Samuel Coster: Duytsche Academi. 1619.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden. Ceneton020680 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
DEr Philosophen Vorst seyt dat een groot ghemoet
Niemant en wijckt, veel minder yemant hinder doet.
[fol. A2v]
Och waar die spreuck ghegrift in yeder eens ghedachten,
Wy souden dan zo niet met vuyle leugens trachten
(5) Ons even menschen te bekliecken: maar in plaats
Wanneer de leugentaal en achterklap yet quaats
Begon te kakelen, het sy oock van wat luyden,
Behooren wy het quaat, zoo’t quaat is, wel te duyden,
Of immers daar van stil te swygen, en vermoen
(10) Het best daar of: wy souden niemant dan misdoen,
Noch reden gheven om ons rechtelijck te haten,
Ghelijck nu dickwils beurt door ’t onghebonden praten.
Voor my, ick weet het wel, hoe qualijcken ghy kondt,
Talia vrolijck hert, u snaterende mondt
(15) Tot noch toe snoeren, zo dat ghy u onderwonden
Seer menichmalen hebt met woorden ongebonden
Te spotten, en alzo personen op haar seer
Gheraackt, die’t nemen als gequetst te zijn in eer.
Toch hier in leyt de faut dat sy zijn met ghebreken,
(20) En dat ghy niet en kent nalaten ’tschemper spreken.
Nu dan, terwijl de mensch heeft altijt wat gebrecks,
En ghy daar teghens weer berispich en goedt gecks,
Zo geckt in ’t hondert heen, met niemant in’t bysonder,
Noemt niemants naam tot spot op u Toneel van wonder.
(25) Dat denck ick sult ghy wel nalaten, maar ghy moet
Voor alle dingen oock wel letten wat ghy doet,
Niemant met kleedt, of gang, of woorden te beschryven,
Dat yeder mercke wat ghy seggen wilt, maar blyven
Wat verder buyten schoots, en segt dan vry al wat
(30) Den mensch mistaat, dat sal in sulcken grooten stadt,
Als dit is, nimmer u ontstaan, met zo te kaken,
Of ghy sult blindelings of d’een of d’ander raken.
En dat is wel gedaan, want ghy dan sonder haat
In’t wroegen ’t hert bestraft het onbekende quaat:
(35) Daar’t kenlijck quaat hier voor de Werelt t’openbaren,
Niet anders u en ken dan haat en afgunst baren,
[fol. A3r]
En ’t zo wel maken met u lasterende spot,
Datmen u aan den mondt oock hangen soud’ een slot,
Met meerder reden, als u susters diese stom
(40) Tot seven maackten toe, en niemant weet waarom.
Dan ’t is my wel bekent. t’ Was ongheleerde nijt,
Die’t speet, dat hier oock soud’ de wetenschap haar vlijt
Aanwenden, om wt liefd’ de burgery te stichten,
En met de fackel van de duytsche taal toe lichten.
(45) Toelichten, seg ick, met de rijcke duytsche taal,
Dat duytsch-man ken in duytsch zo wel doen als een waal
In walsch, als grieck in griecks, en in latijn latynen:
Maar die luy die alleen geleerden willen schynen,
En’t dickwils niet en zijn dan met een yd’le naem,
(50) Verdroegen’t noode, dat oock and’ren haar bequaam
En wetende genoech hier souden openbaren
Op deze zeetel om den volcke te leeraren.
Wat isser oorsaack of dat ghy gespeelen zijt
Verstomt? u onverstandt? ey neen! het is de Nijt,
(55) Een in-geboren quaat van ongeleerde schalcken,
Die’t vreesden dat door uwe wetenschap beswalcken
En in vermindering sou komen haren lof,
By’t volck verkreghen, en sy weten nergens of.
Wel ongheluckich landt daar oordeloose gecken
(60) Door haar geleerde naam zo vele dan verstrecken
Datse d’eenvoudigen het goet doen achten quaat,
Door een voor-oordeel, en wt een besond’ren haat.
Dan, susters, ’t spreken is u van uw’ aartsche Goden,
De Rechters, nimmer u gerechtelijck verboden,
(65) Dan laat het spreken maar, na dat ken mercken ick,
Slechs wt een valsch gerucht, en inghebeelde schrick.
Ghy doet daar wel aan, want de saack is vry gewichtich,
De tijt gevarelijck: dies draacht u toch voorsichtich,
En swijcht zo lange tot de Heeren u ghebien
(70) Te spreken, dan sal’t sonder opspraack mogen schien,
[fol. A3v]
En dat wil noch niet zijn: veel beter dan ghesweghen,
Dan dat door spreken haat en schande wort verkreghen.
Stichtende suster, die met lieffelijcke reuck
Van wieroocks dampen vult de daken, ghy die spreuck
(75) Op spreucke deftich tot dier luyden open ooren
Indryvet, die die zijn genegen om te hooren.
’k Meen u Melpomene: wat vlijt hebt ghy gedaan
Twee jaren, zo lang dit ghesticht hier heeft ghestaan?
Segt my vrymoedelijck, ist oock wat te beduyden?
MELP. (80) Dat sullen voor my wel de burgery en luyden
Van deze stede doen, en best het Wees huys dat
Het voordeel daar van heeft in haren noot gehadt:
Ghelijck alst selver sal wel danckbaarlijck bekennen,
En niet als and’re, my met oneer daar voor schennen.
(85) Toch ’t is gheen swaricheyt of my een leug’naar laackt,
Noch ’k ben oock met den lof van boeven niet vermaackt.
’k Heb voorghenomen al den snap en klap te lyden,
En wel te doen die luy die dit mijn doen benyden,
Want hoe haar nijt meer wast, hoe dat ick meerder yver,
(90) En drijf der armen saack daarom niet dan te styver.
’k Ben niet zo schielijck voor een kleyn gerucht vervaart.
Ick ben Melpomene, van in-geboren aart
En lang ghewoente wel gewoonlijck te verdraghen
Des Werelts bitterheyt en allerleye plaghen.
(95) My weyt wat over’t hooft, zoud’ ick my aan ’t gerucht
En tranen stooren, oft aan ’t teerende ghesucht?
Ick waarder qualijck aan! Neen, neen, ick acht geen woorden,
Hoe bitter datse zijn: by Vader, Moeder moorden
Ben ick ghestadich, en wat dat de moorder doet
(100) Beschrijf ick schrickelijck met der vermoorden bloet.
En dat gedaan verwilch ick jonge luy met eeren
Om myne vaarsen droef van buytene te leeren,
Die dan op dit Toneel anders noch anders niet
Het stuck vertoonen alst in’t leven is gheschiet,
[fol. A4r]
(105) Dat ten gevalle van een mensch vijf ses van oordeel,
En als my dat al mist, ist noch der armen voordeel.
ACA. Maar ghy Melpomene (of u den Yver schoon
Al aandrijft tot dat werck zo seer dat smaat noch hoon,
Noch achterklap u daar ten minsten in mach deeren)
(110) Zijt ghy van wtvoert oock en statelijcke kleeren
Ter dezer steed’ gerijft? of komter wat te kort?
MELP. Van kleeren zo vol op datter als niet aan schort,
Maar ’t schort aan wat anders. A. Waar aan? M. Aan goede regel.
ACA. Hoe sal ick dat verstaan? Het volck is dat zo kregel,
(115) Dat ghy ghebruyckt, dat dat op keur noch wetten past?
MEL. Neense; maar ’t wort haar niet genoeg van u belast,
Dat sy wel op de keur en voorgeschreven wetten
Behooren tot beleyt van deze School te letten.
ACA. Weet elck niet van natuur wat dat sich selven let?
MELP. (120) O ja’y! A. Dat’s wel, zo maackt de reden van de Wet,
En ghy ghebruyckt hier geen onredelijcke lieden,
Wat hoef ick die dan toch de wetten te gebieden?
MEL. Dat ick geen anderen op deze uwe plaats
Ghebruyck, als wel beleefd’ en redelijcke maats,
(125) ’k Bekent, ick hebt geseyt, dan seker doe’k het seyde
Meend’ ick den meesten hoop die’r selven wel geleyden
Aan redens leydtsnoer na natuurelijcke keur,
En die zijn wetteloos, de wetten zijn maar veur
d’Onredelijcken hoop, die most ghy daar me tomen,
(130) Of zoo’t niet wesen wou, verbieden haar het komen,
Het in en wtgaan, en de vryheyt van’t Toneel.
ACA. Straffe Melpomene, is dat maar het verscheel?
Klaacht my maar wie dat zijn, men sal haar onderwysen
Met reen, en maken dat ghy ’t selfde volck sult prysen.
(135) Belaat my met die last ick salder in voorsien.
’t Is daar genoch af, nu most hier wat anders schien.
U seven susters zijn in alles te verschoonen,
Niet tegenstaande datse vruchteloos hier woonen
[fol. A4v]
Twee jaren by my in. Maar ghy die u beroemt
(140) U loffelijcke daadt, en u voorstandster noemt
Van ouderloose en gebreckelijcke Weesen,
Hebt ghy oock midlertijt, dat waardich is gepresen,
Voor deze plaats besorcht, dat waart is en bequaam,
Statige suster, om te voeren uwen naam?
(145) Of heeft de plaats van u noch niet met al genoten?
Segt lief, wat offer goets toch over is gheschoten?
MELP. Speelen met hoopen, daar der som van zijn gespeelt,
Van som de rollen aan mijn kinderen verdeelt,
Noch om te leeren, en daar toe hebt ghy doen bouwen,
(150) Dit zo beroemt gesticht, dat ick moet onderhouwen
Met deez’ mijn suster, die de luyden ken vermaken,
Veel meerder noch als ick met soet en boertich kaken,
Ghelijckse twee jaar lang met voordeel heeft gedaan,
Der Wesen dezer steed’ met arremoed’ belaan.
(155) En daer beneffens sy en ick heb doen bereyen
Al wat ons noodich was, als snyders laten neyen
Hoop-werck van kleeren, en van alderley fatsoen,
Van allerleye stof; en wat daer meer van doen
Tot wtvoert is geweest dat hebben wy doen snyen
(160) Beelthouwers wt het hout, de Schilders schilderyen
Gheverght te maken, en ’t alles wel volbrocht
Door haer kunstrijcke hant, wat haer vernuft bedocht.
Met harnas en geweer wy menichten wtdosten
Van krygers op ’t Toneel, dat al op uwe kosten,
(165) ’t Ooch hebbende alleen om deze burgery
Te stichten, en met een den arremen daer by
Te vorderen, en dat alsulcke ware armen
Daar niemant laten kan sich over te erbarmen.
Komt hier mijn schaepkens, komt. dit zijnse dat ghy ’t weet,
(170) Waer aen ghy burgery u alemis besteet.
Medogende Ghemeent laat u den noot erbarmen,
In deze droeve tijdt van alle ware armen:
[fol. B1r]
Maar geeft insonderheyt u overighe deel
De Weeskens, daar voor wy beyv’ren ons Toneel.
(175) De Weeskens zijn’t die van uw’ rijcke giften leven,
Die worden in haar noot daar dapper me gesteven.
Siet dit onnosel goet, ten waar het aenhout hadt,
En goede toesicht van de beste van de stadt,
Die’t wijsselijck en wel zo weten te bestieren,
(180) Dat deze kinderkens in alle goe manieren
Nu werden opgequeeckt, daar anders door ’t versterf
Van hare ouders, men niet anders dan ’t bederf
En quaat en hadden te verwachten, en nu werden
Door uwe mildicheyt (daer in ghy moet volherden)
(185) Deze gestiert te recht, gevoet, gekleedt, gedeckt,
En sulcks geleert daer toe haer sinlijckheyt dan streckt,
En haer bequaamheyt wort geoordeelt wel te passen.
ACA. God geve dat ghy in dien Yver op moet wassen.
Maer segt, Melpomene, ’t goedt dat ghy hebt vergaart
(190) Op myne kosten, is dat noch al wel bewaert?
MELP. Bewaert? seer wel bewaert. A. Maar waar aen sou dat blijcken?
MEL.
Ick sal, belieft het u, ’t u alles laten kijcken.
ACA. En ghy Talia, sout ghy ’t oock wel kennen doen?
TALI.
Jaa ’k waarde Voester-Vrouw’, ghy moet niet eens vermoen
(195) Of ’t is noch gnap en gnut, ick ben te bijster aardich.
’k Loop met de lijmstang, maer ick houw mijn tuychjen vaardich.
Ghelijck als alle daach noch toeneemt mijn gebroet,
Dat wat met Jeurjan loopt, zo tusschen mal en vroet,
Zo moet ick alle daachs oock toesien offer kleeren
(200) Ghenoech zijn om te komen by de luy met eeren.
Mijn sus Melpomene is even staach beswaart
En treurich, ick prijs mijn, ick ben van ander aart.
Sy weet haar reputacy zo perfeckt te houwen,
Se staet zo stemmich als het puyckje vande vrouwen.
(205) Heer moer je bint wel preuts. Ick seg je hebt verstant.
Ey siet haer daer iens staen, trots den stienen Roelant,
[fol. B1v]
Die ’m driemael omme keert als hy de klock hoort bey’ren.
ACA. Wat zijt ghy dartel. T. Ja dat ’s weer an van mal eyeren.
Met ginnegabben, en met gesang, en met gelach,
(210) Koom ick geneuchelijck en vrolijck veur den dach:
Daer sy swaermoedich denckt om saken die daer treffen,
En hoese ’t vast beduymelt sy maackt het noch niet effen.
Ick laet fiolen sorgen, het gaet dan so het gaet.
ACA. Ghy leyt ons van het spoor door u holbolge praet.
(215) ’k Heb dezen dach geschickt daer toe, om te beschouwen
Hoe dat de kleeren en ’tspeel-tuych wort onderhouwen,
Het welck, ghelijck ghy beyde segt, noch alles wel
Bewaart is gnut en gnap, geschickt en op zijn stel.
Laat sien eens ofmer noch wel me sou mogen proncken.
TALI.
(220) Staander oock noch kleeren te Purmerent verdroncken?
O bloet Jerolimo! zo nu daer wat gebreeckt!
MEL.
Talia wat is dit? siet waer ghy swijcht of spreeckt.
De kleeren en al ’t geen dat toekomt deez’ vergaring,
Zijn, als het blijcken sal noch al in goe bewaring.
(225) Ick draag daer sorge voor, en op dat ghy het weet,
Sal ick hier komen doen mijn kind’ren al gekleet.
Talia d’haren oock sy zijn alt’samen vaerdich.
Het tweede toneel.
TALIA. ACADEMI. MVSAE.
Och zo, dat ’s goet, dat ’s goet, dat komt warachtich aardich.
Ey sietme suster treen zo statich as ien stoep.
(230) Heer hoe parmantich. Nou ’t is tijt dat ick oock roep
Mijn babbel-beckjes t’saam. Komt hier, komt hier je boeren,
Jy halfsalige. Jy boeven en hoeren.
Komt hier mijn kyeren, komt hier mitje schort,
Jou mien ick kladdegat, daar Jaep schier wilt om wort.
(235) Nou vat iens hangt an hangt, en volcht me dan na.
[fol. B2r]
Kijck daar dan dat’s je veur, nou lijm-strongt haastje dra.
’t Vlooch ien schellevis deur dat wout,
Doen songen al de veugelen jong en out,
Het ien schellevis vleugelen.
(240) Volgt me na, na, na songen al de veugelen.
Wat duncktje daar of? he! ken ick gien gecken broen?
Mijn soete snottekel het selt hem zo wel doen.
ACA. Talia geeft gehoor, ’k sie alle ding bequaamlijck.
’t Zal uwer beyden een nu wesen voort betaamlijck.
(245) Tot nut der armen, en d’aenschouwers tot onthael,
Te kiesen wt dit volck, u kind’ren altemaal,
Zo veel personen als ghy selver sult begeeren,
Tot wtvoert van een spel, sy zijn toch inde kleeren.
Als Melpomene geboden wert te spreken, blijft dit tusschen de 2 handen wt. ?
TALI.
Dat ick warachtich iens wat boertichs aen den dach
(250) Mocht brengen, ja wel heer wat souwer ien gelach
Oock wesen? Ja wel, ey laat my de beurt verwerven.
ACA. Talia soudt ghy ’t oock naar u gewoont verkerven
Met schemper spreken of met vuylicheyt van mont?
TAL.
Kijck wat ien praat. Ey neen. A. Ghy doet het dick. T. ien stront.
TALI.
(255) Siet hier al ree, ghy kent het vuyl en slordich praten,
Als aengeboren u, een oogenblick niet laten.
Nu, nu ick u berisp, zo doet ghy’t evenwel.
TALI.
Ey lieve laat my toch iens spreken, en ick sel
So schaplijck wesen as ien Amsterdamsche vrijster,
(260) Het volck sel seggen, moer, dat is ien meyt, ick prijster
Datser zo schickelijck ken voegen na den tijt.
ACA. So siet dan toe dat ghy bequamelijcken zijt,
En kiest wt d’uwen dan die door geneuchlijck mallen,
De luyden met der daat en woorden welghevallen.
TALI.
(265) Komt hier Claas Claasz. kloet. En jy, komt hier jy scheuck,
Doet ons nou lachen toch de buyckjens wt de kreuck.
Nou moytjes dan. Wel an, komt hier, ’k heb jou van doen.
Komt hier jou knoeten, kijckt, ey kijckt toch wat fatsoen.
[fol. B2v]
Komt hier jou murrewert. Komt hier jou styve steven.
(270) Komt hier jou larister, ja wel ’tis van zijn leven,
Geloof ick, niet e beurt. hier mannitje mitje baart,
Ey siet, ’tis niet dan buyck, dan bienen, hooft en staart.
Hier! hem sick! hou! ’k mien jou! jou Joncker mitje lippen.
Kijckt deuze jongman iens die draacht ien doeck met slippen.
(275) Wy sellen binnen gaen en laten jou ’t Toneel.
Wel aen dan Vryers, nou, speul wat opje veel.
I.H.
Men mach op jou beloften wel staan, heb ick het daerom e liert?
TALI.
Wel Jan Hen, pruylje? hoe dus onghemaniert?
I.H.
Kijck moer. hoe houtser, ofset te Ceulen had hooren dond’ren.
TALI.
(280) Hoe staat lijf wt en kijckt. I. Lijf wt, he! je soutje verwond’ren.
Dat’s nu al eve veul, ick bin seker e steurt in me gemoet.
TALI.
Binje quaat kijckt tusschen je bienen en wort weer goet.
Wel wat isser in de weech, ist quaa’r ast e weest het?
I.H.
Nou moet ick niet, nou een mensch iens ien sprekende geest het.
(285) As kacx moer ic eet mosselen. Wel hey, ist je altemaal wtet hooft
Datje men over ien vierendiel jaars voorseker hebt belooft,
Dat ick den iersten Augusti ien Oracy soude doen, en nu scheyer uyt.
TALI.
Dat was men al vergeten. Selt wat sluyten? I. Hoort iens hoe ’t sluyt.
TALI.
Waer selt of wesen? I. Van d’onnodige en overlastige eer.
TALI.
(290) Noemje de eer onnodich? wat quelt ons deze meer?
I.H.
Neen ick seker, maer ick sou garen mit dat volck wat deunen,
Die de eer soecken daerse niet en is, en die van overdwaesheyt haer selven niet keunen.
De eer is altijt eerlijck, die ken ick niet laken,
Maer evenwel kenmen van wat goets wel te veul wercx maken,
(295) Alle ding inde maticheyt dat gater zo me heen.
TALI.
Seljet oock te grof maken? I. Neen. T. Je seg het. I. Warachtich neen.
En zo ’k het doe zo meugje me wel van ’t Toneel jagen.
TALI.
Wel aan ick sal ’t voor deze voochdesse vraghen.
Me-vrouw’ mach deze dan met u verlof op heden,
(300) Deez’ lege setel om te spreken eens betreden?
ACA. Ja, maer dat door haer klap geen moeyten werd’ bereyt.
[fol. B3r]
TALI.
Wat moeyten toch wt hem? ’t is maer een sot die ’t seyt.
ACA. Dat ’s waar. Dat hy begin. I.* Jy weet verlof te krygen.
ACA. Maer maeckt ghy ’t wat te veel men sal u weer doen swygen.
I.H.
(305) Moye praet, by provisi bin ick al vast op stoel.
Heer stoel, me dunckt dat ick al rie vanje laat-dunckentheyt voel.
Lijck ick nou niet wel geliert? en al ben ick puursteken mal,
Lijck ick nou niet wel wijs? heer stoel wat vermenghje al?
AEnghesien het een onverdraghelijck ding ware, dat een treffelijck overvlieghendt verstandt, zijn scharpheyt, kloeckheyt, en wackerheyt te kost soude legghen aan saken die gering, slecht, en verworpelijck waren, zo hebbe ic jegenwoordich voor genomen de grootheyt van mijn vernuft te bewysen in ’t handelen van een stoffe, die alle anderen overtreft in rijckdom, aenzien en prachticheyt.
Mijn Heeren. Indient U.E. gelieft my gunstich gehoor te gheven, ick sal U.E. seggen van de Eere, ende u haare aart, wesen, en eygenschap zo klaer als een Veneets glas met witte wijn vertonen.
Ick zie wel aan U.E. postuur de goede ghenegentheyt die ghy hebt om myne welsprekentheyt te hooren donderen, en dat daarom op u alle past het vaers van Virgilius, Arrectisque auribus adstant. Dat is te zegghen, ghy gaapt my de woorden wt mijn mont, of, je vlamter op as een boer op een boekede koeck.
Toch eer ick begin. Indiender iemant is, die een fluym op zijn borst, een katarn in zijn keel, of een qualster in zijn neus heeft, die kockt, racht, hoest, en snuyt eerst alle gaar schoontges wt, op dat de stroom van myne vloeyende reden niet en warde ghebroken, gheschorst, ofte verhindert door de onbeleeftheyt, onbescheydenheyt, en beesticheyt van die onmanierlijcke gheluyden.
En voor eerst. Op dat het aan U.E. ooren niet en ghebreke, zo hebbe ick tegens deesen eersten Augusti voorraadt op gedaan van ettelijcke grootges van dozynen oorlepels, al ghereet om U.E. toe te warpen, te eynde ghy daar U.E. ooren mede moocht reynighen met sulcken yver, vlijt en naarsticheyt, als Ieroen de Kuyser, hoochloffelijcker memori, de Varckes sluys, de ouwe en nieuwe Brug, wanneerse van de Koren-draghers, Schuyte-boeven, en’t klooties volck wel bestruyft waren, plach te zuyveren.
Ende alhoewel het stuck my wel komt te staan op de waarde van drie penning, zo hebbe ick nochtans, de kosten niet ontziende, mijn werck op heden willen voegen na mijn woorden en verstant, om van de Eere te spreken, een heerlijck, eerlijck, groot-dadich stuck an te rechten, te grabbel werpende alle de menichte van oorlepels, niet anders als de oude Romeyntjes, arme bloetjes, haar Missilinaas ondert volck plegen te goyen, ofte gelijck de geweldige Vorsten van
[fol. B3v]
onzen tijt, op haar huldinghe, ghewoon zijn gout en silver te worpen.
Maar holla, Ick bevinde dat aan de oorlepels tantstokers vast zijn ghewrocht. Neen bylo, dat was de meening niet, dat iemandt zijn tanden zoude stokelen, met iets dat van mijnder eerwaardicheyt komt.
Laet sien. Best behoude ick het eene met het andere, want waar toe oock oorlepels, als ick het wel versin, bevinde ick dat het de meeste luyden zo zeer niet in de ooren als daar achter en let, daarom zal ’t goedt zijn dese myne mildicheyt te besteden aan ghesteenten in plaatse van oorlepels.
Indiender jemandt onder U.E. is, die met Sayen, Bayen, ofte andere Leydtsche waren handelt, ende een factoor recommanderen wil, die spreke nu, ’tis tijt, want ick tegens den naaste weecke kommissie meen te geven, om een party steenen van de blawe steen herwarts over te schicken, de welcke ick dese goede gemeent wt goethartige mildicheyt gesint ben by te setten, ten eynde zy haar daar mede achter de ooren laten schrobben en schrapen, zo lang, ofte dat de Key deur, ofte verdreven, ofte tot eenen elendigen staet gebracht zal wesen.
Nu dan, Ad rem. Onlangs doorsoeckende van bladt tot bladt, gelijck mijn manier is, de boecken van deese stadt, zo vonde ick daar een kaart, waar in gekonterfeyt was de boom van het geheele geslacht van me Juffrou de Eer.
Daar stondtse in haar pontificale volle krits, met alle haer afkoomst van aver tot aver, wel tot in het vijf en neghenste lidt, met susters, en broers, neven en nichten, omen en meuyen, elck grooter hans als ander.
Daar mochtmen klaarlijck zien hoe datze geboren was den eersten maant Ader, vande scheppinghe des werelts, regerende de grootmogende Vorst, Koning, en Tyran Nimrod, de welcke zich vernederde om te roffen het houwelijck van Jonckheer hoghemoet, en Juffrou laat duncken, wettighe vader en moeder van Madamoyselle de Eer.
De reden die Nimrod hier toe beweegden, waren, om dat het hem gebrack van duymkruyt in ’t eerste, Voorts oock an staten, ambten, bedieningen quansuys, en heerlijckheden om te verzien, ende te vreden te stellen alle de genen, die in zynen dienst haar bloet gestort, voet, handt, arm, been, neus, ofte oor verloren hadden.
Want als dat volck hem achter aan liep, ende de kop kranck maeckten om wat te hebben, zo liet hy me Juffrou de Eer, haar masque, ofte cachene strijcken, en dat volck een ghesichjen van haar nemen.
Daar wierden de arme sinte Martens duyvels zo me versterct, en vertroost, datse haar lieten wijs maken, dat men voor een kroon van lauwerblaan op ’t hooft, meer boters konde koopen als voor duysent in de beurs. Zulcx dat me Juffrou de Eer, hem een Myne verstreckten van grooter voordeel, als Peru an den Koninck van Spanien, of de tienden penninck an Duc d’Alva dede.
Zonder dat, Nimrod, Ninus, Cirus, Alexander, Iulius Caeser, Augustus, Tammerlan, de grooten Turck en alle de machtige van de werelt waren al lang achter wt ghevaren, om met haar lieder presentie, de statelijcke Companie van myne Heeren de Banckerottiren te vereeren.
Van zulcken kracht, macht, en mogentheyt zijn de lieffelijck lonckjes, vriendelijckheytjes, troetelingetjes, lachjes, en anminicheytjes van me Juffrou voorsz. de Eer.
Deese ist die de konstenaers haar tijt doet versuymen in boukonst, beeldt-
[fol. B4r]
houwery, en schilderkunst, om te komen tot den naam van volmaackt, en ondertusschen qualijck drooch broot verdienen, terwijl een deel brodders, en kladders (die de werelt een praatjen weten te geven, ende te doecken na haar ansicht) genoch winnen om haar selven te mesten als gildt ossen, in voeghe, dat zo men menschen slachten mocht, men zoude haar vleesch teghen neghen stuyvers ’tpont in de Hal ghenoch quijt worden.
Ende en haddet me Juffrou de Eer niet gedaan, wy zouden niet ghequelt worden met de ordonantien, netticheden, zuyverheden, hoochsels, diepsels, zoeticheden, zwieren, en zweyen, in ghebouwen, beelden, en schilderyen, die doch de duysenste mensch niet verstaat.
Zy ist die geleertheyt doet bloeyen, dwingende de eergierge schrijvers veel eerder an de steen, aen ’t graveel, podagra, ycht, etc. te sterven, als de onsterfelijckheyt van haar te verzuymen, die, zoze meenen, met schryven en wryven te eewighen is.
Ja, hare aardicheyt en behendicheyt is zo groot, en zo weetze te leven, datze een deel arme neskebollen zo veel windts int hooft blaast, als in twee van de grootste blasen mach, die Jan Hen van zijn ossen bewaart heeft.
En het dunckt haar een gheweldige deun te wezen, alzulcke luy, in plaats van Poëten, een blickaars op het vlugghe paart van Pegasus gaan ryen, die beter een paartje schijt ghelt onder haar gat dienden.
Ist niet een groote zotticheyt, een wonderlijcke vreucht, een onghehoorde blijtschap, dieze weet te storten int harte van een koterus, die zich zelven kan wijs maken, dat Salomon by hem zijn hooft niet op steken durf wt vreese van een kap? en dat Demosthenes, by hem geleken, maar een hoddebeck, en Cicero een stamerbout is? en dat alsser questie was tusschen hem en Virgilius, wie Pegasus eerst voor zijn poort zoude kussen, dat hem de voortocht toe behoort, en arme bloet, Demosthenes heeft hy noyt ghekent, Cicero noyt verstaan, Virgilius noyt gesproken, zulcks dat hy daar pas zo veel af weet, als twee stomme zegghen dat redelijck is.
Voorwaar ’tzijn onnatuurlijcke dingen de me Juffrou de Eer weet aan te rechten, met doen, spreken, en schryven, boecken int licht te brengen, oorlogen te bestemmen, schanzen te besteken, boecken pampiers te beschryven van forten, bolwercken en borstweeren, gelijck als wyder haast een wt den pars verwachten, daar de Poëten achter bewaart zullen wezen, niet anders als ofze met een borstlap van een boeckede koeck gheharnast waren.
De blixem van myne welsprekentheyt gaat omlegghen op de starckheyt van uwen lof, o wonderlijcke Eer! zulcks dat ick stom worde, ende niet meer weet te zeggen, als dat ghy een ghebreck over u hebt, dat is, dat ghy veel van houwen kost. Vaart wel, leeft lang, blijft ghezont, etc. By my Ian Hen.
Ter ordonantie van de vergaderinge van de genne gabbende Talia.
Ende was onderteeckent, Mijnder liefde. Dats uyt.
ACAD.
Dat maackt ghy noch al heus, maar zijt niet zo vermetel
(310) Dat ghy u onderwindt te spreecken op die zetel
Van dingen van gewicht, maar beeldt u liever in
Dat ghy die niet verstaat, want ’tis doch zo de zin
[fol. B4v]
Nu van de luyden: dus laet ghy die groote saken
Dat volck bepleyten, die ’r om gelt haer werck of maken.
(315) Begint te spelen, want het volck dat sit en wacht.
TALI.
Wel an dan jongeluy maeckt dat het volck wat lacht. ?
MEL.
Indien ghy ’t my gebiedt ick sal wt deze jeucht
Verkiesen sullicke, dat niemant het en heucht
Dat hier te lande oyt gesien zijn diergelijcken
(320) In ’t spelen, alhoewel nieus gierige luy verkijcken
Veel liever aan een Waal, aan Frans, aan Italiaen
Haer gelt, daer vans’ een woort niet vande taal verstaen.
ACA. ’k Vertrout u toe dat ghy’t wel statich wt sout voeren,
Maer of Talia wel haer mont sou kennen snoeren
(325) Twijf’l ick, want ’t is geen eyndt van gingab en ghelach,
En doort veel spreken wast oock voor haer mont geen rach,
Sy ken niet laten van een yeder quaet te spreken.
MELP. Sy spreeckt geen quaet, ey neen! sy betert de gebreken
Met aerdich spotten, en dat’s haer zo grooten eer,
(330) Als my mijn defticheyt, en stichtelijcke leer.
TALI.
Dat help my aen mijn hert, je sout altijt zo praten.
Wat vanden Exter komt ken ’t hippelen niet laten,
Van woorden was me moer, van klaphout was me vaer,
En daerom hang ick oock van woorden an malkaer:
(335) En zo daer yemant dat van my niet wel mach lyen,
Die hoeftme dan mijn tong wel wtme keel te snyen,
Ick laet het anders niet. En die hem anme steurt
Is wel ien groote geck. A. Talia gunt de beurt
U suster dezen dach, ’t sal, dunckt me, beter voegen.
(340) Melpomene schickt dan de luyden te vernoegen
Door u geselchap, met yet stichtelijcks te speelen.
MELP. Al wat ick ken ben ick gesint haer me te deelen.
Ghelieft het u ick zal terstont*
Doen speelen dat leyt haer noch heel vars in de mont.
ACA. (345) ’t Ghelieft my wel. Wel aen, begint om tijt te winnen.
MELP. Zo ruymt ons dan ’t Toneel op dat wy strack beginnen.
EYNDE.
Tekstkritiek:
De abbreviaturen (voor -e[n] of een enkele maal en[de]) zijn in deze uitgave niet aangegeven.
vs. 3 w?ar Boven de letter staat een streepje dat mogelijk als accent- of verlengingsteken bedoeld is, maar verder niet is aangetroffen.
fol. A3r A3 er staat: E3
fol. B3r, vs. 303 I. er staat: L.
fol. B4v, vs. 343 terstont Voor dit woord is een witruimte, waar vermoedelijk een stukje tekst is weggevallen, gezien het metrum.
