Isaacus van Damme - Amphitruo

Isaacus van Damme: M. Accii Plauti Amphitruo. Amsterdam 1617.
Uitgegeven door A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden
Ceneton022300; facsimile bij Ursicula
Herdrukt in Amsterdam, 1635, facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

M. ACCII

PLAUTI

AMPHITRUO.

Overgheset in de Nederduytsche tale

Door

ISAACUS van DAMME.

[Vignet: Typografisch ornament]

TOT LEYDEN,
Voor Bartolomeus Iacobsz. de Fries, Boeck-ver-
cooper over t’groot School, Anno 1617.

[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

Aen den Edelen Heer,

Mijn Heer

IACOB van DIICK;

Ambassadeur ordinaris

Wt den name ende van weghen des Doorluchtich-
sten ende Grootmachtichsten Heer ende Coninck, Heer
GUSTAFF, den II. van dien name, der SWE-
DEN, GOTHEN, WENDEN Coninck
ende erf-Vorst, Groot-Vorst in FIN-
LANDT, Hertoogh tot ES-
THEN ende WEST-
MANLANDT:

Residerende by de Hooghe Mog. Heeren DE STATEN
GENERAEL der vereenichde NEDERLANDEN.

MYN HEER, als ick by uwe E. weynich tijts geleden wesende, uwe E. oordeel hoorde geven van eenighe Comedien van PLAUTUS, ende verstont dat mijn Heer, onder andere, seer vermaeckt was met de aldereerste, te weten AMPHITRUO: soo heb ick te huys comende terstont de pen inde hant ghenomen, om te versoecken of het oock mogelijck soude sijn de selve in onse Nederduytsche tale bequamelijck over te setten; het welcke my, als ick in het werck [fol. A2v] was, heeft een onvolbrengelijke, oft altoos my onvolbrenghelijcke saecke ghedocht, ende derhalven by nae uyt de handen doen leggen, uyt reden dat ick daer in bevondt vele moeylijckheden te sijn, niet alleen in dinghen die out sijn, ende nu ter tijdt niet wel en kunnen verstaen, of ten minsten tot een anders verstant uytgheleyt worden, ghelijck is, behalven meer andere, een plaetse in Prologo, daer hy seyt
Nunc hoc me orare a vobis jussit Iupiter,
Conquisitores, singuli in subsellia
Eant, per totam caveam, spectatoribus.
Ende soo voort: Maer oock in eenige soeticheden, inde spreucken ofte woorden gheleghen, die somwylen in onse tale, hoewel sy nochtans andersins in alles rijck ghenoch is, niet wel en vallen, ofte ghevonden kunnen worden; der welcker vele exempelen zyn: als in de eerste Acte,
Inde quasi e promptaria cella depromar ad flagrum.
Ende corts daer nae,
Adveniens hospitio publicitus accipiar.
Wederom,
Illic homo a me sibi malam rem arcessit jumento suo.
Ende diergelijcke meer, ende te veel om hier te stellen. der welcker allusie ende aerdicheyt, niet wel en is naer te bootsen, ofte in onse tale te vinden. Alle [fol. A3r] dese dinghen, seg ick, deden het my by nae wederom uyt de handen legghen. maer nochtans als ick daer nae weer bedacht, de groote eer ende vriendtschap die my, onverdient, van uwe ED. gheschiet was, soo heeft my dat een prickel ende spoor gheweest, om de begonnen moeyte met een couragieuse neersticheyt ten eynde te brenghen, op dat ick daer door eenichsins mochte betoonen de goetwillicheyt tot het ghene, dat ick nochtans niet volcomelijck en can doen, te weten mijne danckbaerheyt, tot de welcke ick my t’aller tijt soo veel in my is sal beneerstighen. Bidde derhalven mijn Heere, die selve, als een beginsel daer van, in dancke te willen nemen, ende onder sijne vleugelen ende voorstandinge onquetselijcken te bewaren. Onquetselijck, seg ick, uyt oorsaeck dat ick niet en twijfele of daer sullender ghenoech sijn (ghelijck die nummermeer en ontbreecken) die al waert saecke dat het alleen was om haer nijdich hart uyt te storten, mijnen arbeyt sullen beschimpen, ende verachten. Soo versoecke ick dan noch eens dat my uwe ED. niet en weyghere dit selvighe onder sijne gheleerde beschuttinghe te laten rusten: My selven ondertusschen voor U.E. ontschuldighende, indien ick, ghelijck ick wel gheloove, erghens in ghemist hebbe, als sijnde de schult van mijne jonckheyt. Het welcke ick vastelijcken betrouwe, ende in het alderminste niet [fol. A3v]en twijfele. Derhalven wil ick het hier by laten blijven, ende uwe ED. inde ghenadighe bescherminghe des Alderhoochsten, ghelijck ick my selven in uwe E. goede gunste, bevolen hebben. Vaert wel.

Uwe ED. dienstbereyden
vriendt ende dienaer,
ISAACUS van DAMME.

[fol. A4r]

Beminde Leser.

HEt is een bekent, ende ghemeen spreeckwoort, dat hy veel berechts heeft die by den wegh timmert, door dien het yder eens oordeel onderworpen is, ende qualijcken yder een te pas is te maecken. De daghelijcksche ondervindinghe leert ons dit segghen niet dan te waer te sijn. Want wie heeft oyt eenich dinghen onberispt ghesien? Isser wel oyt eenighe saecke soo volmaeckt ghespeurt, die niet en is van de quaetwillighe cleyn gheacht ende ghelastert? Heeft niet den Prins der Grieckscher Poëten Homerus, eenen Zoilum gehadt? ghelijcker oock wel gheenen van haer allen daer van vry is gheweest. Heeft wel oyt yemant sonder benijders gheweest? Ick achte warelijck, datter nauwelijcx, ofte niet eenen en soude connen ghevonden worden, die het selve niet en is onderworpen. Derhalven houde ick gewisselick, datter oock geen en sullen ontbreken, die my sullen oordeelen veer verdoolt te sijn dat ick dit werck begonnen hebbe: Want al wast sake dat sy daer niet berispelijcx in en vonden (’twelck ick gheloof dat sy nochtans wel sullen doen ) soo en twijfele ic niet of sy souden het misprijsen, om dat het poësie is, gelijck sommighe de poësie uyt schijnen te willen roeyen, ’twelc ic daerom segghe ende wete, om dat sy ooc wel berispt hebben, nederduytsche poëmata amorum (daer in sy nochtans aldermeest bestaet) niet aengaende het maecksel vande selve, maer de materie, daer van sy handelen; doch dat gheschiet door haer groot onverstant, want sy betoonen daer mede dat sy niet en weten, wat de studie is, uyt oorsaeck dat soo sy de amores willen verbieden, soo moeten sy oock poesin (de welcke nochtans een deel is van de studie) wechnemen; Maer mochtmen segghen, daer sijn wel andere dinghen te schrijven, ende dat poëtisch, al warent schoon gheen dinghen van liefde, te weten, of eenighe strijden, of cloeker helden leven. behalven de reden dan, dat sy aldermeest in beschrijvingh van liefde of ander dierghelijcke dingen bestaet, ’twelck uyt meest al de oude Schrijvers blijckt, antwoorde ick meer dat een yder niet en is [fol. A4v] bequaem om zware, ende stadighe dinghen te schrijven, ghelijck oock sommige niet bequaem, om haer verstant tot lichte ende amoureuse dinghen te begheven. Maer ick loope hier al een weynigh buyten de schreve ende wijder dan ick voorghenomen hadde, derhalven wil ick daer in niet hooger loopen, maer wederom tot mijn propoost nederdalen, ondertusschen versekerende, dat, sooder anders niet besonders in is, nerghens altoos en is ghegaen, buyten de meeninghe ende intentie van den Autheur, ’t welck of het van andere niet en is gheschiet, ick hier niet en behoeve te vervallen. Ick en wil den Leser langher niet ophouden, maer hem alle gheluck ende welvaert wenschen, Actum desen 6. Mey 1635.

[fol. A5r]

Ter eeren des Poëts.

DErft ghy oock wel mijn hant dees’ stouticheyt uytwysen?
Derft nemen ghy de pen om een Poët te prijsen?
Om prysen een Poët, die sijn Liefd’ heeft verbreyt?
Maer hou; ick mis, sijn Min most sijn van my gheseyt.
(5) Om prijsen een Poët, wiens lof, door Min te schrijven,
(Spijt al die nijdich zyn) sal eeuwichlijck beclijven.
Ja, ja derft vry, gaet voort, en acht niet op’t ghesnap
Van het neuswyse volck, laet varen haer gheclap.
Acht niet, seg ick, acht niet op d’onbekende vrienden,
(10) Die gaerne, soo ick hoor, de Croon alleen verdienden,
De Croon, die haer Diaen souw hanghen om het hooft,
Om dat sy Venus naem nu hebben heel verdooft.
Niet Venus die van my nu onlancx is ghepresen,
Maer die van haer oncuysch, en Hoer wordt aenghewesen.
(15) Doch waer voor dient ghelaeckt het geen ghy niet verstaet?
Want seecker ghy te veer de schreef te buyten gaet,
De Musen worden daer in’t minste niet gheschonden,
Sy staen met haren Heer in cuysche liefd’ ghebonden.
Indien uytsinnich sijn, of droomend’, ofte dol,
(20) Oft oock van Bacchus nat (ghelijck ghy raescopt) vol:
Die hebben dese liefd’ met veerskens hooch verheven,
Een liefd’, daer sonder niet hier op der aerd’ can leven:
Soo moeten met een sap van u begoten zyn
Die ons zyn voorghegaen in Nederduytsch, Griecx, Latyn;
[fol. A5v]
(25) Der welcker minste gaef ick liever nae wil jaghen,
Als u neuswijsicheyt in’t minste te behaghen:
Want vrienden onbekent my dunckt niet dat ghy weet
Wat toeghelaten is te schryven een Poëet.
Nu ghy myn ander ick, acht ghy oock niet haer praten,
(30) Die u Liefd’, Min meyn ick, oft Mins beschryving haten.
Ghy sult noch met u nimph doorvlieghen gans de locht,
Iae over duysent jaer van vele sijn ghesocht.
Laet in ons Nederlant, laet ons sien het out Roomen,
Laet Plautus in ons spraeck door u eens weder coomen,
(35) Toont eens de fraeicheyt, toont eens den soeten val,
Die in ons spraecke, door het spelen wesen sal.
Siet aen alleen dit werck die met verstant kunt lesen,
Die gheen benijders wilt van yemants arbeyt wesen,
Comt eens een jonstich oog op dit cleyn boecxken slaen,
(40) En siet de groote const met een rijp oordeel aen.
Wech wech neuswijsich volc, maer schijn-gheleert, vermeten,
Die willend’ weten al u toont gans niet te weten,
Of soo ghy ’t lesen wilt, hier op wel gade slaet,
Laet het berispen staen in ’t gheen gy niet verstaet.

Wilhelmus van Nivelle.

aLtoos IN LEVE.

[fol. A6r]

Namen der spelende Persoonen.

MERCURIUS.
IUPITER.
AMPHITRUO.
BLEPHARO.

SOSIA.
ALCUMENA.
THESSALA.
BROMIA.

[fol. A6v: blanco]

[fol. B1r]

VOOR-REDE.

Mercurius.

	GHelijck ghylieden wilt, dat ick in alle saecken
	U voordelijck sou sijn, en u gheluckich maecken
	In ’t ghene ghy begint, in ’t ghene ghy hanteert,
	Daer mee ghy u behelpt, daer mee ghy u gheneert
	(5) Oock dat ick alles sou tot u profijt bestueren
	’t Sy buyten uwe stadt, of binnen uwe mueren,
	En dat de tijdinghe van alle dat ghy doet,
	Sou strecken tot ghewin, en meerd’ringh van u goet.
	Want ghy weet altemael, dat my is van de Goden
	(10) De tijdinghe te doen van alle dingh’ gheboden,
	Oock mede dat my is ’t volcomene ghewelt
	Van schaede en profijt in mijnen wil ghestelt.
	Ghelijck ghy-lien dan wilt dat dit soo sou gheschieden
	Soo sult ghy u oock my stil onder ’tspelen bieden;
	(15) Ghy sult sijn redelick, en met oprechticheyt
	Sult ghy hier hooren toe ’t gheen datter wert gheseyt.
	Nu sal ick mijnen naem, en boodschap u voorlegghen,
	Oock wie my herwaerts sendt, en wat ick u moet segghen,
	Ick heet Mercurius, door Iupiters ghebiedt
	(20) Kom’ ick en Bid’ u wat: hoe wilt hy twijfelt niet
	Al waert dat hy Beval, dat ghy het niet soud’ laeten,
	Ghy die hem eert en dient, als goede ondersaten.
	Hy heeft my evenwel, hy heeft my hier doen gaen,
	Om minnelijcken dat met bidden te ontfaen.

[fol. B1v]

	(25) Want selfs hy die my met dees’ boodschap heeft beladen,
	En is niet min als ghy bevreest voor alle quaden,
	Door dien sijn Ouderen sijn menschen beyd’ gheweest.
	Soo acht dan niet voor vreemt, hy is voor quaet bevreest.
	Jae selfs oock ick, die ben van Iupiter ghecomen,
	(30) Door mijne moeders smet, ben onderworpen ’tschromen.
	Daerom com’ ick met vree, en brenghe tot u vree
	Een saecke biddende die licht en goet is mee.
	Want ick kom goedichlijck van goey met goede saecken.
	Want die quaet wil van goey en sal noyt wel gheraecken:
	(35) Maer die quaet wil wil van goey doet daer onwijslijck aen,
	Uyt reden dat de quaey het goede niet verstaen.
	Nu dan let voort op ’t gheen dat ick u voor sal draghen,
	En laet dat ick versoeck, laet het u wel behaghen,
	Wy hebben ’t beyd’ van u, en u ghemeyne staet,
	(40) Wy hebben wel verdient, dat ghy’t niet af en slaet.
	Ick wil de mildicheyt mijns Vaders hier niet stellen,
	Als ick Mars heb’ ghehoort en and’re wel vertellen,
	Wanneer sy seyden ’tgoet dat is van haer gheschiet,
	Dat sy soo als het is, dat en verhael ick niet:
	(45) Want Iupiter heeft noyt van die manier gheweten,
	Dat hy sich by het volck van weldaet sou vermeten.
	Hy weet dat ghy zijt waert dat hy u goet betoon,
	’tGoet dat hy doet hout hy als van u goet een loon
	Nu sal ick eerstelijck mijn bede u verclaeren,
	(50) En daer nae tot den sin van ’t droeve spel voortvaren;
	Het staet u schijnt niet aen, dat ick van droefheyt praet;
	Ick kan licht doen als Godt, dat het ghenuchlijk gaet.
	Wel is dat uwen wil, is dat soo u behaeghen?
	Maer waerom mach ick dat, daer ick het wete, vraghen?
	(55) ’t Sal dan sijn half bedroeft, soo tusschen beyden heen,
	Want altijt van ghenucht, is dunckt my te ghemeen.
	De beed’ is dat ghy u niet schamper sult bewijsen,
	Al docht u schoon somtijts yet waerdich te misprijsen,

[fol. B2r]

	Al docht ghy een misbruyck somtijts daer in te sien;
	(60) ’t Welck ick nochtans niet acht dat sal van ons gheschien:
	Daerom berispt het niet, want ghy sout dapper dwaelen,
	Soo ghy door sulck te doen, socht eere te behaelen.
	Door cloeckheyt ist alleen dat ghy in eeren zijt,
	Door cloeckheyt ist alleen, en niet door haet en nijt.
	(65) ’t Is prijs ghenoech goet doen, en nijdicheyt te haeten,
	’t is prijs ghenoech goet doen, en ander oock doen laten.
	Mijn tweede bede is, dat ghy wanneer ’tis tijt,
	Al ’t saem met voeten clopt, en in de handen smijt.
	Let nu eens op het gheen dat ick u voort sal segghen,
	(70) Want ick sal u den sin van ’t Spel te voren legghen.
	Dees’ stadt sal Theben sijn, Amphitruo woont daer
	De welck’ ghelaten is van Griecksche ouders naer.
	Hy heeft sich tot een vrou Alcmenam corts becomen;
	Die is nu opperste van veel volck aenghenomen:
	(75) Want het Thebaensche volck heeft in een corten tijt
	Ghecreghen met een volck (de Theleboen) strijt.
	Hy liet sijn vrouwe swaer eer dat hy is vertrocken:
	Mijn Vader siende haer, liet door haer schoont sich locken
	(Om dat sy hem seer wel beviel) tot hare min;
	(80) Ghelijck ghy al wel weet hoe dat hy is van sin.
	Hy heeft haer lijf ghebruyckt, en haer oock swaer ghelaten.
	Op dat ghy beter nu dees saeck sout kunnen vaten:
	Hy heeft ghenomen aen Amphitruonis schijn,
	De knechts en meysens oock die meenent hem te sijn.
	(85) En laet het u oock niet soo wonderbaer voorkomen
	Dat ick het wesen heb van Sosia ghenomen,
	Die met Amphitruo naert legher is gegaen,
	’tIs om dat ick daer mee mijn Vader by sou staen.
	Om dat niet ’thuysghesin wie dat ick ben sou vraghen
	(90) Wanneer sy daghelijcx my daer verkeeren saghen:
	Nu, om dat sy my al voor haeren meedslaef sien
	Soo sal dat selvighe van niemanden gheschien.

[fol. B2v]

	Mijn Vader Iupiter die leyt nu vast daer binnen
	Hy heeft haer inden erm daer op dat staen sijn sinnen:
	(95) Hy heeft het altemael, hy heeft het haer vertelt
	Hoe daer ghestreden is, wat is gheschiet te velt.
	Hoe dat den vyant is, hoe dat hy is verdreven:
	Waer voor gheschencken oock hem sijn van haer ghegheven,
	Want Iupiter die heeft behendelijck en stil
	(100) De giften wech ghehaelt, hy doet doch wat hy wil.
	Amphitruo sal hier weer syn van desen daghe
	En Sosia met hem, wiens wesen dat ick draghe.
	Ick sal u nu dan eens gaen segghen ’t onderscheyt
	Dat ick, en Sosia, hy, en mijn Vader heyt.
	(105) Weet dan dat ick het ben die draghe dese pennen,
	Aen eenen gouden bant sult ghy mijn Vader kennen.
	Dees beyde teeckenen die sult ghy sien alleen
	Maer van het huysghesin en salse mercken gheen.
	Maer, siet, daer comt den slaef, met een lanteern’ ghetreden,
	(110) Ick sal hem wech doen gaen met groote bangicheden.
	Daer is hy, luystert toe ’tsal u verdrieten niet
	Dat ghy Mercurium, en Iovem spelen siet.

EERSTE BEDRIIF.

Sosia, Mercurius.

	WIe derft in stouticheyt sich selfs by my ghelijcken?
	Wie is die my niet moet in onvertsaechtheyt wijcken?
	(115) My die soo wel ’t ghebruyck der jongher lieden ken
	En hier soo laet des nachts alleen op strate ben.
	Wat raet sou ick gaen aen soo nu de rackers quamen
	Die my gheboeyt met haer naer de ghevancknis namen?
	Sy souden my daer nae weer halen daer van daen,
	(120) Sy souden my van daer doen nae de pijnbanck gaen:

[fol. B3r]

	Tot onschult souden sy gheen woort my segghen laten,
	Selfs oock mijn meesters woort, sou my niet kunnen baten:
	Iae elck, diet hoorde, sow noch segghen, soo ick meen,
	Dat het my was gheschiet door welverdiende reen.
	(125) Tot wel kom souden sy my nae de slachtbanck draghen,
	Daer sou ick worden dan als een Aenbeelt gheslaghen.
	De onmanierlijckheyt mijns Heers heeft schult daer aen
	Die uyt de have my dus laet des nachts doet gaen.
	Kond’ hy niet hebben my ghesonden by den dage?
	(130) Dat ick was buyten anxt, dat ick te deghen saghe?
	Dat is de reen waerom de swaricheyt, is meer
	En moeyelijcker valt te dienen een groot heer.
	Want daer is nacht en dach altoos wat te beschicken
	Noyt heeft men heel voldaen, staech isser yet te quicken;
	(135) Hy heeft veel wercx te doen, en laet het selver staen,
	Hy mach u alle moeyt dunckt hem met recht doen aen.
	Hem dunckt het is met reen, hy siet gheen arrebeyden,
	Hy denckt niet of ’t is recht, al ist schoon onbescheyden.
	In slavernije dan leyt groote zwaricheyt,
	(140) Het is een swaren last daer veel wercx onder leyt.
M.	’t Was met meer reen dat ick die woorden van my gave
	Die flus vry ben gheweest, ben nu mijns Vaders slave.
	Hy die selfs is een slaef, denckt hy heeft claghens recht:

	Doch evenwel ick ben maer met den mondt een knecht.
S.	(145) My comt daer wel te pas in de ghedachten varen
	Dat ick de Goden moet bedancken voor ’tbewaren,
	Op dat sy moghelijck soo daer wert op ghelet,
	Niet yemant maecken op, die my het hooft verset,
	Uyt oorsaeck dat ick soo haer goede daet verghete,
	(150) En voor bewaringhe haer ghenen danck en wete.
M.	Dat is voorwaer wat vreemts, dien slave doet het gheen
	Dat weynich tijts ghebeurt, dat niet is seer ghemeen.
	Hoort doch dien slaef eens aen, dien slaef is wonder aerdich
	Hy weet wat hen betaemt, en wat dat hy is waerdich.

[fol. B3v]

S.	(155) ’t Geen ick noyt had gemeent, noch eenich mensch ghedacht,
	Is nu nochtans gheschiet, en met gheluck volbracht:
	Te weten dat wy t’huys met voorspoet komen souwen,
	En overwinners zijn en, ’t velt alsoo behouwen
	Van sulck een machtich Volk. verwonnen is de stadt
	(160) Door welcke Theben heeft soo veel verdriets ghehadt,
	Die soo veel van ons Volck ghebracht heeft om het leven,
	Die soo veel boosheyt heeft aen onse stadt bedreven.
	Het is nu al ghedaen, het is nu al ter neer:
	En dat door het beleyt wel meest van mijnen heer.
	(165) Mijn heer heeft by ghebracht, hy heeft van ons’ vyanden
	Behaelt veel roofs, veel eers, veel schats, veel platte landen.
	Verwonnen en ghestoort heeft hyse alghelijck,
	En Creon heeft hy oock versekert in sijn rijck.
	Nu heeft hy naer sijn vrou my heen te gaen gheheten,
	(170) Op dat sy heel sijn saeck en winninghe sou weten,
	Hoe dat hy heeft sijn hulp en cloecke handt gheleent
	In ’t voorderen vant lant, vant rijck, van de ghemeent.
	Nu gae ick by my selfs, ick gae vast overlegghen
	Op wat manier ick haer sal al dees dinghen segghen.
	(175) In dien ick eenichsins wat in de waerheyt mis
	Soo sal ick doen een saeck die my niet vreemt en is.
	Want als sy aldermeest t’saem waren in het vechten
	Dan ginck ick aldermeest tot loopen my toerechten.
	Doch dat ick heb ghehoort sal ick soo segghen aen
	(180) Als of ick oock daer toe het beste had ghedaen.
	Ick wil eens by my selfs de woorden gaen verhalen
	Daer mede dat ick het flus sal by haer vertalen.
	Soo haest wy waren daer ghekomen in het lant
	Heeft flox Amphitruo ghesonden een Ghesant,
	(185) Met twee dry andere de treffelijckste heeren,
	Om vreed’lijck weer den roof, en roovers te begeeren:
	Soo sy tot dat verdrach begeerden te verstaen
	Dat hy sou weer terstont uyt hare palen gaen,

[fol. B4r]

	Dat hy sijn Volck weerom sou nemen naer sijn steden,
	(190) Dat hy sou gaen van daer en laten haer in vreden.
	Maer wilden sy sulck niet, en weygherden hem dat,
	Sou hy met cracht van Volck belegheren haer stadt.
	Als nu sulcx van ons Volck de Theleboen hoorden,
	Soo hebben sy veracht en afgheseyt die woorden:
	(195) Sy meenden dat sy licht haer volckeren en lant
	Voor souden kunnen staen, en weeren af ons hant;
	Daerom dat daer ons volck terstont van daen sou wijcken,
	Of anders souden sy haer macht aen ons doen blijcken.
	Als dit aen mijnen heer was wederom vertelt,
	(200) Heeft hy van stonden aen sijn volck ghebracht te velt:
	De ander van ghelijck die hebben haer soldaten
	Ghewapent wonder schoon, uyt haer stadt komen laten.
	Als sy bey waren uyt met soo een groot ghewelt
	Sijn sy van weersy in slachordeningh ghestelt.
	(205) Elck sette op sijn wijs sijn crijchsvolck in gheleden,
	Daer na zijn d’Oversten te middewech ghetreden;
	Daer spraken sy te saem en quamen daer op uyt
	Dat den verwinner oock sou hebben al den buyt:
	Te weten, stadt en landt, jae selfs oock de verwonnen.
	(210) Dat sijnde soo gheschiet, heeft de Trompet begonnen.
	Van wedersijden is gheschreeuwt, ghebeert, ghewoeyt,
	Jae d’aerde als verschrikt heeft tusschen beyd’ gheloeyt.
	Men porde den soldaet, men dee gheloft de Goden,
	Elck heeft soo veel hy mocht, sijn vyant weer gheboden.
	(215) Men stack, men hieuw, men schoot: jae selver ook de locht
	Scheen dat haer beste dee, scheen dat sy mede vocht,
	Sy gaf een vreemt gheluyt, men sach de pijlen breken,
	Hier vielder eenen neer, daer sachmer eenen steken,
	Daer sachmer eenen slaen, den adem van het volck
	(220) Vlooch t’samen naer de Locht niet anders dan een wolck.
	’t Gheluck is eyndelijck tot ons gheweest gheneghen,
	Wy hebben in het eyndt de overhandt ghekreghen.

[fol. B4v]

	Veel vande vyants’ volck bleef ligghen in het sant
	Ons volck vlooch met ghewelt haer aen van alle kant.
	(225) Nochtans en wouwer gheen sich op de vlucht begheven,
	Gheen was van al die werdt een voetstap wijt ghedreven,
	Als mueren stonden sy, gheen viel van al ter eerdt
	Of hy behiel de plaets daer hy sich had gheweert.
	Soo dat mijn heere sach hiet hy de ruyterijen
	(230) Den vyant vallen aen met haest ter rechter sijen.
	Sy waren flocx ghereet, en hebben cloeckelijck
	Haer met een groot gheroep gheslaghen al ghelijck.
M.	Tot noch toe heb ick hem gheen leughens hooren spreken,
	Ick hebt van voren aen nochtans al aenghekeken.
	(235) En Iupiter met my. S. Als nu den vyant sach
	Dat het ontwijflijck nu sou worden sijnen dach;
	Soo geeft hy zich terstont begheven op het loopen.

	Dat gaf de onse moet; sulcx most hy ’t dier becoopen.
	Want soo hy was ghekeert soo waster al in noot:
	(240) Den Coninck Pterela bleef van mijn heer selfs doot.
	Men heeft van ’smorghens af, tot ’savonts toe ghestreden:
	Den nacht heeft eyndelijck den strijt niet meer gheleden.
	Ick heb dien heelen dag gheproeft nau eenen beet,
	En daerom ist dat ick ’t soo wonder wel noch weet.
	(245) Sy quamen ’sanderdaechs uyt hare stadt met hoopen
	Om haer vergiffenis by onsen Prins gheloopen.
	Sy gaven schreyende haer selfs en al het haer,
	Haer Kercken, kinders, stadt, sy gavent al te gaer.
	Daer nae wird’ aen mijn heer een gouden Cop gheschoncken,
	(250) Daer selvers Ptelera altoos had uytghedroncken.
	Soo sal ick ’t gheven aen, soo sal sijn mijn beleyt.
	Nu wil ick gaen in huys en gheven haer ’tbescheyt.
M.	Siet, siet hy comt naer my, ick sal hem treden teghen,
	Hy sal niet raecken in, k’sal hem staen in sijn weghen,
	(255) Door dien ick heb aen my sijn beelt en sijn ghewach,
	Soo ist van nood’ dat ick met hem een weynich lach.

[fol. C1r]

	Ick wil oock nemen aen sijn doen, en sijn manieren,
	Ick wil de saeck gheheel met loosicheyt bestieren,
	En worden als hy is, doortrapt, schalck, uyt gheschudt,
	(260) Ick sal sijn eyghen woort, my selven maken nut.
	’k Sal met sijn eyghen mes hem selfs den hals afsteken:
	Siet, hy kijckt nae de locht, ’k sal letten op sijn spreken.
S.	Voorwaer ick wed soo ick yet vast gheloof of weet,
	Dat in sijn bed de Nacht noch slaept en droncken leet.
	(265) Men siet de Seven-ster niet eens sich selfs beweghen,
	Men siet de Maen oock niet verhooghen of verleghen.
	Het blijft al op sijn plaets, men ziet den Waghen niet
	Dat hij sijn steed’ verlaet, noch Morghen-Ster, noch yet.
	’t Blijft al ghelijck het stondt, den dach comt niet eens kijcken
	(270) Den nacht wil voor den dach int minst’ soo ’t schijnt niet wijcken.
M.	Voort Nacht, gaet soo al voort, hout u noch al wat stil,
	Ghy doet mijn Vader dienst, het is soo sijnen wil.
S.	Ick heb voorwaer, ick heb noyt langher nacht gheweten,
	Als een noch, daer in ick met roeden wird ghesmeten:
	(275) Noch is my langher dees’, de Son heeft sich ghenoyt
	Denck ick te seer op t’ mael, hy heeft te veel ghepoyt.
M.	Wat seght ghy hangebast, sou u de Son ghelijcken?
	Schelm, ick sal voor dat woort u dapperlijck up strijcken.
	Comt hier maer eens ontrent, ick seg u dat ghewis,
	(280) Ghy sult haest zien waer u gheluck, gheleghen is.
S.	Waer zijn de boelen nu die nood’ alleenich slapen?
	Dit is een nacht voor haer om vreucht te moghen rapen,
M.	Mijn Vader doet seer wel naer dat den desen seyt,
	Die uyt ghenucht en liefd’ by Alcumena leyt.

S.	(285) Ick wil nu gaen naer huys en mijne bootschap brenghen.
	Maer wie mach ginder sijn? ’k vrees hy salt niet ghehenghen,
M.	Gheen mensch sou kunnen sijn soo seer als hy vervaert.
S.	Dien luymt op mijnen rock, ’tis van den dieven aert.
M.	Hy is vol anxst en vrees, ick sal hem fray bedrieghen.
S.	(290) Eylaes dien quant sal my in ’t slaep met vuysten wieghen.

[fol. C1v]

	Door dien mijn heer my heeft soo vroech uyt ’t Bed doen gaen,
	Sal hy, door deernis, my in slaep met vuysten slaen.
	Mijn tanden wateren, hy sal my welcom heeten,
	En nooden my te gast, en gheven vuystloock t’eeten.
	(295) ’t Is heel met my ghedaen, ’t is altemael quaet werck,
	Ey siet hem doch eens aen, hoe cloeck is hy en sterck?
M.	Ick sal stijf spreken uyt, soo dat hy het can hooren,
	Om hem ’t hart door en door met anxsten te doorbooren.
	Sa vuysten ’t is te langh van smijten nu ghebeyt
	(300) Sint dat ghy gisteren, die vier, naeckt slapen leyt.
S.	Ick vrees dat ick ’t ghetal van gistren sal vermeeren,
	En datmen mijnen naem in Vijfde, sal verkeeren.
M.	Alsoo begheer ick het, nu lustich, nu wel aen.
S.	Siet hy maeckt sich ghereet en vaerdich om te slaen.
M.	(305) Hy sal my niet ontgaen, ick sal hem dapper raecken.
S.	Wat mensch? Merc. Die hier ooc comt hy sal mijn vuysten smaecken.
S.	Neen, neen, doet dat doch niet, ick bid u spaert die moeyt.
	Ick heb met eten flus, mijn hongher al ghesnoeyt:
	Ick heb het best ghedaen, my lust soo laet niet t’eten:
	(310) Dien smaek sou beter sijn voor die niet heeft ontbeten.
M.	Dat is een goede vuyst, die vuyst is niet te licht.
S.	’t Is nu ghedaen, hy neemt van sijn vuyst het ghewicht.
M.	Of ick met eenen treck een slaepken hem deed’ rapen?
S.	Dat was my goet, ick heb dry nachten niet gheslapen.
M.	(315) Hoe mach het comen by, dat niet mijn hant en leert
	Soo stijf het backhuys slaen, alst wel mijn hart begheert?
	Ick wil dat ghy mijn vuyst dien ghy sult eerstmael raecken,
	Ick wil dat ghy hem sult een ander wesen maecken.
S.	Dien man soo ’khoor sal my verand’ren ’taenghesicht.
M.	(320) Hy moet sijn tandeloos, daer ick mijn vuyst om licht.
S.	Gheheel ist niet my uyt, soo ick word aenghekeken
	Van hem die yder een de tanden wil uytbreken.
M.	Ick ruyc hier menschen vleesch, tot yemants groote schaed’.
S.	Och vliechter eenen reuck van my die tot hem gaet?

[fol. C2r]

M.	(325) Hy is niet ver van hier, maer was ver van te voren.
S.	Dat is een Toovenaer, hy weet het sonder hooren.
S.	Mijn vuysten jeucken my. S. Sijn sy op my ghemunt
	Soo bid ick dat ghy eerst den muer wat slaghen gunt.
M.	Daer is my eene stem in d’ooren vlieghen comen.
S.	(330) Oh, waerom heb ick haer de vleughelen niet benomen?

	Ick heb een vlugghe stem. M. Stracx com ick op het paert.

S.	Altoos ick hebber gheen, ick bid dat ghy my spaert.
M.	Ick sal met vuysten hem, ’k sal hem te deegh beladen.
S.	Ick ben noch moe van ’t schip, wilt u daerom beraden.
	(335) De walgh die steeckt my noch, leegh can ick qualijck gaen
	Hoe soudt dan sijn soo ick was erghens mee belaen?
M.	Ick weet niet wat voor stem my staech comt inde ooren?
S.	Nu ben ick vry, ick denck hy moet een ander hooren.
	Altoos’k heet Sosia. Merc. Ick weet niet hoe dat gaet.
	(340) Ick weet niet wat voor stem mijn rechter oore slaet.
S.	Ick vreese dat ick sal mijn stemme dier becoopen,
	’k Sal teghen sijne vuyst voor mijns stems slaghen loopen.
M.	Siet daer hy comt tot my. S. Och hoe ben ick vervaert!
	Ick weet niet waer ick ben, of aen wat eynt der aerdt.
	(345) Ah my ellendighen, ick can my niet beweghen:
	De bootschap van mijn heer die blijft nu onderweghen.
	Doch ick sal teghen hem stout spreken ende staen,
	Opdat hy my mach sien voor eenen cloeckaert aen.
M.	Ghy die Vulcanum draecht ghesloten in dien hooren,
	(350) Waerheen? S. Wat vraecht ghy dat die elck verset de ooren?
M.	Zijt ghy een slaef, of vry? S. Al nae mijn harts belief.
M.	Wat seght ghy? S. Dat seg ick. M. ’k breeck u den kop ghy dief.
S.	De waerheyt spaert ghy daer. M. Ick sal terstont wel maecken
	Dat metter waerheyt u mijn vuysten sullen raecken.
S.	(355) Waer voor sou dat sijn goet? M. Segh my flox u begheer;
	En wie ghy zijt. S. Ick ben een slave van mijn heer,
	En gae hier; hebt ghy nu meer seeckerheyt ghecreghen?
M.	Stracx leer ick u, de tongh soo stoutlijck niet beweghen.

[fol. C2v]

S.	Dat kunt ghy niet ghedoen, ick house alst behoort.
M.	(360) Ghy deuchniet gaet ghy noch in’t snateren al voort?
	Wat hebt ghy, segt my flocx, ontrent dit huys verloren?
S.	En ghy wat doet ghy hier? segh my dat van te voren.
M.	Den Coninck Creo heeft ons hier ghestelt ter wacht.
S.	Hy doet wel dar hy soo op ’t huys mijns Heeren acht,
	(365) Terwijl wy buyten zijn: maer wy zijn nu ghecomen,
	Daerom wil ick dat u die moeyte sy benomen.
M.	Ick weet niet wie ghy sijt, ick ken niet ’t huysgesin,
	Ghy sult met vriend’lijckheyt hier niet gheraecken in.
S.	Ick ben hier slaef ten huys. M. Dat zijn al slechte saecken,
	(370) Gaet ghy niet stracx van hier soo sal ick u hooch maecken.
S.	Hoe sout ghy dat doch doen? M. Wilt ghy terstont niet gaen,
	Ick slae u dat ghy hier niet Gaet, maer Vliecht van daen.
S.	Ick ben een vrient ten huys; Merc. Blijft ghy noch langer vragen
	Soo sult ghy crijghen hier gheen vriendelicke slaghen.
S.	(375) Wilt ghy my dan, seght my, verbieden uyt het mijn?
M.	Wat seght ghy, ist u huys? S. Ick segh het soo te sijn.
M.	Seght doch wie is u heer? dat soud ick gaerne weten.

S.	Het is den Oversten, Amphitryo gheheeten,
	En Alcumenae man. Merc. Wat, wat, en hoe heet ghy?
S.	(380) Sy hebben Sosia ghenaemt te Theben my.
M.	O esel comt ghy hier om soo ghelapt te lieghen?
	Comt ghy soo stoutelijck om my hier te bedrieghen?
S.	Met een ghelapten rock com’ ick, niet met bedrogh.
M.	Ghy hanghebast, ghy fiel, ziet daer, daer liecht ghy noch:
	(385) Ghy komt met voeten hier, maer niet met rock ghetreden.
S.	Ghy hebt ghelijck, ’t is zoo, ’t moet van my sijn beleden.
M.	Crijcht voor die leughens slaech. S. Voorwaer, dat wil ick niet.
M.	Wat sult ghy segghen, he? Soo ’t teghen danck gheschiet?
	Ick sal ’t voor seecker doen en niemand daer om vraghen,
	(390) ’k Sal ’t uyt mijn eyghen sin en mijn believen waghen.
S.	Om Godts wil bid ick u. M. Dat is voor dat ghy roemt
	Dat ghy zijt Sosia, die ick zelfs ben, ghenoemt:

[fol. C3r]

S.	’k Ben een bedorven man. M. Dat is noch niet met allen
	Nae datter flus op u noch vuysten sullen vallen.
	Seght my wiens zijt ghy nu? Soc. ick ben in u ghewelt:
	Door slaghen hebt ghy my in uwe macht ghestelt.
	(395) Helpt Borghers al te mael. M. Ghy schelm durft ghy noch crijten?
	Ghy moocht de reen daer van u comste herwaerts wijten.
	Wat hebt ghy hier te doen? Soc. Op datter er waer een mensch
	Dien ghy met vuysten sloeght, en stiet naer uwen wensch.
M.	Wie zijt ghy? S. Sosia, Amphitruonis slave.
M.	(400) Dat woort verdient weerom, dat ick u slaghen gave.
	Ick ben dat, en niet ghy. S. Godt gaf dat het soo waer
	En dat ghy mijne vuyst als ick u wierdt gewaer.
M.	Kict ghy noch? S. Neen; ick swijch. M. Segt my den naem dijns Heeren?
	Ick noem hem anders niet dan soo ghy sult begeeren.
M.	(405) Wat nu, hoe heet ghy nu? Soc. Niet dan soo ghy my naemt.
M.	Hoe comt dat ghy dan stracx met Sosia voor quaemt?
	En van Amphitruo als uwen heer verhaelde?
S.	Ick bid vergheeft my dat, vergheeft my want ick dwaelde,
	Amphitruo meend’ ick te segghen is mijn vrient.
M.	(410) Ick wist dat nevens my gheen Sosia hier dient.
	My dunckt voorwaer ghy zyt van dollichheyt gheslaghen.
S.	Oh! dat ick maer alleen niet had van u te claghen!
M.	Ick ben dien Sosia, ick ben daer van ghy praet.
S.	’k Bid dat ghy sonder slaen een woort my segghen laet.
M.	(415) Laet ons voor weynich tijts te samen sijn in vreden.
S.	Iae, anders swijch ick, mits u vuysten stercker smeden.
M.	Segt al wat dat ghy wilt, en hebt gheen quaet vermoen.
S.	Ick sal het op u woort, en op u waerheyt doen.
M.	Seer wel. S. Maer of weerom verkeerden uwe sinnen?

M.	(420) Soo moet Mercurius noyt Sosiam beminnen.
S.	Hoort dan het gheen ick seg: ick mach nu vrijelijck
	Uytspreken, want ghy hebt tot slaen nu gheen ghelijck.
	Ick ben selfs Sosia, ick ben alsoo gheheeten.
M.	Ick sie wel ghy begint van nieus my weer te kreeten.

[fol. C3v]

S.	(425) Het is ghelijck ick seg. wy hebben t’saem verbont.
M.	Ghy sult weer crijghen slaech soo ghy niet hout u mont.
S.	Ghy kunt doen dat ghy wilt, door dien ghy hebt meer crachten;
	Maer ick sal my nochtans dat niet te segghen wachten.
M.	Ick sal niet laten toe dat ghy mijn name neemt.
S.	(430) Ick sal oock noyt staen toe dat ick het huys ben vreemt,
	Daer is ten onsen huys’ noyt Sosia ghevonden,
	Als ick die uyt de haef hier henen ben ghesonden.
M.	Fijn man ghy zijt niet wijs, ghy raest, ghy zijt heel dol.
S.	Daer ghy my van beticht, daer zijt ghy selfs van vol.
	(435) Wats’ dit? Ben ick niet selfs dien Sosia, dien slave
	Die ben van dese nacht ghecomen uyt de have?
	Sendt my mijn heer niet hier? ben ick niet voor de deur?
	Draech ick niet de Lanteern? staet het my niet wel veur?
	Spreeck ick niet? waeck ick niet? heeft hy my niet gheslaghen?
	(440) Het is alsoo gheschiet: ick voel mijn huyt noch claghen.
	Hoe stae ick hier dan dus my selven en berae?
	Hoe comt dan dat ick niet recht in ons huys en gae?
M.	Wat seght ghy, in ons huys? S. Dat segh ick sonder vreesen.
M.	’tGheen dat ghy hebt gheseyt, segh ick al valsch te wesen,
	(445) Ick ben selfs uyt de haef, ghecomen vanden nacht.
	De stadt van Pterela die staet in onse macht:
	Wy hebbense verheert, het crijcksvolck der vyanden
	Is altemael verstroyt door cloeckheit van ons’ handen.
	Mijn heer Amphitruo heeft Pteleram vermant,
	(450) En hem ghesteken doot met sijne eyghen hant.
S.	Ick twijfel grootelijcx aen my door dit te hooren,
	Hy weet het altemael van achteren tot vooren.
	Maer secht wat dat mijn heer van haer gheschoncken creech?
M.	Den Cop daer Pterela selfs uyt te drincken pleegh.
S.	(455) Hy seyt het, ’t is alsoo, dien Cop is hem ghegheven.
	Maer waer is nu daer nae, waer is den Cop ghebleven?
M.	In een cleyn Cofferken is hy daer nae gheleyt.
	’t Welck met sijn seghel selfs hy toeghesloten heyt.

[fol. C4r]

S.	Seght wat den seghel was? M. het waren de vier paerden
	(460) En waeghen vande Son opclimmend’ vander aerden.
S.	Met reden wint hy my, hy wint my, ick belijt;
	Waer weet hy het van daen? Ick ben mijn name quijt,
	Maer ick moet evenwel hem noch een dinghe vraghen,
	Daer niemant by en was, dat gheene menschen saghen,
	(465) Soo ghy zijt Sosia, soo seght my wat ghy deedt
	Alleenich in de Tent, terwijl ’theyrlegher streedt?

	Soo ghy dat raden kunt, soo sal ick niet meer kijven,
	Maer laten Sosia, u eyghen name blijven.
M.	Daer was een tonne wijns, daer heb ick uytghetapt
	(470) Een volle kan. Soc. Voorwaer hy heeft den wech betrapt.
M.	Soo hy quam uit den stock, en hebse uitghesopen.
S.	Ick denck voorwaer, hy was selfs inde kan gheslopen.
	’t Is altemael gheschiet ghelijck ghy hebt gheseyt?
M.	Win ick dan niet den naem, seght mij, met goet bescheyt.
S.	(475) Secht ghy dat ickt niet ben? M. waerom sou ick ’t niet segghen?
	Ghy hebt dat ghy ’t niet zijt my hooren wederlegghen.
S.	Ick sweer dat ick het ben, ick sweer by Iovis hooft.
M.	’k Sweer by Mercurium dat hy u niet ghelooft.
	Want hy betrout my meer door mijne slechte woorden.
	(480) Dan of hy veel ghebeers en swerens van u hoorden.
S.	Soo ghy dan niet begheert dat ick ben Sosia;
	Soo seght my hoe sal ick dan sijn ghenoemt hier na?
M.	Ick laet u Sosia, als ik het moey ben, wesen,
	Maer soo ghy nu niet wijckt, soo moocht ghy my wel vresen.
S.	(485) Tis seecker mijn ghedaent, mijn wesen, al het mijn,
	Hy is my soo ghelijck als ick my selfs mach sijn.
	Hy is ghelijck van hoet, van cleeren, ooghen, handen,
	Van haeyr, van neus, van mont, van lippen, voeten, tanden,
	Van beenen, kaken, kin, van hooft, van baert, van hals,
	(490) Wat sal ick segghen meer? hy is ghelijck in als
	Soo sijnen rugh als mijn met roeyen is beschreven
	Soo zouwer gheen ghelijck ghelijcker kunnen leven.

[fol. C4v]

	Maer als ick het nochtans bedenck in mijnen gheest
	Ick ben den selven mensch die ick eerst ben gheweest:
	(495) Ick heb verstant, gevoel, ik ken het huys mijns heeren.
	Ick wil gaen cloppen aen al wil hy my schoon weeren.
M.	Wel hoe wat wilt ghy doen, seght my waer ghy wilt heen?
S.	Nae mijnes heeren huys daer wil henen treen.
M.	Al waert ghy op ’t ghespan van Iupiter gheclommen,
	(500) Soo sout ghy nu nochtans mijn vuysten niet ontcommen.
S.	Wel mach ick niet mijn vrou mach ick niet segghen aen
	De bootschap die my is van mijnen heer ghedaen?
M.	Ick laet het gaerne toe wilt ghy de uwe spreken,
	Maer soo ghy my meer tercht, ’ksal u de lendens breken.
S.	(505) Ick wil veel liever gaen. wat Duyvel mach het sijn?
	Wat iset dat my heeft ontrooft van eersten schijn?
	Waer heb ik dus verkeert, waer ben ik dus herboren,
	Waer heb ick mijn ghedaent, waer heb ickse verloren?
	Ben ick ghebleven daer dat ick het niet en weet?
	(510) Wat sal ick segghen dan, wat isser voor bescheet?
	Hy heeft heel mijn ghedaent: wat mach het doch bedieden?
	Noyt sal my naer mijn doot yet dierghelijcx gheschieden.

	Ick wil van stonden aen gaen naer de have weer,
	En watter is gheschiet vertellen aen mijn heer.
	(515) Ten sy dat ick hem oock sal mogh’lijck sijn ontleken,
	Godt gheef dat hem ’t ghesicht als desen mach ontbreken.
	Godt gheef dat het ghebeur, Godt gheef dat het soo sy,
	Op dat ick mach alsoo uyt Slave, worden Vry.

Mercurius.

	DIe saeck is my van daech heel naer den sin ghegheven,
	(520) Ik heb veel swaricheyt van dese deur verdreven,
	Op dat mijn Vader mach doen dat hy wil in rust,
	Op hy haer omhels’ en kus naer sijnen lust.

[fol. D1r]

	Den desen sal terstont gaen aen sijn heere claghen,
	Dat hy van Sosia is van syn huys gheslaghen:
	(525) Amphitruo sijn heer sal meenen dat hy liecht,
	En niet is ’thuys geweest, maer dat hy hem bedriecht.
	Ick sal ’theel huysghesin met sotticheyt opvullen,
	Soo dat sy selfs niet van haer selfs weten sullen:
	Tot dat mijn Vader sal gheheelijck sijn versaet,
	(530) Tot dat hem sijnen lust gheheelijck flusch verlaet.
	Dan sullen sy eerst al, dan sullen sy eerst mercken
	Dat datter is gheschiet, en mijnes Vaders wercken.
	Amphitruo sal haer oncuyscheyt tijghen aen,
	Maer Iupiter sal hem tot vreed’ weer doen verstaen.
	(535) Voorts Alcumena sal, dat moet ick niet verzwijghen;
	Sy sal van desen dach twee kinders tseffens crijghen.
	’t Een sal Amphitruoos, het ander Iovis sijn,
	Sy salse alle bey ’tsaem baren sonder pijn.
	’tEen is thien maenden oudt, het andere maer seven,
	(540) Den grootsten Vader gaf het joncxste kint het leven,
	Den minsten ’toutste kint; dat is u nu bekent.
	Maer op dat nu de vrouw haer eer niet sy gheschent,
	Soo sal hy eyndelijck sich selven openbaren,
	Hy sal, ghelijck ik segh, sich eyndelijck verclaren,
	(545) Door dien het niet behoort, dat eenen Godt toelaet
	Dat sijn mispeuteren een sterflijck mensche schaedt.
	Ick wil nu wesen stil, en zwijghen van die saecken,
	Want my dunckt dat ick hoor de deure ginder craecken.
	Den onwaerachtighen Amphitruo comt veur,
	(550) Met syn gheleende vrouw, comt hy gins uyt de deur.

Jupiter, Alcumena, Mercurius.
	ALcmena, ick gae heen, wilt sorgh voor alles draghen:
	Maer spaert u selven wat, ghy zijt nae by u daghen.

[fol. D1v]

	Ick moet stracx gaen van hier, maer ’tghene dat ghy baert
	Ick bid u dat ghy het wel koestert en bewaert.
A.	(555) Waer toe, mijn man, waer toe, soo haest van hier gheweken?
I.	Niet om dat my de walg van ’thuys zou moghen steken;
	Maer, als een Oversten, niet by het Legher blijft
	Soo weet ghy datmen ’t quaet veel eer als ’tgoet bedrijft.
M.	Hoort doch wat dat hy seyt, dat is eerst een bedriegher,
	(560) Al is het schoon mijn Vaer, hy is nochtans een liegher.
A.	Ick sie het wel hoe seer ghy my hebt besint,
I.	Ick sweer u, dat mijn hart niet boven u bemint.
M.	Ick wed soo Iuno quam u overspel te weten,
	Dat ghy wel wenschen sout Amphitruo te heten.
A.	(565) Ick sou veel liever sulcx bevinden metter daet,
	Dan dat het woort alleen u uyt den monde gaet.
	Eer ’tbedde is verwermt gaet ghy weer van my wijcken,
	Ghy comt des nachts, en eer de morghen sich laet kijcken,
	Gaet ghy weerom van hier: hoe staet u doch dat aen?
M.	(570) Ick wil mijn Vader eens een weynich vleyen gaen.
	Voorwaer ik loove niet dat eenich mensch op aerden
	Soo seer sijn vrouw bemint, als hy, en hout in waerden
I.	Is dat niet weer het oud? ghy schelm, gaet ghy niet deur?
	Wat gaet u dat doch aen, wat hebt ghy daer mee veur?
	(575) Waerom swijcht ghy niet stil? stracx gheef ick u wat slaghen.
A.	Ey neen. I. Sou ick van hem dat snateren verdraghen?
M.	Niet wel en is gheluckt mijn eerste vleyery.
I.	Maer wat ghy secht, mijn vrouw; weest doch niet gram op my.
	Ick hebbe heymelyck uyt ’tLegher my verlooren,
	(580) Op dat ghy eerst uyt my de saeck gheheel mocht hooren;
	Dat soude altemael, het sou niet sijn gheschiet
	Droech ick tot u, mijn vrouw, soo grooten liefde niet.
M.	Doet hy niet dat ick seg? hoort hem den honich strijcken
I.	Op datment dan niet merck, moet ick daar heen weer wijcken.

[fol. D2r]

	(585) Op datmen niet van my tot achterdeel vertel,
	Dat ick ’tghemeene best naer mijne vrouwe stel?
A.	Ghy maeckt my weenende door u soo vroech afscheyen/
I.	Ey swijcht, ic com haest weer, wilt daerom doch niet schreyen.
A.	Dat Haest, sal wesen Lang. I. ’tis teghen mijn begeer.
A.	(590) Dat blijckt, want desen dach comt ghy, en keert oock weer.
I.	Waerom hout ghy my vast? ’t is hoochtijt om te scheyden,
	’kMoet gaen eer dat den dach sijn paerden voort comt leyden.
	Nu dan neemt daer den Cop, die voor manhaftigheyt,

	My van den vyant is ter eeren toegheleyt.
A.	(595) Ick wist niet waer soo lang u ouw manieren bleven?
	Dat’s even een gheschenck als daer’t van wort ghegheven.
M.	Neen seecker acht de gift soo cleyn oft weynich niet,
	Sy is wel waerdich haer aen welcke sy gheschiet.
I.	Swijght schelm of ick sal stracx lam slaen al uwe leden.
A.	(600) Weest doch om my op hem niet qualijcken te vreden.
I.	Ick laet het om u wil. M. Hoe straf is hy, en wreet
	Van liefd? I. Wilt ghy noch yet? A. Dat ghy my niet vergheet:
	Dat ghy in’t afsijn my staech liefde toe sult draghen.
M.	Mijn Heer ’tis tijt om gaen. siet het begint te daghen:
I.	(605) Ick volghe, gaet ghy voor. wat is meer u begheert’?
A.	Dat ghy niet lang en blijft, maer haestich wederkeert.
I.	Seer wel het sal gheschien, laet niet u hert vercleynen,
	Ick sal hier eer sijn weer dan ghy het wel sout meynen.
	Nu nacht ick laet u gaen, wijckt nu vry voor den dach,
	(610) Dat hy met held’richeyt de menschen lichten mach.
	En soo veel als ghy hebt in langh ghegaen te voren,
	Dat soo veel wederom word’ van den dach verloren,
	En dat sy weder in ghelijcke lenghde staen.
	Ick sal Mercurium gaen volghen achter aen.

[fol. D2v]

TVVEEDE BEDRIIF.

Amphitruo, Sosia.

	(615) COm flocx dicht achter my. Soc. Ick ben u aen de hielen.
A.	Ick achte u te sijn den meesten aller fielen.
S.	Wel doch, wel waerom dat? A. om dat ghy my segt an
	Dat noyt ghebeurt en is, noch oock ghebeuren can.
S.	Siet doch daer gaet ghy weer op uwe ouwe spooren,
	(620) Dat ghy noyt van u volck en wilt de waerheyt hooren.
A.	Wat? schelm, hoe can dat sijn? ick sal wel eens terstont
	Die valsche vuyle tongh u snijden uyt den mont.
S.	Seer wel, ick ben u slaef, doet al nae u begheeren,
	Ghy sult nochtans van dat te segghen my niet weeren.
A.	(625) Ghy stouten hanghebast, derft ghy op desen tijdt
	U segghen t’huys te sijn, daer ghy by my hier zijt?

S.	Ick seg u waer nochtans. A. De Duyvel moet u halen.
	Ick sal u met een stock den kop aen stucken malen.
S.	Dat kunt ghy al wel doen, want ick ben uwen knecht.
A.	(630) Begheckt ghy my scharluyn? dat ghy die* dinghen secht
	Die noyt en sijn gheschiet, daer noyt is van ghelesen,
	Dat een den selven mensch sou op twee plaetsen wesen?
S.	Voorwaer ’t is als ick segh. A. Dat u Godt schenden moet.
S.	Waer mee heb ick verdient dat ghy dien wensch my doet?
A.	(635) Ghy schelm spot ghy met my, en derft my dat noch vraghen?
S.	Soo dat was waer, met recht sou ick het dan verdraghen.
	Ick seg soo ’t is ghebeurt, en ik en lieghe niet.
A.	Dien fiel moet droncken sijn. S. Oh oft dat was gheschiet!
A.	Ghy wenscht dat is: S. Ick? A. Iae. wie heeft u wijn geschoncken?
S.	(640) Ick heb ter gheener plaets, en niet een drup ghedroncken.
A.	Wat mach dien man doch sijn? S. ’tIs nu thienmael gheseyt
	Dat ick nu ben te huys; (Is dat niet goet bescheyt?)
	En oock te saem by u. wel hoe? hebt ghy gheen ooren?
	Is dat niet stijf ghenoech ghesproken om te hooren?

[fol. D3r]

A.	(645) Packt u van my. S. Waerom? A. Gaet deur van my terstont,
	De Pest quelt u. S. Ick ben nochtans cloeck en ghesont:
	Ick ben welvarende aen alle mijne leden.
A.	Ick sal ghy galghen-aes, ick sal u maecken heden,
	Soo ick mach comen t’huys, dat ghy soo wel niet vaert,
	(650) Maer gantsch ellendich sijn, ghelijck ghy oock sijt waert.
	Volcht my nae soo ghy wilt, en gaet voort in het ghecken,
	Ick sal u ’tlijf van daech heel uyt malcand’ren recken,
	Voor dat ghy mijn ghebodt soo stoutelijck veracht,
	En als het al om comt, noch met u Heere lacht.
S.	(655) Gheen quaet can van sijn heer een goet slaef meer beweghen,
	Dan als hem waerheyt wordt voor leughens overteghen;
A.	Hoe Duyvel kan het sijn (met reen sulcx wederleght)
	Dat ghy hier sijt en t’huys? dat wil ick dat ghy segt.
S.	Voorwaer ick ben by u, en ginder beyde t’samen,
	(660) Hoe dat het toe mach gaen en kan ick selfs niet ramen.
	Soudt u dan niet sijn vreemt? A. hoe sal ick dat verstaen.
S.	In wonder gaat het my, niet minder als u aen.
	Ick wou, soo helpen my de Goden van daer boven
	’k Wou my, dien Sosia, in ’t eerste niet gheloven,
	(665) Eer ick, hy Sosia, my selfs dat heeft bediet.
	Hy heeft my al vertelt wat is te velt gheschiet:
	Oock heeft hy my den naem en de ghedaent ontnomen,
	Gheen melck en kan in verf t’saem overeen soo comen,
	Als ick dien Sosia my selfs in als gheleeck:
	(670) Want als ick flus int gaen wat voor my henen keeck,
	Als ghy my had te huys naer uwe vrouw ghesonden,

	Soo heb ick daer my self eer icker quam ghevonden.
A.	Wat Duyvels-cop, is dit, zijt ghy quijt u verstant?
S.	Ghy siet wel wat ick ben, ick stae u voor de hant.
A.	(675) Ick denck een quade hant heeft hem wat quaets ghegheven.
S.	Dats waer, ick ben bynae van vuysten doot ghebleven.
A.	Wie heeft ghegheven u sijn vuysten op de koon?
S.	Ick selfs, my selfs, die nu te huys tot onsent woon.

[fol. D3v]

A.	Seght niet dan, dat ick vraegh, of ’thooft sal ick u breken,
	(680) Wie is dien Sosia, van welcken wy hier spreken?
S.	U slaef. A. aen u heb ick ghenoech: en buyten dat,
	Ick heb noyt slaef als u van sulcken naem ghehadt.
S.	Ghy sulter sien noch een als ghy u huys comt nader:
	Die oock ghelijck ick heeft Davum tot een vader:
	(685) Hy is al eveneens als ick ben om en om
	Van wesen sijn wy een, en oock van ouderdom.
	Verdubbelt ben ick u. A. Dat sijn te vreemde saecken
	Hebt ghy mijn vrouw ghesien? S. ick kon niet in gheraecken.
A.	Wat wasser in den wech? wie hevet u belet?
S.	(690) Dien Sosia die my met vuysten heeft verplet.
A.	Wie is dien Sosia die u soo heeft gheslaghen?
S.	Ick ben het selfs, segh ick. hoe langh sult ghy noch vraghen?
A.	Maer seght of ghy het niet ghedroomt hebt onder weegh?
S.	Neen, ick verseecker u ’k was wacker doe ick’t creegh.
	(695) ’kHeb wacker hem ghesien, ’kheb wacker hem ghesproken,
	Hy heeft den besten hals my wacker schier ghebroken.
A.	Wie? S. Sosia, seg ick, verstaet ghy niet mijn woort?
A.	Wie heefter immermeer meer beuseling ghehoort?
	Wie sou tot dat verstant sijn sinnen kunnen wennen?
S.	(700) Ghy sult eer langhe nu dien Sosiam wel kennen.
A.	Ick moet dat eens besien. comt laet ons binnen gaen.
	Maer sorgt wel dat het goet word uyt het schip ghedaen.
S.	Wel meent ghy dat ick niet soo veel en soude weten?
	Ick sal het al wel doen, het is my niet vergheten.
	(705) Ick heb niet u ghebodt ghedronken uyt als wijn.
A.	Godt gheef dat ghy flus seyt dat het al leughens sijn.

Alcumena, Amphitruo, Sosia,
Thessala.

	ISt niet een kleyne vreucht die hier is in het leven,
	In’t aensien van ’tverdriet dat daer wordt op ghegheven?

[fol. D4r]

	’tGaet seker soo, het heeft de Goden soo behaecht,
	(710) Dat moeyt en droevicheyt, de vreucht altoos naejaecht.
	Wanneer u eenich goet somtijts comt te ghebeuren,
	Soo isser grooter quaet altoos voor uwe deuren.
	Want ick bevind’ dat selfs aen my nu te gheschien,

	Die tot een weynigh vreucht mijn man heb moghen zien,
	(715) En dat maer eenen nacht: Eer ’t licht ons is verschenen
	Is hy weerom van my ghegaen naer ’t legher henen.
	Door dien hy is van hier dien ick voor al bemin.
	Soo dunckt my dat ick nu hier gantsch alleenich bin.
	Ick heb meer swaricheyt door sijn vertreck ghecreghen,
	(720) Als in sijn wedercomst was vrolijckheyt gheleghen.
	Maer dat is ’tgheen dat my weer wat vertroostingh gheeft,
	Dat sijnen vyant hy met eer verwonnen heeft.
	Laet hem noch vrijelijck van huys een weynich blijven,
	Als maer weercomende sijn eere mach beclijven:
	(725) Ick lijde sijn vertreck met een cloeckmoedicheyt,
	Als hy alleen den naem van overwinner heyt.
	Deucht is den besten loon, de deucht die gaet voor allen:
	’t Sou altemael vergaen, om veer soudt alle vallen
	Soo daer gheen deucht en waer, de deucht voert in haer hant,
	(730) De Ouders, kinders, goet, ’tvry leven, ’t Vaderlant:
	De deucht begrijpt het al, wat cander meerder wesen?
	Hy heeft al wat hy wenscht, die wordt van deucht ghepresen.
A.	Mijn vrouw sal sijn verblijt; voorwaer ick twijfel niet
	Of sy sal sijn verheucht, als sy haer man weer siet:
	(735) Ghelijck ick mede doe; en meest als sy sal hooren
	Dat door my, teghen hoop, den vyant heeft verlooren.
S.	Wat dunckt u doch, mijn heer, wat dunckt u doch van my,
	Sal niet mijn vrijster oock sijn van mijn comste blij?
AL.	Siet daer mijn Man, AM. volcht ghy. AL. wel wat mach sijn de reden
	(740) Dat hy, die flus had haest, alreet comt weer getreden?
	Of wil hy moghelijck versoecken mijn ghemoet?
	Ick ben voorwaer verblijt dat hy sijn comst soo spoet.

[fol. D4v]

S.	Mijn heer ’tsal beter sijn dat wy naar ’tschip weer keeren.
AM.	Hoe soo? S. want niemant sal ter maeltijt ons begeeren.
AM.	(745) Hoe comt u dat doch voor? S. wy comen al te laet.
AM.	Waerom? S. Om dat u vrouw voor deur versadicht staet.
AM.	Ick heb eer ick vertrock mijn vrouwe swaer ghelaten.
S.	Ah my! hey my! AM. waerom begint ghy dus te praten?
S.	Ter rechter tijdt dunckt my com ick weer by u vrouw,
	(750) Te huys, om dat ick haer ’thantwater gheven souw.
AM.	Hebt ghy maer goeden moet. S. maer wilt ghy eens wat hooren?
	De Duyvel hale my, Ick segt u van te vooren,
	In dien ick niet dien put den adem heel end’ al
	Soo ick den eemer crijgh, en ’tleven nemen sal.
AM.	(755) Een ander sal dat doen, en wilt daer voor niet vreesen.
	Comt volght my nae. AL. my dunckt het sal behoorlick weesen
	Dat ick hem teghen tree. AM. Mijn vrouwe weest ghegroet
	Die ick alleenich wensch en draech in mijn ghemoet:

	De beste diemen sou in Theben kunnen weten:
	(760) Die oock de Burghers al met reden deuchdlijck heeten.
	Hebt ghy mijn lief altoos, hebt ghy gheweest ghesont?
S.	Hy wort niet meer ghegroet dunckt my dan als een hont.
AM.	Dat ick u swangher sie, dat ick u, soo sie draghen
	Dat is my seeckerlijck ’tis my een goet behaghen.
AL.	(765) Waerom mach dat ghegroet soo spottelijck geschien,
	Als oft ghy my niet hadt te voren noch ghesien?
	Ghy groet my eveneens als oft was langh gheleden,
	En of ghy nu noch eerst quaemt uyt het schip ghetreden:
AM.	Ick heb niet dan van daech mijn voet hier heen ghewent.
AL.	(770) Waer voor ist goet mijn man dat ghy dat doch ontkent?
AM.	Om dat ick heb altoos de waerheyt spreken leeren
AL.	t’Is onbehoorelijck sich willens af te keeren
	Van ’t goede datmen weet. Of ondersoeckt ghy my,
	Hoe-danich dat mijn hart, hoe dat het is tot dy?
	(775) Hoe comt ghy weer soo haest? waerom hebt ghy ghelaten,
	Om ’tweer of vogel-vlucht te gaen naer u soldaten,

[fol. E1r]

	Ghelijck ghy fluskens seyt? AM. Wanneer is dat ghedaen?
AL.	Gy quelt my sie ick wel; al langh, van stonden aen.
AM.	Van stonden aen en lang: wat sijn doch dat voor woorden
AL.	(780) Ick schers, ghelijck ghy doet, die sulcx doen die sulcx hoorden.
	Ghy segt, ghy comt nu eerst, en sijt doch flus ghegaen.
AM.	Hoort doch die mallichheyt, hoort doch haer spreken aen.
S.	Voorwaer sy moet te vroech sijn uyt den slaep ghecomen;
	Laet haer weer slapen gaen. AM. my dunct dat sy moet droomen.
AL.	(785) Voorwaer ick droome niet, maer spreeck u wacker aen,
	En heb u voor den dach bey ’tsaem by my sien staen.
AM.	In wat plaets? AL. Hier in huys. AM. Dat is voorwaer gelogen.
S.	Wie weet of’t schip ons hier niet slapend’ heeft ghedrogen?
AM.	Wel staet ghy het oock toe? S. Ia wel mijn heer wat raet
	(790) En weet ghy niet soo ghy een dollen teghen staet
	Dat dan de dollicheyt dat sy noch sal vermeeren?
	Maer soo ghy hem verdraecht, soo sal sy van hem keeren.
AM.	Ick sweer ick sal op haer uyt storten mijnen moet
	Die my ’thuyscomende die my niet heeft ghegroet
S.	(795) Soo ghy dat doet ghy sult den Wolf sijn slaep verstooren.
AM.	Swijcht ghy. ic moet van haer, noch een woort moet ic hooren
AL.	Vraecht al wat ghy begeert. AM. geeft my hier op bescheyt
	En secht of hoovaerdy u quelt, of sotticheyt.
AL.	Maer man hoe mooght ghy my doch sulcke dinghen vraghen?
AM.	(800) Om dat ghy eertijts my pleecht eere toe te draghen
	En groeten alst behoort, en van de goey gheschiet:

	Maar comende te huys speur ick dat in u niet.
AL.	Voorwaer ’kheb gisteren u wellecom gheheeten;
	Oock hoet met u altoos gheweest was willen weten
	(805) Ick hebbe u ghekust, ghenomen by der hant.
S.	Hebt ghy mijn heer ghegroet? AL. En u oock mede quant.
S.	Mijn heer och wat sal hier, wat sal u wedervaren
	Ick hoopte dat u vrouw een kint u soude baren
	Maer s’is niet swaer van kint. AM. Wat dan? S. van dollicheyt.
AL.	(810) Ghy schelm ghy sult voor ’tgheen dat ghy hebt gheseyt,

[fol. E1v]

	Soo u wort schult betaelt te deghen crijghen slaghen,
	Ghy sult verdienden loon voor sulcken werck wech draghen:
	Want ick ben soo ick plach, en in den selven staet
	En bid dat Iuno my ghesondlijck baren laet.
AM.	(815) Segt ghy dat ik by u ben gisteren ghecomen?
AL.	Ick segh het u noch eens. AM. Iae moghelijck in ’t droomen.
AL.	Neen wacker. AM. ah, ah my! S. Wat hebt ghy voor gebreck?
	Wat let u? AM. oh mijn vrouw, voorwaer mijn vrouw is gheck.
S.	Voor waer de dollicheyt, dunckt my, moet in haar woelen.
AM.	(820) Segt doch wanneer hebt ghy dat eerst begost te voelen
AL.	Ick ben wijs ende ghesont. AM. wel waerom seght ghy dan
	Dat ick hier gist’ren was, die eerst te nacht quam an?
	Ick heb gins inde haef den heelen nacht gheseten,
	Ick heb gins inde haef ghedroncken en ghegheten.
	(825) Niet eenen voet heb ick hier in het huys ghestelt
	Sint dat ick met mijn volck ghetrocken ben te velt
	En van den vyant heb de overhant ghecreghen.
AL.	Voorwaer ghy hebt by my ghegheten en gheleghen
AM.	Hoe sal ik dat verstaen? segt my, wat segt ghy daer?
AL.	(830) Het ghene dat ick seg dat is alles waer.
AM.	Dees' saecke niet altoos, ’k wil niet van and’re spreken.
AL.	Int kricken van den dach sijt ghy van hier gheweken
	Weer naer u crijghsvolc toe. AM. hoe mach doch dat toe gaen
S.	Sy seyt wel, soo haer heucht, sy gaet een droom verslaen.
	(835) Maer weet ghy niet dat ghy had moeten stracx begeeren
	Dat Iupiter in’t goet die droomen wilde keeren,
	En offerande doen van Wieroock oft soo iet?
AL.	Wee u. S. of ghy het deedt raeckt my int minste niet.
AL.	Hoort doch wat ick van hem, jae onghestraft verdraghe?
AM.	(840) Swijcht ghy. hebt ghy my sien wech gaen van desen daghe?
AL.	Wie heeft my dan gheseyt, wat is geschiet te velt?
AM.	Weet ghy dat oock? AL. wel jae. ghy hebt het my vertelt.
	Hoe ghy die groote stadt, met cracht hebt inghenomen.
	Hoe Pterela selfs is door u hant omghecomen.

[fol. E2r]

AM.	(845) Heb ick aen u van daegh daer van vermaent een woort?
AL.	Iae ghy. selfs Sosia die heeft het oock ghehoort.
AM.	Heb ick van daech een woort daervan haer voorghedraghen?
S.	Waer souw dat sijn gheschiet? AM. Dat most ghy dese vragen.
S.	Dat my ghedenckt altoos ghy hebt het niet ghedaen.
AL.	(850) ’t Sou wonder sijn dat hy u teghen soude staen.
AM.	Siet herwaerts Sosia. S. wat is nu u begeeren?
AM.	Dat ghy niet vleyen, maer de waerheyt sult beweeren.
	Hebt ghy van daegh uyt my ghehoort ’tgeen dat sy seyt?
S.	Mijn heer, ick bid u doch, quelt u oock dollicheyt
	(855) Dat ghy my vraghen comt een sulcke slechte rede?
	’tIs ’teerste dat ick nu haer sie, ghelijck ghy mede.
AM.	Hoort ghy hem nu wel vrouw? AL. Ia, maer hy liecht daer an.
AM.	Ghelooft ghy hem dan niet, noch oock my uwen man?
AL.	Wel, souw ick ymanden meer dan my selfs ghelooven,
	(860) Die het wel weet, en al ghesien heb daer-en-boven?
AM.	Segt ghy van gisteren, dat ick u doen was by?
AL.	Segt ghy dat ghy van daech niet zijt ghegaen van my?
AM.	Iae ick. ick seg dat wy ons lant nu eerst’lijck raecken.
AL.	Ick bid u sult ghy oock wel derven my missaeken
	(865) Dat ghy den gouden Cop, eer dat ghy van my gonckt,
	(Daer mee ghy zijt begaeft) dat ghy dien Cop my schonckt?
AM.	Dat is al mee niet waer, doch had ick in ghedencken,
	Ghelijck ick oock noch doe, u daer mee te beschencken.
	Maer wie heeft u nochtans dat altemael gheseyt?
AL.	(870) Ick heb van u den Cop, en oock met een ’tbescheyt.
AM.	Wacht, wacht, dat sy dit weet moet vry wat vreemts beduyden.
	’tEn sy ghy flus by haer dat laten hebt verluyden.
S.	Ick heb haer niet gheseyt, Iae niet dan nu ghesien.
AM.	Wat’s dit dan voor een mensch, wat maccher dan gheschien?
AL.	(875) Begheert ghy hem ghehaelt om voorder niet te dwalen?
AM.	Iae ick. AL. Gaet Thessala, gaet eens den Cop hier halen.
	Die my van mijnen man van daech gheschoncken is.
AM.	Hoort Sosia. Het is de vreemste saeck ghewis,

[fol. E2v]

	Soo sy den Cop ons toont, die yemant mocht weervaren.
S.	(880) Wel siet ghy hem my niet in’t kofferken bewaren,
	’tWelck ghy besegelt hebt? acht ghy haer noch soo veel?
AM.	Laet my den seghel sien. S. siet daer. AM. hy is noch heel.
S.	Ey, waerom laet ghy haer niet als een dolle schouwen?
AM.	My dunckt voorwaer dat wy niet reden dat doen souwen.
	(885) Want sy is warelijck vol van vies-vasery.
	Wat sal ick segghen meer? TH. hout daer den Cop. AL. geeft my.
	Siet herwaerts nu, siet ghy, die loochent waer te wesen
	’t Gheen dat nochtans soo is. wordt het nu niet bewesen?
	Wordt nu de waerheyt niet met redenen beweert?

	(890) En is dit niet den Cop die u daer is vereert?
AM.	O grootsten Iupiter! wat sie ick voor mijn ooghen?
	Het is met my ghedaen, ’t hart is my gans bewoghen
	’t Is seecker, ’t is dien Cop. S. Soo hy hier niet is in
	Soo is sy warelijck sy is een Tooverin.
AM.	(895) Laet dan het kistgen eens om dat te sien op stooten.
S.	Waer toe? het is al wel, ’tis alst behoort gheslooten.
	Ghy hebt een anderen Amphitruo ghebaert,
	Ick eenen Sosiam; soo oock den Cop soo vaert,
	Soo sullen wy sijn al verdubbelt in ghelijcken.
AM.	(900) Ick wil het open doen, ick wil in ’t kistgen kijken.
S.	Siet op den seghel eerst soo ghy van sin soo zijt,
	Op dat ghy naeder hant de schult my niet en wijt'
AM.	Doet op maer. Dese vrouw wil ons al ghecken maecken
AL.	Hoe souw ick, als van u, daer kunnen aengheraecken?
AM.	(905) Ick moet van dese saeck den rechten gront verstaen.
S.	O Iupiter, o Godt! AM. wel, wel wat gaet u aen?
S.	Den Cop is hier niet in. AM. wat hoor ick? S. waerheydt spreken.
AM.	Die waerheyt, is hy wech, sal u met pijn opbreken.
AL.	Den desen is niet wech. AM. van wien hebt ghy hem dan?
AL.	(910) Van u die het my vraeght, van u heb ick hem man.
S.	Ick hoor wel dat ghy my wat op de mouw wilt speten,
	Ghy sijt selfs heymelijck, doen ghy ’t my had gheheten,

[fol. E3r]

	Gheloopen voor nae huys, haer u gheschenck ghedaen,
	En daer den segel doen weerom ghehangen aen.
AM.	(915) Ah my! wilt ghy noch oock haer dollicheyt vermeeren?
	Seght ghy, ghelijck als sy, mee van ons wederkeeren?
AL.	Ick segt. en soo ghy quaemt, hebt ghy my stracx ghegroet,
	En ick heb wederom u met een kus ontmoet.
AM.	Dien kus hoor ick niet gaern’: Ick moet dat voorder weten.
AL.	(920) Ghy wiest u. AM. wat daer nae. AL. wy ginghen t’samen eten.
S.	Dat gaet al wonder wel: vraecht haer, vraecht soo al voort.
AM.	Waer voor sal sijn dat goet dat ghy mijn reden stoort?
AL.	Ick sette my terstont naest uwe sijde neder.
A.	Wat? nevens mijne sy? wel wat gheschach doen weder?
S.	(925) Dat-mael staet my, voorwaer, dat-mael staet my niet aen.
AM.	Swijcht ghy doch stil, laet haer al voort in’t spreken gaen?
	Wat is daer nae ghebeurt, als’t mael nu was ghescheyden?
AL.	Wy ginghen om u vaeck, te bedde met ons beyden.
AM.	Waer sliept ghy? AL. in het bed, en kamer daer ghy laecht.
A.	(930) Ghy hebt my daer by nae de koorts op’t lijf ghejaecht.
S.	Wat is u Meester? wel! AM. Ick ben gheheel verdorven.
S.	Hoe dus? AM. spreect my niet aen; ic ben daer schier ghestorven.
S.	Wat let u? AM. swaricheyt let my en al ellent.

	In mijn afwesen is mijn vrouw haer eer gheschent.
AL.	(935) Ick bid u, man, waerom moet ick van u sulcx hooren?
AM.	Wat man? laet dat valsch woort niet comen in mijn ooren.
S.	Dit is een saecke, die gheen mensch ghelooven souw,
	Soo desen uyt een man, gheworden is een vrouw.
AL.	Waerom ist dat ghy my die dinghen naer mooght gheven?
AM.	(940) Vraeght ghy? het blijckt ghenoegh aen’tgeen ghy hebt bedreven.
AL.	Hoe? heb ick yet verdient of quaet ghedaen daer an
	Dat ick gheslapen heb by u, by mijnen man?
AM.	Heb ick by u gheweest? wat onbeschaemder spreken!
	Neemt schaemte op te leen soo sy u mach ontbreken.
AL.	(945) Die schande moet niet sijn in ons gheslacht gheschiet;
	Ghy mooght my tijghen aen, maer metter waerheyt niet.

[fol. E3v]

AM.	O Godt ist moghelijck? is mijn ghedaent verdwenen?
	Kent ghy my dan niet wel? S. Ick souw het ymmers meenen.
AM.	Heb ick niet gisteren mijn mael te scheep ghedaen?
AL.	(950) Ick heb ghetuyghen oock die mijn woort sullen staen.
AM.	Wat voor ghetuyghen doch? AL. getuyghen. AM. waer wil henen,
	Waer wil al die ghetuygh? het is ghenoech aen eenen.
	Dien knecht was daer alleen. S. Wat of dit doch bediet;
	Ten sy u in u afsijn sich als huysvader biet
	(955) Noch een Amphitruo, die uytvoert al u saecken:
	Want mee aen het verstant is qualijcken te raecken
	Van mijnen Sosia, doch dit is wel soo vreemt,
	Wat Toovenaer macht sijn die haer te quellen neemt?
AL.	Ick sweer u by het rijck des grooten Godts van boven,
	(960) En Iuno, sijne vrouw, die ick altoos moet loven,
	Dat my, beneven u, gheen mensch die erghens leeft,
	Tot oneer met sijn lijf aen ’tlijf gheraeckt en heeft.
AM.	Och oft het gheen ghy seght waerachtigh mochte wesen!
AL.	Het is waer, maer vergheefs, want al wort het bewesen
	(965) Nochtans ghelooft ghy’t niet. AM. Iae, maer ghy sijt een vrouw.
	Ghy sweert al stoutelijck. AL. segt waerom ick niet souw?
	Een die onschuldich is die mach wel stout’lijck sweeren.
AM.	Al stout ghenoch. AL. ghelijck toestaet een vrouw met eeren.
AM.	U eer wort wel betoont als ghy segt wat ghy doet.
AL.	(970) Het ghene datmen noemt acht ick gheen houlijcx goet:
	Maer eerbaerheyt, en schaemt, in lust sich matigh draghen,
	Godts vrees, der Oud’ren liefd’, eendrachtigheyt der maghen,
	U onderdanigh sijn, de goede voorderlijck.
S.	Is dat al waer, sy heeft de goetheyt alghelijck.
AM.	(985) Ick weet niet wie ick ben, soo sijn versuft mijn sinnen.
S.	Ghy zijt Amphitruo. Wilt dat doch niet beginnen
	Dat ghy u selven sout verliesen met den tijt,
	Men wordt nu licht verkeert, blijft liever die ghy sijt.

AM.	Vrouw ick sal dese saeck noch dieper ondervraghen.
AL.	(990) Dat mach ick waerelijck, dat mach ick wel verdragen.

[fol. E4r]

AM.	Maer of ick haelde hier u Neve Naucratem,
	Die met my comt, wilt ghy het oordeel gheven hem?
	Soo die u teghenspreeckt, wat sal u dan gheschieden?
	Sal ick met reden u het huys dan niet verbieden?
AL.	(995) Soo ick daer schult toe heb, soo ben ick wel te vreen.
AM.	Seer wel, gaet ghy in huys ick sal naer ’t schip gaen heen.
S.	Wy sijn hier nu alleen, seght nu een op mijn vraghe,
	Of hier een Sosia, in huys mijn wesen draghe?
AL.	Gaet flocx van my, ghy zijt ghelijck u heer een knecht.
S.	(1000) Seer wel ick gae van hier, soo verre ghy’t my secht.
AL.	Ick can het niet, voorwaer ick can het niet op eten
	Dat mijnen man my heeft dat leelijck stuck verweten.
	Dat schandelijcke feyt, maer hoe het is ghegaen,
	Sal ick uyt Naucrates mijn Neef eer langh verstaen.
	Binnen.

HET DERDE BEDRIIF.

Jupiter.

	(1005) ICk ben Amphitruo die in het hooghste woone,
	Wiens Sosia meed’ is Mercurius mijn soone.
	Somtijts als Iupiter keer ick mijn wesen om,
	Maer word’ Amphitruo als ick hier henen kom.
	Oock neme ick aen my verandering van cleeren.
	(1010) Nu com ick op ’t Tonneel tot uwer aller eeren,
	Op dat’t begonnen spel niet achterweghen blijf,
	En dat ick alle schand’ van Alcumena drijf.
	Die wordt van haren man tot onschult deur ghenomen,
	Want het was onghelijck soo ick op haer liet comen.
	(1015) Dat ick mishandelt heb. nu sal ick my doen an,
	Ghelijck ick heb gheseyt, als of ick was haer man.
	Ick sal het heele huys van desen dach doen dwalen,
	Doch eyndelijck de saeck ghelijckse is, verhalen;

[fol. E4v]

	Tot Alcumenae hulp. Ick sal haer sonder pijn
	(1020) Van bey de kinderen doen blijde moeder sijn.
	Ick sal haer, sonder wee, de kinders beyde gonnen:
	Soo datse van haer man, als heeft van my ghewonnen.
	Mercurius sal my terstont hier volghen naer,
	Of ick yet had van doen. Nu wil ick gaen tot haer.

Alcumena, Jupiter.

	(1025) ICk can van spijt in huys, ick can in huys niet blijven,
	Dat mijnen man my soo van oneer comt bekijven;
	Dat hy van schande my beticht en hoerery,
	En ’t gheen dat is gheschiet, segt dat gheloghen sy,
	En daer niet van en is dat wil hy my opdringhen.
	(1030) Meent hy dat ick in ’t goet sal nemen al die dinghen?
	Neen toch, ick sal het soo niet laten henen gaan
	Dat hy oneerbaerheyt my tijcht onschuldich aen.
	Ick wil dat tusschen ons of d’echte sy gebroken,
	Of dat het hem zy leet ’tgheen dat hy heeft ghesproken.
I.	(1035) Dat sy te willen seyt dat moet van my gheschien,
	Indien ick wil dat sy haer jonst my soude bien.
	Door dien mijn doen van flus Amphitruo was teghen,
	En hy onschuldich heeft door my veel moeyt ghecreghen.
	Soo sal oock sijn ghekyf en ’t gheen hy heeft gheseyt
	(1040) Nu werden sonder schult op my weerom gheleyt.
AL.	Maer siet, daer sie ick hem die my soo stoutelijcken
	Van oneer heeft ghedorst en hoerery uytstrijcken.
I.	Hoort eens mijn vrouw, hoort eens, waerom staet ghy ghekeert?
AL.	Mijn hart is soo ghestelt, dat het sich altoos weert
	(1045) Sijn vyant aen te sien. Iup. Waer wil dat woort doch henen?
	Of ick u vyant waer. Alc. Dat seg ick naer mijn meenen,
	’tEn sy ghy my daer in weer leughenachtigh naemt
I.	Voorwaer ghy hebt te veel, en al te grooten schaemt.

[fol. F1r]

AL.	Hout uwe handen af, wat hebt ghy my te raecken?
	(1050) Hadt ghy verstand ghenoegh, ghy sout gheen woorden maecken
	In ’t jock of ernst, met een die ghy ondeughdlijck acht.
I.	Ick hebt geseyt, nochtans niet waer te sijn ghedacht:
	En daerom com ick hier om my weer te verschoonen;
	Want ghy en kunt aen my gheen groter leet betoonen,
	(1055) Dan als ghy zijt vergramt; maer mocht ghy vraghen weer,
	Waerom hebt ghy ’t ghesegt? hoort dan: niet dat u eer
	My onbekent mocht sijn, maer hoe ghy’t sout verdraghen,
	Daerom wast my te doen, den knecht mooght ghy ’t wel vraghen.
	Vraeght het vry Sosiam, hy sal ontkennen niet
	(1060) Dat het alleenlijck is met gheckerny gheschiet.
AL.	Waerom is Naucrates mijn Neef nu wegh ghebleven?
	Die ghy segt dat met u ghetuyg’nis soude gheven.
I.	Soo ick uyt jockerny flus iry heb voorgheleyt
	Dat moet ghy nemen niet of ’t was in ernst gheseyt.
AL.	(1065) Ick weet wel hoe my dat heeft in het hert ghespeten.
I.	Om Godts wil bid ick u dat ghy het wilt vergheten.
AL.	Mijn kuyscheyt heeft ghenoegh u woorden valsch ghemaeckt;
	Nu ick dan uyt u boos vertrouwen ben gheraeckt.

	Soo wil ick oock niet meer u boose woorden hooren.
	(1070) Vaert wel, gheeft my het goet dat ick had van te vooren,
	En hout u goet voor u. gheeft my een met-ghesel.
I.	Wel hoe? zyt ghy niet wijs. alc. Ick gae al evenwel,
	En sal onnooselheyt als een ghesel meed’ draghen.
I.	Blijft doch, ’ksal doen een eedt, soo het is u behaghen,
	(1075) Ick sal doen eenen eedt, wilt ghy, dat ick mijn vrouw,
	Dat ick haer eerelijck en voor een kuysche houw.
	Ist sake dat ick dit segh sonder soo te meenen,
	Soo moet Iupyn noyt gunst Amphitruo verleenen.
AL.	Neen, laet dat niet gheschien. Iup. Ick twijfel daer aen niet,
	(1080) Want desen eedt is u uyt een waer hert gheschiet.
	Heeft u de toornigheyt, heeft sy u nu begheven?
AL.	Jae sy. Iup. Ghy doet seer wel, want in des menschen leven

[fol. F1v]

	Gheschiet veel derghelijcx, sy hebben somtijts vreucht,
	En naer een kleynen tijt ist weder ongheneucht.
	(1085) ’t Gaet onvast altemael, ’tkomt altemael met vlaghen,
	Dan heeftmen vyantschap, dan ismen weer verdraghen.
	Maer soo de vrientschap komt alsoo te vallen neer,
	En dat die naerderhant in vrientschap komen weer,
	Soo sijn sy onderlingh noch eens soo wel te vreden,
	(1090) Sy sijn de helft meer vrient dan sy te vooren deden.
AL.	Ghy hebt niet wel ghedaen dat ghy het hebt gheseet.
	Nochtans ick lijd’ het gaern’ om dat het u is leet.
I.	Gaet ghy naer binnen toe, laet suyveren de vaten,
	Op dat ick, voor dat my de Goden hebben laten
	(1095) Met voorspoet komen t’huys, mijn offerand’ voldoe.
AL.	Dat sal ick doen. I. Sendt hier stracx Sosiam nae toe,
	Op dat hy Blepharo mijn Stierman hier mach halen
	Ten eren. Dien sal ick doen hong’righ in ons dwalen,
	Als ick Amphitruo sal vatten by den kop.
AL.	(1100) Wat seyt hy by sich selfs? maer siet de de deur gaet op.

Sosia, Iupiter, Alcumena.

	Mijn heer ick kome hier of ghy yet wouwt ghebieden.
I.	Ghy komt seer wel te pas. Soc. Wel is het by u lieden
	Nu wederom al vreed’? Ick ben voorwaer verblijt,
	Te sien, dat ghy te saem nu weer eendrachtigh zijt.
	(1105) Dat staet een goet slaef toe, in alles sich te draghen,
	Ghelijck sijn Meesters doen; sijn sy droef en verslaghen,
	Dat hy oock droevigh sy, indien sy sijn verheught,
	Dat hy dan van gheluck niet anders toon’dan vreught.
	Maer seght my doch recht uyt, ist nu al weder vrede?
I.	(1110) Ghy weet wel dat ick dat uyt jockerny maer dede.
S.	Seyt ghy het maer uyt jock? ick hebt voor ernst ghehoort.

I.	Mijn onschult is ghedaen, hy is niet meer verstoort.

[fol. F2r]

S.	Dats goet. I. Ick gae nu doen myn offerand’ daer binnen,
	Den Goden, voor dat sy my hebben laten winnen.
S.	(1115) ’t Is wonder wel ghedaen. I. Gaet naer den stierman ghy,
	En seght dat hy com doen het middaghmael met my.
S.	’k Sal hier weer syn, eer ghy my daer te sijn sult meenen.
I.	Comt haestighlijck weerom. AL. Wilt ghy dat ick gae heenen
	En alles waerdigh maeck? I. Jae gaet, en wilt toesien,
	(1120) Dat alles mach terstont, dat alles mach gheschien.
AL.	Comt als het u ghelieft, nu ghy dat hebt ontswooren,
	Het sal sijn altemael ghereet naer zyn behooren.
I.	Ghy doet seer wel, en soo een goede vrouw betaemt.
	Dees bey sijn nu vervoolt, oock yder, die my raemt
	(1125) Amphitruo te sijn: komt ghy nu, komt beneden
	Onwaren Sosia, ghy hoort wel mijne reden,
	Al isset dat ghy schoon hier verre sijn van daen,
	En doet Amphitruo van dese deure gaen.
	Laet u dat sijn vermaent, ’kwil dat hy wordt bedroghen,
	(1130) Op dat mijn hart en sin haer lusten boeten moghen.
	Maeckt dat het nae mijn sin gheschie, ghy weet wel hoe,
	En neemt my waer, als ick my selben offer doe.

Mercurius.

	GAet al, wie dat ghy zijt, gaet al uyt mijne weghen.
	Gheen mensch raed ick soo stout, dat hy my kome teghen.
	(1135) Want waerom souw toch my het dreyghen niet toestaan,
	Soo het wordt van een slaef in spelen wel ghedaen.
	Wanneer hy heeft somwijl de tijdinghe vernomen,
	Dat een oudt grijsaert is, of een schip weer ghekomen.
	Mijn heer, is Iupiter; om hem kom ick hier heen.
	(1140) Daerom moet yder een my wijcken met meer reen.
	Mijn Vader roept nuy hier: ick kom, om sijn bevelen
	Als een goet soon te doen; ick weet hem wel te strelen,

[fol. F2v]

	Ick por hem in sijn liefd, vernen hem, stae hem by,
	Ick ben, als het wel gaet, van sijnent, weghen bly.
	(1145) Ick segh hem wijs te sijn, soo ick hem sie beminnen:
	Ick weet het wel, soo hy voldoet sijn hart en sinnen.
	Het welck my nae te doen, ick alle menschen raed’,
	Als het alleenelijck maer niet en streckt tot schaed’.
	Nu wil hy, dat ick souw Aphitruo uytstrijcken,
	(1150) Hoe ick dat oock sal doen, sal u eer langhe blijcken.
	Ick sal dees Croon op ’thooft als droncken my doen aen,
	En klauteren gins op, en hem van hier doen gaen.
	Ick sal uyt nucht’ren hem ghelijck als droncken maecken.

	Daer nae, sal Sosia daer voor aen slaghen raecken.
	(1155) ’tGheen dat ick heb gherockt, sal hy afhaspelen.
	Wat vraegh ick doch daer nae, als ick ghedienstigh ben
	Mijn Vader, soo ’tbehoort. Maer hy komt t’huyswaerts treden,
	Ick sal hem aerdighlijck, hoort maer, uytstrijcken heden.
	Ick sal gaen kleden my als of ick droncken waer,
	(1160) En climmen op het dack, en jaghen hem van daer.

HET VIERDE BEDRIIF.

Amphitruo.


	ICk hebbe Naucratem die ick flus wilde spreken,
	Niet by het schip ghesien, waer mach hy erghens steken?
	Hy is van niet een mensch, in heel de stadt ghesien.
	Ick hebt ronsom nochtans, ick hebt gheweest bespien.
	(1165) Ick heb gheweest in Kerck, op Marckt, in alle hoecken,
	In Speelbaen, op stadt-Huys, ick ben moed’ van te soecken.
	Ick vind’ hem nerghens niet, nu gae ick naer mijn vrouw,
	Om dat ick van haer schand de reen voort weten souw.
	Want liever als ick dat soo heen sou laten sleuren,
	(1170) Wouw ick dat my terstont te sterven mocht ghebeuren.

[fol. F3r]

	Wel siet de deur is toe. dit’s weer; maer wacht, ick clop.
	Hou, is hier niemant t’huys? doet ghy de deur niet op?

Mercurius, Amphitruo.

	WIe is hier aan de deur? A. Ic bent. M. Wat’s van dit bennen?
A.	Dat seg ick. M. Iupiter moet voor dien clop u schennen.
A.	(1175) Hoe soo? M. Alsoo, dat ghy ellendichlijcken moet
	U leven brenghen deur. A. Wat Sosia? M. ’t Is goet;
	Iae ick ben Sosia, Ick ben alsoo gheheeten,
	Of meent ghy moghelijck dat ick het heb vergheeten?
	Wat wilt ghy nu? A. Ghy schelm, vraecht ghy wat ik begeer?
M.	(1180) Ghy hebt schier op de vloer de deur ghestooten neer:
	Ghy moest een open-hof dit huys te wesen meenen.
	Wat wilt ghy nu ghy nar? of wat zijt ghy voor eenen?
A.	Vraecht ghy, o hanghebast, vraecht ghy my wie ick ben?

	Ick sal doen gloeyen flus met roen u lendenen.
M.	(1185) My dunckt ghy hebt gheweest verquistend’ in u daghen.
A.	Waerom? Merc. Ghy bedelt nu, in ouderdom, om slaghen.
A.	Slaef, ick sal, tot u pijn dat houden in ghedacht.
M.	Ick offer dy. A. Hoe dat? M. Ellend’ ick voor u slacht.

De veerskens die hier volgen tot het beginsel vande Schene, Ghy mooht, soo lang ghy wilt, u onderlinghe quellen, en vintmen niet in de oude gheschreven Boecken: op dat hier nochtans niet en soude moghen ghebreken, soo heb ik se laten met een andere Letter drucken.

A.	Ghy deuchniet, slacht ghy mij? ben ick de selfd’ ghebleven,
	(1190) ’kSal voor een offerand’ u aen Saturnus gheven.
	Ick sal u slachten dat u rugh van sweepen roock.
	Comt schelm comt voor de deur. M. i ghy onnut ghespoock,

[fol. F3v]

	Meent ghy door dreyghen my, meent ghy my te vervaren?
	Loopt ghy niet flocx van hier en laet het cloppen varen,
	(1195) Indien ghy dese deur noch eens maer aen en raeckt,
	Soo door u cleynste pinck dees deur noch eens maer craeckt,
	Ick sal u desen steen soo op dat backhuys douwen,
	Dat ghy met uwe tongh de tanden uyt sult spouwen.
A.	Ghy galghen-aes sult ghy my van mijn huys doen gaen?
	(1200) Ick sal stracx gans de deur uyt het ghehinghe slaen.
M.	Gaet ghy voort? A. Iae. M. Hout daer. A. schelm, doet men sulcx sijn heeren?
	Ick sal u dat van daech soo dapperlijck verleeren,
	Dat ghyt ghedencken sult. M. ghy sijt versuft, out man.
A.	Waerom? M. Dat ghy my siet voor uwen slave an.
A.	(1205) Waer sie ick u voor an? M. Loopt voor den Duyvel henen.
	Amphitruo ken ick voor heer, en anders gheenen.
A.	Ben ick mijn wesen quijt? my dunckt hy kent my niet.
	Ick sal’t besien; seght doch voor wien dat ghy my siet?
	Ben ick den selven niet; Amphitruo gheheeten?
M.	(1210) Heb ick niet flus, out man, dat ghy suf sijt gheweeten,
	Dat ghy een ander vraeght wie dat ghy selver sijt?
	Ick raed’ u dat ghy gaet en ons u moeyt maeckt quijt,
	Op dat Amphitruo, die flus eerst quam, in rusten
	Voldoen mach met sijn vrouw, en boeten sijne lusten.
A.	(1215) Wat vrouw? M. Alcumena. A. wel wat man doch? M. noch al meer?
	Weest my niet moeyelijck, Amphitruo mijn heer.
A.	Met wie is hy te bed? M. Siet dat ghy met uw vraghen,
	En met u spottery, u niet berockt wat slaghen.
A.	Ick bid u, Sosia, ick bid u seght my dat.
M.	(1220) Noch schoonder woordekens, by Alcumena. A. Wat?
	In eene kamer? M. Iae, dat meer is, ick sou meenen
	Sy ligghen lijf op lijf. A. ellendich! waer nu heenen?
M.	Het is een groot profijt dat hy ellende heet:
	Want een vrouw uytgheleent, is even als besteet
	(1225) Een onvruchtbaren gront, te spitten en te spaden.
A.	Maer Sosia. M. Dat u mijn voeten ’t hart eens traden,

[fol. F4r]

	Met al u Sosia. A. Ghy schelm, kent ghy my niet?
M.	Ick ken u, maer als een die my veel moeyte biet.

	En die kijvage coopt. A. Seght ghy noch als te vooren
	(1230) Dat ick u heer niet ben, laet ghy u noch al hooren?
M.	Ghy zijt een sot, en niet mijn heer, wat wilt ghy nu?
	Hoe dickwils sal ick het noch moeten segghen u?
	Amphitruo die is by Alcumena slapen,
	Ick roep hem, tot u schaed’, hoor ick u noch eens gapen.
A.	(1235) Iae brenght hem hier. De stadt, mijn vrou, en altemael,
	Het huys, het huysghesin, dat het de Duyvel hael.
M.	Ick sal hem roepen gaen, maer loopt ghy van te veuren
	Een weynigh op d’een zijd’, wijckt wat van onse deuren.
	Ick meen sijn offferand’ sal nu al sijn ghedaen.
	(1240) Valt ghy my moeyelick, soo sult ghy oock daer aen.

Amphitruo, Blepharo, Sosia.

A.	WAt mach ons huysghesin, o Godt wat macher wesen?
	Wat ongherusticheyt mach t’onsent sijn gheresen?
	Wat sie ick hier al niet? wat grooter vreemdicheyt!
	’t Gheen van Arcadien wel eertijts is gheseyt,
	(1245) Dat soude ick, als nu, wel waer te wesen meenen;
	Dat daer in beesten sijn verkeert die van Athenen,
	En oock ghebleven soo, en noyt daer nae bekent.
B.	Wat is het, Sosia, dat ghy my daer voorwent?
	Dat ghy tot uwent hebt een Sosiam* ghekreghen?*
	(1250) Die u soo wel ghelijckt? ist soo: weet ghy ’t te deghen?
S.	Jae toch, maer hoort doch eens, wy sijn t’huys bey ghepaert
	Ick en Amphitruo,* oft oock met u soo vaert?*
	Het souw wel kunnen sijn; o Godt, dat het ghebeurde
	Dat u een Blepharo,* als my gheschiet is, leurde!*
	(1255) En dat ghy hong’righ, soo met vuysten wierdt gheraeckt,
	Dat ghy ’t ghelooven most, als ’t is met my ghemaeckt.

[fol. F4v]

	Want ick die ginder ben, en con my niet verdraghen,
	Ick dien slaef heb my my selfs afgrijselijck gheslaghen.
B.	Het is voorwaer wat vreemts. maer laet ons rasser gaen,
	(1260) Ick sie Amphitruo,* ons wachtend’, ginder staen.*
	En oock, mijn buyck begint van ledigheyt te kraecken.
A.	Maer, isset oock soo vreemt? sijn dierghelijcke saecken
	Te Theben niet ghebeurt? heeft Cadmus niet dien helt
	De tanden van ’t Serpent, van Mars,* ghesaeyt in ’t velt,*
	(1265) Daer onvoorsienlijck uyt gheruste mans op stonden,
	Die met gheweer en lans sich onderlingh weer schonden?
	Is hy t’ Epiren* niet in een Serpent verkeert?*
	Ghelijck oock mee sijn vrouw? ’t Is soo van Godt begheert,
	Het is Godts schickinghe, de kloeckste van ons landen,
	(1270) Die vallen aldermeest voor haren loon in schanden.
	Ick moet wel lijdsaem sijn soo ’t my soo oock gheschiet.
	Verdraghen moet ick het, ick cander teghen niet.
S.	Siet Blepharo. Bleph. Wat ist? Soc. Oh hoe mach het ghebeuren?
BL.	Wat? Soc. Siet mijn heer, hy gaet met toegesloten deuren.

B.	(1275) Hy raept sich moghelijck wat honghers met het gaen.
S.	Hy heeft sorghvuldighlijck de deure toeghedaen,
	Op dat den hongher hem daer uyt niet sou verrassen.
B.	Wat snatert ghy? S. Ick weet van snateren noch bassen,
	Laet ons hier blijven staen en letten op sijn reen.
	(1280) Ick denck voorwaer dat hij sijn sinnen gaert by een.
A.	Hoe vreese ick dat Godt de eere sal uytveghen,
	Die ick heb buyten, door verwinninghe, verkreghen!
	Mijn huys is heel end’ al, het is gheheel beroert,
	Mijn vrouw, o ramp, is tot oneerbaarheyt vervoert.
	(1285) Sy heeft onreynigheyt, sy heeft oneer gheleden;
	Maer evenwel, het sijn te groote vreemdicheden,
	Het is te wonderbaer dat sy my thoont den Cop:
	Den seghel stont nochtans daer onghebroocken op.
	Dat meer is, sy heeft my van als bescheyt ghegheven,
	(1290) Hoe Pterela van my door cloeckheyt is ghebleven.

[fol. G1r]

	Ha, ha, diet heeft gheseyt is Sosia gheweest,
	Die oock flus teghen my soo heeft ghestelt de beest.
S.	Ick heb hem, doch ongaern’, van my daer hooren spreken.
	Ey wacht wat. laet hem eerst sijn grammen moet wat breken.
A.	(1295) Crijch ick den schelm van daegh, ick sweer hem dat ghewis,
	Ick sal hem toonen, wat sijn heer bedrieghen is.
S.	Hoort ghy hem wel? B. Iae ick. S. Het sal op my uyt breken,
	Gaen wy tot hem, maer seght, weet ghy ’t ghemeene spreken?
B.	Van ’tgheen ghy segghen sult en weet ick niet met al:
	(1300) Maer ick gis wel by nae wat u gheschieden sal.
S.	’t Is een ghemeen ghesegh, dat hongher, en langh wachten
	By brenghen grimmigheyt. B. Dat souw ick oock soo achten:
	’t Comt hier oock wel te pas; laet ons aenspreken hem.
	Amphitruo. A. Ick hoor daer Blepharonis stem:
	(1305) ’tIs wonder wat hy hier by my mach comen maecken,
	Doch comt hy wel te pas tot voordringh van mijn saecken,
	Om beter mijne vrouw haer schand’ te toonen aen.
	Seght Blepharo, waerom comt ghy tot my ghegaen?
B.	Wel hoe Amphitruo, is u alreed’ vergheten
	(1310) Dat ghy, door Sosia, my hebt ghenoyt ten eten,
	En van mijn schip ghehaelt? A. ’t Is niet van my gheschiet.
	Maer waer is dien scharluyn? B. Wie? A. Sosia. B. Daer, siet
A.	Waer dan? B. Siet ghy hem niet? hy staet u voor de ooghen
AM.	Ick sie van gramschap niet, soo heeft hy my bedroghen,
	(1315) Soo heeft hy my van daegh, als een sot, aengherandt.
	Ghy comt hier niet van daen dan voor een offerhandt.
	Laet my doen Blepharo. B. Ick bid u, hoort my spreken.
A.	Ick hoor u, hout ghy dat. S. Wat mach u doch ghebreken?
	Com ick niet tijts ghenoch? Ick condt niet eer ghedoen,
	(1320) Met vleughels souw ick niet meer hebben kunnen spoen.
B.	Hout op, wy hebben toch niet rasser kunnen loopen.

A.	Of ghy ghevloghen hebt, of dat ghy hebt ghekroopen,
	Is my ghelijcke veel, ick sal al evenwel
	Dien deughniet, daer hy is, verleeren voor dit spel:

[fol. G1v]

	(1325) Siet daer het dack, en steen daer mee ick ben gheslaghen,
	’t Huys toe, hem die is schult, en my diet moet verdraghen.
B.	Wat heeft hy u ghedaen? A. Vraeght ghy ’t? hy heeft de deur
	Ghesloten voor mijn neus, en laet my hier staen veur.
S.	Heb ick u dat ghedaen? sout ghy my dat oplegghen?
A.	(1330) Hebt ghy my niet ghedreyght? derft ghy daer teghen segghen?
S.	Waerom en sou ick niet? siet daer, ick com met een
	Die my ghetuyghen sal, daer ghy my flus sondt heen.
A.	Uyt wiens bevel hebt ghyt ghedaen? of uyt wat reden?
S.	Uyt u diet vraecht. A. wanneer? S. flus weynich tijts gheleden,
	(1335) Als ghy waert wederom met uwe vrouw vereent.
A.	My dunckt ghy hebt van daegh u niet van mijn ghespeent.
S.	Ick heb den heelen dagh ghedroncken, noch ghegheten.
	Ghy hadt de vaten my te suyveren gheheten,
	Om offerandt te doen, nu heb ick hem ghehaelt,
	(1340) Dat hy op ’t noenmael com, ghelijck ghy my bevaelt.
A.	Hoort Blepharo; heb ick eens in het huys ghekeken,
	Of heeft hy my een woordt van ’t senden hooren spreken:
	Maer seght, waer liet ghy my? S. t’Huys by u vrouw, terstont
	Liep ick naer desen toe, daer ghy my henen sont.
	(1345) Dat is int al gheschiet, wy sijn nu al ghecomen,
	Ick heb u sint dien tijdt niet eens, als nu, vernomen.
A.	Ghy schelm, hoe op mijn vrouw? Ick sweer u, sonder straf
	Of groote zwarigheyt, gheraeckt ghy hier niet af.
S.	Och Blepharo. B. Gy nu, wilt dat doch laten varen,
	(1350) En hoort wat ick u segh. Amph.* Om u sal ick hem sparen.*
	Seght al wat ghy begheert. Bleph.* ’t Is seker wonderbaer*
	Dat hy my heeft vertelt, daer moet een Toovenaer
	Dit huys betooveren. Wilt u te deegh bevraghen
	Eer dat ghy desen bloet ellendigh maeckt met slaghen.
A.	(1355) Dats goeden raet, gaen wy, ’kwil dat ghy in dees saeck
	My, teghen mijne vrouw, sult wesen een voorspraeck.

[fol. G2r]

Iupiter, Amphitruo, Sosia,
Blepharo.

	WIe stoot met sulck ghewelt dees deur uyt hare haecken?
	Wie comt sulck straet-gherucht soo langh voor deure maecken?
	Soo ick hem crijgh, ick gheef hem tot een offerandt
	(1360) Den dooden zielen van het Theleboer* landt.*
	Daer is my naer den sin niet afgheloopen heden:
	Ick ben van Blepharo* en Sosia ghetreden,*
	Op dat ick Naucrates,* mijn Neve, spreken mocht,*
	Dees’ sijn nu wegh, en hem vond’ ick niet hoe ick socht.
	(1365) Maer siet, ick siese daer, ick wil haer treden teghen,
	Indien sy moghelijck yet hadden nieus ghecreghen.
S.	Ey Blepharo siet gins, dat is mijn heer, siet daer,
	Die uyt het huys hier comt, dit is een Toovenaer.
B.	O Godt! wat sie ick hier? dat is het niet, maer desen,

	(1370) En soo’t nochtans die is, soo can het dees niet wesen,
	Soo sy niet dubbel sijn. Iup.* Siet ginder comen gaen*
	Mijn Knecht en Blepharo. Ick wil haer spreken aen,
	Comt ghy noch eyndelijcks Ick heb al lust te eten.
S.	Heb ick niet wel dat dit een spoocker was gheweten?
A.	(1375) Neen Borghers, ick sal hem die t’onsent soo verkeert,
	Die soo mijn vrouwe schaekt, die haer alsoo onteert.
S.	Indien ghy hongher hebt, mijn Heer, ick com ghevloghen,
	Dan vuysten sijnde zat, daer mee ick ben ghesloghen.
A.	Gaet ghy noch voort? Soc.* Loopt ghy voor duysent Duyvelen,*
	(1380) Ghy spoocker. A. Wat seght ghy? dat ick een spoocker ben?
	Crijght daer dan slaghen voor. Iup.* Fijnman wat mach u letten,*
	Dat ghy soo stoutelijck gheeft mijnen knecht soffletten?
A.	Wat? isset uwen knecht? I. Ia het. A. Ghy lieght daer an.
	Gaet binnen Sosia; terwijl ick desen man
	(1385) Opoffer, soo gaet ghy de Tafel maecken vaerdigh.
S.	Ick ga. Amphitruo sal, meen ick, alsoo aerdigh,

[fol. G2v]

	Amphitruonem slaen, als ick dien anderen Knecht,
	My selven heb ghedaen. terwijl duert haer ghevecht,
	Soo wil ick henen gaen naer binnen, om te passen,
	(1390) Dat daer de Schotels al, en Bekers sijn ghewassen.
I.	Wat seght ghy? dat ick liegh? A. Ghy liegt, segt of ghy’t hoort?
	Ghy schender van mijn huys. Iup.* Voor dat vileynigh woort*
	Sal ick u by dien hals, en by die ooren crijghen.
A.	Ah my ellendighen! I. Ghy had eerst moeten zwijghen.
A.	(1395) Och helpt my Blepharo. B. Sy sijn soo seer ghelijck,
	Dat ik zelfs niet en weet op wiens zy dat ick wijck;
	Ick sal nochtans mijn best tot haer verdragh aenwenden.
	Amphitruo, wilt niet Amphitruonem schenden.
	Ey laet doch gaen den hals. Iup.* Wat is het dat ghy seght?*
	(1400) Is dit Amphitruo?* Bleph. Jae toch, hy ist met recht.*
	Een isser maer gheweest hier van te voren,
	Maer daer sijn nu uyt een, daer sijnder twee gheboren,
	Om dat ghy’t wesen wilt, en dat sijn aensichts schijn
	Oock niet toegelaten wil dat hy’t niet mee souw sijn.
	(1405) Daerom laet sijnen hals. I. Ick doet; maer dunckt u desen,
	Dunckt hy u, seght my doch, Amphitruo te wesen?
B.	Jae hy, en allebey. A. O Goden! waer hebt ghy
	Ghenomen desen dagh het aenghesicht van my?
	Seght my, derft ghy u voor Amphitruo uytgheven?
I.	(1410) Seght ghy neen? A. Jae ick toch, want daer is my beneven,
	In Theben niet een mensch ghenaemt Amphitruo.
I.	Neen daer heet geenen mensch behalven my alsoo.
	Nu dan, laet Blepharo* daer van het oordeel draghen.*
B.	’k Salt can ick mercklijck doen; Seght gy eerst op mijn vraghen.
A.	(1415) Seer wel. B. Wat hiet ghy my eer dat den strijt gingh aen?
A.	Dat vaerdigh waer het Schip, en ghy aen’t Roer souwdt staen.

I.	Op dat, indien ons volck wierdt op de vlucht ghedreven,
	Ick sonder zwaricheyt, my souw daer in begheven.
A.	Op dat ghy maecken sout te wesen wel by ghelt.
I.	(1420) Wat wast voor ghelt? B. Swijght ghy: het is aen my gestelt.

[fol. G3r]

	Seght, hebt ghy het ghetal van croonen wel onthouwen?
I.	Vijf duysent warender. B. Hy weet het, jae hy trouwen.
	Seght ghy my eens, hoe veel Philippen hadden wy?
A.	Twee duysent. I. En daer noch eens soo veel stuyvers by.
B.	(1425) Ghy weet het; een van bey heeft in de beurs ghesteken:
	Dat houw ick voor ghewis. Iup. Hoort my nu voorder spreken;
	Ick hebbe Pterelam,* met dees’ handt, omghebracht,*
	Den roof onthaelt, den Cop daer uyt by eertijds placht
	Te drincken, heb ick in een kistgen mee ghenomen,
	(1430) Gheschoncken aen mijn vrouw, soo haest ick was ghecomen,
	Met haer heb ick van daegh mijn offerhand’ ghedaen
	Ghewassen hier in huys en doen te bed ghegaen.
A.	Ah my! wat hoor ick hier? wat wonderbaerder saecke?
	Ick ben niet by my selfs: ick slaep t’saem, en ick waecke,
	(1435) Ick droom, en waecke bey: ick ben cloeck en ghesont,
	En sterf op eenen tijdt; ick leef en gae te gront.
	Ick ben Amphitruo,* een Overst’ deser stede,*
	Den Neef van Gorgophon,* en vrient van Creon mede.*
	Die eenen vyant ben van’t Theleboer* lant,*
	(1440) Die d’Acarnanes* heb en Taphiers vermant.*
I.	Ick heb den Coninck selfs, door sterckt, ghenomen ’tleven,
	Ick hebt al Cephalo* in heerschappy ghegheven.*
	Ick ben het selvers die den vyant heb verstroyt.
	Mijn Vader hadden sy, Electrio,* ghedoyt,*
	(1445) En van mijn maagschap veel, sy hadden vele steden,
	Achajam, Phocidem, Altoliam, doorreden.
	Sy hadden overal, als rooveren, de zee
	Beset, d’Ionische, Egeesch', en Creetse mee.
A.	O Goden! ick en can my selven niet ghelooven,
	(1450) Soo seyt hy ’t, of hy ’t las van onderen tot booven.
	Siet Blepharo.* Bleph. Daer is noch een saeck over maer:*
	Soo ver als die gheschiet, soo zijt het bey te gaer.
I.	Ick weet wel wat ghy noch wilt segghen: van het teecken
	In mijne rechte zijd’, van Pterela* gestreken.*

[fol. G3v]

B.	(1455) Dat isset dat ick meen. A. Dat staet my seer wel an.
I.	Siet herwaarts, siet. B. Laet sien, doet daer u cleeren van.
I.	’t Is los, siet daer. B. O Godt! wat sie ick voor mijn ooghen?
	Siet haer, ter selver plaets, bey ’t selve teecken tooghen,
	En’ troosken, soo de wond nu eerst is toeghegaen,
	(1460) Half blaen, wat sal ick doen? daer is gheen oordeel aen.

Blepharo, Amphitruo, Jupiter.

	Ghy mooght, soo langh ghy wilt u onderlinghe quellen,
	Ick moet wegh gaen van hier, ick heb wat te vertellen.
	Ick heb myn leven noyt yet dierghelijcx ghesien,

	Ick heb soo vreemden saeck, noyt weten te gheschien.
A.	(1465) Ey Blepharo, wilt my hier als een voorspraeck blijven,
	En gaet niet wegh. Blep. Vaert wel, wat souw ick hier bedrijven?
	Ick weet selfs niet, wie ick een voorspraeck wesen souw. Bl bin.
IUP.	Ick gae naer binnen, tot den arbeyt van mijn vrouw. Iup. binn.
AM.	Ah my ellendighen! wat sal ick nu gaen maecken?
	(1470) Die gantsch verlaten ben van vrienden en voorspraecken.
	Ick sweer hem dat, bij Godt, wie dat hy is of niet,
	Dat sijn bedrieghery niet is vergheefs gheschiet;
	Want ick gae nu recht deur my voor den Coninck stellen,
	Om hem, soo ’t is gheschiet, de saecke te vertellen,
	(1475) Ick sweer dien Toovenaer, ick sweer ick sal hem wel
	Verleeren, dat hy maeckt tot onsent sulcken spel.
	Waer is hy? by mijn vrouw, denck ick, in huys gheweken.
	Wie mach meer van verdriet, als ick, in Theben spreken?
	Wat sal ick nu gaen doen, die yder ben ontkent,
	(1480) Die yder een bespot, naer sijnen lust, en schent.
	Ick heb vast inden sin, ick wil in huys gaen breken,
	Wie dat ick daer sal sien, ick salse al doot steken:
	Oft den eebreecker zy, of vrouw, of bestevaer,
	Of vaer, of knecht, of meyt, ick vraegher al niet naer.

[fol. G4r]

	(1485) Jae sellif Iupiter en salt mijn niet beletten,
	Al waert oock dat haer al de Goden daer voor setten.
	Ick sal het doen alsoo als ick ’t heb in de sin;
	Nu gae ick recht door heen, en gae tot mijnent in.

HET VYFDE BEDRIIF.

Bromia, Amphitruo.

	TIs heel met my ghedaen: de hope van mijn leven,
	(1490) En al myn toeverlaet, heeft sich gheheel begheven,
	My dunckt dat alle dingh, de zee, de aerd’ de locht,
	My heeft in myn verderf, en ondergangh ghebrocht.
	Ah my ellendighe! ick weet niet wat beginnen,

	Soo groote vreemdigheyt is ons weervaren binnen.
	(1495) Ah my ellendighe! mijn hart is gans benaut,
	Had ik wat water doch, ick ben gheheel verflaut.
	Ick ben gheheel end’ al, ick ben verdooft in d’ooren,
	Mijn hooft dat doet my seer, ick heb ’t ghesicht verlooren.
	Gheen vrouw ellendigher als ick, ter werelt niet:
	(1500) Soo is van desen dagh mijn vrouw wat vreemts gheschiet:
	Want alsoo haest sy nu in noot was van te baren,
	En badt de Goden aen: begon sich te verclaren
	Ghedruys, gheruys, ghekraeck, met donders groot ghewelt,
	Een yder, soo hy stont, wierdt op de aerd’ghevelt.
	(1505) Doen riep met luyder keel, ick weet niet wie ’t mocht wesen,
	Alcmena, hier is hulp voor u, wilt u niet vresen,
	Den grootsten Godt comt u, en d’uwe al te baet,
	Die neder licht door schrick, ick wil, dat ghy weer staet.
	Ick rechte my van d’aerd’, ’thuys docht my door ’tclaer schijnen
	(1510) Gheheel te staen in brant, gheheelijck te verdwijnen.
	Alcmena riep my toe; dat dee my schricken meer,
	Ick liep ras’heen tot haer, en vraeghde haer begheer.

[fol. G4v]

	Doen sagh ick dat sy had twee Kinderen ghekreghen.
	Dat wist gheen van ons al, alsoo my neder seghen.
	(1515) Maer wat dien ouden man voor deur te ligghen maeckt?
	Souw hy van Iupiter wel mede sijn gheraeckt?
	Ick houw het sekerlyck, hy leyt daer als verwesen,
	Als eenen dooden mensch, laet sien: wie mach het wesen?
	Het is Amphitruo, het is voorwaer mijn heer.
	(1520) Amphitruo. Amph. Ah my, helaes! Brom. Ey recht u weer.
AM.	Het is met my heel uyt. Brom. Wilt my u hant doch langhen.
AM.	Wie hout my? Brom. Bromia, u meyt. Amph. Ick ben omvangen
	Met schrick en groote vrees, mijn lichaem om end’om,
	Soo ben ick flus gheraeckt van Iupiters ghebrom.
	(1525) ’t Hooft staet my anders niet, dan of ick uyt de kaken
	Van Acheron quam weer, maer wat comt ghy hier maken?
BR.	De selve vrees’ van u die heeft ons oock vervaert.
	Daer is ons t’uwent t’huys veel vreemts gheopenbaert.
	Ah my, Amphitruo! ick ben noch buyten sinnen.
AM.	(1530) Nu voort dan, seght my eens, wat is gheschiet daer binnen?
	Weet ghy wel dat ick ben Amphitruo u heer?
BR.	Jae ick, ick wetet wel. Amph. Besiet my wel, siet meer.
BR.	Ick weet het wel. Amph. Dees is van al de Knechts en Vrouwen
	Die hare zinnen heeft, en haer verstant, behouwen.
BR.	(1535) Neen sy sijn waerelijck by hare zinnen al.
AM.	Maer mijne vrouw maeckt my met haer oncuyscheyt mal.
BR.	Maer ick sal stracx wel doen dat ghy sult anders segghen,
	En gheen onreynigheyt sult kunnen haer oplegghen.
	De tekens dienen u in’t cort daer van verclaert.
	(1540) Voor eerst, Alcmena heeft twee kinderen ghebaert.
AM.	Wat seght ghy? heeft mijn vrouw twee kinderen ghekreghen?
BR.	Jae sy. Amph. O Godt! ick ben verblijt van harent weghen.
BR.	Ick bid u, laet my doch in’t spreken varen voort,
	Dat ghy de gunstigheyt en voorderinghe hoort
	(1545) Der Goden tot u vrouw, en oock tot u met eenen.
AM.	Seght dan. Brom. Soo haest u vrouw van daegh begon te steenen,

[fol. G5r]

	Soo haest, ghelijck dat plach, den weedom haer quam aen,
	Soo heeft sy haer ghebedt om hulp tot Godt ghedaen.
	Met het bedeckte hooft, en cuysche reyne handen.
	(1550) Daer scheen u huys in’t eerst te vallen en te branden,
	Door ’t Blixemen, en door des Donders groot gheruys,
	Als oft was gout gheweest, soo stondt gheheel u huys.
A.	Segt, wat is nae gheschiet, en laet het spotten varen.
B.	Terwijl dat soo al gingh, en u vrouw was int baren:
	(1555) Soo heeft gheen van ons al, uyt haer ghehoort gherucht,
	Gheen van ons allen heeft vernomen haer ghesucht.
	Soo is sy seker nu blij moeder sonder lijden.
A.	Hoe sy aen my verdient, dat doet my noch verblijden.
B.	Hoort wat dat ick u segh, en hout daer van u mont.
	(1560) Soo haest sy was verlost, soo heeft sy ons terstont
	De kinderen ghelanght, dat wyse souden spoelen,
	Wij hebben het begost, maer dat ghy quaemt te voelen
	Hoe groot dat is het kint, en sterck, dat ick nam aen,
	Het wou van niemant sijn in windelen ghedaen.
A.	(1565) Dat is te wonder vreemt, mach ick ’t maer wel gelooven.
	Ick acht ghewis, mijn vrouw heeft bystant van hier booven.
B.	Ghy sult de vreemtheyt stracx noch achten eens soo groot,
	Als hy lagh in de Wiegh, soo quamen langhs een goot
	Twee Slanghen onversiens met manen neer ghevloghen,
	(1570) Die naer de locht terstont bey hare hoofden boghen.
A.	Oh my! B. sijt niet bevreest; de Slanghen hebben haer
	Ronsom ghekeert: als sy de kinders saghen daer,
	Soo sijn sy tot de Wieg van stonden aen ghecomen,
	Ick heb de Wieg van haer, sal over bol ghenomen,
	(1575) Uyt vrees der kinderen, en voor my selven mee.
	Soo haest sulcx had ghesien den eenen van de twee:
	Soo is hy stoutelijck gheloopen naer de Slanghen,
	En heeftse alle bey elck in een hant ghevanghen.
A.	’t Is al te vreemt, het is te vreeselijck bestaen,
	(1580) De woorden brenghen my alleen een schuddingh aen:

[fol. G5v]

	Dat is gheschiet, seght doch, als hy se had ghegrepen?
BR.	Het kint heeft allebey de Slanghen doot ghenepen.
	Daer nae riep tot u vrouw met een seer groot ghewelt.
AM.	Wat mensche? Brom. Iupiter, des Hemels grootsten helt,
	(1585) Die alle menschen heeft en Goden tot sijn knapen;
	Die heeft gheseyt, dat hy Alcmenam heeft beslapen,
	En dat ghy Vader van den eenen soone zijt,

	Maer hy van die verwon. Amph. Ick ben voorwaer verblijt,
	Dat ick mijn halve goet met Iupiter mach deelen.
	(1590) Gaet ghy in huys, en kuyst de vaten en platteelen,
	Op dat ick Iupiter versoenen moghe weer,
	En goede vreed van hem door offerhand’ begeer.
	Ick zal Tiresiam om goeden raedt gaen vraghen,
	En hem met een de saeck, soo ’t is geschiet, voordraghen.
	(1595) Maer wat of dat bediet? Wat of dat wesen mach?
	O Goden staet my by, wat grooter donderslagh!

	*Iupiter.*

	Amphitruo laet nu vervaertheyt verre wesen,
	Ick com u al tot hulp, ghy hoeft u niet te vresen,
	Laet de waerseggheren, laet haer bewaren al,
	(1600) Wat datter is geschiet, en wat geschieden sal,
	Sal ick hier spreken uyt, en beter u verclaren,
	Als Iupiter, dan sy, wie dat sy oock dan waren.
	Voor eerst, heb ick u vrouw tot mijn ghenucht gheschaeckt,
	En haer van eenen soon, als ghy oock, swaer ghemaeckt,
	(1605) Als ghy u reyse hebt naer ’t Legher toe ghenomen.
	Nu heeft sy sonder smert twee kinderen becomen.
	Der welcker een, dat sy van my ghewonnen heeft,
	Sal maken dat u naem in eeuwigheden leeft.
	Comt ghy met uwe vrouw Alcmena, weer in vrede,
	(1610) Dat ghy ’t haer wijten soudt en hebt ghy ghene rede,

[fol. G6r]

	Sy heeft door mijn ghewelt, sy heeft het moeten doen.
	Ick gae nu wederom my naer den Hemel spoen.

Amphitruo.

	ICk sal gaen tot mijn vrou, en volghen dijn bevelen,
	Ick sal ’t Tiresiae, ick sal het hem al heelen.
	(1615) Hout doch maer de gheloft die ghy my hebt ghedaen.
	Wilt nu, om Iovis wil, met handt, en voeten staen.

EYNDE.

[fol. G6v: blanco]

Tekstkritiek:

vs. 630 die er staat: die die

Ceneton
Isaac van Damme, Amphitruo. Amsterdam, 1635. Facsimile bij Ursicula
Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands

M. ACCIIPLAUTIAMPHITRUO.Overgheset in de Nederduytsche tale DoorISAACUS van DAMME.

TOT LEYDEN,Voor Bartolomeus Iacobsz. de Fries, Boeck-ver-cooper over t’groot School, Anno 1617.

Beminde Leser.

Ter eeren des Poëts.

Namen der spelende Persoonen.

VOOR-REDE.Mercurius.

EERSTE BEDRIIF.Sosia, Mercurius.

Mercurius.

Jupiter, Alcumena, Mercurius.

TVVEEDE BEDRIIF.Amphitruo, Sosia.

Alcumena, Amphitruo, Sosia,Thessala.

HET DERDE BEDRIIF.Jupiter.

Alcumena, Jupiter.

Sosia, Iupiter, Alcumena.

Mercurius.

HET VIERDE BEDRIIF. Amphitruo.

Mercurius, Amphitruo.

Amphitruo, Blepharo, Sosia.

Iupiter, Amphitruo, Sosia,Blepharo.

Blepharo, Amphitruo, Jupiter.

HET VYFDE BEDRIIF.Bromia, Amphitruo.

Amphitruo.

EYNDE.

Tekstkritiek:

M. ACCII

PLAUTI

AMPHITRUO.

Overgheset in de Nederduytsche tale

Door

ISAACUS van DAMME.

TOT LEYDEN,
Voor Bartolomeus Iacobsz. de Fries, Boeck-ver-
cooper over t’groot School, Anno 1617.

VOOR-REDE.

Mercurius.

EERSTE BEDRIIF.

Sosia, Mercurius.

TVVEEDE BEDRIIF.

Amphitruo, Sosia.

Alcumena, Amphitruo, Sosia,
Thessala.

HET DERDE BEDRIIF.

Jupiter.

HET VIERDE BEDRIIF.

Amphitruo.

Iupiter, Amphitruo, Sosia,
Blepharo.

HET VYFDE BEDRIIF.

Bromia, Amphitruo.