Frederik Cornelis de Coninck - Liefdens behendicheyt

Frederik Cornelis de Coninck: Liefdens behendicheyt. Antwerpen, 1638.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton020220 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. De vierde uikomst van het tweede deel, na vs. 1786, die hoewel met enig binnenrijm in principe in proza is, heebn wij buiten de versnummering gehouden.

[fol. A1r]

Liefdens Behendicheyt.

Bestaende

Inde listighe ghelijckvvesendtheyt eens anders,

SPEELWYS VERTHOONT

OP DE CAMER VANDE GVLDE

VAN

SINTE LVCAS

diemen noempt de

VIOLIERE,

Ten af-scheyt van

SR. IOAN IANSSENS Prince der selve Gulde,
in Antwerpen den xxxi. May.

[Vignet: fleuron]

T’ANTWERPEN,
By Ian Huyssens, aende nieuw Borse, 1638.

[fol. A1v]

[Wapenschild met vijf Sint-Jacobsschelpen]

REGES A RECTE AGENDO

Aen alle konst-lievende Rijm beminders.

HOoch verstandighe Geests begaefde herssen sinnighe Leser, ick kome hier vveder als een Pellegrim met dese geringe leuren my begeven onder de schaduvve uvver bescherminghe, om ghevvapent te meughen vvesen teghen het lasteren van sommige Vlaemsche bottemuylen: die ghelijck als de spinnen het vergift sijn suyghende niet alleen uyt mijn voorgaende verslenste bloemen: maer oock hoogher vernufts en vvijs gescherpter breynen derven teghenseggen, vermetenlijck verachten, berispen en veroordeelen: daer sy met haeren slechten rijm (die als een begijnen faelij daer uyt siet, met geruyfde pluymen verciert, en met gestolen Rapiamus gelardeert is) selfs ghenoech te doen souden hebben om die te verbeteren, sonder met hun buffels leire verstandt ander kunst-minnende Geesten te verachten: vvant tusschen het berispen ende het verbeteren groot onderscheyt is gelegen. Aenveirdt dan vvel begaefde redenrijcke liefhebbers dese hoe onbesnoeyde rijmen, veur een offer van mijn gering vermoghen, ende bevvaertse veur alle onervaeren Rethrosvvijntjens, die niet lijden meughen de lichtflicker straelen der sonnen, maer liever de nacht schijnende maen beminnen en inde duysternisse vliegen gelijck de uylen.

Vaert vvel.

[fol. A2r]

INHOVDT DESER COMEDIE

Op den Regel:

Mins list gaet boven vvijsheyt.

DOn Alphonsus edelman verlieft op een edel dochter Cornelia, maer noyt vertroostingh van haer hebbende becomen, begeirt aen sijn dienaer Mallegijs raedt: die hem in gheeft de meysens oft knechten vanden huyse van Cornelia om te coopen: het vvelck hy goet vindende hem met geldt dervvaerts stuert. Cornelia daer teghen verlieft op eenen edelman ghenaemt Don Ian, ende hy op haer, antvvoordt hem op eenen brief haer trouvv beloovende, ende ontbiedt hem savonts ten neghen ueren de selve te comen haelen: maer een ander edelman gheheeten Don Carel oock opde selve juffrouw verlieft ende heymelijck luysterende, van Don Ian verstaen hebbende sijn voornemen, besluyt hem inde gedaente van Don Ian deur toovery te laeten veranderen om deur sulck bedroch sijn beminde te versoeten, ende in Don Ians schijn de trouw van haer te voorderen; daer en tusschen vindt Mallegijs de dinstmaeght van Cornelia die hy aenspreckt, en verstaet van haer, hoe haer juffrouw dien avondt met Don Ian deur belofte heymelijck vvilt de trouw besluyten, ende omgecocht deur gelt van Mallegijs raedt hem Don Ian om te brenghen op dat sijnen heer veyligher sijn versoeck mocht ontfanghen. Don Alphonsus het selve van Mallegijs verstaen hebbende neempt veur dit te volbrengen, ende aende juffrouws huys hem te vervvachten. Don Carel inde ghedaente van Don Ian verandert gaet naer het huys van Cornelia, vvordt vande dinstmaeght veur Don Ian inghelaeten; Don Alphonsus ende Mallegijs comen gevvapent by ’thuys van Cornelia Don Ian vervvachten: Don Ian sonder achterdencken naer het huys van sijn liefste gaende vindt Mallegijs, die hem van sijn heerens voorneem vvaerschouwt, vvaerom hy van daer vertreckt. Maer Don Carel in het vvesen van Don Ian van Cornelia des trouws geniet heymelijck becomen hebbende, wordt in’t vvederkeeren van Alphonsus ghevonden ende ghequetst; terstont daer naer compt den rechten Don Ian gevvapent met sijn dienaers om hem van sijn ongelijck aen Alphonsus te vreken: Maer malcander hier van aensprekende vvordt Don Ian van Alphonsus veur eenen geest aengesien: toch hem kennende vertelt hem sijn avontuer, hoe hy hem ghequetst meynde te hebben hem sien comen hebbende uyt Cornelias huys: Don Ian hierom van haer yversuchtich besluyt haer met een brief de beloofde echt op te segghen, neemt afscheyt van Alphonsus, die hem eerst om vergiffenis bidt: Maer Don Alphonsus vvillende naer huys keeren vvordt den gequetsen Don Carel in een stoel voorby hem gedraegen, vvaerom hy niet en vveet vvat by gelooven vvilt. Cornelia den ontsegh brief van Don Ian ontfangen hebbende, en van Don Carel in sijn gedaente bedrogen slaet in uytsinnicheyt: Don Felix haer vader de oorsaeck verstaende soeckt haer te troosten, hy gaet naer Don Ian hem beschuldigende over het rooven van sijn dochters eere, beroept hem om te campen soo hy haer niet wil voldoen: den anderen als onnoosel en hier van weygerich moet sijn recht met strijden effenen: toch bekennende Don Felix ouderdom gaet naer Alphonsus op dat hy met hem gaende Don Felix anders soud’ getuygen: Maer Don Alphonsus van het voorgaende noch onstelt derft sijn gesicht niet betrouwen, tot dat hem den anderen met eedt versekert: [fol. A2v]
Ende niet konnende gelooven dat den vader dit sich soude onderwinden, seyndt Mallegijs naer de bestemde plaets om te besien oft Don Felix daer sy: den gequetsten Don Carel by geval wandelende op de camp plaets, ende Don Felix oock daer comende hem siende vermeynt hem den rechten Don Ian te vvesen: dies hem grammelijck bejegenende vraeght Don Carel hem de oorsaeck, welcke Don Felix verhaelende, met eenen hoe het verlies van sijn dochters eere (welcke hy gerooft hadde) hem daer toe beweeghden; soo wordt het selve van Don Carel niet alleen bekent, maer daer nevens stelt hy hem willich tot de trouwe, gevende een diamant rinck om sijn dochter tot onderpandt te draegen: dies hem Don Felix wederom stilt: ondertusschen compt Mallegijs ende spreeckt Don Carel veur Don Ian aen, die hem met slaeghen wegh jaeght. Don Alphonsus ende Don Ian verstaen van Mallegijs dat hy daer een anderen Don Ian heeft gevonden: twijffelich hier over besluyt Don Ian met Don Alphonsus selfs naer de plaets te gaen om de sekerheyt van als te becomen. Don Felix brenght sijn dochter de bootschap van Don Ians compste, ende doet het haer deur geven des rinckx gelooven: Don Felix seyndt daer op sijnen knecht uyt om gasten te noyen, die vindende Don Alphonsus en Don Ian, noydt Don Alphonsus ter feest ende deur misverstandt Don Ian mede, die hem daer van verwondert, toch evenwel belooft te gaen: Don Carel compt ten huyse van Don Felix wordt in’t eerste van Cornelia (die hem noch veur Don Ian aensiet) hert toegesproken: toch vercrijght op’t lest ghenaede: maer daer nae Don Alphonsus en Don Ian als ghenoyde ten huyse van Don Felix comende, spruyt daer noch grooter misverstandt om de ghelijckenis van Don Ian en Don Carel: ten lesten ontdeckt hem Don Carel, de oorsaecke van alles de liefde wijtende: dit aenghesien, als oock dat hy nu haer maegdelijcke eer hadt becomen, wordt hem de Bruydt toeghevvesen, Don Ian bevredicht, ende alles met ghenoeghen vervult, &c.

_____________________________________

PERSONAGIEN.

Don Alphonsus.	Don Felix
Mallegijs sijnen knecht.	Claes sijnen dienaer
Don Carel.	Cornelia Don Felix dochter.
Don Ian. Aertus knecht van Don Ian.	Lijn Anna	}	haere dinstmaeghden.
Den eersten Waecker.	Doctoor Pancratius.
Den tweeden Waecker.	Ioos sijnen jonghen.
Twee Waeckers stom.	Twee knechten van Don Ian stom.

[p. 1]

HET EERSTE DEEL.

Eerste uyt-compst.

Don Alphonsus met sijnen knecht Mallegijs.

Alphons. WIe op ’tgeluck betrouwt moet ramspoets grontsop slorpen,
Wie op haer heeft gesteunt wordt licht te neer geworpen:
Haer wellust is vol sorgh, sy voeyt haer vreught met druck,
Deur vlochten is haer ionst met anghst en ongheluck;
(5) Sy weet den armen mensch te boeyen en te reng’len,
En onder ’thonich raet vergalt vergift te meng’len.
Ha licht verblinde dwaes verstandts beroofde mensch!
Waerom vervolght ghy, die daer spot met uwen wensch?
Waerom volght ghy die naer? weet ghy niet dat de raed’ren
(10) Van haer ghesmeeckte hop’ van selfs ons herten naed’ren?
Weet ghy niet dat haer ionst met listen is bevleckt?
En dat haer soet ghevley met netten is bedeckt?
Helas hoe dwept mijn siel! derf ick ’tgheluck verachten?
Regeert de liefde niet het roer van mijn ghedachten?
(15) Houwt liefdens ongheval niet boeck van mijne quael,
Register van mijn smert in haere rechters schael?
Sijn liefde met gheluck niet beyd’ aen een gheschaeckelt,
En wat de liefde koopt dat heeft gheval ghemaeckelt?
Fortuna met de liefd’ sijn soo aen een ghehecht
(20) Dat niemant sonder hun sijn saecke wel verrecht.
Neen, neen, ick swijghe best, terwijl der liefdens straelen
Deur t’ongheluck beweeght neer op mijn siele daelen:
Oft wel mijn banghe gheest ghehecht is aen het leedt,
Ghelijck het yser vast gheklampt wort van magneet,
(25) Soo can ick toch daerom mijn liefste niet begheuen
Ter wijl mijn leuen van haer leuen crijght sijn leuen:
Ter wijl de liefde met sijn scherp ghevijlde flits
Van haer ghereckte pees mijn hert klieft ouer mids.
Cornelia goddin, mijn glans, mijn licht, mijn luyster,
(30) Mijn maen, mijn morghensteir, compt schijnen in het duyster
Van mijn verborghen hert: ô vreught van mijnen lust!
Mijn hop’, mijn toeverlaet, mijn kroon, mijn hooghste rust!
[p. 2]
Blijft ghy noch euen trots, wilt ghy dan u manieren
Tot wederliefde niet en tot vergeldingh stieren?
(35) Waerom veracht ghy hem, die u soo langh hy leeft
In sijn ghemoet en hert gheprent ghegriffiet heeft?
Hoe can toch by een Nymph in schoonheydt noeyt volpresen,
Hoe can een teere maeght soo vreedt sijn in haer wesen?
Hoe can de stuerheyt sijn ghesloten in een hert
(40) Dat toch het steunsel vande deught ghehouden werdt?
Gelijck een schip in zee dat hier en daer ghedreuen
Van het verwoedt tempeest wordt tot de locht verheuen,
Soo wordt mijn hop’ en troost verheuen, maer terstont
Weer in een ooghenblick ghesmeten inden grondt.
(45) Helas wat dat ick bidt ’ken can haer niet beweghen,
Hoe dat ick smeeck oft vleyd ’ten is haer noyt gheleghen:
Oft ick ootmoedich haer mijn dinsten presenteer
Soo wordt ick toch betaelt met weygheringhe weer:
Och Mallegijs mijn knecht wist ghy raedt met mijn lijen?
Malleg. (50) Heer waer ick in u plaets ’ksoud’ op sijn spaens gaen vrijen,
Ick soud’ mijn grauiteyt houwen als een blinden otter, oft een scheel swijn:
Waer sy trots, ick waer noorts, waer sy goet, ick waer soet, waer sy wel, ick waer fijn,
Waer sy stom, ick waer krom, sach sy suer, ick sach naer de muer ghestadich,
Waer sy sieck, ick waer kranck, waer sy boos, ick waer quaet en onghenadich:
(55) Heer waer ick in u plaets ick soud’ naer mijnen staet
Mijn reputatij houwen, en mijn borst uyt steecken als een platluys die met ionghen gaet,
Ick kan een konst heer dat my de meyskens van selfs moeten naer loopen:
Alphons. Vrindt kost ghy dese konst ghy soudt die dier verkoopen,
De dochters souden niet meer schouw sijn vande man:
Malleg. (60) Poep dochters! die my niet en wil en wil ick oock niet dan.
Die my niet begeirt die wil ick niet, wy sijn goedt ghescheyen,
Altijt waerom, en daerom, en hierom, het schort aen een van beyen:
[p. 3]
De meyskens worden sieck om dat ick sulcken lieuen lacker ben
Ick wil’t oock wel weten meyndy, dat ick mijn seluen niet en ken?
(65) Daer was lest een dochter die deur wanhop’ woud’ steruen
Om dat sy gheenen troost oft hulp en cost van my verweruen:
Neen neen seyd’ ick, ghy sijt my veel te groot gh’en g’lijckt my niet een hair.
Och antwoorden sy, soo woud ick dat ick om uwen ’twil een vloy waer:
Wel seyd’ ick wat soudt dan sijn, wat soude daer med’ maecken?
(70) Sprongde my op’t lijf ick soud’ een ander meynen en u kraecken,
Daerom veracht dees Nymph, heer laet dees stuere maeght,
Seght ghyse niet begeirt om dat s’u niet behaeght,
G’lijck den vos seyd’ doen hy aen de druyuen niet cost geraecken,
Dit fruyt is noch te suer het soud’ my qualijck smaecken:
(75) Ho dat de kremers wisten dat de vrouwen soo werden gesocht,
Sy hadden een heel deel van voorraet veur haer winckels op ghekocht:
Neen heer ic vraegh naer geen dochters, naer geen straetloopsters,
Naer geen klappeyen, oft taellied’, noch tong-verkoopsters,
Naer geen druypneusen, naer geen draeyneirsen, neen ick soeck mijn ghemack,
(80) Naer geen smeirpelsen, naer geen quistgoet, naer geen truggelsack,
Naer geen liflafster, naer geen drifdrafster, naer geen steeg, noorts, oft spijtich wesen
Al waeren schoon de meyskens als engelen sy souden my niet belesen:
Heer als dat kael goetjen malkanderen ontmoeten op straet,
D’een knickt, d’ander piept, en nijghen metter daet:
(85) Dan beginnen sy met malkander haer kaecken strack t’ontsnoeren,
En snaet’ren en taet’ren, en raesen en tieren, als een ghelagh van twintich boeren
Uren lanck: heer wie soud’ van dat verbribbelt gebras niet willen sijn bevrijt?
Alphons. ’Tis goet te sien dat ghy niet vriendelijck en sijt:
VVaert ghy verlieft als ick ghy soudt soo sot niet spreken.
Malleg. (90) Neen ghy meught clappen wat ghy wilt, gh’en sult my geen aenpreken
Schoon al scheetse gelt, pattacons, oft geil geslagen gout,
[p. 4]
’T waer al om niet: oft sy waer my te leelijck, oft te schoon, oft te jonck, oft oock t’oudt,
Oft te gierich, oft vrijgeuich, oft te vreck, oft te goedertieren,
Oft een huysraef, oft een straetlap, oft aelweerdich van manieren:
(95) Oft een dicksack, oft een breetborst, al waer sy doof en geraeckt,
Oft een vergeirster, oft een verteirster die van eene twee maeckt.
Alphons. Hoe soeckt ghy gheenen staet, en wildy dan niet houwen?
Ghy hoort niet soo veel quaets te spreken vande vrouwen,
V moeder was een vrouw ghy spreeckt haer eer te naer.
Malleg. (100) Wel ick sou noch wel houwen datter een dochter g’lijck mijn Moeyer te vinden waer.
Alphons. Hoe was u moeder dan, hoe sou sy wesen moeten?
Malleg. Met colijck in’t hooft, met fler’sijn inde tongh, met graueel inde voeten,
Met geraecktheyt in’t gesicht, met verstoptheyt inden neus, met pijn aen’t hert,
Met de spen’inde blaes, met de gicht inde maegh, en ander smert,
(105) Met tandtsweir inden buyck, met blindtheyt inde handen,
Met lammicheyt in’t ghehoor, met de corts inde tanden,
Met verstijftheyt inde bors, met verkoutheyt in’t gelt:
Soo was mijn moeder heer g’lijck ick daer heb vertelt;
Sy was lanck van lijf, lanck van ghesicht, lanck van armen,
(110) Lanck van mont, lanck van woorden, lanck van neus, lanck van darmen,
Sy was cloeck van geest, schoon en ghesont, goet en quaet
En wit, swart, root, geil, grauw, groen, en blauw van ghelaet;
Sy had eenen neus die woud sy met het pont verkoopen,
Haer kleeren waeren soo net g’lijck een hoen met vet bedropen;
(115) En haeren rugh met een bult was als een Kemel gheweert
En g’lijck wel werdt sy van ieder een gheacht en ghe-eert:
Sy geneirden haer met als, sy gongh uyt schueren, sy gongh uyt wassen, en uyt vouwen.
Sy gongh schrobben inde pest, sy gongh uyt verwaeren, sy gongh uyt vroedvrouwen;
In summa summarum Heer, in sin veur beslodt
(120) Het was een stuck ter eeren de rest tot huspot.
Alphons. Hout op met u gheral seght oft ghy my cundt geuen
Een raedt, een hulp, oft troost die my houw by het leuen?
[p. 5]
Malleg. Mijn heer ’ken weet gheen raet als die veur gelt gheschiet,
Daer is menich meysken die vermorwt werdt als sy een cruys op een Pattecon siet:
(125) O Heer dat gelt dat nobel gelt can sonder spreken
Alleen deur het ghesicht der maeghden hert ontsteken:
Het gelt is als een strick, een net veur d’eer hoe cuys,
Het breeckt de grendels op en deuren van het huys.
Het gelt het geele gelt can deur de mueren dringhen,
(130) En menich suyuer maeght tot schandt en oneer bringhen:
Al is een dochter trots en spijtich van ghelaet
Het gelt het soete gelt versacht haer metter daet:
Al is sy steegh en noorts, en grillich van manieren
Het gelt can haer ghemoedt tot vrindelijckheyt stieren:
(135) Het gelt alleen het gelt maeckt ieder mensche moedt,
En die gheen gelt en heeft stoot ieder met de voet.
Wanneer het meysken hoort het klincken vande schijuen
En luystert naer den klanck, haer cuysheyt wilt niet blijuen:
Veur die beseten is vindt ick gheen beter kruyt
(140) Als met het geele goudt den droes te maenen uyt.
Alphons. Die rijck van gelt oft goedt, oft hoogh is van gheslachten
Neemt gheen presenten aen tot hulpe van sijn klachten.
Malleg. Besteeckt my maer met gelt heer laet het op my staen,
’kSal doen als oft ick woud’ het meysen vrijen gaen.
(145) Oft kennis met den knecht oft iemandt anders maecken,
Ghy sult deur desen wegh tot uwen wensch gheraecken:
Wie van sijn lief wil sijn bemint:
Die houw die vanden huys te vrindt.
Ay heer gheeft my maer gelt, het gelt sal veur my spreken
(150) Het meysen sal om t’gelt de dochter wel bepreken:
Want die het meysen ommekoopt
Die weet wat opden teirlinck loopt.
Die ’tvolcxken vanden huys ter deghen op sijn handt,, heeft,
Die schijnt dat hy in vrijen en minnen het allerbest verstant,, heeft:
(155) Wie dat in teghendeel te vreck is van ghedacht,
Die wordt van ieder een beschimpt en uyt ghelacht:
Sy slachten het volck van viue le quint, sy sullen’t altijt met de sterckste houwen,
[p. 6]
Die de liberaelste borse heeft, die sal de dochter trouwen:
En die ’tbeste gratis datum in sacco gheuen kan,
(160) Dat is een nobel baes en een prins van een man,
Die weirdt is dat hy leeft, daer hoortmen op te letten:
’Tis een peirel van een keirel om in het gout te setten:
Siet al quam Saturnus oft de vieste kneuckel die daer leeft,
Hy sal op doen, ist dat hy ’tmeysen vanden huys haer maeckeleirdy gheeft:
(165) Om gelt danst den hondt: heer al waer den vrijer wormstekich oft beseten,
Sy sal om hem gedencken als hy haer niet heeft vergheten:
Daer is inde werelt gheen rechte liefde meer, nu dat Cupid’ in plaets van boogh en schicht
Draeght in sijn handen heer een toetsteen met een gout gewicht:
Laet comen die daer wilt die erghens soeckt te vrijen
(170) Die moet de meyt voldoen oft hy gheraeckt ter sijen:
Want als een spaerich man de juffrouw soeckt ter eer
Dien gheeft sy strack een snauw soo compt hy daer niet meer: ,
Godt gheue wie het sy wilt hy maer slechts iet gheuen,
Die gheraeckt in het huys en den gierighaert blijft daer neuen:
(175) In sin die sy wil louen die salsy stouen als een huspot met pruymen en rosijnen ghecockt
Maer die sy veracht, daer heeft sy wat anders veur inde pottagij ghebrockt:
En al om dat sijn beurs soo vast beset is en ghesloten,
Moet den armen duypen sijn schenen aenden dorpel stooten:
O Heer daer is geen quaeyer beck als een meysen ofte knecht,
(180) Sy maecken dat goedt is quaet, en dat krom is recht.
Alphons. Houwt op laet u gheklap, seght toch hoe suldy’t maecken
Oft doen dat ick eens by de juffrouw kan gheraecken?
Malleg. Practica multiplex, ick heb het u gheseedt,
Hebt ghy my niet verstaen dat ghy daer van niet weet?
Alphons. (185) ’Tis my heel uyt den cop, herhaelt wilt my verclaeren
Wat u besnoeyde troosts onbonden reden waeren?
Malleg. Van heer het meysen om te koopen waer mijn raedt
Deur gelts vergulde glans aentreckende ghelaet.
Alphons. Dat mocht tot schaede meer als voordeel my ghedijen:
[p. 7]
Malleg. (190) Laet d’eyghen sinlijckheyt u herte niet bestrijen:
Laet my daer med’ begaen, ick sal als vrijer haer
Eerst proeuen het ghedacht ’tontdecken: en daer naer
Een antwoordts rijp verhael uyt haer herts wil verweruen.
Alphons. Neen, neen, ghy sijt te plomp ghy mocht de saeck bederuen,
(195) Want ghy tot vrijen sijt in alles onbequaem:
Malleg. Hoe onbequaem ! tot wat? tot vrijen? wat een kraem:
Ba heer ick ben soo slecht niet ick can oock van veirs wat
Het backhuys gaet my altemets ghelijck een tel’ners eirsgat.
Heer laet my betijen ick wil soo den verliefden Keyser spelen dat* sy meynen sal het is waer:
(200) Ia ic wed soo haest als sy my siet dat sy meynt den duyuer is daer.
Alphons. Neen g’hebt te veel quaets vande vrouwen gheseyt ghy sout haer de vijf woorden niet wel weten te leeren
Malleg. Maer ick segh dat niet veur al de werelt, als ick by hun ben soo weet ick dat blaetjen om te keeren:
Nemt dat daer de vrijster veur my staet, en hier de vrijer en den man
Luystert een weynich toe, k’sal toonen hoe ick vrijen can.
(205) Wilcom mijn soete beck, u suycker smetsche straelen
Die comen op het binnenst’ van mijn herte daelen:
’Ken kan u niet verby ’kmoet vraeghen hoe ghy vaert,
Terwijl u schets goddin wordt in mijn siel bewaert.
Mijn engeltjen, mijn troost, mijn lodderlijcke dierken,
(210) Mijn troetelsacxken, o ghy Venus camenierken,
Ick ben op u verlieft: mijn soete honich graet
Seght hoe ghevalt u toch mijn meughelijck ghelaet?
Want siet, ic heb my g’examineert, en ben veramoureert in u wesen,
En ’tschijnt u Iupiter veur sijn koey heeft uytghelesen,
(215) Ghy sijt fraeyer als Galgathe daer Poliphemus op was versot
Oft als Malcurus lief, die de Pan baerden oft de pot.
Houwt daer een handt vol gout, mijn heer die doet u vraeghen
Oft ghy een boodtschap niet soudt aen u jouffrouw draeghen:
Hy heeft sijn sinnen heel op haere schoont ghestelt,
(220) Ay lief verlicht hem wat, houwt daer neemt toch het gelt.
Wel heer dat waer nu kleir hadt sy dat gelt ghenomen.
Ghy soudt dan vry en vranck by juffrouw moghen komen.
Alphons. O Mallegijs mijn knecht ick sien ghy hebt verstandt,
[p. 8]
Houdt daer, daer hebt ghy gelt gheeft haer dat opde handt.

Hy geeft hem ghelt.

(225) Seght haer ist dat ick com deur haer tot mijn vermeten
Dat ick de vrientschap noyt mijn leuen sal vergeten:
Maer met herts danckbaerheyt plichtschuldich haeren dienst
Betaelen naer ghewoont met rijckelijcke winst.
Gaet hen’ en compt haest weer, ick sal u ’thuys verwachten.

Alphonsus binnen.

Malleg. (230) Wel heer ick gaen terstont: hoe swieren sijn ghedachten:
Ba de sinnen rollen hen’ en sijn heel op de loop,
Maer wie isser die toch mint en geen keyen heeft te koop?
Want ’tis soo ’tspreeckwoordt seyt de ghene die minnen
Sijn meest ydel van sinnen.
(235) Hoe wortmen oock gequelt als eenen de gedachten verlieft sijn,
Daerom wil ick niet vrijen, ick wil niet ontrieft sijn
Van een gherust ghemoet: sal een bespraecksaem mondt
Met sijn soet smets ghevley my stooten inden grondt
Van sorgh en swaer verdriet? wie mach de min begeiren?
(240) Altijt dat de liefde weer in my woud, ick sou my weiren:
Lest was sy in mijn buyck en maeckte daer sulcken gerammel, ghedonder, en gherucht,
Maer weete wel wat ick ded? ick dreef haer met een purgaty opde vlucht,
Nu wel dats ganck wy sullender een spel by steken,
Ick mocht wel erghens een kruyd’waeghen gaen bespreken
(245) Die my voerden inde straet daer ick heden vernachten sal,
Tis tijdt ick moet voort, ’kwed’ dat mijn ionckher my haest wachten sal.

Binnen.

De tweede uyt-compst.

Don Ian met eenen brief inde handt aen d’een sijde.

DonIan. G’lijck als de honich bie wort eyghentlijck gheschapen
Om uyt een schoone bloem den honichdauw te raepen:
Soo is het oock met ons wy soecken onse vreught,
(250) In schoonheyts hooghen glans, in maegdelijcke deught:
’Tgen’ dat den mensch begeirt deur het gesicht der ooghen
Daer sal hy yverich sijn hert en wil naer booghen:
Wat hy maer wenschen magh dat heeft nieuwsgier’ ghedacht,
[p. 9]
Gheteeckent deur den wil, aen sijn ghemoet verpacht:
(255) Mijn ooghen sijn oock soo gheketent vast gheneghen
Tot mijn Cornelia, van wiên ick heb vercreghen
Diên aenghenaemen brief; o enghelijcke vrouw
Diên brief brengt my tot troost dijn echts gheboeyde trouw:
Cornelia goddin, mijn siel, mijn tweede leuen,
(260) Wel seg ick, om dat sy het leuen my compt geuen:
Compt geuen! waerom niet? terwijl ’tgen’ sy besit
Compt gheuen aen de gen’ die om sijn eyghen bidt.
’Tschijnt dat my het gheluck heeft tot gheluck verkoren,
En dat om my alleen is het gheluck gheboren.
(265) Gheluckich is de stont, gheseghent is den dach
Dat ick Cornelia ten aldereersten sach:
O Goddelijcke Nymph, ghy quampt mijn hert ontfoncken
Deur u hel claere-lodder-rijck beglanste loncken:
O schatkist vande ieugt, ô bolwerck van’t verstandt,
(270) Ghy hebt mijn hert versmacht, en dees siel ouermant.
Toch mijn ghemoet verquickt deur u ghenaedens lommer,
De welck verdrijuen compt mijn droefheyts vreede kommer.
O deughts volmaeckte croon cieraets begaefde schoont
Daer can gheen schoonheyt sijn als die lief in u woont:
(275) Nu sal mijn siel, u siel verwachten en ontmoeten,
Nu wil mijn siel, u siel, sielwillichlijck begroeten:
Nu moet mijn siel, u siel, omhelsen en omvaên
Tot dat sy beyd deur een, in een ghewortelt staen.
Hert breeckster, gloryroem, mijn soete wederstreefster:
(280) Sinwinster, willens dwangh, smert voetster, leuen geefster,
Mijn ancker vaste hop’, thresoor van mijn ghedacht,
Het heught my dat ghy tot med’lijden sijt ghebracht:
Hy kust den brief.
O brief! o schoone handt waer in dat staet gheschreuen
De trouw van mijn goddin tot wederjonst ghedreuen.
(285) Cornelia mijn lief ghy volght het recht ghebodt
Van liefdens kleyne-blindt verbonden wapengodt:
Hoe meer ick hem besien hoe meer ick hem wil lesen,
Hoe meer ick op hem denck, hoe hy schijnt meer te wesen:
Hy herleest den brief.
O brief vol vreught en heyl daer mijne siel naer haeckt
(290) Ter wijl de min haer hert en sy het mijne raeckt.

[p. 10]

Verschooninghe Don Carel op dander sijde oock met eenen
brief lesende uyt.

DonCar. Nu is mijn leuen uyt, nu schijn ick te verderuen,
Nu moet mijn lichaem deur verdriet ghemertelt steruen:
Mijn lust is nu ten eyndt, nu leyt mijn hooghe roem,
In ’tmodder drabbich slijck als d’afghevallen bloem.
(295) Och mijn Cornelia! waerom sijt ghy my teghen?
Can u mijn droefheyts traenens vloeden niet beweghen?
Besnoeyt in u ghemoet haets scherp-ghevlimde keur,
Ontgrendelt toch het slot van u ghenaedens deur:
Beperckt u hert-sucht klippich-swangher-breyns ghedachten
(300) Wilt mijn swaer ongheval met hop’ en troost versachten?
Onsluyt mijn banghe herts tochts toegeschroefde pars
Terwijl ghy my ghebiedt als eenighe meesters.
O siele van mijn siel! wilt niet mijn siel ontsielen,
Laet d’een siel d’ander niet deur sielens haet vernielen:
(305) Aest niet mijn droef ghemoet met een deur vlochten pijn,
Voeyt niet mijn quael met angst-scherp-vringhende fenijn:
Bespeurt wie dat ick ben: ick neem dit tot mijn voordeel
En strijckt een diep ghevijld’ en onbedoruen oordeel
Ouer mijn trouwe dienst: sijt rechter, want ick staen
(310) Onder u heerschappij als uwen onder daen:
Ontsegt my niet u jonst, volgt niet u oud’ ghewoonheyt,
Terwijl mijn ooghen sijn verlackert op u schoonheyt,
Seyndt my geen brieuen meer die my soo fel en straf
Verbannen van u deught, oft ick moet in mijn graf:
(315) O gasthuys van mijn siel! stelt u ghemoet te vreden
Deur reden die de rêen met redenrijcke reden
V toonen tot bewijs: beschaeft u noortsche wil
Op dat naer stormwindts buy het weder weder stil
Sich schoon mach proncken op: nu wel ick moet herlesen,
(320) En sien wat dat het eynde deses briefs mach wesen.
Don Carel leest.
DonIan. Hoort toch wat dat sy schrijft, dat sy geen ander man
Te trouwen oyt begeirt alleenlijck als Don Ian.
Hy siet weer inden brief.
DonCar. Wat sal ick dan bestaen? sal sy my als onedel?
Den lauwer rucken van dees ridderlijcken schedel?
(325) Sal d’ong’luckx schiltwacht my ontluystert stooten neer
[p. 11]
Omgorden met de schandt? ontkroonen van mijn eer.
Seght mijn verweirt verstant, seght aen wat sal ick maecken?
Wil ick dees tijgerin met redens recht versaecken?
’Ken can niet sonder haer al is sy stuer en trots
(330) Oft als een steijle klip oft schaedelijcke rots:
Al heeft sy desen brief met grimmicheyt geschreuen,
Al heeft sy my hier in soo slechten troost gegeuen:
Al heeft sy my veracht: oft sy my schoon verbiedt
Haer tegenwoordicheyt, ick laet het daerom niet:
(335) Ick moet den brief noch eens van voren aen beginnen.
Hy leest.
DonIan. Fortuna, middelers, vreught-geefster mijner sinnen,
Ontboeytster van mijn quael, ontschroefster van mijn smert,
Ontprangster van mijn angst, troost geefster van mijn hert:
Want ghy sijt d’oorsaeck, dat mijn siel van vreught op huppelt.
(340) Terwijl u jonsticheyt genaedich op my druppelt:
Want deur en met u wil ontfangh ick desen brief
Tot een recht wederpant gesonden van mijn lief.
Hy leest weer.
DonCar. Fortuna, toouerers, rust stoortster, tegenspreeckster,
Vvanschepsel vol bedroch, wolvinne, hertenbreeckster,
(345) Momaensicht, moorderers, stiefmoeder, snoode teef,
Rauotster, lichte laef, bol opgepronckte weef:
Deugthaetster, tirannin, weermaeckster, woeckenaerster,
Vraeckgierich ongediert, des weirelts ramp vergaerster,
Een pad, een aeder slangh geen g’luck maer wel een schijn,
(350) Een stuere voestervrou met borsten vol fenijn.
Ick merck aen desen brief, en aen dit enckel schrijuen,
’Tis u niet haere schult: niet haer, maer u bedrijuen:
Ghy sijt een oorsaeck dat Cornelia my haet
Die deur u snood bedrijf mijn liefd’ en dienst versmaet.
DonIan. (355) Die het gheluck verheft is bouen aengeseten:
DonCar. Die de Fortuyne haet van bouen wordt ghesmeten:
DonIan. Die het gheluck betrouwt geraeckt tot staet en eer,
DonCar. Die het gheluck betrouwt valt licht van bouen neer.
DonIan. Wat gaeuen can Fortuyn ons schencken ofte gheuen?
DonCar. (360) Fortuyn en geeft ons niet als quellingh in dit leuen.
DonIan. Fortuyn deylt haere jonst en gaeuen elck ghelijck,
DonCar. Dat g’luck elck jonstich waer wy waeren euen rijck
[p. 12]
DonIan. ’Ken hadt geen weder liefd’ van haer mijn lief becomen
Hadt ick Fortuna met haer tuyten niet ghenomen.
DonCar. (365) Ick ben verheert van ’tongheluckx snel windich radt
Soo dat ick werden moet het schouwspel deser stadt.
DonIan. Sy schrijft my dat ick haer soud ’tauont comen spreken.
DonCar. Sy schrijft my dat sy is heel van mijn jonst gheweken.
DonIan. Sy schrijft dat sy my wilt dan schencken haere trouw.
DonCar. (370) Sy schrijft sy wilt niet dat ick daer meer comen soud’
DonIan. O aenghenamen brief ick mach u wel bewaeren.
Hy leest als voor.
DonCar. Wat hoef ick met dit schrift mijn herte te beswaeren?
Ick scheur hem best van een, haer noorts-steyl klippich hert
Verdint niet dat hem meerder eer bewesen werdt.

Hy scheurt den brief, ende omsiende vvordt Don Ian ghevvaer.

(375) Maer toch wiên sien ick daer? ’tis een van mijne vrinden
VVat macht bedieden dat ick hem alhier com vinden?
Hy gaet luysteren.
’Kmoet hooren wat hy leest, ’kmoet mercken wat hy seet,
’Kmoet speuren wat hy wilt, ’kmoet weten wat hy weet.
DonIan. Cornelia ghy sijt in schoonheyts schoont gewickelt,
(380) O blaederijcke roos met luyster vers ghespickelt!
V schoon ghedaente staet ghe-etst in mijn ghemoet,
Gheteeckent in mijn siel, gheschildert in mijn bloedt,
Deur dat ghy my belast te nacht by u te comen.
DonCar. Ay my wat droeuer woordt! wat heb ick daer vernomen?
DonIan. (385) S’heeft my belast te sijn ten neghen uren daer:
DonCar. Een onbedacht bestaen brenght menich in ghevaer.
DonIan. Mijn siel speelt met de vreught daer sy wordt in gheseghent.
DonCar. En ick in teghendeel word’ met verdriet bejegent,
DonIan. Ten neghen uren lief ben ick by u ghewis.
DonCar. (390) Ist dat den grendel daer niet veur gheschouen is.
DonIan. Want ghy alleene sijt tot mijnen troost gheboren.
DonCar. ’Tis waer om uwen t’wil heb ick haer licht verloren.
DonIan. Mijn flicker helle glans?
DonCar. Veur my een swerte wolck:
DonIan. Mijn hemel, mijn vermaeck.
DonCar. Mijn hel mijn doncker kolck.
DonIan. (395) Cornelia ghy sijt het leuen van mijn leuen:
DonCar. De doot die moogdy sijn, de doot die cunt ghy geuen.
[p. 13]
DonIan. Waer dat u wesen is, daer is des werelts eer.
DonCar. Waer dat u wesen is, daer is geen werelt meer.
DonIan. VVaer dat u wesen is daer sietmen uwen luyster.
DonCar. (400) En als ick by u ben is alles veur my duyster.
DonIan. Cornelia ghy sijt mijn vreughdens hooghste spits.
DonCar. En ick den doel veur uwe scherp ghevlimde flits.
DonIan. Ick leef alleen om u, deur u, en met u wesen.
DonCar. Ick sterf en leef nu sy my niet en wilt ghenesen.
DonIan. (405) Ghy sijt den oorspronck van mijn onverwacht gheluck,
DonCar. Ghy sijt den oorspronck van mijn herten leet en druck.
DonIan. Ick denck vast oft ick wil van kleedingh my verand’ren,
Maer neen: sy mocht my dan licht aensien veur een and’ren,
Oft sijn daer van misnoeght: soo dat ick lichtlijck sou
(410) Den ayselijcken nacht tot wil staen vande coud:
Neen, neen, de liefde heeft haer eyghen schrifts ghesetten
Soo datmen niet en hoeft het scherpe breyn te wetten,
Noch vijlen het verstandt, noch siften het ghedacht
Noch schaeuen het vernuft met wijsheyts hooghe pracht.
(415) Nu dan ick gaen naer huys en sal daer d’uer verbeyen,
De liefde sal my met haer helle fackels leyen
By mijn schoon Venus beldt, en langh ghewenschte vreught
Die deughdich haere siel vast schaeckelt aende deught.
Hy siet om.
Maer toch wie luystert hier? wie derft soo stout vermeten
(420) Doorsnuff’len comen mijn verborgene secreten?
DonCar. Ick ben ontdeckt, nu wel ick wil hem spreken aen,
DonIan. Ick hop’ niet dat hy heeft mijn redenen verstaen,
VVat mach Don Carel hier veur muyse-nesten vanghen?
DonCar. Mijn vrindt hoe dus alleen?
DonIan. Ick wacht hier met verlanghen
(425) Naer eenen van mijn volck, diên ick bescheyden hadt
Te volghen my terstont, ick staen versuft: soo dat
Ick niet en weet waer hy soo langh can achter blijuen,
VVaer hy mach steken, oft wat dat hy mach bedrijuen:
Maer dat ick u hier vind verwondert my ter deg’:
(430) Sijdy verlieft? my dunckt ’ken graeyd niet uyt de wegh’,
Hoe naer compt ghy alhier van liefden u beclaeghen?
DonCar. ’KMoest hebben u gheluck bequaem om min te draeghen.
[p. 14]
DonIan. Ghy swijght, ghy doet seer wel, en denckt ’t is selden goet
Datmen in vrijen melt den wil van sijn ghemoet.
DonCar. (435) Het vrijen is verdriet en doodt ons corte jaeren,
Daerom wil ick mijn hert met geenen last beswaeren.
DonIan. Die mint, die ouerwint, die bidt en smeeckt, verwerft.
DonCar. Die vrijdt, die lijdt helas een doot die nimmer sterft.
DonIan. Ick merck niet dat hy heeft mijn redenen vernomen:
(440) Nu wel mijn vrindt ick meyn mijn knecht en sal niet comen,
Dus wil ick speuren gaen waer dat hy blijuen mach,
Terwijl in’t scheyden is den luyster schoonen dach.
Don Jan binnen.
DonCar. O vreede maeght ick moet helaes ick moet u vraeghen
Waerom ghy my versmaedt? seght sal ick dan verdraeghen
(445) Dat yemandt anders crijght u jonst en weirde trouw,
Die my alleen tot loon met recht toehooren sou?
Hoe derft ghy toch soo dwaes u lichtvaerd’ laeten blicken?
Oft wilt ghy mijn gemoet deur af-jonsts prangh doen sticken?
Fy stuere tyrannin! bloetdorstighe wolvin!
(450) Laet ghy de caebel los van uwe wedermin?
Verandert ghy yan wil? verstoot ghy redens voordeel?
U baetsucht clippich hert queeckt in u waenweets oordeel:
Wilt ghy my bannen en ontschaeck’len van u schoont
Daer mijn herts trouwe trouw ghetrouwheydt u betoont?
(455) Wat raedt bestaen ick best? moet ick haer schoonheyt deruen
Soo moet Don Ian voorseker van dees handen steruen:
Sal hy hem spieg’len in het suyuere ghelas
Dat van mijn herts ghesicht veur desen spiegel was?
Moet mijn oprechticheydt liefd’s vreedt proces verliesen,
(460) Dat sy in haer ghemoedt laet haer ghenaed’ bevriesen?
Maer neen ick hop’ sy sal onspannen af jonsts pees,
Liefd’ spijst mijn hert met hop’ maer yuersucht met vrees:
Maer toch wat vrees? geen schrick kan mijne siel doen daev’ren
Maer wel de sorgh doet my op vraecklusts setel klaev’ren:
(465) Nu dat om haere schoont mijn moeyten sijn te quist,
En my ’tghebedelt jaewoordt is op ’tlest ghemist.
Ach ooghen schreydt en wilt mijn siel tot droefheyt maenen,
Laet toch u traens getraen bloedt traenich uyt u traenen.
Don Ian ’tis met u uyt de vrintschap, is ghedaen,
[p. 15]
(470) Terwijl ghy dwaes’lijck derft mijn liefde t’ondergaen.
Ons broederlijcke jonst die sal in nijdt verand’ren,
Mijn sinnen vanghen aen een selfstrijdt met malkand’ren:
U vreught is mijn verdriet en u verdriet mijn lust,
U leuen is mijn doot, u doot is mijne rust:
(475) Die sweir ick dat ghy sult eer langh deur my be-eruen.
’Ten sy dat ghy haer schoont en liefd’ geheel woudt deruen.
Want scheel geooghden nijdt mijn siel en hert verweirt,
Deur brandend’-vraecksucht gierich raesende begeirt,
En port my dat ick soud’ u jonghe jeught afknabb’len,
(480) En werpen ouer hoop u leuens vreught te grabb’len:
Soo dat ick ben beweeght te volghen haer vermaen
VVaer deur mijn stuer gelaet hanght uyt des oorloghs vaen:
Maer sus, Don Carel sus wilt u te licht niet waeghen,
’Tis beter met verstandt uw’ eyghen smert te draeghen:
(485) Bewaepent u ghemoedt met hernasch van ghedult
Op dat twistsuchtich breyn aen hem geen vraeck vervult.
VVat doen ick dan veur best? wil ick dan dwaes gedooghen
Dat hy mijn schoon oogst rijcke bloem rooft voor mijn oogen?
Dat laet ick hem niet toe: ’tis beter dat hy sterft,
(490) Als dat hy haere jonst en echte trouw verwerft.
Wat grillen, fantasy beroeren my van binnen?
Wat tweedracht, wat een strijdt schermutselt in mijn sinnen?
Als ick my vreken wil dan derf ick ’tniet bestaen,
Eens sweir ick hem de doot, dan vind’ ick’t ongeraên:
(495) Dan soeck ick weder vraeck, dan ist my ongelegen,
Dan is hy weder vrindt, dan is hy my heel tegen:
Dan weder dit, dan dat, dan ben ick sonder my.
Dan ben ick sonder siel en weet niet waer ick sy.
Ach woelende gedacht volght redens wijse wetten,
(500) Hoe wil dan mijn vernuft my vraecklusts spoor beletten?
Iae, neen, waerom? ’ken mach: beraedt u mijn verstandt
Eer onbedachtsaemheyt de reden uyt u bant.
Neen, neen, een nieuwe vondt, ick vind’ hier ander treken,
Mijn raedende ghepeys dat leert my sonder spreken,
(505) Dat ick sou gaen hier by een toouerwijse man,
Die my van goet oft quaet naer wensch voorsegghen can:
[p. 16]
Die mijn ghedaente kan in Don Ians schijn verand’ren,
VVaer deur men d’eene sal bekennen veur den and’ren:
Die my sal g’lijcken doen het eyghen principael,
(510) Soo dat dees list sal sijn het eynde van mijn quael.
VVant op ghesetter uer sal ick my daer begeuen
Aldus ghetransformeert by haer mijn tweede leuen:
’Ksal sien oft dees ghedaent haer vreetheyt dan vercracht,
Behendicheyt die doet meer dickwils als de macht:
(515) VVel aen ick maeck my reed’op dat ten neghen uren
Ick by haer wesen mach: ick kan niet langher dueren
Ghebannen van mijn lief, en blijuen sonder haer:
Toch wil ick eersten gaen tot desen toouenaer.

Binnen.

De Derde uyt-compst.

Mallegijs verkleedt in sijn beste kleeren.

Malleg. Ick wensch u allegaeder een goeden auont mijn soetste kaeren:
(520) Ghy weet wel dat ick teghen mijn danck moet vrijen, om mijn meesters eer te bewaeren,
Daerom heb ick my opghedost en het sondaechs aenghedaen,
Met een alamode hoet, en met een schoone kraegh, mach ick ommers by de vrijster gaen.
Wat dunckt u meyskens ben ick niet de schoonste vrijer van dees landen?
Siet ick heb een postuer, niet te lanck, niet te kort, niet te dick, niet te dun: wat dunckt u van mijn handen
(525) Sijn sy niet soo wit als sneeuw? wat dunckt u van mijn ghelaet
Soude niet meynen dat ick de son waer die eerst op gaet?
Wat dunckt u van mijn ganck? wat dunckt u van mijn wesen?
Sou men niet peysen dat ick onder duysenden waer uytghelesen?
Ghy lacht als ghy my siet, maer weete wel wat ick daer uyt gis,
(530) Datter elck een op my versot oft verlieft is.
Sijdy verlieft Nymphkens op mijn welspreeckentheyt van taelen?
Oft op mijn bloosend’ aensicht dat Apelles niet schoonder hadt konnen maelen?
Oft op mijn brauwe schick? oft op mijn grootsicheyt
Oft op mijn groot verstandt in ’t Cerbero verspreyt.
[p. 17]
(535) Oft op mijn blonde hair? oft op mijn fraey manieren?
Oft op mijn ooghen die ick als een valck kan in mijn kop bestieren?
Oft op mijn yvoore tanden, en pruym ghesetten mont,
Oft op mijn lange neus, die soo root is en bont
Dat hy het rootste roodt der veruen soud’ verachten?
(540) Seght wat heb ick dat ghy soo verliest sijt met u ghedachten?
Maer engeltjens dat ghy my hoorden courtiseren met de meyt
Ghy soudt u verwond’ren watter in mijn hertjen verborghen leyt,
En dat ghy my dan saeght een spaensche reuerenty maecken,
Dan soud’ eerst wenschen in mijn goede graty te gheraecken.
Verschooninghe. Lijn uyt.
(545) Maer holla hier compt het diefken daer ick soo langh heb op gewacht
Hoe mach’t comen dat mijn hert inwendich in mijn lijf lacht?
Is sy’t? jae s’ist: soo wil icker op aen gaen tijen,
En veysen oft ick haer vreetheyt quamp bestrijen:
G’lijck wel, ick ben een weynich vertrubbleert ick derft haer niet te naer besien:
(550) Toch ick moet voort en haer een goeden auondt biên:
Ick ben soo beschaemt g’lijck een esel die sijn sack laet vallen,
Maer ick salder stout op aengaen, en van veirs met haer beginnen te mallen,
Lijn Wel wie kompt, hier nae my toe? ick vrees want ’tis volle laet
Ende kapdieuen die luymen nu ghemeynelijck op straet.
Malleg. (555) Goeden auont mijn hertjen, mijn smertjen ick moet u noch eens groeten
Mijn suyuelken mijn duyuelken ick maeck een eerbiedinghe tot de voeten
Basela main mijn uytverkoren Nymph en hemelsche goddin,
Mijn schaepken, mijn dierken dat een vierken stoockt in mijn sin:
Mijn stompneus, keuelkin, mijn steunsel van mijn leuen
(560) ’Ken kan u niet verby mijn plat backusken ick moet u een soenken gheuen:
Lijn Maer Mallegijs sijde gy daer? hoe hebdy my verveirt gemaeckt?
Malleg. Mijn hert is niet gherust veur dat in u by sijn gheraeckt:
Waer gaet ghy mijn liefken, soo spaey toch henen stappen
[p. 18]
Compt wy sullen erghens gaen daer den weirdt sal moeten tappen,
(565) Ghy sijt dat bolle suycker soete meysken dat m’altijt soo wel beviel,
Ghy maeckt dat mijn herssens van binnen om en om draeyen g’lijck het radt van een spinnewiel.
Lijn Iou jou ’ken weet niet waer ghy ’thaelt, noch hoe ghy ’tkundt deur gronden
Ghy hebt ommers wel haest een welsprekende groetenis ghevonden:
Hebt ghy te hoof gewoont dat ghy soo braue streken weet?
Malleg. (570) Neen schaepken ’tis de liefde die my dese dingen leert en seet,
’Kben op u soo verlieft ’ken kan’t niet al betoonen,
Mijn lijf bobbelt als een ketel met ghesoden boonen:
Mijn eyghen soeticheyt verlicht toch mijne smert,
’Ken ben geen sal’mander, die steets in t’vier woont en noyt verteirt werdt:
(575) Ghy cunt my helpen als ghy wilt, den wil u eygen en vry,, is:
Ay laet my sien u aensicht daer de son maer een solphersteck by,, is,
En laet my kussen op u root korael en kleyn gevoeghden mont
Daer ick van te voren mijn nectars soeticheyt in vondt.
Lijn Mallegijs wat dingen is dat? ghy soudt my haest stooren
(580) Maer toch ’ken ben soo slecht niet ghy sult my geen veir deur de neus booren,
Hoe naer meyndy dat ick geloov’, u sot gheklap en onghebonden kout,
Malleg. Maer liefste lief g’en sijt denck ick geen beldt van steen oft hout,
Ghy hebt ommers smaeck, gevoel, en gehoor gelijck de vijf sinnen,
Ick ben ommers soo leelijcken baeviaen niet ghy hoort my wel te minnen:
(585) Want siet ick en ben niet te lanck, niet te ranck, niet te kleyn, niet te reyn, noch niet te net,
Maer van pas kort, van pas smal, van pas schoon, van pas dick, van pas vet.
Ick ben wel uytghedost: siet eens op mijn fraeye kleeren,
Ben ick niet een man van aensien, diemen hoord’ t’eeren?
En minnen met sinnen, en lieven en loven sijn trouwen dinst,
[p. 19]
(590) Dus wil ick dat mijn vrijen sal bedijen, en mijn moeyt verdwijnen inde winst,
Lijn Nu nu Mallegijs alle gecken op een eynt, hoe sijdy dus t’ondegen.
Malleg. Maer engelijcke belt laet toch u gramschap sijn gheleghen.
Lijn Ay Mallegijs ick ben haestich, ick moet noch veir uyt inde stadt.
Malleg. Tut, Tut, gy loopt al eueneens veur my als de muys veur de kat:
(595) Can ick u vreetheyt niet versachten oft belesen?
Lijn Ick segh u laet my gaen ’ten sal niet willen wesen:
Malleg. Maer schelmken waer gaedy? waer loopte? wie drijft u toch soo spaeyd’ uyt?
Lijn Dat sal ick u segghen ons juffrouw wort t’auont de bruydt.
Malleg. Hoe de bruydt? hoe dat toch? soo haest? met wie gaet sy dan trouwen?
Lijn Met Don Ian Doria.
Malleg. (600) Ia siet betrouwt u meer op vrouwen.
En weet haer vader niet van haer bedrijf en doen?
Lijn Neen, ’t gaet al stil te werck geen mensch en kan ’tvermoên.
Malleg. Iae wel wat droes, wat sal mijn meester nu beginnen?
Hy heeft op juffrouw Cornely ghestelt sijn hert en sinnen:
(605) Hoe sal hy hem beclaegen als hy dees dinghen van my weet,
Ba ick wil wedden dat hy sijn seluen op eet.
Lijn Iae wel u jonckheer is niet meer te helpen, hy mach een ander lief soecken,
Hy mach op een ander vrijen, de Fortuyn helpt den kloecken.
Malleg. Ba ghy sout wel anders kouten dat ghy in mijn meesters spoor waert
(610) De vrouwen slachten de koeckoecken sy sijn al van eenen aert,
Iae sy sijn al van een stof, ba sy slachten d’uylen,
Die altijt het dack beschijten daer s’onder comen schuylen,
Die schoone, die sijn trots, die rijcke die sijn stuer,
Sy cunnen al vt, re, mi, fa, sol, uyt de tablatuer.
Lijn (615) Wel Mallegys, wat sal’t sijn dat gy al de vrouwen gaet verachten?
Man sijdy by verstandt? waer vlieghen u ghedachten?
Meynt ghy de dochters staen tot allemans ghebodt?
Ghy sijt bedroghen vriendt, ’tis gheen mannier oft slot:
Het staet de dochters vry te doen naer haer belieuen.
(620) Die elck naer weirde jonst, en eyghen wil gherieuen:
[p. 20]
Ick neem dat somtijts wel een juffrouw schijnt te vreet
Maer allegaer te sijn dat is te veel gheseet,
Swijghen en dencken
Can niemandt krencken.
Malleg. (625) Maer Lijn ’ken meyn u daer onder niet, neen men mach’t soo niet verstaen
Lijn Seght al wat dat ghy wilt ’ken treck het my niet aen.
Malleg. Toch lief ten staet niet wel dat een jongman soo langh vergeefs op een dochter moet wachten;
Lijn En die niet wachten wil hoeft naer geen min te trachten.
Malleg. Al euenwel u juffrouw heeft met mijn jonckheer qualijck gedaen
(630) Dat ’s een ander neemt daer s’hem langh soo heeft houwen gaen:
Neen ick sou soo niet bidden ick ben vande goey ghekomen:
Mijn vader heeft mijn moeder met een set ten houwelijck genomen,
Wildy my k’wil oock u, dat is het rechte woordt
Daer een jongman en een dochter op te letten hoort.
(635) Want die langh vrijen,
Selden bedijen.
Dat spreeckwoort is goet, sprack Pier kouters,
En liet sijn liefd’ en vongh wijwouters.
Lijn Holla holla, ghy speelt met u backhuys als een backer met het vierslach,
(640) Laet my gaen, ’ken woud’ niet hondert guldens nemen dat m’yemant by u sach
Malleg. Min negennennegentich seyd’ den boer en telden al sijn koten,
Dan alle gecken op een eyndt, segt sal mijn meester dan blauw schenen stooten?
En can hem geenen troost dan worden toe gheseyt
Soo waert geen wonder dat hij’t waeter laeyt van swaericheyt.
(645) G’lijck wel mijn jonckher hadt u hier een beurs met ghelt ghesonden,
Hadt hy ghenaede by u jouffrouw maer ghevonden.
Lijn Het gelt dat is wel goet dat hy te helpen waer:
Ontbeyt een nieuwe list, een raedt, toch vol ghevaer.
Malleg. Ontdeckt u herts ghepeys, ontgrendelt u ghedachten.
Lijn (650) VVel hoort u meester moest hem dese nacht dan wachten
[p. 21]
En als hy comen wilt om de besproocken echt
Dat hy hem dan vermoort en stil te nederlegt.
Malleg. Den raedt bevalt my wel, wanneer is’t voorghenomen,
Dat hy voorseker by u juffrouw soude komen?
Lijn (655) Ten neghen was de loos: maer nu heb ick de last
Dat hy ten tienen compt: want anders niet en past
Aen juffrou dese nacht, dat laet sy hem ontbieden.
Malleg. Hout daer dan waertste lief, dees gift heeft weynich te bedieden,
Hy gheeft haer gelt.
Maer als mijn meester sal gheraecken tot sijn wensch, dan sal het beter sijn
Lijn (660) Nu wel ick gaen, en danck u vande gaef.
Lijn binnen.
Malleg. Vaert wel mijn soete Lijn.
Wel wat gebrabbel had ick daer? wat dunckt u van dees prijen?
Siet toch wie droes sou willen sulcken gelt siecke meyt vrijen?
Wel sy mocht my oock eens om ’tgelt by ander liên verraên
VVant ’tspreeckwoort seyt, hy doet het wel meer, die ’teens heeft ghedaen.
(665) VVel goed’liekens wat dunckt u van sulck engels? wat dunckt u van sulcke stuypen?
En hoordemen haeren rugh met brandende speck niet te bedruypen?
Iae men trouwt wel somtijts alsmen maer het gelleken siet,
En dan crijghtmen het gelleken, maer men heeft het velleken niet.
Maer hoe is oock een man gebrilt die met een boose vrouw verweirt is?
(670) Hoe is een man te moed’ als sy het hooft en hy den steirt is:
Een quaedt wijf is aleueneens gelijck een verrotten kees die opde tonghe bijt,
Oft gelijck als het schimmel datmen uyt ’tbroodt snijdt.
Daer sijnder wel soo veel, die soo besweet tot houwen schreyen,
En dan soudens’ in eenen dach oft twee wel soecken daer weer af te scheyen:
(675) Datmen de vrouwen als ander-waer weer verruylen oft verkoopen mocht,
Dan en waer niemandt aen die koppmanschap soo haest bekocht.
Maer toch ’tis noch al beter opde ghemeynte te leuen,
[p. 22]
Compter een kindt oft twee, het volck is rijck genoech om de kinders de cost te geuen,
Men hoeftse iust niet te houwen, de ghebueren sijn veur de verckens niet ghemaeckt:
(680) Iae daer is soo menich kindt dat by een onrechten vaeyer raeckt,
Nu ick moet gaen ick sou mijnen tijdt wel deur brenghen met klappen:
Verschooninghe Alphonsus uyt.
Het is beter dat ick met de boodtschap naer mijn meester gaen stappen.
Maer toch wie sien ick daer bemantelt en vermomt
Die regel-recht naer my als om te vechten compt?
Alphons. (685) Ick hoor mijn dienaers stem mijn woelende ghedachten
Die costen deur geen hop’ sijn wedercompst verwachten:
Dus ben ick hem gevolght, om van hem te verstaen
Wat dat hy heeft verricht en hoe’t hem is vergaen.
Malleg. Nu wel hy compt my toe ick wil my lustich weiren
(690) Met woorden, ist met hert spreken te doen soo can hy my niet deiren,
Holla wie daer? blijft staen.
Alphons. Wel Mallegijs kende my niet?
Malleg. Iae wel ’tis soo doncker datmen niemant kent diemen siet.
En wie sou dencken heer dat ghy just daer soudt wesen?
Alphons. Wat tijdingh brengh ghy my toch van mijn uytghelesen?
(695) Te hooren jet van haer drijft my weerom van huys.
Malleg. Mijn heer een quaet bescheet.
Alphons. Hoe soo? noch meerder kruys?
Wat seyd’ sy die ghy vande juffrouw quaemt te vraeghen?
Malleg. Mijn heer seer quade maer.
Alphons. Helas moet ick verdraeghen
Dat soo een schoone maeght ontworstelt mijnen sin,
(700) Ontvleght mijn waere jonst van haere wedermin?
Seght wat haer is misschiedt? houwt op met al u rallen,
Oft is sy erghens in een ongheluck ghevallen?
Malleg. ’Tis de helft quaeder heer.
Alphons. Wat schorter dan seght aen?
Oft heeft een bitsche tongh met clappen schaed’ ghedaen?
Malleg. (705) ’Tis noch veel quaeder heer.
Alphons. Comt haer een sieckte quellen?
[p. 23]
Malleg. ’Tis noch veel quaeder heer.
Alphons. Soo wilt my dan vertellen
Wat haer ervaeren is, helpt my toch uyt den noodt.
Wat droes wat heeft sy dan oft is sy mischien doot?
Malleg. ’Tis noch veel quaeyer heer.
Alphons. Dat can ick niet gheloouen
(710) Het ghene dat ghy seght sou mij’t verstant verdooven:
’Ken weet niet wat ghy seght, seght aen wat dat sy heeft:
Ten can soo quaet niet sijn terwijlen dat sy leeft.
Malleg. Wel heer ’tis quaet ghenoegh, sy wilt een ander trouwen
En ’tschijnt sy sal noch desen auont bruyd’loft houwen:
Alphons. (715) Hoe! waer! met wiên? wanneer ist dat sy trouwen sal?
Malleg. Met Don Ian Doria, in dese nacht: ’tis al
Besloten heymelijck aldaer de trouw te vlechten:
Het meysen raeyden my dat ghy hem soudt bevechten,
Oft hem verwachten doen en helpen hem van kant
(720) Als hy wil haelen het verloofde wederpandt.
Alphons. Wat heb ick daer verstaen? wat leet heb ick vernomen?
Wat ramp helas is in mijn sielens herbergh comen?
Den druck omcingelt my, en heeft mijn hert verheert.
Mijn ongheval staet in mijn siele ghegraveert:
(725) Mijn naere droefheyts druckx traens waeterijcke beken
Die comen veur my op d’aerdt bodem neder leken:
Hoe schroomt mijn moedich hert, hoe cruypt het nu in een?
Hoe krimpt het deur verdriets heet worghende gheween:
Ay my een silte vloedt berst uyt mijn vochtigh’ ooghen,
(730) Ick sien geen middel meer om die weerom te drooghen.
Het pekelnatte vocht dat biggelt drop op drop,
En houwt mijn flauwe stem ghesloten inden krop.
Malleg. Mijn heer staeckt u getreur, compt laeten wy hem wachten,
Alphons. Waer wildy dat ick gaen? waer rijsen u ghedachten?
Malleg. (735) Ghy cunt beletten heer hun onbedachten echt,
Alphons. VVaer med’? geensins helas, ghy weet niet wat ghy seght.
Malleg. VVy sullen dese nacht hem beyde soo begroeten,
Dat hem niet sijnen lust sal lusten meer te boeten:
En seynden hem van hier recht naer de roeste doot
(740) Dat hy sijn lust daer boet beneden in haer schoot.
[p. 24]
Alphons. Wel aen ick volgh den raedt die ghy my hebt ghegheuen,
Sijn bruyloft moet hem sijn het eynde van sijn leuen:
De doot de kille doot moet sijn sijn dwaesheyts loon,
Die mach hy offeren aen ’swerelts hooghen throon.
(745) Mijn wit beschuymde mondt betuyght mijn gramschap binnen,
Mijn opghefronste sorgh berooft my van mijn sinnen:
Mijn afghepijnt ghemoet dat is soo afghemat
Als oft haer het verdriet aen een ghevetert hadt:
Mijn breyn dat is beroert, mijn hert dat is ten vollen
(750) Met een dick swangher haet gram grimmich opgheswollen.
’Ken sal niet rusten tot dat haer mijn siele waeght,
En deur nijdts afjonst saeg sijn liefd’in stucken saeght:
Diên deghen sal het doen, met diên sal ick hem perssen,
Die sal ick girssen uyt, en doen sijn rubben knerssen:
(755) Soo dat de roode verf van sijn onstolde bloedt
Sal verwen ’tswerte velt, en stillen mijn ghemoedt:
Wanneer ist dat wy hem dan sullen moeten wachten?
Ick hop’ ghy sult hier in u trouwicheyt betrachten?
Malleg. Hoe betrachten? dat is ghewis en dat gaet vast,
(760) Hy en can my niet ontgaen, heer geeft my maer den last:
Stilt u, en sijt te vred’ ’kheb sekerlijck vernomen,
Dat hy ten thienen sal ghewis by d’juffrouw comen:
De vraeck staet in u wil en sterckte van dees handt
Ghy cunt hem schencken ’tlijf oft helpen hem van cant.
(765) Dat hy steruen moet dat machmen mijn vroomheyt wijten,
Siet heer neemt dat hy daer veur my staet, by gants macht soo sal icker opsmijten,
En houwen, en keruen, en snijen dat ghy ’tghelooft
Dat hy daer henen loopt g’lijck een kieken sonder hooft.
Alphons. VVel maecken wy ons reed’: mijn diep ghepriemde quaelen
(770) Deur gramschaps bitter haet neer op mijn siele daelen;
Gaen wy op dat mijn lauwerrijck bekroonde hert
Verlichten mach mijn knaegend’ diep-verroeste smert.
Don Ian o crijgel mensch men sal sich noch verwond’ren,
Als ick u met een steeck ter aerden neer sal dond’ren.
(775) Soo langh mijn waertste Nymph met wederliefd’ u voeyt,
Soo langh blijft aen den angst mijn swanger sorgh gheboeyt.
[p. 25]
De vraeck lust sluyt mijn hert in haere gramschaps keten,
VVaer deur rechts billicheyt ter aerden wordt ghesmeten:
Ach met wat banghe smert wordt mijne siel ghequelt
(780) Soo dat haer eerste glans te neder schijnt ghevelt.
VVel aen ’tis tijdt, wy gaen, Fortun’ wilt ons gheleyden,
En ons veur ongheval bewaren alle beyden:
Fortuna staet toch stil, staet stil toch met u wiel,
Tot ick verslaeghcn heb den moorder van mijn siel.

Binnen.

Wtvvijsende dese Verthooninghe vvort door Toover-const
Don Carel verandert in het vvesen van Don Ian.

[prent]

De Vierde uyt-compst.

Don Carel ghekleedt ghelijck Don Ian.

DonCar. (785) G’lijck ’swinters grijse tijdt met sijn veranderinghen,
Verandert deur de coud’ het wesen van een dinghen,
Dat toch als voren blijft in een natuêr vergaert:
[p. 26]
Schoon oft de schorre vorst rooft sijner wesens aert.
Soo med’ oft ick schoon heb een ander schijn verkoren,
(790) En meer een ander mensch ghelijck te sijn herboren:
Soo blijf ick toch de gen’ die ick was van te voor,
Oft mijn ghedaente deur een ander sich verloor.
Een toouerwijse man heeft my Don Ian doen g’lijcken,
Die wel aen my voorwaer heeft sijne konst doen blijcken:
(795) Soo dat ick schijn te sijn het schijnsel van Don Ian,
Die k’toch niet wesen mach, noch oock niet worden kan.
Hy streeck mijn aenghesicht veur d’eerst met salf en asschen,
Die hy doen wederom terstont wist af te wasschen:
En liet my selver sien in een christaele g’las,
(800) Oft ick oock in Don Ians ghedaent verandert was:
My docht ick was als hy, my docht ick was den desen
G’lijck formich in ghelaet, en g’leeck hem in het wesen:
Soo dat ick twijffelden oft ick oock was de gen’
Die veur den spiegel stont: ick hadt daer toe wel reên,
(805) Te twijff’len van my selfs, om dat ick scheen verdwenen
En dat my in’t cristael een ander was verschenen:
Waer deur ick wil en sal deur eyghen raedts bestaen
Dus in Don Ians ghedaent by mijn vrindinne gaen:
VVant sonder sijne weet heb ick van hem vernomen
(810) Dat hy in desen nacht haer sal besoecken comen:
Daerom ick salder hen’, want d’uere nu ghenaeckt
VVat weet ick oft mijn wil niet tot sijn wil geraeckt.
Maer toch waer wil ick gaen, waer henen wil ick rennen?
By mijn Cornelia, die my in schijn sal kennen
(815) Veur haer verwachte lief, en geuen my haer trouw,
VVaer deur sy wordt misschien onwetende mijn vrouw.
Verschooninge Lijn met een keirs aende deur.
Holla sy woont hier by: waer vlieghen mijn ghedachten?
Ick sien het meysen yemant met het licht verwachten
Op schiltwacht aende deur: ick weet niet wat ick doe
(820) VVil ick my waeghen gaen? neen toch: ick sal: wel hoe,
Wordt ick bevreest? hoe willen dan nu mijn ghepeysen
In mijn voornemen weerom achterwaerts gaen deysen?
Bedenckt wat ghy vercrijght ist dat u wel gheluckt,
En wiên ghy desen roof weer uyt de handen ruckt.
[p. 27]
(825) Neen, neen, ten can niet schaên ick waegh om wat te winnen,
Fortuna helpt altijt den stouten in’t beginnen:
Maer holla niet te stout, niet stout in u bestaen
Op dat u niet en rouwt wanneer het is ghedaen,
Nochtans het hoort te sijn: wel aen soo wil ick ’twaeghen.
Lijn (830) My dunckt Don Ian die compt, toch wil ick eerst hem vraegen
Wie dat hy is: wie daer?
DonCar. Wat isser dat u let?
Lijn Die haestelijck betrouwt raeckt lichtelijck int net.
DonCar. Wel Lijn coom ick ter rechter uer oft wil ick beyden
Lijn Gaet binnen heer Don Ian, ick sal juffrouw bescheyden
(835) Dat sy strack by u compt, gaet binnen heer ’twordt tijdt,
Ick sal haer segghen gaen als dat ghy comen sijt.

Binnen.

De Vijfde uyt-compst.

Don Alphonsus met Mallegijs ghevvapent die een
dief lanteiren draeght.

Alphons. Hier sijn wy by haer huys, wel aen hier sal’t hem gellen
Hier sal ick mijn gheluck tot aende wolcken stellen,
Hier sal hy sijne boet betaelen veur sijn schult,
(840) Hier wordt sijn graf, sijn lijck, sijn doot ghelijck vervult
’Ksal met dees staele klingh hem deur de ribben drijven,
Soo dat sijn grootsich hert sal strack in stucken vrijven
En bobb’len in het bloedt: hier sal de bleecke doot
Sijn root besmeurde romp neer rucken in haer boot;
(845) Wacht ghy aen desen hoeck, ick gaen de snood verrader,
Verbeyden inde straet, maer ghy laet niemant naeder
Meer comen hier verby, roept my soo daer jet schort
Op dat hy’t niet ontgaet, en ick bedroghen wordt.
Alphonsus binnen.
Malleg. Ay ay, ick weet niet waer veur dat mijn meester toch mach sorghen
(850) Maer weet hy niet dat ick een man ben die hem een vingher sou verworghen,
Siet toch eens mijn sweirt, ick weet wel dat het niemandt van ouderdom meer kent
Dat heeft M’orlando Furioso beset veur ene testament:
[p. 28]
En dit hernasch is Alexander Magnus voor een groot gheschenck ghesonden,
Dat heeft mijn grootvader by ons out kackhuysken gevonden:
(855) En desen helm dat is een raer, schoon, kostelijck juweel,
Die compt van ouders tot ouders en is my ghevallen tot deel,
En dese hellebaert is Marten van Rossen ontnomen,
Die heb ick uyt groote ghenaed’ vereert bekomen:
Wel wat dunckt u goey liekens ben ick niet wel uyt ghedost
(860) Dat ick in’t boeren quartier quam, ick raeckten daedich aende cost:
K’sou die kneuckels die plompe boeren leeren
Hoe sy my daeghelijckx met siluer offerhande souden eeren.
Maer holla wiên hoor ick daer? ist een mensch, oft een beest?
Oft ist een siel oft eenen and’ren quaeden geest?
(865) G’lijck wel ick moet hert hebben: wie daer? staet, wie wil my betrappen?
Hy loopt ouer toonneel.
Compt ghy naerder soo sal ick u bygants felten in stucken kappen.
Alphonsus uyt.
Heer, heer! Jonckher, jonekher compt toch by de werck?
Alphons. Wat droes wat isser, waerom roepte toch soo sterck?
Malleg. Wat sou daer sijn, daer quamp een met gewelt hier deur geloopen?
Alphons. (870) Waer is hy hen’?
Malleg. Hy is daer ergens in een keldergat ghekropen.
Alphons. Wat wast veur een, cost ghy hem kennen nerghens aen?
Malleg. Neen heer,want hy liep ras deur en bleef nievers staen:
’Tschijnt dat hy hem erghens verkropen heeft hier neven,
Ick sprack hem aen, maer hy wou my geen antwoordt gheuen:
(875) Toch met de lanteiren sach ick dat hy was gheschildert en bont,
En aen sijn hooft en ganck docht my ’twas eenen hondt:
Want hy hadt een quispel quaspel van een steirt en hy liep vier voets henen,
Doen gaf hy my een hap, daer med’ dacht ick krijgh ick wat aen mijn schenen:
Maer eyghentlijck daer van te spreken, weet ick niet wie dat het wesen mach,
(880) ’T was misschien schemeringh der ooghen die ick sach:
Alphons. Nu stil dat niemandt hoort, houwt op met al u gecken
Eer ghy mijn gramschap compt op uwen hals verwecken,
VVacht die ghy wachten moet en houwt u voort gherust
[p. 29]
Ten sy dat uwen balgh tot slaeghen is belust:
(885) Ick raey u nu voortaen niet meer my hier te roepen
Ten waer ghy veur u moeyt woudt daetich vuystloock snoepen;
Ick gaen weer naer de straet maer gy blijft stil alhier,
Alphonsus binnen.
Malleg. VVat dat ick veur mijn jonckher doen t’is met hem niet een sier,
’Tis al sotterny, het sijn al kluchtjens, oft grilligh’ aepenkueren
(890) Ick denck altemets, sond’ dat ghekekel gepreutel blijuen dueren
Soo soeckt een ander knecht, want dat gheroock en staet my gants niet aen,
Maer de buyen sijn haest ouer,en dan ist weer ghedaen.
Holla wie hoor ick daer? wie compt hier inghedrongen?
Ionckher jonckher daer is een haes uyt sijn legher ghespronghen
(895) Compt by de werck mijn heer, ’tgheeft hier een braeve jacht.
Alphonsus uyt.
Alphons. VVat schort u sijdy sot? spot ghy weer soo ghy placht?
Van waer toch sou den haes op straet hier comen loopen?
Malleg. VVaerentich heer ’tis waer ick meynden hem te stroopen,
Ick dreef hem in een hoeck, en docht ick crijgh hem gauw,
(900) Maer met dat ick hem greep soo schreeuwden hy miauw.
Alphons. VVel lotert u de key, ghy sult in’t dulhuys raecken,
Seght hoe naer wilde ghy van katten haesen maecken?
Malleg. Heer dat ghy meynt dat in stadt gheen haesen te vinden sijn
Ghy doolt, daer sijnder genoech in manieren sijnder geen in schijn,
(905) Men vinter van alle sorten soo tam als wilde dieren.
Als by naemen, mottighe verckens, graeghe woluen, arghe vossen, tamme stieren,
Aepen, leeuwen, oliphanten, schapen, gansen, vogels, in sin beedten sonder ghetal,
O heer ick hadt een heelen dach van doen noemd’ icks’ u al.
Alphons. Heb ick u niet verboôn te roepen my hier weder
(910) Tot uwe sotterny? ist u vergeten seder?
Ick sweir u by mijn eer, soo ghy noch meerder my
Roept tot versierde klucht oft ander aepery,
Ick sal u met een stock de ribben soo verstellen
Dat u de straemen noch als buylen sullen swellen:
(915) Siet toe houwt u gherust, en let op uwe wacht,
Laet af van u geral, neemt op mijn woorden acht.
Alphonsus binnen.
Malleg. VVat averechtser man is me joncker in sijn saecken,
[p. 30]
De droes mocht alle nacht met hem op schiltwacht staen, oft erghens waecken,
Noyt dien ick hem van deg’ ’tis altijt te lanck oft te kort
(920) Oft te breedt, oft te smal, te crom ofte recht, oft hier, oft daer, oft sus, oft soo dat hem schort.
Don Ian met den mantel om d’ooren uyt in verschooninghe.
Maer toch wat hoor ick daer? al weer gherucht, ick vrees en derf niet wijcken.
Mijn hert valt m’inde hielen, dorst ick, k’sou beswijcken:
Wie daer? wie sijdy? hoe heet ghy? waer woont ghy? wat hangt tot uwen uyt?
Spreeckt oft ghy crijght een slach vande hel’baert ouer u snuyt
(925) Dat ghy met u handen daer naer tast: sijdy stom gheboren
Dat ick u geensins tot het spreken kan bekoren?
Geeft my het woordt want ick staen hier op sentinel,
Ontbeyt ick rieck een mensch soudt een beirsteker wesen wel.
DonIan. Wel stouten hangebast hoe compt ghy soo vermeten
(930) Van my als onbekent begeirt mijn naem te weten?
Wie heeft u hier ghestelt, weet ghy wel wie ick ben?
Malleg. Mijn heere met verlof, ’kweet niet dat ick u ken:
DonIan. ’T en gaet u oock niet aen, maer toch ick moet u vraghen
Oft ghy den Coninck dint? op dat ick my beklaghen,
(935) Mach by u capiteyn, want het is noyt ghesien
Datmen een edelman de straeten sal verbiên.
Malleg. Mijn heer stilt u gemoet, ick dien oock eenen jonckher
Die my op schiltwacht heeft gestelt hier in het doncker,
Alphonso D’aualos een ridder deser stadt.
DonIan. (940) Dat is den besten vriendt die ’kimmer heb gehadt,
Hoe is dan uwen naem?
Malleg. Die sal ick u verclaeren
En u mijn seluen heer goedt willich openbaeren:
Mijn naem is Mallegijs.
DonIan.* Wel Mallegijs sijdijt?
Malleg. Ghy weet nu wiên ick ben, maer ick niet wie ghy sijt.
DonIan. (945) Doet den lanteiren op, en laet het licht eens blicken
Dan weet ghy wie daer is:
Mallegijs draeyt het licht om.
Malleg. Ay ick begin te schricken.
[p. 31]
My dunckt dat desen is Don Ian die veur my staet,
’Tis best ick hem ontdeck mijns meesters groot verraedt
Dat hy hem wachten mach: want bleef hy hier verslaegen
(950) Soo soud’ ick altemets de schult onnoosel draghen.
DonIan. Wat kaekelt ghy toch al en is u niet bekent
Dat ick u jonckher te besoecken ben ghewent?
Malleg. Mijn heere met verlof wilt my ten besten houwen
Dat ick u als een vriendt comt heymelijck waerschouwen
(955) Van jet daer eer en leuen mede wordt verkort.
DonIan. Ick bidt ontdeckt my dat, seght aen wat datter schort?
Malleg. Mijn heer keert weer te rugh soo lief ghy hebt u leuen,
’Ten waer ghy ’tleuen woudt alhier ’ten besten geuen:
Mijn jonckher staet hier by ghewapent u en wacht.
(960) En heeft aen my belast op u te nemen acht:
Want hy in uwe doot vraecksuchtich heeft ghesworen
Om dat Cornelia tot d’echt u heeft verkoren:
En naerdemael hy weet dat ghy noch heden stil
Ontfanghen compt haer trouw, hy u vermoorden wil.
DonIan. (965) Is dit dan vriendtschaps wet?
Malleg. Mijn heer staeckt uwe reden
Houwt u met mijn verhael ten minsten nu te vreden.
DonIan. Ick danck u Mallegijs veur dat ghy my daer seght
U jonckher heeft tot my in’t minste deel geen recht.
Don Jan binnen.
Malleg. Mijn broecxken stont wel rondt, ick ded’ mijn best om mijn gat uyt te draeyen,
(970) Maer ick dacht ick wil ten besten sprecken soo can ick hem licht paeyen:
Het meysen heeft de schult die ons daer toe geport
Heeft om dat lieue gelt, en schier de pap ghestort:
Nu ’tsal best sijn dat ick mijn heer waerschouw dat ick hem heb ghesproken.
Ionckher, jonckher, ick heb hem ghesien en gheroken,
Don Jan* uyt.
DonIan. (975) VVat isser nu weer gaens?
Malleg. Mijn heer wat sou daer sijn,
Don Ian was hier terstont, oft hy, oft sijnen schijn:
Maer siet doen ick hem seyd’ dat ghy met heeten toren
Op hem verbittert had’ sijns leuen eynt beschoren,
[p. 32]
Verschrickten hy terstont en was soo seer begaen
(980) Dat hy hier langer niet dorst by my blyven staen:
Heb ick dat niet braef ghekleirt, wat dunck tu van mijn gheesticheyt?
Alphons. De droes die hael u vermaledijde beesticheyt:
Voorts uyt mijn ooghen, wegh ghy blooden hanghebast,
Is dat mijn wets bevel, oft dat ick hadt belast?
(985) Hoe quaemt ghy my niet riept? mijn gansche breyn ontstelt is,
’Tgaet soo altijt wanneer men met een sot ghequelt is:
Foey botten eselscop hebt ghy dan geen verstandt
Dat ghy u meesters lot soo licht werpt uytter handt?
Malleg. Wat heb ick heer misdaen? wat heb ick dan misdreuen?
Alphons. (990) Ghenoech helas ghenoech terwijl hy blijft by’t leuen:
Malleg. Wild’ hem doot steken, ’ksal hem wel wederroepen heer?
Alphons. De vogel is ontsnapt die compt in’t net niet meer.
Malleg. Mijn heer stilt u ghemoet hy compt wel weer ghevloghen
Die van te voren was geheel in ons vermoghen:
Alphons. (995) Neen Mallegijs voorwaer u wesen blijckt niet trouw.
Malleg. Heer ghy bevalt my dat ick u niet roepen sou:
Alphons. Iae tot u sotterny, maer niet tot dese dinghen,
Seght quaemen wy niet beyd’ Don Ian hier om te bringhen?
Seght schuyfelbout seght aen waerom ghy hem versont?
Malleg. (1000) Het schen’ dat mijnen geest het niet gheraeden vont:
Ick vreesden datter een van u liên twee mocht blijuen:
En dan soud’ de schout comen en my t’ghelach aenschrijuen.
Alphons. Wat quellingh en verdriet doet desen knecht my aen,
’Tis wonder dat ick hem te bersten niet en slaen.
(1005) Ick sweir soo ick niet can tot mijn vermeten comen
Dat u sal mijne jonst voor eeuwich sijn benomen
Ick sal u setten doen in een diep doncker gat,
Oft jaeghen u van hier met schandt uyt dese stadt:
Oft ick sal u schavuyt met dede lemmer leeren
(1010) Tot de wilvaerdicheyt naer het ghebodt uws heeren:
Maer wat gherucht is daer? wat hoor ick veur ghedruys?
Lijn comt Don Carel heymelijck uyt lichten.
Holla wie sien ick toch? wie compt hier uyt het huys
Van mijn Cornelia.
Malleg. Het is Don lan, hy toouert,
[p. 33]
Hy is in huys gheraeckt, en heeft haer trouw verovert,
(1015) VVy wachten hem vergeefs, maer sijn wy oock niet slecht?
Alphons. Ghy sottebol, ghy nar, ghy weet niet wat ghy seght.
Malleg. Hy is het veur gewis, ick ken hem wel me jonckher
Ick heb hem wel besien, compt hier wat uyt het doncker
Dan wordt hy recht ontdeckt: het meysen heeft een licht,
(1020) Soo datmen met gemack kan kennen sijn gesicht.
Alphons. Voorseker hy is daer mijn ingewant scheurt binnen
Inwendich in mijn lijf, mijn woelend’ hert en sinnen
Verweiren mijn verstant: hier sal mijn rechte vraeck
Beteug’len sijn voorneem’, dat ick daer nae gheraeck
(1025) By ’t opperste bestier van mijn cortjaerich leuen:
Siet Mallegijs wel toe, wilt achtingh op hem geuen
Dat hy ons niet ontsnapt, ick gaen aen genen hoeck.
Alphonsus gaet op dander sijde.
Malleg. My dunckt hy compt, ick schijt van vreesen in mijn broeck.
Don Carel afscheydt van ’tmeysen ghenomen hebbende compt
int midden des toonneels.
Lijn binnen.
DonCar. Nu is mijn klacht ten eyndt, en nu heb ick ontfanghen
(1030) Mijn langh verhopte wensch, ’tpijnbaerich langh verlanghen
Verdriet my nu niet meer, terwijl ick die genoot,
Die my steets steruen ded’ een steruen sonder doot
De bruyn beschauwde nacht bedeckte met haer vlercken
Mijn list, soo datter niemant mijn bedroch cost mercken:
(1035) Want d’juffrouw sach my aen veur die in ’therte stont,
In wiens naem en schijn ick mijn verlichtingh vondt:
Alphons. Mijn gramschap is te groot, de grendels willen breken
Mijn ingekropten haet, ick wil hem aen gaen spreken.
DonCar. Ick sien daer yemant, wel wat raedt hy compt my aen,
(1040) Vlucht ick, soo ben ick cout, dus blijf ick beter staen.
Alphons. Wie wilt deur dese straet?
DonCar. Wie derf soo stout dit vraeghen?
Alphons. ’Tis eenen edelman die niet en kan verdraghen
Dat ghy sijn vriendens huys met schandvlecx-smet onteert,
VVaer door sijn siele vande gramschap wort verheert.
DonCar. (1045) VVie wilt dus met dol-woest-breyn-herssenloose wetten
Teghen mijn scherp-gevylt-geslepen stael sich setten?
Alphons. VVie sijdy die my dreyght?
[p. 34]
Malleg. Mijn heer het is Don Ian.
DonCar. ’Tis waer ick heet aldus, wat wildy vanden man?
Alphons. U lijf gescheyden van u siel, u doot en leuen
(1050) Die suldy tegen danck te pandt my moeten geuen:
Malleg. Mijn heer ghy spreeckt seer wel, sijn leuen hoort u toe.
DonCar. Neen toch byloo ’ken ben mijn leuen noch niet moed’,
Ick laet my soo noch niet verpuffen oft verschricken.
Alphons. Wel aen soo treckt van leir en laet de lemmer blicken.
Sy vechten binnen loopende.
Malleg. (1055) Ia, ja, ick sal hem nu wel hebben hy sal my nu niet ontgaen,
Nu moet hy sijn schult betaelen, die hy sijn leuen heeft ghedaen.
DonCar roept van binnen Ay my ick ben ghequetst.
Malleg. Vrienden wat hoor ick daer van’t mallen?
Insiende.
My dunckt den and’ren is met den pisser om hoogh gevallen:
Mijn heer ay wacht ick kom ick help hem ras van kant,
(1060) Laet my maer met hem doen hy raeckt niet uyt mijn handt.
Alphonsus aen deen sijde uyt. Mallegijs op d’een syde binnen.
Alphons. Deur mijn kloeckmoedich sweirt light hy daer neer gesteken,
En swaddert in sijn bloedt oft doot oft heel besweken:
De fackels branden my als kolen inden kop
Wanneer ick op hem viel, den haet ontsloot mijn krop
(1065) En in geplante nijdt, tot dat sijn bloedt quam sluypen
Wt d’aeders, en gelijck een biggelplas neer druypen
Op ’thert: ’kvoel nu mijn siel ontlast van sorgh en ramp,
’Tschijnt nu verdwenen is mijn droefheyts nevel damp.
Maer als ick op hem denck, mijn gantsche leden trillen
(1070) En beuen noch van angst: t’schijnt datse vluchten willen
Wt haer gevricht: toch waerom klaegh ick sonder noot,
Terwijlen hy daer light gevallen over doot.
Mijn vraeck is nu volnoeght, mijn breyn wordt weer beteugelt,
Want met sijn doot soo wordt mijn hope weer gevleugelt:
(1075) Toch wil ick noch eens sien oft hem den herten lijm
Des doots te saemen houwt, oft dat hy light in swijm.
En soo sijn hert noch slaet, en dat ick speur noch leuen
In hem, ick sal hem met dees kille lemmer geuen
Een opghevlimde borst tot dat hy sterft, in spijt
(1080) Om dat hy was van haer bemint en ick benijt
Alphonsus binnen.
[p. 35]
Mallegijs aen d’ander sijde uyt.
Malleg. Iae hy leyt daer, hy sal’t sijn moeder niet meer klaghen,
Ick mach wel erghens dit gheweir afgaen vaghen
Van al dat bloedt, hy is nu al in Iaffa soo ick gis,
Ick moet u toch eens vertellen hoe’t al toegegaen is.
(1085) Ick sprack hem eerst aen, en seyd dat ick hem de blaes quam breken,
En dat hy hem gereet sou maecken, ick woud’ hem doot steken:
Neen seyd’ hy, ick heb te langh veur de honden gheloopen, ick geef my soo niet bloot.
’Ten baet niet sprack ick, sa weirt u eer ick u doorstoot.
Midts steld’ ick mijn postuer, doen daetich aen het vechten,
(1090) Soo dat ick Rodomont te sijn scheen vande knechten:
Iae die my had gesien soo vroomlijck strijden daer
Die hadt gemeynt dat Hector weer verresen waer:
Hy gaf my veel te doen met steken, houwen, keruen,
Ick seyd’ doet wat ghy wilt ghy sult toch moeten steruen:
(1095) Want ick ben een vogel met een beck, die al werdy noch soo hels
Aen u gat sou blijven hangen, als een platluys aen een pels.
Hy stack als dol naer my verwoet, vergrimt, vermetel,
Maer ’tholp hem soo veel als een boon in een brouwketel:
Midts ick hem stiet daer heen, dat hy riep gebueren staet by ick wordt vermoort,
(1100) Hy riep noch eens Corneli, en dat was ’tleste woordt:
VVant doen porden ick hem deur en deur en daer med’ was hy besweken,
Soo dat dees hel’baert ses ellen lanck van achter uyt heeft gesteken,
VVat dunckt u vrinden van dit vroom ghemoet dat in mijn lijf verborgen leyt,
Maer ick heb de helft meer gedaen, als ick vertelt heb en geseyt.
Alphonsus uyt.
Alphons. (1105) Ick gongh weer in om naer den dooden eens te kijcken
Die vind’ ick daer niet meer:
Malleg. Mijn gaen hy sal gaen wijcken
Sijn veur ons vreede stael.
Alphons. Ghy sijt een wonder man
Sal eenen die daer leyt veur doot, ontcomen dan?

Verschooninghe Don Ian met tvvee oft met dry ghevvapende knechten met licht uyt.

[p. 36]
Maer holla daer is volck, wie mach ons nu bejeg’nen?
Malleg. (1110) Heer ’t can licht dese nacht noch wonder op ons reg’nen.
DonIan. Beset de straeten wel dat sy het niet ontgaen.
Malleg. Het schijnt den dooden comt daer weer veurseker aen.
DonIan. Licht ginder met de torts,
Alphons. Helas wat wilt dit wesen?
’Tschijnt dat Don Ian hier vande doot weer compt verresen?
Aertus. (1115) Me jonckher daer staet volck ick hebt ghewis ghehoort.
Malleg. Hadt g’hem niet doot gesteken heer, hy waer soo niet gestoort.
DonIan. Siet wat het is veur grauw ’tschijnt dat sy hun verberghen,
Malleg. Hadt g’hem gerust gelaten, hy soud’ u niet weer comen tergen.
Aertus. My dunckt ick sien daer twee met wapenen versien.
Malleg. (1120) Mijn heer ick vrees compt laet ons veur dees geesten vliên,
DonIan. ’Tsijn denck ick die ick soeck, ’kben bly ick hun heb vonden,
Alphonsus sijde ghy’t?
Alphonsus. VVat wilde my verkonden
’Ken coom by geenen gheest.
DonIan. Hoe geckte ghy met my?
Seght aen wat geest ick ben, oft wat veur spoock ick sy?
Alphonsus. (1125) Sijt ghy het schijntsel van Don Ian? (ick wil dit weten)
Diên ick heb nu terstont ter aerden doot ghesmeten?
DonIan. Ick ben Don Ian geen spoock, ick doot sijn en een geest
Dat ghy noch met my geckt dat spijt myd’alder meest:
Man sijdy by verstandt? meynt ghy ick ben gestoruen?
(1130) Neen die gestoruen is die heeft sijn rust verworven
Hy slaept den ys’ren slaep, en compt soo haest niet weer.
Malleg. Hy heeft vergheten dat ghy hem hebt doot gesteken heer.
DonIan. Nu wel seght waer en hoe, waer werd’ ick met verslaeghen?
Alphons. Dat weet mijn heere best gh’en hoeft my niet te vraghen.
DonIan. (1135) Ghy worstelt met mijn reên, ick denck ghy dat maer doet
Tot decksel van u quaet: ha valsch vergift gebroet
Ghy sult soo licht niet mijn geswollen gramschap breken
Veur dat ick ben vernoeght, oft anders sal ick vreken
Het ong’lijck my gedaen: hoe doot verft u gesicht,
(1140) Terwijl u snoode daet gecomen is in’t licht.
Ghy swijght, ’tschijnt dat ghy schrickt, mijn tanden grimmich knerschen.
[p. 37]
Deur mijn dol woest-verweirt onstelde dommel herssen:
Een raesende gety storm woelt in mijn gemoet,
Soo dat ick dorstich snack naer u scharlaecken bloet.
(1145) Schijn ick u doot te sijn? oft vanght ghy aen te raesen,
Oft can mijn tegenwaert aldus u hert verbaesen?
Oft trillen u de leên om dat ghy die weer siet
Die hier gewapent comt om’t leet aen hem geschiet?
Wat smaedt ontfongdy toch van my, dat ghy woudt verven
(1150) U vreet geschaerde stael met my van een te scherven?
O nijdt sucht gulsich swanger stijf gebreynde mensch.
Knaeght op u hert terwijl ghy niet crijght uwen wensch.
Malleg. Mijn heer seght dat hy lieght eer dat hy u doet vanghen,
Den dief die haest belijdt wordt daetich opgehanghen.
Alphons. (1155) Wel aen versekert eerst my oft ghy sijt Don Ian:
DonIan. Mijn schijnsel oft gedaent geeft daer getuyg’nis van.
Alphons. Ick trouw my daer niet op ghy moest met eedt besweiren.
DonIan. Ick sweirt u by mijn siel wat kunt ghy meer begeiren?
Alphons. Seght dat u volck vertreckt.
DonIan. Sa deyst wat achterwaert.
De knechten gaen wat te rugghe.
Alphons. (1160) Hoort d’oorsaeck waerom dat ick van u was vervaert.
DonIan. Wel aen wilt spoedich dan u herts geheym uytbraecken,
Laet den ontsloten mondt daer van een aenvanck maecken.
Alphons. ’Tis waer mijn heer ’tis waer, ick heb u hier verwacht
En deur den yversucht naer uwe doot ghetracht,
(1165) Terwijl ick sekerlijck deur yemant hadt vernomen,
Dat ghy Cornelia ter echte soudt becomen:
En dat sy desen nacht als echts verplichte vrouw:
U met het soet geniet vervullen soud’ de trouw:
Het welck mijn sinnen soo met gramschap quam beroeren
(1170) Dat d’ingebelde waen mijn herte ded’ vervoeren:
Soo dat ick eygentlijck nam veur in mijn verstant
Dat ick u wachten soud’ en stronck’len doen van kant:
Als ick langh hadt gebeyt, quamp ’tmeysen en gheleyden
Uyt huys een die u g’leeck: maer als hy was ghescheyden,
(1175) Soo quam ick naer hem toe, en hiel hem veirdich staen:
Ick vraegden wie hy was, en waer hy wilde gaen,
Hy noemden sich Don Ian, en ick om my te vreken
[p. 38]
Vergrimpt, vergramt docht u moort daedich te deursteken
G’lijck ’tschijnt geschiet te sijn, terwijl mijn sin en hert
(1180) Met toren was besmet: dat ick verschrocken wert
U siende, was om dat ghy sijt gans ongeschonden
En kloeck, daer ick u toch het lichaem gaf vol wonden.
Licht hier wat met de torts, ghy sult heer metter daet
Tot sekerheyt met bloet besprenckelt sien de straet.
Alle binnen ende weer uyt.
DonIan. (1185) Helas ’tis waer ick sien den steenen vloer geschildert,
Soo dat mijn gantsche breyn sich heel in my verwildert.
O nijdt die deur den nijdt benijdich my benijdt,
Ghy haet dat mijne trouw deur trouw in trouw bedijt.
Ghy hebt nu d’ouerhant, ghy triumpheert hier binnen,
(1190) Ghy brantmerckt mijn verstant, ghy raeybraeckt mijne sinnen:
Ghy grendelt het geval, ghy traliet mijn geluck,
Ghy draeyboomt mijne vreught met angst en swaeren druck.
Hoe waggelt mijn vernuft? mijn hersenloos ghedachten
Die worden heel verweirt deur ramspoets vreede crachten:
(1195) Ach vol gekropte sorgs bedroeft bekommert hert
VVat lijdt ghy veur een smaet? wat voeldy veur een smert?
VVel hoe Cornelia waer is uw’ eerens luyster?
Hebt ghy die t’uwent dan gelaeten in het duyster?
VVanneer een maeght des nachts duldt vrijers in haer huys,
(1200) Haer kuysheyt wordt ghevelt, haer faem die crijght een cruys.
Ha ghy lichtveirde vrouw? wie quam u eer afplucken?
VVie quam u van het lijf u maeghdoms gordel rucken?
Ghy mocht wel schrijuen, en in schijn my seynden d’echt
Daer ghy een ander by u naeckte leden leght:
(1205) Ha wispeltuerich mensch, ick merck aen u manieren
Waer d’onbedachte lust geketelt u gaet stieren:
Ick speur aen u bedrijf ghy soeckt meer in’t gemeen
U lijf te pandt te stellen, als deur trouw aen een.
Nu wel mijn jonst is wech, mijn liefde wort verloren,
(1210) Ghy sult wat dat ghy seght niet stillen mijnen toren:
Ick sweir soo seer ick u veur desen heb bemint,
Soo seer ben ick voortaen tot haeten u gesint:
Soo haest de rood’ Auror’ met haer bebloosde kaecken,
Van’tpluymich bedt staet op, en Phebus compt genaeckcn:
[p. 39]
(1215) Sal Aertus mijnen knecht haer brenghen een geschrift,
Waer dat mijn gram gemoet sal wesen in ghesift,
En dat ick haer niet wil aenvaerden om te trouwen,
Noch sulck geylsuchtich mensch veur mijn beminde houwen;
Maer dat sy die verkiest die haeren lust versaedt
(1220) En die sy uyt en in ’snachts by haer comen laet.
Alphons. Mijn heer ghy doet seer wel mijn liefd’ gaet oock verdwijnen,
DonIan. Daer sal wel ergens een nieuluyster steir verschijnen:
Toch mach ick oock u reên veur waerheyt nemen aen?
Alphons. Het gen’ ick heb geseyt dat sal ick houden staen:
DonIan. (1225) Ick g’loof u by u woordt.
Alphons. Mijn heer wilt my vergheuen
Wat ick deur yversucht heb teghens u misdreuen.
DonIan. Ghy hebt geen wijt daer van, maer wel u jalousy,
Die g’loof ick dat daer van het meest een oorsaeck sy,
Daerom vergeef ick’t u: wy moeten vrienden blijven,
(1230) Vaert wel ick scheyd’ van hier: den toren compt my drijven
Van dit lichtveirdich huys: mijn hert dat is onstelt
Van ’tgen’ ick heb gesien, en ghy my hebt vertelt.
Don Ian met de sijne binnen.
Alphons. Hy hadt veel beter van dees dinghen niet gheweten.
Malleg. Hadt ghy’t hem niet gheseyt hy hadt u veur ’tbackhuys ghesmeten.
(1235) Ghy moet meynen dat onder doode menschen (hoe wel niet in schijn)
Oock niet altemets raescoppen, en deughnieten te vinden sijn.
Alphons. Den man was soo verbaest de vreeschen’ hem te knaeghen,.
’Tschen een deur vlochten pijn deur onrust hem quam plaghen,
Daer med’ verdween sijn lust, sijn wil werdt sonder wil.
Malleg. (1240) Een man wordt dickwils gebrilt al ist sonder bril.
Alphons. Hy heeft daer reden toe: sal eene bruydt licht vaerdich
De vremde laeten in? wel dat waer seker aerdich:
Mijn eerste lusts begeirt wordt oock daer med’ verdooft
Terwijl een ander heeft mischien haer eer gherooft,
(1245) ’Tis best ick keer naer huys en laet mins geyle wetten
Ick moet dees snoode vrouw uyt mijn gedachten setten.
[p. 40]
Malleg. ’Ten is niet beter heer als regelrecht naer’t bedt,
Maer holla daer compt weder volck dat ons belet.

Verschooninge tvvee van de vvacht met een torts, met tvvee draeghers brenghen Don Carel in een stoel sittende uyt.

1.waeck. Wie daer?
Alphons. Vrindt, en ghy?
1.waeck. Rond’, wat hoeft ons dat te vraeghen,
(1250) Ghy siet wel wie wy sijn, en oock wat dat wy draghen.
Alphons. VVel is dit niet Don Ian ’ksprack hem op staende voet.
1.waeck. Hy is in sijnen arm gequetst, siet daer het bloedt:
Hy ligt in desen stoel ghy siet waer dat hy sit man,
Alphons. ’Ken weet wat peysen: wel wat vremdicheyt is dit dan?
(1255) Ick schud van angst, ick beef van schrick en ben bevreest.
Malleg. Ick seyd’ u ommers heer den and’ren was een geest
2.waec. VVy vonden hem hier by, en hoorden hem daer klaghen
En quaemen naer hem: toch soo wy sijn wonden saghen
Soo docht ons best dat wy hem tot een chirurghijn
(1260) Strack droeghen, daer hy mocht met haest verbonden sijn.
Vaert wel wy moeten gaen, wy sijn daer toe gedrongen,
VVant hy leyt hier heel flauw hem is veel bloets ontsprongen.
De Wacht binnen met de draeghers en Don Carel.
Alphons. VVat veur gespoock is dit? eens doot dan weer gesont,
Sprack ick hem strack niet toe, en is hy nu gewont?
(1265) Ist droom, oft toouerij? oft ben ick buyten sinnen?
Oft wordt mijn hert bestormt met fantasij van binnen?
Heb ick hem niet gesien? oft schemert mijn gesicht?
Maer toch ’twas sijn gedaent ick sach hem by het licht.
Dees wonder auentuer sal mijn verstant noch roouen
(1270) ’Ken weet niet wat, ’ken kan my seluen niet ghelooven:
Mijn breijn dat is verdraeyt, mijn hersenen onstelt
Eens dunckt hy my gesont, dan weer te neer gevelt:
Dan weder wel te pas, dan schijnt hy doot te wesen,
Dan dunckt my dat hy weer is vande doot verresen:
(1275) ’Ken weet niet wat ick g’loof, ’ken g’loof niet wat ick sien,
Ick misse mijn geloof: hoe can het toch gheschiên
Dat my een selfde man compt tweemael te ghemoeten,
De vrees als ick t’bedenck compt mijn gemoet door wroeten.
[p. 41]
Gaen wy naer huys eer in mijn siel meer twist onstaet.
Malleg. (1280) Heer ’tmoet een koensken sijn, dat uyt en inden aessack gaet.

Binnen.

HET TWEEDE DEEL.

De Eerste uyt-compst.

Cornelia eenen brief lesende. Met Aertus uyt.

Cornelia ONtbiedt hy anders niet?
Aertus. Den brief sal u verklaeren
Wat hy deur reden niet heeft willen openbaeren.
Cornelia Ick heb hem ouersien: nu wel my naeckt de doot.
Terwijl deur yversucht hy my van hem verstoot:
(1285) Seght dat hy eens ghedenck’ op ’tgen’ hy my beloofde.
En wat hy voorder swoer doen hy mijn eere roofde:
Seght dat hy ouerpeyst wat dat veur wenschen med’
Hy stort’ uyt sijnen mondt, en soo hy anders ded’
Als wel, dat hy eer hondert dooden woud’ verkiesen
(1290) (Soo ’tcost geschiên) en duysent leuens gaen verliesen
(Soo hy die hadt) seght hem ist dat hy my veracht
Dat ick veur hem en my oock heb een vraeck bedacht.
Aertus binnen.
Ay my bedroefde vrouw! mijn onuytputbaer ooghen
En ’tperelstroomich vocht getuyghenis betooghen
(1295) Mijns innerlijckx verdriet: mijn roereloos bestier
Seylt op een steyle clip tot kleyne briesels schier:
Mijn hert dat smilt van angst, het vaegh’vier der gedachten
Dat pijnight mijn gemoet deur sijn verborgen crachten:
Ach ongeluckich lot? ghy wentelt laes mijn hert
(1300) In d’afgrondt vande sorgh met diep deur knaegde smert.
Don Ian wie heeft u toch tot dese daet ghedreuen?
Waer is de borstweir van u trouwicheyt gebleuen?
Bekleedt u geylheyt niet met lommerwitte deught,
Maeckt niet de boeyen los van u geboeyde jeught:
(1305) Want den volmaeckten echt is vast ghestrickt gebonden
Een blockhuys veur de schandt en bolwerck veur de sonden.
Volght niet u onghesifte-scheur twist voedend’ breyn
Volght niet de snood’ begeirt van ontuchts geylen treyn.
[p. 42]
Wel hoe wie spreeck ick aen? wat noodeloose klachten
(1310) Schud’ ick uyt mijne borst? maer’thert sou my versmachten
Soo ick die binnen hiel gegrendelt en ghestopt,
’Tis best mijn bange siel sijn redens cracht ontkropt;
Soo haest de lust sijn lust met weerlust quam verlusten,
Soo haest quam oock de walgh sijn eerst begeert ontrusten,
(1315) Soo dickwils als ick denck op sijne guytery,
Hoe ick deur sijn gheseemde rêen bedroghen sy
Soo berst mijn hert van spijt en ramps gevoeyde quaelen.
En mijn siel aedems tocht wilt uyt t’ghewelfsel daelen:
Want als een kuyssche maeght met listen is onteert,
(1320) De sinnen worden licht van ’tongelijck verheert.
Roept aedem loose mondt, weent nat en druckbaerooghen,
Bestoruen lippen claeght, wilt niet ’t bedroch gedooghen
Bedreuen van Don Ian die my derft claghen aen
Oft ick mijns maegdoms bral met vremde hadt verdaen:
(1325) Daer hy my heeft onteert, en ’tonrecht nu beschuldight,
Welck in dees droeve siel de pijn vermenichvuldight;
Hy creegh het echts geniet op sijn gegeven trouw,
Maer nu is hy versaeyt van sijn halfdoode vrouw:
Was’t niet ghenoegh dat hy mijn eere quam onluyst’ren
(1330) Moest noch sijn bitsche tongh mijn goeden naem verduyst’ren?
Compt nu o bruyne nacht volght naer u oud’ ghebruyck
Compt deckt mijn droefheyt met u swert gheverfde huyck.
Mijn maegden tack verslenst, mijn cuysheyt is genomen,
Een roover heeft ’tgheniet van mijne leên bekomen;
(1335) VVat is helas een vrouw wanneer haer eer is uyt?
Meer als een spot van elck, een schaduw’ van een bruyt,
Een schouwspel veur het volck, een schande veur haer vrinden,
Een sonders’ die de sondt strafbaerich wilt verslinden:
Een spiegel oft gelas waer in dat jeder siet
(1340) Wat sy bedreven heeft, oft wat haer is gheschiet.
Mijn ingekropte smaets troostloosich’ ongelucken
Benijpen mijn gemoet en komen my verdrucken:
Mijn uytgebortelt silver heet lauw ooghs ghetraen
Groeyt meer en meer deur mijn angst droeve suchten aen:
(1345) Ontknoopt ghy soo den bandt van echts trouw vaste wetten?
[p. 43]
Soudt ghy verrader u daer tegen derven setten?
Derft ghy met desen brief betichten my uyt haet
Oft ick te buyten waer gegaen des houwlijckx staet?
VVel aen mijn vraeck is daer, den brief die moet in stucken:
(1350) Ha beul van mijn gemoet! mocht ick van een gaen rucken
U geyl listgierich lijf? ha moorder, eerendief,
Nu ick u selfs niet heb soo scheur ick uwen brief
Sy scheurt den brief.
Terwijl ghy valslijck hebt mijn kuysheyts roem ontoghen,
En met geveysden schijn soo schandich my bedroghen:
(1355) Wat sal ick vanghen aen? seght aen onteerde vrouw,
Wil ick my vreken gaen? neen, ’tis mijn man deur trouw,
Wel oft het is u man? wat is daer med’ bedreven
Soo hy de echt versaeckt en laet u eenich leven
Verstooten van sijn jonst: ’tis waer de smaedt is groot,
(1360) Hy can die niet voldoen als met sijn eyghen doot.
Seght mijn verweirt vernuft wil ick hem dan doen sterven?
Toch ’twaer geen wijsheyt, neen ’tis beter hem te derven:
De liefde strijdt met haet, den haet strijdt met mijn hert,
En ’thert dat wordt helas verwonnen deur de smert:
(1365) Soo dat ick selfs mijn self gaen in mijn selven knaeghen,
Maer toch ick wil om hem geen ramspoet meer verdraeghen;
Sijn vonnis is gevelt, want als hy my veracht
En weer een ander kiest, soo heb ick oock de macht
Dat ick my vreken mach: oft sal ick moeten lijden
(1370) Dat hy mijn eer besmet, en stelt my noch tersijden?
Hy waer veel beter doot: maer neen, wel waerom niet?
Indien hy d’oorsaeck is van’t jammerlijck verdriet
Dat my bedroeft en quelt: neen vraeck blijft ghy daer buyten
Ghesloten uyt mijn siel: mijn haeir en geyle tuyten
(1375) Die ruck ick uyt mijn kop: ick my! wats dat geseyt?
Om dat ick straf begeir van mijn licht veirdicheyt.

Verschooninghe Lijn uyt.

Lijn Me juffrouw dus alleen?
Cornelia Ick hoor mijn man daer spreken,
Lijn Wel juffrouw worde slecht?
Cornelia Hy compt daer aengestreken:
Waer ben ick? hier: daer staet den schender van mijn lijf,
[p. 44]
(1380) Den roouer van mijn eer: mijn man, die my sijn wijf
Soo jammerlijck verstoot deur on wil wederspannich.
Ghy moorder van mijn siel ick sal u strack tyrannich
Beyd’oogen rucken uyt: wacht, wacht blijft maer wat staen.
Lijn Ons juffrouw die wordt dul, ay ay ay laet my gaen!
Sy slaet Lijn.
(1385) Ick roep haer vader dat hy compt en siet dit wonder.
Lijn binnen.
Cornelia Hoe vreest ghy mijn gesicht? ghy hoort noch niet den donder
Van mijn vergramt gemoet? schrickt ghy dan veur u vrouw
Die ghy soo qualijck loont? en die ghy totte trouw
Verkoren hebt? och hadt ick jeuers toch gevonden
(1390) Een sweirt oft mes! ’khad u met opgespalckte wonden
Ter aerden neer gevelt: maer siet daer staet sijn gheest:
Neen neen ick wijcke niet, noch ben veur hem bevreest.
Mijn half versmachte siel die schijnt wilt in my sticken,
Terwijl ’tafsetsel van sijn wesen weder blicken
(1395) Hem derf vertoonen, en veur mijn gesicht sich stelt,
En my indachtich maeckt het wesen van het beldt
Dat my bedroghen heeft: siet daer hy is gestoruen:
Is hy’t? voorwaer hy ist: ay siet hy is verdoruen
En muft alree naer d’aerd’: maer neen ’tis enckel schijn
(1400) Hy is het toch: gewis hy moet gestoruen sijn.
O doot! o vreede doot! is dan mijn man gekomen
By u? seght waerom hebde my niet med’ genomen
Beneden in u rijck? hebt ghy hem van hier af
Ghetrocken in u schoot, soo soeck ick oock mijn graf.
(1405) Siet toch hy winckt my toe, siet aen sijn dorre beenen
En schenckels, die met het gerijmte sich vereenen
Van vlees ontbloot: siet d’elleboghen aen en kniên
Met knoeselen beset, ick schroom my dat ick’t sien.
Begeerde my by u? wel aen ick ben verbonden
(1410) Ghelijck uw’ echte vrouw te volghen in d’afgronden:
Vertoeft nu weet ick raedt, hier in mijn kamer is
Een mes veur my gereet, daer ick de doot gewis
My aendoen sal, en ’t aengename steruen geuen.
Want om versmaet te sijn wil ick niet langer leuen.
Sy vind’ een mes.

Verschooninghe Don Felix Vader van Cornelia, ende Lijn
comen luysteren van achter.

(1415) Siet daer ’t verroeste stael dat compt my recht te pas
[p. 45]
Veur die in d’onderaertsche kolcken geiren was:
Nu Charon siet wel toe, ’kword’ in u schuyt geworpen
Siet dat den Acheron oft Styx my niet en slorpen
In haer vervuylde maegh, brenght my behouden daer
(1420) Beneden by de helsche coningin, alwaer
Dat mijnen man sich houwt in haer spelonck verborghen:
Dit mes sal oorsaeck sijn dat eer den lichten morghen
Ick by hem ben: wel aen geeft dan deur desen steeck
O siel den lesten snack dat ick mijn schande vreeck.

Sy vvilt haer self vermoorden, de Vader ende Lijn beletten’t
en ontnemen haer het mes.

D. Felix. Loopt Catelijn loopt toe sy wilt haer ommebringhen,
Lijn. Mijn heer ick sal haer ’tmes sien uyt de handt te vringhen.
Cornelia (1425) Ghy moorders van mijn lust, veracht ghy dan mijn daet
Wijckt veur mijn gramschap die te bersten swanger gaet
En open set helas de sluysen van mijn ooghen,
Soo dat ick niet meer kan het pekelvocht afdrooghen.
D. Felix. Nu kindt hebt toch gedult, wat is u seght misschiet
(1430) Dat ghy u vader dreyght met innerlijck verdriet?
Cornelia Sijt ghy mijn vader dan?
D. Felix. Ick ben’t en wilt niet sorghen,
Cornelia Och vader sijdy daer? mijn leet dat wilt my worghen,
Dit afgekeurde vlees moet in het duffe graf
VVant my de doot alleen de schandt kan wassen af.
D. Felix. (1435) VVel dochter seght my toch wat dat u dan gheschiet is?
Cornelia Ghy siet wel dat ick ben een mensch die min als niet is.
D. Felix. Ick vraegh u dat niet kindt, seght waerom dat ghy klaeght:
Cornelia VVel heer en weet ghy niet hoe my de doot ghedaeght
Heeft onder in haer grot? sy heeft naer my gegrepen,
(1440) Siet daer heer vader noch op’t vel de blauwe nepen:
Sy wilt ick mijnen man verselschap inde hel.
D. Felix. Wat man (behoedt ons Godt) ay swijght staeckt u gequel.
Cornelia VVel weet ghy dan niet heer wie gister’ my getrouwt heeft,
En wie het heden oock nu wederom berouwt heeft?
D. Felix. (1445) Ay kindt ’kweet daer niet van.
Cornelia Mijn ooghen bersten uyt
Als ick herhaelen moet den naem van desen guyt,
[p. 46]
Die mijnen eeren glans met schantvleck heeft begoten
Doen hy mijn kuysheyts roem hadt van mijn lêen genoten.
D. Felix. O Godt wat hoor ick daer? seght kindt hoe dat hy heet
(1450) Die deur sijn snood bedrijf u aendoet al dit leet?
Cornelia Stort uyt ô mondt u hert, ontgespt u roode lippen,
En laet tonghs wedergalm neerdaelen op u tippen:
Heer vader kent ghy niet een diemen noemt Don Ian?
D. Felix. Hoe Don Ian Doria?
Cornelia Die ist, dats mijnen man
(1455) Die deur sijn listicheyt soo schandich mijne trouw vleckt,
En naer het soet gheniet noch met sijn eyghen vrouw geckt:
Want deur eedts vast verbondt creegh hy sijns wils gheniet,
Maer naer genoten jonst hy strack mijn echt verstiet.
D. Felix. Nu dochter sijt te vred’ ick sal hem selfs gaen spreken,
(1460) Laet u quaels angelhaeck niet in u blijven steken:
Helas wat ramspoets smert compt stormich my aen boort?
Wat woorden heb ick van mijn dochter daer gehoort?
Nu kindt stilt u gemoet, wilt u verdriet verbannen
VVt u bevochten siel: wilt uyt u herts hop’ wannen
(1465) Den kancker die u knaegt: al heeft hy u veracht,
De vraeck die staet by Godt en oock in mijne macht:
Hy moet van beyden een afdeylen oft verkiesen
U veur sijn echte vrouw, oft ’tleuen te verliesen.
Cornelia Och vader laet my toch beschreyen ’tongeluck,
(1470) Beweenen mijn verdriet met droefheyts heeten druck.
Ick schijn met reden best een lichaem sonder leven,
Een leuen sonder siel die ’tlichaem heeft begeven:
Een vrouwe sonder man, een afgestoruen maeght,
Een weduw’ die een kleedt besmeurt vol placken draeght.
D. Felix. (1475) Houwt op van klaeghen kindt wat wilde toch beginnen?
Cornelia Als ick mijn schandt bedenck soo word’ ick uyt mijn sinnen:
Want d’eer is als een kas waer in men gelt vergaert
De welck met sloten is en grendels sterck bewaert,
Toch word het gelt maer eens by nacht daer uyt genomen,
(1480) Men doet wat datmen wilt men sal’t niet weer bekomen:
Soo ist oock met een maeght die eens haer eer ontwijt,
Sy crijghtse nimmer weer, wanneer sy die is quijt:
[p. 47]
D. Felix. Nu dochter wilt u hert met waere deught omlom’ren,
En wilt u met geen ingeprente sorgh bekom’ren.
Cornelia (1485) D’oorsaeck van mijnen druck is mijn verloren pandt.
D. Felix. Hy sal u trouwen kindt oft anders van dees handt
Sal hy de doot ontfaen, wilt toch u onrust stillen
VVant willich sijnen wil moet willen wat wy willen.
Cornelia Mijn hert wordt schier geworght deur d’ingekropte pijn.

Sy valt in svvijmelinghe.

D. Felix. (1490) Och Godt ay sy beswijckt ras Lijn loopt om asijn.
Lijn binnen.
Cornelia Helas mijn siele schijnt uyt ’tlichaem my t’ontslippen:
D. Felix. Hoe is het dochter, moedt, ay roert noch eens de lippen.
Voort meysens compt en helpt.
Anna uyt.
Anna. Mijn heer.
D. Felix. Mijn dochter sterft.
Lijn met asijn uyt.
Gaet Lijn heft haer wat op eer sy de doot beerft,
(1495) Ras Anna helpt haer wat en wilt haer open rijghen,
Op dat het hygend’ hert mach lochts verquickingh krijghen.
Ach dochter hebt gedult, ’tschijnt sy bekompt nu weer
En doet haer oogen op: ick sweir hy sal u eer
Mijn kindt mijn halve siel met eeren wedergeven,
(1500) Oft anders ick en sal geen dach oft ure leven.
Ay siet u vader aen die om u is beducht,
Die veur u leven vreest met suchten sucht op sucht,
Met traenen traen op traen, met klaghen en met kermen,
Ach dochter wilt u van u vader toch ontfermen.
(1505) Gaet henen allebeyd’ ghy An’ helpt haer te bedt,
En ghy roept een doctoor die dese quael versedt.
Sy draegen haer binnen.
Wee my ramspoedich man nu is mijn eer gebroken
Nu heeft mijn goeden naem gekregen duysent kroken:
Ay ghy onsalich lot en wanckelbaer gheluck,
(1510) Waerom stoot ghy my in den kercker vanden druck?
Waerom werpt ghy my af van d’eerens wenteltrappen?
Wilt ghy dat jeder een sal spotwijs van ons klappen?
Begeirdy dat elck een belacht dit grijse haeir,
Oft dat de kinders my met vinghers wijsen naer?
(1515) Neen neen ick lijd’ dat niet, ick sweir ick sal my vreken
Dat men daer duysent jaer sal weten af te spreken:
[p. 48]
Want ick sal grimmich strack deur d’ingeetste quael
Gaen gorden aen mijn heup het helle wapen stael:
Welckx scherp gheslepen sned’ Don Ian haest sal bevinden,
(1520) Als ick my met sijn jeught tot strijdt sal onderwinden:
Oft hy moet rechten op weer d’eer van onsen stam
Die hy ontuchtichlijck van mijne dochter nam.
Wel aen ick gaen daer hen’ en sal hem strack af vraeghen
Oft hy mijn dochter wil: soo niet moet hy hem draghen
(1525) Als edelman behoort, en campen in het veldt
Met my die vader ben met goetheyt oft ghewelt.

Binnen.

De Tweede uyt-compst.

Doctoor Pancratius.

Doctoor. Sapientia in solo capite meo ick heb de wijsheydt alleen in mijn hooft,
(En om de waerheyt te seggen) ick hadts by naer seluer niet ghelooft
Dat tantum ingenium in mijn voorhooft soude steken,
(1530) VVant siet mijn groot verstandt compt uyt mijn cerb’rum breken:
(En om de waerheydt te segghen) ick ben een doctoor de beste van’t landt,
Hier is (om de waerheyt te segghen) al het verstandt ingeplant:
Ick heb de Ciruga, anatama, medica, ethica, logica, phisica soo vast als de boeren haer vonnis,
Ick maeck duysent drancken op een dach als daer maer son,, is,
(1535) Ego sum vir van auctoritatem die met sijn orationibis
Can segghen en hersegghen Propter dicere veritatem watter te segghen is.
VVant siet (om de waerheydt te seggen) dat ick sal segghen mochte wat ick seggen wilde, ick soude in een heelen dach niet ouersegghen, wat ick te seggen hadt: en dat ick seggen soude wat ick segghen coste, ick sou in seuen jaeren, niet segghen, wat ick seggen can: niet te min ick mach wat seggen op datter wat geseyt sou blijuen: maer die veel seyt die veel segghen wil: hoe wel (om de waerheydt te segghen) het segghen compt uyt ’t verstandt, het verstant uyt de memory, ende memory uyt de herssens, ende (om de waerheyt te seggen) de remedie der siecken bestaet somtijdts [p. 49] veel in het segghen: Facundia acuit ingenium, dat is het verstandt wordt deur de reden van wel sprekentheyt geregeert: want (om de waerheyt te seggen) als ick de reden met verstandt en geleertheyt segh, soo mach ick alle dinghen met welsprekentheyt seggen: maer die mijn seggen hoort segghen, die mach by sijn selven overleggende seggen, dat den welseggenden, welgeleerden, welgheoeffenden, wel beroemden ende seer verstandighen Doctoor Pancratius gheseyt heeft, en letten op sijn segghen, sijn expliceren, sijn diffinieren, sijn sententieren, sijn phrases, sijn questionibus, sijn interpretationibus, sijn appellationibus, quoniam ab hoc dependet omnia scientia, vel medicina vel iuris. Toch (om de waerheyt te segghen) men sou met het segghen blijven segghen, van hier en daer te segghen, sonder te konnen ophouden van te segghen: want het moet anders geseyt sijn sou een jeder mijn seggen verstaen, en al seggende begrijpen: maer (om de waerheyt te segghen) bene loquere est scientia diuina, daerom al seggende can en wil ick seggen, en sal seggen, en blijven seggen, en altijt seggen, en seggen seggen, per saecula saeculorum wat ick geseyt heb. Ende (om de waerheyt te segghen) de medicina is voller gebreken, jae (om de waerheyt te seggen) dat ick die int langh mocht verhaelen, ick sou in’t seggen schier verdwaelen: Hoc est experientiam meum, dat vind ick int studeren maer ick soud’ (om de waerheyt te segghen) mijn konst niemant willen leeren: jae dat de medicina te hove geciteert veur den procureur generael verscheen, en dat sy (om de waerheyt te segghen) de waerheyt van my seggen moeste, sy soud’ bekennen moeten, dat niemant van haer gelegentheyt wist te segghen, van haer remedij wist te spreken, van haer scientia wist te doceren, te praeten van haer staet, qualiteyt, en afcomen, als alleen doctoor Pancratius ciues Antuerpiensis om de waerheyt te segghen.*
Joos sijnen knecht uyt.
Ioos. Een meysen is daer veur die sou u geiren spreken.
Doctoor. Hoe heet sy? laet haer ’thooft eens inde kamer steken
Joos binnen.
Iou jou! hoe vexeren my dese verbribbelde liên
(1540) D’een compt om geholpen te sijn, en d’ander compt om dauctoritate van mijnen persoon te sien,
Niet alleen ghemeyn volck, maer oock Princen, Graeven, en groote Heeren,
[p. 50]
Ba dat mijn huys constantinopel waer, den grooten Turck sou daeglijcks my vereeren.
Lijn uyt.
Och ick word’ soo gequelt dat niet om seggen is hier van een kaelis, daer van een platsack, ginder van een groven boer,
Iae het schijnt dat de steenen verslijten veur inde vloer.
(1545) Alst blijckt hier is alree een meysen die my compt raedt vragen.
We1 Lijneken mijn lief hoe sijdy soo verslaghen?
Sit neer: hoe sijdy sieck? Commodabuntur quia in medicina is baet,
En seght watter schort, wat u is, ick heb veur alle dingen remedy en raet:
Veur de lever, veur de nieren, veur de blaes, veur de borst,
(1550) Veur de milt, veur de loos, veur de keil, veur den dorst,
Veur den neck, veur den beck, veur alderley ghebreken:
Ia al hadt de sieckte in’t holleken van uwen kleynen teen gheweken.
Lijn Mijn heer die seynt my hier dat ghy toch wilt een ganck
Tot sijnent doen, want sijne dochter is heel kranck.
Doctoor. (1555) Wat heeft sy dan, mijn lief?
Lijn Mijn heer sy is ghevallen
In dolle rasernij, daerom compt haer veur allen
Te hulp met uwe wel versochte medecijn.
Doctoor. Hoe lotert haer de key? nu nu het sal wel sijn:
Gaet hen’ ick com terstont, ick sal haer dat wel haest verdrijven,
(1560) In sonderheydt als ick haer herssens met Radix sapientie com te vrijven:
Want dat heb ick soo vlack als een luys opde cam, dat kleir ick met een set,
Ick bender oock hooveirdich op aleveneens ghelijck een haes die koolen eet.
Hoe lang ist wel gheleên dat sy de sieckte heeft bekomen?
Lijn Een uer oft twee.
Doctoor. ’Tsal bet’ren als sy wat heeft inghenomen.
Lijn (1565) Mijn heer ay compt terstont.
Doctoor. Ick volgh u gaet maer veur,
Lijn Wel dan ick sal u compst ’thuys wachten aende deur.
Lijn binnen.
Doctoor. Ick wil nu binnen gaen, en over al op soecken,
In Mateolo, in paracelsis, in galeno, in cardanum, en ander boecken
[p. 51]
Wat dat de dochters let oft meest beswaeren kan,
(1570) Want siet Habio magnam famam & reputationem, ergo ick ben een subtiel man,
Wel aen ick maeck my reed’ om my t’examineren,
Quia ego sum magnus bestia in ’t studeren.
Want is de joufrouw dol van liefde, sot van quellingh, oft uyt sinnich quaet,
Dominus doctor habet animam irationalem in sijn hooft is wijsheyt, hulp, vernuft, en tot alles raet.

Binnen.

De Derde uyt-compst.

Don Felix Vader van Cornelia.

D. Felix. (1575) Benevelt gulde son u flicker helle straelen,
Laet op dees oude borst niet meer u schijnsel daelen:
Veur dat ick weet oft smaet met eere wordt beloont
Oft dat ick en mijn kindt met schande blijf ghekroont:
Ghekroont? och jae gekroont: ick ben met schandt geringelt,
(1580) Met d’oneers diadem is nu mijn hooft omcingelt:
Mijn siel heeft opgeseyt de wooningh van mijn hert,
En deylt aen jeder lit lievreyen uyt van smert.
Hoe stronckelt mijn vernuft? ick heb daer toe oock reden
Terwijl de schandt met d’eer is in ballans getreden:
(1585) Terwijl geraeybraeckt is mijn dochters goeden naem,
En soo gebroken leyt mijn spiegels helle faem:
Mijn hoogh ontfangen smaets vergalde droefheyts suchten
Bestormen mijne siel met duysent onghenuchten.
Den haet dwinght my tot vraeck over ’tonteerde bloet
(1590) En knabbelt knagend’ af den wortel van ’tgemoet;
Hier ben ick inde straet waer dat Don Ian moet woonen.
Diên ick de pitse cracht mijns ouderdoms sal toonen,
Oft hy moet nu terstont mijns kindts ontstolen eer
Op’t bedelijck versoeck van my haer geven weer.
(1595) My dunckt hier is sijn huys, nu wel ick wil gaen kloppen
En hem alhier mijn ingheslockte smaet ontkroppen.

Hy klopt. Aertus uyt.

Aertus. Mijn heer wat’s u belieft?
[p. 52]
D. Felix. En woont hier niet Don Ian?
Aertus. Ick sal hem roepen gaen hier woont den seluen man.
D. Felix. Nu sal ick weten haest met hem een woordt te vragen,
(1600) Oft ick verwinner sal laurieren meughen dragen:
Oft dat my sal de doot de grijsheyt maeyen af,
En stooten my in’t diep verduft en doncker graf
Naer dat ick mijne saeck met hem sal houden staende,
Don Jan uyt.
VVel aen ick sien de man hy compt daer selver gaende:
DonIan. (1605) Heer wil’com in mijn huys, ick ben seer ongewent
Dat ick u ouderdom hier vinden sou ontrent.
D. Felix. Dunckt u dit dan soo vrempt, dat ick dees stramme leden
Soo veir heb voort gestouwt: daer ick seer groote reden
Can geuen van mijn comst: nu tongh stort met geluyt
(1610) U boodtschap met een biggelplas van traenen uyt.
DonIan. VVel aen seght op mijn heer:
D. Felix. VVilt my ghehoor verleenen
Hebt med’lijd’ met mijn droefsuchts uytgeperste weenen,
Ontdoyt de herte korst van u bevrosen hert
Ontlijmt het dicke lijm van mijne groote smert.
Don Ian (1615) het is aen u, ick com hier als een vader
En bode van mijn kindt, want niemant heeft sy naeder
Te seynden hier als my: ontmetselt u ghemoet
En denckt wat sond’ ghy hebt bedreven met mijn bloet:
Sy seynt als bode my een boodschap u te draghen,
(1620) Als vader seyndt sy my met reên u aen te klaghen:
Als bode wordt van my een vraegh aen u ghedaen:
Als vader com ick hier haer eere veur te staen:
Als bode com ick hier haer meyningh u verkonden,
Als vader houw ick staen om’t gen’ ick word’ gesonden.
(1625) Dat is dat ghy verclaert waer om dat g’uwe trouw
Versaeckt en wederroept ghesworen aen u vrouw:
Terwijlen dat s’alree als man u heeft ghegeven
Het maegdelijck cieraet en eere van haer leven:
Daerom geeft kort bescheet sijt seker in geval
(1630) Ghy u beloft versaeckt, dat s’haer wel vreken sal.
DonIan. Ick ben verwondert heer dat ghy my aen compt tasten
Met kroockingh van u eer, en daer med’ wilt belasten
[p. 53]
Een die onschuldich is van ’tgen’ mijn heere seyt:
Hy schendt sijn eygen faem die sijne schandt verbreydt:
(1635) Mijn heer weet veur gewis dat ick niet heb becomen
Het gen’ ghy seght, noch ick en heb oock niet ghenomen
Haer maeghdelijcke pandt, ick ben daer van bevrijdt,
Braeckt uyt u siel u vals betichten en verwijt:
Onsluyt het koffer heer van uwe herts ghedachten,
(1640) Bant uyt u droef ghemoet u quaels vergifte krachten,
Hersmilt u reden in’t forneys van u verstandt
Eer dat d’uytsinnicheyt reêns oordeel overmant.
Ick ben van goeden stam soud’ ick hem dan ontluyst’ren?
En met een sulcke daedt, mijn ouders deught verduyst’ren?*
(1645) Meynt ghy dat ick my soud’ onthouden soo van haer
Als d’echtens grendel oyt daer veur gheschoven waer?
Een eêlman acht ick niet al is hy eêl gheboren
Soo hy niet in sijn hert de deucht heeft uytverkoren.
Waer dat de wil veur recht, en gunst voor reden gaet
(1650) Daer wordt de deught helas ghemeynelijck versmaedt.
Maer neen ick staen naer eer, en houw een goet ghewissen,
VVie naer deughts luyster tracht en can niet d’eer ghemissen.
Ick heb u dochter wel ghelieft en trouw ghedint
Dan toch het is ghedaen nu sy een ander mint.
D. Felix. (1655) Don Ian cant sijn? wilt ghy mijn afgemaerteld’ outheyt
Verlaten in dees quael en uyterste benouwtheyt?
Druckt dese reden in den vorm van u ghemoet,
Ontfanght in uwe siel u bruydt en waerste goet:
Onmanteleert in ’thert u noorts steyl wederwillen,
(1660) Stelt u ghewoel te vrêen en wilt u sinnen stillen.
Laet d’onbedacht vermeten roeckloos stoute waen
Gherechticheyt en heysch der wetten niet weerstaen:
Bedenckt in u verstandt wat angel der ghebreken,
En laster scherpe haeck ghy in u siel laet steken:
(1665) Maelt in u herts panneel de schande vande sondt,
En oock hoe dat ghy breeckt uw’ deughdich echts verbondt.
VVilt wettich dan deur wet wets wetten niet beletten,
VVilt u weerspannich niet teghen wets standaert setten:
Oft ghy sult storten u in een onsteken haet
[p. 54]
(1670) Van my en uwe vrouw om u bedreuen quaet.
Don Ian beweeght dit in de waegschael van u sinnen,
De reden met het recht die sullen u verwinnen.
Doet op in u gedacht thresoor van u vernuft
Eer u begaeft verstant in dwaelingh langer suft.
(1675) Bespiegelt uwe sondt ghy sult dan konnen speuren
VVat u in ’thelle g’las verschijnt oft komt te veuren:
Ghy sult dan daer in sien hoe ghy mijn kindt veracht
En hoe ghy haer met list hebt tot den val ghebracht,
VVant ghy kunt uwe daet bekleeden noch verschoonen
(1680) VVilt dan haer schandt met eer, en jonst met trouw beloonen:
Oft loochent ghy het feyt? heeft sy u niet ghesien
Ghesproken en gekent? waerom wilt ghy verbiên
U tongh den wedergalm van waerheyt my te geven?
Wilt ghy verkorten dit oudt ongevallich leven?
(1685) Maer neen Don Ian ghy moet haer faem herstellen weer
Terwijl dat g’ouertradt de grensen van uw’ eer.
DonIan. Hoe troetelt ghy mijn wil, hoe aest ghy mijn gedachten
Met suycker soete reên deurvlochten van u klachten?
Maer toch mijns siels trompet blaest mijn onnooselheyt,
(1690) En beyaert d’onschuldt uyt van’t opgeleyde feyt;
Mijn heer dat compt seer kloeck dat ick sou moeten trouwen
Die gist’ren bruyloft met een ander heeft gehouwen:
Neen neen mijn jonst is wech, mijn liefd’ is gants vergaen
Terwijl haer maegdoms knoop onknoopt is en ontdaen.
(1695) Ick sweir u by mijn eer dat noyt begeirlijckheden
My brochten tot den val, soo dat ick haere leden
Noyt heb genaeckt: waerom mijn siel en herts gemoet
Deur d’onschult wordt bevrijdt van sondens strafbaer boet.
D. Felix. Laet af van u bewijs en laster valsche toonen,
(1700) Wilt g’uwe snoode daet met ander liên verschoonen?
Wilt ghy raseren dan ’tverbondt van uwe trouw?
Wilt ghy brandschatten d’eer van u verkoren vrouw?
Ontnaegelt ghy u eedt? verdonckert ghy de waerheyt?
Berooft ghy u verstandt van redens helle klaerheyt?
(1705) Wilt ghy neer treden dan mijn lauwer groene faem?
En ons ontschaecken van een eerelijcken naem?
[p. 55]
Denckt wie ick ben, en sijt gedachtich mijnder jaren,
VVilt u halstarricheyt haer jonghe jeucht niet spaeren
Soo laet mijn ouderdom toch hebben dat geluck
(1710) Dat ick uyt ’therts buffet uyt sluyten mach den druck:
Ay wilt u wederwil met trouwicheyt omwallen,
Laet toch een druppel nat van u beleeftheyt vallen
Op mijn deurpriemt gemoet: aenteeckent mijne smert
En registreert mijn quael in’t taefelboeck van ’thert.
(1715) My dunckt ick hoor den galm en echo mijnder klachten
VVeêrschallen in u borst en choor van u gedachten:
My dunckt ick speur en sien nu in u wesen aen
Een bange siels gesucht, een bitter ooghs getraen.
Laet toch medoogentheyt en recht in u versaem’len,
(1720) VVilt op mijn reêns verhael een goet bescheet uyt staem’len;
Verklaert my oft ghy haer te trouwen sijt gesint,
’T is maer een woordt seght iae, u eygen selfs verwint.
DonIan. ’Tis waer mijn heet geween, en uytgeperste suchten
Die quamen deur med’lijden uyt haer schuylplaets vluchten:
(1725) Maer dat ghy meynen mocht dat ick u dochter sou
Daerom verkiesen tot mijn echt gebonden vrouw
Dat suldy noyt niet sien: ’klaet my van een eer trecken
Eer ick den tempel sal van mijne faem bevlecken:
Want eenen goeden vrindt heeft heym’lijck my verklaert,
(1730) En klaer betoont de vleck van haeren geylen aert:
Die ’snachs de vrijers uyt en in u huys sach komen
Waer deur een ander heeft mischien haer eer genomen:
Soo dat ghy die wel meught met reden soecken gaen
Waer mede dat sy heeft haer kuysheyts roem verdaen.
D. Felix. (1735) Wat wederspraeck is dit? mijn vraeck tot vraeck nu steygert
In herssens ende kop, terwijl ghy hebt geweygert
Mijn kindt en uwe vrouw ’taenvaerden met den eedt
Die ghy veurleden nacht als man haer soo gereet
Ghesworen hebt, oft siet diên deghen sal u dryven
(1740) Tot de rechtveirdicheyt: dus soo ghy vroom wilt blyven
Neemt dan dees handtschoen tot een pant van stryden aen,
Hy werpt sijn handtschoen.
DonIan. Mijn heere ghy sijt t’oudt en wilt dit niet bestaen.
D. Felix. U antwoordt mijn gemoet nocht meerder doet onsteken
[p. 56]
Soo dat mijn oude romp dees smaedt aen u sal vreken,
(1745) Al ben ick stram van leên en inde sestich jaer,
Ick schrick u jonckheyt niet, noch wijck u niet een haeir:
Compt buyten op het velt ick sal u daer verwachten.
Heft op de hantschoen, wilt mijn grijsheyt niet verachten:
Want ghy van beyden een moet keuren in’t gheheel,
(1750) Oft strijden, oft mijn dochter kiesen veur u deel.
DonIan. Moet ick van beyden een oft strijdt oft echt verkiesen?
D. Felix. Ghy moet haer trouwen oft ick ’tleuen sal verliesen.
DonIan. Wilt ghy my dwingen? wel hoe sal ick dat verstaen?
D. Felix. ’Ksal my niet stillen veur mijn dochter is voldaen.
DonIan. (1755) Ghy soudt veel beter rust u stramme leden gheven.
D. Felix. Ick wil mijn dochters eer oft u onsaelich leven.
DonIan. Die niet genomen heeft wat kan die geven weer?
D. Felix. Mijn dochters luyster die ghy hebt gherooft wel eer.
DonIan. Soudt ghy op uwen eedt wel derven my verklaeren?
D. Felix. (1760) Wilt ghy ’tghewissen met een sulcke daet beswaeren?
DonIan. Och jae wel waerom niet.
D. Felix. Nu ’tis ghenoech gheseet
Voort raept de handtschoen op en gaet maeckt u ghereet,
Ick sal u veur de stadt verwachten met den deghen.
DonIan. VVel moet ick dan ’tghelach met vechten uytgaen veghen
(1765) Soo raep ick op den pandt met onbevreest ghemoet
Don Jan raept de handtschoen op.
En sal haer eer voldoen, met winningh oft met bloedt.
D. Felix. Recht neven de revier daer sal ick sijn te vinden.
DonIan. Ick woud’ een jongher sich dees daet quam onderwinden.
D. Felix. Neen, neen, veracht my niet ick heb noch macht by my
(1770) Ghy sult haest sien wat sterckt in my verborghen sy.
DonIan. Gaet veur ick volgh u naer.
D. Felix. Ick sal met mijn ghedachten
U compste tot den strijdt soo lang’ aldaer verwachten.
Don Jan binnen.
Nu sal mijn dochters eer met palmen sijn ghekroont,
Oft deur hertneckicheyt met schande sijn gheloont:
(1775) Mijn siel en hert verquickt, nu compt den tijdt van vreken,
Nu sal ick hem de cop oft hy de mijne breken:
’Ken sal niet rusten veur dat sijne siel verscheydt,
Terwijl hy looch’nen dorst sijn eer beganghen feyt.
[p. 57]
Gheen onschult kan mijn hert en sinnen hit verkoelen
(1780) Tot dat hy t’onder is gesteghen inde poelen
Van ’tsolphrich water en de roockende revier:
VVacht Charon met u schuyt: wanneer hy moet van hier
Brenght hem in Plutos rijck: maer neen hy is vermeten
Hy waer veel beter inden Acheron ghesmeten:
(1785) VVant compt hy inde hel hy ruckt wel met gewoel
Den swerten Pluto uyt sijn vier gevlamden stoel.

Binnen.

De Vierde uyt-compst.

Doctoor Pancratius uyt.*

Doctoor. Daer heb ick by het bedt van Iuffrouw Cornelia gheseten, en gedisputeert, en geargumenteert, en gephilosopheert met Doctoor Pamputchi, die sy hadden gehaelt sonder mijne weten, De natura & proprietate pulso, de putrifactione, de amore & gestione (om de waerheyt te seggen) op een rij: Et omnibus subtilissimus questionibus (om de waerheyt te seggen) die cost hy. Maer ick (om de waerheyt te seggen) hadt noch inden boesem de rechte Methode Doctorale verborgen: Sed ego (om de waerheyt te seggen) gaf hem altri argumentum, maer hy seyd’ ontbeyt tot morgen, dan sal ick’t solveren cum mea auctoritate, neen seyd’ ick (om de waerheyt te segghen) respecto magistrum tuum dat doet niet med’. Ergo sic concludo: quod ego dominus Doctor Pancratius* sum victrix de omnibus doctoribus, & primarius in dese landen: ego sum pater hasionum, ergo ick heb den doot en leven in mijn handen: & cum absoluta superiori disputatione imposui contrario suam taciturnitatem, ergo dat is waer: sed ego dixi dominus doctor Pamputschi dat ghy soo goet sijt als ick, nego consequentiam ergo dat is klaer: respondebat mihi non intelligo vestrum latinorum: maer ick vraegden hem es tu genitus ex asino sijdy van eenen esel geboren, quid dicsack tu rustice quadrate? wat segdy? (Om de waerheyt te seggen) can ick geen goet latijn? (om de waerheyt te seggen) ghy moet een pauper diablus vande hel sijn: habio sapientiam subtilissimam (om de waerheyt te seggen) soude my hier komen braveren hoc est quod dico, ergo (om de.waerheyt te seggen) gaet ghy beter leeren: en dan compt consolutiones vestras (om de waerheyt te seggen) en knoopt die knoopen op, van mijn spitsvinnich ingenio dat verborgen leyt in mijnen [p. 58] kop: doen hy dat hoorde, quod ego era resolutus is hy (om de waerheyt te seggen) ten huys uytgeloopen: het meysen wou hem houwen, maer ick seyd’ laet hem gaen, ghy sulter geen landt med’ koopen. Daer op cum auctoritate doctorale (om de waerheyt te seggen) heb ick per summa & magna reputatione den pols van jouffrouw Cornelia genomen met de handt: die ick (om de waerheyt te seggen) gelijck in medio ignis ardentis al brandende vant: & ex arte liberalis (om de waerheyt te seggen) merckten ick dat de sinnen, uyt wandelen waeren com socijs en verweirt in’t minnen. Ick vraegden haer (om de waerheyt te seggen) waer ’thaer seer ded’, en oft sy (om de waerheyt te seggen) wat gevoelde, wat haer schorte, oft haer stack, en waer sy pijn led’: oft haer lach aent hert, oft in’t hooft, oft inde borst, oft inde maeghe? en dat verbi gratia een doctoor by haer stont, die sy hoorde (om de waerheyt te seggen) raedt te vraeghen: want siet seyd’ ick (om de waerheyt te seggen) een wel verstandigen, welgeleerden, welgeoeffenden, en wel beroemden Doctoor soo als ick, helpt jeder van sijn sieckten lichtlijck af, ick brengh (om de waerheyt te seggen) oft yemant haest op de been, oft haest in het graf: daerom wilt my (om de waerheyt te segghen) toch u sieckte openbaeren: och heer Doctoor (antwoorde sy my doen) wilt mijn gemoet toch niet beswaeren want ick lijde inwendich in mijn lijf sulcke onverdraeghelijcke smert: ja ja seyd’ ick (om de waerheyt te segghen) de liefde is oorsaeck dat ghy soo ghepijnicht werdt: ghy moet seyd’ ick desen sin verlaten en u lustich maecken, oft ghy sult noyt uyt dese sieckte weder opde been geraecken. Ick beval haer doen terstont (om de waerheyt te seggen) om dat sy soo bedroeft was en kranck, datse wermen wijn met saffraen ghemengt soud’ nutten veur haeren dranck: want Auicena in sijn boeck de Viribus cordis seyt (om de waerheyt te seggen) dat het seer goet is ingenomen, veur liedens die groote droefheyt maecken oft een besloten geel hebben becomen: dese Recepta is goet om nemen en can niemant schaên, ’tavont sal ick (om de waerheyt te segghen) comen sien, wat operaty dat het heeft ghedaen. Want ick heb daer med’ (om de waerheyt te seggen) mijn afscheyt genomen, terwijl ick seyd’ dat ick (om de waerheyt te segghen) sou tauont wedercomen. Holla! jonghen Ioos.

Joos uyt.
[p. 59]
Ioos: VVat belieft mijn heer?
Doctoor. Gaet brenght my (om de waerheyt te segghen) vande taefel binnen alle boecken veur den dach, op dat ick met neirsticheydt daer uyt leeren en studeren mach.
Joos binnen.
O hipocras & Uylenspigelius quot sont in te fraeye dinghen te lesen. Felix est vester ingenio! Och mocht ick (om de waerheydt te segghen) u ghelijck wesen.

Ioos met een mande vol vodden uyt.

Ha lepus quit vis?
Ioos. VVit vis! ghy sijt verdoolt mijn heer ’tis van daegh vleesdach.
Doctoor. Ghy soudt veur seker slaghen crijghen dat ick u sonder vrees sach, quid faceres com hoc est? wat is dit veur vodderij, sijdy (om de waerheyt te seggen) sot oft dol?
Ioos. Heer ick weet niet oft ick sot oft wijs sy.
Doctoor. O ghy beest sonder verstant! o ghy esel sonder ooren: ick sweir (om de waerheyt te seggen) ick sal maecken dat ghy beter sult toehooren: brenght my corpora mea de manoschriptum hier met Hypocras.
Ioos. Maer heer weette wel dat den hypocras ses schellinghen den pot gelt. ergo dry stuyvers het gelas.
Doctoor. Tu es plaga meum, gaet haelt my dese geschreven boecken met Hipocras: oft soeckt my doctoor Meloene in kisten en kassen.
Ioos Ghy weet ommers heer datter geen meloenen oft pompoenen dit jaer sijn gewassen:
Doctoor. O sot der sotten non intelligis quot volo? ick raey u dat ghy doet wat ick begeir: gaet henen brengt my dan (om de waerheydt te seggen) Doctor os hier te bert.
Ioos Mijn heer ghy weet niet wat ghy seght wy sijn noch wel een maendt vande os mert.
Doctoor. Tu fons ignocentius, ghy kleynen raetelbeck, ghy bengel sonder sinnen ghy nar sonder herssens, ghy uyl sonder gesicht, weet ghy niet wat boecken sijn oft wat ghy sult beginnen?
Ioos Ba jae heer ick weet wel wat boecken sijn: ick heb al dickwils gelesen in Esopus en Reyntgen de Vos al can ick geen latijn.
Doctoor. Holla (om de waerheyt te segghen) habe respectum personarum & mores & res o grobianus wat gaen hier al veur reên om? Nu satis habio gaet ras en haelt my dese boecken die ick flus heb gheseyt, en doetse in een mandt, want sy liggen binnen op de taefel al gereet.
Joos in en uyt.
Ego credo quot doctor Aberdanus schripsit multus & varios casus [p. 60] (om de waerheyt te seggen) hy heeft veel gheweten.
Ioos Ick houw meer van Cabeljauw oft Schelvis een ander mach Aberdaen eten: hoe sien de boecken sijnse wit oft swert?
Doctoor. Wel daer sijn sommighe in horen ghebonden, en sommighe in berdt. In Galeno & cardanum sijn (om de waerheyt te seggen) veel fraeye geschiedenissen te lesen.
Joos in en uyt.
Ioos Heer van wat formaet sijnse, moetense groot oft kleyn wesen?
Doctoor. Sommige sijn groot en eenighe sijn oock kleyn, de Spaensche Medici sijn met haer siecken niet ghemeyn, maer ick dixi vt supra datter niemant by my is te gelijcken, de boeren vande heele kempen moeten veur mijn wetenschap in Medicina wijcken.
Joos in en uyt.
Ioos Hoe siense op de sned’?
Doctoor. VVat weet ick’t kleyn gheconterfeytten sot, Matheolo en dioscorites sijn (om de waerheyt te seggen) in Herbaria & Florilegia veel te bot.
Ioos Heer sijnse dan verguldt, hoe siense op de blaeders?
Doctoor. Gaet eer mijn bloedt my bobbelt inde aeders, sy liggen binnen inde kamer al by een: quod stulti stulti sunt dat geloof ick, maer ick en ben’t niet alleen: want plato, Aristoteles en andere hebbender groote boecken van geschreven: maer sy souden meer geseyt hebben haddense tot duysent jaer meughen leven.
Joos in en uyt.
Ioos Heer sijnder snoeren oft coleure linten aen?
Doctoor. Ha rusticus in via! compt noch eens sonder boecken, ick sal u voort backhuys slaen
Joos binnen.
Pythagoras in questionibus seyt, en ick hebt (om de waerheyt te seggen) elders oock gelesen, quod nouus medicus nouum cemiterium soude wesen: Sed ego habio annis & experientiam in medicina. Hoc dico propter doctorem Pamputchi quiest nouus.
Joos met een mande vol boecken uyt.
Hoc ille daer sijnse, nu (om de waerheyt te seggen) sal ick soecken tot dat ick’t vindt wat joffrouw Corneli best tot remedy dint: maer ghy Ioos moet my gedinstich en behulpich sijn in mijn saecken, want siet van u hooft soud’ ick geiren mijn lesseneir willen maecken:
Hy leght hem eenen boeck op thooft.
holla holla Lessenarius staet (om de waerheyt te seggen) maer een weynich vast: siet toch eens hoe fraey, hoe aerdich, hoe schoon, hoe fijn hem dit werck past? jongen dat ghy (om de waerheyt te seggen) dus van gout waert gedreven, ba ick en sou u (om de waerheyt te seggen) veur geen duysent guldens willen geven. Nu Ioos staet stil, in corpora mea vind’ ick (om de waerheyt te segghen) niet.
[p. 61]
Hy neemt weer een ander boeck.
Noch in Hipocraten en sijn geen recepten geschreven van bediet.
Een ander boeck.
Maer in Doctor meloen video wat, maer toch niet veel besonders:
Een ander boeck.
Sed etiam in Doctor os is (om de waerheyt te seggen) oock niet wonders.
Een ander boeck.
G’lijck wel Doctor aberdanus dixit aliquid in milesimo bladt (om de waerheyt te seggen) in mergine. En seyt dat een houwelijck (om de waerheyt te seggen) veur de melancolij oock goet is med’, maer dat de ouders (om de waerheyt te seggen) dickwils schult sijn dat de kinders soo veel smert vergaeren: want seyt hy om geen gelt ex cassum te langen, moet de dochter somtijts virginitatem tegen haeren danck bewaeren: en (om de waerheyt te seggen) de meyskens hebben dickwils gelijck haer selven te besteden propter necessitatem met een al is hy just niet soo rijck. Maer willen de ouders daer oock teghen sijn, soo cander licht een besloten geel uytcomen: Neen (om de waerheyt te seggen) ’tis beter ghesont te blijven en malkander ’ten houwelijck genomen: Ergo sic argumentatur doctor Aberdanus quot coniunctione hominem cum mulierum bonum & necessarium est contra melancoliam & ignem amoris. Hoc sunt verba autoris. VVat dunckt u vrienden non est bonum solutionem medicinalem is dit argument niet sterck? toch ick sal (om de waerheyt te seggen) noch Altri opsoecken by de werck.
Een ander boeck.
VVant wy Doctooren meugen (om de waerheyt te seggen) niet op een recept soo blijven: Maer siet hier vind’ ick een remedy (om de waerheydt te segghen) in doctor simplex die ick wel mach op gaen schrijven. Auditote quid remedium dabit doctor simplex in primum capitulum contra malancoliam in virginibus & mulieribus. Neemt seght hy (om de waerheyt te seggen) ses oncen melck van een muyl, en worpt daer in de tongh en lever van een vloy, met dry druppelen bloet van een bie, bestroyt die met de vleughelen van eender mugh, en met de tanden van een sprinckhaen, vermengt die met de gebeenten van een krekel, en met de gal van een paelinck, stampt dat altesaemen met oly van casijen met eenen vossen steirt in een gelasen mortier, bestrijckt daer med’ den slaep van ’thooft des siecken, het sal sonder eenich twijfel beteren, probatum est dat is goet. Ick hoef nu (om de waerheyt te seggen)* geen recepten meer: nu gaet (om de waerheyt te seggen) en draeght my alle dese boecken binnen weer.
Joos binnen met de boecken.
Ick sal dat gaen terstont in margine noteren quia sum doctor artis & Magister varium [p. 62] scientiarum de beste vande stadt (om de waerheyt te segghen) in Medicineren; daer is de wetenschap, daer is de konst, daer is’t verstant, daer is de wijsheyt, daer is de gheleertheyt ghesloten op, daer light het, daer sit het, daer heb ick’t (om de waerheyt te seggen) verborghen in desen kop. Och hoe sal doctoor Pamputchi (om de waerheyt te segghen) op sien en my vreesen, als hy hoort dat ick met sulck een aerdighe recepta (om de waerheyt te seggen) juffrouw Cornelij heb ghenesen; my dunckt dat ick het sien: my dunckt hy sterft van spijt, jae het is wonder dat hy sijn selven de keil niet af en bijt. Nu nu ’tis wel ick gaen en salder met neirsticheyt opletten, ick ben soo besich als een broetgans met haer eyeren, ick mach mijn twaelf sinnen wel te werck gaen setten: en bedencken wat haer best tot remedy dienen sou, maer ick weet wel wat ick doen als ick de verckens in’t coren stouw.

Binnen.

De Vijfde uyt-compst.

Don Ian.

DonIan. Wat wonderlijck bedrijf? wat waeren dit veur dinghen?
Dat soo een ouden man my met gewelt woud’ dwinghen
Tot sijne dochter? daer een ander heeft gepluckt
(1790) Den lauwer, en den wortel voorts heeft uytgeruckt
Van haere faem? voorwaer den man moest sijn beseten,
Dat hy my heyscht daer ick noyt hebbe van gheweten:
Ick denck d’uytsinnicheyt beknevelden ’tverstandt
Dat d’onbedachtsaemheyt uytdrongh sijn eygen schandt:
(1795) Maer holla ’tsal niet sijn hy mach sijn soo verbolghen
’Ksal sijn begeirlijckheyt noch sijnen wil niet volghen.
Ick stort my liever in der baeren diepste grondt
Eer dat ick mijn persoon met haer in echt verbondt.
Dan toch hy deirt my noch, sijn ouderdom, sijn jaeren
(1800) Bewegen mijn gemoet, sijn wit geverfde hairen
Sijn oorsaeck dat mijn hert bejammert sijn bestaen
Terwijl den strijdt wil vande jonckheyt sijn gedaen,
Om hem voldoeningh dan te geven tot sijn voordeel
Gaen ick nu Don Alphonso roepen med’ ten oordeel,
(1805) Op dat hy hem vertel ’tgeheym van sijn gedacht,
En wie hy uyt sijn huys sach comen gister nacht:
Met wiên hy heeft gestrêen, wie dat daer schen’ gebleven,
[p. 63]
Waer van de straet en bloedt getuyg’nis connen geven:
Ick hop’ wordt dit verhael bekleedt met ’tongeval
(1810) Dat hem de schand schuldt selfs dan overwinnen sal.
Mischien oft ick daermed’ het camp-vecht can ontfuts’len:
Soo niet mijn swanger arm vyandich moet schermuts’len
Met een verstijfde lijf en stock oudt dorre handt,
Die hier wil met gewelt sijn tegen my geplant.

Verschooninghe Alphonsus met Mallegijs uyt.

(1815) Siet daer Alphonsus just.
Malleg. Heer hondert duysent guldens maeckt een braef geklaeter.
Alphons. Nu stil ghy stoort m’altijt met al u vies gesnaeter.
DonIan. Alphonsus vriendt en heer ick com tot u alleen
Om raedt en hulp van u te crijgen soo ick meen:
Don Felix klaeght my aen, als oft ick als een roover,
(1820) Sijn dochter hadt ontvoert haer eerenglans: hier over
Soo com ick tot u heer, op dat ghy hem bediet
Wat u is dese nacht ervaeren en gheschiet.
Ghy weet hoe dat de saeck is van sijn huys gelegen
VVie uyt geslopen quam, die mischien heeft gecregen
(1825) VVat ick niet geven can: maer toch my wordt geeyscht,
Een schuldt die’k niet en ken, daer ick noyt af gepeyst
Oft van geweten heb: sal ick hem dan betaelen
VVat yemandt anders van sijn kindt heeft comen haelen?
Neen neen hy sal my niet bedwingen tot den echt
(1830) Terwijl d’onnooselheyt ’tonschuldich hert omvlecht;
Hy heeft in’t eerst gemeynt met goetheyt my te crijgen,
En quamp my d’oorsaeck van haer schand vleckx smet aentijgen:
Maer doen ick weyg’rich viel dwanck hy my met gewelt,
Dat ick beloven moest gewapent in het velt
(1835) De waerheyt tegen hem met strijdt t’uytvoeren comen,
Siet hier sijn handtschoen heer die ick heb opgenomen.
Alphonsus vrindt compt med’ ontdeckt hem toch u hert
Op dat den ouden man deur rêen verwonnen werdt:
VVant moet ick strijden daer met hem, soo sal’t my spijten
(1840) En wild’ ick daer niet aen dan sou m’elck een verwijten
Dees laffe bloodicheyt, strijd’ ick, soo heb ick schandt,
En vecht ick niet soo blijft mijn eer oock aengerant.
[p. 64]
Alphons. Mijn heer ick worde tot verwonderingh getogen
’Ken weet niet wie ghy sijt: ’tschijnt dat ick word’ bedroghen
(1845) Van yemant anders die sich veur Don Ian uyt geeft,
Oft dat een tweeden nu dees eeuwens tijdt beleeft.
DonIan. Vrindt wat is dat gheseyt?
Alphons. Mijn heer syt niet verwondert,
’Ten is geen fabel oft een kluchtjen in het hondert:
VVant soo ghy van my waert gescheyden gist’ren nacht
(1850) VVerdt ghy doen weder vande wacht voorby gebracht
Ghedraghen in een stoel met opgevlimde wonden
Ghecregen inden arm, sy hadden u gevonden
Achter Don Felix huys: soo dat ick niet en weet
Oft ghy Don Ian en Doria met naeme heet:
(1855) Terwijl ick noch gedenck dat ick om my te vreken
U hebbe daer gequetst en neer ter aerdt gesteken
G’lijck desen heeft gesien.
Malleg. Iae t’staet my noch wel veur,
Ba ghy staeckt hem met den deghen deur en weer deur.
DonIan. VVats dit? ben ick niet selfs Don Ian die ick te voren
(1860) Veur desen altijt was: oft hoe naer is geboren
Een ander my ghelijck? droom ick? oft waeck ick dan?
Ben ick herschapen? blijf ick niet de selfde man?
Ghy Mallegijs seght aen ontgrendelt u gedachten,
Hebt ghy my niet ontdeckt dat ick my soude wachten
(1865) Veur uwen jonckher seght?
Malleg. Iae dat is seker waer.
Alphons. Heb ick hem niet gequetst en neer doen stronck’len daer?
Malleg. Daer geef ick tuyg’nis van.
DonIan. Hebt ghy my niet ghesproken?
Malleg. Dat weet ghy selver wel?
Alphons. Heb ick my niet ghevroken
Aen hem? hebt ghy sijn bloedt op d’aerde niet ghesien?
Malleg. (1870) G’hebt allebeyd’ ghelijck, ’tis moog’lijck ’tcan gheschiên.
DonIan. Ay tempert u verstandt kent ghy dan niet mijn wesen?
Ick heb u woorden heer toch wederleyt veur desen
Inden voor leden nacht: als ghy veur my bevreest
Woudt vlughten, want ghy meynde dat ick waer een geest.
[p. 65]
Alphons. (1875) ’Tis alles waer mijn heer ick kan’t niet wederleggen
Maer toch hy g’leeck u wel: ’k weet anders niet te seggen
In gangh, in spraeck, in hair, in alle dinghen schier,
In kleeren, in ghesicht, ’t was alles u manier.
DonIan. Hoe kloutert het bedroch hertneckich in u sinnen,
(1880) Oft meynt u onverstandt rechts oordeel ’tover winnen?
Aenhoort met rijpe staey wat sekerheyt den man
Van sijn gedaent en schijn u hierby brenghen kan.
Compt mede naer mijn huys, en wilt alsins daer vraghen
By de gebueren gaen, oft by mijn naeste maeghen
(1885) Hoe dat ick wordt genaempt: compt gaet med’ over al
Ghy sult dan hooren heer wat elck een seggen sal
Van my, en wie ick ben: terwijl dat ghy uw’ ooghen
Niet meer betrouwen derft, wel aen ick sal betooghen
Voor wiên ick wort bekent: vraeght, compt, geeft reden sted’.
(1890) Deur vraegen compt den mensch tot wetenschap en vred’.
Alphons. Neen vriendt ’tis niet van nood’ ick moet mijn heer gelooven.
Terwijl u sterck bewijs mijn twijffel doet verdooven
En belt my seker in dat d’ander was u schijn
Maer ghy den rechten Don Ian Doria moet sijn:
(1895) Wat ist dat u belieft?
DonIan. Ick denck ghy hebt vernomen
Waerom dat ick mijn heer hier heb aenspreken comen:
Dat is dat ghy met my wilt by Don Felix gaen
Terwijl hy onbedacht onnoosel my klaeght aen,
Als oft ick dese nacht hadt sijn kindts eer geschand’vleckt,
(1900) Daer selfs den eygenaer de rechte schuyt van kant steeckt;
Hy heeft beroepen my verbolghen in het velt
En wilt my dwinghen tot sijn dochter met gewelt:
Ghy weet nu oft soo is: daerom wilt hem verklaren
U wonderlijck geval, dat u is weder vaeren:
(1905) Wie ’snachts quam uyt sijn huys, wie dat ghy hebt verwondt
Die ghy naer den barbier saeght draghen vande rondt.
Alphons. Het gen’ dat u belieft hier van my te belasten
Sal ick soo veel ick kan gewillichlijck aentasten:
VVaer is de plaets bestemt?
DonIan. Recht nevens de revier.
[p. 66]
Alphons. (1910) ’Ksal mijnen knecht daer henen seynden, blijft ghy hier
Tot dat hy weder compt, op dat wy weten mogen
Oft hem den ouden heer (in gramschap vol gesogen)
Oock daer vertoonen derft, en oft hy daer ten strijdt
Ghereedt u staet en wacht deur d’ingeplante nijdt
(1915) Van onbedachtsaemheyt der uytgestorte reden:
VVant soo sijn hert bestormt wordt deur vermetelheden
Dat hy u daer verbeydt, soo gaen ick derwaerts aen
En doen het misverstant hem eygent’lijck verstaen.
De stijf gebreynde man mach sijn vergrimt verbolgen,
(1920) Hy moet de waerheyt en geen kreupel leugens volgen
Van een vergifte tongh, die in hem stoockt den brandt,
Dat d’ingekropte spijt sijn ouderdom vermant.
Gaet henen Mallegijs wilt u naer’t water haesten,
Kent ghy Don Felix wel?
Malleg. Ist niet een die ten naesten
(1925) Steeckt tot den ooren toe gestompelt in het bont?
DonIan. Die ist, die wild’ ick wel dat soo ghy hem daer vondt
Dat ghy’t met neersticheyt ons wilde laeten weten:
Malleg. Dat sal ick geiren doen.
DonIan. Ay wilt het niet vergeten.
Malleg. Neen heer ’ten is geen noodt ick heb u reden vast.
Alphons. (1930) Don Ian compt med’ laet hem volvoeren sijnen last
Mallegijs binnen.
VVy sullen t’onsent gaen sijn wedercompst verwachten.
DonIan. Ick hop’ de waerheyt sal de leugen overcrachten:
Ghy toetst deur vrindtschap my het binnenst’ van mijn siel
VVelck anders deur verdriet geheel in duyghen viel:
(1935) Om u beleeft onthael (dat mijn gemoet ghevonden
En in u heeft bespeurt) ben ick tot u verbonden:
Ghy timmert in mijn hert een vrindtschap, die soo groot
Sal sijn dat niemandt die can scheyden als de doot.

Binnen.

De Sesde uyt-compst.

Don Carel draghende den arm verbonden.

DonCar. Helas wat veur een ramp, hoe word’ ick soo genepen
(1940) Van ’tswangher ongeval? de root ghetoetste strepen
[p. 67]
Staen noch in desen arm, die ick voorleden nacht
Onwetende van wiên heb uyt den strijdt gebracht:
VVant soo ick quamp uyt ’thuys daer mijn goddinne woonde
Een stout vermeten quant sich onbeschaemt vertoonde,
(1945) Die met sijn scherpe stael soo nijdich my besprongh
Tot dat hy my gequetst ter aerden neder drongh:
De wondt was wel niet groot, maer ’tbloedt hadt my begeven
Soo dat de handtschrift schen’ geschreven van mijn leven:
My docht ter selven tijdt mijn levens uer ghelas
(1950) Deur t’storten van mijn bloedt ten eyndt gheloopen was:
Ick speur daer deur voorwaer dat g’luckx geseemde gaeven
Sijn met vergift gemengt om mijn gemoet te laeven:
Ick merck o sot geval dat veur een enckel vreught
Ghy thienmael meer verdriet geeft aen de jonge jeught:
(1955) Terwijl dan tegenspoet mijn siel heeft comen raecken
Soo wil ick mijnen geest aen ’t water weer vermaecken:
Al is het lijf gequetst, al is den arm verwondt,
Het hert dat is noch kloeck den geest die blijft gesont.
Ick leef wanneer ick gaen, ick sterf in’t bedt gedoken,
(1960) ’Tis my veel meer vermaeck de swadderige kroken
Van dees cristaelen stroom ’taenschouwen met een lust,
Als stadich liggen ’thuys gewickelt inde rust.

Verschooninghe Don Felix uyt.

Maer sus wie compt hier aen het is Cornelij vader.
D. Felix. Hier is de plaets bestemt, daer staet den snoyd’ verrader.
DonCar. (1965) Ick sal hem groeten, maer helas hy grijnst my aen.
D. Felix. Siet toch de booswicht derft te groeten my bestaen.
DonCar. VVat mach dat sijn? ’ken heb geen oorsaeck hem gegeven.
D. Felix. Hy draeght geen deghen, wel hy vreest mischien sijn leven.
DonCar. Voorwaer daer schuylt al wat, siet hoe hy my toegrimt.
D. Felix. (1970) Mijn smaedt gekloutert vast tot inde herssens klimt.
DonCar. VVat mach hem immer sijn misschiet oft wedervaren?
D. Felix.. Hy soeckt geen strijdt ick merck hy wil sijn leven spaeren.
DonCar. Ick mach hem vragen gaen wat dat hem is, oft schort?
D. Felix.. Den nijdt in my sijn slangich ingewandt uyt stort.
DonCar. (1975) My dunckt ghy sijt gestoort, wat ist dat u mach quellen?
D. Felix. Ghy weet wel wat my is wat wil ick’t meer vertellen.
[p. 68]
DonCar. Mijn heer vergeeft het my ’ken weet niet wat u let:
D. Felix. De vraeck die volght u naer haer lemmer is ghewet.
DonCar. Wat vraeck oft waerom dat ’ken can my niet bepeysen?
D. Felix. (1980) ’Tsal u vergeten sijn ick merck het aen u veysen:
DonCar. Wat is het dan mijn heer dat my vergheten sou?
D. Felix. Den eedt die g’hebt gedaen veur desen aen u vrouw
Mijn dochter ende kindt: doen ghy haer eer gheplondert,*
Gheschandtvleckt hebt haer trouw, haer kuysheyt afgesondert,
(1985) Van haeren gordelriem, ontsenuwt hebt haer faem,
Den wortel uytgeroeyt van haeren goeden naem:
Haer lauwer krans ontdaen, haer maegdoms bral ontluystert,
Haer echte trouw verplet, haer eers verbondt verduystert,
Haer hoogheyts roem verwoest, haer palmen tack versleurt,
(1990) Soo dat den ganschen stam haer ongeval betreurt.
Ghy maeckt in schijn u sieck, maer neen ick heb besloten
Terwijl mijn dochters kuysheyts glans soo is geschoten,
En deur bedroch geplackt, dat ghy die verven moet
Met echtelijcke verf oft met het roode bloedt.
DonCar. (1995) ’Tis waer ick heb u dochters eer, maer ghy moet weten
Dat my den snel gewickten tijdt niet is vergeten
Van mijn gesworen eedt: deur diên ick hadt bestemt
U self te spreken aen, soo dat mijn hert beklemt
Dit niet vergeten heeft: want ick werdt soo bespronghen
(2000) Van mijn gewissen heer, soo dat ick schen’ gedronghen
U eens te staem’len uyt mijn ingekropte smert,
Den galm, den wederschal, den bodem van mijn hert.
D. Felix. Schijnt nu o ronde Son met u vergulde klaerheyt
Terwijl de leugen is verwonnen deur de waerheyt:
(2005) Ick danck u trouw gemoet dat ghy u selfs verwint
En u vrindts vrindschap met u vrindlijckheyt bevrindt.
Boetseert in u gemoedt mijn groot genegentheden
Tot mijn verloren eer, ghy sult met goede reden
Hoogh prijsen mijn bestaen, die liever sterven wou
(2010) Als dat mijn dochters eer gebrandtmerckt blijven sou.
Nu wel seght my wanneer ghy toch hebt veurgenomen
Om tot een vaste trouw in’t openbaer te comen?
Deur diên ick vrees ghy weer verand’ren mocht van sin,
[p. 69]
Want de lichtvaerdicheyt is moeder vande min.
DonCar. (2015) Mijn heer set ghy den dach, ick wil daerom niet beus’len
Oft met een snoode daet mijn goede faem bekeus’len:
Hoe eer hoe liever dan, want als het toch moet sijn
Soo dint de haesticheyt ons veur een medecijn.
D. Felix. Ghy wieght mijn vrees in slaep, ghy lief koost mijn gedachten
(2020) Soo dat mijn hert en siel schijnt deur de vreugt te smachten:
Don Ian, mijn kindt, mijn Soon, met recht mijn erfgenaem,
Mijn hooft dat suysebolt deur d’onverwachte faem
Van u goet aerdicheyt: ick ben deur lust ghemengelt
In blijdschap en genucht, soo dat ick ben gerengelt
(2025) Te loonen u mijn heer de vrindschap die ghy doet
Aen my in’t kiesen van mijn dochter ende bloedt.
DonCar. Naer vol erkent’nis plicht soo moet ick haer aenvaerden
Die mijn siels kercker is en herts-tomb’ op der aerden:
O wel bevallich schoon volmaeckt uytnemend’ beldt
(2030) Ghy treckt my als de seylsteen naer u met gewelt:
Mijn heer ghy hebt mijn woordt daer is mijn handt midts desen
Dat ick u dochters echte wederhelft wil wesen,
Roeyt toch de vrees uyt uwe roest beknaegde borst
Ontdoyt u droefheyts hert gevrosen dicke korst.
D. Felix. (2035) Wel aen Don Ian terwijl ghy tot haer sijt gheneghen
Wilt dan ons aller eer als mette waegschael weghen
En trouwen desen dach: eer een verborghen tolck
Ons schandt verbreyde by het nieuw sieck gierich volck:
DonCar. Mijn heer ick ben te vrêen en wil u woorden houwen:
D. Felix. (2040) Ick vrees mijn dochter sal dit mijn verhael mistrouwen,
En dencken dat het is een plaester veur haer quael.
DonCar. Aenvaert dan desen rinck, draeght haer die met verhael
Hy geeft den rinck aen Don Felix.
Dat ick hem aen haer seyndt als pandt van onse reden,
Als een godtspenninck van haer wit abaste leden,
(2045) Als een versegelt merck van mijn gegeven trouw,
En dat ick ’tauont haer aenvaerden sal veur vrouw.
D. Felix. O Godt hoe sal haer hert opspringhen van genuchten,
Hoe sal de vreught haer angst en droefheyts ramp doen vluchten
Hoe sal de siel verheught verblijden haer verstandt
(2050) Als sy verbonden wordt met d’echts verstrickte bandt.
[p. 70]

Mallegijs uyt in verschooninghe.

Malleg. Daer com ick te post deur de stadt gheloopen tot aen’t water,
Maer sus den droes die heeft Don Ian ghebracht by desen ouden saeter,
Ba het schijnt hy is ghequetst, sy hebben een gangesken met malkand’ren gedaen,
Maer holla ghy moet hier gevloghen sijn, want g’en kunt soo ras niet gaen.
DonCar. (2055) Wel bengel, eselskop, wat staedy hier te kijcken?
Malleg. Mijn heer ghy sondt my uyt wat hoef ick dan te wijcken?
DonCar. Ick deugeniet, seght aen?
Malleg. Heer maeckt niet sulck ghetier
Ghy hebt my toch belast dat ick soud’ loopen naer de revier:
DonCar. Ick hangebast?
Malleg. Iae ghy,
DonCar. Hoe is hy soo vermeten
(2060) Te liegen hier veur my?
D. Felix. Vrindt ’tschijnt ghy sijt beseten,
Malleg. Heer hy was by mijn jonckher en hy sondt my uyt.
DonCar. Ick boose wicht seght waer ghy stout verloghen guyt?
Malleg. Heb ick mijn heer by Don Alphonso niet ghevonden?*
DonCar. Ick heb hem niet gesien, noch heb u niet versonden.
Malleg. (2065) Ick quamp om uwent wil nochtans hier in dit velt.
DonCar. Waerom seght schuyfelbout?
Malleg. Om dat wou met ghewelt
Don Felix de Cardon u lijf om lijf bevechten.
D. Felix. Maer hy heeft selfs den strijdt met vrindtschap comen slechten.
DonCar. Ick vechten, waerom dat?
Malleg. Mijn heer dat weet ghy wel
(2070) Oft wilde dat ick u d’historij weer vertel?
DonCar. Wat ingheprent dwaes onbedacht ontgraeven reden
Wort valschelijck van u met leughentael beleden?
D. Felix. Nu jonghen maeckt u wech Don Ian die is gestoort.
Malleg. Mijn heer ick spreeck beleeft niet anders als behoort.
D. Felix. (2075) Ay vrindt voorts gaet van hier.
Malleg. ’Kwil oock niet langher blijven
Maer ’kded’ hem niet, wat hoeft hy dan op my te kijven?
[p. 71]
Hy sondt my seker hier.
DonCar. Ick leugenaer?
Malleg. Iae ghy.
DonCar. Daer geckt met uws gelijck: wie meynt ghy dat ick sy?
Hy slaet hem.
Malleg. Een mensch soo wel als ick, waerom toch crijgh ick slaegen?
DonCar. (2080) Dat weet ghy selver wel g’en hoeft het niet te vraeghen.
D. Felix. Gaet eer hy meer vergramt en korsel op u wordt.
Malleg. Maer waerom sloegh hy my, ick ded’ hem niet te kort?
DonCar. Compt hier, soo krijgdy noch een paer gewisse dreven.
Malleg. Neen heer ’ken com daer niet al wouder twee paer gheven:
(2085) Smijt die ghy t’eten geeft soo ben ick vry daer van
Ick gaen en sal uw’ eer uytbellen waer ick kan.
Mallegijs binnen.
D. Felix. Don Ian vergramt u niet wilt u gemoet beteug’len,
Ay laet u grimmicheyt verberghen inde vleug’len
Van mijnen goeden raedt, die uyt mijn hertens kas
(2090) Uw’ openbaert sijn wil daer hy gedoken was:
Nu wel den pandt oft rinck getuyg’nis van u trouwe
Sal weer verquicken doen mijn eenich kint u vrouwe:
Dees onverwachte hop’ sal deur mijn kort verhael
Weerstutten haeren druck, als u beleeftheyts tael
(2095) Van my haer werdt vertelt, waer deur des droefheyts romp’len
Ghy met u wedercompst sult in haer siel verstomp’len:
Want ick sal nu terstont als eenen afgesant
Dees boodschap dragen gaen en med’ uw’ offerhandt.
DonCar. Soo haest als Phoebus van sijn koets sal sijn ghescheyden
(2100) En dat den nacht haer wil in swerten rouw bereyden
Sal ick u komen by: gaet veur, draeght ghy de maer
Dat ick, met neirsticheyt sal t’avont comen daer.

Binnen.

De Sevende uyt-compst.

Don Ian en Don Alphonsus uyt.

Don Ian. Ick strijd’ met mijn gedacht, de sorgh bevecht mijn sinnen,
Ick wederlegh mijn selfs, mijn siel schermutselt binnen
(2105) Met mijn verstandts vernuft: ’tschijnt dat mijn hert ghevelt
En overwonnen wordt deur quellings groot gewelt:
Als ick bedenck met wiên, en waerom ick moet campen,
Soo compt ramps vreede quael verwoedt mijn hert beklampen:
[p. 72]
Mijn ongerust gemoet vreest niet sijn dorre handt
(2110) Maer wel mijn faems besmet onteert naeckt bloote schandt.
Hy wilt my dwingen om naer sijn vermeteltheden
Te trouwen tegen danck toch sonder recht oft reden:
Maer waer de vraecklust heerscht daer leyt ’trecht neer gestort,
De dwanck wet doet wel haest d’onnooselheyt te kort.
(2115) Hoe mach sijn hert geport deur spijts onsteken kolen
Sich in nijdts dorre strandt, en afjonsts veldt verdolen?
Wat dolle frenesy mach woelen in sijn kop,
En knaeght sijn oude romp tot in’t gebeenten op?
Alphons. ’Ksal in mijn hertens grondt den bodem openbreken
(2120) Op dat den wijsen raedt mach in u boesem leken:
Hoort mijn besnoeyt gedacht dat nu uyt bersten moet
Met vriendtschap aen u herts rouwdraegende gemoet:
Dat is dat ghy u vrees en quellingh toch laet vaeren,
Pompt uyt u sielens pomp sorghs ingestort beswaeren:
(2125) Want soo Don Felix niet daer is geweest ontrent
Soo blijft den strijdt geschorst, en u eer ongeschendt;
’Kmeyn niet dat hy verwoeyt sulck onbedachte stoutheyt
Bedrijven sal in sijn stock dor verkrompen outheyt:
Want sijn mat-afgeteird’ verstijfde leden niet
(2130) Sijn machtich uyttestaen dat hy u weerstandt biedt:
Den man is oudt genoegh wilt hy noch eer verrotten
Hy wordt eer langhen tijdt wel g’eten vande motten:
Hy hoeft te vechten niet met u, hy weet wel hoe
De doot soo haestich lijmt den mensch sijn ooghen toe.
DonIan. (2135) Wanneer den ouderdom is dom en blindt van seden
Dan acht hy geensints op de vierschael vande reden,
Maer harrenascht met vraeck sijn herts beroert ghedacht
Waer door de raeserny rechts wetten overcracht:
De quellingh, korselheyt, en oudtheyts grijse hairen
(2140) Die sijn tesaem geboeyt, geketent aende jaeren;
Daerom besluyt ick vast dat daer Don Felix is
Ter plaets van hem bestemt, en wachten sal gewis.
Alphons. Ick segh noch als te voor, den ouden sal niet mert’len
Oft vechten daer met u: hy mach soo wel wat spert’len,
(2145) Maer toch ick meyn dat hy met u niet campen sal
[p. 73]
Noch proeven het geluckx radt bitter ongeval.

Verschooninghe Mallegijs uyt.

Siet daer is mijnen knecht nu suldy wat ervaeren.
DonIan. VVel Mallegijs hoe ist, wilt ons toch openbaeren
Oft ghy hem vonden hebt?
Alphons. Hoe kijckt ghy? wordy geck?
(2150) Nu nar seght wat ghy weet doet open uwen beck.
DonIan. Seght was Don Felix daer?
Malleg. Hoe meugde ghy dat vraghen,
Ghy waert daer ommers by en gaeft my ’tlijf vol slaeghen.
DonIan. Ick Mallegijs?
Malleg. Iae ghy:
DonIan. ’Tis onwaerachtich vrindt.
Malleg. Neen heer ick ken u wel, ’ken suff noch ben niet blindt.
Alphons. (2155) VVel nar hoe can dat sijn? my dunckt ghy sijt beschoncken:
Gaet leght u slaepen vry ghy hebt te veel gedroncken.
Malleg. ’Ken heb geen nat geproeft maer hy was seker daer
En sprack Don Felix aen.
DonIan. Hoe Mallegijs seght waer?
Malleg. Ist u vergeten dan?
Alphons. Den droes die moet u haelen.
(2160) Seght op waer dat hy was? oft ’ksal in stucken maelen
U herssenbecken schelm.
Malleg. Aen ’twaeter, de revier.
Alphons. Geckt ghy met uwen heer? Don Ian bleef altijt hier
’Twijl ghy daer henen liept; wie heeft toch oyt gelesen
Dat een mensch hier en daer can op twee plaetsen wesen?
Malleg. (2165) Mijn heer ick ben geen kindt ick sprack hem ommers aen,
Toch korssel ded’ hy my met slaegen van hem gaen:
DonIan. Ick Mallegijs? ick, ick?
Malleg. Iae heer.
DonIan. Het is gheloghen.
Malleg. Nochtans en hebben my dees oogen niet bedrogen.
Alphons. VVat schelm, rabout, schafuyt! ick sal u wel terstont
(2170) U leugens reên verhael doen haelen deur den mondt.
Malleg. Doet heer wat u belieft, maer wilt u niet verstooren.
Alphons. Seght op de waerheyt, want ick mach geen leugens hooren:
[p. 74]
Malleg. Ick segh de waerheyt heer, en ick en lieghe niet,
’Ten is geen tooverij wat men veur ooghen siet,
Don Ian (2175) was daer, en ghy seght hy is hier gebleven.
Alphons. Wiên is dees avontuer gebeurt toch van sijn leven?
Malleg. My heer?
Alphons. Scheirt ghy den sot?
DonIan. Wel vrindt seght wordy slecht?
Met reden ons bewijs ten minsten wederleght:
Alphons. Ghy snoode galgenaes, ick sal u schelm soo knollen
(2180) Dat van u leden sel het roode bloedt af rollen:
Oft ghy sult metter daet bekennen in een woordt,
Van wie, en waer ghy hebt dees beuselingh gehoort.
Wie dat u inde kop dreef dese sotternijen,
Dat ghy dus onbeschaemt derft met de waerheyt strijen.
Malleg. (2185) Mijn heer ’ken ben toch niet geslaeghen in’t verstandt.
Alphons. Ghy boosen duyvels kop, houwt daer dan dese handt.
Hy slaet hem.
Malleg. Word’ ick onnoosel om de waerheyt dan geslaegen?
Alphons. Ghy bengel, satte beest; hoe derfdy dat noch vraeghen?
Malleg. VVeet dat mijn reden heer van leugentael is vry.
Alphons. (2190) Gaet uyt mijn oogen met dees slaegen noch daer by.
Hy slaet
Mallegijs binnen.
DonIan. Mijn heer vergramt u niet den knecht die is beschoncken
Alphons. Hy sou niet lieghen hadt hy niet te veel ghedroncken.
DonIan. ’Tis best ick selfs daer gaen, het is toch ommers reên
Dat jemandt het geschil betaele van ons tweên,
(2195) Terwijl den knecht daer van geen recht bescheet kan geven.
Een eersieck gierich honger suchtich mensch sal ’tleven
Veur d’eeren lauwer kroon verpanden aende doot,
Eer hy lijdt dat sijn faem valt in smaets drabbich sloot.
Alphons. Ick gaen med’ naer de plaets, ’ksel sien oft ick can breken
(2200) Den nijt en raesernij die in sijn siele steken,
En keeren om in’t hert den haet die hy u draeght,
Al ist dat vraeck sijn siel als roest het yser knaeght.
De waerheyt en ’tverstandt, rechts diep gegrondt reyn oordeel
Die sullen teghen hem verkiesen wettens voordeel,
(2205) De reden sullen daer verdooven sijn gemoet
Dat sijnen lust niet meer sal lusten naer u bloedt.
DonIan. Godt geve dat sijn hert u reden mach gelooven.
[p. 75]
Alphons. Sal d’onbedachtsaemheyt hem sijn vernuft berooven,
Dat sonder waerheyts schijn hy u beroept tot strijdt?
(2210) Neen toch staeckt u ghequel.
DonIan. Wel gaen wy dan ’twordt tijdt.

Binnen.

HET DERDE DEEL.

De Eerste uyt-compst.

Don Felix met Cornelia uyt.

D. Felix. Nu dochter sijt te vrêen laet u onnoodich treuren,
Terwijlen dat Don Ian heeft moeten ’topset scheuren
Van sijnen quaeden wil, en u wilt vaerden aen
Veur echte vrouw: laet kindt u luchten en getraen,
(2215) Laet d’ingekropte quael, en ingeperste sorgen,
Eer dat den druck u uytgemergelt lijf compt worghen:
Hoort aen dit spreeckwoordt dat ick u moet houden veur:
Als druck is in een huys wacht blijschap aende deur.
Cornelia Heer vader wat ghy seght: ick denck ghy wilt verdooven
(2220) Mijn droefheyts heete vlam, met my te doen gelooven
’Tgen’ ongelooflijck is: ghy vreest mijn ongeval
Met reên, want ick dees droefheyt noyt verlaten sal
Veur dat ick van hier scheyd’ en sal de doot beerven:
Neen vader om versmaedt te sijn, ’tis beter sterven:
(2225) Mijn lichaem is geschendt, mijn eer die is vergaen,
Mijn faem die is verwoest, mijn roem die is ontdaen:
Neen neen heer vader neen, soud’ elck een my verachten
Soo ben ick beter doot: och mocht ick die verwachten
Met mijne maegdoms glans, ick gongh gewillich af
(2230) En steegh vrymoedich in het diep en naere graf.
D. Felix. Verbant uyt uwe siel den last van’t swaere quellen
Laet ’topgebortelt quaet u herts troost niet ontstellen:
Laet wanhops blaesbalck niet u hop’ wech waeyen meer
Laet twijfelkeurich hert niet dencken op u eer:
(2235) Peyst niet op uwe schandt en u besmette leven,
Don Ian sal wat hy heeft u weder moeten geven
Deur d’echts verstrickt verbondt: ick heb van hem sijn trouw
[p. 76]
Hy sal u ’tavont hier aenvaerden veur sijn vrouw.
Cornelia Heer vader ’tkan niet sijn, hoe can toch dat gheschieden
(2240) Dat hy hier comen soud’? terwijl hy schijnt te vlieden
Mijn tegenwoordicheyt: en oock om dat hy sandt
Van daegh met sijnen knecht den brief, waer in de schandt
En sondt die hy boosdaedich heeft met my bedreven
Hy als onnoosel in mijn aensicht heeft ghevreven.
(2245) Bespeurt nu oft mijn echts soo vast betrouwde knoop
Ontcabelt van sijn hop’ niet wech spoelt inde loop?
D. Felix. Betoomt u los vernuft, wilt u verstandt regeren
Op dat u trouw gemoet op’t lest mach triumpheren:
Verlaet u droefheyts stijf geboeyt gebreynde sin
(2250) Geen mensch compt in’t verdriet die niet sich brenght daer in.
Sluyt dese reden op in’t packhuys uwer sorghen
Eer dat de raesernij u lentens jeught compt worghen:
Bewaert mijn seggen in den spaerpot van u hert
Eer ghy mistroostich van u quael verwonnen wert:
(2255) Borduert mijn wederspraeck in u beroerd’ gedachten,
Int dese woorden inden wortel uwer klachten:
Keurt toch daer uyt het mergh, vermenght daer med’ den druck
Betempert uwe quael met naeckende geluck.
Mijn lendens groene spruyt, ay wilt u toch verlusten,
(2260) U eer geruste rust ontrust ghy deur onrusten:
O kruck mijns ouderdoms! o steunsel van mijn noodt!
Doodt u genegentheyt eer dat de doot u doodt.
Don Ian compt t’avont hier gaet wilt u veirdich maecken
Want u veurgaende vreucht sal weder u genaecken:
(2265) Ontkerckert uwen angst den tijdt compt weder aen
Van u verbonden echt die heden schen’ ontdaen.
Cornelia Wat wilt mijn droef gemoet op het geluck betrouwen
Terwijl mijn fondament is inde grondt gehouwen
Van hol geooghden nijdt: ’ken kan niet g’looven heer
(2270) Dat een die my verstiet, my soud’ aenvaerden weer.
D. Felix. Wat meughdy seggen toch? compt liefd’ niet domineren
Op ’swerelts woeste rondt? compt sy niet elck braveren
Met haer verborgen cracht? brandt schat sy niet de jeught
Met quellingh en verdriet? en offert aende deught
[p. 77]
(2275) Toch eynd’lingh het genot? wilt niet de liefd’ verachten,
Terwijl sy jeder een met list kan overcrachten.
Ist niet een wonder dat Cupido sijnd’ een kindt
Den yser stijf gestaelden vreedes Mars verwint?
G’looft toch mijn ongeveyst herts uytgeborsten reden,
(2280) Een hoogh begaeft verstandt en sal geen listen smeden
Vermomt met waerheyts schijn: betrouwt u op mijn woordt
Hy sal u echt voldoen als edelman behoort.
Cornelia Wilt dan Don Ian mijn heer noch sijnen eedt naerkomen,
En wedergeven t’geen hy heeft te voor ghenomen
(2285) Deur soet geseemt gesmeeck? oft heeft u dreyghement
Sijn valsheyt overstemt dat hy sijn schuldt bekent?
Maer vader ach ick schrick dat hy u sal bedrieghen,
Want sijne redens sijn gedistilleert deur lieghen:
En sijn beloften sijn gespickelt met verraedt,
(2290) Deur vlochten vanden list tot sijn begeirde quaet:
Ick wantrouw van sijn echt, en derf niet heel wantrouwen,
Ick vrees, en toch ick hop’, sijn weer boetvaerdich rouwen:
Ick sorgh maer toch betrouw dat hy bedencken sal
Hoe schandich hy my heeft gebracht tot sondens val.
(2295) Waer by heer vader sal ick u geloove gheven?
D. Felix. By desen diamant oft rinck, en daer beneven
Hy toont haer den rinck.
By mijne woorden kindt die soo waerachtich sijn,
Als ick ben oudt en stram en wit geverft in schijn.
Neemt sijn gesonden gift, wilt niet door twijfel buygen
Hy geeft haer den rinck.
(2300) Dit is de handtschrift om sijn trouwe te betuygen:
Aenveirdt mijn dochter toch ’tsignet van sijn ghemoet
Den pandt van uwe smaedt en teecken van sijn boet.
Cornelia Steenhertich moest ick sijn, en dom en plomp van seden
Soo ick niet volghden uwe wijs beleyde reden
(2305) Deur plichts schults eygen wet: een mensch die d’ouders raedt
Deur sijn los onbedacht lichtvaerde waen versmaedt,
VVordt van ’tgeluck veracht, en bant Godts hooge gaeven:
Maer die sijn ouders volght, die compt Godts wijsheyt laeven
Met deughts verborgen schadt, en loont daer med’ het kindt
(2310) Dat d’ouders raedt volvoert, en neerstelijcken dint.
Ghy ondergraeft mijn siel en overwint mijn quaelen
[p. 78]
Deur reên die uyt u rijp verstants stroom nederdaelen,
Maer toch bicht u te recht, wilt hy my geven weer
Mijns maegdoms luyster swert geverft bekrosen eer?
(2315) Is desen rinck oock sijn? is die op trouw gesonden?
D. Felix. Hy blijft u kindt daer med’ nootsaeckelijck verbonden:
VVascht af de bracke vloet van u bestroomt gesicht
Terwijl sijn snood’ bedroch in hem werckt d’echtens plicht:
Kindt twijfelt daer niet aen, wilt uwe vreese schaeven
(2320) Met een betrouwde hop’, seylt in gerustheyts haeven:
VVant ick van stond’ aen wil dat mijnen dienaer past
Te noyen vrindt en maegh op t’avondt hier te gast.
Laet vloeyen u verstandt uyt uwe deughtrijck aed’ren,
U eer verloren eer compt weer verciert u naed’ren:
(2325) Ick gaen en sal terstont ontbieden mijn geslacht
Dat sy de bruyloft feest vereeren dese nacht.
Don Felix binnen.
Cornelia Ach onverwachte vreught te groot sijn uwe crachten,
Ghy overweldicht schier mijn siel en herts gedachten;
O aengenamen rinck ’tschijnt dat mijn herte smelt
(2330) Om dat de hope my een nieuwe vreucht in beldt:
Verjaeght uyt mijn gemoet mijn quaelens ongenuchten,
Oft mijne siele sal uyt ’therts paleys ontvluchten:
Maer waerom dat gedaen? seght siel wat u beswaert
Dat ghy dus nood’loos my wilt leveren aen d’aerdt?
(2335) VVat innerlijcke strijdt! mijn overheerde sinnen
Die schijnen mijn verstandt stormwoelich t’over winnen.
O siel hoe wordt ghy tot veranderingh gebrocht.
En aengeklampt van mins vies-vaese gril en tocht?

Verschooninghe Lijn uyt.

Lijn Wel jouffrouw veel geluckx ick hoor ghy sult gaen trouwen,
(2340) En desen avondt met Don Ian noch bruyloft houwen:
Cornelia Wie heeft u dat gheseyt?
Lijn Ick weet het en ’tis waer:
Nu behoorde te seggen jouffrouw, Lijn houdt daer
Daer sijn vijftich guldens veur u moeyt, veur u sorgen,
Veur u bilietkens en brieven die ghy brocht: en onbeyt tot morgen,
(2345) Dan sal ick u noch laecken geven tot een spelter nieuwen rock.
Cornelia Maer Lijn, dat waer te veel, dat waer te vetten brock.
[p. 79]
Lijn Hoe soo juffrouw? ghy meught soo nauw op my niet kijcken,
Want een duysent guldens twee oft dry die konnen u verarmen noch verrijcken.
Denckt hoe ick om uwen wil heb geloopen, gewerckt, en geslaeft
(2350) En u geeert, gekoestert, geviert, en gedient heb, ’twaer reden dat ghy my wat gaeft.
Cornelia Neen Lijn het lieken gaet wat geven wat bewaeren:
Lijn. Maer juffrouw veur wiên toch begint’ g’alreed’ te spaeren?
Sijt eerst een jaer acht oft thien inden houwelijcken staet,
En als ghy kinders crijght dan suldy sien hoe’t daer gaet.
Cornelia (2355) Ghy slacht de Procureurs en Advocaten, want die staen altijt met de handen open.
Lijn Wel jouffrouw wat hun gegeven wordt dat hoeven sy niet te koopen:
Cornelia Die spaert die vindt daer naer wat inden ouden dach.
Lijn. Iae seker juffrouw ghy maeckt dat icker om lach,
Wat wildy met al u gelt doen, ghy soudt u licht daer aen verkroppen,
(2360) Ghy weet ommers het spreeckwoordt, veel eyers maecken veel doppen.
Die veel heeft die laet het blijcken, en legh het niet te potten in een gat oft in een kist,
Daer’t deur lanckheydt van tijden in verschimmelt, oft met de handen uyt wort ghevist:
Neen juffrouw het gelt en is niet gemaeckt om te sacken
Wat kan het schaeden dat ick med’ aen een kantjen mach komen lacken:
Cornelia (2365) Ist dat Don Ian sijn woordt en sijn belofte houwt
’Ken sal soo nauw niet sien.
Lijn. Dees reden vrindtschap bouwt,
Daer is geen twijffel aen: Claes gaet alreed’ uyt om gasten te noyen:
En ick moet om van alles te koopen naer ’twater en ’tvleeshuys schoyen,
En An sal daer en tusschen het huys uyt keiren en vier aenmaecken en ’tsalet op schicken gaen:
(2370) Nu wel juffrouw ’kben haestich, ’kmach hier niet langhen staen,
[p. 80]
Ick heb het nu soo besich als de pan te vastenavondt met mijn saecken.

Lijn binnen.

Cornelia Ick mach oock binnen gaen en my ras veirdich maecken:
’Tis wonder dat Don Ian sijn noortsheyts buy verlaet,
En wederom aenvaerdt den eer verstooten staet,
(2375) Daer sijn vals gifte tongh mijn trouw med’ quam bevechten,
Maer Godts rechtveirde recht, recht recht veur den gerechten:
Als ons verdruckich druckt ons druckx bedruckt gemoet,
Soo compt hy troosten ons als eenen vader doet
Met alderhande troost: g’lijck hy nu gaet bewijsen
(2380) Aen mijn verstorven eer: die hy weer doet verrijsen
Uyt schandts verdufte graf: en drijft met groot gedult
Don Ian tot sijne schuldt die schuldich hem beschult.
Laet toch ô Godt op my u goddelijcken seghen
Neerdaelen op mijn siel als een dauw soeten regen:
(2385) Breeckt open en ontsluyt de grendels van mijn hert,
De banden van mijn sorgh, de boeyen van mijn smert,
De ketens van mijn quael: laet nu fortuynens raed’ren
Gheluckich met geluck mijn siel goet jonstich naed’ren:
Wel ick sal binnen dan verwachten wat ’tgheval
(2390) Deur Godts beschickingh my toestieren willen sal.

Binnen.

De Tweede uyt-compst.

Don Alphonsus, Don Ian, en Mallegijs uyt.

Alphons. Seght aen ghy hangebast (laet nu de waerheyt blijcken)
Hier ist de plaets, waer is Don Ian oft sijns gelijcken?
Ick sweir ick kom u schelm eerlangh weer aende huyt.
Malleg. ’Tgebreck is inde menschen waer’t inde verckens men sneetter uyt.
DonIan. (2395) Nu Mallegijs sijt stil ’tschijnt dat u sinnen rollen,
Oft dat ghy deur den dranck begint de suysebollen,
Oft dat ghy met ons geckt: want hier is niemandt niet
Daerom de waerheyt ons met redenen bediet.
Malleg. Voorwaer mijn heer ’tis hier dat ick u vond te gader
(2400) Hier stont ghy selver, en liet daer Cornelij vader:
Hier sprack ick u toch aen, hier creegh ick met een set
Een swaer gevleesde hants hert treffende soufflet.
[p. 81]
Alphons. Ick houw Don Felix niet dorst uwe compst verwachten.
DonIan. Mijn heer wilt toch de woorden vanden knecht niet achten,
(2405) Want die clapt uyt en in alsoo ’them compt in ’thoot,
’Tis best ick hier verwacht mijn leven ofte doot.
Alphons. Ghy hebt u eer voldaen wat meughdy meer begeiren?
Compt keeren wy weerom, den man sal u niet deiren:
Bestiert toch u verstant, ay stut en houwt in toom
(2410) U twistich strijdend’ breyns beroert gedachtens stroom.

Verschooninghe Lijn een korf draeghende uyt.

Malleg. Siet daer Don Felix meyt.
Alphons. Wel gaet en wilt toch vraeghen
VVaer haeren meester is:
Lijn Och hoe heb ick ghedraghen,
Gerent, gejaeght, geketst, geloopen deur de stadt,
Als oft my den droes met een sweep geweest waer achter ’tgat:
(2415) ’Kheb over al geweest, in’t vleeshuys, opde merckt, en nu com ick om verschen vis aen ’twater.
Malleg. Hoort hoe haer backhuys gaet, snap, snap, soo gaet den snaeter.
Lijn O ginder staet den bruyd’gom hoe roodt bloosend’ is hy om de kam,
Ick woud’ om wat dat ick ons jouffrouw waer, en dat hy my ten houwelijck nam.
Malleg. Ick mach haer spreken en mijn reden grondich gaen bewercken,
(2420) VVant sy heeft een hoot g’lijck een gans, en een snuyt g’lijck een vercken.
VVel lief waer henen toch soo ras?
Lijn Ick volgh mijn neus.
Malleg. VVel wat gesegh is dit, wel dat is seker heus,
Mijn heer doet vraghen waer u meester is gebleven?
Lijn Ick liet hem ’thuys hy heeft daer al de naemen opgeschreven
(2425) Die hy doet noyen tegen t’avont daer by hem te gast.
Malleg. Maer Lijn hoe suldy schransen want u backhuys heefter wel twee weken op gevast:
Lijn T’en is geen gastery maer ’tis van meerder waerden
Want ons juffrouw Cornelij sal t’avont den houwelijcken staet aenvaerden,
[p. 82]
Den ouden heeft ommers soo veel gemaeckt dat hys’ aen de man heeft ghebracht.
Malleg. (2430) De spinnecoppen sullen niet licht veur u backhuys wassen, want u tongh is verpacht.
Ghy sult het genoegh uytbellen dat derf ick wel verklaeren:
Ghy siet toch niet te nauw, ghy meught den bril wel spaeren.
Lijn Ick ben te jonck en hoef geen bril.
Malleg. Wat sijde dan een kint?
Hoe maeckt ghy’t dan als gh’u achter opden secretaris bevindt?
Lijn (2435) Wel loterbol diên bril meugh’d op u eygen neckspaen hangen,
Steeckt u hooft daer in soo suld’ een esel met een bril vangen.
Malleg. Nu sletvinck, mossebel ghy wordt quaet almenackx,
Mosselen soud’ geiren vis sijn: ba jae toch al kackx
Moeyer geeft my u dochter: ick sweir by sint velten
(2440) U hersens en verstant die loopen lijdich braef op stelten:
Lijn Swijght segh ick u terstont, oft ’ksmijt u dreck in’t backhuys.
Malleg. Maeckt van u eyghen mondt een vuyl secreet oft kackhuys.
Lijn Ick vlucht veur uwen praet ghy meught u gat beschijten.
Lijn binnen.
Malleg. Iae gaet al deur: want ’tghehemelte van u ratelbeck begint te slijten:
(2445) Sy exstert, sy klapt van dit en van dat
Maer och ermen sonder verstandt, want den ketel heeft een gat.
DonIan. Wat seyd’ sy van haer meester sal die hier noch komen?
Malleg. My dunckt niet dat hem lust: om dat ick heb vernomen
Dat hy sijn dochter wilt besteden desen nacht,
(2450) En t’avondt daer by hem den bruydegom verwacht.
Alphons. Ghy hoort Don Felix wilt in’t minst u niet bemoeyen
VVant wijsheyt hoogh verstants springaeder compt besproeyen
Sijn eer beroert gemoet: hy soeckt u niet te veldt
Met yver en deur nijdts hooghdraegende gewelt.
DonIan. (2455) De waerheyt heeft mischien sijn vraeckx vlam doen verdooven
Soo dat hy deur haer licht mijn onschuldt moet gelooven:
Maer toch wie compt daer uyt, ’kheb hem wel meer gesien?

Verschooninghe Claes Don Felix knecht een rolle lesende uyt.

Claes Ick hebber om te noyen noch wel acht oft thien.
Malleg. ’Kmeyn hy Don Felix dint.
Alphons. Hy sal ons onderrechten
[p. 83]
(2460) Oft sijnen meester hier sal comen om te vechten.
Claes Hier staet Alphonsus just die ’k oock moet noyen gaen.
Malleg. Hy compt recht toe naer ons, en wilt ons spreken aen.
Claes Mijn heer een woordt.
Alphons. VVat ist? wat wildy my verclaeren?
Claes Mijn heer die seyndt my hier, en bidt ghy met de schaeren
(2465) Van sijne vrienden comen wilt aldaer:
Alphons. VVanneer?
Claes VVel tegen t’avont doncker ten ses ueren heer.
Alphons. VVat is daer dan te doen wilt my toch dat vermellen?
Claes Don Ian die sal daer van u d’oorsaeck wel vertellen.
Alphons. Vrindt is hy dan ghenoyt?
Claes VVel hoe en sou hy niet?
(2470) Om sijnen’t wil mijn heer ist dat de feest geschiedt.
Alphons. Ick wil hem roepen en uws heeren wil verconden.
Claes Mijn heere heeft daer al van sijnen’t weegh gesonden.
Alphons. VVat schaeyt het dat ghy seght wat d’ander is belast?
Hoort hier Don Felix heeft u oock genoyt te gast:
Don Jan compt by hun.
DonIan. (2475) Soo hoor ick dat hy dan my wilt onschuldich achten.
Claes Hy sal u vrindschap t’huys met vrindschaps wet verwachten.
DonIan. Ick speur hy siet te recht dat mijn onnooselheyt
Gheeft goed’ getuygenis van’t opgeleyde feyt.
Malleg. Hoe schoon klapt hy anders mach hy daer niet med’ eten.
Claes (2480) VVat datter is geschiedt dat is en blijft vergeten,
Compt saemen vroegh: ick gaen want het is volle laet.
Claes binnen.
Alphons. Don Felix die braeckt uyt sijn ingeswolgen haet:
Ick denck dat hem sijn vals betichten is berouwen.
DonIan. Mijn heer men mach een vyandt niet soo haest betrouwen:
Alphons. (2485) Hoe? met sijn noyen heyst hy selfs van u de boet
Veur sijn vreedt grimmich en stuer woelende ghemoet.
DonIan. Ick staen gelijck versuft: ’k weet niet wat ick wil dencken
’Kpeys oft hy vrindschap wilt, oft soeckt mijn eer te krencken:
Ick vreese com ick daer dat eenich ongeval
(2490) Deur afjonsts scherpe prangh my daer geschieden sal.
Alphons. Noyt wort een trouw gemoet van schricking’ ingenomen,
Ghy maeckt u schuldich heer met niet aldaer te comen:
VVant hy is soo ghy hoort seer wel van u vernoeght.
[p. 84]
DonIan. Maer g’lijcke wel my dunckt dat my dit niet en voeght,
(2495) Hy mocht daer graeven, en der vrinden rust bekoren.
Alphons. Hy heeft toch uytgeblust soo ’tschijnt sijn heeten toren.
DonIan. Die sijnen vyandt trouwt die stelt sich in gevaer.
Alphons. Die schuldich sich bekent en sal niet komen daer.
DonIan. De woorden sijn wel goedt maer ’tis misschien een loosheyt.
Alphons. (2500) Soo langh ick by u ben, en lijd’ ick geene boosheyt.

Verschooninghe Aertus uyt.

Malleg. Een ander man te berdt.
DonIan. Siet Aertus mijnen knecht.
Waer henen? waer naer toe my toch de reden seght?
Wel kieken sonder hooft waer sijn toch u vijf sinnen?
Malleg. Heer sy sijn op de ketel jacht gebleven binnen.
Aertus. (2505) Ick com om u mijn heer ick heb u lang gesocht.
DonIan. Ist goedt? oft isser jet dat my beswaeren mocht?
Aertus. Ick denck mijn heer weet waer mijn compst is ingelegen?
DonIan. Wel aen maeckt cort en seght u bodtschap my ter degen.
Aertus. Don Felix dachvaert u, die t’sijnent u verwacht.
DonIan. (2510) ’Kspeur mijn onnooselheyt sijn stuerheyt heeft vercracht.
Aertus. En daerom liep ick uyt om u mijn heer te vinden.
DonIan. Ghy compt u meesters hert geneyght tot u verbinden.
Alphons. Nu hoort ghy veur ghewis dat hy de nydicheyt
En twist ontwapent heeft en van sich neer geleyt.
Aertus. (2515) Mijnheer die is genoyt om t’avont daer ten eten.
Alphons. De boodschap heeft hy deur sijn knecht hem laeten weten.
DonIan. Ick moetter gaen, ick merck dat sijn vertorent hert
Van d’onbewijslijck feyt gebracht tot reden werdt:
Alphons. Ghy sult seer wel doen heer.
DonIan. Dit wonder doet my keuren
(2520) Hoe dat dees seltsaem saeck sal eynden oft gebeuren:
Want my beroepen, en daer naer my noyen weer
Gants twijfelkeurich mijn gedachten treedt ter neer.

Alle binnen behalven Mallegijs.

Malleg. Nu sal het schaep scheiren aengaen, och hoe sullen wy schransen
Mijn mondt die waetert, ’tschijnt hy wil alreed’ aenvanghen te danssen:
(2525) Mijn tanden jeucken my, de neus rieckt naer den cost,
[p. 85]
Mijn tongh die spitst haer om te proeven wijn oft most:
Och hoe sullen mijn lippen smetsen als ick een pondt negen oft thien sal rondt schieten,
My dunckt al duerd’ het seven jaer ten sou my niet verdrieten.
Maer goey liekens weete wel wat ick by my selven heb bespeurt?
(2530) Ick denck hoe een man te moedt mach sijn die sulcke bolle volle vette taefel gebeurt:
Och hoe soud’ ick oock onder dat ghevleugelt goedt swieren en schermen
Ick soud’ een trommel van mijn buyck maecken: och hoe souder mijn dermen
Verheught verblijdt en ram’lich woelen onder een,
’Kweet dat sy haer vermomt in masquerade souden kleên.
(2535) Nu wel holla ick sou my hier met klappen wel vergeten,
Ick soud’ met de spit geslagen worden en van ’tgebraet niet eten,
Oft ten minsten vond’ ick den hondt inden huspot en dat waer alsoo quaet,
Daerom ist best dat ick hun volgh eer dat ick kom te laet.

Binnen.

De Derde uyt-compst.

Don Felix, Don Carel met Cornelia.

D. Felix. Cornelia siet hier ’ken heb u niet ghelogen,
(2540) Hier is Don Ian nu self ghy kont niet sijn bedrogen:
Schudt uyt mijn kindt u ingekropte raesernij
Eer ghy versmacht wordt in’t quaels woelende getij:
Ick sal daer binnen gaen en alles veirdich maecken
Wilt d’ingeperst suer vringende twist reden staecken:
(2545) Laet u hooftpeulinck niet met sorghen sijn ghevult
Terwijl den schuldenaer betaelen wilt de schuldt.
Don Felix binnen.
DonCar. Iuffrouw vergeeft mijn quaedt soo het can sijn vergeven,
Oft maeckt de caebel los van mijn cortjaerich leven:
Druckt af in u gemoedt mijn trouwe trouwicheyt
(2550) Eer dat mijn droevich eyndt sijn ongeluck beschreyt.
Ach goddelijcke vrouw sal my de smert opknaeghen
Die mijn siel plaegich plaeght met plaghen over plaghen?
Lief kegelt niet om veir het bloeysel van mijn jeught,
[p. 86]
Maer plaestert mijn verdriet met u begaefde deught:
(2555) Neen neen van sulcke beldt, uyt sulcke schoonheyts wesen
En is geen nijdts vraeck giericheyts gedreygh te lesen:
Want schoont en is geen schoont daer schoonheyt haer verschoont
En vreetheyts stuer gelaet in haer gelaet betoont:
Laet dan barmherticheyt in u siels lusthof groeyen,
(2560) Wilt in u herts waerandt haets vael onkruyt uytroeyen:
Laet u genaede toch neerdaelen op ’tgemoet
Van my half doode mensch die dees bid offer doet.
Cornelia O kleyn spraeckgierich lit! o taelman der gedachten
Laet mijn onnooselheyt doen blijcken deur u crachten:
(2565) Galmt, spartelt onder een, stort clachten met geluyt,
En woorden van verdriet deur dese lippen uyt.
Foey scheynder van mijn lijf, hoe can ick toch gedooghen
Dat ick u wederom mach aensien met dees ooghen:
Foey roover die my hebt ontfutselt, en met schandt
(2570) Ter neer gestort mijn maegdens suyver kuysheyts pandt:
Woudt ghy mijn goede faem boosdadich gaen vernielen,
Oft rolden u begeirt op valsheyts losse wielen?
Oft woud’ den yver sucht ontgespen van u vrouw
U vast geknoopt gevlochten eedts verbondt, en trouw?
(2575) Spot ghy dan met den echt en u gesworen eeden
Dat ghy u achtbaerheyt met snood bedroch woudt kleeden?
Denckt eens op u beloft: en’t drucksel van u handt,
Was dat het teecken niet van innerlijcken brandt
In u verlieft gemoedt? ick sweir waer’t g’achter bleven
(2580) Mijn roest beknaeght gequel hadt my gebracht om ’tleven:
Want een oprecht getrouw kuysch lievende gedacht
Sal sulcken schand’vleck niet gedoogen in’t geslacht.
DonCar. Holla wat hoor ick daer? het schijnt sy weet mijn loosheyt.
Cornelia Hy mymert by sijn selfs weer (denck ick) nieuwe boosheyt.
(2585) Wat antwoordt geeft ghy my? wat ist dat ghy daer seght?
DonCar. Ick segh dat d’yversucht niet breken kan ons echt
Maer waer trouw liefden is, daer is sy oock te vinden.
Cornelia Swijght van dees helsch’ harpy, compt sy niet staegh ontbinden
Des echts verbonde liên? en spouwt uyt t’ingewandt
(2590) Een gallich, heet vergift deur waen in haer geplant,
[p. 87]
DonCar. Mijn gulden siels comeet, mijn baeck waernaer ick seyle,
Mijn hoogh verheven son, die ’kstadich wensch te peylen,
Mijn schoone luyster steir, mijn uyt verkoren licht
Die mijn gemoet bedwinght alleen deur u ghesicht:
(2595) Can oogen straelens cracht alleen mijn siel doen sterven,
En kan mijn smeecken, bidden by u niet verwerven?
Wilt ghy dan laes mijn heet hert worgende getraen
Gheoffert op d’autaer van uwe schoont versmaên?
Laet my niet langer lief gestort ter aerden blijven,
(2600) Laet my niet meer veur u afgodery bedrijven:
Sluyt dese klacht in’t tabernakel van ’tgemoedt
O hemelsche planeet! spaert mijn onnoosel bloedt.
Ontseght my niet u hop’, wilt u genaedt niet wannen
Uyt u verstoorde siel, noch my van u verbannen.
(2605) Ach pekelt niet mijn quaet, met meerder ramps verdriet,
Maer mijtert mijne smert (die om u schoon geschiedt)
Met weer vergeldings jonst deur deucht in u gesloten:
Laet mijn bejammert leet met troost sijn overgoten:
Want ick bemin u lief, verkoren schoon vrindin
(2610) Ick houw u veur mijn trouw lief eyghen siels goddin:
Treckyser van mijn hert u vreetheyt wilt ontnaeg’len
Laet toch geen plaegen op mijn siele meerder haeg’len:
Oft soo ghy in mijn doot schept lusts begeirde vreucht
Soo sterf ick geiren lief om dat het u verheught:
(2615) Want ick kan uwe schoont toch nimmermeer begeven,
Ten waer doodts handtboom my ontgevelt van het leven:
Mijn ingeschroefd’ diep ingedrongen kancker sin
Quelspoorich mijnen geest bekommert met de min.
Cornelia Hoe kan dit waer gesijn? daer ghy u laster loghen
(2620) Vals giftich grimmich tegen my hebt uytgespogen.
Doen ghy ontsuyvert hadt mijn suyver suyverheyt
Woudt ghy ontschuldich u noch maecken van het feyt,
En u beghangen daedt onnoosel my verwijten:
Meynt ghy dat u verwijt mijn siele niet moet spijten?
(2625) Oft dat ick sal u smaedt veur suycker eten op,
En u gesaeyt fenijn neerdringhen inden krop.
Herklavert in u breyn, en in u herts gedachten,
[p. 88]
Ghy sult mijn gramschap dan meer als rechtveirdich achten:
Terwijl ghy naer mijn eers soet aesende geniet
(2630) My vande rechte trouw onweirdelijck verstiet.
DonCar. Laet u vers roosen dauw uyt d’oogen niet ontspringen,
Laet toch geen troetel vrees meer op u herte dringhen:
VVant mijn verlieft sieck suchtich uytgevast gemoet
Siel slaevich slaevende naer u genaede vroet:
(2635) Betrouwt mijn trouwicheyt, denckt niet dat ick wil smetten
Een wet veur wet geset deur Godts volmaeckte wetten.
Ick ken my schuldenaer van u ontnomen eer
VVelck my aensmeeckend’ prickelt u te lev’ren weer.
Armvlechtich bidt ick u dat ghy u wilt erbermen
(2640) Die u geschaeckelt hout in sijn onstrickbaer armen:
En isser jet geschiedt dat u mishaegend’ is
Ick sal belofte doen aen u van beternis.
Cornelia Neen neen ick trouw u niet terwijl u schrijvens balslach
Bespickelt was met gift, en alte vol van gals lach,
(2645) U haets gesiften brief, en u gesonden knecht
Te dringen scheen om veir u vry verkoren echt.
DonCar. Voorwaer ’ken heb noyt brief, noch knecht aen u gesonden.
Cornelia Swijght ghy ververst in ’thert mijn smaets ontfangen wonden.
DonCar. Soudt oock een brief en dienaer van Don Ian wel sijn?
Cornelia (2650) VVat seght ghy daer?
DonCar. Ick segh den dienaer is niet mijn.
Cornelia VVilt ghy bedriegelijck met leugens my belesen:
Ken ick niet u geschrift en Aertus aen sijn wesen?
DonCar. Het is mijn dienaer niet ick weet toch nergens af.
Cornelia Deur uwe reêns verhael mijn siel sinckt in het graf.
DonCar. (2655) Sal ick bekennen wat ick noyt en heb bedreven?
Cornelia U wederspraeck die sal verkorten noch mijn leven.
DonCar. VVel aen goddin ick sal bekennen wat ghy wilt.
Cornelia Neen holla niet alsoo: mijn moedt werdt niet gestilt
Deur grove leugens, ras bekent de rechte waerheyt,
(2660) Maer toch ’ken hoef geen meer bewijs oft ander klaerheyt:
Dat ick niet speurden u leetwesende berouw,
Ick sou betoonen hoe den nijdt werckt in u vrouw:
VVant deur uytsinnicheyts verbolghen dolle treken
[p. 89]
Soud’ ick u lijfs geleende vlees in stucken breken,
(2665) En rucken uyt u romp u hert en laster tongh,
VVelck oorsaeck waeren dat ick my te buyten gongh.
DonCar. Kroon weirdighe goddin, wilt mijn verdriet afdrooghen,
De voester van mijn siel, den hemel van mijn ooghen,
Ick stort my weder neer en val u noch te voet,
(2670) Salft met verquickings troost mijn diep gewondt gemoedt:
Schrabt uyt u hertens kluys u twists gevoeyde rampen,
Laet toch u ongedult op u verstant afschampen:
Bant vreede vreetheyt, die soo vreedich vreedt my dreyght
Uyt u geneygden wil, die neyghich my toeneyght:
(2675) Doopt dese reden in’t vernuft van uwe sinnen,
Schuyft mijn bedroefde klacht in u herts laede binnen:
VVeeft toch mijn groot verdriet in’t midden van u siel
Eer my het ongheluck verplettert met sijn wiel.
Laet u bermherticheyt mijn droef gemoet genesen
(2680) VVant mijne liefd’ kan niet van u gescheyden wesen:
Drieght toch in u gedacht mijn overgroote smert
En metst mijn pijnen in het diepste van u hert:
Laet af en wilt u vraeckx geknauwde vraeck versetten
Maer straft my met der liefden vast ghegronde wetten:
(2685) Blust uyt in u gemoedt nijdt suchts onsteken brandt,
Het staet lief inden wil van u begaeft verstandt:
In het verguldt cieraet van u volmaeckte reden,
Inde beleeftheyt van u deuchts geboren seden:
Soo niet daer is mijn sweirt, en daer mijn open borst,
(2690) Sijt vraeckx voldoenster van u herts begeirde dorst.

Hy treckt knielende sijn sweirdt uyt ende vvilt het haer gheven.

Gunt gheeft my lief de doot, oft t’echts vervulde leven,
Het staet in uwe macht, ghy kunt die beyde gheven:
Ach afgoddin van mijne siels deurdrongen quael
Geeft hope tot genaedt oft vreeckt u met dit stael.
(2695) Ghy hebt u siels vry-kiesich keur, waer deur ghy krencken
Kont dit gemartelt hert, oft troost en heyl my schencken:
Ick staen niet op veur ghy my weer genaed’ toe seght.
Cornelia Het recht en is geen recht daer ’trecht geen recht verrecht.
[p. 90]
DonCar. Het recht is veel te vreedt soo ’twilt genaed’ uytsluyten.
Cornelia (2700) Het recht gaet dickwils deur genaed’ sijn recht te buyten.
DonCar. Wat hop’ verwerft hy dan die sonder hope leeft?
Cornelia VVel geene midts de daet selfs vonnis van hem geeft.
DonCar. Een rechter moet genaedt met sijne straf versellen:
Cornelia Een rechter hoort het recht recht in gewicht te stellen.
DonCar. (2705) Een onbermhertich mensch by yeder wordt gehaet.
Cornelia Een onrechtveerdich recht van yeder wordt versmaedt.
DonCar. Een rechter en mach niet sijn eyghen recht vertoonen.
Cornelia Hoe can hy dan de sondt met strafbaerheyt beloonen?
DonCar. Ghetuyg’nis mach hy wel verleenen maer geen raedt:
Cornelia (2710) VVie sal in sijne plaets bestraffen dan het quaet?
DonCar. Een ander die de wet daer toe naer heysch sal kiesen,
Daerom die licht verwijst rechts oordeel laet bevriesen.
Cornelia Dat ick gelooven mocht u wanckelbaeren aert,
Soo waer daer hop’ en troost, noch tot u troost bewaert.
DonCar. (2715) Ghy meught u vry op my pylaerich vast betrouwen.
Cornelia Staet op ghy hebt genaedt, terwijl u heeft berouwen
U vals vermomt bedroch: u quael ick selfs gevoel,
U smert deur schiet mijn herts gemaeckt verheven doel:
’Kheb u gepeysen eerst geproeft om t’onder mijnen
(2720) Waer deur ick heb ontdeckt u siels deur vlochten pijnen:
G’hebt mijn gemoedt vermorwt deur beken van getraen
Die afgedruppelt stroomich uyt d’oogh vensters gaen:
DonCar. O leven van mijn geest ghy maeckt my soo verbonden
Dat ick moet uwe deucht trompettich gaen verkonden:
(2725) Ick baed’ van vreucht mijn wanghen in’t lauw trillend’ vocht
’Twijl ghy med’lijdich tot genaede sijt gebrocht:
O balsem van mijn vreucht, ghy kompt ’tgemoedt verquicken,
Dat ghy in’t eerst scheent met verradery te schricken:
Mijn sielens paradijs,’kdanck u veur jonsts bestier
(2730) Terwijl g’u stuerheyts was smilt deur der liefden vier.

Verschooninghe Don Felix uyt.

D. Felix. Wel dochter en Don Ian sijt ghy nu vergeleken
Oft wilt u beyder twist gemaeckte vrintschap breken?
Leght in, leght inde schael ’tgewicht van u verstandt
[p. 91]
Plant dhoogh gewenschte vred’ in beyder herts warandt:
(2735) Vergeet het vorich quaedt, en stilt ’tonnoodich kijven,
Want vrouw en man te saem die moeten vrienden blijven:
Als met den tijdt den tijdt van d’echten tijdt genaeckt,
Soo wordt den nijdt geschort, en vyantschap gestaeckt.
DonCar. Ons tweedracht is gestilt, den twist die is verschoven
(2740) En t’heller liefden licht straelt met sijn glans weer boven.
Cornelia Heer vader mijn verdriet heeft sich van my gewent,
Terwijl Don Ian sijn fout rouwhertich heeft bekent.
D. Felix. VVaer rechte liefden is daer moet de tweedracht vluchten,
VVaer trouwe liefden is daer is geen twist te duchten:
(2745) De liefd’ en is geen liefd’ daer liefd’ niet heel verlieft,
Met trouwe wederjonst den echten staet belieft.
De liefd’en sterft oock noyt waer trouwheyt is geresen
Oft anders sou de liefd’ geen rechte liefde wesen.
De liefd’ en heeft geen eyndt maer toch wel een begin,
(2750) Deur d’oogen en den mondt groeyt aldereerst de min.

Verschooninghe Claes den knecht uyt.

Claes Alphonsus en Don Ian doen buyten naer u vraghen.
D. Felix. Siet ghy wel wie daer staet? my dunckt ghy soeckt wat slaegen
Claes Daer buyten is hy weer, sy g’lijcken op een hair
Als oft sy twee gebroers, oft dat hy ’tselver waer.
DonCar. (2755) Ay my wat sal dit sijn?
Cornelia De vrees beroert mijn sinnen.
D. Felix. Gaet henen seght hun dat sy beyde comen binnen.
Claes binnen.
DonCar. Nu ist met my gedaen, mijn list die wordt ontdeckt
D. Felix. Mijn siele trilt van angst.
Cornelia De vrees my sorgh verweckt.
DonCar. ’Tmach gaen hoe dat het wil mijn list heeft haer bedrogen,
(2760) Soo dat ick kregen heb haer maegdom in vermoghen.
D. Felix. O wonder avontuer!
Cornelia O ramspoets ongeval!
DonCar. O draeyende Fortuyn ketst af mijn sorghens bal.

Claes brenght Don Alphonsus, Don Ian, en Mallegijs met reverenty uyt, en gaet vveer binnen.

D. Felix. O Godt wat sien ick hier? hoe g’lijckt den diên den desen?
[p. 92]
DonIan. Wat onrust is by hun deur onse kompst gheresen?
D. Felix. (2765) Sy sijn malkander toch in alle dinghen g’lijck.
Cornelia Ist spoock oft toovery? ay my ick word’ een lijck.
DonIan. Holla wie vind’ ick hier?
Alphons. My dunckt u eyghen selven.
DonCar. Nu salmy het gheval verhooghen oft neerdelven.
DonIan. Ick tweemael hier te sijn hoe can toch dat geschiên?
Cornelia (2770) Ick heb mijn leven noyt meer seltsaemheyt gesien.
Alphons. Sy g’lijcken soo op een als oft tweelinghen waeren.
D. Felix. Sal dan noch meerder ramp dit oude hert beswaeren?
DonIan. Mijn heer naer u bevel en u gesonden last
Soo stelden ick my in, en quam hier med’ te gast.
D. Felix. (2775) Ghy sijt my aengenaem maer toch hier is een ander.
Cornelia Onmog’lijck is het hun te kennen uyt malkander.
DonIan. Mijnheer vergeeft het my ghy weet wie dat ick ben.
D. Felix. Midts ghy hier tweemael sijt ick niet den rechten ken.
DonIan: VVel seght my dan wat desen heeft alhier beschoren?
DonCar. (2780) VVat hebt ghy hier te doen ick wasser van te voren.
D. Felix. Hy compt med’ op het stuck daer ghy om comen sijt.
DonCar. ’Ten raeckt hem niet een sier.
Malleg. Ho ho weer nieuwen strijdt.
DonIan. Ghy snood bedrieger compt ghy hier het volck bedriegen?
DonCar. Ghy boosen leugenaer wilt ghy my hier beliegen?
Alphons. (2785) Sy sijn te kennen niet in kleeren en ghesicht.
Malleg. ’Ken sou hun niet kennen al hadt ick bril en licht.
D. Felix. Om dan den rechten heer Don Ian wel ’tonderscheyden
Soo seght my wiên ick heb ontboden van u beyden?
DonCar. Ghy spraeckt my selfs.
DonIan. En ghy sondt om my met den knecht.
D. Felix. (2790) VVat gaefde my?
DonCar. Een rinck.
DonIan. Ghy my een handtschoen.
D. Felix. Recht.
Maer toch den droes die mocht daer deur den grondt ervaeren.
Cornelia VVat swanger sorgen compt de vrees in’t herte baeren?
Hoe sal ick weten tot den welcken ick sal gaen.
[p. 93]
Alphons. Dees wonder avontuer en kan ick niet verstaen.
D. Felix. (2795) Een jeder hoort sijn naem trouwhertich dan t’ontdecken.
Cornelia Dit sal tot klaer bescheet van alles ons verstrecken.
DonCar. ’Tis best ick my verklaer.
Alphons. Mijn ooghen sijn verblindt.
Malleg. Wel als een meysken dobbel is dan gaetse wel met kint.
DonIan. Mijn eyghen naem is Ian.
DonCar. Don Carel is den mijnen.
D. Felix. (2800) Don Carel Prado?
DonCar. Iae.
D. Felix. Hoe cunt ghy dan verschijnen
In andere gedaent, dit is u wesen niet?
DonCar. Wel aen dan luystert toe, op dat ick u bediet
Wat d’oorsaeck daer van is: want oft ick g’lijck den desen
Ick ben die ’kniet en ben gelijck nu in het wesen:
(2805) Ick was die ’kniet en schijn, ick schijn die ’kniet en blijf,
Ick blijf en ick behouw mijn eerst ontfanghen lijf;
Dat ick verandert ben in wesen en manieren
Dat heeft mins valsheyts list greitgierich gaen bestieren:
Soo dat ick wel te recht bekennen moet dat sy
(2810) Ons by haer houwt geblintdoeckt deur liflaffery:
Sy sorght, sy waeckt, sy slaeft, sy rent in ons gedachten,
En brenght bedeckt te weegh dat sy niet kan deur krachten:
Sy is die heerscht in ons, en in de herten sit
’Tis reden datmen doelt dan naer liefds oordeels wit.
(2815) Want doen ick sach dat my u dochter quam verstooten,
Die my pleeg eertijts met haer weerjonst te begrooten,
En dat sy om Don Ian haer vryheyts hooghe pracht
Hadt met sijn wederwil in mins gewelt gebracht:
Soo dreef mijn herts gety, mijn siel die werdt te stijver
(2820) Ghedronghen opde plaet vanden ialoersen yver:
Het scheen dat my de doot benaerden deur dit quaet,
Maer mins vernuft gaf my beraedich desen raedt:
Soo dat ick om tot haer goet-jonsticheyt te raecken
My naer ’taffetsel van Don Ians gedaent liet maecken,
(2825) En dat deur toovery: waer med’ ick doen genoot
[p. 94]
Deur echt den maegden palm van uwe dochters schoot:
Deur handts beloofden eedt heb ick van haer becomen
Haer maegdelijck cieraet, en dat met wil genomen
Om dat de handt trouw bint soo vast ons beyder echt
(2830) Soo dat alleen de doot ons weer daer van onthecht.
Vergeeft Don Felix my, Don Ian ay laet den toren,
Cornelia mijn lief, mijn bruydt, mijn uyt verkoren,
Vermorft u herts gemoet, vergeeft my dit bestaen,
Neempt mijn leetwesens boet tot een versoeningh aen:
(2835) Ick ben die midden in des nijts afjonst en vlaghen
Met listen deur haer dick slachoorden heb geslaghen;
Ick ben lijf eyghen u en houw mijn siel te leen
Van u mijn schoone die my voeyt en anders geen:
Set op de deuren van ’tverstandt, laet toch u sinnen
(2840) Deur mijn spoor prick’lich liefd’ goet jonstich u verwinnen:
U blixems schietend’ oogh, u strael hel glansich licht,
’Tuytmuntich cierlijck schoon van’t roosich aengesicht
VVas oorsaeck van mijn liefd’: mijn heer wilt my vergeven,
Don Ian spaert toch den draet en jaeren van mijn leven:
(2845) Denckt wat de liefd’ vermach, en wat de schoonheyt kan,
Volvoeren in het hert van een verliefden man.
Cornelia Hoe kan ick hem aensien die my dus heeft bedroghen?
DonIan. Waerom toch lijd’ ick die mijn wesen heeft belogen?
D. Felix. Hoe swaeyt in ’swerelts kreyts de toegemaeckte list?
Alphons. (2850) Hy heeft voorwaer alleen met goet profijt gevist.
D. Felix. Mijn dochter mach hem om der eeren wil aenvaerden.
Malleg. Ist moog’lijck dat den bergh eerst nu dit wonder baerden.
DonCar. Ick bidt u altesaem vertroost my met genaedt.
DonIan. ’Tis vrempt dat ick my niet en wreke metter daet.
Alphons. (2855) Wilt u voornemen met bedachsaemheyt verbreken.
Malleg. Don Ian die slaet daer mis hy heeft de kans verkeken.
D. Felix. Terwijl Don Carel mijn kints eer genomen heeft
Ist billich dat hy die met eeren wedergeeft.
Cornelia Hoe kan toch dat geschiên?
D. Felix. Deur d’echts verbonden wetten.
Don Ian. (2860) Ick kan daer teghen niet, noch sal ’t hem niet beletten.
[p. 95]
D. Felix. Het tuymelsieck geval regeert dit wonder feyt
Soo dat Don Carel is den lauwer toegeseyt,
Want hy verwinder blijft in liefdens groene velden,
Sijn Famas klinck trompet sal sijn victory melden:
(2865) Mijn dochter is sijn vrouw, sy is aen hem verplicht
Deur diên hy dese saeck behendich heeft verricht:
DonCar. Belet niet mijn geluck sijn tacken uyt te spreyen,
Maer wilt behulpsaem my tot houwelijck geleyen
Op dat mijn kancker sorgh met my geen treurspel spelt,
(2870) Noch mijn gegeesselt hert mijns levens eyndt bestelt.
DonIan. Hy overwint mijn hert deur sijn beleefde reden
D. Felix. Sijn groote liefdens drift stelt mijn gemoet te vreden.
Cornelia Mijn siel die wordt beroert om sijn vervloeckt bedroch.
D. Felix. Nu nu Cornelia laet dese reden toch
(2875) Ghy sijt veur Godt getrouwt een lichaem en twee sielen
Soo dat niet als de doot kan dit verbondt vernielen.
Nu dochter staeckt u smert, ’ten is geen treurens tijdt,
Maeckt moedt en toont dat ghy van my gesproten sijt.
Cornelia Ist dat ick hem aenvaerdt ’tsal tegen danck geschieden.
D. Felix. (2880) Ick bidt doet ons geen schandt veur de genoyde lieden.
DonCar. Vergeeft het my goddin wat ick u heb misdaen,
Vaeght af de peirels van ’theet siedende getraen.
Straft my, doet wat ghy wilt, ick ben daer med’ te vreden,
Want ick mijn leven wil in uwen dienst besteden.
Cornelia (2885) Dat ick u trouwen moet is teghen mijnen danck,
Ghy veirdt my aen deur jonst, en ick neem u deur dwanck:
D. Felix. De liefde metter tijdt sal inden echt noch bloeyen,
En deur u beyder lent in uwe herten groeyen:
Cornelia Waerom bedrooght ghy my in sulck gemaeckten schijn?
DonCar. (2890) Om dat ick sonder u mijn liefste niet con sijn.
Cornelia Waerom hebt ghy met list mijn maeghden bral genomen?
DonCar. Om dat ick anders niet die kost met eer bekomen:
Bedenckt mijn groote liefd’en mijn getrouwicheyt.
Cornelia ’Tis waer u trouwe min verschoont u snoode feyt,
(2895) Maer toch ghy hadt soo niet my hooren te bedrieghen:
DonCar. Het vrijen is gemenght met smeecken en met lieghen:
[p. 96]
Cornelia Ghy overtuyght my schier deur reden die ghy spreeckt,
Maer seght waerom ghy niet u hebt aen my ontdeckt?
DonCar. Ick vreesden dat ghy my soudt hebben afghewesen.
Cornelia (2900) Soo is u liefde dan uyt reyne liefd’gheresen?
DonCar. Ick socht u straelens licht oft mijn onrijpe doot.
D. Felix. Nu kindt volvoert u trouw volght niet u eyghen hoot.
Cornelia Den haet die ick hem droegh verkeert in weder minnen.
Malleg. Ay gut hoe wijffelachtich sijn de meyskens met haer sinnen.
Cornelia (2905) Wat kan ick anders doen hy heeft helas mijn eer
Die ick niet als van hem sal konnen krijghen weer:
Dat ick voorsekert waer, en dat ick kost deurgronden,
Oft in u herts gemoedt waer rechte liefd’ gevonden
Ick sou deur wederjonst aenvaerden u in echt?
DonCar. (2910) Ick hadt dit niet bestaen, hadt ick lief niet geleght
Op u mijn sinnen, en mijn opperste ghedachten:
Laet toch mijn afgematte hert dus niet versmachten,
Ick geef daer op goddin de tweede keer mijn handt
Het welck den strick sal sijn van onsen echten bandt.
Cornelia (2915) Wel aen het sy dan soo.
DonCar. Wilt vry daer op betrouwen.
D. Felix. Hy is een edelman die wel sijn woordt sal houwen:
DonCar. ’Kwil dat mijn dienaer hael den toovenaer weerom
Op dat ick weer deur hem in d’eerste wesen kom.
Ach engelijcke vrouw, lief wilt u toch verneren
(2920) Dat u schoon aengesicht met my mach eclipseren.
DonIan. Wie heeft dit meer gesien als heden desen dach?
Alphons. Ick sien nu dat den list meer als ’tverstant vermach:
D. Felix. Don Ian die is nu hier en sal med’ by ons blijven.
DonCar. ’Khop’ niet dat d’afjonst hem sal met haer sweep verdrijven.
DonIan. (2925) Och neen, terwijl haer hooghe deuchts volmaeckte schoont
U overgroote liefd’ met wederliefde loont,
Soo is het oock geen reên naer yver-sucht te trachten.
D. Felix. Wel gaen wy binnen dan de vrinden daer verwachten

Verschooninghe Doctoor Pancratius uyt met een g’lasken inde handt.

Maer siet kindt u Doctoor met nieuwe quackmert uyt.
Malleg. (2930) Sijn kompst is te vergeefs men vandt noyt siecke bruydt.
[p. 97]
Doctoor. Ave illustris dominorum con licenten dat ick uwen kout kom stooren, ick brengh (om de waerheyt te segghen) een waterken veur juffrouw Cornelij, dat ick gebrandt heb in een koey horen.
D. Felix. Mijn dochter is weer wel.
Doctoor. Quomodo sonder raedt?
D. Felix. Siet daer den medecijn.
Doctoor. Dat is niet sijnen staet.
D. Felix. (2935) Sy is aen hem verplicht, hy sal haer t’avont trouwen.
Doctoor. Non vis facere bacchanalia, sulde geen bruyloft houwen?
D. Felix. Wel soud’ ick niet, o jae, al wat ick kan ghedoen
Dat sal en moet geschiên,
Doctoor. Wel heerschap non fac mihi loen.
DonCar. Hoe wat is dat geseyt dat soud’ ick geiren weten?
Doctoor. (2940) ’Kseg datmen mijn klaritas niet behoorden te vergeten,
Aen te dienen, te beroepen, te verwilligen te verschijnen tot het avontmael.
Malleg. Ba dat’s een keirel als een weeckluys, hy spreekt beter als een wael.
DonCar. Ick sien ghy houdt meer van slempsluris dan van al het geen dat in u boecken mach steken.
Doctoor. Nos kennemus nos, ick ben den Doctoor van thuys en daerom mach ick spreken.
(2945) En wortter (om de waerheyt te segghen) onder de maeltijdt yemandt sieck, men heeft den Doctoor byder handt:
DonIan. Den Doctoor spreeckt beter als seven stommen, neen hy heeft verstandt.
Doctoor. Ick besweir, ick bemaen u (om de waerheyt te segghen) opde boet van ses pondt vijghen
Dat ghy mijn groviteyt noydt, oft ick sal jevers wel mijn greventy krijghen:
D. Felix. Het best datter af is men vindt noch meer Doctooren als u inde stadt,
Doctoor. (2950) Maer ick (om de waerheyt te segghen) heb al de geleertheyt in mijn gat.
Ick kan aen taefel jeder met mijn tegenwoordicheyt ghenesen:
Cornelia Mijn heer die moetter sijn ’ten kan niet minder wesen.
[p. 98]
Doctoor. Hago magnas gratias (om de waerheyt te segghen) ick houw my veur ghenoot.
D. Felix. Een stouten bedelaer en wordt niet lichtlijck root,
(2955) Wy hebben volck van doen die lustich konnen schransen.
Doctoor. Ego sum galardus jongmannus (om de waerheyt te segghen) die beter eten sal als dansen.
D. Felix. Nu wel ick noyd’ u dan op voorwaerd’ dat ghy kluchtjens over tafel uyt set.
Doctoor. Daer sal geen ghebreck aen sijn, ick sal klappen, quam si vacca loqueret.
D. Felix. Wel aen blijft t’avont dan met allen d’ander brommen,
(2960) Compt laet ons binnen gaen de vrinden wille commen.
Ghy een versaemde twee, ghy eedts verbonden paer,
Een sielich deur de liefd’ knoopt siel en hert te gaer,
Tot dat een rijpe doot u sal tot scheyden praemen,
En doen eensielich weer met Godt uyt jonst versamen.

FINIS.

G. E.

Tekstkritiek:

vs. 199 dat er staat: dat dat
vs. 943b DonIan er staat: DonCar
voor vs. 975 Don Jan er staat: Alphonsus
vs. 1644 daaed, mijn er staat: daaed mijn,
p. 49 en na vs. 1786 Pancratius er staat: Prancratius
vs. 2061 Alphonso er staat: Aphonso

Liefdens Behendicheyt.BestaendeInde listighe ghelijckvvesendtheyt eens anders,SPEELWYS VERTHOONT OP DE CAMER VANDE GVLDEVANSINTE LVCASdiemen noempt deVIOLIERE,Ten af-scheyt vanSR. IOAN IANSSENS Prince der selve Gulde,in Antwerpen den xxxi. May.

T’ANTWERPEN,By Ian Huyssens, aende nieuw Borse, 1638.

INHOVDT DESER COMEDIEOp den Regel:Mins list gaet boven vvijsheyt.

_____________________________________PERSONAGIEN.

HET EERSTE DEEL.Eerste uyt-compst.Don Alphonsus met sijnen knecht Mallegijs.

De tweede uyt-compst.Don Ian met eenen brief inde handt aen d’een sijde.

De Derde uyt-compst.Mallegijs verkleedt in sijn beste kleeren.

De Vierde uyt-compst.Don Carel ghekleedt ghelijck Don Ian.

De Vijfde uyt-compst.Don Alphonsus met Mallegijs ghevvapent die eendief lanteiren draeght.

HET TWEEDE DEEL.De Eerste uyt-compst.Cornelia eenen brief lesende. Met Aertus uyt.

De Tweede uyt-compst.Doctoor Pancratius.

De Derde uyt-compst.Don Felix Vader van Cornelia.

De Vierde uyt-compst.Doctoor Pancratius uyt.*

De Vijfde uyt-compst.Don Ian.

De Sesde uyt-compst.Don Carel draghende den arm verbonden.

De Sevende uyt-compst.Don Ian en Don Alphonsus uyt.

HET DERDE DEEL.De Eerste uyt-compst.Don Felix met Cornelia uyt.

De Tweede uyt-compst.Don Alphonsus, Don Ian, en Mallegijs uyt.

De Derde uyt-compst.Don Felix, Don Carel met Cornelia.

Tekstkritiek:

Liefdens Behendicheyt.

Bestaende

Inde listighe ghelijckvvesendtheyt eens anders,

SPEELWYS VERTHOONT

OP DE CAMER VANDE GVLDE

VAN

SINTE LVCAS

diemen noempt de

VIOLIERE,

Ten af-scheyt van

SR. IOAN IANSSENS Prince der selve Gulde,
in Antwerpen den xxxi. May.

T’ANTWERPEN,
By Ian Huyssens, aende nieuw Borse, 1638.

INHOVDT DESER COMEDIE

Op den Regel:

Mins list gaet boven vvijsheyt.

_____________________________________

PERSONAGIEN.

HET EERSTE DEEL.

Eerste uyt-compst.

Don Alphonsus met sijnen knecht Mallegijs.

De tweede uyt-compst.

Don Ian met eenen brief inde handt aen d’een sijde.

De Derde uyt-compst.

Mallegijs verkleedt in sijn beste kleeren.

De Vierde uyt-compst.

Don Carel ghekleedt ghelijck Don Ian.

De Vijfde uyt-compst.

Don Alphonsus met Mallegijs ghevvapent die een
dief lanteiren draeght.

HET TWEEDE DEEL.

De Eerste uyt-compst.

Cornelia eenen brief lesende. Met Aertus uyt.

De Tweede uyt-compst.

Doctoor Pancratius.

De Derde uyt-compst.

Don Felix Vader van Cornelia.

De Vierde uyt-compst.

Doctoor Pancratius uyt.*

De Vijfde uyt-compst.

Don Ian.

De Sesde uyt-compst.

Don Carel draghende den arm verbonden.

De Sevende uyt-compst.

Don Ian en Don Alphonsus uyt.

HET DERDE DEEL.

De Eerste uyt-compst.

Don Felix met Cornelia uyt.

De Tweede uyt-compst.

Don Alphonsus, Don Ian, en Mallegijs uyt.

De Derde uyt-compst.

Don Felix, Don Carel met Cornelia.