Pieter Francies de Grave: Den rampzaligen ondergang van Annaxartus. Gent, ca. 1790.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton031840 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[p. 1]

DEN RAMPZALIGEN ONDERGANG

VAN

ANNAXARTUS,

KONING VAN PERSIEN,

Veroorzaekt door het weygeren van zyne Dochter

ROZAMONDA,

Ten Houwelyke te geven aen

APOLIDON, KONING VAN CYPRES,

Welken hy toezegt aen

TERQUILLUS, PRINS VAN ARABIEN,

Die in eenen Slag verslagen word;

ALS MEDE DE BEKEERINGE DER GENOEMDE

ROZAMONDA,

OM TE TROUWEN MET

ARGAMONDUS,

CHRISTEN KONING VAN SYRIEN.

BLY-EYNDIG TREURSPEL.

Voor de eerste mael in druk gegeven Door
PIETER FRANCIES DE GRAVE, tot Vinderhoute.

[Vignet: Eend bij fomteim]

TOT GEND,
By PETRUS ANTONIUS KIMPE, Boekdrukker en Boekverkooper by de Capucynen. No. 47.


[p. 2]

BEDRYVERS.

ARGAMONDUS, Koning van Syriën.
GOEDEMAER, Broeder van Argamondus.
Vier PRINCEN.
APOLIDON, Koning van Cypres.
Vier PRINCEN.
ANNAXARTUS, Koning van Persiën.
FLORANDUS, oudsten Zoon.
MORANDINUS, jongsten Zoon.
ROZAMONDA, Dochter van Annaxartus.
Vier PRINCEN.
TERQUILLUS, Prins van Arabiën.
LEONORA, Zuster van Terquillus.
EDELMAN van Rozamonda.
CARDINAEL BELARMINUS.
AMBASSADEUR.
GOUVERNEUR.
GEZANT.
BODE.
PLUTO, Koning der Duyvelen:
Nog vier DUYVELEN.


Men vind hier in dit Spel een groot getal Persoonen,
Nochtans men kan het ook met twael’ve min vertoonen.
Continue
[p. 3]

VOOR-SPEL.

PERSOONEN:{CATHOLYKE VOORREDEN.
HEYDENSCHE VOORREDEN.
____________________________

CATHOLYKE VOORREDEN.
NAerdien Europa is het schoonste deel van alle
Des weirelds grooten Bal, veel menschen in ’t getalle
Die kennen hedendags een God, een Dorp, een Kerk,
Volherdende daer in en ook gelooven sterk;
(5) Ik zal u toonen gaen de gratie ons gegeven,
Hoe God de zyne spaert, en d’ander neemt het leven,
d’Afgod-erven al die vallen in den grond,
Gelyk de roode Zee Pharaons heyr verslond.
Gelukkig Vlaenderland, gy die zoo vele jaeren,
(10) Door waeren dienst tot God, uw schatten kwam bewaere
Ong’lukkig Persen-ryk en mede Cypres-land
Waer uwen Koning hem gebragt heeft in de schand
Door onverduldigheyd, niet hebbende Gods gratie,
Door uw afgodery en duyvelsche tentatie,
(15) En dat om een Princes, die hy nog laeten moet,
Naer dat zoo menig held moest zwemmen in zyn bloed.
Hy vraegd de hulpe meest van eenen Christen Koning
Van ’t magtig Syrie-ryk, komt in zyn eygen wooning,
Om te trekken nae ’t Land van Persen wyd vermaerd,
(20) Waer toe hy groote macht van legers heeft vergaerd.
I. VERTOOG. Gordyne open.
Ziet eens dat gulden-hoofd van Argamondus bloozen
Roodverwig van couleur, gelyk de purper Roozen,
Gy ziet Apolidon die neemt hem by de hand,
Het welk hem strekken zal tot zyn verlies en schand.     Toe
HEYDENSCHE VOORREDEN.
(25) Wat zegt gy tot zyn schand! hoe kond gy zulks betoonen
Daer dat ik zekers ben dat Jupyn hem zal loonen
Door ’t winnen van den slag tegen den Persiaen,
Daer men voor Goden viert de Zonn’ en ook de Maen.
[p. 4]
Houd gy dan Jupyn niet voor God van groote magten,
(30) Die in voorleden tyd veel Ryken deed versmachten
En branden door het vuer zyn blixems wonder fel,
Waer vooren agt gy hem, voor eenig kinder-spel?
II. VERTOOG. Gordyne open.
Ziet hoe den Persiaen van hem nu word verslaegen,
En ’t Arabirsche bloed geheel komt te verjaegen,
(35) En Rozamonda blyft gevangen met haer Nicht
En haeren Bruydegom, Terquillus, dood daer licht.     Toe
CATHOLYKE VOORREDEN.
’t Is waer, maer wagt den tyd, den welken haest zal kome
Dat hy voor zyne daed zal vreezen ende schromen,
Jae dat hy wenschen zal om zelfs de dood t’ontfaen,
(40) Om zoo als Afgodist by d’afgodist te gaen.
III. VERTOOG. Gordyne open.
Want ziet Terquillus geest die komt zyn hert bezwaeren
Door zyne droeve stem is hy in groot vervaeren.
HEYDENSCHE VOORREDEN.
Dat is maer spookery, daer dient niet opgepast,
Hoe langer dat hy leeft, hoe meer zyn glorie wast.     Toe.
(45) Hy is een jongen Vorst, hy zal nog lange leven,
En doen den Aerden-bal voor zyne magten beven,
En Jupiter die zal hem bystaen in zyn nood,
Zoo gy bevinden zult, verjaegen zelfs de dood.
CATHOLYKE VOORREDEN.
Weet gy wel dat hy is alreede zelfs besprongen
(50) Van onzen Christen Vorst? en dat hy is gedwongen
Te vallen in zyn hand, gevangen en bezet,
IV. VERTOOG. Gordyne open.
Gelyk gy merken kond, dat hy is gansch verplet
Met g’heel zyn leger-schaer, wat hebt gy nog te zeggen,
Hebt gy iet in uw hoofd om die te wederleggen?     Toe.
HEYDENSCHE VOORREDEN.
(55) God Jupiter die zal hem helpen uyt de pyn,
En keeren ’t zuerste zuer in d’alderzoetsten wyn;
Hy laetze noyt in nood, die zyne Godheyd eeren,
Maer laet dit zoo geschien tot zynder staet vermeeren.
CATHOLYKE VOORREDEN.
Neen, neen, gy zyt verdolt, uw Jupyn heeft geen magt;
V. VERTOOG. Gordyne open.
(60) Want ziet hy heeft alreed hem zelfs ter dood gebragt,
[p. 5]
Ziet hoe het helsch gespuys daer over hun verblyden,
Ziet hoe den Edeldom hem dient van alle zyden.     Toe.
HEYDENSCHE VOORREDEN.
Hoe! is Apolidon van ’t leven dan beroofd?
CATHOLYKE VOORREDEN.
Ja ’t is alzoo geschied, gelyk ik heb belooft,
(65) En Annaxartus heyr wilt Argamond’ bespringen,
Maer hy zal al gelyk nog zelve gaen bedwingen.
Te buygen voor het zweird van Annaxartus Zoon.
VI. VERTOOG. Gordyne open.
Florandus die blyft dood den naesten van zyn kroon.     Toe
HEYDENSCHE VOORREDEN.
Hoe, Jupiter, hoe kond gy dit nog lang verdraegen:
(70) Waer is u blixems-vuer, om dit gespuys te plaegen;
Waer is u staelen erm, maer is u donder vreed;
Hoe kond gy op de Aerd verdraegen al dit leed.
Maer wagt nog niet gedaen, want Annaxartus magten
Die zullen Argamond’ nog te bewinnen tragten.
VII. VERTOOG. Gordyne open.
(75) Ziet hoe hy is vergramt, ziet hoe den Koning zweird
Dat Argamondus hoofd haest word van ’t lyf geweird.
Voor eene echte Trouw zal Rozamonda erven,
Die door het staele zweird alsdan hem zal doen sterven
Het welk word haest gedaen in een zoo grooten slag,
(80) Zoo groot dat men op d’aerd noyt desgelyks en zag.     Toe.
CATHOLYKE VOORREDEN.
Weet dat den Christen Vorst daer voorn niet zal schrome
Maer zal wel stoutelyk voor de Princesse komen,
Ja voor het volle Hof van Annaxartus staet,
En toonen dat hy hem daer in niet en verslaet.
VIII. VERTOOG. Gordyne open.
(85) Men ziet hem in het Hof met de Princesse spreken,
En presenteert zyn hoofd; maer hy en wilt niet vreken
Over zoo magtig Vorst, bedenkende de eer,
Die zy ontfangen heeft door haer verlof een keer;
Die zend hem wederom te keeren naer zyn land,
(90) Om te beschermen hem van schaede en van schand.     Toe.
Zoo Annaxartus hem te velde mé begeeft,
Weet dat hy zynen Zoon niet lang en overleeft,
Maer zal het zelfste lot zoo wel moeten verdraegen,
Als d’ander Princen al, en deês verloren slaegen,
[p. 6]
(95) En Rosamonda ook, alsmede Leonor’
Zyn mede in het veld, gelyk ik zeker hoor.
IX. VERTOOG. Gordyne open.
Maer ziet wel dezen stryd den Koning is verslegen,
Den God der Christenen die jont ons zynen zegen;
Maer zoo dat Rozamond’ haer vryheyd hebben wilt,
(100) Dat word haer toegestan, zulks wynig aen hem schilt.     Toe
HEYDENSCHE VOORREDEN.
ô Wonder droef getreur! ons Wet gaet g`heel te nieten!
Aen wie en zou dit fait ten hoogsten niet verdrieten:
Ach! Jupyn staet ons by, gy Zonn’ en ook de Maen,
En wilt voor al dees daed dien Argamond’ verslaen!
CATHOLYKE VOORREDEN.
(105) Neen, neen, gy Afgodist, dienaer der Duysternissen,
Zulks en zal niet geschiên uw wenschen zyn al missen.
X. VERTOOG. Gordyne open.
Maer ziet eens deze trouw, die Rozamonda doet,
Belydend ons geloof en trampelt met den voet,
Uw valsch verdichte Leer.                        Toe.
HEYDENSCHE VOORREDEN.
                                          Nu moet ik knerzel-tanden
(110) En my vertrekken gaen in d’alderdiepste Landen,
Daer men nog Zon, nog Maen, nog Sterren meer en ziet,
Op dat ik zoo geraek uyt dit myn zwaer verdriet.    Binnen.
CATHOLYKE VOORREDEN.
Naerdien wy op ’t Tooneel gaen trachten te betoonen,
Dit Stuk van kleyne konst, en wilt ons maer beloonen,
(115) Agbaer’ Aenschouwers al, naer dat elk een verdient,
Want die doet dat hy kan volkomt aen zynen vriend:
Daerom zeg ik nog eens, ô Aenschouwers van dit Spel
’t Zy van wat Staet of Stam, gy zyt hier gekomen wel,
Om onze Reden-konst te hooren dezen dag,
(120) Peyst dat, als eenen mensch doet ’t geen hy kan of mag,
’k Hoop t’hebben al voldaen, en word’er faut bevonden
d’Olie van zoetigheyd geneest zoo vele wonden;
Want den Acteur zig zelf in ’t minst geen meester is,
En wy maer Jongheyd al voor zeker en gewis,
(125) Zoo hoop ik dat het ons ten deele zal verschoonen,
Maer bidd’ u andermael, terwyl men zal Vertoonen,
Jont uw stilzwygendheyd zoo lang het dueren zal,
Ik jonn’ tot uwer eer ons macht groot in ’t getal.     Bin
Continue
[p. 7]

ROZAMONDA,

Dochter van ANNAXARTUS, Koning van Persiën.

BLY-EYNDIG TREURSPEL.
___________________________

EERSTE DEEL.

EERSTEN UYTGANG.

Den Koning APOLIDON met zyn vier PRINCEN op den Troon

APOLIDON.
ZAl Annaxartus dan nog lang in vrede leven,
Naer hy geweygert heeft zyn Dochter my te geven
Tot eene echte Vrouw, ik zweire hem van neen,
Want zulks hem strekken zal tot uytterlyk geween.
(5) Een ider is bekend dat Argamondus, Koning
Van Syriën, komt naer ons Paleys en wooning
Uyt liefde die hy draegd naer my en mynen staet,
Hy is een dapper held en van zeer wyzen raed,
En daerom zal ik hem de zaek gansch openbaeren,
(10) En ’t saemen nemen raed want hy begind te naeren
Aen deze myne Stad, waer hy my hulp zal biên
Om ’t haelen met geweld, spyt van die ’t mag beniên.
ô! Rozamonda, Maegd, moet ik u wezen derven,
Voor zeker en gewis zal ik van droefheyd sterven;
(15) Maer neen, ’t zal anders gaen, dit zweir ik by myn Kroon
Al zou ik zelfs den Vorst met eygen handen doôn:
Daerom myn Edeldom wilt neirstiglyk my raeden,
Wat my te doene staet op uwe kloeke daeden,
Wil ik betrouwen my, spreekt met een zuyver hert,
(20) Want een iders advis van my ontfangen werd.
1. PRINS.
Groot Vorst, den Persiaen heeft veel vegtbaere mannen,
Jae de Arabiers zelfs ook ’t samen met hun spannen,
Want ’t woord dat loopt gemeen dat Rozamonda is
Voor den Arab’schen Prins, Terquillus voor gewis,
(25) Daerom dient opgepast om hulpe te verzoeken
Van den Syrischen Vorst om ’t Leger te verkloeken;
Zoo hy ons jonstig is, ’t is zekerlyk gedaen,
[p. 8]
En uwe Majesteyt zal zynen wensch ontfaen.
4. PRINS.
’t Is waer, want zonder hulp waer het al moeyt verloren.
(30) Ik bid uw Majesteyt u daer in niet te stooren,
’t En is niet dat ik vrees voor te sterven de dood;
Maer dat uw Majesteyt geraeken zoud in nood,
Want viere tegen een kan hy te velde bringen,
En ’t ergste nog van al is dat wy zelfs bespringen,
(35) Want die zyn vyand wacht die heeft avancement,
’t Zy in beloken stad of in een campement.
3. PRINS.
Zoo Argamondus komt en ons wilt hulpe bieden,
Zal alles naer den wil uws Majesteyt geschieden,
Want hy heeft strydbaer volk en vele in ’t getal
(40) Als eenig Vorst of Prins heeft op het aerdsche dal.
APOLIDON.
Ik weet wel dat hy komt en haestig hier zal wezen.
4. PRINS.
Zoo hoeft uw Majesteyt in ’t minste niet te vrezen,
Verzoekt gy de Princes, gy zultze wel ontfaen,
Zoo dat al uw torment word haestelyk gedaen.
Geruchten van binnen.
(45) My dunkt ik hoor gerucht! zou wel den Koning komen?
APOLIDON.
Zoo ’t hy is, dat men lost al de Kanons en Bommen,
Uyt blydschap van zyn komst.
BODE uyt.
                                            Groot Vorst, uw Dienaer ziet,
Die komt u doen verstaen en geven ’t recht bedied
Hoe den Syrikschen Vorst is aen uw eygen sloten,
(50) Om te bezoeken u, dus heeft my niet verdroten
Van uwe Majesteyt het zelf te doen verstaen.
APOLIDON.
Wy moeten hem terstond al t’samen tegen gaen.
’k Hop dat myn wil en wensch hy haest’lyk zal volbrenge
En nevens u-liên t’saem zyn groote machten mengen
(55) Dus houd u aen myn kant myn trouwen Edeldom,
Zoo om den grooten Vorst te heeten willekom.
Apolidon sluyt zyn Volk op de slinke zyde;
Argamondus al de regte zyde.
1. PRINS van Apolidon.
Daer komt hy aengegaen met al zyn Edellieden.
[p. 9]
APOLIDON.
’k Wil hem omhelzen gaen en alle eere bieden.
Groot Vorst weest willekom.
ARGAMONDUS.
                                          Groot-Koning weest gegroet,
(60) Ziet Vorst Apolidon wat dat de liefde doet.
APOLIDON.
’k En ziet maer al te wel, ’k en kan ’t u noyt vergelden.
ARGAMONDUS.
Neen, neen, Apolidon, ik zal het u kwytschelden,
De liefde word betaelt met een gelyke maet,
Al is ’t dat zy niet strekt tot eenig eygen baet,
(65) Kan ik uw Majesteyt met eenig dienst behaegen,
Myn ziel en lyf wil ik aen u te pand opdraegen;
En daerom vry gelooft dat ik uw dienaer bem
Zoo lang in my zal zyn de alderminste stem,
Gelooft my op myn woord.
APOLIDON.
                                          Uw woord wil ik gelooven,
(70) En zoo den Persiaen myn eere zoekt te rooven
Door een manhaftigheyd? vraeg ik uw Majesteyt
Een vraege, die ik hoop, van u niet zyn ontzeyd.
ARGAMONDUS.
Ontsluyt my uwe vraeg uw wensch die zal gebeuren,
En zwygt het minste niet nog ook en wilt niet treuren:
(75) Want myne kracht en macht, myn lyf, myn volk en bloed
Word aen uw Majesteyt gejont in overvloed.
APOLIDON.
Weet Argamundus Vorst, dat ik lest was ontsteken,
Door Cupidons minne-vuer, als ’t is nog meer gebleken
Op een Edel Princes van ’t Persiaensche Ryk,
(80) Die is aen Venus beeld in ’t minste niet gelyk;
Maer zoo ik haer verzocht om myne Vrouw te wezen,
Heeft zy my spytelyk veracht ende misprezen,
Onweirdig haer persoon, maer den Arabschen Prins
Gesteld voor myn persoon die krygen zal zyn wensch,
(85) Dus dat ik geiren zou door het geweld der wapen
Haer krygen in myn macht.
ARGAMONDUS.
                                          Men moet daer op niet slapen
Maer met ons beyde macht den oorlog hem doen aen,
Ik zal tot uwen dienst nog zelve mede gaen,
En mynen Broeder ook.
GOEDEMAER.
                                      Groot vorst en wilt niet treuren
[p. 10]
(90) Wy zullen met ons macht dit stuk hem doen bezeuren
En nemen haer gevang, wie het leed heeft ofte lief,
Dus dat gy de Princes, zult krygen tot gerief:
Wy hebben macht genoeg om Persien te verderven,*
Ja om den Koning zelfs door wapens te doen sterven,
(95) Wy zyn ’t zoo wel gewent met wapens om te gaen
Als ’t Persiaensche Volk, die wy zullen verslaen;
Deês trouwen Edeldom die zal u bystand zweiren,
En vechten tot’er dood.
1. PRINS van Argamond.
                                      Dit doen wy al geiren
Als het is uyt ’t bevel van zyne Majesteyt.
ARGAMONDUS.
(100) Ja zulks is mynen wil en is zeer wel gezeyd,
Zweirt trouwheyd tot’er dood en noyt uyt ’t veld te vlide
Tot dat den konings wil zal naer zyn wensch geschieden
Vier PRINCEN t’samen.
Wy zweiren u, ô Vorst, getrouwheyd tot’er dood,
Dat niemant van ons al u laeten zal in nood.
Elk al zyne zyde binnen.


TWEEDEN UYTGANG.

Den Koning ANNAXARTUS, met zyne vier PRINCEN, ROZAMONDA, LEONORA, FLORANDUS, MORANDINUS, TERQUILLUS.

ANNAXARTUS.
(105) Myn Zoone Morandin en gy Florandus mede,
Wy nu gesloten zyn in een volkomen vrede,
Zoo ik wil doen verstaen myn eygen zin en wensch,
Die ik hebbe wel gevolgt en dat van ider mensch.
Terquillus onzen vriend zal Rozamonda trouwen,
(110) Wie dat heeft lief of leed of wie het mogte rouwen,
Gy kend zyn edel bloed, zyn ryken en zyn staet,
Daerom beveel ik u gy daer niet tegen gaet,
Schoon dat Apolidon den Cyperjaenschen Koning
Haer dikwils heeft verzocht om t’hebben in zyn wooning
(115) Voor zyne echte Vrouw, het stond hem geensins aen,
Diesvolgens dat hy is uyt mynen zin gegaen;
Zyn staet was veel te kleyn zoo ider een kan dinken,
En daerom wil ik haer aen Terquillus schinken.
TERQUILLUS.
Ik dank uw Majesteyt van ’t overgroot present,
(120) Mids de weirde Princes staet in myn hert geprent,
[p. 11]
’k En kan deês groote gift u nimmermeer vergelden.
ANNAXARTUS.
Men vraegt vergelden noyt aen genereuze Helden,
Leeft minzaem met malkaêr. Nu Rozamonda ziet
Dat gy altyd volkomt aen uwen Prins gebied.
ROZAMONDA.
(125) Heer Vader ende Vorst zulks zult gy altyd merken,
Want al het geen ik wensch is maer liefde versterken,
Uw Staeten en uw Ryk, en zyne Majesteyt,
Zal zien dat ik zal zyn tot uw behulpzaemheyd.
TERQUILLUS.
Ik dank u schoon Princes, als myn Vorstin verkoren,
(130) Geen schoonder Godin is’er op de aerd geboren
Voor my, alderliefste en overschoone Maegd!
En daerom is’t dat gy my aldermeest behaegd.
ANNAXARTUS.
Vrouw Sena zyt met uw Godin en Palas mede,
Die houwelyksche Godin jont u peys en vrede,
(135) Het Maegden-heyr dat maekt nu vreugd en blyden glans
Men maekt hier tot de trouw een pragtig eer-gedans.
BALLET.
FLORANDUS.
Terquillus veel geluks en vreugd moet gy genieten,
Want door uw edel trouw en heb ik geen verdrieten,
Maer wel een groote vreugd, ik ben immers verblyd,
(140) Dat gy, ô grooten Prins, als nu ons broeder zyt.
Geen meerder vreugd en kost myn herte meer bekoren
Als door deês edel trouw? ik ben gelyk erboren,
Ja wenschte Nectors tyd by uwe Vrouw te zyn
In blydschap voor altyd, zonder de minste pyn.
MORANDINUS.
(145) Lang moet Terquillus, Prins, met onze zuster leven,
Die niet als edel vreugd zal aen de Kroone geven,
Het Arabiersche bloed zal nu ten hoogsten top
Des weirelds Monarchie in haeste klemmen op.
Geen Vorst op g’heel de aerd’ is by hem te gelyken,
(150) Dus dat een-ider zal zyn zelven moeten stryken,
’t Welk ik u t’samen wensch, naer lang verloop van tyd,
Dat gy voor eeuwig mogt te samen zyn verblyd.
LEONORA.
Zeer edel weirde Paer, God geeft u zynen zegen;
Maer wilt te samen gaen in alle regte wegen:
[p. 12]
(155) Want geene zaek op d’aerd de Godheyd meer bemind,
Als dat een echte Paer is van gelyk gezind.
TERQUILLUS.
Mynheeren allegaer de eer aen my gegeven
En heb ik niet verdient, nog winden in myn leven,
’t En kan ook niet geschien.
BODE uyt.
                                            Geduchte Majesteyt,
(160) Weet dat hier in de zael een Edelman verbeyd,
Om t’hebben het consent van u te mogen spreken,*
Hy heeft veel Brieven mé die in zyn borze steken.
ANNAXARTUS.
Van waer komt hy gegaen?
BODE.
                                          Groot Vorst, ’k en weet het niet,
Hy komt van’t Cypres ryk zoo ’k hoor aen zyn bedied.
ANNAXARTUS.
(165) Zegt, dat hy binnen komt.
BODE.
                                          Uw wille zal geschieden.     bin.
ANNAXARTUS.
Wy zullen hooren haest wat hy ons zal bedieden.
Ambassadeur uyt.
Wel jongeling van waer komt gy gegaen?
Wilt my in ’t alderhaest de reden doen verstaen.
AMBASSADEUR.
Groot-machtigen Monarch, ik ben alhier gezonden
(170) Van den Cyperschen Vorst, om aen u te verkonden
Dat hy hem grootelyks van u vind gemoveert,
Om dat gy uw Dochter aen hem nog refugeert,
Te meer om dat gy hem houd min als uw gebueren,
Daerom hy u verklaert dat gy het zult bezueren,
(175) Want den Cyrikschen Vorst neemt ook zyn zaeken aen,
Zoo als gy voorder kont uyt dezen Brief verstaen.
Geeft den Brief.
ANNAXARTUS.
Florandus mynen Zoon wilt ’t Kasset open breken,
En lezen overluyd de Cyperjaensche treken.

FLORANDUS leest den Brief.
ANnaxartus! alzoo wy ons vinden geoffenceert ten opzigte op het instantelyk verzoek en groote genegendheyd, die wy draegen op de Princesse Rozamonda, uwe Dochter, die ik verzoeke om te wezen myne Huys-vrouwe en Koninginne van ons land van Cypres &c. ons heeft absolutelyk geweygert en [p. 13] de zelve toegezeyd heeft aen Terquillus, den Arabier, welkers Voor-ouders niet anders en zyn geweest, nogte en zyn als Roovers en Straet-schenders, en dat U-L ons minder eere gedaen heeft als dusdanige abominable Natie, die van alle eeuwen geweest heeft eenen afgrond van Moorderyen en strooperyen, gesproten uyt dusdanige stoffe van Ouders, zoo is’t dat wy declareren den Oorlog te water en te lande, deffenderende by deze alle de gene die deze partye zouden willen soutinéren, hun houden voor volle openbaere vyanden, uwe en hunne Landen en Steden gevende aen den moedwil van ons Krygsvolk, ’t en zy U-L. my in het alderhaest zal consentéren myn redelyk verzoek, en zoo niet het zelve laeten zien dezen te krygen met geweld, hopende dat de Goden my zullen behulpzaem wezen.
Vaert wel.                        APOLIDON, Koning van Cypres.

ANNAXARTUS.
Hee! meynt Apolidon myn Dochter zoo te erven?
(180) Neen, dat en zal niet zyn, veel liever zou ik sterven.
’k Zal waegen mynen Staf, myn Landen, Staet en Kroon
Al kwam ik zoo arm t’huys als den verloren Zoon.
Denkt dat Apolidon met machten haer te winnen?
Neen, neen, dat hy dat vry steekt buyten zyne zinnen,
(185) Dat Argamondus vry met hem komt in het Veld,
Men zal beproeven eens, wie heeft het meest geweld.
Terquillus zyt gerust; want nimmer zal ’t geschieden,
Dat Rozamonda zal uyt Persen ryke vlieden:
Wy hebben volk genoeg, om hem te randen aen.
TERQUILLUS.
(190) Dit volk dat is bekwaem om hem te wederstaen.
’k Zal de injurien ter degen op hun vreken,
Dat zy van roovery niet meer en zullen spreken:
Ons ryk veel ouder is als ’t hunne bey te gaer,
Dat men betoonen kan meer als dry duyzend jaer.
FLORANDUS.
(195) Wat, wilt dat vremd gespuys op hunne daeden roemen,
Dat zy eens voor den dag met hun slag-orden komen,
Men zal beproeven eens, wie eerst uyt ’t veld zal scheen.
MORANDINUS.
Hun opzet strekken zal tot hun leet en groot geween.
De reyze die is groot eer zy hier nog geraeken,
[p. 14]
(200) Diesvolgens dat men moet voorzien in alle zaeken,
Die dienen tot den stryd.
AMBASSADEUR.
                                        De reys word’ haest gedaen:
Moet ik aen mynen Vorst niet anders doen verstaen?
ANNAXARTUS.
En zegt hem anders niet, als dat ik hem verbeyd,
Vertrekt u haestelyk, de Godheyd u geleyd.     Ambas. binne.
(205) Wel aen myn Edeldom, dat elk zyn beste doet
In ’t aengaen van den stryd, en spaert nog goed nog bloet
1. PRINS van Annaxartus.
Weet, vrymoedigen Vorst, dat ik zou liever sterven,
Als niet de Lauwer-kroon voor uw Persoon te erven.
2. PRINS.
Veel liever waer dit lyf in stukken afgeklooft,
(210) Als niet de schoone Kroon te stellen op uw hoofd.
3. PRINS.
En peyst niet, groot monarch, dat ik zal stille wezen
Geduerende den stryd; maer doen zal als voor dezen,
Vervolgens myne plicht, beschermen uwe Kroon,
Tot ik zal zyn gesteld benevens d’ander doôn.
4. PRINS.
(215) Kan ik Apolidon maer in myn handen krygen,
Ik zal zyn zwakken hals zeer ligt voor ’t zweird doen neyge
Ja Argamondus zelfs zal ik vervolgen staeg,
Tot ider word gedood, of tot zyn nederlaeg.     Al binnen.


DERDEN UYTGANG.

ARGAMONDUS met zyn Volk op de regte, APOLIDON met de zyne op de slinke zyde.

APOLIDON.
Hier is het Treur-tooneel daer veel doorluchte Mannen
(220) Door ’t scherpe staele zweird verjaegd zyn en gebannen,
z’Hebben hun vyands macht, voor eerst was Malicus
Op deze eygen plaets doorsteken van een kus,
Aurelius den Held die bleef hier ook verslaegen,
En Sophor moest in ’t lyf ook vele wonden draegen
(225) Van’t Persiaens gespuys, het Machedonsche bloed
Word ook op deze plaets gestort in overvloed,
’t Is zeker in een stryd moet altyd eenen winnen,
En daerom moet men hem altyd in tyds verzinnen;
Diesvolgens groot Monarch wilt nemen goeden raed,
(230) Aen d’uytkomst van den slag hangt dezen g’heelen staet.
[p. 15]
ARGAMONDUS.
Apolidon myn vriend wilt op den vyand loeren,
Als hy het toonen zal het Leger zoo vervoeren,
Dat hem besluyten kan, zoo word het haest gedaen,
Want m’hun gemakelyk kan langs vier zyden slaen.
1. PRINS van Argamondus.
(235) Men moet voorzigtig zyn te krygen wind ter baeten,
Want door het vele zand der bergen ende straeten,
Verduystert word ’t gezicht, want die is tegen wind,
Ziet of gy dezen raed nu niet voor goed en vind.
2. PRINS.
Dien raed is wonder goed men moet het voordeel tragten
(240) Te krygen boven al, te vollen de grachten,
Ontrent de legerschaer van vrees van ongeval,
Een Leger is niet goed te wezen in een dal
Daer vele hoogten zyn ontrent de blinde wegen.
3. PRINS.
Neen, want doordronken is door een geduerig regen,
(245) De ruytery geheel geraeken zou in nood
Door groote vochtigheyd en blyven zelfs al dood.
4. PRINS.
Den Hemel die zal ons met voorspoed zyn genegen,
Ik hop Fortuna zal ons schinken haeren zegen,
Dat elk zorgvuldiglyk volbrengen zynen last,
(250) Op dat het Persch gebroed van ons macht zy verhast.
GOEDEMAER.
En twyffelt niet, groot Vorst of God, die zal ons toonen
Zyn gratie met’er daed, en uw vyanden loonen;
Door ’t winnen van den stryd kend men zyn Mogentheyt
Op dat u vyands macht mag zyn ter neêr geleyd.
ARGAMONDUS.
(255) Wel aen myn Edeldom wilt eerlyk uw draegen,
Als gy gewoone zyt in vele ander slaegen,
Staet hier uw eere voor in deze vremde kust,
Voor ’t winnen van den slag en zal ik zyn gerust.
1. PRINS van Argamondus.
ô Koning weest gerust, veel liever zou ik sterven,
(260) Als moeten in den stryd de nederlaeg te erven.
2. PRINS.
Neen, neen en peyst dat niet, want ziet dat staele zweird
’t Welk nog voor dezen tyd den vyand heeft gedeirt.
[p. 16]
Dit heeft nog zyne macht.
3. PRINS.
                                        Myn macht zal ik doen blyken,
En met dit stael rappier den Persiaen doen wyken,
(265) En spaeren groot nog kleyn, dat komt in mynen weg
Dat zal ik smyten dood al zonder tegenzeg.
4. PRINS.
Het Arabiersch gebroed zal ook myn macht gevoelen,
Want nimmermeer en zal ik mynen tooren koelen
Voor gy verwinnaer word.
APOLIDON.
                                          Sa laet ons trekken voort
(270) En waegen gaen de kans gelyk als het behoort.
Marcheert elk al zyne zyde binnen.


VIERDEN UYTGANG.

TERQUILLUS, ROZAMONDA, LEONORA.

TERQUILLUS.
Een schoone Daphné daer Apolo op verliefde,
Was noyt van glansch voldaen, als wanneer zy nog leefde
Helena schoonste vrouw van het groot Griekenland,
Daer menig schoon Paleys en Stad wierd om verbrand,
(275) Waerom ook zoo veel bloed gestort wierd en vergoten
Zoo menig duyzend mensch gesneveld en doorschoten,
Alleen om eene Vrouw, hier is den zelfsten nood,
Dat ik nu met myn macht gaen stryden tot’er dood.
ROZAMONDA.
Myn liefsten Prins blyft hier, eer gy blyft in ellenden.
TERQUILLUS.
(280) Neen, Rozamonda, neen, ik moet den vyand schenden,
Die my verstooren komt op mynen bruyloft-dag,
Zal ik gaen schinken bloed.
ROZAMONDA.
                                            O! Al te droeven slag
Voor my, ô! teere Bruyd en Maget vol van rouwe
TERQUILLUS.
Ik zal, ô schoon Godin! u voor myn Bruyd dan trouwe
(285) Als dien Vorst is vernielt, die my vervolgen wilt.
ROZAMONDA.
Naer dat gy ’t zoo begeirt, gaet weirden Oorlogs-held
De Goden jont u luk in Mynheer Vaders zaeken.
TERQUILLUS.
Ik zal Apolidon de ziel uyt ’t lyf doen braeken
Door dit myn vinnig stael. Princesse Rozamond
(290) Gedoogt eer ik vertrek te kussen uwen mond...
[p. 17]
Nu gaen ik vol van moed ’t bloed van den vyand plenge
Ik wil myn houwlykssmert met Krygs lauw’ren verminge
Adieu myn Rozamond, adieu myn weirden pand,
Adieu myn Zuster lief, ik trek naer den vyand.
ROZAMONDA.
(295) Den Hemel jont u luk en zegen in den stryd,
Op dat gy triumpheert tot de vyandens spyt.     Terquil. bin.
Eleonora ziet naer vreugd volgt droevig klaegen,
Misschien zal nu den Prins in ’t veld worden verslagen,
Door den arabierschen nyd van dien Apolidon,
(300) Dien aldervreedsten Vorst, die leeft onder de Zonn’.
LEONORA.
Vertroost u maer Mevrouw, uw Vader en myn broeder
Zullen dat vreed gespuys, dat zoo verwaend, verwoeder,
En die tyrannig zyn vermorzelen tot puyn.
Men trommelt en blaest de Trompetten.
ROZAMONDA.
Hoort, hoort, Leonora, hoort het oorlogs gedruyn.
LEONORA.
(305) ’t Is ’t leger dat vertrekt naer ’s vyands vreede wallen.
ROZAMONDA.
ô Ongelukkig uer! ô droevig ongevallen!*
Misschien zyn wy van dag hier altemael gevaen.
LEONORA.
De stad is al te sterk, weest daer in niet belaên.     Al bin


VYFDEN UYTGANG.

ANNAXARTUS met zyn Leger.

Getrouwig edel bloed den vyand komt te naeren;
(310) Daerom voorzigtig zyt in onze legerschaeren,
Als gy den vyand ziet, weest nergens niet vervaert,
Maer slaet dweirs door den kop, nog groot, nog kleyn en spaert.
FLORANDUS.
Heer Vader niet en treurt, maer wilt voorwaer gelooven,
Dat zoo het mogelyk is het leven ik zal rooven
(315) Van dien Apolidon, en zynen hoogen moed
Zal ik doen daelen straks en smooren in zyn bloed.
MORANDINUS.
Zoo Argamondus maer kan in myn hand geraeken,
Ik zweir by al dat leeft dat hy de dood zal smaeken,
En tot zyn alderspyt zal weiren’t hoofd van ’t lyf,
(320) Met dit myn staele zweird, zonder het minst gekyf.
[p. 18]
TERQUILLUS.
Myn arabierschen arm zal ik te werke stellen,
En al dat vremd gebroed zal ik ter neder vellen,
Ik hebbe andermael nog in den kryg geweest,
Dus dat ik voor dit volk niet ’t minste en ben bevreest.
1. PRINS van Annaxartus.
(325) Weet vry, grootmoedig vorst, dat zy met groote schande
Zullen nemen de vlucht tot in hun eygen landen.
2. PRINS.
Ik hope beter nog; want elk een bitter dood,
Zal moeten onderstaen naer een bataille groot.
3. PRINS.
Zy zyn ’t land ongewend, z’en kennen geene wegen,
(330) Diesvolgens dat men moet hun deftig treden tegen.
4. PRINS.
Men moet gezamentlyk hun jaegen overhoop;
Want ’t Syriaensche bloed word by ons goeden koop.
Men trommelt en blaest de trompetten.
ANNAXARTUS.
Ik hoore het gerugt van Trommels en Trompetten:
Sa dat men daedelyk ons in slag-orden zetten.
Annaxartus stelt zyn volk op de slinke zyde,
Apolidon en Argamondus met hun Volk
op de regte zyde uyt.                             
FLORANDUS.
(335) Zy zyn in ons gezigt, dat ider hem bereyd
Te stryden voor zyn eer en voor zyn Majesteyt.
APOLIDON.
Wel aen Mynheeren dan den vyand is voor d’oogen,
Dat elk zyn beste doet en wilt my liefde toogen,
Vegt met een kloeken moed, en spaert nog kleyn nog groot
(340) Neemt niet een man gevang, smyt-ze altemael dood.
VERTOOG: Alwaer Terquillus in den slag dood blyft
APOLIDON.
Daer leyd Terquillus dood, die my zogt te verderven,
Nu heeft hy zynen loon met door het zweird te sterven:
Bespringt terstond de stad, neemt de Princes gevangen,
Stelt haer in zekerheyd, zy is al myn verlangen.
VERTOOG:Alwaer Rozamonda en Leonora gevangen word in de Stad.
Continue
[p. 19]

TWEEDE DEEL.

EERSTEN UYTGANG.

ROZAMONDA en LEONORA in eenen Hof

ROZAMONDA.
(345) O Wat een droeve zaek is ons nu overkomen!
Wie zou in zulk een staet niet weenen, zugten, schromen!
Ach! had ik doch geweest gelyk eens* Daphné was
Die straks in eenen boom veranderde in ’t gras,
Zoo haest Apolo haer met de hand meynde te vatten:
(350) Wat baet my ’t leven nu, wat baeten al myn schatten?
Eylaes! ’t en helpt al niet, want nog met goed, nog geld
En zal ik wezen noyt in liberteyt gesteld.
Eleonora, Nicht, wat zal ons nog geschieden?
Waer zou myn Vader zyn met al zyn Edellieden.
LEONORA.
(355) Den Koning is gevlucht, dat ik voor zeker weet,
Met beyde zyne Zoons, ’t is maer al te vast bescheet:
Maer zoo my is gezeyd myn Broeder is verslagen.
ROZAMONDA.
Hoe! is Terquillus dood? ô noyt voltreurde dagen
Hoe komt dat gy Jupyn uw blixem niet en schiet
(360) Op dit rampzalig hoofd, die ons doet dit verdriet.
Gy hebt wel andermael dien Phaëton gesmeten
Tot in den leegsten grond alleen om zyn vermeten,
Dat hy eens voeren wou den wagen van de Zonn’,
Waer door den eersten brand op ’t aerdryk begon.
(365) Myn Bruydegom is dood! Piramus is gestorven,
En Thisbé heeft naer hem de dood dan ook verworven,
En daerom mynen vriend, myn zuster, liefsten pand,
Beneemt ook de Princes het leven met uw hand,
Of ik zal ’t zelve doen?
LEONORA.
                                    Weêrhoud u myn Princes;
(370) Gelooft niet dat ik hier zal zyn de Moorderes
Van uwe edel ziel, schept maer een nieuwen moed,
Wie weet of alles niet kan keeren in het goed?
Gevangen is geen dood, de eer is ons gebleven.
ROZAMONDA.
Waer ik myn eere kwyt ik waere zonder leven.
[p. 20]
LEONORA.
(375) Ik zou van ’t zelve doen, en daerom weest gestilt,
Elk mensch moet onderstaen al wat de Godheyd wilt.
Daer komt Apolidon, den moorder van myn Broeder,
Den beul, den booswigt groot, noyt tyger was verwoeder
Als hy was in den stryd, gelyk men heeft gezeyd,
(380) Als hy Terquillus dood heeft ter neder geleyd.
APOLIDON uyt.
Wie hoor ik spreken daer, zou ’t de Princesse wezen,
Die om haer geest vermaek komt wandelen in dezen
Zoo overschoonen Hof? Princese weest gegroet,
Princes uw aenschyn toont, my deze eere doet,
(385) Princes uw dienaer ziet, die komt om troost te erven.
ROZAMONDA.
Eer ik u troosten zal veel liever zou ik sterven.
APOLIDON.
Hoe! sterven, myn Princes! wat kwaed heb ik gedaen,
Dat gy my voor uw vriend niet en wilt nemen aen?
ROZAMONDA.
Weet gy de oorzaek niet?
APOLIDON.
                                        Mevrouw ’k en weet geen reden,
(390) Als door den band der liefd dat ik hier kwam getreden
Om u voor vrouw t’ontfaen en voor myn Koningin
Mids dat ik wierd gepraemt tot eene zuyver min.
ROZAMONDA.
Hoe zegt gy, zuyver min; geen zuyver min te vinden
In eenen die vervolgt zyn aldernaeste vrienden?
APOLIDON.
(395) ’t Vervolg dat is geweest op hope van de trouw,
Op dat ik Rozamond’ zou krygen tot myn vrouw.
ROZAMONDA.
O tyranige spraek! gy zyt ’t die hebt doen sterven,
Den genen die met recht mynen persoon mogt erven;
Zyt gy zoo vrommen held, die g’heele legers doet,
(400) Om eene jonge Maegd, laet zwemmen in hun bloed?
Gy, die met alle recht van reden ende wetten,
De eerbaer Maegde-bloem van Roovers moest beletten:
Hebt gy niet zelfs getragt door uwe groote macht;
Dat myne eer en faem te niet zou zyn gebracht?
(405) Is Argamondus niet door uw bevel gekomen,
Op dat myn Maegde-bloem de eer zou zyn genomen?
[p. 21]
Is ’t niet op uw verzoek en boozen wil geschied,
Dat ons gansch Koningryk geraeken zou tot niet?
Wat zegt gy nu op dit, kond gy iet tegenzeggen?
(410) Bereyd straks uwe tong, om dit te wederleggen.
APOLIDON.
Mevrouw stilt uw gemoed, de liefd’ en heeft geen wet,
En daerom bid ik u gy dit ter zyden zet;
Want Jupiter heeft zelfs met Juno durven mallen,
Die zyne Zuster was; Saturnus dede vallen
(415) Zyn eygen zuster Abts, de welke hy nam voor vrouw;
Waerom en mag ik niet u praemen tot de trouw?
Het is natuerelyk.
ROZAMONDA.
                            Het stryd tegen de Goden,
Dat gy my met geweld doet volgen uw geboden,
Zoo deftig praemt en streelt.
APOLIDON.
                                            Mevrouw laet immers zyn.
LEONORA.
(420) Vertrekt uyt ons gezicht, uw spreken doet ons pyn.
APOLIDON.
Indien het zoo moet zyn, ik hop den tyd zal komen
Dat deês vreede princes zal op myn diensten romen,
’t Is maer een vrouwen woord, waer op ik wynig let,
En daerom is ’t dat ik dat woord van zyden zet.     binnen.
ROZAMONDA.
(425) Wat schaemteloos verzoek durft nog dien booswigt wage
Hoe durft hy onbeschaemt my nog tot trouwen vraegen?
Ik ben verwondert zelfs dat hy die stoutheyd heeft
Van my nog aen te zien; want heel myn lichaem beeft
Als ik alleen maer peys op zyn voorgaende daeden,
(430) Waerom ik eeuwiglyk hem altyd zal versmaeden,
Dat hy nu vryëlyk zulks maer steekt uyt zyn hoofd;
Want ik waer liever zelfs van lyf en ziel beroofd.
LEONORA.
Princesse, weirde Maegd, wat zal het eynde wezen?
Zullen wy eeuwelyk ontrust blyven door dezen
(435) Zoo onbeschaemden Vorst? neen, ’k hope met’er tyd
Dat alles wel zal gaen, wie ’t leed heeft ofte spyt.
ROZAMONDA.
ô! Treurlyk gevang voor twee zoo jonge herten,
Die schier moeten vergaen door d’uytterlyke smerten!
Dan eventwel ik hoop dat mynen Vader zal
[p. 22]
(440) Nog met een ander heyr vreken het ongeval...
Argamondus uyt.
Zegt zuster, wie is dat? die daer komt aengetreden?
Zoud ’t Argamondus zyn?
LEONORA.
                                        My dunkt aen zyne leden
Dat ’t hy is. Hy blyft staen, en daerom houd u stil
En laet ons hooren eens of hy iet zeggen wil.
ARGAMONDUS.
(445) ô Droevig traenen-dal! alwaer dat alle menschen
Niet en konnen ontfaên hun uytterlyke wenschen.
ô Droefheyd! zeg ik nog, om een die ik bemin,
En die ook nimmermeer geraekt uyt mynen zin!..
ô! Rozamonda lief! ô bloeme aller Vrouwen,
(450) Hoe jaegd gy myn jong hert in ’t uytterlyk benouwen,
Gy hebt myn hert en ziel gekwetst en g’heel doorwond,
Zoo dat myn heele lyf niet is als ongezond.
Ach! ongelukkig dag, wanneer ik haere oogen
En wangen eerstmael zag, waer door ik moet verdroogen.
(455) Ach! ach! Apolidon! gy oorzaek van myn kwael,
Zult gy die schoon Princes genieten voor gemael.
ROZAMONDA.
Syt stille, zuster hoort, hy heeft de borst gezogen
Van Venus de Godin; maer hy is wel bedrogen.
ARGAMONDUS.
Wie hoor ik spreken daer, zou ’t de Princesse zyn?
(460) My dunkt dat zy het is. ô Klaere zonneschyn!
Ik wil haer spreken aen... Mevrouw, wilt my vergeven
Dat ik onweirdig ben voor uwe oog te leven,
Ik kome mynen dienst u biên met ned’rig gemoed
Aen uwe Edelheyd met eenen minne groet.     Hy knielt.
ROZAMONDA.
(465) Hoe durft gy voor myn oog zou stoutelyk verscheynen?
Vertrekt in alderhaest, of gy doet my verdwynen,
Gy onbeschaemden Vorst, gy die zoo onbeschaemt
Een koninglyke Maegd met d’hand gevangen namt,
Durft door de minne-klagt haer nog van liefde spreken,
(470) Dat gy het ongelyk op eene Maegd moest vreken,
Is dit uw Ridderschap, is dit dan uwen Eed?
Daer gy d’onnoozelheyd moest dekken met uw kleed.
Syt gy dien Christen Vorst, die roemt op uwe wetten,
Daer gy een Afgodist behoorde te verpletten,
[p. 23]
(475) Gy helpt hem met uw macht, om te stelen een Maegd,
Ik ben verwondert zelfs dat God u niet en plaegt.
ARGAMONDUS.
Mevrouw stilt uw gemoed en wilt myn spreken hooren.
ROZAMONDA.
Zwygt, redeloozen Vorst, ’t is al moeyte verloren,
Apolidon, nog u en wil ik spreken aen,
(480) En daerom wil ik zelfs uyt uwe oogen gaen.
beyde binnen
ARGAMONDUS alleen.
Eylaes! wat vreeden slag heb ik alreed ontfangen!
Verloren is myn hoop en mede myn verlangen!
ô Cupido! uw Schigt die heeft myn ziel geraekt,
En mede myn jong hert, het welk gy hebt genaekt!
(485) Apolidon die heeft dien weirden pand verkoren,
Diesvolgens dat myn hoop is t’eenemael verloren,
Maer ’k zal gaen tot den Vorst, om hem te doen verstaen
Dat hy deês edel Vrouw in vryheyd deur laet gaen.
binnen


TWEEDEN UYTGANG.

APOLIDON in den slaep, en den GEEST van Terquillus.

Den GEEST van Terquillus.
Naer my den grooten God en Schepper aller dingen,
(490) Die d’Arde, locht en zee, de winden zelfs kan dwingen,
Veroordeelt heeft ter vlam in ’t grouwelyke vier,
Waer myne ziele brand al ben ik schoon nog hier;
Zoo heeft hy door de kracht van het eeuwiglyk wezen
Gezonden op de aerd, om te spreken aen dezen,
(495) Die daer zoo zit en slaept, in wellust gansch versmoort,
Waer hy my in den slag nog zelver heeft vermoort.
Hy die door hoogmoed groot myn Bruyd kwam te berove
Zal ook voor zynen loon door ’t Vonnis van hier boven
Een kwaede dood ontfaen. — Zyn dagen zyn gestelt,
(500) En haest word g’heel den boom ter neder ook geveld.
Hoort toe, rampzalig Vorst, uw vonnis is gestreken,
Van het oneyndig Een, want in zeer weynig weken,
Zult gy van uwen vriend, die gy oprecht bemind,
Vervolgt zyn tot’er dood; dus haestig u verzind.
(505) Dan doet wat gy begeird het zal alzoo geschieden,
Want niemand op de aerd en kan Gods tooren vlieden,
Gy word in eenen slag gevangen, vastgezet,
Daer gy u dooden zult, wel op myn woorden let.
Gy die door uwe daed zogt Persen te verderven,
[p. 24]
(510) En ’t koninglyk Geslacht al t’samen te doen sterven,
Gereserveert alleen myn Bruyd en liefsten pand,
Die gy gevangen houd hier in haer eygen land;
Die als een Tyger vreed bloeddorstig zonder reden,
Op myn rampzalig lyf bloedgierig kwam getreden,
(515) Gy die g’heel ’t Persen Ryk deed zwemmen in haer bloed
Zult ’t zelve lot ontfaen voor uwen loons-vergoed.
Ontwaekt, tyranig Vorst, ontwaekt en hoort my spreke,
’k En kan ’t u zelfs niet doen, maer God die zal ’t u vreke
Ontwaekt, godeloozen Prins, en hoort wat ik u zeg,
(520) Want ’t zal alzoo geschien al zonder wederleg
Gy zult haest neffens my in ’t helsche vuer verschynen
Daer gy voor uwen loon zult lyden meerder pynen,
Om dat gy ’t eeuwig Woord nog Godheyd diet en kend
Maer vroetelt in het slyk als eenen mol verblind.
verdwynt
APOLIDON ontwaekende zegt:
(525) Wat schrikkelyken droom is my hier overkomen,
In dezen mynen slaep? myn hert en zinnen schromen!
Wat schrikkelyk gezigt! wat schrikkelyk aenschouw
My docht ik was alreed in Satans helschen klauw!
My docht in dezen staet, ik was gelyk verloren!
(530) Wat mag dit wezen doch, ’t geen my zoo kwam bekore?
Wat schrikkelyke zaek! wat schrikkelyk vertoog
En heb ik niet gezien voor myne eygen oog!
Wat schromelyke stem kwam my in d’ooren klinken?
My docht ook dat ik zag dat spook in d’aerde zinken
(535) Van daer ’t gekomen was Terquillus was ’t uw Geest,
Die my in mynen slaep zoo gtoot’lyks heeft bevreest?
Jae zeker het was hem, die ik benam het leven,
Wiens lichaem naer zyn dood ik ging nog wonden geven
Want volgens zyne stem verweet hy my zyn dood,
(540) Waer door myn herte is in d’uytterlyken nood.
Zou ’k voor zoo korten tyd te leven in myn landen,
Ik eeuwig in de hel geduerig moeten branden?
Den Geest heeft ’t my gezeyd. Wel hoe dan God Jupyn
Jont gy uw Dienaers maer voor loon de helsche pyn?
(545) Zyt gy dan niet dien God, die Blixem ende Donder
Gebied tot iders straf en iders groot verwonder?
Hebt gy niet d’heerschappy over alles wat’er leeft,
Ja d’Hemel en de Hell’ voor uwe machten beeft?
Ja, oppersten Jupyn, zulks zal ik noyt gelooven
[p. 25]
(550) Nog ’k en geloove ’t niet dat gy my zoud berooven
Van u te klaer aenschyn; maer d’hemel word myn lot
Om diswil ’k u erken voor mynen Opper-god.
ARGAMONDUS uyt
Uw Majesteyt die is, dunkt ik, in iet verslagen?
APOLIDON.
Jae, Argomondus, Vorst, ’k was al myn leven dagen
(555) Noyt in zoo grooten angst.
ARGAMONDUS.
                                                  Wat is ’er u geschied?
Durft iemant aen den Vorst aendoen het minst verdriet?
APOLIDON.
Neen, vorst, geen mensch heeft my het minste iet verbolgen
Maer daer heeft straks een geest my deftig gaen vervolgen
Die zeyde my dan aen dat ik haest sterven zou
(560) Het welk de oorzaek is van mynen grooten rauw
Het was Terquillus Geest, die my heeft aengesproken
En zeyde dat zyn leed zou haestig zyn gevroken.
Ook dat hy was verdoemt en dat ik ook zou zyn
Het heeft my aengejaegt een uytterlyke pyn,
ARGAMONDUS.
(565) Groot Vorst, stilt uw gemoed en wilt uw zugten laeten
Van al ’t geen gy hier doet dat kan u weynig baeten;
Maer volgt hier mynen raed en zekerlyk gelooft,
Dat het u baeten zal zulks zwier ik by myn hoofd,
Laet Rozamonda gaen in vryheyd in haer landen,
(570) Zoo word gy vry gesteld van onrust en van schande
En voorders volgt nog dit, wilt gy geholpen zyn
Uyt uwe bangigheyd en uyt uwe zwaere pyn,
Roept Christus naeme aen, hy is den God der machten
Hy zal zoo daedelyk uw pyne doen verzagten;
(575) Hy is den waeren Godt, die ’t al geschaepen heeft,
Den Hemel Zee en Aerd en alles wat ’er leeft.
Vreest voor geen spookery, wilt Christus naem belyden
Hy zal u van de Hell’ en Satans klauw bevryden.
Laet de Princesse gaen met haere Zuster mê
(580) Volgt hier in mynen raed gy zult haest hebben vrê.
APOLIDON.
Veel liever als ik zou myn God Jupyn verlaeten,
’k Verloos liever myn Kroon, myn Ryk en myne Staeten.
Aengaende de Princes, die is in myn bedwang,
Die ik bewaeren zal geheel myn leven lang.
[p. 26]
ARGAMONDUS.
(585) Groot vorst, gy hebt uw’ wil en ik alleen het wenschen
Gy zoud geprezen zyn by menig duyzend menschen,
Gelooft vry op myn woord.
APOLIDON.
                                          Uw woord dat is gezeyd.
Vertrekt met al u volk en langer niet en beyd,
Want gy myn vyand zyt.
ARGAMONDUS.
                                      Hoe kan dat immers wezen
(590) Dat ik uw vyand ben, waer dat ik heb voor dezen
Myn lyf en bloed gewaegd voor u en voor uw staet.
APOLIDON.
Om dieswill’ dat gy my tegen myn eere raed,
Diesvolgens ’k houd myn woord.
ARGAMONDUS.
                                              Uw woord dat is ontfangen
APOLIDON.
Vergaedert al uw Volk en treed maer voord u gangen.
ARGAMONDUS.
(595) Myn Volk is haest vergaerd.
APOLIDON.
                                                Vertrekt uyt myn gezicht.
ARGAMONDUS.
’k Zal Rozamonda nog verlossen met haer Nicht.
Al binnen*


DERDEN UYTGANG.

Den Koning APOLIDON met zyn vier PRINCEN.

APOLIDON.
Myn trouwe Princen al, gy die uw bloed en leven
Te pande hebt gesteld, om d’eer aen my te geven,
Door ’t winnen van den slag tegen het Persch geslagt,
(600) Het welk door uwe hulp ten onder is gebragt.
Gy weer dat de Princes, die ik houde gevangen,
My dus getrokken heeft waer naer ik had verlangen;
Maer zoo dat Argamond’ haer nu verlossen wilt,
’k Wil hem vertrekken doen; want hier dient niet gespelt
(605) Met zoo een groote zaek; want hy zoekt zelfs te maeken
Den meester van myn staet. Om die en ander zaeken,
Heb ik aen hem gezeyd, dat hy vertrekken moet
Met al zyn oorlogs volk.
1. PRINS.
                                      Heer Koning, wat gy doet
Dat word van ons gewilt. Maer bid u laet my spreken;
(610) My dunkt het waere best dat gy u zoude vreken,
Aleer dat hy bekomt nog eene meerder macht,
En daerom ’t beter waer dat m’hem ten onder bracht,
[p. 27]
Want hy zoekt de Princes in uwe plaets te trouwen,
Men dient hem alderhaest in het besluyt te houwen
(615) En slaen geheel zyn macht. Hy is een Christen Vorst,
Die niet als naer het bloed van ons Geloof heeft dorst.
2. PRINS.
’t Is waer, want al zyn volk met ons niet en verkeeren
Of zy willen altyd ons hun Geloove leeren,
Het welk een schande is in een zoo bloeyend Ryk,
(620) Waer dat’er op den Al niet een is zyns gelyk.
3. PRINS.
Het waere zeker goed dat m’hun benam het leven,
Alsdan zou ’s Konings naem nog hooger zyn verheven,
Want die den vyand dempt, vervolger van ’t Geloof,
Verdient een lauwer-krans gevlegt te zyn op ’t hoofd.
4. PRINS.
(625) Zoo het den Vorst beliefd hem nog eens te doen spreken
En zeggen dat hy straks zyn leger op moet breken,
Want ’t waere kleyne eer hem te slaen onverwacht,
Om dat uw Majesteyt hem zelfs heeft hier gebracht.
APOLIDON.
Dien raed die dunkt my goed, gaet en wilt aen hem zeggen
(630) Dat hy terstond vertrekt al zonder wederleggen,
Want is ’t dat hy verbeyd tot morgen maer alleen
Ik zal hun al verslaen en spaeren groot nog kleen,
Zegt hem ook anders niet, en gy-liên Edel Heeren
Houd u ook wel gereed en doet uw naem vermeeren,
(635) Want zoo ’t hy niet en doet voor zeker en gewis,
Dat voor hem en zyn volk een vreeden sterfdag is.
Al bin.


VIERDEN UYTGANG.

Den Koning ARGAMONDUS met zyn Leger.

ARGAMONDUS.
Myn broeder Goedemaer den Vorst die is verbolgen,
Om dat ik heb ’t verlos van Rozamond’ verworven,
Hy heeft my stuerelyk zyn vriendschap afgezeyd,
(640) Vertrekt zeyd hy ter stond en langer niet en beyd,
En daerom vraeg ik raed wat my hier staet te maeken,
Want stryden in dit Ryk en zyn geen kleyne zaeken,
Want zoo het ons mislukt wy blyven al gevaen,
Misschien zou hy ons nog doen strenger dood ontfaen.
GOEDEMAER.
(645) Waer is uw kloeken aerm, die voor hem heeft gestreden,
[p. 28]
Dat gy het Persen heyr ging met de voeten treden?
Hebt gy meer vroomigheyd voor ander als voor u?
Zoo houd u stille maer, laet my geworden nu.
1. PRINS van Argamondus.
Den Prins die heeft gelyk, Heer Koning hoog gebooren,
(650) Moest hy om een verzoek hem zoo tegen u stooren,
Daer gy de oorzaek zyt van zyn victorie groot,
En dat hy zonder u zelfs had gebleven dood.
2. PRINS.
Hy is, gelooft het vry, uw vriendschap niet meer weirdig
Dat hy hem om ’t verzoek des Princes zoo ligtveirdig
(655) Heeft tegen u verstoort, ’t is tegen uwe eer
Dat hy uw aen wilt doen dit al te groot hertzeer.
3. PRINS.
Wat wilt den Cypres Vorst hem daerom zoo ontzetten
Dat hy uw Majesteyt den vrydom wilt beletten
Te geven de Princes: het is door onze macht,
(660) Dat de victorie u en hem is toegebracht.
4. PRINS.
Heeft hy zoo haestelyk deês weldaed dan vergeten,
Dat hy u Majesteyt zoo stoutelyk en vermeten
Den oorlog wilt doen aen, dat hy wel voor hem ziet,
Op dat hy niet en komt in ’t uytterlyk verdriet.
GEZANT uyt.
(665) Heer Koning weest gegroet ik kom aen u verklaeren,
Hoe dat den Koning my hier zend met vremde maeren,
Dat is, dat gy terstond verlaeten moet zyn land,
Of anders gy geraekt in schaede of in schand.
Hy jont u geenen tyd, ja zelve niet tot morgen!
(670) Diesvolgens dat gy mogt voor uwe zaeken zorgen,
Hy heeft my nog gezeyd dat hy zal smyten dood
Al wat hy vinden zal zoo kleyne als wel groot.
ARGAMONDUS.
Gaet zegt vry aen den Vorst dat ik hem zal verbeyden,
En dat ik uyt het veld niet eerder en zal scheyden
(675) Voor dat ik hem nog zien, maer dat hy, voor hem ziet
Dat hy niet zelfs geraekt in ’t uytterlyk verdriet.
GOEDEMAER.
Ja Bode zegt hem vry, het welk hy mag gelooven,
Als het is mogelyk dat ik hem zal berooven
Van zyne Kroon en Staf.
[p. 29]
GEZANT.
                                        Ik zal de bodschap doen
(680) En zal my naer den Vorst zeer dadelyk gaen spoên.
binn.
ARGAMONDUS.
Myn broeder, aengezien men heeft het woord ontfangen
Zoo is ’t dat ik nu ben in overgroot verlangen
Naer d’uytval van de zaek. Ik geef aen u den last...
Geeft hem den Scepter.
En daerom ziet dat gy op uw affairens past;
(685) Want ik zal zelve niet tegen den Koning stryden,
’t Waer my te groote pyn dat ik hem zag in ’t lyden,
Daerom myn Princen al zweird hem getrouwigheyd
Te vegten tot’er dood, en noyt uyt ’t veld en scheyd.
Vier PRINCEN t’samen.
Wy zweiren al gelyk den Prins getrouw te wezen,
(690) En vegten tot’er dood, gelyk’er wys voor dezen.
ARGAMONDUS.
Wel aen dan gaet nu voort, dat elk zyn beste doet,
’k Zal bidden op dat God u altemael behoed. Binnen.
Binnen geruchte.
GOEDEMAER.
Wat is daer voor gerucht, zou ’t leger ons wel naeren?
Mynheeren allegaer en wilt u niet vervaeren,
(695) Vegt met een kloeken moed, vermeerdert eer en roem,
Want zulks is al den heersch van waeren Edeldom.
Goedemaer sluyt zyn Leger op de regte zyde,
Apolidon met zyn Leger op de slinke zyde uyt.
APOLIDON.
Mynheeren, daer is ’t heyr heel klaer voor onze oogen,
(700) Wilt met een vrom gemoed u gaen tot stryden poogen,
’k Belov’ u op myn Kroon en zweir by God Jupyn,
Dat ider mildelyk van my geloont zal zyn.
GOEDEMAER.
Gy kloeke Martus-schaer, laet ons de kanse waegen,
En tragten met geweld deês honden te verjaegen,
(705) Bid aen de Moeder Gods, dat zy ons bystand bied,
Tot haere meerder eer zoo dikwils als ’t geschied.
Gordyn toe
VERTOOG:Alwaer Apolidon in den slag word gevangen
en zyn Volk verslagen word.
GOEDEMAER.
Blyft gevangen, Koning, of gy zult zyn verslaegen,
Ziet toe, want de Fortuyn leyd listen ende laegen;
[p. 30]
Gy ziet dat uwen God u nu laet in ’t verdriet,
(710) En niet op u en peyst, gelyk gy zelve ziet.
Wat macht heeft uw Jupyn?
APOLIDON.
                                            Jupyn die heeft wel machten;
Maer ’t is om dat myn volk in zonden schier versmachten
Doet met my wat gy wilt, ik ben in uwe hand,
En zoo ’t u maer belieft zoo maekt my maer van kand.
GOEDEMAER.
(715) Neen Vorst, ’k en doen zulks niet, wilt vrylyk gelooven
Dat eenen Christen Vorst noyt ’t leven zal berooven
Van een gevangen man, veel min van eenen vorst;
Want ’t christelyke bloed naer tyranie noyt dorst.
APOLIDON.
Vervloekten dag voor my, wanneer ik was gebooren,
(720) Dat ik van God Jupyn zulk lastering moet hooren!
Vervloekt is dag en uer, ook die my heeft gebaert,
En gy vervloekten Prins, dat gy my hebt gespaert.*
GOEDEMAER.
Leyd hem naer een Casteel en wilt hem wel bewaeren,
Maer en wilt tot zyn dienst nog geld, nog moeyte spaeren
(725) Wie weet of hy nog niet zou willen Christen zyn
Dan waer myn hert gerust en eeuwig uyt de pyn.
Ballet.
Continue

DERDE DEEL.

EERSTEN UYTGANG.

ANNAXARTUS, FLORANDUS, MORANDINUS
en vier PRINCEN.

ANNAXARTUS.
FLorandus mynen Zoon en steunstok van myn landen
Gy weet het ongelyk en ook de groote schande,
Die ons heeft aengedaen den Cypriaenschen Vorst,
(730) Die tot ons gansch verderf heeft een geduer’gen dorst.*
Ach! Rozamonda, kind, myn troost myn uytverkoren,
Nu ben ik u g’heel kwyt, voor my zyt gy verloren!
ô Al te droeve zaek, kan nog den God der Zonn’
Gedoogen ’t leven nog van dien Apolidon?
(735) Kan Pluto, helschen God, dit langer nog gedoogen,
Dat ik van myne hoop zoo schandig ben bedrogen?
Florandus mynen Zoon en Morandinus ook,
Gy ziet dat ik vergaen allengskens als den rook.
[p. 31]
FLORANDUS.
Heer Vader ende Vorst wilt doch uw droefheyd stelpen,
(740) Want al uw zwaer geklag, kan ons immers niet helpen,
Gy weet wel dat de Goôn hebben de overheyd,
Te doen en laeten al aen gansch de menschelykheyd.
Wat wilt gy dat men doet ’t is onzen Godes wille?
ANNAXARTUS.
Myn Zoone zwygt daer van en hoort myn reden stille,
(745) ’t Is ons te groote schand te laeten haer in nood,
’k Wil haer verlossen doen of sterven zelfs de dood,
Daerom Florandus Zoon, wilt u gereed straks maeken,
Om met myn Princen al dien slag te gaen aenraeken,
En met hun kloeken aerm te lossen haer uyt pyn,
(750) Zoo zy daer langer blyft voor zeker ik verdwyn.
MORANDINUS.
Groot Vorst, gy hebt gelyk ’k en kan het niet verdragen
Dat myne zuster is in zoo een wonder klaegen,
Want ’k weet wel dat zy noyt zal trouwen den tyran,*
Met haeren vryen wil, nog nemen voor haer man.
(755) Laet ons met al ons macht hem deftig gaen bespringen,
Om onze Zuster zoo by u, ô Vorst te bringen,
Al ben ik jong en teer ’k zal zelve mede gaen,
Eu door myn dapperheyd voor het slag-orden staen.
ANNAXARTUS.
Myn Zoon gy zyt te jong zy moet my hier vertroosten,
(760) Florandus die zal gaen om dezen alderboosten
Te jaegen uyt ons veld. Florandus neemt den last...
Geeft hem den Scepter.
En ziet dat gy hun al door uwe hand verhast.
FLORANDUS.
Heer Koning weest gerust, wilt vastelyk gelooven,
Dat, zoo is ’t mogelyk, ik ’t leven zal berooven
(765) Van dien Apolidon, dien roover van ons bloed;
Want noyt naer eene zaek en had ik meerder moed.
ANNAXARTUS.
Wel aen myn Princen al wilt de injurie vreken
Van het Cypriaensch gespuys, wilt het slag-orden breken
Door uwen vromen aerm, toont dat gy helden zyt,
(770) Verlost zoo de Princes, want het is meer als tyd.
1. PRINS van Annaxartus.
Groot Vorst, myn lyf en bloed stel ik voor u ten besten
[p. 32]
’k Zal door kloekmoedigheyd bespringen gaen de vesten
Van ’t Babilonsche Slot daer de Princesse is,
Die ik verlossen zal voor zeker en gewis,
(775) Betrouwd u op myn woord.
2. PRINS.
                                        ’k Zoud liever duystmael sterven
Zoo waer het mogelyk als langer nog te derven
Uw alderliefsten pand; zulks zweir ik by myn hoofd,
Of anders dat het zy van ’t lichaem afgeklooft.
3. PRINS.
En ik van mynen kant zal aen den vyand toonen
(780) Dat ik hun roovery zal met het zweird beloonen,*
En zoo Apolidon in myne hande raekt,
Zyn Graf dat word voor hem zeer haest gereed gemaekt;
Zoo ider een zal zien.
4. PRINS.
                                  Groot Vorst wilt niet meer treuren,
Ik zal Apolidon doen met deês hand bezeuren,
(785) Zyn ingeboren haet en zynen hoogen moed;
Zal ik doen daelen straks en smooren in zyn bloed.
1. PRINS.
Ik zal tot het verlos van de Princes Leonor
Besteden al myn macht en doen al myn devoir,
Want ’t waer een groote schand voor ’t arabiers geslacht,
(790) Dat langer hun Princes zou blyven in hun macht
Van dit zeer boos gespuys.
2. PRINS.
                                        Veel liever zou ik sterven,
Dan dat onze Princes haer vryheyd niet zou erven;
Ja, dat ons Prins zyn dood niet zou gevroken zyn,
Ik wil liever ontfaen de aldermeeste pyn.
MORANDINUS.
(795) Ik bid uw Majesteyt om mé te mogen gangen,
Want naer myn Zuster heb ik zeer groot verlangen,
En ook Leonora die leyd in mynen zin,
Noyt menschen trachten kan naer een meerder gewin.
ANNAXARTUS.
Neen, myn zoon, blyft my by want moest het slegt afloopen
(800) Voor zeker dat ik het zou met de dood bekoopen;
Gy word voor my een troost, gy zyt al myn vermaek,
Laet uwen Broeder dan behandelen de zaek.
FLORANDUS.
Myn Broeder volgt den raed aen u alhier gegeven,
Weet dat zyn Majesteyt verliezen zou het leven
[p. 33]
(805) Zoo eenig ongeval u overkomen most:
Want niet eenen van ons keert weêr eer z’is verlost.
1. PRINS van Annaxartus.
Zulks is al onzen wensch: door slagen en door steken
Zal ider kloek soldaet het ongelyk gaen vreken,
Dat onzen Koning leyd van ’t Syriaensch gebroed,
(810) ’t Welk door dit staele zweird zal zwemmen in zyn bloed.
2. PRINS.
De Goden zoo men zegt die hebben loode voeten,
Dat is dat zy zyn traeg; maer als zy straffen moeten
Dan is hun vromen aerm veel harter als wel Stael,
Gelyk ’t gebleken is zoo menig duyzend mael,
(815) En daerom is ’t verderf van dit gespuys op handen,*
3. PRINS.
Men moet hun jaegen straks tot in hun eygen landen:
Hun volk en is niet veel, gelyk een-ider weet,
Laet ons maer trekken voord en spaeren bloed nog zweet.
4. PRINS.
’k En spaer nog bloed zweet ten dienste van den Koning
(820) Eer hy bekomen heeft zyn oude eygen wooning,
Zyn Dochter, liefsten pand: neen zulks mag niet geschien,
Veel liever bleef ik dood als uyt het veld te vliên.
ANNAXARTUS.
Kloekmoedig Edeldom, gy die voor myne Staeten
Zeer moedig presenteert uw leven zelfs te laeten,
(825) En voor myn Zoone mê. Gelooft my op myn woord?
Dat ik ’t u loonen zal, gelyk het wel behoort.
Zweirt al getrouwigheyd aen uwen Prins te toonen,
Op dat ik naerderhand ook uwe daed mag loonen.
De vier PRINCEN t’samen
Wy zweiren by de Zon en Maen en Sterren mede,
(830) Dat nimmermeer de vrees in ons zal hebben stede.
FLORANDUS.
Wel aen dan men slaet de Trommels en Trompetten
Om door uw neirstigheyd het heyr gereed te zetten,
En dat men alles doet het gene noodig dient,
Op dat het boos gespuys van ons mag zyn verslind.
Men slaet de trommels en blaest de Trom-
petten en men marcheert alzoo binnen.


[p. 34]

TWEEDEN UYTGANG.

APOLIDON in de Gevangenisse.

(835) Rampzaligen Monarch, wat staet my nog te lyden!
Ik die hier ben geperst, gepraemt van alle zyden;
Rampzalig, zeg ik nog, rampzalig is myn lot,
Doordien ik ben gesteld in een zoo droevig slot.
Had Dadalus ’t geluk wanneer hy was besloten
(840) In ’t midden van de zee, ’t en heeft hem niet verdroten
Van door zyn groot vernuft te lossen hem daer uyt,*
Door pluymen ende wasch, maer eylas hier is geen kruyt
Nog pluymen, nogte wasch, nog niet dat kan hulp bieden
Op dat ik uyt dit slot zou konnen elders vlieden;
(845) Eylaes! het is gedaen, ik sterve duyzend doôn,
Jupiter, Blixem God, is dat voor mynen loon?
Dat ik u trouwelyk gedient hebbe zoo lange,
En dat ik heb gevolgt uwe wetten zeer strange?
Ik ben verlaten mensch van God, mensch, ja van beest;
(850) En ’t gene my nog spyt en kweld nog aldermeest,
Dat ik myn Rozamond’ als nu moet eeuwig laeten,
En ook myn Kroon en Staf, ja alle myne Staeten.
Ach! Argamondus, ach! gy, die waert mynen vriend,
En nu myn vyand zyt, gelyk ik heb verdient;
(855) Ach! is’er geenen troost aen my meer te geschieden,
Gy, die zoo mildelyk uw diensten my kwam bieden,
Tot haelen van myn lief, ik zeg tot myn verderf,
Want om haer eygen wil ik duyzend dooden sterf.
Eylaes! nu geenen troost en zal aen my gebeuren,
(860) En daerom wil ik zelfs myn eygen herte scheuren,
Want Saül, eersten Vorst van ’t Israëls geslacht
Heeft door kleynmoedigheyd hem zelven omgebracht.
Heeft Achinophel niet zig zelven ook verhangen?
Multivis Scevola die ging zyn handen prangen
(865) In ’t midden van het vuer, dat ons een enkel spyt,
Ja Caracella ook, den welken was benyd
En verjaegd uyt zyn Ryk, heeft hy ook niet benomen
Zyn leven, om alzoo in waere rust te komen?
Heeft Galeas ook niet, een Hertog van Milanen,
(870) Om eene minder zaek het zelve feyt gedaene?
Dan Selim, turkschen Vorst, zyn Zoone moeste vlieden,
Naer Tranchien, of dat hem zou meerder quaet geschiede
Heeft hy niet door een spyt, of door manhaftigheyd
[p. 35]
Zyn lyf en ziele zelfs ter neder ook geleyd?
(875) En heeft Cicina ook zyn zelven niet doorsteken,
Als hy van ’t roomsche Ryk zig zelfs had afgeweken,
En dat om te ontgaen Claudius den Tyran,
Waer door hy naerderhand zyn eygen ruste wan?
Gemerkt zy allegaer zoo eene zaek bestonden,
(880) Waerom zou ik nu gaen vreezen my te wonden:
Neen, ’k wil met dit myn zweird gaen steken in myn hert.
Hy trekt zyn zweird. — Duyvels uyt.
’t En zal ’t en kan my aendoen de alderminste smert.
Maer kan ik door dit fait my van myn vyand vreken?
Neen, even laet het zyn, ’k wil myn jong hert doorsteke
(885) Adieu dan Rozamond’, adieu myn weirden pand,
Gelooft dat dit geschied door een getrouwen band.
ô Argamondus, Vorst, zult gy dit beeld genieten?
Dat ik dat zeker wist ’t zou my nog meer verdrieten,
Ik wenschte haere dood, gelyk ik de myne wensch,
(890) Zoo waer zy noyt ge-echt aen eenig ander mensch.
Sa dan voldoet uw plicht gy flauwe aerme werken,
’k Zal u door myn geweld ten vollen gaen versterken,
God Jupiter ontfangt myn ziel in uwen Troon,
En haelt dan Rozamond’ voor mynen regten loon.
Hy doorsteekt zig.
PLUTO op zynen Troon met vier DUYVELEN.
PLUTO.
(895) Gy Duyvels alle vier, wilt rekeninge geven
Aen my als Opper-heer van uw voorgaende leven;
Hoe vele zielen gy hebt in de Hel gebracht,
Daer gy hebt uyt geweest zoo menig dag en nacht.
Sa spreekt eerst Belzebub, gy Prince mynder schaeren,
(900) Zoo gy wel hebt gevrocht en wilt u niet vervaeren;
Maer hebt gy niet gedaen gy word daerom geplaegt
En zoo van stonden aen in ’t helsche vuer gejaegd.
BELZEBUB, 1. Duyvel.
Heer Pluto ’k hebbe zelfs geweest om buyt te maeken,
Daer ik myn beste deêd om aen wat goeds te g’raeken,
(905) Dan eventwel ik kreeg Terquillus ziel alsdan,
Die ik droeg naer de Hell’.
PLUTO.
                                        Gy zyt een eerlyk man.
Ja dat is loffelyk, gy zult daer voor wat slokken
En van myn Procerpyn zult gy een tietjen lokken;
[p. 36]
Sa Arlequin aen ’t gat, gy ook uw reden geeft.
ARLEQUIN, 2 Duyvel.
(910) Heeft Caracella niet op ’t aerderyk geleeft?
PLUTO.
Ja hy.
ARLEQUIN, 2 Duyvel.
        Hy is in d’Hell’ dien grooten Held van magten,
En leyd nu in ’t vuylste kot om zyn pyn te verzagten.
Is ’t ook niet wel gedaen?
PLUTO.
                                        ’k Geloof het zeker wel,
Het is al treffelyk volk dat komt in myne Hell’.
IPRO, 3 Duyvel.
(915) Wat wilt gy met een Boer of Ambachts-man dan maeken,
Zy hebben ’t schrap genoeg om aen den kost te g’raeken,
Ik hebbe Keyzer Cal ook in de Hell’ gevoert
Uyt Andripelen, is ’t ook niet wel geloert?
PLUTO.
’t Is wonder wel gedaen. A sa, gy nu Neydig-hert
(920) Betoont nu ook uw werk, eer het strekt tot uwe smert.
NYDIG-HERT, 4 Duyvel.
Wat wilt gy vraegen my, ziet gy niet wie daer legt,
Zoo in zyn bloed versmoort.
PLUTO.
                                              Sa haest u en my zegt.
NYDIG-HERT, 4 Duyvel.
Het is Apolidon door nyd g’heel overgoten,
Om dat hy van een Maegd geweest heeft als verstooten,
(925) Zyn ziel die is al weg al naer ’t Elise veld,
En zal voor zynen loon met d’ander zyn gesteld.
PLUTO.
Sa danst nu een Ballet en wilt hun al verblyden,
Springt wat gy springen kont, stelt allen druk ter zyden,
En draegt dan ’t lichaem mé om te weeken een zop,
(930) ’k Zal u doen eten al tot boven uwen krop.
BALLET DER DUYVELEN.    binnen.


DERDEN UYTGANG.

ARGAMONDUS, GOEDEMAER met vier PRINCEN.

ARGAMONDUS.
Myn lieven Goedemaer en Broeder hoog verheven,
Hoe kan ik uwe daed ten vollen eere geven;
Gy, die zoo vrommelyk den vyand sloeg uyt ’t veld,
Gy verdient een Lauwerkrans op uw jong hoofd gesteld.
(935) Die met een waekend’ oog bespeurde hunne werken,
[p. 37]
En als een Arend vloog om zoo uw volk te sterken
Tot dat gy eyndelyk verkreegt in uwe macht.
Myn vriend die vyand was door uw groot kracht.
Maer een Vorst tracht naer oorlog t’hebben vrede,
(940) Wil ik Apolidon verlossen uyt de Stede
En geven liberteyt, mids hy is mynen vriend,
Die door voorgaende my zoo dikwils heeft verdient.
Zoo zal ons liefde dan weêr op een nieuw gaen bloeyen
De liefde en de min zal dan te beter groeyen,
(945) En daerom bid ik u gy daer niet tegen zyt,
Op dat den jongen Vorst hem weêr met vreugd verblyd.
GOEDEMAER.
Heer Koning uwen wil die zal den mynen wezen
En zal uw dienaer zyn gelyk ’er wys voor dezen,
’t Waer meerder eer voor u dat gy den Koning steld
(950) In zyne liberteyt als voor randzoen van geld,
’k Geloof den Edeldom die zal het recht bevinden,
Vermits een-ieder weet dat gy waert goede vrienden,
Alsdan zoo kan den Vorst straks strekken naer zyn land
Om te bevryden zig van oorlog ende schand.
1. PRINS van Argamondus.
(955) Den Koning die is vry in doen en mé het laeten,
Apolidons gevang dat kan hem weynig baeten,
Vermits zy vrienden zyn Heer Koning volgt uw zin,
Gy zocht het stryden niet ’t en was niet om ’t gewin.
2. PRINS.
En had Apolidon ons Koning niet gaen tergen:
(960) Hy hadde zelven hem tot stryden niet gaen vergen,
Gelyk een ider weet; maer nu ’t is zoo geschied,
Verlost hem wederom uyt dit te zwaer verdriet.
3. PRINS.
Ons Vorst kan geen profyt door zyn gevang bekomen
Hy wilt hen bovendien nog eenigzints betomen;
(965) Het lot dat is gemeen ’t kan morgen anders gaen.
En daerom behoort het best hier in te zyn gedaen.
4. PRINS.
Zyn Majesteyt die word om dit kloek fait geprezen;
Ja zelven naer uw dood, die zal uw leven lezen,
Zal zeggen, dat een Vorst van ’t christelyk geslagt,
(970) Naer hy den vyand had ter neder g’heel gebragt,
Hem gaf zyn liberteyt, zyn staf en kroon in handen.
[p. 38]
ARGAMONDUS.
Dat men hem de wete doet en trekken naer ons landen,
BODE uyt.
Geduchte Majesteyt, weet dat Apolidon,
Dien jongen vromen Held welk scheen onder de Zonn’.
(975) Noyt zyns gelyk te zyn, alsnu is overleden.
ARGAMONDUS.
Wat ziekte heeft hy gehad wilt geven my de reden.
BODE.
Hy heeft geen ziekte g’had maer met zyn eygen zweird.
Heeft hy zyn eygen Ziel uyt ’t lichaem straks geweird.
ARGAMONDUS.
Wat onverwagte zaek komt gy aen my verklaeren.
(980) Zegt Bode kost men hem niet beter doen bewaeren?
BODE.
Groot Vorst ’k en weet het niet zulks was buyte myne magt
Ik heb het last ontfaen en u de maer’ gebragt.
ARGAMONDUS.
ô Mynen grooten God! wat heb ik u misdreven?
Is ’t niet door myne schuld dat diën Vorst zyn leven
(985) Benomen heeft? ach ja, en dat door droefheyd groot
Om dieswil dat hy was van Rozamond’ ontbloot.
Had ik hem de Princes Rozamonda laeten trouwen,
Hy had hem niet gebragt in dit zeer zwaer benouwen;
Maer aengezien ’t zoo is geschied door myne schuld
(990) Wil ik myn zelven ook ontblooten met gedult
Van haer zeer klaer aenschyn en zonder haer te spreken,
’k Wilt trekken naer myn land, had ’k haer noyt bekeken;
Maer naedemael ’t zoo is, Gods wille moet geschiên,
En daerom Goedemaer wilt ’t Leger al gebiên
(995) En trekken naer ons land, en gaen van deze wyken
Want langer hier te zyn myn hert dat zou bezwyken;
Wat aengaet de Princes stelt haer in zekerheyd,
En dat men haer met haer Nicht by haer Vader leyd.
GOEDEMAER.
En twyffelt niet groot Vorst uw wille zal geschieden
(1000) ’k Wil my daedelyk spoên en volgen uw gebieden.
Al bin.


VIERDEN UYTGANG.

FLORANDUS met zyn Leger.

Myn trouwe Princen al, gy die uw bloed en leven
Ten diensten van den Vorst vrywilliglyk wilt geven,
[p. 39]
Men moet hier nederslaen ons Tenten op het veld,
Op dat met neirstigheyd ons volk word overteld.
(1005) Wy naeken aen het land des vyands, en daerom moeten
Wy met een waekende oog hun ongeloove boeten,
Want ’t is den rechten tyd dat myne zuster moet
Bekomen liberteyt door ’t storten van uw bloed.
1. PRINS van Annaxartus.
Groot Prins my vry gelooft dat ik myn ziel en leven
(1010) Voor u en de Princes geiren te pande geven.
2. PRINS.
’t En zal niet lange zyn of zy word vry gesteld,
En dat door onze macht en overgroot geweld.
3. PRINS.
Weet Prins dat dezen aerm zal toonen in het vegten,
Dat hy gewoone is te zyn met Martus knechten.
4. PRINS.
(1015) Wy twyfflen aen den slag of aen ons Prins zyn macht,
Zeer haest word g’heel hun heyr ter nedere gebragt.
1. PRINS.
Wy zullen met ons macht ons zoo geduerig vreken,
Dat men naer hondert jaer zal weten van te spreken.
2. PRINS.
Met dit myn zweird zal ik doorsteken hert en grond
(1020) Van dien Apolidon, of wel van Argamond’.
BODE uyt.
Grootmachtig Prins en Heer, ik kom aen u verklaeren,
Hoe het Cyriksche heyr u zeer komt genaeren,
Men hoort niet van ’t gerucht, men ziet niet van het zand,
Ja door de menigte bedekt is heel het land.
FLORANDUS.
(1025) Al wat zyde komen zy?
BODE.
                                                Naer Taurus toe gegaen.
FLORANDUS.
Eer zy ons naederen om ons te randen aen
Formeert de Escadrons en tooot kloekmoedigheyd,
Verlaet uw Vaendels niet, nog niet uyt ’t veld en scheyd.
Argamondus met zyn Leger uyt.
Zy zyn in ons gezigt, dat elk met slaen en steken
(1030) Hem weire dapperlyk, om zoo ons leed te vreken.
ARGAMONDUS.
Myn Broeder ziet gy wel den vyand is voor d’oogen,
[p. 40]
Mynheeren altegaer wilt u tot stryden poogen;
Want ’t is den regten tyd victorie nu te vegten,
Kloekmoedig als een Leeuw en kloeke Martus knegten,
(1035) Op hope dat ons nu weêr het geluk geschied
En spaert nog kleyn nog groot, zulks uwen Vorst gebied.*
VERTOOG Van den slag, waer Florandus dood blyft
ARGAMONDUS.
Daer leyd Florandus nu, den perschen Vorst verslagen,
Nu is myn hope dood voor al myn leven dagen
Te krygen Rozamond’ voor myne echte Vrouw,
(1040) Vermids ik nu ter tyd op haer niet denken zou.
Hoe wilt gy, armen Vorst, naer Rozamonda trachten,
Daer dat geheel haer huys door uwe groote machten
Gebracht hebt schier tot niet? Haer Bruydegom gedood
Haer Vader weggejaegd in overgrooten nood;
(1045) En ’t ergste nog van al haer liefgetallen Broeder
Is door myn hand vermoord, die was als den behoeder,
Van haer heel Ryk en staet. Myn God ik keer tot u,
Helpt my in deês droefheyd, ik bid verlost my nu
Gy weet, ô Grooten God! wat gy met my wilt maeken,
(1050) En hoe het u belieft te schikken al myn zaeken,
En daerom neme ik al van uw Goddelyk hand,
’t Geen gy my overzend, en trekken naer myn land.
Zy marcheren al binnen.
Continue

VIERDE DEEL.

EERSTEN UYTGANG

ROZAMONDA, LEONORA.

ROZAMONDA.
ACh Leonora, Nicht wat listen ende laegen
Moet myne edel ziel in dezen tyd verdraegen!
(1055) Gy ziet van d’eenen kant Koning Apolidon
My praemen even zeer om myne Maegde-bloem,
En van d’anderen kant komt Argamondus poogen,
Om zyne minne-vlam te stellen voor myn oogen,
Ik ben gelyk een schip in ’t midden van de zee
(1060) Omringeld van tempeest g’heel verre van de rhee:
Nog d’een nog d’ander ook en hebben ons Geloove
Niet tegenstaende dies, zoo is ’t dat ik beloove,
[p. 41]
Dat zoo het moest geschien door eenig groot bedwang,
Dat Argamondus nog waer tegen mynen dank.
(1065) Ja ik belove u dat ik hem zeer beminne,
Maer tegen mynen dank; ja tegen hert en zinnen,
Om dat hy met den Vorst hem begaf in het veld
Waer door Terquillus was met d’ander doôn geteld,
LEONORA.
’t Is waer; myn weirde Nicht, dat hy is goedertierig,
(1070) Daer dat Apolidon hooveirdig is en gierig,
Hy is uw liefde weird, dat waer niet door den haet,
Hy zoude door de trouw vermeerd’ren uwen staet.
Maer eylaes! wat zal ’t zyn, wy die hier zyn gevangen
Zullen nog moeten eens, schoon wy met groot verlangen
(1075) Nog hopen los te gaen, gedoogen deze trouw
Met dien Apolidon, tot onzer beyde rouw.*
ROZAMONDA.
Nu, nochte nimmermeer en zal al zulks geschieden
LEONORA.
Wel dat hy immers moest zoo door geweld aenbieden,
Wat zoud gy konnen doen? wy zyn in zyne macht,
(1080) En daerom houd u stil en anders niet en tracht
Als d’aenvang van de trouw,
ROZAMONDA.
                                            Wat zullen wy dan maeken?
Zullen wy eeuwiglyk het zuere moeten smaeken
En nimmermeer het zoet? ons treuren is om niet,
Gelyk een brooze Riet zoo groeyt ook ons verdriet.
LEONORA.
(1085) Den Koning Argamond, gesproken naer de reden,
Die heeft door een bevel het Persen-ryk bestreden.
Hy is de oorzaek niet.
ROZAMONDA.
                                  Zulks speelt in mynen zin,
En daerom is ’t dat ik hem aldermeest bemin.
BODE uyt en zegt:
Mevrouw, met uw verlof, ik kom aen u verklaeren
(1090) Van wegen Argamond ulieden goede maeren.
ROZAMONDA.
Wat maeren brengt gy ons, spreekt vryelyk overluyd,
Op dat gy inder haest uw goede maerr’ ontsluyt.
BODE.
Mevrouwe zyt getroost, den Vorst heeft my gezonden,
Op dat gy los zoud gaen dat ik u zou verkonden,
[p. 42]
(1095) Hy heeft al lang getragt naer uwe liberteyt,
Maer weet Apolidon die heeft het hem ontzeyd,
En door grammoedigheyd de wapens aengenomen,
Zoo dat de legers beyd ter hande zynde gekomen,
Zoo heeft Apolidon de nederlaeg gehad,
(1100) Daer hy gevangen bleef en zoo geleyd in stad
In een zeer sterk Kasteel, daer hy door desperatie
Zig zelven ’t leven nam door duyvelsche tentatie,
Waerom dat Argamond my zend met dezen Brief
Tot beyde u verlos.
ROZAMONDA.
                              Hy is myn echte Lief.
(1105) Maer jongman hoe zal ik uyt deze stad geraeken?
BODE.
Mevrouwe niet en vreest, want hy heeft al de zaeken
Beschikt voor zyn vertrek; want niemant op den Al
Eens u aenspreken zal, en vreest geen ongeval;*
Want ik verzekere u dat het zal zoo geschieden.
LEONORA.
(1110) Wie zou aen zoo een Vorst niet zyne jonste bieden.
Mevrouw leest den Brief.
ROZAMONDA.
                                        Zulks wil ik geirn doen.
            Aen Mevrouw de hoogmogende Princesse van Persien
                Rozamonda, en haere lieve Nichte Leonora, de
                Princesse van Arabiën, die Godt bewaert.
MEvrouw! alzoo ik op het instantelyk verzoek van Apolidon Koning van Cypres, wy hebben ons in het veld begeven, zoo verre, dat wy ons hebben meester gemaekt van de groote Stad Babiloniën, niet om de Stad of het Ryk te trekken uyt d’handen van den machtigen Koning Annaxartus, U-L. Vader, maer door den drift der Liefde, die ik was draegende; en alzoo het lot is gevallen, dat U-L. altyd is gevangen gebleven, voor wiens verlossinge ik alle mogelyke devoiren hebbe gedaen by den Koning Apolidon, maer te vergeefs; zoo heeft hy my met zyn Leger besprongen en my gehouden als openbaeren vyand; maer door de hulpe van den God der Christenen, hebben wy de victorie behouden en hem zelve gevangen genomen, zoo dat hy korts daer naer zyn zelven het leven heeft benomen; en ik, om U-L. te toonen dat ik niet en wil met geweld, het gene ik door liefde niet en zou konnen bekomen, zoo is’t dat ik u geve volle liberteyt-om te gaen daer het u beyde zal believen; hopende door dit te winnen [p. 43] de gratie van U. L. en de zelve van U-L. Vader den Koning van Persiën.
    Vaer wel.
ARGAMONDUS, Koning van Syriën
ROZAMONDA.
Ach! minnelyken Brief ontfangt nu dezen zoen.
Zeer edel Jongeling wilt aen den Koning melden,
Dat ik, is ’t mogelyk, hem zelve zal vergelden,
(1115) En aen u desgelyks.
BODE.
                                          Mevrouwe dezen dienst
En is niet geschied op hope al van de winst,
Maer uyt medoogendheyd; nog ik en mag niet scheyden
Maer ’k moê door zyn bevel u lieden te saem geleyden.
LEONORA.
Daer is, den blyden dag gekomen met verlangen,
(1120) Wanneer wy zyn verlost van ons te zwaer gevangen.
ROZAMONDA.
Nu laet ons met’er haest naer mynen Vader treden,
Wy worden willekom. ô blyden dag van heden!
Adieu droeftreurig Hof, adieu voor den laetsten keer.
LEONORA.
Adieu Hof van verdriet, gy ziet ons nimmermeer.
ROZAMONDA.
(1125) Komt edel Jongeling, wilt ons de wegen toonen,
’k Belov’ u als Princes, dat ik ’t u zal beloonen.
BODE.
Mevrouw, alles word tot uwen dienst gedaen,
En zoo het u belieft laet ons alhier eens gaen.
Al binnen.


TWEEDEN UYTGANG.

ANNAXARTUS, MORANDINUS met vier PRINCEN.

ANNAXARTUS.
Myn Zoone Morandin’ en gy myn Edel-heeren,
(1130) Wilt nu aen uwen Vorst de blydschap gaen vermeeren,
Want weet myn liefsten pand die is in liberteyt,
Volgens my dezen dag een Bode heeft gezeyd
Zy komt recht naer het Hof.
MORANDINUS.
                                          Wie heeft haer vry gelaeten?
ANNAXARTUS.
Den Vorst van Syriën met al zyn Edel Staeten.
(1135) En weet, Apolidon die is voor zeker dood,
Dus dat wy nimmermeer en hebben van hem nood.
[p. 44]
1. PRINS van Annaxartus.
Groot Vorst, weet voor gewis, dat de Princesse even
In haest zal by u zyn, om blydschap ons te geven.
2. PRINS.
’t Is zeker en gewis dat z’hier haest wezen zal,
(1140) Ons weirende de pyn van treurig ongeval.
3. PRINS.
Het waer ook redelyk dat men in al uw Landen
Van blydschap en vermaek de vreugde-vueren branden.
4. PRINS.
Het waer betaemelyk, vermids ons Konings zaed
Nu weder word hersteld in zynen ouden staet.
BODE uyt en zegt:
(1145) Groot machtigen Monarch, ik kom aen u verkonden,
Hoe de Princesse my heeft derrewaers gezonden
Om te zeggen, dat z’is bynaer g’heel in uw Hof.
ANNAXARTUS.
Dat zy maer binnen komt, ik geve haer verlof.
BODE.
’k Zal haer de bodschap doen.                    Bode binnen.
ANNAXARTUS.
                                                Nu, al myn Edel-heeren,
(1150) Laet ons haer tegen gaen om de vreugd te vermeeren.
Rozamonda en Leonora uyt.
MORANDINUS.
Daer komen zy gegaen, ô alderblydsten dag,
Die oyt myn klaer gezicht op deze weireld zag!
ANNAXARTUS.
Myn lieve Dochter, ach! en myne Nicht geprezen,
Weest van ons willekom, verlost van angst en vrezen.
ROZAMONDA.
(1155) Heer Vader ende Vorst weest van ons beyd’ gedankt,
En weet voorzekerlyk dat ik heb lang verlangt,
Om uwe Majesteyt te zien ende te spreken,
Wy hebben dag en nacht gestort by traenen-beken.
MORANDINUS.
Myn zuster willekom en weirde Nichte mede,
(1160) Naer een zoo lang vertoef in deze onze Stede.
LEONORA.
Groot Prins gy zyt gedankt van uw genegendheden
Die gy te my-waers hebt: wy hebben veel geleden
In ons zoo lang gevang, zoo ider peyzen mag;
[p. 45]
Want eene uer alleen, scheen ons een g’heelen dag.
(1165) Zoo was ons hert beroert.
ROZAMONDA.
                                                Ach! Heer Vader verheven
Men kan ’t met geene tong, nog Pen te kennen geven
De droefheyd en verdriet, die wy hebben gehad
Sedert uw Majesteyt getrokken was uyt Stad,
Daer wy beyd’ bleeven in,
ANNAXARTUS.
                                        Laet al uw droefheyd vaeren,
(1170) Apolidon is dood, die wilde met u paeren,
En daerom weest getroost: Florandus mynen Zoon
Zal met zyn Leger-schaer bekomen zyne Kroon.
Laet ons maer spreken nu van blydschap te gaen maeken
En doen tot een Banket bereyden alle zaeken,
(1175) Waer dat myn Edeldom verscheynen mag te gaer,
Welke Florandus niet en heeft in zyne schaer.
LEONORA.
ô Aldergrootsten Vorst, gy kont noyt zyn volprezen.
In ons verdriet en pyn komt gy ons trooster wezen.
ANNAXARTUS.
’k Wil dat elk is verblyd en vreugde-teekens geeft
(1180) Door g’heel myn Koningryk en alles wat’er leeft.
Tot dezen eynd’ moet hier spel ende zang vergaeren
Van Maegden, jongelings, ’t geklang al van de snaeren,
’k Wil dat men op deês Feest zal dansen een Ballet
Op dat by ider mensch den geest wat zy verzet.
BALLET
GOUVERNEUR uyt.
(1185) Genaedig Vorst en Heer, ik kom aen u verklaeren
Met droefheyd in myn hert zeer groot en kwaede maeren
ANNAXARTUS.
Wat zegt gy, zynze kwaed de maeren die gy weet,
Ontsluyt ze evenwel en geeft my straks bescheed.
GOUVERNEUR.
Weet, Annaxartus, Vorst, Florandus uwen Zoone,
(1190) Uw echte Erfgenaem en naesten van uw Kroone
Die heeft gelevert slag tegen den Syriaen,
Waer dat hy minn’lyk vogt, en naer zeer lange staen
Zoo is dien kloeken Held, uw zoone niet mispryzen
Terwyl hy bezig was met d’Edeldom te wyzen
(1195) Den voortgang van den stryd, gebleven zelve dood,
Het welk veroorzaekt heeft een droefheyd wonder groot,
Want straks het gansche heyr dat is daer dood gebleven,
[p. 46]
En ik nam straks de vlucht, om u tyding te geven:
Gelooft vry op myn woord, want ik heb ’t al gezien.
ANNAXARTUS.
(1200) ô Wonder droeve maerr’! wat wilt dit al bediên?
Florandus die is dood! ô noyt voltreurde daeden!
En kost Terquillus bloed de Goden niet verzaeden?
Kost ook ’t onzalig bloed van dien Apolidon
Verzaeden niet dien God der alderklaerste Zonn’?
(1205) Om eene korte vreugd, die ik hebbe genoten,
Door ’t zien van de Princes! ik ben weêr overgoten
Met droefheyd in myn hert! myn Zoon die ben ik kwyt.
Acb! ongelukkig Vorst, ach! ongelukkig stryd;
Ik moet met myn grys hair nu myne rauwe oogen
(1210) Geduerig nacht en dag gaen zoeken af-te-droogen,
Geen troosten is aen my, maer ’k wil met staelen zweird
Gaen waegen zelfs de kans, wie ’t lief heeft ofte deirt.
Noyt mensch zal op de aerd oyt myne Dochter trouwen.
Of hy zal by het hair van Argamondus houwen
(1215) Zyn hoofd tot eene vraek, en die het leveren kan
Zal hebben de Princes en wezen haeren Man,
Zulks zweir ik by de Zonn’, by Maen en Sterren mede,
Dat ik aen Syrien noyt jonnen zal den vrede,
Voor dat ik heb myn wensch door ’t krygen van zyn hooft
(1220) Om dat hy mynen Zoon van ’t leven heeft berooft.
MORANDINUS.
Heer Vader, laet my gaen den Syriaen bestryden,
Ik zal hem met myn zweird benouwen t’allen tyden.
ANNAXARTUS.
Neen, ik wil zelve ook mede te velde gaen,
Om te krygen zoo’t hoofd; en die het af zal slaen,
(1225) Zal mynen zoone zyn.
1. PRINS van Annaxartus.
                                        Noyt en word’er zoo gestreden
Als wel in dezen slag, en dat om deze reden;
Want al den Edeldom zal stryden om den pand,
Die uwe Majesteyt ontbied met uwe hand.
2. PRINS.
’t Is zeker en gewis dat het zal reden geven
(1230) En zonder agterdocht te trachten zonder beven
De winning van den peys; want als men vecht om goed
En is’er niemand niet, die spaert zyn lyf en bloed.
[p. 47]
3. PRINS.
Ons leven zy gewaegt ten diensten van den Koning
Op dat hy triumphant mag keeren naer zyn wooning;
(1235) Want ik van mynen kant zal waegen lyf en bloed.
Ter eere van den Vorst en van zyn Eel gemoet.
4. PRINS.
En ik van mynen kant zal ook myn leven geven
Ten dienste van den Vorst en tragten daer beneven
Naer winste of profyt; maer vreken met de macht
(1240) De dood van onzen Prins zoo grootelyks geacht.
ANNAXARTUS.
Wel aen dan dat men doet al onze macht vergaeren,
Die men bekomen kan, om zoo hun kust te naeren,
En dat m’hun al voorziet van ’t geen ’er noodig wert,
Op dat m’hun allegaer doet sneuv’le door het Zwert.
al bin
VERTOOG: Den Eed van Annaxartus.


DERDEN UYTGANG.

ARGAMONDUS en GOEDEMAER.
ARGAMONDUS.
(1245) Terwyl den grooten God ons heeft ’t geluk gegeven,
Dat wy als Christenen in zyne wetten leven,
Zoo is ’t betaemelyk, tot glorie van zyn Naem,
Dat wy hem dienen ook met vlytigheyd te saem.
Gy weet het groot geluk dat wy hebben ontfangen
(1250) In ’t persiaensche Ryk, alwaer gy namp gevangen
Myn vriend Apolidon, schoon hy een Heydens was,
Gelyk gy zelve weet nog op dit zelve pas.
Gy weet ook hoe hy heeft door snoode duyvels treken,
Zyn zelven in het hert met zyn Rappier doorsteken:
(1255) Waer nu zyn ziele is, zal ider merken aen,
Als wy voor Godes Troon ten oordeel zullen staen,
En daerom moeten wy als goede christen menschen
Betrachten ’t Oppergoed, het welk is al ons wenschen,
Terwyl wy zyn in peys, in voorspoed en geluk,
(1260) Verlost van allen angst, van zwaerigheyd en druk.
Wy zyn nog beyde jong, wy konnen nog lang leven,
Zoo ons den Opper-God zyn gratie wilt geven;
Wy toonen ook, dat wy goed Christenen zyn
En dat uyt ganscher hert, alleen niet met den schyn.
(1265) God kend des menschens hert, ja hy doorziet de nieren,
Het merk in ider been, de hairen die daer zwieren
[p. 48]
Die heeft hy al geteld; dus naer zyn wetten doet,
Op dat hy aen ons toont in grooten overvloed.
GOEDEMAER.
Ik hop dat in uw land geen menschen zyn gevonden,
(1270) Die anders als het recht zou willen eens verkonden,
Het is in volle rust, geen Afgodist en zal
Eens komen op den Troon van treurig ongeval.
Men ziet in ider Stad nog nieuwe Kerken stigten
Torens tot de locht vervullen ’s menschens gezigten,
(1275) Men ziet de Kloosters staen vervult met Geest’lykheyd,
Die trachten naer de Kroon van de onsterv’lykheyd;
En daerom zal uw God u zynen zegen jonnen,
Dat gy verwinnaer word, gelyk hy zal betoonen
Van al uw vyanden.
ARGAMONDUS.
                                Myn vyanden die zyn groot:
(1280) Die my vervolgen staeg zyn vyanden ter dood.
GOEDEMAER.
Wat vyand hebt gy doch?
ARGAMONDUS.
                                        Den valschen God der minne,
Die troubeleren komt dikwils myn hert en zinnen.
GOEDEMAER.
Peyst g’op Rozamonda?
ARGAMONDUS.
                                      Zy ligt in mynen zin:
Dat ik doen ’t geen ik wil my dunkt dat ik haer zien.
GOEDEMAER.
(1285) Hoe is het mogelyk, hoe wilt gy het gedoogen,
Dat een Afgodische verduyst’ren zou uw oogen?
Laet vaeren dat gepeys en steunt op Christus Kruys,
Gy word verwinnaer haest van al dat helsch gespuys.
Den EDELMAN van Rozamonda uyt en zegt:
Grootdaedigen Monarch, in hope van myn leven
(1290) Ik kom u inderhaest een vremde tyding geven.
ARGAMONDUS.
Wat tyding brengt gy my? van waer komt gy gegaen?
EDELMAN.
Laet u in langzaemheyd den inhoud doen verstaen.
GOEDEMAER.
Spreekt vry, weest niet bevreest.
EDELMAN.
                                        Weet Koning groot van machten,
Dat ik hebbe geweest, geleden weynig nachten,
(1295) In ’t Persiaensche Hof, vermids uw Majesteyt
[p. 49]
My daer gelaeten hebt, wanneer gy waert bereyd,
Om Rozamonda dan in vryheyd te doen stellen,
’t Welk wy hebben gedaen ons twee jonge gezellen;
Maer zoo den Koning haer kwam heeten willekom
(1300) Met Morandinus med’ en g’heel zyn Edeldom,
Kwam eenen Bode daer gewisse tyding geven.
Hoe dat Florandus was gescheyden uyt het leven
En dat geheel zyn heyr daer was gebleven dood,
Het welke hem ontstak in zoo een furie groot,
(1305) Dat hy gezwooren heeft, dat niemant en zal leven
In echt met de Princes, of hy zal moeten geven
Aen hem u eygen hoofd, het welk ik heb gehoort
En hebbe by geweest, en daerom u niet en stoort;
Want ’k hebben in den nacht de reyze aengenomen
(1310) En nergens stil geweest, tot dat ik ben gekomen*
By uwe Majesteyt, en daerom vry gelooft
En in geval ik lieg, dat men my weirt het hoofd.
ARGAMONDUS.
Gy Edel Jongeling ik zal het u vergelden,
Vertrekt maer stille voord, maer wilt aen niemant melden,
(1315) ’t Geen gy my heb gezeyd ’k zal u gedagtig zyn.
EDELMAN.
Mids ik ’t u heb gezeyd zoo ben ik uyt de pyn.     binnen
ARGAMONDUS.
Myn Broeder Goedemaer daer is de rust gebroken,
Waer van wy kortelings zoo sterk hebben gesproken,
Daer word ons bloeyend Ryk een moordkuyl nu gemaekt
(1320) Daer is ons Christen Schaer weêr in den strik geraekt.
’k En kan naer Godes wet ’t volk daer niet mé bezwaeren
Vermits ik buyten ’t Ryk met myne Oorlogs-schaeren
Getrokken ben aldaer, verwekt heb zelfs den haet
Van Annaxartus staet, en diesvolgens van al ’t kwaed
(1325) Dat overkomen zou. Zy moeten rekening geven
Van Gods rechtveirdigheyd; daerom wil ik myn leven
Te pande stellen gaen en trekken gaen alleen,
En geven haer myn hoofd; om zoo het groot geween
Van dit myn bloeyend Ryk, te zien niet voor myn oogen.
GOEDEMAER.
(1330) Heer Koning peyst dat niet gy zyt hier in bedrogen,
Dat gy alleen zou gaen? ’k wil uw gezelschap zyn,
’k En zal u laeten noyt in droefheyd nog in pyn;
Want moest aen uw persoon een ongeluk gebeuren,
[p. 50]
’k Waer ongelukkig ook en zou eeuwig treuren,
(1335) En misschien door wanhop zou ik het erger doen,
En dat uyt echte liefd gelyk gy kond bevroên.
ARGAMONDUS.
Wel aen dan naer gy wilt zoo zal het ook geschieden;
Maer wacht u immers wel dat geen van d’Edellieden
Te weten komen dat, want zy om lyf nog goed
(1340) En zouden stemmen toe, dus ziet wel wat gy doet.
GOEDEMAER.
Ik zweir van mynen kant dat niemant en zal weten,
En dat het zal geschien zeer stille in secreten:
Wy zullen in den nacht ons stellen op de reys,
Om voor het Christen volk te maken gaen den peys.
Continue

VYFDE DEEL.

EERSTEN UYTGANG

Den EDELMAN van Rozamonda buyten de eerste gordyne.

(1345) WAt overgroot vermaek komt myn jong hert bekoren,
Vermits d’Edel Mevrouw, die onlangs was verloren,
Is weder in het Hof, g’lyk zy voor dezen placht
Van wie ik altyd was naer mynen staet geacht.
Maer zoo ik hier verwacht den Cypriaenschen Koning,
(1350) Die hier gekomen is in haere edel wooning,
Zoo wil ik hem doen zien en zelve spreken aen,
Deês edele Princes, vermits ik hebbe ontfaen
Van hem een somme Geld, en hope nog naer dezen
Van diën grooten Vorst nog meer vergeld te wezen.
Argamondus en Goedemaer uyt.
(1355) Daer komt hy aengegaen. Heer Koning weest gegroet,
Gy ziet dat ik u tracht te helpen met myn bloed;
Want wist den Konings zulks hy zoude my doen sterven
En gy van uwen kant zou geenen troost verwerven;
Maer vry op my betrouwt, want ik haer spreken gaen
(1360) Hier by in eenen Hof, en daerom blyft wat staen
Hier aen den ingang van den zelven Hof verheven,
Daer kont gy aen uw ziel een g’heel verheugen geven:
Zoo haest als gy haer ziet gy kond haer spreken aen,
Ik zal daer blyven by, weest nergens niet belaen.
ARGAMONDUS.
(1365) Ik zal my op uw woord zoo vastelyk betrouwen,
Ja zelfs al moest het zyn dat het my moeste rouwen:
[p. 51]
Doet zelfs maer u devoir dat ik haer spreken mag,
Dan word myn hert verligt van alle droef geklag.
al binnen
ROZAMONDA met LEONORA in den Hof.
ROZAMONDA.
’t Tapyt van de natuer doet myn jong hert verblyden,
(1370) ’t Is al om even schoon, want ziet van alle zyden
De schoons Bloemen staen tot iders hert vermaek,
Waer in dat de natuer betoont een wonder zaek.
Aurora met haer glans, die dit komt te verlichten,
Wat is ’er nu ter tyd dat men zou moeten zwigten.
Edelman uyt.
LEONORA.
(1375) Wel vriend van waer komt gy zoo spoediglyk gegangen
Mevrouwe de Princes, is naer u in groot verlangen?
EDELMAN.
Ik kome van ’t Paleys, Mevrouw, met u verlof.
ROZAMONDA.
Maer waerom kwamt gy niet met ons naer dezen Hof?
EDELMAN.
Mevrouw ik heb een zaek aen u te openbaeren,
(1380) Daer zeer vele aenhangt.
ROZAMONDA.
                                            Wilt my de zaek verklaeren.
EDELMAN.
Zoo uw grootmogendheyd my geven wilt consent,
En dat g’op een’ beloft my opentlyk bekend,
Dat gy my om deês zaek zult nimmermeer verfoeyen,
Maer dat de liefd en min zal meer tot mywaerts groeyen,
(1385) Zoo zal ’t ik zeggen u: ook zult gy beloven my,
Dat gy den geen ik meyn zult laeten los en vry,
Die hem gewilliglyk komt in uw handen geven,
En daerom ziet voor u hoe gy daer mé wilt leven.
ROZAMONDA.
Zoo het myn eer en staet geen achterdeel en doet,
(1390) Zoo stemme ik u toe, zulks zweir ik by myn bloed.
EDELMAN.
Mevrouw, op uw woord durf ik my wel betrouwen,
Want ik wete wel dat gy uw woord zult houwen
Het is een machtig Prins en eenen vroomen held,
Den genen die hem zoo in uwe handen steld.
ARGAMONDUS en Goedemaer uyt.
(1395) Ziet hier Mevrouwe, een, die zynen dienst komt bieden.
ROZAMONDA.
ô Vorst! wilt daedelyk uyt dit ons Ryke vlieden;
[p. 52]
Want wist myn Vader dat, gy waert voorzeker dood
En wy van onzen kant in d’uytterlyken nood.
EDELMAN.
Weet gy niet dat den Vorst zoo is op u verbolgen,
(1400) En dat hy zelve denkt u straks te gaen vervolgen,
Waer hy u vinden kan?
ARGAMONDUS.
                                    Zulks weet ik maer te wel,
En daerom kom ik zelfs om t’eyndigen dit spel,
Ik weet, ô schoon Princes! dat gy hebt doen verklaeren
En uwen Vader mé, dat hy met u zal paeren
(1405) En wezen uwen man, die brengen zal het hoofd
Van Koning Argamond’, en daerom vry gelooft,
Dat ik tot ander eynd hier niet en ben gekomen,
Als om dat, groot Princes, hem niemant zou beromen,
Dat hy tot uwen dienst hem had gesteld in nood,
(1410) En daerom kom ik zelfs my werpen zoo te voet.
Hy knielt
Ziet daer, ô schoon Princes! het hoofd van Argamond’,
Koning van Syriën, die zoo is met liefd’ doorwond,
Dat hy sterft duyzend doôn; beneemt hem vry zyn hoofd
’t En kan met meerder eer noyt wezen afgeklooft.
(1415) G’en zult aen geenen Prins verobligeert dan wezen,
Maer van een iegelyk daer over zyn geprezen,
Om dat gy onbevreest al met nw eygen hand
Het hoofd van Argamond’ gesmeten hebt in ’t zand.
ROZAMONDA.
Wel Koning Argamond’ gaet gy u dan vervaeren,
(1420) Vreest gy dat gy uw hoofd niet zult konnen bewaeren
Tegen myn Vaders macht gy die zoo menig held
Door uw scherp staele zweird heb’t hoofd van ’t lyf gevelt
Wilt gy nu door een Maegd het leven gaen verliezen,
Die u, waer ’t mogelyk, veel liever zoude kiezen;
(1425) Voor haeren echten man, ’t en waere de fortuyn,
Die u en my vervolgt tot boven op de kruyn.
Neen, koning, alzoo niet, wilt wel uw hoofd bewaeren
Schoon dat myn Vader doet al zyne macht vergaeren,
Keert weder naer uw land de schande waer te groot,
(1430) Dat een zoo jongen Vorst waer van een maegd gedood.
Verandert uwen zin en toont hem als voor dezen.
ARGAMONDUS.
Wat kan my op der aerd dan aengenaemer wezen
Als sterven door uw hand: want u te derven is
My eene meerder smert voor zeker en gewis,
[p. 53]
(1435) Want zonder u en kan ik ’t leven langer erven,
En daerom groot Princes heb ik liever te sterven,
Als eeuwig voor altyd te wezen afgewend
Van u zeer klaer aenschyn.
ROZAMONDA.
                                          Groot Vorst gy zyt verblind.
Vertrekt in alderhaest, ik spreke door gebieden,
(1440) Want nergens ik en wil dat u zou leed geschieden,
Vermits ik u bemin, en daerom raed ik u
Dat gy in allerhaest u zou vertrekken nu
Eer gy uw leven laet.
GOUVERNEUR uyt
                                  Zyn leven zal hy laeten
Eer dat hy voorder gaet of trekt naer zyne staeten,
(1445) Want hy heeft ’t wel verdient dat hy hier word vermoord
Die onzen jongen Prins heeft in zyn bloed versmoord.
Hy trekt zynen Degen.
ARGAMONDUS.
Komt Arpus Gouverneur, komt steekt hier uw Rapier
In ’t hert van Argamond’, ’k en acht het niet een zier
Als ik maer sterven mag by myne Rozamond’
(1450) Die zoo geweldig heeft myn teer jong hert doorwond.
GOUVERNEUR.*
Hoe durft gy, vreên Tyran, nog komen in ons landen,
Die gy zoo hebt verwoest door moorden ende branden
Die gy hebt zoo vernielt door uwe tyrany,
Gebracht hebt menig mensch in uwe slaverny?
(1455) Gy die Florandus hebt met uwe eygen handen,
Vermoord en omgebragt tot onzer aller schande,
En ook de oorzaek zyt van Prins Terquillus dood,
En dat wy al gelyk gekomen zyn in nood.
Gy zult tot weder-vraek myn handen niet ontkomen,
(1460) Want eer gy voorder gaet uw leven word genomen.
Door myne eygen hand.
Zy vegten met de Degens.
ROZAMONDA.
                                    Heer Arpus houd u stil
En hoort myn reden eerst, wat ik u zeggen wil:
Steekt uw zweird in de scheê, ik en zal noyt gedoogen,
Dat een gekroonde Hoofd voor myne eygen oogen
(1465) Geschieden eenig leed. ’t Is tegen uwen staet
Dat gy aen eenen Vorst zoo uwe handen slaet,
G’en zyt maer Hofveling.
GOUVERNEUR.
                                          Mevrouw zult gy spreken
Voor dezen vreên Tyran, den welken heeft doorsteken,
Uw liefsten Broeder zelfs? zult gy beletten nog
[p. 54]
(1470) Te dooden, een Tyran die ons al heeft gebrogt
In dit zwaer ongeval? zoo gy ’t niet laet geschieden,
Ik zal geheel de zaek uw Vader gaen bedieden
En declareren, dat gy met uw eygen hand,
De vraeke hebt belet van zyn meesten vyand;
(1475) Ja zelve souteneert.
ROZAMONDA.
                                          Zult gy my zoo verachten,
Daer dat al uw fortuyn leyd in myn eygen machten?
Legt neêr terstond u zweird, ’k ontslaê u van uw pligt,
En dat gy nimmermeer en komt in myn gezigt.
Gouverneur binnen.
Nu ziet gy Argamond’ wat prykelen zyn gelegen,
(1480) En daerom bid ik u wilt u van hier begeven;
Beschikt u zaeken wel, verwagt den tyd en stond
En ziet wat de fortuyn u of myn vader jond.
GOEDEMAER.
Princes, noyt Christen Vorst betrouwt hem op fortuyn,
Maer zweirt gedueriglyk boven de heydens kruyn;
(1485) En wy al ons fortuyn die leyd in Christus zoet
Die voor ons heeft gestort den lesten dreuppel bloed,
En die is al ons troost in voorspoed en ellende,
Geen andere fortuyn oyt Christen Koning kende.
ROZAMONDA.
Steunt gy zoo zeer op hem, dat hy u hulpe bied,
(1490) En dat naer uwen wensch altyd alzoo geschied;
Maer al dat ik u bid wilt voor uw zaeken zorgen,
Want t’ volk is meest gereed misschien om heden morgen
Te trekken in het veld, en daerom vry gelooft,
Vertrekt in ’t alderhaest of gy word kwyt uw hoofd.
ARGAMONDUS.
(1495) ’t Verlies dat waere kleyn; maer op u straf gebieden
Zoo zal uw wil en wensch in ’t alderhaest geschieden,
Princesse dan audieu, ’k zal brengen voor den dag
Myn machten en geweld, al ’t geen ik kan of mag.
GOEDEMAER.
Princessen beyd’ te gaer wy gaen nu van u scheyden.
ROZAMONDA.
(1500) De Goden allegaer die willen u geleyden.
Argamondus en Goedemaer binnen.
ROZAMONDA.
Myn Zuster laet ons gaen ook trekken naer de zael,
Daer mynen Vader is met d’Heeren altemael.
[p. 55]
LEONORA.
Myn vriend ziet wel voor u van aen den Vorst te melden,
Het geen gy hebt gehoord van deze vrome Helden.
EDELMAN.
(1505) Princes weest niet bevreest, maer vryëlyk gelooft,
Dat ik veel liever van het leven waer berooft.
Al binnen.


TWEEDEN UYTGANG.

ANNAXARTUS, MORANDINUS, ROZAMONDA, LEONORA met vier PRINCEN.

ANNAXARTUS.
’t Is ider kennelyk hoe dat ik heb gezworen,
By al de Goden t’saem, wanneer ik had verloren
Florandus, mynen Zoon, dat ik zou nemen vraek,
(1510) ’t Welk ik volbrengen wil, want ’t is een noode zaek,
’k Wil Morandinus, zoon, dat gy zult mede trekken
En om de zelve zaek de Princen doen verwekken,
Die zyn in g’heel myn Ryk, tot vreken van myn leet,
Welk ik heb onderstaen, gelyk een-ider weet.
(1515) Twee zoonen naer elkaer heeft dien Tyran verslegen;
Maer nu van dezen keer moet hy daer-en-tegen
Ook zyne straf ontfaen; want ’k heb gewilt zyn hoofd,
’t Welk van zyn lichaem in haest moet zyn afgeklooft.
Daerom dan mynen zoon ziet hoe gy u moet draegen
(1520) In oorlog en in ’t veld, als mede in de slaegen;
Want het is strydbaer volk, die zyn ’t vegten gewend
Die over langen tyd daer vooren zyn bekend.
Men moet hun dapperlyk van allen kant bestryden
En schikken gansch ons heyr, om hun van alle zyden
(1525) Zoo te benouwen gaen, en smyten alles dood
Dat komt in onzen weg, zoo wel kleyn als wel groot.
MORANDINUS.
Heer Vader, met verlof, wilt met uw leger scheyden,
Want het voorzeker is dat hy ons zal verbeyden
By eene Stad of Slot met alle zyne macht,
(1530) Zulks dat een kleynen hoop ten onderen waer gebracht.
Want met zoo weynig volk kan men niet veel uytwerken
Daer een groot leger is, en ook al zyn versterken
Door ’t voordeel van een Sloep, of wel van een rivier:
Want een man alleen meer doen kan als wy met vier.
ANNAXARTUS.
(1535) Wat zegt den Edeldom op Morandinus reden?
[p. 56]
1. PRINS van Annaxartus.
Het dunkt my inderdaed dat ’t beter waer gestreden
Met g’heel ons macht te gaer als met een kleynen hoop
Zoo raeken zy terstond al t’saemen op den loop.
Zyn magten die zyn klyn schoon hy heeft vegbaer manne
(1540) Laet toe dat al uw volk nu mag te saemen spannen,
Den schrik te meerder word zoo gy wel hooren zult,
Want straks het heyr dat word daer mede g’heel vervult.
2. PRINS.
Dien raed is wonder goed, want moest men gaen belegge
Een sterkte ofte Stad en door hun tegenzeggen,
(1545) Of stryden tot’er dood, het lange dueren most,
’t Waer minderen ons volk en overgrooten kost;
En daerom dunkt my goed dat men hun zou bespringen
Met ons verzaemde heyr, om hun alzoo te dwingen
Tot in uw laetste slot, waer dat gy uwen wensch
(1550) Zult hebben daedelyk gejond van ider mensch.
3. PRINS.
Laet ons naer Taurus gaen altyd langs groene velden,
Op dat men zoo te eer uw lof en roem mag melden
Geheel de weireld door, dat ’t Syriaens geslagt,
En Argamondus heyr ten ond’ren is gebragt.
(1555) Zoo zullen wy met regt de Goden Offerhanden
Ophofferen, als voorheên, en vreugde-vueren branden
Op dat g’heel ’t Persen Ryk in uwe daed verblyd:
Want gy den meesten Vorst van al de Vorsten zyt.
4. PRINS.
De Goden allegaer die zullen ons geleyden
(1560) Laet ons maer trekken voord dat zonder lang te beyden,
Want ’k hoop met dezen aerm en met dit staele zweird
Het hoofd van Argamond’ zal worden afgeweird,
Betrouwt u op myn woord of ik zal zelve sterven,
Om voor al mynen loon de Lauwer-kroon te erven?
(1565) ’t Is beter van de eerst te blyven in het veld
Voor mynen Vorst en Heer, gelyk ik heb gemeld.
ANNAXARTUS.
Gy Rozamonda zult met Leonora mede
Gaen trekken in het veld, tot by hun laetste stede;
Die winnen zal het hoofd van dezen vreên Tyran,
(1570) Die zult gy daedelyk verkrygen voor u man.
ROZAMONDA.
Al wat den Vorst belieft ik ben daer in te vreden.
[p. 57]
Want ik my nimmermeer tot trouwen zal besteden
Zonder uw zelfs gebod, zoo lang ik leven zal.
MORANDINUS.
Ziet dezen Edeldom, zoo vele in ’t getal,
(1575) En zal de eer geschien, gelyk wy al verhopen;
Want ’t Syriaensch gespuys zal ’t moeten dier bekoopen
Ja g’heel het Christen Ryk geraekt geheel in haet,
Door zyne tyrany en zyne booze daet.
LEONORA.
Heer Koning ende Prins, ik wensch u de victorie,
(1580) En dat gy keeren mogt in vollen glans en glorie,
Ik zal met de Princes gaen bidden dag en nacht,
Op dat het Christen bloed ten onder zy gebracht.
ANNAXARTUS.
Ik zegge u, Leonor’, dat gy zult mede trekken,
Want ’t zal den Edeldom tot stryden meer verwekken,
(1585) ’t Gezicht van een Princes verdobbelt zoo den moed
Van eenen Martus-knegt dat hy spaert lyf nog bloed,
Als het zyn eere raekt.
1. PRINS van Annaxartus.
                                  Het is veel meer gebleken,
Dat voor een jonge Maegd myne Lancie ging breken,
Dat ’k om een enkel woord, ’t welk van haer wierd gezeyd
(1590) Hoe veel nu niet te meer voor zyne Majesteyt.
4. PRINS.
Al dat ons eygen is, is ook aen onzen Koning,
En dat om voor te staen zyn eere, staf en wooning.
2. PRINS.
Ach! kost ik maer eens zien het hoofd van verre voeren!
Ach! hoe zorgvuldiglyk zou ik daer op gaen loeren!
(1595) Ik zou het houden af en greep het by het hair,
En ’k gaef ’t uw Majesteyt, al woeg het nog zoo zwaer.
ANNAXARTUS.
Wel aen dan al gelyk wilt my getrouwheyd zweiren,
Dat tot den lesten snik een ieder hem zal weiren,
En scheyden niet uyt ’t veld, om leven nog om dood,
(1600) Ja niet te spaeren zelfs zyn zelven in den nood.
De vier PRINCEN t’samen.
Wy zweiren al gelyk dat by den God der Zonne,
Noyt op de weireld word een harter stryd begonne,
En dat geen van ons zal scheyden uyt het veld,
Maer liever zouden zyn gemorzeld met geweld.
[p. 58]
ANNAXARTUS.
(1605) ’t Is zoo dan Martus volk, wy zullen gaen vertrekken,
Recht naer den Syriaen en branden al de vlekken,
En open plaetsen mé, en spaeren kleyn nog groot,
Nog ryk nog aerm, maer smyten alles dood.
al binnen.


DERDEN UYTGANG.

ARGAMONDUS en GOEDEMAER,
in het Veld met zyn Leger.

ARG. Myn Broeder Goedemaer en al myn edel Heeren,
(1610) Gy weet zoo wel als ik, dat wy in groot verzeeren
Als nu gekomen zyn, den vreeden Persiaen
Die is met al zyn macht zeer stoutlyk op de baen,
En dat door myne schuld, want had ik noyt gestreden
Voor Vorst Apolidon, ’k en hadde geene reden
(1615) Gegeven aen den Vorst, ik bid u allegaer,
Gy dit vergeten wilt in dit ons groot gevaer.
GOEDEMAER.
Myn Broeder ende Vorst en edel Heeren t’samen
Wy immers uyt uw ryk zeer moedig stryden kwamen:
Waerom twyffelt gy hier al in uw eygen land
(1620) Weet dat niet een van al u laeten zal in schand.
1. PRINS van Argamondus.
Veel liever duyzend doôn, was’t mogelyk, te sterven;
Als dat ik in den stryd geen eere zoude erven;
Maer ’k zal den Persiaen doen zwemmen in zyn bloed,
Dus dat hy vryelyk nu ziet wat dat hy doet.
2. PRINS.
(1625) En ik van mynen kant zal doen naer myn vermogen,
Om aen den Persiaen myn kragten te gaen toogen,
En met deês vroomen arm hun smyten uyt het veld,
Of ik zal zelve zyn met d’ander doôn getelt.
3. PRINS.
Heer Koning vreest doch niet de Christelyke wapen
(1630) Die mogen in den stryd niet blyven liggen slaepen,
Maer met een waekend oog den vyand gaedeslaen,
En smyten uyt het veld of nemen al gevaen.
4. PRINS.
Laet ons met kloeken moed den vyand gaen verwagten,
En straks bereyden ’t heyr rondom deês groene grachten,
(1635) Wy hebben tyd genoeg; zy zyn nog verr’ van hier,
Men hoort nog geen gerucht nog ’t alderminst getier.
1. PRINS.
Wat, vreest gy voor het heyr der persiaensche knechten?
[p. 59]
Konnen wy niet zoo wel als zy met wapens vechten?
Voor my ’k en vreeze niet, dat zy maer komen aen,
(1640) Ik zal doen myn devoir, gelyk ik heb gedaen
Voor Babyloniën.
2. PRINS.
                            Ja, laet de uere komen,
Zy zullen hun niet veel op hunne daeden romen:
Hebben wy lestmael niet hun Leger gansch verplet,
En het g’heel Persen-land in een bloedbad gezet.
GEZANT uyt.
(1645) Grootdaedig Christen Vorst, weet dat de legerschaeren
Des vreeden Persiaen u zeer komen te naeren
Met groote macht van volk, regt langs een waterkant,
Dat door de menigte bedekt is geheel het land.
En hy draegd zynen roem, dat hy het hoofd zal winnen
(1650) Van uwe Majesteyt: om daer in te verzinnen,
Zoo laet ik u, ô Vorst! bedenken deze zaek.
ARGAMONDUS.
Dat zy maer komen voort, ’t word voor my ’t meest vemaek.
Is de Princesse mé?
GEZANT.
                              Heer Koning hoog geprezen
’k Geloove zekerlyk dat zy daer mé moet wezen,
(1655) Want zelve Leonor’ die heb ik daer gezien,
En Morandinus mé, ’t geen ik u kan bedien;
En ook van voorder dan en kan ik u niet spreken
Niet anders, als dat hy wilt de injurie vreken,
Van ’t dooden van zyn Zoon en van Terquillus mé,
(1660) Hy destineert het al ter Lande en in Sté.
ARGAMONDUS.
Is ’t zoo gelyk gy zegt, dat elk hem steld tot vegten
Myn waeren Edeldom en trouwe Martus knegten,
4. PRINS.
En twyffelt niet, groot Vorst, of ’t zal alzoo geschieden;
Want ’k waere liever dood als uyt het veld te vlieden.
(1665) Dat zy maer komen vry, ik zal ’t hun doen gevoelen,
Dat zy hun vromen moed zeer haestig zullen koelen.
1. PRINS.
Ik zal van mynen kant ook wel myn beste doen,
Dat zy zeer haestelyk het zullen al gevroen.
Want met dit stael Rapier zal ik het al doorsteken,
(1670) Dat komt in mynen weg. Meynen zy hun te vreken
Over Florandus dood? dat zy wel voor hun zien,
Dat hun van dezen keer niet erger komt geschien;
[p. 60]
Want ’k my betrouw op God, hy zal ons bystand toonen
Om al dat boos gespuys naer hun verdienst te loonen.
ARGAMONDUS, vallende op zyne kniën, zegt:
(1675) Ik bid u Jesus zoet door uwe dood en lyden,
Dat gy de Christen Schaer wilt heden helpen stryden;
Want ’t is tot uwer eer, ô grooten God van macht!
Maekt dat hun leger Schaer ten onder zy gebracht.
Hy staet op. — Binnen geruchte.
GOEDEMAER.
Ik hoore het gerucht. Dat men slag-orden stelt
(1680) En dat in alderhaest ons volk zy overtelt.
ANNAXARTUS met zyn LEGER UYT.
ARGAMONDUS.
Zy zyn in ons gezigt, dat elk my trouwheyd zweire,
Dat elk hem in den stryd getrouwelyk zal weire.
De PRINCEN t’samen.
Wy zweiren al gelyk getrouwheyd tot’er dood,
Dat niemant van ons al, u laeten zal in nood.
ANNAXARTUS.
(1685) Daer is ’t moordaedig heyr heel klaer voor onze oogen:
Mynheeren allegaer wilt u tot stryden poogen,
En weirt uw kloekelyk, gelyk of het betaemt,
Dat niet een van ons al hier in en blyft beschaemt.
VERTOOG:Van den slag en het gevang van Morandinus, Rozamonda en Leonora, alsmede de dood van Annaxartus.
ARGAMONDUS.
Daer leyd den Perschen Vorst met bloed nu overgoten
(1690) Aen wie dat myn geluk zoo lange heeft verdroten,
Brengt hier den Konings Zoon en Rozamonda mé,
Op dat ik hun hier zien in volle rust en vre
Brengen Morandinus, Rozamonda en Leonora uyt.
Ziet, Morandinus, Prins, uw Vader is verslagen,
Gelyk gy zelve ziet, nog in zyn oude dagen;
(1695) En gy Princesse ook, gy Koninglyke Maegd
Zoo ik u dienst doen kan, maer stoutelyk my vraegd,
Ik heb u d’eerste mael uw liberteyt gegeven,
En ben nog eens te vreên, gaet wilt in ruste leven;
Maer zoo het u belieft jont my u regte hand?
(1700) Ziet daer is ’t myne ook tot eenen wederpand.
Zegt of gy zyt te vreên of wel met my wilt paeren,
Of daed’lyk naer uw Land of ander Kust te vaeren?
[p. 61]
ROZAMONDA.
Heer Koning uw gebod dat wil ik straks voldoen,*
En naer al uw belieft al mynen wille spoên.
(1705) Heb ik de eer verdient van als uw Vrouw te leven,
Ik u zoo daedelyk myn echte trouwe geven.
ARGAMONDUS.
Ja, liefste Rozamond’, ik houd u voor myn Vrouw,
En zullen samentlyk ook doen de echte trouw.
Maer eerst voor al moet gy het Roomsch Geloof belyden
(1710) Verzaeken al het geen het zelve kan bestryden,
Of anders en mag ik het zelve niet ontfaên.
ROZAMONDA.
Ik ben daer in te vreen, ’t word geiren al gedaen,
ARGAMONDUS.
En gy Morandinus zult al de Landen erven,
Die uwen Vader heeft bezeten tot zyn sterven;
(1715) En gy ook Goedemaer, myn Broeder ende vriend,
Gy hebt naer alle recht Leonora verdient,    Cardin. uyt.
En daerom wil ik dat men ’t zal alom verkonden,
Hoe dat den goeden God deês middel heeft gevonden
Van ’t machtig Christen Ryk te sterken meer en meer
(1720) Dan het te vooren was benouwd in het verzeer:
Ook zal men rechte doen een maeltyd overschoone
Present al d’Edeldom, en jonnen Staf en Kroone
Aen deze edel Vrouw, voor haer moeyte en pyn,
En voor haer leven lang myn Koningin te zyn.
CARDINAEL.
(1725) Wilt gy al Christen zyn?
    Al te samen.                         Zulks is al ons verzoeken.
CARDINAEL.
Gy moet uw valsche daed en afgod’ry vervloeken.
Al te samen.
Wy vloeken ’t Heydendom uyt herte, ziel en grond;
Dat gy ons onderwyst verzoeken wy terstond.
CARDINAEL.
Den God van Abraham, beginsel aller wezen,
(1730) Die is en wezen zal gelykerwys voor dezen;
Heeft deze wonder zaek beschikt en zelfs gedaen,
Dat gy te samen zyt in ’t stryden zoo gevaen,
Op dat zyn grooten Naem nog moest een-ider vieren
En dat de menschen die dus leefden als de dieren,
(1735) Zouden krygen kennis van zyn grootdaedigheyd;
[p. 62]*
Dus hoord, zeer Edel bloed, dit kort Geloofs-beleyd,
’t Welk g’onderhouden moet, indien dat gy wilt leven
Als een regt Christen mensch, om d’eer aen God te geven,
Dus luystert alle toe en peyst wel met ’er hert,
(1740) Al ’t geen gy hooren zult, of dai gesproken werd:
Gelooft in eenen God, den Vader aller volken,
Die ’t al geschaepen heeft, den Hemel en de Wolken
En al dat zienelyk is, of wel onzienelik,
Dat hy geschaepen heeft op eenen oogenblik.
(1745) Gelooft in eenen God, Jesus Christus almagtig,
Die is zyn eygen Zoon en wezen gansch waeragtig;
Welken geboren wierd van eene zuyver Maegd
Maria, die als nu des Hemels Kroone draegd.
Die voor de menschen is gestorven en begraven
(1750) Onder Pontius Pilatus; die de Haven
Des Hemels geopend heeft, en is daer ingegaen,
En die ten jongsten dag als Rechter eens zal staen
Beloonende het volk geboren op der aerden,
’t Zy levende of dood, of die oyt moeder baerde;
(1755) Wiens Ryke nimmermeer een eynde nemen zal;
Ook in den Heyl’gen Geest, en Schepper van den Al,
’t Welk maekt een eenig God, schoon zy zyn dry Persone
Die is en wezen zal, om straffen en om loonen.
Gelooft in de waere Kerk tot Roomen nu geplant,
(1760) Welk is geheel den Stoel van heel de Aerd en Land.
Gelooft in eenen Doop, vergiffenis der zonden,
Veryssenis des Vleesch; dus wy met open monden
Verwagten ook zeer bly den overgrooten loon
Des eeuwig leven ook verçiert met glorie-kroon.
(1765) ’k Beleyde u van gelyk de Sacramenten zeven
In onze Roomsche Kerk, die Christus heeft gegeven,
En gy aenveird dan ook een christelyke Schrift....
Met d’uytlegging van dien, en dat door pueren drift,
Wilt houden al dat word van deze Kerk geboden,
(1770) Verfoeyt de Heydenen en ook de valsche Goden,
Gelooft ook vastelyk, dat Christus is present
Met Lichaem ende Bloed in ’t heylig Sacrament
Des Autaers. Zult gelooven, en daer op zult gy sterven,*
Dat buyten deze kerk niemant kan d’Hemel erven.
(1775) Gelooft ook dat’er is, ’k beleyd dit aen u hier,
Een plaets der duysternis, dat is, het Vagevier.
Belooft Maria’s Beeld en d’ander Heylige mede
[p. 63]*
Te eeren zoo ’t betaemt in Landen en in Stede,
Zweirt aen den roomschen Paus altyd getrouwigheyd,
(1780) Dat g’altyd volgen zult ’t geen van hem word gezeyd.
Beloft gylieden dit alzoo te onderhouwen
Zoo zal den Koning u als Koninginne trouwen.
ROZAMONDA.
’k Belove en ik zweir by wat ik zweiren mag,*
Dat ’k al volbrengen zal, zonder het minst geklag.
LEONORA.
(1785) Zulks zweir ik van s’gelyk.
MORANDINUS.
                                                Veel liever zou ik sterven,
Als niet het waer Geloof te willen al beërven.
CARDINAEL.
Gelooft dan dat den Doop vergeeft al u misdaen,
Het geen gy hebt gedaen door werken ende daên.
ô Jesus! Jesus zoet, uw gunst heeft plaets gevonden,
(1790) God heeft u woord gehoort, daerom nu word ontbonde
Van al hun booze daên en ongeloofdheyd meest:
En dat in ’s Vaders naem, des Zoon en heylig Geest.
Geeft hun de Benedictie.
VERTOOG:De onderwyzing van Rozamonda, Morandinus en Leonora, met tusschen-zang.
LIEDEKEN.     Komt aenziet ons Rozamonde,
                          Christen menschen al die leeft,
                      (1795) Wilt den goeden God aenbieden,
                          Dat hy haer de gratie geeft,
                      Om te leeren de vrees des Heeren,
                          Versterkt haere zedigheyd
                      Om te leeren de vrees des Heeren
                          (1800) Gelyk de heylige Kerk verbleyd.
VERTOOG:Den Doop van Rozamonda, Morandinus en Leonora, met tusschen-zang.
LIEDEKEN.     Ach Godt! laet doch uw straelen
                      Al uyt den Hemel daelen
                      Op deze Maget zoet
                      Zy gaet nu met oodmoed
                      (1805) ’t Heylig Doopsel ontfangen,
                      Wy bidden u met verlangen,
                      Opent doch uwen Troon
                      Voor deze Maget schoon.*
VERTOOG:De Trouw van Rozamonda met tusschen-zang.
[p. 64]*
LIEDEKEN. ô Blyde Trouw, Nu eyndigd al den rouw
                            (1810) Van Rozamonda zoet,
                Die onzen God zoo veel eer aendoet:
            Geen meerder vreugd en konde zyn gevonden:
                    Maekt nu een aengenaem geluyd
            Ter eere van den Bruydegom en de Bruyd.
VERTOOG:( Morandinus voor zynen loon,
( Ontfangt zyn Vaders Kroon.
VERTOOG:( Rozamonda voor haer zuyver min,
( Word gekroond als Koningin*
ARGAMONDUS aen de Tafel zittende met zyne Princen.
ARGAMONDUS.
(1815) Gy hebt de Kroon en Staf, myn weirde Bruyd geprezen.
Nu is het meest geluk tot boven opgerezen:*
Dat men door Snaer-gespel vereerd de Koningin
En t’samen mé den Vorst voor ’t over groot gewin.
GOEDEMAER.
Dat al den Edeldom tot deze Feest vermeeren;
(1820) En g’heel het Konings Hof met eenen Dans vereeren,
En dat geheel het Ryk nu maekte groote vreugd,
Doordien dat alles sterkt tot Godens eer en deugd.     Ballet.
1. PRINS van Argamondus.
Dat lang Argamondus leeft met Rozamond in trouwe,
Die hy verkoren heeft voor zyne echte Vrouwe.
3. PRINS.
(1825) Dat lang ons Koning leeft met zynen Koningin
In blydschap en vermaek en in een zuyver min.
2. PRINS.
Leeft Prince Goedemaer met Princes Leonore,
Die gy van dezen dag hebt voor uw Bruyd verkore.
4. PRINS.
Lof zy aen onzen God en zyne Moeder mede,
(1830) Die aen ons Christen Volk gejont heeft peys en vrede.
1. PRINS.
Dat men ten allen kant nu vreugde-vueren brand,
En dat men zingt Gods lof ter stede en ter land.
De PRINCEN t’samen.
Dat nu ons Christen Leêr zy overal geplant,
Door g’heel het Persen Ryk en g’heel het Cypers Land.
EYNDE.
__________________________________________
Den Driukker dezer verkoopt alle soorten van Spelen.
Continue

Tekstkritiek:

vs. 93 hebben er staat: hebbeu
vs. 161 t’hebben er staat: t’hbben
vs. 306 Ongelukkig er staat: O gelukkig
vs. 347 eens er staat: een met een brede spatie erachter
vs. 596 binnen er staat: binen
vs. 722 gespaert. er staat: hespaert.
vs. 730 gansch er staat: gansh
vs. 773 tyran er staat: tyraen
vs. 780 zweird er staat: zwierd
vs. 815 gespuys er staat: gerpuys
vs. 841 vernuft er staat: vernuf
vs. 1036 spaert nog kleyn er staat: paert nog klen
vs. 1076 Apolidon er staat: Aplidon
vs. 1108 Eens ... vreest er staat: Eets ... vrcest
vs. 1310 nergenser staat: nergeus
vóór vs. 1451 GOUVERNEUR. er staat: GOEDEMAER.
vs. 1703 gebod er staat: gedod
p. 62-64 genummerd als 65-67
vs. 1773 Autaers er staat: Antaers
vs. 1783 zweiren er staat: zwiren
p. 63-64: defecte tekst aangevuld naar andere editie, UBGent G 4341
vóór vs. 1815 gekroond er staat: hekroond
vs. 1816 opgerezen er staat: opgeprezen