Jan Sievertsen Colm: Malle Jan Tots boerdige vryeri. Amsterdam 1633.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton019970 - Ursicula
Het gotische lettertype is in een aparte kleur weergegeven.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r]

Malle Jan Tots

BOERDIGE VRYERI.

Ghespeelt op d’Amsterdamsche Camer op
Nieu-Iaers dach, 1633.

[Vignet: Wapen van Amsterdam]

’t AMSTERDAM.
_________________

Voor Dirck Cornelisz, Houthaeck. Boeck-vercooper
op de Nieuwe zijdts Colck in’t Bourgoens Cruys.


[fol. A1v]

Personagien van dese Clucht.

    MALLE IAN TOT.
DUYF IOOSTEN sijn MOER.
HANS de Kleermaker.
GRAUWE GERRITJE.
MACHTELT MEYNDERS.
TEEUSJE een Ionghen.

    Dits soo uyt soete lust gemaeckt,
En belcht niet of’t onwetent raeckt,
Uyt ’s levens jonst laet d’yver groeyen,
Om al in const en liefd’ te bloeyen.
Continue
[fol. A2r]

AMSTERDAMSCHE

IAN TOTS

Boerdighe Vryagie.

IAN TOT met sijn Moer en de Snijer uyt.

            GOrt segen ons Best wat hebje al spuls met dit kliet
            Ghy selt er ferweel op boorden, of ick en gaender niet,
            Waerom en weet ick de snof niet, ja altijdt staet ghy soo en femelt,
            Daer heb ick mijn tongh gebeten boven ant verhemelt
            (5) Van de mont mitje rasen, siet dat doet de besucste sackreerde Hans
Hans.     Wel tis mijn eveliens, mijn goe maet,
Moer.                                                         Besiet daer, Jutjes Frans
            Olfert, met Drooge Gijs, tsinne keyeren om te raen,
            Wel ghy maeckt ien ’t hooft wel balloorich.
Ian.      Jae mach dat soo bestaen
            Slecht honskoten invoeren, niet waer ’t het wat te beduyen,
            (10) Wilje mijn geen Tebijne mouwen geven,
Hans.     ’t Sal daer niet by passen.
Ian.                                              Ghy meuchtje Peetien kruyen
            Deuse beseete snipluys hier, kostet iou wel ien duyt.
Moer.    Maer wat sinie oock een hoddebeck, en kleyn van besluyt,
            Miester Hans raet ons ’t beste om’t fatsoen te vermoijen.
Hans.    Al ten besten mijn lieve buerwijf.
Ian.      Ick heb de schyt van dit flickefloijen,
            (15) Wilt ghy niet Hans gaet deur, wy halen licht wel een aer,
            ’t Is iou giericheyt Best, sie daer alle guyse gaer.
Moer.    Een passement op de broeck kijnt staet bruyn en ondieft,
            Ghy sout seggen wel Moertjen doe ghy as iou belieft.
            Daer gaet niet veur de ouwe slach ghy sout mijn laten geworden.
Ian.      (20) En selt gien Bruygoms pack wesen?
Moer:    Jan ick wod datie mijn niet meer en porden,
            Ick sou wel wervel sieck worden, en de sinnen op de rul
            Licht raken, miester Hans siet al dusken spul
            Hebben wy alle dommelijcke daech, ick kant langer niet verdragen
Ian.      Wel hoe selt dan wesen deynck ick, al ’t sotten overslagen,
Moer.     (25) Ghy siet dorp noch stee an wel ick weeter langer niet of
            Jou salige vaers goet of renten al set ghyt soo grof,
            En is soo briet niet Jan Olfers.
[fol. A2v]
Ian,     Wel ’t is* iou eygen raet
            Vande Meyt dat weetje wel
Moer.    Maer datje mijn recht verstaet
            Tot iou kroon mijn keuningh, siet dat kander mijn of schien
            (30) Ghy behoeft soo dreuts niet toe te bauwen, nou hier laet sien
            Ick binie moer dardalf en hebber noch vry mee ’t mijn in.
Ian.      Hoe na mien ghy dat ick een Jan Varkie of een ebbe kijn bin,
            Of malle paes of oene, en sturen my slechs voort op de faggel.
Moer.    Ghy bint een Bouwen kranck hooft iou rechte Ian Saggel.
            (35) Een fijne lakense broeck, met een brucxbombazijn wambus bruyn en moy van glans.
Hans.    ’t Staet heel nettekens op sijn borgers.
Ian.      Hout ghyje kinnebackes Hans.
Hans.    ’k Hoopt oock te doen Sinjoor Jannes ick hou veel van goedt accoort
Ian.    Ja koort wil ickt hebben en dat mit ien woort,
            ’k Wil oock moije volslagen ruyme en diefsacken inde mouwen,
            (40) Daer bin ickie te leep op, om de munt in te houwen,
            Daer weten de potje lillas, niet achter te raecken, dat is goet.
Hans.    Men sal u helpen mijne meester zijt maer rustich ghemoet,
            Nae ick bemerck selt wel lucken mit den handel.
Ian.      Jan Hansie
            Nae ick bemerck mijn duytsert soo*is daer een kansie.
Hans.    (45) Wat souwer tegenstaen een eenige seun geltrijck en moy.
Ian.      Daer op staet eens een paertie vast Hans, maeckt slechs goet roy.
Hans.    Goet roy, ho man al hadie noch soo veel keurs,
            Werck ick rechte voort niet voor de beste vande beurs,
            Die alle daechs van nieuwe snofiens niet doen als leggen malen,
            (50) Ja men weet nau langer ’t vreemt te bedencken of saem te halen,
            Of dat volcie te dienen, in al haer viese grillen doch
            Dieder soo gien kleyn correltjen in weten te spillen noch
            Hier nemen wy een bult wech, daer rechten wy de slimme zijen,
            Den een salmen vernauwen en d’ander wat wijen,
            (55) Ho wy wercken sulcke kuertjens onder de beste van de stadt.
Ian.      Ick hoor wel watter af is ghy bint een rechte snijer inje gat,
            Gans hondert Hans ghy weetet te sonderlingh uyt te leggen.
Moer.    Siet datter noch wat an was, vant hijlick is noch niet te seggen
Ian.      Kijck daer best dan beginje weer moer.
Moer.    Wel ick en noem immers niemant niet,
Ian.      (60) Jae jae al veer ghenoech, hou daer dan besiet
            Vrijt selfs datje neus waggelt, tisser nou al me ommekomen,
            Ghy meuchtet half sneen laten legghen, ick selder te nacht af droomen,
            Omt fatsoen meester Hans packt ghy je haspelen weer op,
            Op een aer tyt.
Moer.    Jae wel ghy hebt wel een neteloorige kop,
[fol. A3r]
            (65) Toeft Hans, die buy sel weer over gaen,
Hans.    Daer is wel goet wachten nae maer qualijck te vasten,
            Ick heb oock thuys wat te doen by een winckel met gasten:
            Want u lieden soons resolutie en komter van daech noch niet uyt.
Ian.      Dat roerje niet Hans, en stae ghy niet veel en kruyt,
            Daer sinder meer, en kenje de Spaensche broecken oock wel maken.
Hans.    (70) Excellent ruym genoech uyt dardalf elle laken,
            Dan loopter wel een kints lijfjen over deur ’doogh vande schaer.
            Ghy sint van mijn beste Heerschoppen dat is waer,
            Ghy moet niet haest gebaeckert wesen mijn soete Iantje
Ian.      Snapt ghy alst iou gelt kost wat rijt ons dit Mantien.
Hans.    (75) Altijt wort mijn*verweeten dat ic een onderbleeven boeckweyde koeck bin.
Moer.    Ick sal morghe u*tot uwent komen en sien wat ick noch inde hoeck vin.
Hans.    Dat sal best wesen duyf Ioosten.
Ian.      Neemtme vant pack dan te degen de maet,
Hans.    Dat heb ick hier corect by dese ouwe Canifas.
Ian.      Ick wilt op een draet.
Hans.    Al wel dan, maer toekomende om de brant wat te koelen
            (80) Vyt Besjes paters vaetjen, laet ons een reys wat spoelen
            Nae ouwer gewoont, ghy weet de schaer dan te beter snijt.
Ian.      Of wy goet bier in hebben of niet.
Moer.    Iae Hans dat een reys op een aer tijt,
            Wat bin ghy noch de ouwe knecht wy sullent iens verbeteren.
Hans.    Ist dan te kort Duyf buer so kanment niet veteren,
Ian.      (85) Iae sitter stracx an te rocken en maeckt dattet wel sit,
            Ghy meucht maken datje God haelt verstaje dit,
            Ghy meucht oock wel maecken datje in nobis kroech versoopen blijft,
            Ick wilt morghen avent of en begintet niet.
Hans.    Heer hoe staet ghy en kijft,
            Soo te vliegen most ick vleugels hebben.
Ian.      So beginie dan te seemlen,
            (90) Had ghyt niet gesneen, sieie wel dat komt vanie dreemlen,
            Nou selt niet klaer wesen, langht hier al de pracherij,
            Ick selt wel ghemaeckt krijgen, dats maer brabbellerij,
            Mitie hoetlen: Ia ja oock.
Moer.    O lieve Hans wat meuchie hem toch wijs maken,
            Ken ghy geen jae en amen seggen,
Ian.      Langh by gort hier ’t laken,
            (95) Van een snyer gebruyt weesen dat sou my oock lusten.
Hans.    Wat moet hy oock gesont slapen snachts en ’t malle hooft rusten,
            Myn ouwe puur mal, wel hoe ghy hebtet morgen by tijts,
            Men salder te nacht an wercken.
[fol. A3v]
Ian.      Ia conie maer wat spijts
            ’t Leste gelt soo ’t niet gedaen is daer meuchje op passen.
Hans.    (100) Slaep ghy wel en denckter eens om ick selt varcken wel wassen
Ian.      Soo dan ’t is mit gien seggen te doen gy weet datteter nu by leyt.
Moer.    Nou adieu Miester maecktet te deege vaer.
Hans.    Mit goet bescheyt,
            Men salder na leesen, en u doecken na u aensicht,
            Wat een geestigen vryer is dat by de Maen licht,
            (105) Wat geestiger lanst is dat om ’t meysjen te bekooren,
            Doch ick acht datmer eer langh wel een acte van sal hooren.
                                                                                            Binnen.
GRAEUWE Gerretje uyt.
                Ick word uyt mijn tureluur mannen, so hettet mijn gebolt,
            Van onse Ian maet, dat hy op’t vryen dus wacker wort gesnolt,
            Om dat aerdich teuterquaetjen van minnen an te spreken,
            (110) Ick scheur mijn reusel by na, ’k en hoorden in seeven weeken
            So vreemden donderslach niet, als my nu huyden quam te veur,
            En so ick ginder recht sie soo staetse inde deur,
            Wy moeten daer een couvertijfien van hebben dus op staende voeten,
            Aerdighe, wel waerdige, die wel meriteert om groeten,
            (115) Begaefde, gratieuste, gentielste, hooch gheachtste,
            Bescheydelijcke goeden avont dochtertien, en haest ghewenschte nachten,
            Staen u nu veur de deur, na dat ick heb ghehoort,
            Godinnetien tis braef ja wilier soo mee voort
            In alle stilligheyt ’t is best diet soo kan maken
            (120) Altijt is soo geriet aen gelt luck niet te raken,
            Die waer soet lijdich, soette diertien oft wat dom is,
            Men bevint lijckwel dat stom is maeckt recht dat crom is,
            En kan een Vultien in een Valckien veranderen.
Machtelt Meynders.
                Ghemienlijck wat vreemts doet u soms herwaerts wandren,
            (125) Ghy soete graeuttie, hoo ghy bint mee soo een Vos.
Gerret.   Machteltie niet een mijt wy loopen soo wat los
            Men hoort al van vaer Meysie dat de schrale winter kout is,
            Die dan een warme stal krijcht dat hy recht in syn gout is,
            En iou luck dat voorhanden is, is eerich en smeerich,
            (130) Vande ouwe Amsterdamsche puyck wat ruych en veerich,
            Een werelt van een man een dool hof sonder gratie,
            Een groote wye omslach gestelt in een corte spatie,
            Seer aerdich beslepen, begaeft en cortooijs,
[fol. A4r]
            Abel, aenvallich, levende en wat Moys,
            (135) Datmen te voren kijct Meysien immers wort niemandt mee bedroghen,
Macht.   Ist niet beter by een uul geseten, als een Valck gevlogen,
            Dus wilt ghy’t toch hebben.
Gerret.   Wel eseyt Meysie vry oprechte bicht
            Sulcken roem van een saec, siet toe dat de uul jou niet ontvliecht,
            ’t Is Ian Olfertsen, die goed hart, die sal u ’t min vier na leggen.
Macht.   (140) Onse lieve leckere Ian Totie wou dan tmeisie ia seggen,
            Hoe raepie nou stienen gerret buur, mijn vrient ’t is malle kal,
            Alst is en wesen sou, noch beter quaet als mal,
            Die ienige seun vaer sel wel beter inde wint sien.
Gerret. Paster wel op Machteltien, biecht vry ’t sel tavont noch geschien,
            (145) Setie montgen inde crab vry, en bedeynckt vry woort op woort,
            ’t Is gien gemien goetien ghy krijcht den Ammerael aen boort,
            Ien van ons wittebroots katies.
Macht.   Dieie genoch hebt voort sotie
            Ick beklaech hem genoech.
Gerret. Dat wort nou iou eygen Ian Totie
            Ick kant in u hant sien meysie en k’acht het is al klaer.
Macht. (150) Watmen hier al hooren moet, wech, wech, na een aer.
Gerret. Ia dat loof ick, nou niet te veul maer even pas over.
Macht. Daers mit iou meer geen praten, ’t is hoe langer hoe grover,
            ’t Is iou Gerret inde mont geslaghen, mit al watie doet.
Gerret. Als liever komt soo schijnt wel dat leyder wijcken moet.
Macht. (155) Iae Gerritie isser sulcke mompelingh daers noch niet van gesproken.
Gerret. Biecht vry soetertien ’t blijft by my onder de roos belooken.
Macht. Even als ande klock reep, want ghy quaemt van alle marckten weer.
Gerret. Wat hebie mijn sonderlingh besint, hoe vergrootie mijn eer.
Macht. Laet ghyie, so wat wijs maken iou rechte mal briefien.
Gerret. (160) ’t Is hier nou maeckme quaet en quelt me met mijn liefien.
            O ghy deurtrocken velletien, doch so veul isser van,
            De feest is niet mogelijck dat mijn hier ontvallen kan,
            Deur groote ouwe kennis, van dat aerdige quantien.
Macht. Als een yder wel bekent is, laet sien ’t is mijn eyghen Iantien.
            (165) Kanmen iou so wat wijs maecken, of spelden op de mou,
            Ia wel help lachen met de vryer, ay lieven uyt de kou,
            Als men dit gebeuren siet denckt vry datmen groot wonder sach.
            Ghy Gerret sulcken licht geloof soo van een veest een donderslach,
            Wel ghy keunt Roosies kacken want iou neersien stater na,
            (170) Weet ghy anders niet vande schrijvingh ick acht ghy rater na,
            Nou Gerret buur vaert wel tot op een ander mael,
            De ongheleghentheyt lijdt noch geen langh verhael.
Gerret.  Meynders kijnt met een kussie soo’t iou verweende wil is
Macht.   ’t Schijnt dattet met iou altijt wat cruls of een gril is,
[fol. A4v]
            (175) Houtie rust is dat soenen, hout op soent mit manieren.
Gerret.  Bescheydelijcke goeden navont, wy sellen so wat omswieren,
            Om ’t verneem cleet aen te krijgen, want ic heb de snof inde neus,
            Ick moet uur en tijt weten, de komst en de leus,
            En hebben so wat deuns met de Vryer van zijn Ambacht,
            (180) Daer moeter toch altoos ien wesen: nou hier me goede nacht.
IAN TOT met sijn MOER uyt.
            Moer, moer laet onse Giert dan te nacht op blijven,
            Ick mient soo byster langh niet te maken, wat soumen bedrijven,
            Int ierst.
Moer.    Ghy rechte houten Dirck ick wou ick in ie vel stack.
Ian.      Ia ghy hebter goet doen mee maer hy die de bel track,
            (185) Most de man te woort staen.
Moer.    Maer hoe souie aers wat sins winnen.
Ian.      Maer zy weten datie moy goet hebt mienie datse kints binnen
            Ick weeter aers niet te doen as genavent en een praetie.
Moer.    Dat moetie doen vaer en tappen uyt het beste vaetien,
            Datie kunt.
Ian.      Wel hey Moer men laet soo dra gien bier halen.
Moer.    (190) Wel hoe ick mient soo niet maer dat ghy selt lief taellen,
            En geven de beste woorties die ghy iou dagen geleert hebt,
            Amenen al wat billick is, soo als ghy op mijn begeert hebt,
            En groetse van mijnent weghen as Moers sin ist me wel.
Ian.      Wel an dat sel ick wel doen sooder gien aer is in stee snel
            (195) Dan sal ic’t laten besge en coomen dan soo na niet.
Moer.    Mit jou is gien lant te beseylen ghy rechte Ian durve niet,
            Wil ghy hylicken droogert soo weest toch vrymoedich.
Ian.      Ia moer ick hebt van niemant vreemts.
Moer.    Dat maeckie onspoedigh,
Ian.      Sou ick niet durven daer een meysien en voordeel in gelegen was:
            (200) En offer de Noom dan in alle saecken tegen was,
            Dit weetie wel datme toch nietste wel lijen mach.
Moer.    Iae vaer tmeysie mee al mee.
Ian.      Ast is datmen wel aers glyen sach.*
Moer.    Nou wilie gaen gaet heen want de dochter sal sluyten.
Ian.      Schienoot dat machse doen soo blyf icker buyten
            (205) Sy weet immers dat ick komen sel.
Moer.    Dats op alle vriendtschap lang en briet begeert.
Ian.      Noch myn docht al in mijn hooft dattet soo was gecaveleert.
Moer.    Nu selt locken deync ick so gaet en versoecktet,
            Wilie niet blijft thuys siet daer en vloecktet
            So heb ick gien wijt, oft er na ginck al te slecht,
[fol. B1r]
            (210) Een bloot hart minde noyt schoone vrou, wel eseyt en recht,
            Iou koeckeloeris wat binie een droogert sonder belul.
Ian.      Wel wat wilie staen kneuteren.
Moer.    Maer de sinnen worden wervellos om dit lieve spul,
            Sooie gaet tijt op reys de boef klock sal haest verlaten:
Ian.      Nou dan adieu moer.
Moer.    Wel vaer siet toe moeytiens moetje praten,
            (215) Belechtie woorties wel weest vriendelyck en beleeft
            Maeckt dattet ierste ancoomen soo een weynich zyn gront heeft.
Ian.      Laet Giert mit de keers wachten.
Moer.    Ia wy sellen vaer al beyen
            Ick moet weten hoe ie gevaren zijt en hoeie selt scheyen,
            En in alle saecken soect datie dient.
Ian.      Weetse van mijn komst wel moer:
Moer.    (220) Iae vaer dats genoech angebrieft, hier is staech ymant op de vloer
            Het is dan een snijer of by u suster een vrijer,
            Al die niet en besoeckt, wort selden bedijer,
            En ghy bint so recht uyt, altemets docht ick wat segie daer.
Ian.      Om de waerheyt te seggen het valt al wat swaer,
            (225) Schienoot besie maer datie verstaet de eenige iuyste sin
            Sen leven niet by men kaer geweest deynck hoe ic te moet bin.
            ’t Is wat an te gaen.
Moer.    Al weer een malle praet.
Ian.      Nou dan Moer ick gader na toe.
            Dat kost omt wats en ’k selder louter op an stooten.     Ian binn.
Moer.    (230) Soume niet goe mannen toe rusten eenighe vlooten,
            Mit volck en rietschap gaet heen quel yser over voet,
            ’t Heylich cruys nage, ia wel ten is niet soet,
            Die sulck volck an vast is plomp en dwars inde waeghen
            Ick macher wel een dosijn voor hem hebben laten vraghen,
Gerret   (235) En daer by is hy soo nors netteloorich en kops,
wt.       En noch moetmen al zwijghen, maer ick ben soo wat crops.
Gerret.  Ghenavent duyfie Ioosten.
Moer.    Wel gerret dus laet ’thuys te bet.
Gerret.  Wel wie stae ghy hier te wachten na mijn dunckt ick wet,
            Iou Seun.
Moer.    Iae had hy iou tongh ’t sou beter wat lijcken
            (240) Waer komie van daen?
Gerret.  Maer ick hebt spul wesen kijcken
            Vande Doolingh Vlisses, de Academi is effen uyt,
            Ick en weet soo gien selschap.
Moer.    Iae watie mijn hier beduyt.
Gerret.  Ick wod mitie seun ien burgh walleken om hebben gewandelt,
            Is hy lijckwel ’thuys, hou Ian, com veur den dach.
Moer.    Daer wort nou niet van gehandelt.
[fol. B1v]
Gerret.  (245) So moet jou dochter an houwen Duyfien ’k heb nou een pratende vlaech.
Moer.    Dat ghebreeckie selden dat hebje alle daech,
            Nou kom in, maer maecktet kort.
Gerret.  Och ick onnoosel hartjen bin haest uyt mit ien pratien
            Nou met oorlof, genavont Ariaentjen, Duyfjen wat sinje een Advocaetjen,
            Mijn lieve snobbeltjen kijft niet, sit ghy dus laet wat en doet,
            (250) ’t Is dan niet te verwonderen, sulcke luy hebben het goet.
                                                                                                                Binnen
Ian Tot uyt.
            Hier woontse duncktme wel daers gien licht inde glasen,
            Hoe na ist te laet deynck ick k’ selder op an blasen,
            En deyncken setter de monckt na as een dieie gendach biet,
            Het duyfien eu* vintmen altyts soo geriet op slach niet,
            (255) Wout nou vallen ygort ick bin lustich op ’tsoet geraeckt,
            ’k Hebber een paertjen op inghenomen daers vry wat moet ghemaeckt,
            ’k Hoorden de ratelwacht thien roepen ick lichten myn hielen,
            Wat sijn dit veur muyskoppers ’t lycke droncke fielen,
            Ick wil op een aer tyt myn ouwe mantel nemen vo or* de gryp,
            (260) Hoe raeck an mannen sy wacht de meyt is hooric is* ryp,
            Datie mijn hart voelde quacken, hoe tril ick of ick bloot stae,
            Sis te besuckt uytghestreecken, tis of ick nae mijn doodt gae,
            Guts de pocken mocht soo vrijen, al ist mijn volle keur,
            Een mensch mach mit vreen hier niet staen d’een gaet wech en d’aer komter veur,
            (265) Daer is weer een snijer, Heer was mijn mantel thuys gaet vanme,
            Mach een mensch ’s Heeren straten niet gebruycken ghy hebt hier al roo kanme,
            Laet Betien luysbos schobbeiack kijck hier wie doetie wat,
            Maeck ghy’t te bont esels daers noch recht inde stad
            Iae com ghy in stadt een reys,
            (270) Com ghy een reys by besien flooren deur hoorden hy dat een reys,
            Soo loopt heen guyten, wech ick selie wel vynnen,
            Hou ’s ick hou, wel holla men staet hier duysent pynnen,
            Guts vryster daer ’s sulcken gewaer voor de deur al te deeg eseyt,
            Ick bin blydt dat de deur op is.
Machte.  Niemant hetie hier wat inde weegh geleyt
            (275) Wat veur sulcken geclop de buuren sellent hooren.
Ian.      ’k Wensch iouwer liefden, bescheyelyck goeden navont.
[fol. B2r]
Machte.  Ghy sout het ouwe wijf hier mee verstooren.
Ian.*    Sou ick seecker Meysien.
Machte.  Twyffelt daer int minst niet an.
Ian.      ’k Sal morgen wel wat soeter kloppen,
Machte.  Hebje al oorlof mijn soete man?
            Ick wilde ghy u maniertiens wat beter perfeckt stelt.
Ian.      (280) Maer sou u liedeu* niet believen die u ongegeckt quelt
            Een wandelinckien mee om te gaen dat hadden wy voorgenomen,
            Ghy wist immers wel dat ick van avont sou komen,
            Hem wil ick seggen soo,
Macht.   Ia Ian Olfertsen ick weet niet.
Ian.      Weet niet, wel wast soo niet geseyt?
            Heer hoe luchtich woonie hier op de Burghwal.
Machte.  Dat heeft sijn bescheyt,
            (285) Daer moetmen zijn naem halen.
Ian.      Iae dan moestie nae tHaerlemmer hout,
            Daer heb ick een out oom daer varen wy speulen die is stock out,
            Daer hangt ons me ’t goet van over ’thooft ooc van blinde nicht seeli
            Inde hamer slach de stiefdochter van handige Beely,
            Ay goude gaen we een reys om Machteltien.
Machte.  ’t Is vry laet ick durft wat quaeties doen.
Ian.      (290) Waerom jeeni wat een moyen nieuwen stoep hebie hier.
Machte.  Daer uyt mogen de vrijers vermoen
            Datter jonck is en groen datter binnen int nest is.
Ian.      Even wel tis koel weer.
Machte.  Dat doet datter wint buyten de vest is,
            Daert weyt daer schuttet
Ian.      Datie dan ien reys waert
            Op de Spaensche Zee, en een poos op de vaert
            (295) Daer waeyt et noch wel aers.
Machte.  ’t Is na reden gelooflyck en wel te dencken.
Ian.      Allyck wel starrelicht mooy weer.
Machte.  Daer sie ghy dat u de Gooden schencken
            Klare lucht.
Ian.      Alst is Machteltien ghy bint by mijn siel excellent.
Machte.  Ick ben meyts genoch niet waer vrijer?
Ian.      Asje seker bint,
            Hou daer dan vrypostigheyt is een dingh dat louter past,
            (300) Sie daer heb ghy ’t hart ick nooie morgen te gast,
            Op onse Moers warme ketel en wy sellender wat by inde pan steken
            Uyt een duyts hart.
Machte.  Wat ghy kent as een man spreken,
            Sulckx is myn in drie weecken, van geen vryer gepresenteert.
Ian.      Al binnen wy wat swart dochter wy sellen niet bytten.
Machte.  Dat was in alle beesticheyt geleert,
            (305) Byten is paerde liefd, twas maer een doen diet dee.
[fol. B2v]
Ian.      Ay byget lustich, besie sey al brenghtse mee.
Macht.   Soo wist iou Moer dan datie hier quaemt.
Ian.      Kijck hier Machteltien, wel dats oock een vraech,
            Mit sulck volck komen seecker moer sout wel behagen.
Macht.   (310) Nou sout dan eens wandel sijn so lang dat over slagen,
            Ick komie voort weer by en tree een weynich of
            Ick sel iens binnen treen en vragen om verlof.
Ian.      Hey iou moer en besgen hebben samen al wat geraen
            Peuren wy an machteltien dat sel wel te doen staen,
            (315) Gans lijden voort slechs.
Macht.   Iae wel ’t is mit iou hiette backen,
            Dan lievert of een mensch een reys most briefies placken
            Ick comie strack weer by.
Ian.      Loop datie swiet en kom ras weer byden back,
            Guts dats een levendich diertien, hoe riet wasse strack,
            Dat is, alsoo gekaveliert gets hondert hiers nou gien draelen
            (320) Had ick vast mijn trou penningh of tijt om te haelen,
            Eele weecken dats een treck pleyster wat ick schrick, wat ic wrijf
            Sulck goetie maeckt een mensch op een aer manier aent lijf,
            Daer komt een Iongetien van werck, hoe Teeuisgen bin gijt.
Teeus.    Iae ick Ian buer.                                        Teeuwis uyt*
Ian.      Maer hebie niet een kleyn oogenblickie wat tijt,
            (325) Ghy sout eens tot moers loopen heen en weer als een man.
Teeus.    Iae ick moet noch om een bootschap.
Ian.      Hey wat leyt daer an
            Ick selie wat geven en best selie oock wat toe steecken.
Teeus.    Maer of den baes mijn slaen wou wilier dan veur spreecken.
Ian.      Daers mijn hant.
Teeus.    Want wy moeten noch al den nacht wercken.
Ian.      Iae seecker dat comt niet wel.
Teeus.    (330) Maer sechtme een reys wat ick byie Moer doen sel
            Ick most ras loopen.
Ian.      ’k Selie dan een stuyver geven
            Vytie macht watie kunt ie most louter an streeven,
            Guts Tweeus* ’t komt soo staech zecht Moer datse iou dat out stic pot gelt,
            Geeft dat int t’roor leyt, seght hy wil dat nou ’t slot gelt,
            (335) Van dese nacht noch klaer maken, hier op de Burghwal sel ickie wachten.
Teeus.    ’k* sal loopen of ick een bien om een duyt koft.    Teeuwis in.
Macht.   Is mijn woort nou niet te achten,
            Niet veer uyt ons wijck te treden ’k heb gien langh onthiet,
Ian.      Neen hier wat langs en de dwars straet deur ic bin noch niet riet
            Ick verwacht hier noch wat.
Machte.  Doeie, wast geluck het mocht te ruymer seghnen,
            Gien mantel doet om ’t hooft.
[fol. B3r]
Ian.      (340) Sooie belieft, ast is tsel denck ick nou niet reegnen
            ’k Had deus mantel oock niet garen nat, maer dat is een maentien
            Dit moetense nou lyen, guts hoe loopense om’t baentien,
            Ick hebie
Machte.  Veur soo langh en genoecht dan vanie keur.
Ian.      Dit in Machteltien soo kome wy weer ’t ander straetie deur,
            (345) Hier is noch veul volck op offer moeyten of wat te doen quam,
            Dan loopen wy op de wacht an soo na den Vygendam,
            Soo is een mensens hart gerust.
Machte.  ’t Is best vrijer houdtje daer by.
Ian.      Sou’ck niet, jae moer daer isme wat van geliert,
            Laet ons dit opslaen.
                                                                                    Binnen:
MOER met GRAEUWE Gerretje uyt.
            De Porsie hebie noch toe ghehadt en weynich geciert
            Op zijn weeuws Gerret buur nou vaer gheschickt na besies.
Gerrit. (350) Als een geschoren Lijntien neen wy soecken nou gien nesies.
Teeus     ’t Is al deegelyc werck.
uyt.        Daers Duyf buur mit noch een prater in de deur
Teeus.    Goeden navont maer iou seun quam my soo daedlyck veur
            En heeft my aengerant, om by u ras te loopen
            Versoeckt het potgelt om soo ras de meyt te koopen,
            (355) Van deusen avont klaer, hy bidt ghyt senden wilt.
Moer.    Iae wel wat groover sot de opper voocht vant gilt,
            Van tierbus gecken vaer, lacht nu ghy schuym van boeven,
            tIs al bescheten werck.
Gerret.  O myn ick sou wel hoeven
            Een yser bant omt lyf de buyck niet sticken barst
            (360) Wat segie nou van Ian.
Moer.    ’t Is wel drae uyt gheparst.
            Die weetet soo verweendt en soo ondieft te klaren
            Soo in een uur, of twie as ghy in al iou Jaren,
            Loop Iongen loop seght dat hy thuys komt tsotte kijnt:
Teeus.    Wel wie het mit jou kijven wat te doen,
Moer: ’k Wilt niet stueren die rechte werwijnt,
            (365) Ia wel lacht schuijmer twas te degen wel gemient.
Gerret.  Geeftet jongetien vry een schelling tis seker wel verdient:
            Dat vrijertien klaertet wel.
Moer.    Ia ja heen Iongen hier met scheur ick al mijn brieven,
Teeus.    Wel seecker dats moy bestel.                                              Teewis in.
Gerret.  Dat en moet hem niet wel ghelieven
            Een arbeyder is loon weert, nou besie maet duysent fout danck.
Moer.    (370) Hiermee ist veur Ian alleman, en ien geggetien al sijn leven lang.
                                                                                                            Binnen.
[fol. B3v]

IAN TOT komt weer uyt en Teeuis ontmoet hem.

TEEUIS.
            Hey hey waers Ian nou, hier goe luyties weetier niet of,
            Hoe sel hem die trou penningh bollen tis te plomp en te grof,
            Sie ick hem ginder niet snobbelen op de leuningh vande Brugh,
            Iae hy sel noch een paer hebben warense maer vluch,
            (375) Gins komt hy mit de soette botter wat sel ick nou moys crijgen.
Ian.      Hoo Teeuse beste maet wat hebie vande Vijgen.
Teeus.    Dats waer ick creegh van ie Moer een spijtige beck
            En woutie niet stuuren.
Ian.      Houtie mongt toe jou malle geck
            Iou bootschap is niet wel edaen, hou daer is maer een oortien,
            (380) Deuse bengels doen altijds averechts haer woortien,
            Loopt Iongen haes op.                                             Teeus in.
Machte.  Sy slachten iou die oock van pas weet watie kalt,
Ian.      Wel hoe soo liefste.
Machte.  Maer dit hijlick vaer is mit iou al vermalt,
            Hier mee laet ons korten blyf jy in je sotte neuselingh
            Trouwen ghy sint een liefjen
Ian.      Wel kijck hier dats immers maer beuselingh
            (385) Mien ickt Machteltien ’k wil swart of wit worden op deuse stee.
Machte.  En ick root en paers van boosheyt gaet ghy en blijft in vree,
            Loopt na de ruijme Burgwal en spoelt daer uw vuyle lippen,
            Iou onbeschoften reeckel wat laet ghy u ontslippen,
            Sulcke greepen te ghebruycken by een dochter van faem en eer,
            (390) Loop vierkante boere veugel en komie by lijven niet weer,
            Dat raedt ickje wel of ’t sel segh ick iens wonder dagen,
            Bin jy sulcken ruygen Broeder en mijn soo deegelijc voorgedragen
            Sulcken besjes kijnt te wesen schickelijck en gul van aert,
            Wech, wech, niet een woort meer, hoe bin ic mit puur mal vergaert
            (395) Gaet heen, goeden nacht en loopt veur sint velten.
Ian.      Guts lyden wist icker argh mee o bloemer elten.
Machte.  Ghy sout manierlijck u houden en wandelen in liefde voort,
            Hier na mier niet te hooren al isser nu na ghehoort.
Ian.      Ay lieven Machteltjen.
Machte.  Wat lieven wegh en laet mijn betien
            (400) Ick raed datie mijn los laet sel jy mijnt cloppen verbien.
Ian.      Iae dat ist oock deuse nickerse pluymstrijckers kaelle neeten,
            Lijck watten sonder munt, die pockige afgereten,
            Die staen hier te muyskoppen thooft moet een mensch ontstellen,
            Daer hout ghyt mee, dats oock soo, dat moet ickie toe lellen,
            (405) Die dun inde buyl, die asselkoeck backertiens al den bruy.
Machte.  Wech, wech varcke vaer, schaemie voor deegelijcke luy,
            Staet soo langh alsie moe bint, dese murwe kop.
[fol. B4r]
Ian.      Wel dats moy bescheyt.                                    Machtelt loopt in.
            Wel hey wast so geseyt sech een reys Claddeunge
            (410) Wel hey wast so geseyt doet de deur op ick cleunge,
            Wel wat gebruy is hier oock ick was soo goet als ghy,
            Wat ghebrommel sel hier wesen dats aers een spijtige pry,
            Wel hoe is dat te woort staen jy selt weten wieie veur hebt,
            Ghy hebt vant puyckie van Amsterdam al mienie datie dus veel keur hebt,
            (415) Siet dat veurge stien slijpers ist eers genoech ick vraghie,
            Guts hondert en twintigh mayt soo komt en verdaeghie,
            Sonder adieu sonder bongoer, sonder nachtsoen, sonder de rest,
            Ick had aers mienen te claren, dat doet onse verbrande best,
            Ick treck al de nacht op laet sien, en dus siet ick voerdtie,
            (420) Mettet soetste praetie.
Gerret uyt.
Gerret.  Wel hoe isser questie vrient.
Ian.      Iae, wie roertie
            Ghy bint al ien volck nachtloopers snuyvers byde wech
            Wel gedencktet Machtelt tis wel
Gerret.  Wel dats een gratieus gesegh,
            De meyt heeft ongelijck vrient.
Ian.      Iae ongelijck hetse,
            Hebie ’t hart geeftge bloot, Iannemans macht besetse,
            (425) Ghy selter noch af hebben soo vast as een muer:
Gerret.  Guts dats verpeutert werck hoe staet dat backes suur,
            Dits hiel nou uyttet lyck hiers meer gien samen knoopen,
            Hier mee ist al verbrot ent malle hooft ant loopen.
            Hier mee ist hijlick uyt en ’t meysje wilder niet an,
            (430) Margen soo ick’t leef moet ick hier de stoorie van,
            Siet toe aerdige Prinscessies, asie dusken puyck iens komt veur,
            Slaet soo lichtelijck niet of, de gelt hebbende breur,
            Wacht iou Machtelt Meynders, lust iou dus ’t alliene slapen,
            Malle Ian Tot is uyt en sel hoeden vol stienen rapen,
            (435) Soo een vrijer te verstooren en helpen op de loop,
            Is lijckwel noch beter, als een eeuwige qua koop,
            Hier mee toehoorders neemt voor lief ons soet vertoogen,
            En lacht eens om Ian Tot in al zijn hoop bedrooghen.
Bemint de waerheyt.


[fol. B4v]

            ALs’t is en ummers wesen sal,
            Soo ist noch beter quaet als mal,
            Maer alle bey in koop te treffen,
            Al was den handel noch soo goet
            (5) Daer wort niet als mal uytghebroet,
            En ’t leventjen loopt niet soo effen
            Hoe keurlijck datmen ’twil verheffen.
                Het oochval, en de sinnens lust
                Geniet meer lucx en levens rust.

                                    Bemindt de waerheyt.

                                                I. S. Colm.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 27b ’t is er staat: ’tiis
vs. 44 soo er staat: so o
vs. 75 mijn er staat: miju
vs. 76 u er staat: n
vs. 113 couvertijfien in editie 1633 convertijfien
vs. 202b sach. er staat: sagen.
vs. 228 is opgevat als een defect halfvers, zodat het rijmwoord op
        praet (vs. 227b) ontbreekt voor vs. 277 Ian. er staat: Iau.
na vs. 324a uyt er staat: uy
vs. 336 ’k er staat: k,