wel het Oosten doe ik siddren als het West.
(425) De naam van Antioch’ klinkt hen gelyk een donder
In ’t Oor, zy achten my gelyk een Waereldswonder;
Ik word gezien, geëert, van ieder aangebeên,
Tot een betuiging van myn helde dapperheên:
Ja toen ik Emaus won, zag men hun oogen weenen,
(430) Hier op wou deeze Stad zig dadelyk vereenen
Met Romen; al hun schrift en brieven waaren naa
Gezonden, door verraad met ’t snoô Samaria;
Doch alles was vergeefs, gy weet hoe van te vooren,
’t Orakel van God Mars zig liet ten Tempel hooren
(435) Tot Antiochien:
                                    Gy, Antiochus, gy
Zult Israel stuiten in hun loop van Godery;
Door myne vuijst heeft wel ’t beleg zig opgebroken
Van uwen Vader, ’t moet door u weêr zyn ontstoken,
En door uw Zwaard vernielt, geheel Jeruzalem:
(440) Dit is nu de oorzaak, dit de reden dat ik hem
Heb uit Jude gerukt, gy moet die straf bereijen.
Nu vrees ik geen gevaar, God Mars bekleed ons zyën;
Wy zyn in gunst der Goôn, ik moet, ik wil, en zal
Judea duiken doen, door een bedroefden val.
(445) Dat men de Vrouwen hier ziet by de Lyken treuren
Van haare Kinderen, waar van zy niet te scheuren
Zyn, nog van haare Mans, hier door zal mynen naam
Zig laaten dryven op de wieken van de Faam.
Gy zyt het Licidas dien ik heb uitverkooren
(450) Tot myn aanleider, ’t geen Judea dient beschooren.
Daar gints komt Selucus ons nad’ren; wat of hy
Zal melden? zyn gezigt vertoont zig wonder bly.

DERDE TOONEEL.

ANTIOCHUS. SELUCUS. LICIDAS.

SELUCUS.
’t Is met Jeruzalem gedaan, ons blyft de zegen;
’k Heb van Alcimus Vorst dat bly bericht gekreegen,
(455) De Schaapspoort is byna vernielt door onze hand:
Een ieder vloekt u voor een snooden Dwingeland.
En Arons Priesterdom doet niet als in den Tempel
Het Offer rooken, daar men ziet op hunnen drempel
Geen Ziel, de Vrouweklagt verheft zig tot de lugt;
(460) Zy zugten; maar vergeefs! ik heb gestuit de vlugt
En ’t Volk rondom verdeelt; men ziet niets by de vesten
Als Kinders die zig reeds met vuile spyze mesten;
Zy roepen nu hun God om hulp; maar al vergeefs,
Hy hoort hen niet, maar laat hen allen in de vrees.
ANTIOCHUS.
(465) Is dan de Stad aan ons?
SELUCUS.
                                            Nog niet; maar naar ’t vermoeden,
Zo kunnen zy de Stad niet houden in hun hoede:
Zy moeten nog deezen dag gestelt zyn in uw hand.
ANTIOCHUS.
Scheld Antiochus vry voor eenen Dwingeland!
Hy zal zyn dwinglandy aan u zo scherp betoonen,
(470) Dat gy wel wenschen zult dat u de dood mag kroonen;
’t Was al te laf dit Volk te brengen tot de dood,
En hen, door zulk een eind, te redden uit den nood:
Geen pynen zo bedacht, of ’k zal ’t aan haar volbrengen,
Of anders,dat de Goôn my met hun Blixem zengen;
(475) ’k Zal duizend Berregen op staplen, zo ik kan,
Van Lyken, scheld my vry voor Schelm, en voor Tieran,
Dit is myn grootsten roem die ik hier zal behaalen;
Ik moet in ’t laauwe Bloed van daag nog zegepraalen,
Tot danbaarheid der Goôn, of dat my doemt de straf
(480) Van ’s Hemels fellen toorn, in ’t eeuwig duister Graf.
Ik moet een bloedbad van veel Kinderen opregten,
En deeze groote Stad tot aan de grond toe slegten;
Myn Troon bevestigen in Maagdenschendery,
In Moorden, Blaaken en in helse Tieranny;
(485) ’k Moet een Athreüs zyn, in Naam, in Roem en Daaden,
Myn Hoofd versieren met al zulke Lauerbladen;
Dat zelfs de Hemel zal verduisteren; de Zon,
Voor zulke daaden, in een donkere Acheron.
LICIDAS.
Vaar voort met zulks te doen, gy zult de Waereld toonen,
(490) Op welk een wys datmen moet zulke Helden kroonen,
Gy siert door dit bestek uw kruin met Lauerblaân;
Gy tart de Goden zelfs door uw Manhafte daân,
Zo zeer, dat zelfs Jupyn moet voor uw gramschap zwigten.
ANTIOCHUS.
Dit is myn Wet alleen, ik wil een Troon oprigten,
(495) Veel kostelyker dan die is van God Jupyn;
Ik voel een Godheid, en ben slegt een Mensch in schyn.
Jupyn zal my niet meer door Donderen vervaaren,
Nog door zyn Blixemschicht, ik wil hem evenaaren
In Kragten en Geweld, zo wel als in Ontzag;
(500) Gy zult hem zelfs haast zien, zo dra als ik deez’ dag
Jeruzalem bestorm door Moorden, Blaaken, Branden,
Als ik in ’t Weezenbloed zal wasschen myne handen:
Verwacht van my deez’ dag uw droeven ondergang.
Kom neemen wy het in door loosheid, of door dwang,
(505) ’t Is tyd, ja overtyd dat zy myn Wetten schroomen.
SELUCUS.
Myn Heer Alcimus...
ANTIOCHUS.
                                ’k Heb uit zyn gezigt vernomen
Alreê de blyschap die ik lange had verwacht.

VIERDE TOONEEL.

ANTIOCHUS. ALCIMUS. LICIDAS.
        SELUCUS, en Gevolg.

ALCIMUS.
Jeruzalem, ô Vorst! is reeds in uwe magt,
De Schaapspoort door ons moed en kragt ter neêr gedompelt,
(510) De Tempel, en ’t Paleis, ’t is alles overrompelt:
Men wagt uw byzyn Vorst, de Huizen zyn bezet,
En door het stormen zyn veel Joden reeds verplet;
Ook heb ik eenen Jood gevangen op doen brengen,
Die als Rebel weêrstond myn aanslag.
ANTIOCHUS.
                                                            Men doe plengen
(515) Zyn Bloed op morgen vroeg, op Mavors hoog Altaar:
Ik dank u Hemel, u, myn Vriend, voor deeze maar.
De Standaards die men zal doen waaijen op haar muuren,
Doop men eerst in het Bloed, men stook de zegevuuren,
Om ons verwinning hier te toonen; niet dan bloed
(520) Kan die uitblussen of verdooven, ’k koel myn moed
Niet eerder, nog myn haat, hertstogten, nog myn lusten;
Neem ’t Zwaard in uwen Vuist, ’t moet in geen scheede rusten;
Vaar voort in al uw doen, gy Selucus, myn Vrind,
En gy Alcimus gaa, en doet al ’t geen dat dient
(525) Tot Schendery gedaan te zyn door onze handen;
En houd den snooden Jood gekerkert, en in banden,
Tot dat ik naar myn lust hem zwaare straf verschaf,
’k Wil hem van avond noch verschoonen van het graf:
Bezet den Tempel wel, en wilt ’er Kerkers maaken:
(530) Doet geene muiteling uit uwe ketens slaaken,
Gy ziet nu zelver dat dat Volk in onze hand
Gesteld is door de Goôn, stook nu vry vuur en brand
In Huizen, van die geen die u maar tegenspreeken,
Doe uw Klaroenen en uw Moordtrompetten steeken,
(535) Want de overwinning moet nu blyven aan ons kant,
Hier door werd onzen roem verheft tot Israels schand;
Toont dat gy beide zyt myn allerwaardste vrienden,
Schoon dat gy Jooden zyt, myn gunst gy wel verdienden,
Spant al uw kragten in, zo veel als gy maar kunt;
                                                        Tegen Licidas.
(540) Tot demping van dit Volk, en gy, myn waarde Vrund,
Stier mynen Arm, wanneer ik al te traag mogt schynen.
Men ziet reeds openen de roode bloedgordynen
In gantsch Judea, Vriend, vaar met myn wraaklust voort;
Myn vreugd bestaat alleen door Dwinglandy en Moord:
(545) Bezet het Marktveld in het rond met uw Soldaaten,
Het huis van Zenerip, de vismarkt, en de straaten,
Zy zyn gelegen by den Tempel, na het Noord;
Bezet dit alles.
SELUCUS.
                            ’k Zal ’t volbrengen na uw woord.

VYFDE TOONEEL.

ANTIOCHUS. LICIDAS.

ANTIOCHUS.
Tree nader Licidas, ik heb u iets te ontvouwen.
(550) ’t Is of myn arm werd door een bange vrees weêrhouwen.
Ik win Jeruzalem, maar ik verlies my zelf,
Schoon dat dit wyd Paleis, met zyn verhoogt gewelf
My ruim schynt, nogtans iets, ’t komt my nu niet te binnen,
Het geen my staadig doet ontroeren aan myn zinnen;
(555) Een schrik, vol angst, waar ik benaauwt van heig en zweet,
Door die is ’t dat ik schier myn dapperheid vergeet:
Ja kan pas duuren! Goôn! ach wist ik die belangen;
Deez’ vloer verbeeld ik my staâg te zyn vol helse slangen!
Deez’ wand vol adders, en veel ander vuil gebroet,
(560) Het geen dat my de Geest gestaâg ontroeren doet!
Antonius heeft my wel door syn schoone reden
Tot de verwoesting van deez’ groote Stad gebeden:
En Apollonius, die als myn Leidsman was,
Met Jazon, Tellius en Julus Barrabas;
(565) Tot ik Alcimus heb tot Gunstverwant verkooren
Van my, met zynen Vrind, die de Ondergang gezwooren
Heeft van Jeruzalem, ja meer dan duizendmaal.
Myn intreê die ik deed, met al die luisterpraal,
Kost mynen uittogt in het minst niet evenaaren,
(570) Van Goud en Zilverwerk, en ’s Volleks groote schaaren
Die ’k te Antiochien opbragt, gelyk gy weet,
Ja zelfs voor my volbragt door Judaas zorg, en zweet;
Myn Oogwit steroogt nog op andre Staatsbelangen,
Om geen Tooneel van Moord in Juda aan te vangen.
(575) En gy myn Licidas, die als myn trouwste Vriend
My hebt zo menigmaal met hert en Ziel gedient;
Zal ik nu voortgaan om myn glory te vermind’ren
In wreede bloeddorst, die myn Staatsbelang zou hind’ren?
Of raad gy my zulks af, zou ik ’t Orakel wel
(580) Gelooven? of zou ik dat houden slegts voor spel?
Errinner u eens regt, Prins Jazons droevig sneeven,
Die om zyn euveldaân gepleegt hier miste ’t leven.
Doen hy eerst naauwelyks vertrok uit deeze poort:
Gelyk men mede van Demetrius heeft gehoort.
(585) Wat kan de Bloeddorst ons voor eer of roem gedyën,
Daar men het vinnig Zwaard door hals en strot komt snyën
Van Wees en Weduwen, en Burgers groot in tal.
Moet ik als Demper in het slegten van deez’ Wal
My zelfs gedraagen, of aan Juda vrede geeven,
(590) In plaats van Moordery, een eider gunnen ’t leven?
Dit laatste is edelder, my dunkt als dat myn hand
Zou voortgaan, ’t geen op ’t eind my strekken zou tot schand,
Ook tuigt my elke steê, daar ik kom op te treden,
Myn Graf te zullen zyn, een siddring die myn leden,
(595) Ja ’t gantsche merg doorkruipt, tot ’t binnenst myns gemoed.
LICIDAS.
Ik bid dat Licidas zyn Vorst van zorg ontdoet,
De Hemel toont om u met zyne hand te leiden,
De Goden kwamen zelfs voor u myn Vorst te stryden;
Verzet die vrees myn Heer, kan ’t zyn, uit uw gemoed,
(600) ’t Is een doorlugtig hert, dat zig van vrees ontdoet.
ANTIOCHUS.
Zo doet het, Licidas; ik zal uw raad onthouden,
Gy zyt alleenig, wien ik ’t meeste altyd betrouwde;
Straf my, indien dat gy in my weêr lafheid vind,
Myn moed bestaat in u, die ’k waard acht voor myn Vrind.

            Einde van het tweede Bedryf.
Continue

DERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

ANTIOCHUS. LICIDAS. SELUCUS.
        ALCIMUS, en Gevolg.

SELUCUS.
(605) ’k Heb alles zo ’t behoort volbragt naar uw begeeren;
Het goed geluk schynt aan hen nu den rug te keeren,
Het Offer voor God Mars is ook besteld en klaar,
Den Jood gekerkert.
ANTIOCHUS.
                                    Ik erken uw vlyt, nu vaar
Maar verder voort myn Vriend, in gruwelen te pleegen:
(610) Jeruzalem zal nog deez’ dag bezien een regen
Van bloed en zweet, door druk van traanen, ja ik zal
Door vuur en vonken het verbryslen, met hun Wal;
Men breng den Jood straks hier dat ik hem straf verschaffe;
Die my vermetel is, zal ik vermetel straffen.

TWEEDE TOONEEL.

ANTIOCHUS. LICIDAS. SELUCUS.

ANTIOCHUS.
(615) Wel aan gy afgrond, Aard, en al gy Hemelgoôn,
Sterkt Antiochus nu zyn Zetel en zyn Troon,
Laat Tieranny, geweld, bloedschand en bloeddorst, schraagen
Myn staale Vuisten, en laat d’ afgrond van my waagen:
Sterkt myn gewrigten, en myn lusten ook met een.
(620) Alcimus zie ik met den Jood tot onswaarts treên.

DERDE TOONEEL.

ALCIMUS. ELEAZAR. ANTIOCHUS.
    SELUCUS. LICIDAS, en Gevolg.

ANTIOCHUS.
Tree nader looze Guit, die voor de straf zult bukken,
Aan ’t Altaar van God Mars, den last die u zal drukken,
Zal haast voleind zijn, tot leedwezen van myn hert,
Beken uw snooheid, eer dat gy geoffert werd;
(625) Wie was dien Schelm, dien Guit die met zyn snoô gedagten
U aandrong? meld het ons, wilt gy uw straf verzagten:
Wat porden u dus aan meineedige, als gy zyt,
Die Antiochus gantsch verwoed in ’t aanzigt smyt
Een ongehoode hoon, spreek op, spreek op gy snoode.
ELEAZAR.
(630) ’k Ben geen Verrader, ik had anders wel gevloden
Voor uw trouwloos gedrogt, ’k ben Eleazar, die
Hier nooit nog nimmermeer voor een bloeddorst’ge vliê,
’k Stond pal voor onze Wet, wilt u vry op my wreeken,
’k Ben nooit van eer en pligt, laat staan van God geweeken,
(635) Geen Mensch maakt my vervaart, en schoon gy u verkloekt,
Zo zyt gy van het Volk, en ook van God vervloekt.
Een eider schuuwt u als de slimste der Tierannen,
Gy zyt van eer en pligt gelykelyk verbannen,
En scheld my, snoode Vorst, voor schelm en een verraâr,
(640) Gy kunt my dooden, maar gy maakt die Naam niet waar,
Daar gy aan Jazon geeft bevel tot gruwelheden,
Om kind, om jongeling en oude op ’t hert te treeden,
Myn gryze hairen, leer daar uit, eer gy dien tyd
Zult konnen haalen, wat al uuren men verslyt,
(645) Eer tienmaal negen jaar uw dagen komen zetten:
En gy (die te Barbaars dit hoofd zoekt te verpletten,
Dat aan het Joodse Volk geheiligt is,) Tieran,
Myn mond wilt dwingen, door uw al te snoode ban,
Om het onreine in maag en ingewand te duuwen;
(650) Het Heilige besmet door Wetten te vernuwen;
Die aan de Egiptenaar eer pasten, maar gy zult
Uw straf wel krygen, heb maar weinig tyd gedult.
(Toon eerbied, als ’t u past, die hoorde gy te toonen;
Maar geen gerimpeld hoofd met alle smaad te hoonen)
(655) ’t Vloekwaardig Onrein heeft nooit deezen mond besmet,
Maar gy hebt zulks gedaan door uw doemwaarde Wet,
Als gy eens rekenschap zult geeven van uw leven,
Zoud gy de reinheid my wel weder kunnen geeven,
Die zo hels onrein zyt! weet Antiochus, gy
(660) In ’t minst gelyken hebt by Eleazar; my
Is uwe Heerschappy, nog Koningryk, niet waardig:
Stoot my vry in het graf door Moordlust te baldadig,
’k Zal in myn Ouderdom, den jong’ren wetenschap
Naalaaten naa myn dood, opdat zy trap voor trap
(665) In Wysheid volgen naar myn pligten, en myn treeden,
Ik was ’t die tegenstond al uw doemwaardigheden,
Ik was ’t die ’t Volk aanperste, om al uw euveldaân
Te keeren met geweld, die Zellus heb weêrstaan
In zyn verwoeden loop, en kon ik ’t onheil* smeden,
(670) En uwen ondergang, ’k zou nieuwe moedigheden,
Gelyk een Jongeling herneemen, zo ’t myn magt
Kon schraagen, zo waart gy al lang ten val gebragt,
Door myne zugten, die ik Israël kom toonen.
ANTIOCHUS.
Maakt gy geen einde nog van my aldus te hoonen,
(675) Een Vorst als ik ben, Schelm, die als uw God wil zyn,
Een God in magt en kragt, een Mensch maar in den schyn.
Waar is die sterke Held daar gy hebt om geroepen,
Waarom helpt hy u niet, waarom geeft hy geen Troepen
Van menig Oorlogsman, ik Antiochus, die
(680) Wil, dat gy al zult doen, het geen ik u gebiê.
Laat eens, zo iemand kan, myn kragten wederstreeven,
Gy ouden stribbelaar, weet gy wel dat uw leven
Staat in myn hand alleen, en aan geen ander Mensch?
ELEAZAR.
Vernoeg indien ’t u lust, uws herten boozen wensch,
(685) ’k Ben in uw hand gestelt, die magt is u gegeeven
Van boven, zo gy derft, doet Eleazar sneeven,
Ik zal uw wreedheid niet ontwyken, nog de hand
Van zulk ontmenschten en barbaarsen Dwingeland.
Ik zal tot een Tafreel des deugds de Waereld toonen
(690) Hoe dat een Martelkroon myn hoofdscheel quam bekroonen,
Hoe dat ik nooit ontaard van ’s wets geboden waar
Tot in myn Ouderdom, doen ’k stief door een Barbaar.
ANTIOCHUS.
Dat ’s waar Rebél, en Hoofd der grootste Muitelingen,
Men zal in ’t kort u wel een andren toon doen zingen;
(695) Uw Ondergang staat vast, te zwaarder zy de straf
Om uw vermetelheid: Men voer hem na het graf.
ELEAZAR.
Vaar voort meineedige, vaar voort in uwe lusten,
Myn dood zal u genoeg inwendiglyk ontrusten;
                                            tegen Alcimus.
Sta af: tot zo lang ik myn reden heb geuit.
ANTIOCHUS.
(700) Men stut dien loozen, dat zyn mond geen meer geluid
En geeft.
ELEAZAR.
                ô Trouwelooze in uw doen!
ANTIOCHUS.
                                                            Men breng hem heenen,
En demp zyn redenen.
ELEAZAR.
                                    Nooit zullen u uw beenen
Weêrbrengen in uw Ryk, gaa in uw wreedheid voort.

VIERDE TOONEEL.

ANTIOCHUS. SELUCUS. LICIDAS.

ANTIOCHUS.
Van een Gevangene kreeg ik nooit feller woord,
(705) Dan van dien ouden Boef, aldus zal ik my wreeken,
En in Judea doen de Moordtrompetten steeken
Dat alles sidd’ren zal, en duiken voor myn magt,
En die my tegenspreekt, moet aanstonds zyn geslagt.
Myn Vrinden, laat hen straks myn staale wetten hooren,
(710) Hun leven of hun dood, is nu aan ons beschooren;
Men moet dat Joods gespuis eens dempen tot den grond:
Zyn vloek, en zynen wensch, schoon die my heeft doorwond,
Myn Vrienden, ’k weet niet wat! men doet hem wederkomen,
’k Loof wiss’lyk, dat verraad by hen is voorgenomen.
LICIDAS.
(715) Hoe Vorst, wat gaat u aan, wien vreest gy doch; zeg wien?
Het bid u alls aan met neêrgebogen knien;
Het buigt, het zwigt voor u, wat kan uw Geest vervaaren?
Om dien Verrader; weg met hem, en wilt bedaaren;
Bezadig doch wat meer uw Koninglyk Gemoed;
(720) Het is te laf, dat gy uw hert door vreeze voed;
Ook is ’t niet Edel, wil wat meer uw eer betragten,
En die u tegens zyn op Mavors Altaar slagten;
Stel zelfs de Wetten in, die maar op Dwinglandy
Gegrond zyn, en beheerst uw Troon voor Tieranny.
(725) Span uwen Vierschaar, en wil ’t Joodendom verbannen,
Gy moet dat vuige Volk eens door de zeeve wannen,
Zo gy aanschouwen wilt, dat gy word aangebeên
Van die meineedige, met neêrgeboogen leên.
SELUCUS.
Dit is het middel, waar op dat gy vast kunt steunen,
(730) Wilt u aan ’t snappen van dat slegte Volk niet kreunen,
Hun wensch nog vloek, ziet men in ’t minste niet volbragt;
Zy moeten buigen voor uwe hard verstaalde magt.
LICIDAS.
Twee Vrinden ziet de Vorst, tot zynen dienst gezwooren,
En tot Jeruzalems verwoestinge geboren,
(735) Gy moet uw Woorden als een Donder in de lugt
Doen hooren, zo gy wild genieten eene vrugt,
Die uwe driften en uw lusten kan verzaaden:
Men moet, maar zo men kan, dat snoode Volk verraaden
Aan alle kanten, ja dat zelver den Euphraat
(740) Door Weeuw en Weezen bloed, voor eeuwig blyft verzaad.
Zo zal men uwen Naam tot aan den Hemel vieren,
En uw manhafte Kruin met versche Lauw’ren sieren.
Gy vlegt uw Septerstaf hier door met eeuwig groen;
Gy komt daar door uw moed en dapperheid te voên;
(745) Men snyd uw Naam in Goud en gladde Marmer Steenen:
Met gulde laarzen schoeit gy zo uw trotse Beenen;
Gy treed op eene vloer van enkel Diämant,
Geweld en sterkte heerst dan in uw dapp’re hand.
ANTIOCHUS.
’k Zweer u, van nu voortaan in kloekheid niet te zwigten,
(750) Ik zal deez’ dag myn Ryk door dapperheid oprigten
Tot lof van mynen Naam; uw reden geeven my,
En ’k dank u voor die gaaf, des Waerelds heerschappy.
Myn hert, dat zig hervormt op Mavors sterke treden,
Wil zelver, dat ik word door Jooden aangebeden
(755) Gelyk een nieuwe God: Antiochien was eêr
Ook wel halsstarrig, eêr ze my voor hunnen Heer
En God aanbidden wou, maar ’k zal u hemellingen*
Door myn verstaalde Vuist toebrengen sidderingen.
LICIDAS.
Zo moet gy voortgaan, maar ô Vorst! met uw verlof,
(760) Gy zegt het, maar uw doen vertreed gy in het stof;
Uw moed, en dapperheid ziet men vaak neder zinken.*
ANTIOCHUS.
Neen, Antiochus zult gy dadelyk zien drinken,
Een gulden Kop met bloed, aan Mavors hoog Altaar.

VYFDE TOONEEL.

SALOMONA. THALIA. ANTIOCHUS.
        LICIDAS. SELUCUS.

SALOMONA.
Sta af van uw bestek verwoede Moordenaar,
(765) De Hemel plette uw hoofd het vuur moet u verzengen
Die het onnozel bloed voor Afgoôn komt te plengen.
Maak my niet moedeloos, ô Hemel! welk een spyt!
Vertrek uit myn gezigt, bloedhonden als gy zyt.
ANTIOCHUS.
’t Was beter uwe drift een weinig in te toomen,
(770) Of ’k zweer u by de Goôn, gy hebt myn wraak te schroomen.
Uw redenen, die gy zo bits my in ’t gezigt
Durft smyten, neem ik vry wat zwaar in dit gewigt.
Wie raad u zelf zo stout ons byzyn hier te nad’ren?
SALOMONA.
Dat raade ik aan my zelf, in ’t byzyn dier Verrad’ren,
(775) Wie raad den Moordenaar zo stout om in dit Hof
Te treeden daar alleen het openbaar verlof
Toekomt aan Priesteren van Aron, de Levieten.
Bloeddorstige, vaar voort om meerder bloed te gieten!
Vrees gy den Hemel niet, schrik gy dan voor geen God!

LICIDAS, tegen Antiochus.
(780) ’t Is eene uitzinnige, zy dryft met ons den spot.
ANTIOCHUS, tegen Salomona.
Ik raade u dat gy gaat, of vreest myne ongenade.
SALOMONA.
Hels Monster! kom wil u eerst in myn bloed verzaaden;
Ik, ik, elendige! spaar Eleazar maar,
Zo gy nog eenigzins meêlyden hebt, Barbaar.
ANTIOCHUS.
(785) Gy komt by ons te laat, uw klaagen kan niet baaten.

SELUCUS, tegen Salomona.
Ik zou u raaden zulke reden hier te laaten.
SALOMONA.
Gy schriklyk Monster! dat de Hel heeft uitgespuuwt,
Den afgrond is ’t die zelf voor uw gedaante gruuwt.

THALIA, tegen Antiochus, knielende.
Heb meêly met haar smert, haar traanen, zugten, schreijen,
(790) Zy smeekt u, dat gy wilt den droeven Jood bevryën;
Zy is zeer droevig en versmagt in haaren rouw,
ô Vorst! zie aan ’t gemoed, en niet het woord dier Vrouw.

ANTIOCHUS, tegen Thalia.
Rys op rampzalige, droog uw betraanende oogen,
Ik ben geraakt, en met uw droef gemoed bewoogen.
                                                    Tegen Salomona.
(795) Bekoorlyk voorwerp; ach wat helder aangezigt
Is dit! die met haar glans inwendig my verligt;
Schep moed, Mevrouw schep moed, ’k wil u genoegen geeven,
En niet als Vyand in Jeruzalem meer leeven;
’k Schenk haar myn Vrede niet alleenig, maar de zugt
(800) Die ’k voor Judea heb. verwerp uw ongenugt,
Uw klaagen, schreijen, ’t geen myne ooren komt verveelen.
            Naa dat hy Selucus iets geluistert heeft.
Wil Eleazar van myn Vrindschap mede deelen,
Ontslaa zyn banden, en breng hem hier in myn Hof.
’k Zal door barmhertigheid behaalen grooter lof.

ZESDE TOONEEL.

ANTIOCHUS. LICIDAS. SALOMONA.
            THALIA.

LICIDAS.
(805) Wat zult gy doen myn Heer; laat gy u dus vervoeren,
Kan u haar klagte meer dan haaren drift ontroeren?
’k Had die uitkomste van uw Eeden niet verwagt:
Een Vorst en is geen Vorst die geenen Eed betragt.
ô Antiochien! wat zult gy schanden spreeken,
(810) Zy zal op u zig van die groote lafheid wreeken;
Ik zie geen redding, of herstellinge aan uw eer,
Ten zy Alcimus door uw nader ordre keer.
SALOMONA.
Vloekwaarde die gy zyt! op Taurus top geboren,
Hoe kan een Vorst dit van zyn onderdaanen hooren!
(815) Zo ’k Antiochus was, doemwaarde door de dood,
Wierd aanstonds uwen Kop van uwen romp ontbloot!
                Grypt na ’t geweer van Antiochus.
Kan Antiochus dan dien guit geen wraak verschaffen,
Laat toe dan dat een Vrouw hem mag naar waarde straffen.
ANTIOCHUS.
Sta af Mevrouw, sta af, bezadig uw gemoed,
(820) Het is vergeefs dat hy voor my zig maakt verwoed:
Ik weet wel middel om zyn pligten aan te toonen,
Dat hy voor myn gezigt bestaan zal u te hoonen;
Ik ben zyn Vorst, en hy is mynen onderdaan,
Hebt niet te vreezen, het zal naar uw wenschen gaan;
(825) Hy spoort my aan vergeefs, ik zal wel middel weeten
Om die te straffen die zig tegens my vermeeten;
Myn wet is als metaal, ’t buigt al op myn gebiên,
Vertrouw op my Mevrouw, uw oog zal ’t zelver zien;
Ik zweer Jeruzalem myn duuren Eed te aanschouwen,
(830) En gansch Judea mag zig op myn woord betrouwen;
Ja de Aard’ moet buigen, als gedwee, voor mynen voet:
Ik heb een walg voortaan te storten Menschen bloed:
Ik zoek de Vrede, en ik verschop alle Oorlogsplaagen;
Ik wil by Jood en Griek niet als myn lof doen waagen,
(835) En zal ook dadelyk myn order geeven, dat
De schenders van uw God al t’zaamen zyn gevat;
Die zynen God verzaakt, daar kan geen Vorst op bouwen.
Ik heb van Tyranny een afkeer, een berouwen,
En wel met redenen, wyl my een ander licht
(840) Den geest doorstraalen komt, en brengt tot zyne pligt.
Bestier myn staalen Arm, ik gruuw van meer te moorden,
Doch straffen zal ik die niet naarkomt myne woorden;
Myn wil zy eene Wet die nooit word omgekromt,
En die ze hooren wil, en achten, en nakomt,
(845) Zal ik van nu voortaan myn waardste Vrinden agten,
Een ieder heeft hier in zyn pligten te betragten,
De Waereld zal hier door, op vleuglen van de Faam,
Doen uitbazuinen, myn onoverwinbren Naam,
Die onversterflyk is. gy Licidas wilt weeten,
(850) Dat gy u naa deez’ tyd nooit weder zal vermeeten,
Om tegens myn gebod, of reden aan te gaan,
Zo gy myn fellen Toorn niet op uw hals wilt laên.
En gy Mevrouw, stel u gerust, en droog uw traanen,
’k Zal voor uw droefheid wel een ope plaatse baanen,
(855) Dat gy gerustlyk kunt vertrouwen op myn woord,
Die u misdoet, die is ’t die Antioch’ verstoort,
Ja zelfs zyn ondergang zweer ik hem by de Goden,
Vertrouw my dan, Mevrouw. vaar wel.

ZEVENDE TOONEEL.

SALOMONA. THALIA.

SALOMONA.
                                                    Zou ’k zyn geboden
Vertrouwen, hy gaat weg, maar ach! ik hou myn vrees,
(860) Het was wel vriendschap, zo het scheen, die hy bewees.
Zo ik ’t gelooven mag.
THALIA.
                                    Zoud’ gy den Vorst verdenken,
Daar m’ Eleazar zelf het leven komt te schenken,
Gy smet zyn eere zo gy geenen Vorst gelooft
Op zyne woorden;
SALOMONA.
                                    Maar het was te veel belooft
(865) Op die verandering, zo schielyk opgereezen
In zyn gemoed, helaas! dit baart my myne vreeze,
Te meer daar Selucus niet weder is gekeert
Met Eleazar, ach!
THALIA.
                                Is dat het, dat u deert,
Zo neemt voortaan, Mevrouw, een eind van ongenugten,
(870) Het is voorgeefs, dat gy zoud stadig leggen zugten,
Spaar al de klagten doch, gy wint met klaagen niet,
Jeruzalem is nu, gy weet, in zyn Gebied:
Hy heeft tot nog toe aan geen Mensen kwaad bewezen.
SALOMONA.
’t Geen niet gebeurt is staat ons mooglyk nog te vreezen:
(875) Een dubbelhertigheid, die ’k lees uit zyne reên,
Treft my nadenken, en is oorzaak myns geween,
Was Ptholomeüs hier, of wel de Griekze benden,
Men zag zyn trots gezag wel haast vergaan ten ende,
Maar wyl zyn Vaders dood hem roept als Bloedverwand
(880) In ’t magtig Koningyk van ’t groot Egiptenland;
Daar hy zig ziet bezet met zorgen en onlusten,
Die buitenspoorig daar het Ryksgebied ontrusten;
Zyn vriendschap die hy ons eer toonden in dit Ryk,
Een Edelmoedigheid, een goedheid, groote blyk
(885) Van zyn volpreeze deugd, kwam ons genoeg vertoonen,
Dat zyn Manhaftigheid wel waard was Koningskroonen.
THALIA.
Zoud gy dan denken, zo hy hier als Koning waar,
Dat men zou vry zyn van veel onheil en gevaar,
Toen men hun banden eêr door dienstbaarheid moest draagen,
(890) Wat deên ons Vad’ren niet, om daar eens van ontslagen
Te werden met geweld. wat heeft de Nyl al niet
Een Menschen bloed gezwelgt, als men het regt inziet,
De Moeders die te droef hun Kind’ren moesten missen,
En konden Pharôs haat, door traanen niet uitwissen,
(895) ’t Was niet als Kindermoord in dien benaauwden tyd,
Van welks nadenken nog den Mensch het hert doorsnyd,
Toen was men binnens wal van andre nagebuuren,
Maar nu is Israel vry, en heerst in eige Muuren;
Een Dwingland was toen Vorst, maar ’t was in eigen Land,
(900) En deed doen ’t Joodze Volk veel smaadheên, hoon, en schand:
Maar zo hy eens alhier zyn felle helsche pooten
Kost reiken, hoe zou hy ons door het herte stooten,
De Hemel hoed die plaag, men zou veel meêr elend
Beoogen als wel eêr, daar de eerbaarheid geschend
(905) En deugd vertreeden word.
SALOMONA.
                                                Zoud gy nu anders gissen,
Daar haast de kuisheid moet een helsche brand uitwissen,
Daar men het Edel bloed van Burger en Leviet
Gaat storten langs den weg, daar men niet anders ziet,
Dan ’t Vrouwelyk getraân om Kinders in te smooren,
(910) Hoe vreesselyk staat ons die Moordklaroen te hooren!
Het Hemelteken heeft zig niet vergeefs getoont,
Nu Antiochus zig ziet als een Vorst gekroont,
En hoe zyn Heerschappy aan ons zig zal vertoonen;
Zal men haast weeten om oms goed of quaad te loonen;
(915) Men zag wel eertyds doen de Rigt’ren het geslagt
Van Juda heersten, en doen ’t ruste vry en zagt
Gelyk in zwaanendons, maar quam ’t hoofd op te steeken,
En door Afgodery de Godsdienst te verbreeken,
Als Muiters stadig doen, maar wat moest ’t einde zyn,
(920) Zig zien benaauwt rondom van Hethiet, Philestyn,
Van Ammonieter, en van and’re vyands buuren;
Een Koning moest’er zyn in Israels droeve muuren:
Maar wat was ’t einde, ach! ach! het droef Jeruzalem
Dat weeklaagt altoos, en zal altyd haare stem
(925) Doen hooren het misbaer, door haar mynedigheden
En Muitery, zo vaak den Heer op ’t hert getreden,
En hun ondankbaarheid, die deed, en houd nog stand
Van d’uittogt, tot deez’ tyd, uit ’t snoode Egiptenland;
Judea vaak gestraft door ’s Hemels toornigheden;
(930) Maar nooit zo na als nu, zag men een einde smeeden,
Nooit voorgezigt heeft zig eer in de Lucht vertoont,
Dan hier de schuld de straf, op ’t eind naar waarde kroont.
THALIA.
Als hier eens wierden vyf Regtvaardige gevonden,
Moest dan Jeruzalem als Zodom zyn verslonden,
(935) Zou dan geen tweede Loth in Juda konnen zyn?
SALOMONA.
Dat weet de Hemel; jaa veel Lotthen in den schyn
Maar Sauwels in ’t gemoed, het Mensdom deezer dagen
Doorzoekt niet anders als de Waereld te behaagen,
Ja zo ver buiten room, tot God het eenmaal moê
(940) Het komt te zweepen, door zyn strenge geselroê;
Dan nog tot deezen tyd, zo hebben wy te pryzen
Den Hemel, die ons nog zyn goedheid komt bewyzen:

    Wy danken u, ô waare God!
    Dat gy tot noch toe niet het lot
    (945) Aan ons gegunt hebt, van uw tooren,
    Schoon Antiochus, gansch verwoed,
    Ligt tragt te wasschen in ons bloed
    Zyn handen, ’t geen ons is beschooren.

    Verwerp, versmyt zyn Geeselroed’
    (950) Neem ons ô Heer in uw behoed’;
    Laat doch zyn trots hier niet opsteeken,
    Bestier zyn Arm, zo hy het meent
    Ten best’, mag ’t zyn, van uw Gemeent’,
    Wil anders zyn bestaan verbreken.

    (955) Red ons uit die bezwaarenis,
    Toon hem dat het onmooglyk is,
    Om tegen Israël te stryden,
    Ondoe zyn hert van Dwinglandy,
    Bekeer hem, maak ons weder vry,
    (960) Wil Antioch’ tot u geleiden,

    Tot uw gebod, en naar uw woord.
    Schut zyne hand van gruuwel, Moord:
    Herstel, herstel eens weêr de paalen
    Van het bedroefd Jeruzalem;
    (965) Zy roept u aan met hert en stem,
    Laat zy eens weêr uw gunst behaalen.

    Opdat uw Naam voor eeuwig zy
    Gepreezen door der Priest’ren rei,
    En van uw Volk, schier gants verslagen;
    (970) Opdat zy door een beter Lot,
    Oprechtlyk houden uw gebod,
    En uit hun hert de Afgoden jaagen.

            Einde van het derde Bedryf.
Continue

VIERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

ANTIOCHUS. LICIDAS.

ANTIOCHUS.
Zoud gy, myn waarde Vrind, my in myn trouw verdenken?
Zoude ik meinedig zyn, de Goôn myn Eeden krenken?
(975) Wagt Antiochus u, van zulk een lafheid; neen
Myn fier gemoed ontziet geen slegte onnozelheên
Van een bedrukt gemoed: gy Licidas zult weeten,
Of de medogenheid dit herte houd bezeten,
Dan of het Moordzugt is, om in der Jooden bloed
(980) Myn hand te warmen, want geen Leeuw is meêr verwoed
Dan Antiochus is, het zal zo aanstonds blyken,
Dat deezen dag hun klagt moet voor myn woeden wyken,
Voor myn verstaalden Vuist, ga Licidas, gaa heên;
Bezorg den Tempel wel, daar ik word aangebeên,
(985) Naa de verrichtinge zal ik u weder wagten,
En doet den snooden Jood my voort ten Offer slagten,
Ik zal u volgen dan ten Tempel, neem in acht
Myn reden, Licidas; dat alles word volbragt.

TWEEDE TOONEEL.

ANTIOCHUS.

Vervloekt Jeruzalem, dat met uw helse Spooken,
(990) Den ganschen dag en nagt myn Ziele komt bestooken,
De Hemel die voorspelt het Wisselbaar geval
Aan my afschuwlyk als een Etnâs vuurig dal,
Jeruzalem is my een Acheron voor de Oogen,
Ik ben met zorg, en angst, en kommer opgetoogen,
(995) ’t Is of ik anders niet dan helse Furien zie,
Ik zie geen opening, waar dat ik heenen vliê,
Myn wreedheid echter schynt nog opening te baanen,
Doch aan den and’ren kant laat ik my door de traanen,
Verwinnen door een zugt der wapenlooze Vrouw,
(1000) Dan heerst in myn gemoed de wreedheid, dan de trouw,
Foei Antiochus, foei, wil by u zelve keeren,
Laat u niet door een Vrouw op deeze wys beheeren:
’k Vaar in myn wraaklust voort, sterk helse razerny
Myn vuige driften, en myn trotse Heerschappy.

DERDE TOONEEL.

ANTIOCHUS. ACIMUS.

ANTIOCHUS.
(1005) Alcimus hebt gy reeds ’t geen ik u heb geboden
Volbragt? spreek op.
ALCIMUS.
                                ô Ja, ik quam hem zelfs te dooden,
In deeze Lynwaads doek heb ik zyn Hoofd gedaan,
Gelyk de Vorst kan zien.
ANTIOCHUS.
                                        Reik my dat Monster aan,
Doemwaarde Kop, die my dorst trotselyk braveeren,
(1010) Gy snorker, hels gedrogt, ziet nu uw lot verkeeren;
Ja ’t is die korsele en verdoemelyke Jood,
Die Antiochus schelms zyn helse hand aanbood:
Ik moet myn handen in zyn laauwe bloed verwarmen.
Men vult Jeruzalem door ’t Moorden en het karmen
(1015) Van Vrouw en Kinderen, leg daar, voor uwen daad,
Vervloekte Slangenhoofd; dat u de Hemel slaat
Tot morzelen en gruis voor Antiochus voeten;
Vaar voort aan al die geen die u alzo ontmoeten.
Judea weeklaagt reeds om Eleazars moord;
(1020) Het is ’t begin nog eerst, men vaar in gruuwlen voort:
Hebt gy nog ietwes zeg tot iemands val beschooren?
Alcimus meld het nu.
ALCIMUS.
                        My quam zo strakts ter ooren,
Als dat Held Selucus den Priester bragt gevaên,
In Joas kerker, doch wat dat hy heeft bestaan,
(1025) Kan ik geen redenen, nog klaar bewys van geeven.
ANTIOCHUS.
Schoon daar geen reden is, men doe hem echter sneeven.
Ontzie geen Man nog Vrouw, die wêerstaet myn Gebod;
Ik, Antiochus, wil geëert zyn als een God,
Wie anders doet als zulk houde ik voor Afgodisten;
(1030) Men straf het muitend Volk die myne wil betwisten;
’k Wil dat men Tempelen oprechten zal voor my,
Of anders zal ik haar myn wreede Tieranny
Doen voelen, en de Vrouw aan haar ontbonde vlegten
Ophangen, ’t geen de Man moet als een Beul uitregten:
(1035) Men doop de Kind’ren eerst in hunnen Vad’ren bloed,
Men scheur haar ’t Vlees van ’t Lyf, door yzers, heet van gloed:
Men ruk de Zuig’lings van de borst by haare beenen,
Men smyt ze dat het kraakt, langs wand en muuren heenen;
Dan zal myn Mogendheid eerst neemen een begin.
(1040) Jeruzalem, wel eer des Waerelds Koningin,
Zal nu als een slaavin van Antiochus wezen;
’k Vrees niet, terwyl ik zie dat zelfs de Hel vol vreezen
Is voor myn Dwinglandy, vaar, Antiochus, voort;
En myne vreugd, myn Vriend, bestaat voortaan in Moord.
(1045) Men slaa de Koppen af, en plaast ze op deeze Wallen:
Wil Matthatias hier, en Achabs overvallen.
Volbreng myn last terstond.
ALCIMUS.
                                        Het wordt door my volbragt.
Alcimus neemt ’t bevel van zynen Vorst in acht.
ANTIOCHUS.
Doet zo Alcimus, gaa, ’k zie Salomona komen.
(1050) Ik heb haar droefheid al uit haar gezigt vernomen.

VIERDE* TOONEEL.

SALOMONA. ANTIOCHUS.

SALOMONA.
Zyn dit uwe Eeden, die gy zwoer aan my, ô Vorst!
Moet gy dan, tegens dank der Godheid, zyn bemorst
Met bloed van Israël! vaar voort, vaar voort, ô wreede!
Met uw doemwaardige, en vervloekbre gruuwelheden;
(1055) Zyn dit uwe eeden die gy Salomona deed,
Is die de luister van een roem, dat gy u kweet
Vermeet’le! Hemel, ach! kunt gy uw licht nog gunnen!
Bekeer u van den weg, daar gy, zo onbezunnen,
Schept Zielsvermaak in Moord, en regt uw Tempels op,
(1060) Kleeft Tierannyen aan, en geeft de Deugd den schop,
Keer Antiochus, keer, keer weder by uw zinnen,
Wil doch de driften, die zo helsch zyn, overwinnen.
Maar neen, het is vergeefs, daar gy zo nood en wreed,
Uw eer, uw eed, en pligt al teffens dus vergeet.
ANTIOCHUS.
(1065) Wat ’s dit Mevrouw? wel hoe, hoe zal ik dit begrypen?
SALOMONA.
Daar gy uw Moordmes op de Jooden komt te slypen,
En vraagt gy nog de reên aan my, daar gy zo stout
U aankant tegens recht, die als het klatergoud
U zelf op ’t schoonst vertoont, om zo ’t bedrog te dekken,
(1070) Uw aanzigt wyst my aan, waar toe ge uw lust laat strekken,
Gy daalt met de eene voet alreeds in uw bederf;
En naamaals naakt een straf; waar dat gy nimmer sterf,
Maar altoos leven zal in onuitspreekbre smerten;
Een prikkelende Worm doorknaage steeds het herte
(1075) Van zulk een Dwingeland, Eedbreeker zonder trouw.
ANTIOCHUS.
Staak deeze redenen, ’t gaat wat te ver Mevrouw;
Durft gy, uitzinnig Mens, aldus een Vorst braveeren,
Ik weet wel middel om een bitse tong te leeren,
Te staaken zulke reên, ja ’k zweer u by de Goôn,
(1080) Dat ik die geenen nu al reken by de doôn
Die myn gebod weerspreekt, ’k zweer Pluto, God der Helle,
Zo hy my wederstond, ’k zou weeten hem te knellen,
’k Vloek wederspannigheid, en die my tegenspreekt,
Doch om te toonen dat de liefde my ontsteekt,
(1085) Die eens zo magtig is, of al de furiën kwamen,
Zal Antiochus nu met Salomona t’zaamen
Hun lust volbrengen; staa, wy zyn hier nu allen.
SALOMONA.
Wyk af, ô snoode Vorst! waar voert de drift u heen.
Help, help, help Hemel help! wat lot is my beschooren!
(1090) Wil my, vloekwaardige, veel eer door ’t herte booren,
Vervloekte Moordenaar, dat u de Hemel plet!
ANTIOCHUS.
Uitzinnige al uw woên my op het minst verzet,
Wyl in uw schoonen schoot zal zulk een Monster bloeijen,
Waardoor de furiën uit onze lenden groeijen.
SALOMONA.
(1095) Doet wat gy wilt, Barbaar! zy zult myn kuisheid niet
Ontsteeken, ’k ly veel eer dat gy deez’ Borst doorstiet;
Laat eer uw Moordgeweer doorsnyden myne spieren,
Laat uwen schendlust zig in myne bloedwel vieren,
Omkranst dan ’t roofziek hoofd, in plaats van Lauwerier,
(1100) Met een bebloede Kroon, dat past een Monsterdier,
Of een Barbaar en Schelm, het hoofd der Dwingelanden,
Die ’t aardsche en heilige besmet met bloed’ge handen,
Het merg uit ’s Menschen been, in plaats van Aloë,
En Mirrhe, en Wierook brand op Godgewyde Steê
(1105) Des Altaars; strik uw schoen met helsch gewasse roozen,
Laat nooit uw wreedheid af, maar wil die staâg verpoozen,
Aan Staatsman, dan aan Vorst, dan weder aan Leviet,
Wyl gy gewoonte maakt dat gy veel bloed vergiet;
En laat de Euphraat gelyk een tweede Bloedmeir wezen,
(1110) Daar Pharo in versmoord’; gy hebt doch niet te vreezen,
Gelyk gy zegt, Barbaar! die zelfs de Helle dwingt;
Het is een ander die van u de Septer wringt;
Geen Duivelen, ô neen! die zoude u vertraagen;
Maar ’t is een ander, die u voor zyn recht komt dagen.
ANTIOCHUS.
(1115) ’k Zal my bedwingen voor deez’ tyd, wel aan Mevrouw
Verwagt myn Wetten straks.

SALOMONA, ter zyde
                                        ,, Ach! hooge Heemel, zou
,, Hy wel geraakt zyn door myn klagten en myn smeeken,
,, Ach; dat zyn steene hert doch eenmaal mogt verbreeken.
ANTIOCHUS.
Wat klaagt gy?
SALOMONA.
                        Wat ik klaag, dat vraagt gy nog aan my;
(1120) ’k Klaag over al uw doen; en om uw Tieranny.
ANTIOCHUS.
Het is te lang Mevrouw myn groot gedult te sarren,
Vaar voort, vaar voort, myn woên, waar toe nog lang te marren;
Gaa heen, en hoort myn wil ten Tempel van uw God,
En zo gy houden wilt uw leven, volg ’t gebod
(1125) Van my Mevrouw; ik, die gelyk een Waerelds wonder
Wil aangebeden zyn, ook zult ge u zelven onder
Ons Godsdienst buigen, en voor onzer Vad’ren Wet;
En eeten alle Spys die u word voorgezet.
Volbreng myn wil, vaar wel.

VYFDE TOONEEL.

SALOMONA.

                                        IK sterf veel eerder, Snoode!
(1130) Als uwen wil te doen: ach! helaas, ô Goden
Aanhoort myn klagt doch eens en myn bedroefd gesteen,
Het schreijen, zugten, en het bittere geween.
Zal d’onbesnedene dan dus hier zegepraalen?
Laat eens zyn boosheid op zyn eigen hoofdscheel daalen;
(1135) Maar ach, het is vergeefs, de Dwingeland vaart voort
In wreedheid, gruwelen, en schrikkelyke Moord;
In plaats van Vreugdtrompet zyn ’t niet dan Moordklaroenen.
De Vyand boet zyn lust, geen bede kan verzoenen
Zyn snoode wreedheid die in al zyne adren kookt;
(1140) ’t Is niet dan bloedschand, daar Jeruzalem van rookt:
Ach, ach, bedroefde Plaats! uw roem is al verlooren,
Niet als elende en ramp is u, helaas! beschooren.
Tree nader Thalia.

ZESDE TOONEEL.

SALOMONA. THALIA.

SALOMONA.
                            De Dwingland, gantsch verstoort,
Dreigt my, indien dat ik ’t niet opvolg naar zyn woord,
(1145) Ons aller ondergang, hy wou myn eer bekruipen,
Door list en door geweld.
THALIA.
                                        Wat voel ik in my sluipen,
Wat meld gy my helaas!
SALOMONA.
                                        Het geen ik zeg is waar.
THALIA.
Betoom uw schreijen doch.
SALOMONA.
                                                Doemwaardige verraêr.
ô Machabeus zie ik komen! groote Hemel;
(1150) Zyn aanzigt schynt ontroert, het over snoô gewemel
De Moordenaaren spant zig zekerlyk weêr aan.

ZEVENDE TOONEEL.

MACHABEUS. SALOMONA. THALIA.

MACHABEUS.
Met onze Godsdienst is ’t helaas Mevrouw gedaan,
Ja Antiochus wil door moord, en brand vernielen,
Dat zig niet nederwerpt, en voor hem neêr gaat knielen,
(1155) Hy bouwt zig Tempelen en wil aangebeden zyn,
Gelyk een aardse God, ’t waare Israël word klein,
Een ieder, vol van schrik, schynt voor de dood te gruuwen,
En om de pynen, zeer vervaarelyk, te schuuwen,
Veragten zy hun God, Ja Israël die is
(1160) Geheel vervallen tot den dienst van ’t Beeltenis,
Den een verraad zyn Broer, die zig bedekt wil houwen,
De Man de Vrouw, de Vrouw de Man, een groot afgrouwen,
Verheft zig meer en meer, hy recht een Vierschaar op
Van kruissen zonder tal, den een sterft door den strop,
(1165) Den ander door het zwaard, de Maagd onteert met schanden;
De Moord heeft de overhand, met ziet in ’t vuur verbranden
De Kinders van die geen die zig van hem verhoed:
De weg na Gaza is niet anders dan met bloed
Bespat, geen uitkomst is, helaas! voor ons te vinden,
(1170) Als dat wy reukeloos ons zelver onderwinden,
Te gaan en werpen ons voor Ptholomeus voet;
Mevrouw, ik bid u vlugt, of gy nog wierd behoed
Voor deeze Tieranny, ik zal terwyl de Schaaren
Ook laaten vlugten of de Hemel haar wou spaaren,
(1175) Ik zal myn best doen, en zo veel als in myn magt
Zal weezen, dat ik kryg van Zydon eene magt
Van Volk en Wapenen.
SALOMONA.
                                    Zou Machabeus meenen
Dat ik toevallen zou hun Goden, die van steenen
En houten zyn gewrogt, door hunne snoode hand:
(1180) Laat hy de droeve Weeuw en Wees ’t lyfsingewand
Vry Moorden, ik zal doch myn deugden niet verzaaken,
Maar wil om mynent wil uw vreije vlugt niet staaken;
Gaa heen, ontvlugt zyn hand, tot dat gy grooter macht
Verzamelt hebt by een, neem alles wel in acht,
(1185) De elenden, jammeren, het moorden, branden blaaken.
Verbeeld u stadig dat gy onze hooge daken
Ziet staan in vuur en vlam. zie Mattathias koomt
En nadert.

ACHTSTE TOONEEL.

MATTATHIAS. MACHABEUS. SALOMONA.
            THALIA.

MATTATHIAS.
            Ja hy is ’t, die zelver onbeschroomt
My hier ten Offer geeft, door goddelooze handen.
SALOMONA.
(1190) Dit hoed de Hemel, ach!

MATTATHIAS.
                                    Mevrouw gy ziet my branden
Met eiver tot myn Heer, en gy, gy zult ook my
Haast volgen, na om hoog, in ’s Hemels Feestgety,
Om daar zyn grooten Naam, en hooge roem te zingen,
Niet met een aards gevolg, maar met zyn Hemellingen,
(1195) Men legt dit sterflyk graag voor het onsterflyke af,
Daar ’t goed verkrygt zyn loon, en ’t kwaade krygt zyn straf.
De Tempel staat in brand, de goude en zilvre Vaten
Geschaakt, tot buit gemaakt, heeft Antiochus laaten
Versmelten meenigmaal: het Heiligdom dat is
(1200) Hem voortgebragt, gedenkt tot een onreinen dis,
Hy wierookt Menschen Merg, zyn gruwelyke handen
Zyn rood in ’t Joodse bloed geverfd, tot onzer schanden,
Zodom is ons gelyk: de wreedheids felle plaag
Quam in Gomorra nooit met zulk een luid gewaag
(1205) Zig stellen dan ik zie. ik zie de Hemel reede
Geopent voor myn oog, om daar haast in te treeden,
God zal zyn Volk wel weêr verlossen, schep maar moed,
Vrees Antiochus niet, schoon dat hy zig verwoed
Stel tegens recht en reên, wil nooit uw mond besmetten,
(1210) Mevrouw, met het onrein, wil maar geen voet verzetten
Van uwen Opperheer, gy Machabeus, gy
Ontvlugt een tyd zyn woên, de Hemel blyve u by.
Gy zyt die eenmaal zal Jeruzalem verlossen
Van hunne Dwinglandy, den Ark en Arkebossen,
(1215) De Schalen, Wierooksvat, met hunnen Kandelaar,
Zult gy weêr brengen met hun Vatetuigen, daar
De Hemel wyzen zal, Gods Israëls gewemel
Zal Juda weder als een nieuw doorlugten Hemel
Op Aard vertoonen. vrees in ’t minste Salomoon
(1220) Voor zyn trots woeden, hy zie ’t al uit zynen Throon
Beschouwt en aanziet, zal u eens een ruimer leven
Vergunnen, wanneer als den Dwingeland zal sneeven.
SALOMONA.
Zou gy dan sterven?

MATTATHIAS.
                            Zo schreef zynen wil aan my,
Dat ik moest bukken onder zyne Dwinglandy.
SALOMONA.
(1225) Zou gy dan sterven, ach! ’k zal u kloekmoedig volgen,
De wanhoop maakt myn Ziel hoe langs hoe meer verbolgen;
Ach! Mattathias zou gy sterven, ’k ly dat niet,
Dat hy op zulk een wys het waardig bloed vergiet:
Men gaat tot Ptholomé, laat hy ons bystand geeven,
(1230) Wy onder dienstbaarheid van ’t trots Egipten leeven!
Gaa Machabeus haal myn Zoonen straks by een
Met haar gevolgen, gaa, en ziet waar dat het heen
Wil loopen door den tyd, gy zyt daar toe geboren,
En tot Verlosser van ’t droef Israël verkooren.
(1235) Men waagt nog eens de zaak, ik zal u op dien voet
Naavolgen als een Vrouw, maar met een Mannen moed,
Heeft Debora wel eêr die kloekheid ondernomen,
Ik zal zo min als zy een wreeden Dwingland schroomen:
Nu, kom verzeld my, dan myn Thalia; ach! dat
(1240) Gy my doch onderschraage, op dat ik ’t wreed bloedbad
Mag stutten naar myn zin. is nooit myn deugd gebleeken,
Zo zal men echter naa myn tyden van my spreeken,
Dat Salomona was in kloekheid nooit versaagt.
MACHABEUS.
Bezadig u, Mevrouw; dat gy uw hert wat laagt
(1245) Tot rust, ’t was beter.
SALOMONA.
                                Zou Mattathias dan sterven?
Zou de Tieran zyn zwaard in ’t edel bloed dan verwen?
Neen leef, ach! leef om my, of gun dat ik u mag
Naavolgen daar ’t u lust, daar u een klaarder dag
Beschynen zal, wel aan, maar ach! waar zal dit heenen?
(1250) Myn bloed jaagt door myn lyf, hoe sidderen myn beenen,
Het hair ryst myn ten berg, ach! zou gy sterven Goôn?

MATTATHIAS.
Neen ik gaa leeven.
SALOMONA.
                            Gy gaat leeven om de Kroon
In ’t aller vreugden dal te ontvangen met verblyden;
Laat my dan ook niet van die vreugd zyn afgescheiden;
(1255) Gun my te volgen.

MATTATHIAS.
                                Volg my dan, stel u gerust.
SALOMONA.
Door uwe duist’re reên werd ik noch meer ontrust.
Helaas, helaas! ach, ach!
THALIA.
                                    Zy zwymt, help onderschraagen.
Ongelukkige, helaas!
SALOMONA.
                            Ach; ach! wil my doch draagen
Ter plaatse tot de rust; Mattathias verzel
(1260) My in myn zwakheid en in myn bedroefd gequel;
ô Machabeus, wil in deez’ bedroefde tyden
Judea van den dwang en tieranny bevryden;
Toon uwe pligten als ’t behoort, ’k smoor in gezugt,
Doch ’t schynt of myne ziel niet meer voor ’t quaade dugt.

    (1265) Hoe zie ik Izraëls gewemel,
    Die zig verblyden in haar God,
    En naarstig hielden zyn gebod,
    Die kroont hy in den hoogen Hemel;
    Doe doch aan Salomoon bevinden
    (1270) Dat zy maar assche en vuilnis is,
    Doch dat uit stof zy weder wis
    Om Hoog een waare rust zal vinden:
    Geen Juda hier op de Aard gebouwen,
    Maar ’t eeuwig Juda hier om hoog,
    (1275) Daar Salomona reeds haar oog
    Laat weiden, en altyd zal houwen.

            Einde van het vierde Bedryf.
Continue

VYFDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

SALOMONA. THALIA.

THALIA.
Is Eleazar dan, de Priester, overleden,
En gy ziet ook uw val alreeds te moete treeden,
Bedrukte droeve Vrouw, kom wapent u met moed,
(1280) Ontzie de Dwingeland in ’t minste, schoon het bloed
Van uw zes Zoonen heeft besproeit zyn helse Altaaren;
Gy weet zeer wel Mevrouw, dat zy als Martelaaren,
Alreede daar om hoog in eeuw’ge vreugde zyn.
SALOMONA.
ô Ja myn Thalia! dat mindert ook myn pyn,
(1285) ’k Zal* hem niet wyken, maar in ’t aangezigt braveeren
Zyn woeden, dat ik tragt op alle wys te keeren;
Maar wat voor traagheid, ach! kruipt in myn teer gemoed,
Myn leden sidderen, helaas! ik zet geen voet
Ter aarde, of het is of ik daadlyk zal bezwyken,
(1290) Niet dat ik den Tieran wil in zyn moorden wyken;
Neen Thalia, wagt nooit van Salomona dit;
Myn Ziel zal meerder vreugd genieten, als ’k bezit
Op heeden: groote God, laat my doch onbewoogen
Aan Israël myn pligt hier toonen voor uwe oogen,
(1295) Ontferm u ditmaal doch om een bedrukte Vrouw,
Die om haar zonden sterft, ach! dat zy sterft vol trouw
Tot u; keer doch van my ’t geen u niet lief mag wezen,
Dan zal ik voor de Dood nog voor zyn pylen vreezen.
THALIA.
Vaar voort, vaar voort, Mevrouw, in die kloekmoedigheid,
(1300) Laat doch uw fier gemoed voor zyn tierannigheid
Niet wyken, laat u doch zyn wreedheid, gantsch verbolgen,
U niet versaagen; ik zal u kloekmoedig volgen,
En spooren naa de treên, daar gy uw voeten zet;
De wraak des Hemels toont ons dagelyks zyn wet
(1305) En zyn geboden.
SALOMONA.
                                    Die stelt dagelyks voor oogen
Ons zonden, ach, helaas!
THALIA.
                                        Maak Salomoon bewoogen
Haar zelfs door haare klagt?
SALOMONA.
                                            ô Ramp, ô ramp, ô rouw!
Vraag Thalia, helaas! een hoopelooze Vrouw
Waar van zy is ontsteld? Goôn door haar eige klagten,
(1310) Ja om myn zonden zult gy my nog zien versmagten
In traanen, zo wanneer dat hy geen einde maakt
Van myne elenden: het is Salomoon, die wraakt
Het daglicht, wyl zy ziet Jeruzalem verlooren,
Die kleine Waereld! die wel eêr, in pragt geboren,
(1315) In ’t minste wyken zou het trotse Babilon;
De Maan verduistert voor haar oogen, en de zon
Bezwymt, de Euphraat is reeds in eene drekmoerasse
Verandert, al haar glans legt op een dag in assche:
En gy, gy vraagt helaas! waarom dat ik zo ween,
(1320) Schoon dat uw herte was gehakt uit rots of steen,
Zo zou gy echter zelfs beweenen myne elenden:
Tree nader Thalia, wil u tot mywaarts wenden,
De kragt begeeft my, ach! ik kan niet langer staan,
Waar wil het verder heên, ach! ’t is met my gedaan:
(1325) Myn waarde kinderen, helaas, helaas, ô Goden!
Wilt doch de Moeder niet haar waarde Kind’ren dooden.
Daar komt myn Benanin, wat zie ik! wat elend!
Hy heeft zig zekerlyk na den Tieran gewend.
Trouwlooze Zoon!

TWEEDE TOONEEL.

LICIDAS. BENANIN. ANTIOCHUS.
SALOMONA. THALIA. en Gevolg.

BENANIN, tegen Salomona.
                Moet nog ’t verwyt myn hert doorsteeken?
(1330) Ik ben niet trouweloos, de Hemel zal ons wreeken.
Myn waarde Moeder weet, daar leeft, daar heerst een God
Voor wien dat ik nu sterf, om dat ik zyn Gebod
In ’t minst wil overtreên; wil my gehoor vergunnen,
                                            tegen Antiochus.
Tierannig Vorst, terwyl dat ik zal leeven kunnen,
(1335) Ver buiten uwen Macht, en al uw wreed geweld,
Die veele Onnoozelen voor uwe Vierschaar stelt
Van helsch Gebroetzel, door u t’zaamen aangevangen,
Verzaaker van de God des Levens. maar uw wangen
                                            tegen Salomona.
Myn waarde Moeder, ach! die bigg’len door getraân,
(1340) Is uwe fierheid in die korten tyd vergaan?
Daar gy myn Broederen nog straks zo onderschepte,
En haar niet anders dan uit heil’ge Boeken repte
Van onze Wet, gy zwygt, helaas! wat ’s dat ô Goôn?
SALOMONA.
Myn Ziel schept weder aêm, ik was wel eêr gewoon
(1345) Dat gy uw Broederen in alles evenaarde,
Myn lieve zoon, waar door gy blyft in groote waarde
By onzen waaren God, de Hemel sterkt ’t bestaan,
En zegene uwe Ziel, wanneer zal zyn voldaan
Zyn felle wreedheid.

ANTIOCHUS, tegen Benanin
                            Wil naar myn reden hooren.

BENANIN.
(1350) Span al uw kragten in, zo blyft het nog verlooren,
Meent uw bloedgierig hert, dat daar door Benanin
Veranderen zal, ô neen, hy blyft by zynen zin,
Die van den Hemel hem kwam in de Ziel te daalen,
De Godheid komt het hoofd van Benanin bestraalen,
(1355) Met Martelkroon, die haast zal om zyn hoofdscheel zyn,
Daar gy een helsche Kroon, vervuld met snoô fenyn,
Zult draagen: vaar maar voort Barbaar in booze driften,
Hy zal uw herte door zyn felle gramschap ziften:
De Hemel draagt u al, vermeet’le daar gy zyt.

ANTIOCHUS, tegen Salomona
(1360) Dat gy uw Zoon, Mevrouw, door wat meer reedlykheid
Woud brengen tot zyn pligt, het zou hem beter wezen,
Dat hy myn strenge wet met eerbied quam te vreezen.
Zyn leven en zyn dood’, staan in myn sterke hand.
SALOMONA.
Ik zal hem tot zyn pligt wel brengen, Dwingeland:
(1365) Vervolg, vervolg myn Zoon in uw kloekmoedigheden,
Wil in de stappen van uw waarde Broeders treeden,
Laat doch haar Martelbloed niet zyn vergeefs gestort,
En schoon uw levensdraad hier ook word afgekort,
Wat kan ’t u scheelen, daar hy u een beter leeven
(1370) In ’t korte gunnen zal; myn Zoon wil u begeeven
Naar myne redenen, verhoor, verhoor het woord
Van uwe Moeder, die schier in haar traanen smoord,
’k Heb negen Maanden lang u onder ’t hert gedraagen,
Gebaard met pyn en wee, met zugten en met klaagen;
(1375) Daar naa met myne Melk zo langen tyd gevoed,
Toen ik geen zog meer had, heb ik u met myn bloed
Nog zelf daar naa gelaaft; hebt met my medeelyden,
Zie uwe Moeder aan, ’k hoop God zal met u stryden,
En helpen u aan een verwinning, daar geen Kroon
(1380) Nog krans by haalen kan, op aarde is niets zo schoon:
Dan word gy naaderhand nooit van zyn Licht verstooten,
Laat vry dien bloedhond, met zyn felle helsche pooten,
Slaan in uw ingewand, schep echter moed, myn Zoon,
Hy dood het Lighaam wel, de Ziel kan hy niet doôn;
(1385) Ik, die u heb gebragt tot uwe Manb’re jaaren,
Van rede en onderscheid, laat u doch niet vervaaren
Dien tydelyken dood, gewrogt door een Tieran,
Sterf als een Kind in schuld, in moed gelyk een Man;
Ik zal u volgen, en derft hy zyn Moordmes wetten
(1390) Op deze boezem, ’k zal geen voet om hem verzetten;
Gy schenkt een doorgang aan dien vloek Barbaar, hier door.
Wel aan waar is uw Zwaard, meineedige! kom boor
De Moeder door de Borst, voor de treurwatrende oogen
Van haaren Benanin.
THALIA.
                                Ach wie word niet bewoogen
(1395) Door zulk een schouwspel, ach!

BENANIN.
                                                Verwagt, ô Moeder! niet
Dat ik zyn wil zal doen, nen, neen, dat hy eêr giet
Myn bloed ten offer van zyn wreede razernyën;
Maar tot zyn booze wet zal hy my nooit verleijen:
Ik volg de wetten naar, die God ons Vad’ren gaf.
(1400) Ik zal om die gerust neêr dalen in het graf.
                            tegen Antiochus.
Maar gy, uitvinder van al deeze gruwelheden,
Die tegens Israël u kant, doch zonder reden;
Gy zult de almagte hand in geene plaats ontgaan,
Zy zal u pletten en met haaren Donder slaan;
(1405) Wy lyden om ons kwaad, maar gy zult ook, ô wreede!
Uw straffe krygen, voor al uw verdoemlykheden,
God is wel voor een wyl wat traag, maar niet altyd.
Weet Antiochus, dat gy in zyn handen zyt,
En dat uw straf vergroot, hy zal u ’t quaad vergelden,
(1410) Naar uw verdienden loon: hy zal ons Vok door Helden
Wel weêr herstellen, als ’t eens op zyn hoogst zal zyn:
Maar onbedachte, gy zult door een helsche pyn
Zyn haast bevangen, ô afschuuwlykst’ der Menschen,
Uw trotse Hovaerdy, het eenigst van uw wenschen,
(1415) Zal haast vertrappeld en vertreeden zyn in ’t stof,
Uw hoop is ydel, en vergank’lyk is uw lof;
Gy zyt zyn gramschap niet ontgaan, nog zynen tooren,
Uw Ziel zal met uw romp gelyklyk gaan verlooren:
Ons aller Vad’ren steun, die alle dingen ziet,
(1420) Die alle dingen door zyn hand en wil gebied,
Zal uwen romp den worm tot eenen spys verschaffen,
En uw meinedig hoofd te zyner tyd wel straffen:
Gy stelt myn Lighaam aan de prooi van uwe wraak,
Die eerst myn Broeders hebt geslagt tot uw vermaak,
(1425) En van uw gramschap: en door wreede dreigementen
Uw goddelooze wet, door dwang zogt in te prenten;
Daarom is ’t dat ik my gewillig nederbuig;
Breng al uw straffen by, en al uw Marteltuig,
Ik zal gewillig hier uw booze wreedheid draagen;
(1430) Doorstoot my vry, Tieran, gy zult my niet versaagen;
Myn moed en myn geloof wykt uwe wreedheid niet;
Verraader, booze schelm, de Hemel die aanziet
Uw snoode schelmery, en zal u eenmaal toonen
Dat gy allen niet moord; maar dat gy God komt hoonen.
SALOMONA.
(1435) Nu kryg ik aamtogt Zoon, gy hebt byna voldaan,
Gy kost niet beter, in uw pligt, de weg voorstaan.
Ik zal u volgen Zoon.

LICIDAS, tegen Antiochus
                        Zult gy hun lasteringen
Nog langer hooren Vorst?
ANTIOCHUS.
                Men doe den Schelm straks wringen
Zyn vuile helsche tong door tangen uit zyn mond.
SALOMONA.
(1440) Verbei nog wat myn Zoon. sta af, sta af bloedhond!
Gy helsch Serpent sta af! de Hemel moet u schennen.
ô Hemel! ilt doch eens betoonen, wie wy bennen,
Dat wy u eigen zyn, en hy, van ’t helsch gebroed,
Uit de afgond is geteelt.

BENANIN.
                    Myn Moeder, dwing uw moed,
(1445) Vaar wel, vaar eeuwig wel, ik zal u by my wagten
Ten Hemel hier om hoog: hou my doch in gedagten,
Laat uw geheugen doch nooit van uw Zoon ontgaan.
ANTIOCHUS.
Uw reden, snoodaard, die verdrieten my te staan.
Men breng hem aanstonds heen.
SALOMONA.
                        Laat af, Barbaar, gy snoode,
(1450) Kom wil de Moeder dan met haare Zoone dooden;
Vervloekte Moordenaar, dat u de Hemel plet;
’k Zal met hem sneuvelen, zo hy niet word ontzet.

DERDE TOONEEL.

ANTIOCHUS. LICIDAS.

ANTIOCHUS.
Zy gaat gerust van hier, en meent haar Zoon te volgen,
Haar woedend schelden maakt my langs hoe meer verbolgen,
(1455) Ik vloek haar gramschap; maar zy zal het nietig graf
Wel vinden met haar Zoons, zo krygt zy haare straf.
Sterf, Salomona, sterf, wil in uw bloed verstikken,
Het uur van uwe dood zal Antioch’ verkwikken:
’k Zal toonen wie ik ben, de Hemel heeft aan my
(1460) Niet te vergeefs gegunt die groote heerschappy.
Gaa Licidas, gaa heen, doe Salomona sterven,
’k Wil in het laauwe bloed myn handen aanstonds verwen,
Laat ’t bekkeneel van haar hier brengen voor aan myn
Gelyk een gulden Kom, gevult met zoeten wyn,
(1465) Dan zal ik drinken, en gelyk een Bachus, dronken,
Myn Lighaam vullen, en aan haare tedre schonken
My spyzen: ik vaar voort gelyk een wreede Leeuw;
Het strekt my tot gezang als ik het naar geschreeuw
Van ’t Vrouwgetimmer hoor, de hel- en hemel-Goden,
(1470) Neerslagtig, hebben my hun hulpe als aangeboden,
Ik vrees voortaan geen Goôn; ik, Antiochus, ik
Zal hun braveeren in dit heuglyk oogenblik.
LICIDAS.
Dit is het middel om ter deeg te triumpheeren.
Men moet het onderste op, en ’t bovenste onder keeren.
(1475) Gy snyd uw heldennaam, in onbederflyk Goud.
Ja tot den Hemel gy uw zelve Templen bouwt.
Wie zou gy vreezen, want ’t is alles in uw handen;
Gy schaft maar straf naar schuld aan uwe snoô Vyanden.
ANTIOCHUS.
Zwyg Licidas, gy die wel eêr als Joodse zweep
(1480) U toonde straf en wreed, uw hand die ’t al aangreep
Tot schaaken, rooven, en die ’t bloed wel in dorst gulpen
Gelyk als Ambrozyn, die ’t alles overstulpen
Quam in uw wreed gemoed; ja al wat juda deert
Is door uw arm volbragt, de Maagd en Vrouwe onteert,
(1485) Den Jongeling geslagt; en gy hebt my gegeeven
Die lessen al te wreed, waar naar dat ik gaa leeven.
Al die vervloekingen die my straks Salomoon
Toesmeet, als mede die van Benanin, haar Zoon,
Die vallen in myn ziel gelyk een schorre donder:
(1490) Ja elke vloek klonk in myn ooren als een wonder
Des Hemels, al die reên die vloeiden van haar tong,
Zo kragtig, en zo wys, als of ’t een Engel zong.
Die bitse woorden, in het herte my gelaaten,
Verstrekken my een drank, zo zoet dan honingraaten.
LICIDAS.
(1495) En my tot hels fenyn, als Antiochus zal
In ’t eind lafhartig zyn, om eener Vrouwen val;
Wat zou zy anders dan een lastertaal uitbraaken,
Wyl zy het einde van haar leven staat te naaken;
Gy die zo vaak met vreugd won bloed’ge Krygstropheen,
(1500) En als Verwinnaar met den lof en buit ging treên,
In Mavors Oorlogsperk; dit dikwerf quam te kampen
Om zo veel Troonen aan uw trotse Troon te klampen,
Die Pholomeüs maar alleenig, als Vyand,
Noch heeft in Asiën en ’t Afrikaanse Land.
(1505) Zou ’t trotse Egypten u wel derven wederstreeven?
Daar gy aan ieder een uw strenge Wet komt geeven,
Daar alles davert, schrifkt op ’t melden van uw Naam!
Gy maakt u tegens dank by ieder aangenaam:
Gy ziet het zelver in ’t geringste van uw Daaden,
(1510) Hoe Selucus u komt, tot al dat loflykst raaden;
Die met Alcimus is gesprooten uit ’t geslagt
Des Joodendomas, maar zyn u in uw dienst gebragt;
Twee Vrinden, zo het schynt, die u zeer zyn geneegen
En onderschraagden op den tocht, die ons de wegen
(1515) Beveiligden: gy weet hun openhertigheid,
En al de strikken voor het Joodendom bereid;
Waardoor zy uwen Lof tot d’allerhoogsten drempel
Met eerbied voeren aan den grooten Joodsen Tempel:
Laat dan geen zwakke Vrouw, door lastren en getraân
(1520) Die op haar sterven is, u doen te rugwaarts gaan;
Zy quam door wanhoop staâg uw groot gezag te hoonen,
Ontroert u niet, ô Vorst! smoort haar by haare Zoonen,
Toon dat uw wil en wet moet doorgaan, laat haar quaal
U niet ontzetten, maar ga voort in zulk een praal,
(1525) Die onafsterfflyk doet uw groote wondren leeven,
En aan de Naneef komt een schrik voor eeuwig geeven;
Zo moet de Aard weeten dat zy Antiochus draagt:
Gy, die zo menigmaal u hebt ten Stryd gewaagd,
Kreeg nimmer ramp nog nood, ’t buigt alles voor uw voeten
(1530) Ter neder. Ik zie daar Alcimus ons ontmoeten.

VIERDE TOONEEL.

ANTIOCHUS. LICIDAS. ALCIMUS.

ALCIMUS.
ô Vorst, helaas! het is met Seleucus gedaan!
Naa dat de slagting was aan Salomoon bestaan,
En aan haar Zoonen ach! greep Selucus het bekken
Met bloed, het geen helaas! tot rampspoed ons moet strekken;
(1535) Het lag nog naaw gesprengd op ’t hooge Altaar, myn Heer,
Of ’t gantsch gewelfzel, ach! viel straks van boven neêr!
De Maangod viel tot gruis, de hooge Zonpilaaren
Zag men ten eersten voor ons oog ten afgrond vaaren,
En Selucus legt gantsch verpletterd onder ’t steen
(1540) Met twee drie Wiggelaars: het Volk is op de been
En zeer verwonderd over Salomonaâs daaden,
Een ieder zoekt zyn hand in ’t laauwe bloed te baaden
Van U, ja zelfs, ons Volk dat raast, als heel ontzind;
’t Is raadzaam datmen vlugt, dewyl men niet en wint
(1545) Met woorden by het Volk.
ANTIOCHUS.
                        Hoe ryzen my de hairen!
Hoe komt deez’ reede my, ach Antioch’! vervaaren!
Alcimus meld my doch, of zig nog Salomoon
Op ’t einde nederboog, voor onz’ gemaakte Goôn?
ALCIMUS.
In ’t minste niet, ô Vorst! zy, vol van lasteringen,
(1550) Quam met een heldenmoed door al de benden dringen,
En spoorde haaren Zoon, door smeeken, tot zyn God,
Zy toonde hem zyn pligt, en wat in hun gebod
Geschreeven stond, myn Heer, en hy, vol dapperheden,
Heeft in de zwaardste pyn zyn God met vreugd gebeden,
(1555) Om ’t opnen van uw hert, en uw verduisterd oog;
En naa die reden, hy zyn hoofd ter neder boog;
Ontving veel slimmer loon dan al zyn Broeders straffen
Het geen dat Salomoon veel vruegde quam verschaffen.
Daar naa heeft men uw wil ook meê volbragt aan haar,
(1560) Zy stierf met vreugde.
ANTIOCHUS.
                Meld my doch niet meêr, Verraêr
ô Snoode Alcimus! ach! wat komt gy my ontroeren!
Wat helse driften doen my, tot zo’n daad vervoeren,
Ttot Moorden; Licidas, wat gaat my lyder aan!
Ik zie den afgrond met zyn kaaken open staan,
(1565) Om myn vervloekte Ziel en Lichaam op te slokken,
Waar heeft dat hels gedrogt, helaas! my heen getrokken!
Wagt Licidas, staa stil, ’k zie Salomona aan
Het blaauw Azuur gewelf in witte kled’ren staan;
Zy spuut veel vuur en vlam om my de kop te pletten,
(1570) En de aarde weigert my myn voeten neêr te zetten.
Helaas, helaas! zie hoe de vuurge helle glimpt!
Wat ’s dit, Alcimus! ach! myn ingewand verkrimpt,
’t Is of ik levendig ter helle word getrokken:
Zie hoe de Duivelen alreede na my wrokken.
(1575) De reên van Salomoon, en die van Benanin,
Die komen my, helaas! te laat van boven in:
Ik heb aan u, Verraêr, myn oor te veel gegeeven,
Door uw aanporringe is al ’t snoode kwaad bedreeven:
En gy Alcimus, zie uw straf ook naaken, gy
(1580) Zult het ontvangen om uw wreede tieranny;
’k Voel reeds de geesselroê des Hemels, en zyn tooren:
Maar al te laat ben ik, Ramlzaalige, gebooren!
Een Vorst, een schrik op Aard, dat ieder sidd’ren kon
Die my maar hoorde, of slegts myn naam, die ’t al verwon,
(1585) Het geen my tegen was: moet dan deez’ steê my baaten
En strekken tot een Graf, ’t onzalig leeven laaten,
En ik een smaak en schand verstrekken aan dit Volk:
’k Zie reeds voor myn gezicht die doodsche naare Wolk,
En voel de wormen aan myn droevig herte knaagen;
(1590) Red my ô groote Goôn, dan zal ik u behaagen
Opvolgen, uwe wet als die van Izraël;
Wat zyn uw straffen, my helaas, zeer wrang en fel,
Vervloekte driften, die my hier zo ver vervoerde,
Doemwaarde Geesten, die my ook zo zeer ontroerde,
(1595) Myn Vrienden, help my doch, ik voel het helsche vuur
In my ontsteken, ach! laat het rampzalig uur
Een oogenblik doch eens verdwynen van myn oogen,
Myn kragt begeeft my, ach! ik sterf, zyt doch bewoogen,
Myn Vrienden met myn ramp, ik bidde u doch, begeeft
(1600) U van myn gruuwelen, vaar wel, ik heb geleeft.
                                Hy valt in zwym.
ALCIMUS.
Kom helpen wy den Vorst, of hy mogt wederkeeren
Tot zyn verstand.
LICIDAS.
                            Wat raad, ik zie zyn quaal vermeeren.
Wat stank ontvliegt zyn aêm!
ALCIMUS.
                                            ô Al te wreede straf!
Hy, levend, strekt zig zelf tot een verrottend graf.

            Einde van het vyfde en laatste Bedryf.
Continue

NADER BERIGT
OP HET
VYFDE BEDRYF.

Naa ’t weggaan van Salomona en haar Zoon, werd den Tieran pynzende ten Tooneele gevoerd; want hy had Alcimus al in stilte bevel gegeeven om haar naa haare Zoone te dooden, welke last hy weder aan Licidas op haald in het derde Tooneel van ’t vyfde Bedryf: ook doe ik Licidas in de aarseling van Antiochus verbeelden, om dat hy als aanleider is van ’t quaad, en veel slimmer dan Antiochus zelfs; uit welke bestraffing*, die Antiochus hem doet, zulks genoeg en klaar werd aangeweezen.
    Den naam van Benanin, werd hier gegeeven aan de jongste Zoon van Salomona, of anders Benjamyn; maar Flavius Jozephus tykent hem aan met den naam van Jacob, ’t zy wat het wil, ik noem hem Benanin, uit eenig oorzaake hier verzweegen.
    Ik laat Antiochus op ’t einde stervende vertoonen, om dat het quaad zyn straf zou hebben op een Tooneel, doch naar Flavius Jozephus, sturf hy door de Wormen eerst toen hy uit Judea uittoog, lange naa de dood van die rampzalige en godvrugtige Martelaaresse en haare Zoonen.

CATALOGUS VAN BOEKEN
DIE BY
MOZES VAN HULKENROY
Gedrukt, of te bekomen zyn.

In Quarto.
Naukeurige zo Theologise als Historise Aan-
    merkingen over het werk der Reformatie
    door J.H. Manné.
Govert van Maters Kruisgezangen op het lyden
    van onzen Heiland Jezus Christus, met
    Zangkunst verrykt door Willem Vermooten.
A. Alewyns Zede- en Harpgezangen.
-    -    -    Harderszangen.
Het vermaaklyk Buitenleven, of Boerenvreugd,
    met kopere plaaten versierd.
Onderscheid tusschen sterven en sterven, door G. van
    Mater.                In Octavo.
Lutherse Kerk-Gezangen door J.H. Manné.
Het vrolyk Gezelschap der Negen Zanggodinnen,
    met kopere plaaten, en Muzyk voorzien.
Idem zonder Muzyk.
De Carneval van Roomen, of Vastenavonds Ver-
    maaklykheden, met 25 konstige en aardige
    kopere plaatjes versierd.
Geloofs Hervorming, Tooneel-spel.
Don Jan, of de Gestrafte Vrygeest, Zinnespel,
    naar ’t Fransch vanden Heere Moliere.
Thebaïs, of vyandlyke Broeders Treurspel, uit het
    Fransch vanden Heere Racine.
Arria en Petus, Treurspel, uit het Fransch van Me-
    juffrouw M.A. Barbier.
Salomona Joodse martelaares, Treurspel door J.C.
De verloore Diamant-Ring, Klugtspel.
Dronke Brechtje, Klugtspel. &c. &c. &c.

Continue
Noot: zie voor deze historie ’De marteldood der Machabeen.‘ In: Alle de werken van Flavius Josephus. Vert. W. Séwel. Amsterdam, Pieter Mortier, 1704, p. 746-759.

Verbeterde zetfouten:

vs. 669: onheil voor ouheil
vs. 757: hemellingen voor hemellingen;
vs. 761: zinken. voor zinken
vs. 1051: VIERDE voor VYFDE
vs. 1285: Zal voor zal
Nader berigt: bestraffing voor betraffing

Ceneton
Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands