Isaac de Vos: Gedwongen vrient. Amsterdam, 1646.
Naar de prozavertaling door Jacobus Baroces van El amigo por fuerza door Lope de Vega Carpio
Uitgegeven door Anouk Beishuizen
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton095100 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r]

Lope de Vega Carpioos

Gedwongen

VRIENT.

In Duyts Gerijmt:

DOOR

ISAAK VOS.

Gespeelt op d’ Amsterdamze Schouburgh den
3. May. 1646.

[Fleuron]

t’AMSTELDAM,

Gedrukt by IAN van HILTEN, Boek-verkooper in de
Beurs-Straat, in de geborduyrde Handt-schoen. ANNO 1646.


[fol. A1v]

Speelende Perzoonen.

             TURBINO Prins van Ong’ren.
             LUZINDA Princes van Ong’ren
             ROZIMONDO Koningh van Ong’ren.
             ASTOLFO Ongaerze Graaff.
             LIZAURA Zuster van de Graaff.
             EUANDRA Staat-juffer vande Princes.
             ARNOLDO Velt-heer van Ongeren.
             LENATO Capiteyn vande Lijf-waght.
             ORTENZIO Eedel-man van de Prins
            LEONIZIO
            FULGENTIO		 } Ongaarze Edellieden.
            COTALDO
            RUFINO		 } Dienaars van de Prins.
            KLARIN
            PINABEL 		} Dienaars van de Graaff.

             THEODOZIO Koningh van Bohemen.
             MAURITIO Bheemzen Hertogh.
             GOFREDO Bheemzen Graaff.
             ERNESTO Gouveneur.
             CIPIER
             PAGY van den Hertogh.
            Hans Michel.
            Louweris.		 } Twee Soldaten.
             1 Helbardier.
             2 Helbardier.
             Schilt-waght.
             Heraut.
             Gevolgh van Stomme Eedelen, en
                Krijghsluyden.
’t Speelt op d’Ongaarze en Boheemze Grenzen.

[fol. A2r]

Toe-eygeningh aan d’Achtbaare Voorzienige Heer IAN VOS,
Coopman tot AMSTELDAM.*

Mijn Heer en waarde Neeff:
NAa’t zeggen vanden Lacedemonischen Vorst Cleomenes,
kan men de gemoeden der Menschen, meer door oprechte trouw, en vriendelijk onthaal, als door giften en gaven, aan zigh verbinden: ’twellik met de waarheydt gants gheen onghelijkheydt heeft; want door uwe heusheyt en goede inborst, met ontallijke vrientschappen (onverdient) aan my betoont, ben ik met een natuurlijke beweeging aangeport en gedwongen om, of in mijne onmooglijkheydt iets mooghelijk te vinden waar, mijne dankbaarheydt aan U.E. te kennen geven. Maar steeds door mijne geringe en kleyn ingebeelde vergeldingh teegens U.E. groote gunst verachtert, gedaght ik eyndelijk op deeze woorden van Quintus Curtius:
                            Wie zigh schaampt in zijn staat,
                            Om anders groot geluk,
                            Die doet zigh zelven quaat,
                            En oorzaakt meerder druk.
    Hier door weeder aangheprikkelt hebbe ik alle middelen gezoght, of ook yets by my konde voort-gebracht werden, om U.E. te behaaghen. Veel dingen over hoop te haalen wiert my door den Heer de la Nouë ontraden met deeze spreuk:
                Die door Inbeeldingh by zigh zelver veel besluyt
                Raakt vol onnutte zorgh en reght heel weynigh uyt.
    Dewijl ik my vast in deeze woorden bekommert vondt, is my de Geest vanden verstorven doch eeuwigh in heughnis leevenden Madritsche Apoll, en grooten Spaensen Poët Lope de Vega Carpio opghewekt en herschapen door den kunstlievenden en yverighen Heer Iacobus Baroces zweevende op Neder-duydtze wieken, voor mijne oogen verscheenen, en al prikkelende zijn taalgenoot en rust-benijdende vriendt, gedwongen, deeze zijn gedwongen Vriendt my over te draagen, om op onze Amsteldamze Schouburgh in Neder-duytze Vaarzen te doen her-leeven. Dewijl ik nu aght eenighe stoff bekoomen te hebben, om dien vriendelijken bandt, daar U.E. my mee gedwongen, en aan U.E. verbonden hebt vaster te knoopen en te verbinden, zoo laat deezen gedwongen Vriendt, neffens het oprechte hart, van uwen ongeveynsden en geenzins ontvreemde Vriendt onder de Wieken uwer achtbaarheydt hunne toevlucht genieten. In dien ’er yets in is dat u ghevalt, het zal ons genoegh zijn, en onze moeyten zullen in wellusten verand’ren. Geen ghefronst Voorhooft, noch dwars ghetrokken Oogh zal oyt den yver van dankbaarheydt in my uytblussen, die door U.E. rijp verstandt, en bezadight oordeel van dagh tot dagh meer en meer in oprechte liefde bloeyen zal. Wel aan ontsanght dan waarde Neeff, bid ik ander maal, deezen ghedwongen Vriendt tot teeken van ware en oprechte Vriendtschap van die, die U.E. van harten wenst alles wat u hart tot tijdtlijke en eeuwighe welvaart zelfs wenschen zoude, blijve altijt U.E. willige en dienst-verplichten
                                                                   Vriendt en Neeff,
                                                                              ISAAC VOS.


[fol. A2v]

Roem Vaarzen,

Op de

Gedwongen Vrient,

Van

IZAAK VOS.

HOe nu mijn zangh-Goddin! hoe staat gy dus te klaagen?
Wat sluyt de Vierschaar Gods, dat u zoo treurigh maakt?
Heeft u de haat Goddes, of Atrops iets ontdraagen;
Wat is ’t dat uwe mont een vloet van laster braakt?
    (5) Hoe zit gy dus bekrabt, hoe zijt gy zoo bekreeten?
    Wat deert mijn Clio, ach! wat is u hier gebeurt?
    Dat gy dus schreyend’ voor de deuren vant vergeeten,
    En voor het Raat-huys van de Opper Gooden treurt?
Is ’t om dat Atrops u ontijdigh heeft ontdraagen
(10) Dien Vega, die Madril, en d’Avont-Vorst zijn stoel
Vereerden door zijn Pen? zoo hebt gy recht te klaagen:
My dunkt ik reets een deel van uwe droefheyt voel.
    Maar zijt getroost Goddin, de Moeder van ’t vergeeten
    Zweeft eeuwigh met zijn naam door alle eeuwen heen.
    (15) De traanen die u oogh om Vega heeft gekreeten,
    Stremmen tot tongen, aan zijn heylige Troffeen.
De tijt genaakt dat uyt zijn asse wort herbooren
Een Zon, die in de glans van d’eerste zigh verlust:
En zoekt dat zelve spoor, kloek-moedigh naa te spooren
(20) Tot eer van Vega, die geen eeuw zijn glory blust.
    Zelfs de vergeetelheyt geeft aan zijn lippen over
    Den schier verwelkte naam van zijnen Voetster-Heer.
    Wat eeuw verplight zigh niet aan dees harbooren Roover,
    Off vlegt geen kransen voor zijn wel-verdiende eer?
(25) Door-snuffelde Vos, verduur vry alle eeuwen
En hou de nijt verplight aan u volmaakte reen,
Kom dwingh haar uwe loff volmondigh uyt te schreeuwen:
Als u gedwongen vrient op ’t hoogh Toneel komt treen.
L. D. Fruyter.
Continue
[fol. A3r]

Eerste bedrijf. Eerste uyt-komst.

Graaff ASTOLFO. met PINABEL. en KLARIN met
een Leer, in de nacht uyt.

Astolfo.     NU Febus ’t godd’lijk licht, zijns glinsterende straalen,
                  Alleen my te geval, weer in het west doet daalen
                  Veel eerder als hy plagh, verrijst mijn morgen zon,
                  In deeze duyst’re nacht. Mijn lief Luzinda kon,
                  (5) Dit lichaem nu mijn ziel die al tot u gevlooden
                  Is volgen; ik had nu dees valreep niet van nooden.
                  Mijn ziel geniet veel vreught, maar ’t lichaem niet dan pijn
                  Omdat het mee de vreught niet magh deelachtigh zijn,
                  Die staagh mijn ziel gevoelt. Komt trappen, schoort dees leeden,
                  (10) ’t Is nu de rechte tijt, en voert my, op dat heeden,
                  Mijn lief en ziel geniet, de langh gewenste vreught.
                  Of zoo ge zijt te zwak, dat gy niet dulden meught,
                  De hette van mijn min, en vreest gij uw te zengen?
                  Zoo zal ik rots op rots, en bergh op bergen brengen:
                  (15) En klaren moedich op tot daer mijn zon nu schijnt,
                  Met heerelijke glans. Apollo vry verdwijnt,
                  Wanneer gy ons zoo ziet, en wend uw goude waagen,
                  Want u geschildert vuur zou ’t branden niet verdraagen,
                  Van my, ’k laat staen mijn lief; hoe! Daffne die verwon,
                  (20) Uw eertijts wel door koelt; zou dan een dubble zon,
                  Door kraght van eenigheydt uw niet tot as verbranden?
                  Den naaren Heemel rookt, en ’s aartrijks and’re landen,
                  Die zidderen van anghst; het zwarte volk verbleekt,
                  En weeten niet wat zon, dat haer zoo heftich steekt:
                  (25) Ja zelfs den Oceaen, moet weederom uyt braaken
                  Al wat hy heeft verzwelght, in zijn onzaadb’re kaaken;
                  En toonen yder een zijn noyt beschoude schatt.
                  Mijn dienaer wegh van daer; of voelt gy noch niet? Pinabel. Wat?
Astolfo.     Dat deze plaets al brant? Klarin. Zou hy zich niet vergissen?
Pinabel.     (30) Ay heer! ’k bid raakt me niet, mijn bloet begint te zissen,
                  Ik bidje laet me los: want raek ik in de brant,
                  ’K ben nu al ziedend’ heet, zoo schrookje licht jou hant.
Klarin.       Ik zie die vonken al die door het aartrijk splijten.
Pinabel.     Ik doe mijn oogen toe, de rook die moghtme bijten.
Astolfo.     (35) Zwijgh schelm, daar is mijn lief: zijt gy ’t mijn tweede ziel?
                  O Hemel wat een vreugd! mijn afgodin! ik kniel,
                  Omdat gy uwe slaaf komt als Auroor beschijnen,
[fol. A3v]
                  Want door u helder light, doet gy zijn nacht verdwijnen.
Luzinda.    Mijn heer, van uwe komst was my geen weet gedaen:
                  (40) Dies komt hier geen Auroor, maer hier komt een Diaan,
                  Die met haer bleeke strael doorsnuffelt alle hoecken,
                  Alleen om uw haer lief, Endimion te soecken.
Astolfo.     Me-vrou doet haer te kort, wanneer ze zich gelijkt
                  By ’t licht der eeuw’ge maaght: hoe schoon zy staet en prijkt,*
                  (45) Noch overtreft gy haer zelf in haer schoonste volheyt.
Luzinda.    Die zich te hoogh verheft, dat oordeel ik voor dolheyt.
Astolfo.     Hoe zeyt mijn liefste daer. Luzinda. Dat gy zijt die ik ben;
                  En ik zoo veel als gy, door liefdens wet. Astolfo. ’K beken
                  Dat gy om onze liefd’ gaat eer en staet verand’ren:
                  (50) Maar denk dit is een wet die zelfs strijt met malkanderen;
                  Dat zulk een Koninks kint, vol heerlijkheyt, een Graaf
                  Haar liefd’ op off’ren komt: jae een geringe slaaf,
                  Niet waart haer knecht te zijn. Luzinda. De liefde volght geen wetten;
                  Dies bid ik wil die reen doch aen d’een zijde zetten,
                  (55) Op dat mijn minne zught, u niet ondankbaar scheld.
                  Mijn heer, waer dat men ’t net van waere vrientschap stelt,
                  Daer knoopt de handelingh ons beyder zijts lichaemen.
                  De liefd’ volent het werk, en bint de zielen ’t zaemen:
                  En als die zijn vereent, dan is ’t verlooren moyt;
                  (60) Want hoe men ’t meer besnijt, hoe dat ’et meerder groyt.
                  Werpt mijn uw leeder toe, mijn Heer ik zalse vangen,
                  Al zou Arachne zelf zich in ’er web verhangen.*
Astolfo.     Zie daer mijn lief, zie daar. Hebt gy ’t mijn zuy’vre zon?
Luzinda.    Ja. Astolfo. Wel klim dan om hoogh, hoovaerd’ge Phaeton.
                  (65) O reukloose, zult g’haer hette wel verdraegen?
                  Ik bid, ay! brant me niet, beschut mijn goude waagen.
Luzinda.    Mijn lief waar vreest ge voor? ben ik uw zonne schijn?
                  Beveelt my dan de zorgh, ik zal uw voerman zijn;
                  Mijn Phaeton en zal nu niet alleenigh rijden:
                  (70) U vreught, dat is mijn vreught, uw lijden is mijn lijden.
                  komt, volght u lievend licht, en slae haer treeden gaa.
Astolfo.     O leyt star van mijn ziel, ik volgh uw zoetjes naa.
                  ’K en zal niet lichtelijk uyt deeze Heemel vallen.
                  Mijn leeven staet nu vast.                                   Binnen.
Klarin.                                               Wat magh die gek al kallen?
                  (75) Heur naem is hem ontzwiert, die zottebol, die maekt
                  Een Heemel van dees vrouw, hy zie dat niet en raekt
                  Een onweer uyt die lught, dat buyten al zijn hoope,
                  Een donder, hagel buy, of blixem, hem niet stroope
                  Van zijn verweende zon: hy gae ten Heemel, doch
                  (80) Ik vrees dat dees zijn schat, zijn vreught, zijn ziel hem noch
                  In ’t ent bedriegen zal, en wraak, en weerwraak wekken.
                  Gemeenlijk ziet men ook dat wijfs verwijfde gekken,
[fol. A4r]
                  Haar dwaase Handelingh zeer schimpigh wordt beloont,
                  En op zijn Acteons, met Hoorenen gekroont.
Pinabel.     (85) Al deeze reen Klarin, die acht ik maar voor Boersheydt:
                  ’K verwonder my op ’t hooghst, dat u, zoo de jaloersheydt
                  Van gisteren heeft verblindt. O Zot, O breynloos hooft!
                  O Harssen vat vol wint! wantrouwighe, hoe rooft*
                  En steelt ghy onbeschaamt, al d’eer der vroome Vrouwen:
                  (90) Jaloerze, zie, ik kan u niet veel beeter houwen,
                  Als een bevreesde dieff, die voor een schadu wijkt.
Klarin.       ’T is my al eeven eens waar ghy my by ghelijkt.
                  ’K wou dat de Graaff maar quam, zoo most ik eens gaan wandelen,
                  En zien of deeze zaak, daar wy nu t’zaam van handelen,
                  (95) Ook in der daat zoo is. ’K weet dat ghy het ghebrek
                  Van Flavia niet ziet, door dien ghy als een gek
                  Verblindt in liefde, zoekt haar Zuster te behaagen.
                  ’K zie aan de tanden wel, wat haayr de Wolven draagen.
Pinabel.     Wist ik dat deeze Zot wat langh vertoeven zou,
                  (100) Klarin, ’k gingh met u heen om eens te zien: ’k vertrou
                  Dat ik de Bullebak van u jalourze zinnen
                  Haast op dee: O ghy nar ghy laffhart in het minnen.
Klarin.       Maar Pinabel, ghewis het waar een stout bestaan,
                  Dat wy vertrokken, doch laat ons maar heene gaan:
                  (105) Want als een Minnaar met zijn minlijke gedachten
                  Vast bezigh is, vergeet zigh zelven; en de krachten
                  Der tegenwoordigheydt beneemen hem ’t verstant.
                  Eer dat mijn Heer bedaart, zijn wy weer by der hant.
Pinabel.     De plaats is eenzaam, ’t p’rijkel groot, hier staat te schroomen,
                  (110) Dat zoo men hem verlaat, of hy niet light moght koomen
                  In eenigh ongheval? gewis het waar my leet,
                  Zoo hem zulcx overquam. Klarin. Hoor Pinabel ik weet
                  Als dat’er weynigh zijn die Vriendtschap zulle toonen,
                  ’T en zy met groot profijt of wel te deegh te loonen:
                  (115) Zult ghy de vroomste zijn? Pinabel. O neen in ’t minste deel.
                  Die Zot is of jalours die acht ik eeve veel.
                  Wel aan Klarin, laat ons van stonden aan vertrekken,
                  En zien of men ’t geheym u ’s quellingh kan ontdekken.
                                                                                                  Binnen.


Eerste Bedrijf. Tweede Uyt-komst.

Prins TURBINO met LEONIZIO en FULGENTIO met nacht-
mantels uyt.

Turbino.    Wel op! gedachten, komt, (al liet ik u alleen,
                  (120) By die mijn hart bemint) ay! komt vliegt daedtlijk heen,
[fol. A4v]
                  En bootschap aan mijn ziel, hoe dat ik nu de zeegen
                  Bekomen heb: En zeght Lizaura is geneegen
                  Tot werliefd’. Ay! gaat heen, en deelt haar dit ook mee
                  Dat zy my niet veracht, ghelijk zy eertijts dee:
                  (125) Maer mijn getrouwe min, met weer-min komt beloonen:
                  Tot teeken van Triomf, zal ik deez’ haayren kroonen
                  Met blad’ren van Laurier; omdat ik heb ontzielt
                  Dat hert versteende hart, en heure trots vernielt.
                  ’K ben van de doodt verwekt, ’k begin nu weer te leeven;
                  (130) Want mijn Lizaura, heeft mijn ’t leeven weer gegeeven:
                  O Hemel wat een vreught! O! lang gewenste tijt!
Leonizio.   Mijn Heer, is ’t wel gelukt: u Hoogheyt schijnt verblijt.
Turbino.    Ja Leonizio, indien ik quam te erven
                  Door luk, of ongeluk, door leeven, of door sterven,
                  (135) De Kroon van deezen dagh; ’k verzeeker u, ik zou
                  Een schoon, en waardigh hooft van een beleefde Vrou,
                  Vry meer als Koninklijk, met dat juweel vercieren:
                  ’K gingh droevigh na haar toe: Nu ’k weeder kom, nu zwieren
                  Mijn zinnen, ziel, en lijf, in volle blijtschap: en
                  (140) By zoo ver dat de vreught, verlooren waar: ’k beken
                  Men zoght dan waar men zoght, men zouze nergens vinden
                  Dan hier, geen grooter vreught voor die, die oyt beminden,
                  Dan dat hy wordt gelieft, van die hem heeft gehaat;
                  En weeder min geniet, in plaats van trots en smaat.
                  (145) Gelukkigh is die man, die zigh zoo heeft gequeeten,
                  Dat hij zijn zeegen krijght uyt handen van ’t vergeeten.
Fulgentio.  Zijn Hoogheyt die de praal des gantzen Aartbooms is,
                  Zou die van imant zijn vergeeten? Neen! gewis
                  Mijn Heer dat kan niet zijn, ’t strijt tegens alle reeden.
Turbino.    (150) De liefd’ Fulgentio, bestaat uyt de Eedelheeden,
                  Of hooghen afkomst niet; maar uyt genegentheyt,
                  En buyten die is ’t niet. Nu ’k heb ter neer geleyt,
                  Die trotsheyt van mijn lief, nu eynden mijn verdrieten.
Leonizio.   ’K wens dat ghy deeze vreught veel Jaaren meught genieten.
Turbino.    (155) Kent ghy die ik bemin? Leonizio. Ja, z’ is de schoonste niet.
Turbino.    Hoe! is mijn lief niet schoon! die deeze ziel gebiet?
Leonizio.   Mijn Heer, zoo ’t u gelieft, ’t is tijt om te vertrekken;
                  De wijl de donk’re nacht het aartrijk komt bedekken,
                  Is ’t niet gezont te staan in dees bezwalkte lught.
Turbino.    (160) Ik dank u voor u zorgh. Voor my, ’k ben niet bedught:
                  ’K wens u goe nacht, en hoop dit weeder te beloonen,
Fulgentio.  Wij zijn u Dienaars Heer, en om dat te betoonen,
                  Zoo is het al voor u, ons leeven, goet, en bloet.     Binnen.
Turbino.    In dien dat d’ oorspronk van mijn liefde, was gevoet
                  (165) In het Barbaers gewest, of Godts onkunb’re landen.
                  Ik reght’ een Altaar op Godin, om offerhanden
[fol. B1r]
                  Op t’ offeren voor uw beelt; en bad uw schoonheydt aen;
                  ’K zou voor uw god’lijkheyt zelfs als uw Priester staan
                  Ghy zijt ô! zuyvre Vrou, mijn aemtocht, ziel, en leven,
                  (170) Schoon, dat Turbino sturf, hij zou verrijzen eeven
                  Gelijk de Fenix doet, die zonder weer-gaa leeft;
                  Zoo is de liefde me, die in dees boezem zweeft.
                  De min wort uytgebeelt heel zwack en teer van leeden,
                  Dit keurt mijn oordeel vals. De min most van beneden,
                  (175) Tot aen de navel toe een Atlas zijn: een voort
                  De rest een Polifeem. Dan waaret als ’t behoort;
                  Door dien men veeltijdts ziet dat elck, van die gezintheydt,
                  Een Atlas is in kracht, een Polipheem in blintheydt.
                  Maar zaght wat wil dit zijn? Astolfo. Klarin zegh ik kom voort,
                  (180) En hou de Ladder vast ik heb gherucht gehoort:
                  Lusinda is bevreest dat men ons zal betraepen.
                  Waer zijt ghy Pinabel? ’k geloof de Schellmen slaepen.
Turbino.    Slaap ik, of is ’t een droom? ’k verwonder dat ik hoor,
                  Hier in mijn Zusters Hof een man: Wel aan, ’k vermoor,
                  (185) En dood, dien boozewicht, die my mijn eer derft krenken,
                  Op staande voet: maer zacht Turbin, wil u bedenken,
                  Zie eerst of ghy hem kent, en wreekt u dan hier naar.
                  Als ’t u belieft de leer is vast. Astolfo. Met groot gevaar
                  Verkoopt de min zijn lust. Turbino. Zal ik hem voort doorsteeken:
Astolfo.     (190) Klarin kom krijgh de Leer, en volgh. Binnen. Turbino. Hij is geweeken,
                  O eereloozen Fiel, ghy zult my niet ontvlien,
                  ’K zweer by dit Eedel bloet! heb ik ook wel ghezien?
                  Zou ’t wel een Schadu zijn? ik laat de Leer hier blijven,
                  En volgh ’em op het spoor. Ik zal dien Schelm ontlijven
                  (195) Indien hy ’t niet ontvlucht, dat ik mijn Eer bewaar:
                  Op dat men my niet scheld voor zusters koppelaar:
                  Doch ’t is een kleyne schandt dat ik die hiel de voeten
                  Die ghy de handen geeft, wanneer hy u komt groeten.
                                                                                                    Binnen.


Eerste Bedrijf. ’t Derde uyt-komst.

PINABEL. en KLARIN, verbaest uyt.

Pinabel.     Klarin ik ben benaut, wy komen veel te spaa,
                  (200) O mijn! ik ben zoo bang, ik vrees voor ongenaa:
Klarin.       Wy hebben nu geen noot, ik zie de Leer noch hangen,
                  De Graaf die is’er noch. Pinab. ’K begin weer moet t’ ontfangen,
                  Mijn bloet ontzonkme heel. Klarin. Nu schep ik weer wat aam,
                  ’K waar schier mijn leven quijt. Pinab. O Leer! hoe aengenaam
[fol. B1v]
                  (205) Ben jy by Pinabel, kom laat ick je eens kussen,
                  Jy bent mijn Heylichdom; maer holla, ondertusschen
                  Mijn dunckt den dagh die rijst? Klarin. Dat ’s meer als al te waar,
                  De Lught die schift en schept, hier Pinabel sie daar,
                  Daar rijst de morge Son. Pinabel. Maar sou’et seker dagen?
Klarin.       (210) De Leeuwerck seyt’et je, wat hoefje ’t mijn te vraagen.
Pinabel.     ’K hoor de Patrijsen noch, en dan is ’t immers nacht.
                  ’K loof dat ons heerschap slaapt om dat hy soo langh wacht;
                  Wel kon dien Eezels-kop, de Leer niet eerst ophaalen
                  Eer dat ’er yemant siet: Wat staaje daar te draalen,
                  (215) Kom hellepme Klarin, treck lustich, soo wat soo;
                  Ick hoor al Volck in ’t Hof, kom haastje doch wat. Turb. O o!
                  Wat voor een wond’re vont, is dit van dolle liefde?
                  Ick ken dien schellem, nu den Hemel die beliefde
                  Dat ick hem aantroff, en hy wiert my nau gewaar,
                  (220) Of Viel me vreeselijck aen, ick liet mijn mantel daar,
                  En ben hem soo ontvlucht, op dat hy my niet kende,
                  Daar gins verloor ick hem. Klarin. O jammer, o elende,
                  Sie ginder komt de Prins. Pinabel. ’t Is hier geen tijt te staan.
                                                                                                            Binnen.
Turbino.    Staa, Schelmen sech ick staa, Hoe? wil men ons verraen?
                  (225) Daar viel yets, ’kmoet eens sien wat datse daar vergaaten,
                  Het is de selffde leer, die ick hier heb ghelaaten.
                  ’K looff, dat’et Braaven zijn, en dienaars vande Graaff;
                  Astolff kheb u gekent, maackt ghy ondanckb’re slaeff,
                  Mijn on-eer openbaar? vervloekte snoode trappen,
                  (230) Waar op dat d’on-eer soo dorst sonder schaamte stappen,
                  Tot in den Hemel van mijn eer! ô stegel reep,
                  Waar door dien eeren-dieff, met een vervloeckte greep,
                  Den tooren van mijn loff, en Adel quam berooven,
                  O! trappen, die mijn eer, en aensien komt verdooven!
                  (235) Want door u rees mijn schant, door u versonck mijn eer:
                  De schelmery klom op, de hooghmoet daalde neer
                  Langhs uwe treeden. Hoe dorst ghy mijn eer soo krencken?
                  Wegh, galgh moordresse wech: Astolff die magh vry dencken
                  Dat (by aldien) ick niet sijn Sufter hadt besint,
                  (240) Dat hy niet leven sou; Lisauraas lieffde bint
                  Mijn wraack aan haare min, en dwinght dat ick moet weesen
                  Een vrient van die, die, ’k haat. Oock staat my hier te vreesen.
                  Soo ’k hem in ’t oopenbaar doorsteeck, als dat men dan
                  Sal seggen, dat de Prins gelijck een wreet Tyran,
                  (245) De Graaff heeft omgebrocht: off laat ick hem verworgen
                  In ’t heymelijck, Wat ist? soo staat me weer te sorgen,
                  Dat dese ruwe daat (hoe wel rechtvaardich) strijt
                  Met de goedtaerdicheydt mijns Vaders; maer o! spijt,
                  Het gaa dan hoe het gaa, ick sal sijn leven korten;
[fol. B2r]
                  (250) Lisaura! sal ick dan u naaste bloet soo storten?
                  O neen! dat kan niet zijn, ick stel ’et uyr mijn sin,
                  Ick laat ’et schoone vrou om u, en onse min.
                  Hola, mijn dienaers (sa) gaat wilt mijn nacht-rock haalen.
(Kotaldo en Rufino uyt.)
Kotaldo.    Hoe sonder mantel Heer? Turbino. Hy salse dier betaalen.
                  (255) Die so komt als ick kom Kotaldo, dien verstreckt,
                  Den Hemel voor een rock: Kotaldo. Sijn Hoocheyt boert oft geckt,
                  Hoe! armoet dwingt u niet. Turbino. O ja, ick ben versteecken,
                  En arm van eer en faem tot dat ick my sal wreeken
                  Gaat brenght die Leeder wegh. Kotaldo. Als’t u belieft mijn Heer.
(Kotaldo binnen en weer uyt met een nachtrock)
Turbino.    (260) ’Tis nu soo wel, laat staan, ick set my hier wat neer,
                  En stel ’twraak-gierich hart, dat wraak roep wat geruster;
                  Rufin wie steurt me daer? Rufino. ’t Is de Prinses u Suster.
Lusinda, met een Hoet, en Reys-mantel, met Euandra.
En Ortensio uyt.
Lusinda.    Heer broeder wat is dit? dit ben ik ongewoon;
                  Van waar komt ghy dus vroegh? Turbi. Lusinda, of ghy schoon
                  (265) Geniet u soete slaap, en dat ghy met de morgen,
                  Gelijck de Son verrijst: soo gaa ick met veel sorgen
                  Doch dickmaels ronde doen, in ’t naerste van de nacht.
                  Hoe? wilt ghy op de reys, dat ghy dus onverwaght
                  Met hoet en mantel komt? Lusinda. Neen Heer, ’kheb voor genoomen,
                  (270) Gins, in een tuyn te gaan, in ’t schadu van de boomen,
Turbino.    So meen ick oock te doen. Lusinda. ’K loof dat u beter lust
                  Te slaapen? Turbino. Neen, de slaap die ben ick quijt; de rust
                  Is mijn ontrooft door spoock: mijn werckende gedachten
                  Zijn vol swaermoedicheydt; want doen ick flus de wachten
                  (275) Ront om het Hof besocht, sagh ick een vreemt geveght
                  Van wellust tegens trouw; een saeck die soo onrecht
                  En bescheyden is, als eenigh mens oyt hoorde,
                  Of d’ aard’ oyt heeft geteelt: verraaderije boorde
                  Door stoutheydt en bedroch, een gat in d’ heylige muur
                  (280) Vande Getrouwigheydt en in die selve uur
                  Bestormde het Kasteel, en Stadt, waar in dat woonde
                  De Majesteyt van d’ eer die sy door trotsheyt hoonde,
                  En plante haar banier tot booven op de Vest.
                  Van reen, en reed’lijckheyt, en klimmend’ in het lest
                  (285) Op een vervloeckte leer, brack sy de schot-deur oopen
                  Van d’eerbaarheyt; ja, sy ontsagh’er niet te loopen
                  In ’t Bolwerck zelff van d’eer; noch door de diepe graght
                  Van menschelijcke schaamt; maar kreegh heel onverwaght
[fol. B2v]
                  Door haar vervloekte leer, de trouwigheyt gevangen,
                  (290) Die zy door stout bestaan, en ontrou heeft doen hangen:
                  De schaamte wiert onthooft, zelfs in’er kaamer, ja,
                  Des Coninks Edelheyt, ontzagh zy niet: zoo dra
                  En was nu d’eer, de trouw, niet tot ontzet gekomen,
                  Off ’t duyvelse verraat heeft stracks de vlught genomen,
                  (295) En klom de leeder aff; maar eyndelijk zoo viel
                  Zy in de hant van een verspieder; zy behiel
                  Het eerloos leven noch; door dien hy haar niet kende;
                  En om de naam van geen Tyran te voeren, wende
                  Hy zijn wraackgierig’ arm, en gaff’er volle toom.
Lusinda.    (300) Hoe! is dit een gezight? het lijckt wel eer een droom,
                  Die u door ’t zwaare bloet, in ’t slaapen is verscheenen:
                  Is dit de ronde doen? mijn broeder, ay! ga heenen
                  En trek u kleeren aan, eer dat gy meerder droomt.
Turbino.    De slaap bevanght mijn geest; nu gy van ’t leeger koomt
                  (305) Ga ick’er eerst na toe, en hier mee goede morgen.
Luzinda.    Wat dunckt u van zijn reen? Euandra. Ik ben in duyzent zorgen;
                  Mijn hart is heel ontstelt: Me-vrou ik ben bedeest.
Lusinda.    Een dien ’t gewissen plaaght, is voor een schaduw bevreest.
                  Wat dunckt Ortensio? Ortensio. Ik zou schier mee wel vreezen,
                  (310) Als dat u lieffd’ aan hem, geopenbaart moet weezen.
                  Ik spel u quaat geluk. Gewis gy zijt verraan:
                  ô leer, ô muur, ô eer, gy staat me gants niet aan.
Euandra.    ’t Waer best ô raadtsman dat g’u quaade raat bedekte.
Ortensio.   Euandra, weet gy niet, dat d’ ouderdom vaak strekte,*
                  (315) Een morge-wecker voor de jeught, en jonkheyt. Euandra. Maar*
                  U raat verkeert in vrees. Ortensio. Hoe! wort gy niet gewaar,
                  Als dat een jonge spreeuw, veel eerder zal verschriken
                  Door ’t luyen van de klok, als d’oude: nu, mijn miken
                  Strekt tot waarschuwingh, niet tot vrees, Princes hiermee
                  (320) Waarschouw ik u noch eens, zie voor u, wijl al ree
                  U min nu kunbaar is, dat gy doch zoekt te bergen
                  Ons leven, en u eer. Lusinda. Ortensio, u vergen
                  Acht ik voor reedelijk; en ik bedank u zeer.
Ortensio.   Princes! u minste slaaff: maar dat men aan mijn Heer
                  (325) De Graaf, in al’er yl een Boo zent, en laat weete
                  Dat hy wat voor zigh ziet, en zigh geenzins vermeete
                  Noch in een dagh drie, vier, te komen in’et Hoff;
                  Zijn vryen is ontdeckt, de Prins die weet’er off,
                  Geen dingh en deed’ my in mijn achterdocht meer stijven,
                  (330) Als ’t woort van de Verspier. Lusinda. Ik zal’em daadlijk schrijven.
                  Ga haal me Pen en Ink.
                                                                                                            Binnen.


[fol. B3r]

Eerste Bedrijf. Vierde Uytkomst.*

ASTOLFO, vervolght KLARIN, en PINABEL, met een bloote Deegen, maar wort van LISAURA gestut.

                                                            Astolfo. Ik zegh u laat me gaan,
                  En laat mijn arrem los. Lisaura. Zaght Broeder laat u raan.
                  Me-vrou, ’k bid hout em vast. Lisau. Ay! wil uw gramschap breeken:
Astolfo.     Laat los, ik zal die guyts van stonden aen doorsteeken.
Pinabel.     (335) Genae’ mijn Heer, genae’, ay! zet u Gramschap neer!
Astolfo.     Verraaders, Schellemen, verlaat ghy zo uw Heer?
                  Ghy zult van deezen dach noch door mijn handen sterven
Lisaura.     Kanik van u, voor hen, dan geen genae’ verwerven?
                  Wat hebbenze misdaan? is hunne fout zoo groot?
                  (340) Hebt ghy krakkeel gehadt, dat sy u in de noot
                  Verlieten in ’t geveght? Astolfo. Ik sal u openbaaren,
                  ’t Geen ik door vrees verzweegh, hoe dat ik ben ghevaaren,
                  Kort, na mijn Vaders doot, hoe! schellemen blijft ghy noch?
                  Vertreckt uyt mijn gezicht, rampzaalige bedrogh.
Klarin.       (345) Hy blixemt vier en vlam, wie droes en zou niet schroomen.
                                                                                                            Binnen.
Astolfo.     Kort na mijn Vaders doot, ben ik tot Praagh gekoomen,
                  In het Boheemsche Hof, daar ik zoo yder weet,
                  Verzien van eer en staat, en heerlijk gekleet
                  My ophiel vol van moet; want zijnde vry wat jonger
                  (350) Als nu, kreeg ik de naam vand’ opgeblazen Onger,
                  Om dat ik over al steek-speel, of geveght,
                  Nooit wou de minste zijn ’k hiel staande (doch met recht)
                  Dat men geen schoonder Vrou ter Werelt ooit zou vinden,
                  Als d’ Ongerse Princes, d’ uyt-muntende Luzinde:
                  (355) Dit hiel ik lange tijdt met Speer, en Deegen stant.
                  ’K en gaf nooit een’ge Prijs aan Juffers van dat Landt:
                  Dit speet ’t Boheemsche bloet, en haare trotzen Aadel.
                  Men pooghde my met macht te werpen uyt de Zaadel:
                  Doch arbeyt te vergeef, ik vreesde stoot noch slagh,
                  (360) Maar over won hen al. Nu op een seeck’re dagh,
                  Wierd’ ik ten dans genoot van twee voornaame Heeren,
                  Daar men in plaats van eer, my schand’lijk gingh onteeren:
                  Want een Aurelio, een neef des Koninks, quam
                  Gelijk een woedend beest; en ziende fel en gram
                  (365) Een tijt langh op my aan, is daar na uyt geborsten,
                  Met deeze reen: een sprak: ghy die de Beemse Vorsten,
                  Ja, al ben Aadel door uw trotsheyt schimpt en hoont,
                  En hunne weldaan, met ondankbaerheen beloont;
[fol. B3v]
                  Dat ghy geen Ridder zijt: maer een verwijfde zuffert
                  (370) Dat blijckt; mits gy versmaet ons Adelijck gejuffert,
                  Als off’er geen zo schoon, Schelm, als Lusinda zijn,
                  Die gy u prijsen schenckt; ick swol van gramschap, mijn
                  Ontstelt gemoet liet hem toen niet een woort meer spreken:
                  Maar heb dien Lasteraer van stonden aan doorsteken,
                  (375) En noch twee drie gequetst: ick sprongh voort op mijn Paart:
                  Ter nauwer noot ontvlucht, ben ick met snelle vaart
                  Wt het Boheemse Rijck, in Ongeren gekomen,
                  Lusinda, de Princes, langh te voor vernomen,
                  Door ’t vliegende gerught, hoe ick haar eer op hiel:
                  (380) Met groote danckbaarheyt, quam dees verheven Ziel,
                  Aan my, haar minste slaaf haar weldaadt weer betoonen,
                  En heeft mijn trouwe min met weer-min gaan beloonen.
                  ’t Is waar, ick stijgh te hoogh, en min heel onbedacht,
                  Een die meer is als ick. Nu in verleden naght
                  (358) Verselschapt met mijn knechts, heb ik my onderwonden
                  Te klimmen in’er Hoff, waar door ick ben geschonden:
                  Want hoorend’ gerught, riep ick van boven aff,
                  Mijn dienaars hout de leer; waar op dat hem begaff
                  Een man, my onbekent, en heeft de leer gehouwen;
                  (390) Doch als ick quam by huys, kreegh ick een quaat vertrouwen:
                  ’k Wou sien wie dat’et was, maer hy, die’k noch niet ken
                  Liet my sijn mantel, en ontvluchten’t: hier door ben
                  Ick wis verraan; mijn snood’ en valse dienaers beyde
                  Zijn trouweloos, en schelms van my, hun Heer gescheyde;
                  (395) Mijn min die is ondeckt; behalven dit gevaar
                  Komt noch een swaarder ramp, en al te leyde maar;
                  Als dat de Beemse Vorst sijn Leger t’saam doet rucken
                  Op d’Ongarise grens, om het verongelucken
                  Te wreken van sijn Neeff, soo eyst hy een’ge Steen,
                  (400) Die hy sijn Errif noemt; en is niet eer te vreen,
                  Voor datmen die aan hem tot soen weer om sal geven:
                  Dees onverwachte eyss die doet heel ong’ren beven.
                  Wat staatme nu te doen? Lisaura, geeffme raadt!
                  Mijn min die is ontdeckt, ’k heb reeden dat ick haat
                  (405) Mijn schelmse dienaers, die soo eerloos my begaaven.
Lizaura.     ’k Speur aan u reen Astolff, dat d’onluckige slaaven,
                  En dienaars van de min, meest zijn van eender aart.
                  Ghy zijt geen mannen, neen, een schau maackt u vervaart:
                  Een waan is mans genoch, om vreesende gedachten
                  (410) Te wercken in u breyn: hy die u heeft staan waghten
                  Dat is u vrient geweest; door dien hy in de noot
                  U willigh heeft gedient; gewis gy waart al doot
                  Soo het u vyant was. Astolfo. Waar sou men sulcke vrinden,
                  Segh eens Lizaura, hier in deese Werelt vinden?
[fol. B4r]
                  (415) O neen! se zijnder niet, want doe Sopiro sturff,
                  Doe sturff de vrientschap oock, en trouheyt die verdurff.
Lisaura.     Wie off’et wesen magh? ay, dat gy hen dogh kende!
Astolfo.     Dat was niet moogelijck, dien Edel-man die wende,
                  En liep voort van my aff. Lisaura. So was ’t een Edelman?
Astolfo.     (420) O ja, een treff’lijk Heer, daar sagh ick’em voor an.
Clarin.       Mijn Heer, Ortenzio; die sou u gaare spreeken.
Astolfo.     Ga, brengh’em hier by my, wat sal hem nu ontbreeken?
                  Ick vrees voor swarigheyt. Ortensio. Na groetenis en plight,
                  Sprack ick u graagh een woort drie, vier, van groot gewicht.
Astolfo.     (425) Lisaura blijft vry staan. Ortensio. Ick kus u waarde hande,
                  Blijft staan, ick bid blijft staan, gy doet my groote schande
                  Me-Vrou, soo gy vertreckt: doorleest dees’ Brief mijn Heer
                  Terwijl ick hier wat praat. Lisaura. Ortensio sit neer.
Ortensio.   Me-Vrou ick ben niet moe. Lisaura. Hoe gaat’et al ten Hoove?
Ortensio.   (430) Gelijck’et altijt plagh, nu onder dan weer boove;
                  Soo op en off. Lisaura. En ghy, hoe vaart ghy al? Ortensio. Gesont.
                  Om u te dienen. Astolfo. Ach! nu sackt mijn hoop te gront!
Lizaura.     Wat seytmen al ten Hooff? wat hebt gy nieus vernoomen?
Ortensio.   Dat ghy de schoonste zijt, die’er is, off oyt sal koomen,
                  (435) En hoe’k u meer besie, hoe gy my moyer schijnt.
Lisaura.     Gy maakt my heel beschaamt Ortensio, gy pijnt
                  En parst door u gespreck een bloos op deeze kaaken:
                  Daar zijnder meer als ick; dies wil die reeden staaken.
Ortensio.   Dat’s waar, daar zijnder meer, die ’k u wel wijse kon;
                  (440) Wat is ’t? se zijn by u, als Starren by de Son.
Lisaura.     Hoe vaart Florella dogh? Ortensio. Wat sou die norsse droes-kop.
Lisaura.     En nu, Lisandera? Ortensio. Dat is een bleecke moes-kop;
                  Se spoockt terwijlse leeft. Lisaura. Wat maackt Fabricia?
Ortensio.   Die siet als Paaters Kat, O! ’t was haar eer te na,
                  (445) Dat ymant met’er sprack. Lisaura. Hoe mach’et doch al weese
                  Met Flauina? Ortensio. Die ’s van de geele sieckt geneese.
Lisaura.     Hoe vaart Octavia? Ortensio. O laas! die arme Vrou,
                  Die wort so knobb’ligh en so quastigh, datse nou
                  Staagh met handtschoene gaat; om datse an’er handen
                  (450) Soo veel lijckdoorens heeft, dat rekeentse voor schanden.
Lisaura.     Nu gy ’t gejuffert hebt soo aardigh aff gemaalt,
                  Versoeck ick dat gy oock van ’t mans-volck wat verhaalt.
Ortensio.   Van die? daar kan ick u al vry wat veel verhaalen,
                  Se koopen stijf, en starck, aangaande het betaalen,
                  (455) Dat komt wat slapjes by; ick ken’er, ’t zijn mijn Breurs,
                  Se hebben’t al aan ’t lijf, maar weynigh in de Beurs.
Astolfo.     O! Gott! Ortensio. Wat schrijffte Heer? hebt gy’er brieff geleesen?
Astolfo.     En wel te deegh verstaan: ’k moet daat’lijck by’er weesen;
                  Kom wijst me waarse is, Ortenso hoort gy niet?
Ortensio.   (460) S’is in’er nieuwe tuyn, gins by de water-vliet.
[fol. B4v]
                  Wel aan ik ga u voor, kom volgme. Ortensio. ’t Zal geschieden.
Lisaura.     Ortenzio, ik heb verscheyen Eedel-lieden,
                  Op een Banket genoot, ik bid vergast men mee,
                  Op morgen, zo ’t u lust. Ortenzio. Uw Dieraer die is ree.
Lisaura.     (465) Wat doet mijn Heer de Prins? gaat hy wel snaghts uyt wand’len?
Ortenzio.   Daar weet ik weynigh of, doch nu wy daar van hand’len.
                  Zoo gaat hy zoo me dunckt, des morgens cerst na bet.
Lisaura.     Hy heeft op ymant dan gewis zijn liefd’ gezet.
Ortensio.   Dat’s waar. Lisa. Wie of hy mint? Orten. Die zoete Venus janker,
                  (470) Bemint een schone Vrou, die niet een haartje blanker,
                  Of moyer is, als ghy. Lisaura. Ortensio, is ’t waar?
Ortensio.   ’K ben zijn geheyme raadt, en meester Koppelaar:
                  Me Vrou ick weet ’er of. Lisau. Wie is ’t? Orten. Wie zou het weezen,
                  Als u genaade zelfs, gy zijt zijn uytgeleezen.
Lizaura.     (475) Ja, zeyt men dat ten hoof? zoo hebbenze ghemist.
Ortenzio.   De Starren zeggen ’t mee, ’k ben een Astrologist:
                  Altoos een stuk daar van. Me Vrouw nu ondertussen
                  Wens ik u lijtzaemheydt, tot dat ghy zoo veel kussen
                  Van die u mint geniet, als Starren aan de Lucht.
Binnen.
Lizaura.     (480) Ortenzio vaar wel. Waar voor ben ik bedught?
                  ’t Schaat u in ’t minste niet, ô eedele gedachten,
                  Al is u liefd’ ondekt, wie sal u doch verachten?
                  Nu dat Turbino is gebieder van u Ziel;
                  Ik min, en word bemint, mijn steege trotsheyt viel,
                  (485) Op ’t onverzienst ter neer, mijn wreetheyt is verwonnen.
                  ’K dee als een wijse maaght; want eer ik heb begonnen
                  Te lieven, zagh ik eerst of hy my had bezint
                  Met een oprecht gemoet, ’t welk ik oprecht bevint:
                  O wel gebooren Prins, ghy mint my als u leven,
                  (490) Zoo langh ik aassem schep, zal ik u niet begeven.
Binnen.

Continue

Het Tweede Bedrijf. Eerste uytkomst.

Den Koningh ROSIMONDO. met LENATO.
en al ’t Hof-gezin uyt.*

Rozimon.  Zoo is den Oorlogh nu dan t eenemael gedemt?
Lenato.      O Ja, genaad’ge Heer, Arnoldo heeft bestemt
                  Als Velt-Heer uyt uw naam, tot yders groot genoegen
                  Een vast en bond’ge Vree; en heeft in sulcker voegen.
                  (495) Gelijk u Majesteyt zal zien, in deze Brief
                  ’t Verdragh bevestight. Rosimondo. Wel, de vreed’ is my ook lief,
                  En ’t geen den Hartogh schrijft, hoe hy zigh droegh in ’t sluyten
                  Is heel wel na mijn zin: de Velt-Heer gaat niet buyten,
[fol. C1r]
                  ’t Bestek, ’t geen ons den Raat heeft raatzaam voorgestelt,
                  Zes Steden (zal men my) zoo ’t eerste punt vermelt,
                  Die hy my af nam, weer bestellen in mijn handen;
                  Hy wil dat men die geen, die tegens Ong’ren spande,
                  Weer in genaade neemt, verzoeckt voorts tot besluyt,
                  En knoop van vaste vree, mijn dochter tot zijn Bruyt.
Lenato.      Hy eyst rechtvaardich Heer. U dochter schijnt geschapen,
                  Te wezen voor dien Vorst, en Helt, die in de Waapen,
                  En in rechtvaardicheydt nu zonder weerga leeft.
Rozimondo. Lenato, ’k vind geraan dat men Luzinda geeft
                  Aan hem ten huwelijk: Voorts heeft hy oock geschreven,
                  Dat men hem in zijn handt, den Graaf Astolf zal geven.
                  ’t Schijnt dat hy om zijn Neef noch dapper is gestoort.
Lenato.      ’t Is reen, Astof die heeft hem schandelijk vermoort.
Rozimondo. ’t Dunckt my een wreede daat. Zeght ghy dat ik zal geven,
                  De Graaf in ’s Koonings hant? zoo is hy om het leven:
                  Doch, om de rust van ’t Rijk, zoo zal het noodigh zijn,
                  Dat men hem overgeef. Den Koningh is nu mijn
                  Verbonde vrient, en zoon: Astolf my vremt. Ga heene
                  Verzeeker hem terstont. Lenato, zegh met eene
                  Aan Prins Turbino, dat hy daadtlijk hier verschijnt.
                  De Vree verheft haar hooft, en d’ onvree die verdwijnt.
                  Maar zaght, blijf hier by my, ik zie mijn Zoon daar komen.
Turbino.    Langh leeft zijn Majesteyt: Godt stark u voorgenomen,
                  En langh gewenste Vree: Hoe luyt ’t verdrag mijn Heer?
                  Gedijt ’et ons tot eer, of schant?
Rozimondo. Men zal ons weer
                  Doen hebben, schrijft Arnold, al d’ afgenome Steden.
Turbino.    Wat is den Bheem zijn eys?
Rozimondo. Hy eyst mijn Zoon, met reden
                  Dat men hem geven zal mijn Dochter tot zijn Vrouw.
Turbino.    Uw Dochter! eyst hij die?
Rozimondo. Turbino wel hoe nou,
                  Waar om verwondert gh’ u?
Turbino.    ’t Is wonder wel geraaden,
                  En ’t is ook billik, jaa ’t; o Hemel wat een quaade,
                  En Hels vergiste raat is dit!
Rozimondo. Zijt ghy ontzint?
Turbino.    My dunckt het geen hy zoekt, dat het een ander vint;
                  Den Bheem die komt te laat, zy heeft al een beminde.
Rozimondo. Wat seght ghy?
Turbino.    Dat ick u verdragh niet goet kan vinde,
                  Voor uw, of voor het rijk.
Rozimondo. Hoe Zoon? ’t en is geen bloet,
                  Dieby het slechte volck, of Boeren is gevoet;
                  ’t Is Teodozius, dien Eed’len Bheemzen Koningh.
Turbino.    Hy zy dan wie hy zy, dit streckt u geen verschooningh;
                  Had hy mijn Zuster, en u kint, verzocht in vree,
                  En niet door bloet en staal, ’k segh dat hy onrecht lee
                  Door zulk een weygeringh. O Godt! wat vreemde dingen!
                  Nu smeeckt hys’ u niet af, maar zoeckts u af te dwingen.
Rozimondo. Hoe menigh Kooningh, heeft de Vreede wel gemaackt
                  Op dier gelijcke wijs.
Turbino.    ’t Is waar: ick ben geraackt.
[fol. C1v]
                  In ’t binnenst’ van mijn hart; rampzaal’ge, moet ik weezen
                  Een vrient mijns vyants? ach! ken liefd’ my zoo beleezen
                  Dat ik als spooreloos, stry tegens recht en reen?
                  Is hy hier mee vernoeght Heer Vader?
Rozimondo. Neen, ô neen,
                  Hy eyst den Graave ook.
Turbino.    Wat Graaff zou men’em geven?
Rozimondo. Astolfo.
Turbino.    Wat ik hoor! staat hy na ’s Graven leven?
Rozimondo. Hy eyst hem tot een zoen, voor zijn vermoorde Neeff.
Turbino.    Dunkt het u Koninklijk: dat men zo overgeeff
                  Een Vorst’lijk onderdaan? den Bheem die krenkt u Wetten,
                  En dwinght u als een slaaff.
Rozimondo. Wat reen om te beletten?
                  En heeft den Grave, dan Aureeljo niet vermoort?
Turbino.    ’k Zegh neen, dien lasteraer doorstak hy als ’t behoort,
                  Rechtschapen voor de vuyst.
Rozimondo. De Graaff hoeft niet te vreezen:
                  Men zoekt zijn leeven niet.
Turbino.    Wat dan? off hoe zal ’t weezen?
Rozimondo. Hy zoekt de waarheyt van de manslagh te verstaan.
Turbino.    Is daar meer recht als hier? Heer Vader, laat u raan,
                  Hoe zout gy zulken man van Vorstelijke Ouders
                  Doorluchtigh, die u Rijk eer schoorden met hun schouders
                  Hem geven: Neen, ô! neen.
Rozimondo. Hoe! is den Graaff zoo vroom?
                  En eerlijk als gy zeght?
Turbino.    Ja, zoo, dat ik niet schroom
                  Zijn Zuster voor mijn Vrou te neemen.
Rozimondo. Voor u Vrouwe!
Turbino.    Wel waarom niet? meent gy dat ik my beeter houwe?
                  Zijn diensten maaken hem, in alles my gelijk.
Rozimondo. Gy spreekt met ongedult.
Turbino.    ’k Spreek recht; en geenzins wijk
                  Ik van de waarheyt aff.
Rozimondo. Spreekt gy voor een Verrader?
Turbino.    Door haat en vals gerucht bedrieght men u Heer Vader.
Lenato.      Nochtans zoo heeft de Graaf, hem schandelijck vermoort.
Turbino.    Spreek van de Graaff met eer, en weeder-roept u woort,
                  Off ’k zegh:
Lenato.      Gy zijt mijn hooft, en ’t staat u vry te spreeken.
Turbino.    Ay breekt mijn hooft niet meer, off ik zal ’t uwe breeken.
Rozimondo. Wegh zot, wat zal dit zijn? hoe stelt gy u dus aan?
Turbino.    ’t En waar zijn Majesteyt, het zou hier anders gaan
                  Met hem dien loogenaar.
Lenato.      Men zal’t my noyt bewijzen.
Turbino.    Hoe booswight! spreekt gy noch?
Rozimondo. Doet gy mijn toorne rijzen?
                  Vermeet’le, wegh van hier gy onberaaden Zoon.
Turbino.    Ik gaa, maar nimmermeer en zal de Bheemze Kroon
                  Vercieren Ongrens kroost; hy zal Lunzind’ niet trouwe.
                  Wat aanbelanght de Graaff, ’k zal’em verburgen houwe,
                  Zoo yemant weete wil, waar dat ik’em versteck,
                  Die is zoo koen en volgh.
                  Binnen.
Rozimondo. Dit schijnt een vreemde treck;
                  Zal ik ’t voor vrientschap, off voor raazeny aanneemen?
Lenato.      Voor meedelijden Heer.
Rozimondo. Hy gaat zigh heel vervreemen
                  Van my zijn Vader, en bejeegent me met spijt,
                  Doch ik en acht’em niet: ga heen het is hoogh tijdt,
                  En hoor wat antwoort dat mijn Dochter u zal geeven;
                  Zy is nu in haar Tuyn. Ga, eer de Prins het leeven
[fol. C2r]
                  Van Graaff Astolfo berght.
Lenato.      Ik vrees het is te laat!
Rozimondo. Ga heen, zegh de Princes dat zy haar Vaders raat
                  Niet en versmade, maar dat zy haar tegen morgen
                  Gereet maakt tot de reys: en gy om niet te zorgen,
                  Zoo neemt mij Lijfwacht mee.
Lenato.      Mijn Heer, ik volgh u last.
                  Binnen.
                  Tweede Uytkomst.
                  LUZINDA EUANDRA uyt.
                  Met hoe veel zorrigen zijn mijn gedachten vast
                  Verwerd’ in een.
Euandra.    Me-vrou wil op de Graaff niet schelden.
Luzinda.    Verraden lieffd’ zal ook stracx den Verrader melden.
                  Hy leyt en slaapt in vreught, maar ik waak in verdriet.
Euandra.    Gy doet zijn eer te kort, Me-vrou beschuldight niet
                  Den Graaff, voor dat gy ’t weet.
Ortenzio.   Astolfo is gekomen.
Luzinda.    Ach dat’em niemant zie.
Ortenzio.   ’k Heb niet een mensch vernomen
                  Die hem verspieden zou.
Luzinda.    Ga, haalt’em.
Astolfo.     Mijn Goodin!
                  Indien ik niet en wist Me-vrouwe, dat gy in
                  Dees schoone Boogaart waar, de Bloemen zouden ’t klappen;
                  Vermits gy als de Lent, door uwe zoete stappen,
                  Maakt, dat al het gebloemt met een verwonderingh buyght
                  Voor u o schoone bloem.
Euandra.    Dat gy noch slaapt, betuyght
                  Gy met u reen, gy beelt u in als dat u oogen
                  Vry meer zien als ’er is.
Astolfo.     Geen slaap heeft my bedroogen,
                  Een minnaar voelt geen slaap: dat ik niet eerder quam
                  Me-vrou, vergeeft ’t my, ik bid u weest niet gram.
                  ’k Wierd’ door’et volk belet, dat hier rontom gingh wandelen.
Luzinda.    Heer Graaff ’t geloof u wel: ’k heb yets met u te handelen,
                  In stilligheyt alleen.
Astolfo.     Reyk my u hant.
Luzinda.    Wel aan.
                  (Gaan aan een zy en spreken zoetjes.)
Euandra.    Wat nieuws Ortenzio, hebt gy Feliciaan,
                  Mijn Vryer niet gezien?
Ortenzio.   Ik heb’et u voor deezen,
                  Wel hondert maal gezeyt, geen koppelaar te weezen.
Luzinda.    Maer zagh hy u by my?
Astolfo.     Ik bid ay luyster voort.
                  Spreken weer zoet.
Euandra.    Daar is geen beeter ampt Ortenzio, dat u hoort,
                  In dees u ouderdom.
Ortenzio.   Wel hoe? schijnt gy teraazen?
                  Zegh, hoe veel zijnder wel van al dees jonge baazen?
                  Ze zijn dan, die ze zijn, die frisser op’er leen,
                  En rechter gaan als ik? Euandra, ik meen
                  Dat gy, en and’re meer, om my u vaak gaat quellen.
Euandra.    Gy lijkt Marcissus wel, wie zou zijn zin niet stellen
                  Op zulk een Roelant. Ziet!
Luzinda.    Gingh hy tot aan u deur?
Astolfo.     Ik meend’et was mijn knecht.
                  Spreken weer zoet
                  En hout gy my dan veur
[fol. C2v]
                  Een ouden kouden bloet? om deeze grijze haeren?
                  Zoo langh men is gezont, telt men geen tijt van jaeren;
                  Zoo den Salmander leeft gelijk men zeyt in ’t vuur,
                  Hier leeft’er een in ’t ys.
Astolfo.     En van die zelffde uur
                  Dat hy ’t ontliep, bleeff ik vol onrust.
                  Pinabel. verbaast uyt.
                  Waar’s den Grave?
Astolfo.     O oorzaak van mijn ramp, wat zeght gy snoode slave?
Pinabel.     Lenato heeft dees tuyn, rontom bezet met waght.
Luzinda.    O Got! wat wil dit zijn?
Astolfo.     Het is op my gedaght.
Luzinda.    Is onze min ontdekt? ay! wil u dogh verschuylen!
Astolfo.     Princes ’t is nu te laat, want d’alderdiepste kuylen
                  Zijn mijn niet diep genogh; en zijt gy niet mijn Vrouw?
                  ’k Acht boy, noch banden niet, ja! dat den Koningh wou
                  Om uwent wil mijn Hooft, ik zou’tem willigh geeven:
                  Me-vrouw ’k verlaat u niet.
Ortenzio.   Ik twijfel aan mijn leeven!
                  Euandra wat raat? waar kruyp ik in een hoek?
Euandra.    Hoe? uw kloekmoedigheyt, zakt die nu in uw broek?
Luzinda.    Mijn Heer zoo ’t u gelieft, schuylt onder deeze boomen;
                  Want van uw deegen, kan u doch geen voordeel koomen:
                  Lenato is te stark, ik bid u, volgh mijn raat!
Astolfo.     Ik ga, en volgh uw zin, hoe wel ’t my quaalijk staat.
                  Gaat onder geboomt.
Luzinda.    Wt uwe tegen-weer, kon meerder onheyl spruyten.
                  Lenato met de Lijfwaght uyt.
Lenato.      Komt gy lien met my in, maar blijft gy zamen buyten.
                  Zie toe, en past wel op.
Luzinda.    Lenato, wat zal ’t zijn?
                  Wie zoekt gy met uw volk? off komt ge hier on mijn?
                  Wat doet gy met de waght?
Lenato.      ’k Heb last van uw Heer Vader.
Luzinda.    O Got!
Lenato.      Ik bid verschrikt u niet Me-vrouw, ik nader
                  U, om als Koningin te wenschen veel geluk,
                  In u verheeve staat.
Luzinda.    O al te leyde druk,
                  Zal my mijn Vader, met zijn vyant dan vermaalen,
                  Die hem zijn Steeden neemt, en brantschat in zijn paalen?
Lenato.      Nu wort hy ’s Konings Vrient en Zoon:
Luzinda.    En my mijn smart.
Lenato.      ’t Verdragh is zoo bestemt, mits dat Astolfo, wart
                  Aen hem geleevert, voor de doot van sijnen Neeve.
Luzinda.    Wat zeyt zijn Majesteyt?
Lenato.      Dat men de Graaff zal geeve:
                  Indien men hem nu krijght, zijn leeven loopt gevaar.
Luzinda.    Lenato gaat vry heen, ik dank u voor de maar.
Lenato.      Princes, zoo ’t u gelieft, ’k zal u gezelschap houwe.
Luzinda.    Ik bid u gaat, ay gaat, ’k heb yers te doen.
Lenato.      Me-vrouwe,
                  Uw alderminste slaaff, kust uw snee-witte hant.
Luzinda.    Voor uwe moeyte neemt van my dees Diamant:
                  Zie voor uw wat gy doet, en wil de Graaf niet krenken,
                  De Prins die is zijn vrient.
Lenato.      Me-vrouw ik zal ’t gedenken,
[fol. C3r]
                  Zoo veer ’t my mooghlijk is: ik kus uw voeten.
                  Binnen.
Luzinda.    Gaat.
Ortenzio.   Is ’t Krijghs-volk al ewegh? ey zegh Euandra?
Euandra.    Jaa’t.
Ortenzio.   Och hoe ben ik ontsielt.
Luzinda.    Mijn Heer ze zijn geweeken.
Astolfo.     Wat had den Kapiteyn, Met uw mijn ziel te spreeken?
Luzinda.    Als dat den Koningh my heeft met den Bheem vermaalt.
Astolfo.     Wort dan mijn trouwe min, Luzinda, zoo betaalt?
Luzinda.    Ach Grave! boven dat zoo eyst hy ook uw leeven.
                  En wil dat men aan hem, uw zal gebonde geeven.
Astolfo.     Die eysch en is niet zwaar, ik ben alree geboyt,
                  Wanneer gy ’t ja-woort geeft, zoo laat den Bheem geen moyt
                  Om my meer doen, ik zal zelff op uw Bruyloft weezen.
                  Hy doodme, wil hy dan, ’k zal voor geen sterven vreezen:
                  Want waar uw trouwdagh is, daar zal mijn sterffdagh zijn.
                  Luzinda, ’k leeff niet meer, mijn leeven is maar schijn.
                  Neen Teodozio, ’k zal my overgeeven:
                  Nooyt krijgt hy dees Princes, indien ge my laat leeven.
                  En nu haar Vader, u zijn hant, en hulpe leent,
                  Nu zijn de mijne vast, zoo haast gy zijt vereent,
                  En ik mijn leeven quijt, zal ikze aan u schenken.
Luzinda.    Mijn lieff! herschept uw moet, zoo kan ons niemant krenken.
                  ’k Vergeet u nimmer niet, dat zweer ik u mijn Heer:
                  ’k Ben niet veranderlijk, den Bheem zal nimmermeer
                  Vooght zijn, van mijn gemoet; ik ben voor u gebooren,
                  Raak ik u quijt mijn ziel, zoo gaat dit lijff verlooren.
                  Al dwinght den Koninck my, zoo weet ik noch wel raat
                  My te verlossen, van die geen, die ’k eeuwigh haat.
                  Dies’ bid ik uw mijn lieff, ay! wil uw leeve bergen,
                  Want al te ruekeloos dat is den Hemel tergen.
Astolfo.     Zie eens wie dat daar komt.
Pinabel.                                         Het is de waght van ’t Hoff.
Astolfo.     Hoe zijn ze daar al weer?
Luzinda.                              Mijn Heer verbergt u, off
                  Gy raakt uw leeve quijt.
Astolfo.                               Zult gy my ook vergete?
Luzinda.    Nu, noch in de eeuwigheyt.
Astolfo.     Hoe zijt gy zoo bekreete?
                  Ay! droogh uw oogen lieff, en hier mee goede naght.
Luzinda.    Vaar wel Astolff, vaar wel, gy blijft in mijn gedaght.
                  Binnen.
                  Tweede Bedrijff. Derde Uytkomst.
                  Den Koningh THEODOZIO met MAURITIO GOFREDO
                  en al het Hoff-gezin.
                  Zoo heeft haar de Princes al op de reys begeeven?
                  MAURITIO.
                  Jaa Heer wy hebben post van haare komst. Daar neeven
                  Wort ook vermelt als dat haar hooghheyt zieklijk is,
                  Het welk haar komst belet. Theodozio. Gy Heeren hout uw fris,
                  In kleedingh en in praght, om zoo mijn Bruyt te leyden
                  Met heerlijkheyt naa ’t Hoff. Wy zijn van Praag gescheyden
[fol. C3v]
                  Op de aldernaaste Grens, die d’ Onger, en de Bheem
                  Doen scheyden van malkaar, op dat u Koningh neem
                  Zijn Koninghlijke Bruyt, en voer haar door de Landen,
                  Van het Boheemze Rijk; die zy door huwlijkx banden
                  Zal als een Koningin beheerschen, en gebien.
                  Wat antwoort gaf zy, doen ghy haar mijn brief liet zien?
Gofredo.    De droefheyt bond haar tong, haar goddelijke oogen,
                  Sloegh zy voort van my aff. Theodosio. Hoe groot is u vermoogen?
                  O eerlijke schaamt. Waar is Turbino heen?
Gofredo.    De Prins is niet heel wel met dit verbont te vreen.
                  Hy is in ’t bos gevlucht, om ’t woeden van den Koningh
                  ’t Ontvluchten voor een wijl, die geenzins zijn verschoningh:
                  Off ontschult hooren wil. Theodosio. Dit heeft een vreemde zin!
                  Weer staat hy ’t huwelijk? Wat raakt hem onze min?
                  Waar hy haar Broeder niet ’k zou ’t voor jaloursheyt houwen.
Gofredo.    De Vriendtschap groote Vorst, alleen nae mijn vertrouwen
                  Is d’ oorzaek dat Turbien draeght zulk een zught tot hem.
Theodosio. Lieft hy Astolfo zo? Gofredo. Ja zoo, dat Vaster klem
                  Van vrientschap men noyt zagh: en nu gy eyst het leven,
                  Zijn ’s alderzwaarste vrient, kan hy zigh niet begeeven
                  Tot toestant van verbondt: dies waar de beste raat
                  Men schold den Grave quijt: zoo zou met meerder staat
                  Doort ’t by zijn van de Prins u Feest-dagh grooter schijnen,
                  De druk van de Princes zou haast in vreught verdwijnen.
Theodosio. U raat die acht ik niet Gofredo my is meer
                  Geleegen aan de wraak, als aan t verbont. Mijn eer
                  Ruyl ik om ’t huw’lijk niet. De Graave die zal sterven
                  Off ik zal Kroon, en Rijk, ja lijff en leven derven.
                  Aureelios bloet roept wraak. Die schand sterft nimmermeer;
                  Ten zy dat ik die dood door wraak.
                  MAURITIO.
                  Genad’ge Heer
                  ’K beken het is wel waar; maar zulke Wetten strijden
                  Met de barmhertigheydt eens Koninghs.
                  Astolfo half razende uyt
Astolfo.     Wech! ter zijden
                  Zegh op, en is hier niet den Vorst Theodozio?
Theodosio. Wel hoe wat wil dit zijn?
Gofredo.    Mijn heer het schijnt een boo
                  Die uwe Majesteyt in haasticheyt komt groeten.
                  Gaa boode, gaa knielt neer, en kus des Koninghs voeten.
Astolfo.     Wat voeten? wegh van hier. Verraader kent ge my?
Theodosio. Gy dollen die my steurt, vertreckt terstont; ter zy
                  Gy komt, als nar en gek, voor uyt, van mijn beminde.
Astolfo.     Dat ’s recht. Ik ben de nar en gek van u Luzinde;
                  En heb die lang geweest.
Theodosio. Komt haare Majesteyt?
Astolfo.     Ja, tegen wil en dank.
Theodosio. Hoe! wat is dat gezeyt?
                  Spreek op gy koele nar.
Astolfo.     Zy heeft een koelt van binne;
                  Maarik, ik brand, ik brand, ik brand van heete minne:
[fol. C4r]
                  Ik brand met zulk een brant, en overwreede pijn;
                  Zoo dat mijn brandt veel quaax, als d’ Helsche brant moet zijn.
                  MAURITIO.
                  Ik meen hy komt te post, en dat hy onderweegen
                  Vry wat gedronken heeft. Men laat hem eerst te deegen
                  Zijn aam herscheppen.
Astolfo.     Neen gy mist; want dees mijn pijn
                  Bestaat uyt drinken niet; de alderzoetste Wijn
                  Is bitter in mijn mont. ’k heb waater van mijn Koning
                  Als Lazarus ge-eyst; maar ach! tot een belooning,
                  Kreegh ik vervloekt venijn.
                  MAURITIO.
                  Hy spreekt uyt de Schriftuur.
Astolfo.     De schrift heeft my vermoort; want in die zelfde uur
                  Dat die geschreven wiert, is uw geluk beschreeven,
                  En my mijn wil’ gedoot. Ik sterrif door uw leeven.
                  Gy die my niet en kent, scheldt my voor moordenaar:
                  Die heb ik noyt geweest. ’K beken het is wel waar
                  Dat ik dien schelmse borst beb van uw neef doorsteeken:
                  Ik dee ’t hem voor de vuyst: is dit oneerlijk wreeken?
                  En ben ik ’t niet ontvlught? en weet ik niet de laagh
                  Die men my heeft geleyt? en kon ik niet dees plaagh
                  Ontkoomen zoo ik wou? doch nu heb ik vernomen
                  Dat gy Luzinda trout, ben ik van zelfs gekoomen.
                  Hier is Astolfo nu. Hier is d’ ellend’ge Graaff.
                  Hoe nu! verschrickt gy uw voor d’onverwachte gaaff.
                  Die ik u offer? kom; doch bint my als geen moorder,
                  Maar als een weer-loos kint. Ik zweer u dat ik voorder
                  Geen tegen stant zal doen. ’K had anders u ontzielt,
                  En met dit gladde staal u t’eenemael vernielt.
                  Daar is mijn deegen. Daar. Hoe! durftge niemant neemen?
Theodosio. Is mijn gedult zoo groot, dat ik ’t onnoodich teemen
                  Van deze dollen mens zoo langh verdraagen magh?
                  Boeyt hem.
Astolfo.     Ik ga van zelfs. Waar toe zoo veel gewagh?
                  ’k Verschijn voor u alleen, verzelt met mijn gedachten.
                  Zie daar, vat aen dit zwaart; want zoo langh het de kraghten
                  Van mijnen arm gevoelt, en laat het noyt zijn Heer
                  Ontzielen zonder wraak. Daar leyt den deegen neer;
                  Want u gezight, Tyran kan ’t flick’ren niet verdraagen.
                  Wel aan kom bint my vast, en endight eens mijns klaagen
                  Door u begonnen vreught.
Theodosio. Heeft uw de liefd’ ontzint,
                  ’K zal maaken dat gy noyt zinnen weeder vint:
                  In my en zult gy noyt voor u erbarmingh vinde.
Astolfo.     Noch u barmhartigheydt, noch dwangh mijns koninghs, binden
                  Of dwingen my hier toe, ik stap zelfs in mijn doot;
                  In dien ik niet en wou, wraackgierige, hoe groot
                  U list en maghten zijn, gy had my noyt gekreegen
                  Hoe zou een als ik ben, u tot meely beweegen
                  Die met zigh zelleve geen meedelijden heeft,
                  Geeff my het geen ik zoek, ’k heb langh genoegh geleeft.
[fol. D1v]
Theodosio. Waar om niet uw Lant, u zelfs een doot verkoozen?
Astolfo.     Neen Theodozio, daar ik zoo wel gebooren
                  Van Eed’le afkomst ben, daar heb ik my verschoont:
                  Maar hier, al waar de min het leste deel vertoont
                  Van dit mijn treurspel, op ’t Toneel van straf, en wraake,
                  Van onrecht huwelijk, sal ik mijn ziel uytbraake,
                  In ’t lest van d’ uytkomst, nu wel aan, waar waght ghy na?
                  MAURITIO.
                  Heer Koningh lijt ghy dit?
Theodosio. Ga heen Gofredo, ga
                  Verzeekert hem terstont: maar wil hem bewaaren.
Gofredo.    Mijn heer het zal geschien.
                  Binnen.
Theodosio. Ik kan my nau bedaare
                  Maurito van vreught, nu ik mijn Vyant zie
                  Gelevert in mijn hant, nochtans de woorden, die
                  Astolfo sprak van liefd, doen my yets quaats vermoed
                  Van de Princes en hem.
                  MAURITIO.
                  Mijn heer, duyt het ten goede.
                  De manslach wroeght hem noch.
Theodosio. O neen Mauritio;
                  Daar schuylt yets anders by: Wat dollen mens zou zo
                  (Gelijck als deze doet) hem in de hant begeven
                  Van die hem dood’lijk haat! hy wort door min gedreven
                  Die hem zijn zinnen rooft.
                  MAURITIO.
                  O neen! mijn Heer, ’k vertrouw
                  Luzinda zulcx niet toe, dat zy Astolfo zou
                  (Schoon hy haar liefd toe droeg) haar weder liefd’ betoonen
                  ’t Verscheel is al te groot.
Theodosio. Mauritio, ’k zal u loonen
                  Zoo ghy door veynzen, kunt den Graaf zoo ondergaan
                  Dat hy u geeft de gront zijn ’s dolheydt te verstaan.
                  Veyns u zijn Vrient te zijn: met een gemaakt meedoogen,
                  Hebt ghy heel lichtelijk zijn hart aan u getoogen.
                  Ga heenen Hartogh, ga en doe dat ik gebie.
                  MAURITIO.
                  Mijn Heer ik volgh uw last.
                  Binnen.
                  Tweede Bedrijf. De Vierde uyt-komst.
                  LENATO LUZINDA EUANDRA ORTENZIO met een
                  Stoet van Eedel-lieden.
Lenato.      Me-Vrouw na dat ik zie
                  Zoo doet de liefd’ en lust uw Hoocheyt niet zeer spoede;
                  Onlust beheerst u hart, en na dat ik bevroede
                  Zoo raakmen in geen maant by zijne Majesteyt.
Luzinda.    De heughnis van ’t voorleen, mijn reeden toom nu leyt;
                  En dwinght my na haar zin om achterwaarts te deyzen.
Lenato.      Men vordert gants geen wegh.
Luzinda.    Ach! mijn gedachten reyzen
                  In eenen ogenblik, wel duyzent mijle veer.
Lenato.      ’t Verdriet den Aadel al, en ’t zal allenckx hun meer
                  Verdrieten; zoo men niet de reys in ’t werck gaat stellen.
                  Een yder heeft zich, om uw Hoogheyt te verzellen
                  Op ’t heerlijckst’ uyt gemaakt: door dien men tijdingh heeft,
[fol. D1r]
                  Als dat zijn Majesteyt zigh met al ’t Hoff begeeft
                  Op d’ aldernaaste grens; om u aldaar t’ontfangen.
                  ’t Is ongelooffelijk, Me-vrou, hoe groot ’t verlangen
                  Van al den Aadel is.
Luzinda.    Noch grooter is mijn smart,
                  Die nu mijn ziel gevoelt in ’t binnenst’ van mijn hart,
                  O droefheyt, die mijn vreught komt met u neevel dekken,
                  Duurt u de reys te langh, gy kunt met haar vertrekken.
                  ’t Vermaak dat ik in u, off haar gezelschap vint,
                  Dat acht ik by mijn ramp, en smart, niet meer als wint:
                  Wanneer ik ben gehuwt, zult gy my doch begeeven:
                  Maar ach! mijn rouw die blijft tot aan het ent mijns leven.
                  Misgun niet, dat ik nu mijn sterffdagh wat verlangh,
                  Daar is noch tijdts genogh om my te doon. Hoe bangh
                  Wert my, helaes! gaat wegh, laat my een weynigh rusten.
                  O droefheyt zonder ent, verdelghster van mijn lusten.
                  Euandra, waar ’s de Graaff dat hy my niet verlost?
                  Zal hy niet koome spreek?
Euandra.    Me-vrou indien hy kost,
                  ’k Gelooff hy zou het doen.
Luzinda.    Wat zal dan uyt my worde?
Ortenzio.   Een Bheemze Koningin.
Luzinda.    Dat gy my niet en porde
                  Ortenzio, ’t waar best. Kan ik niet ontvlien?
                  ô Goon! wat zal ik doen?
Ortenzio.   Astolfo niet meer zien.
Luzinda.    O neen! de liefde heeft my beet’re raat gegeeven.
Ortenzio.   Wat raat?
Luzinda.    Als dat ik zelfs verkorten moet mijn leeven.
Ortenzio.   Kleynhartigheyt betaamt geenzins een groot gemoet.
Luzinda.    Hoe meenigh Eedel Maaght, heeft willighlijk haar bloet
                  (Ortenzio) gestort, zoo d’oude boeken schrijven.
Ortenzio.   Dat waren Heydenen, na wiens god’loos bedrijven
                  Men niet te werk moet gaan, zy deden ’t om de schant,
                  En der Tyrannen dwangh t’om vlieden.
Luzinda.    Zulk een hant
                  Berooft mijn eer nu mee, en word ik niet gedwongen?
                  En heeft me de Tyran hier mee niet toe gedrongen?
                  O Heemel! laat ik u beweegen met mijn klaght.
Euandra.    Me-vrou, ay zijt gerust.
                  LEONIZIO TURBINO FULGENTIO COTALDO RUFINO
                  vermomt met Pistolen en Geweer uyt.
Leonizio.   Ik zie haar ginder.
Turbino.    Zaght.
                  Zijn u Pistoolen klaar?
Fulgentio.  ’t Is alles na behooren.
Turbino.    Luzinda die raakt vry; off ’t leeven raakt verlooren.
Leonizio.   Om haar verlossingh, Heer, wagen wy goet en bloet.
Turbino.    Dat is u voor, geeff vuur.
Lenato.      Soldaten, hout maar moet.
                  Men rooft ons de Princes, gy Heeren staakt het loopen.
Turbino.    Zwijght Schellem, off gy zult het met de doot bekoopen.
                  Cotaldo, t’za, geeff vuur, Rufino, wees niet bloo,
                  Ontzet Fulgentio, dwingh op haar aan; war zoo,
                  Ze deyzen achterwaarts.
Ortenzio.   O Heer is dat verschrikken?
                  Euandra hebt gy niet?
Euandra.    Wat doch?
Ortenzio.   Eenige stikken,
[fol. D1v]
                  Van d’een off d’ander Sanct, op dat ik schoot-vry bin?
Euandra.    Wie of dat weezen magh?
Luzinda.                                        Euandra ’t valt my in,
                  Dat het Astolfo is?
Turbino.                              Vervollight haar niet veerder,
                  Hout u Pistolen ficx
Luzinda.                              Mijn lieff, hoe zou ik meerder
                  Off grooter vreught op aart, als weer by u te zijn
                  Genieten? ach! mijn Heer, noch arrebeyt, noch pijn,
                  Noch geenderley gevaar kan onze lieffde breeken.
                  De manheyt uw’s gemoet, is eed’le Heer, een teeken
                  Van u stantvaste min; en van. Ay my, ’k bezwijk.
                  Turbino doet het Mom-aanzight aff.
Turbino.    Ik ben Astolfo niet, al ben ik hem gelijk
                  In lieffde; zoo dat ik door lieffde nu moet weezen
                  Astolfs gedwongen vrient. Luzinda wilt niet vreezen;
                  Schroom voor u Broeder niet, Schoon dat hy reeden heeft,
                  En oorzaak u te doon door ’t stout bestaan: ’k vergeeft
                  U al te maal. ’k Gelooff dat gy en, gebooren
                  Zijn onder een Planeet, gy hebt de Broer verkooren,
                  Ik heb de Zuster lieff, O! Heemelsche besluyt,
                  Gy zijt Astolfus deel, Lizaura is mijn Bruyt.
                  Kom gaan wy na haar toe, ’k zal u aldaar versteeken
                  Tot dat men hoor, waar dat den Graaff is heen geweeken,
                  En off den Koningh noch blijft by zijn opzet vast.
Luzinda.    Als’t u belieft.
Turbino.                      Gaan wy, eer dat men ons verrast.
                  Binnen.
                  Tweede Bedrijff. Vijffde Uytkomst.
                  MAURITIO en ASTOLFO in de Gevangenis.
                  MAURITIO.
                  ’t Valt voor een vrient heel zwaar, zijn vrient te zien in lyden.
                  Acht! zoo ’t my moog’lijk waar, ik zou u haast bevryen.
                  Ik heb u onschult staagh den Koning voor-gebracht.
                  De Ongersche Princes wert dezen dagh verwaght.
                  Ik hoop zy zal voor u, wel haast genaa verwerven.
Astolfo.     O neen! dat zoek ik niet, mijn hoop bestaat in ’t sterven;
                  ’k Geeff zonder oorzaak, my niet in uw’s Koninghs hant:
                  Mijn dolheyt heeft zijn reen.
                  MAURITIO.
                                                      Dit is een vreemt verstant!
                  Qnelt u de lieffde ook?
Astolfo.                               Hoe langh zult gy my vraagen.
                  ’k Zegh ja, ik ben verlieft. Mauritio! nooyt zaagen
                  U oogen schoonder beelt: maar ach! mijn zoetste zoet,
                  Is door het wreet geval verandert, laes, in roet.
                  MAURITIO.
                  Wie is ’t?
Astolfo.             Hoe quelt gy my? het is Me-vrou Luzinde.
                  MAURITIO.
                  U heus heydt is het waart dat zulk een Vrou u minde;
                  En zoekt gy noch de doodt. Heeft zy tot een een’ger tijdt
                  Haar gunst aan u betoont?
Astolfo.     ’t Schijnt gy mijn Biegt-baar zijt.
                  Ay! plaagh my dogh niet meer, want nu ik haar moet derven,
                  Zoo laat my, bid ik u, met mijn geheymen sterven.
[fol. D2r]
                  Ha! Theodozio, zult gy die schoone vrught
                  Geniete, die het vuur, het waater, aard en lught
                  Daar haare schoonheyt dwinght. Vliet van my O gedachten
                  Die my het breyn ontrooft; en hoopt een hoop van klachten
                  In dees benaude borst. Luzinda die vergeet
                  Haar minnaar, ay! O wee, Princes, het is my leet
                  Dat men u schoonheyt heeft aan een Tyran gegeven
                  Die u vermoorden zal, hy loert sleghs op u leeven;
                  En anders zoekt hy niet. Geeff my u lieve handt,
                  Hebt meely met u zelffs, kom, gaan wy een kant
                  En bergh u leeven zoo.
                  MAURITIO.
                                            Heer Graaf, wil u bedaaren.
Astolfo.     ’t Is wel gezeyt bedaart, wie zoekt gy te vervaaren?
                  Ha! schelm ’k heb u gekent, neen, neen Pheneus, neen
                  Neen neen, roert Parzeus niet, off ik zal u in steen
                  Door ’t kristalijne schilt, O! boozewicht vervormen.
                  Hy zeyt zijn komst die is om Astoff te bestormen.
                  Ick ben Astolfo niet, gy lieght, gaat zeght de Vorst,
                  Dat hy ’t onreght na ’t bloet, en na mijn leeven dorst.
                  Dat hy Astolfo zoekt in ’t hart van mijn Luzinde;
                  Off in Aureeljoos bloet. Vertoeft, hoe nu, ontzinde
                  Bedwingh u loffe tongh, die al te reuk’loos spreekt.
                  Zwijght stil van ’s Konincks Neeff; men zoekt u te bederven.
                  Heb ik niet eerelijk hem voor de vuyst doen steven?
                  Wat wilt gy schelmen, spreek?
                  MAURITIO.
                                                      Astolfo, ay bedaart.
                  Ik ben Astolfo niet, want waar de Graaff zijn Paart
                  Niet onder hem gestort, hij had hem nooit gekreege,
                  Doch eevenwel schey moet, Astolfo, za! de zeege
                  Die hanght u over ’t hooft, val aan, val aan, val aan.
                  MAURITIO.
                  Za Schiltwaght, vat den Graaff; en brenght’em hier van daan.
                  SCHILT-WAGHT.
                  Mijn Heer, ik durrif niet.
Astolfo.     Gy zult te bruyloft komen,
                  Mauritio, ’k wil mee, want ik heb voorgenomen
                  Een nooyt gehoorde zaak, te brengen voor den dagh.
                  MAURITIO.
                  Ik bid u Heer Astolf, zoo ’k yets by u vermach:
                  Zegh, hebt gy een’ge gunst van de Princes genooten?
Astolfo.     Bieght-vader, vraaght my niet, off ik zal u doorstooten;
                  En rukken voort de tongh uyt u vervloekte hals.
                  MAURITIO.
                  Vatt hem.
Astolfo.     Ja! kom maar aan, verrader, die zoo vals,
                  Doorschijn van vrientschap zoekt mijn echte Vrou te rooven.
                  Hoe veynst hem die Tyran; maar wilt’em niet gelooven,
                  Hy heeft u laagh geleyt; zie hy is niet te vreen
                  Voor dat gy zijt om hals. Zult gy dit lijden? neen!
                  Neen! wraakgierige hont, gy zult my niet vermoorden.
                  Wel op! mijn ziel, wel op! za, stelt u in slaghoorden.
                  Kom mijn getrouwe min en voer de voortoght aan.
                  Benaude zughten, hier, voert gy de middel-vaan;
[fol. D2v]
                  Is ’t dat mijn lied, en min, wort in de strijt verslaagen:
                  Verzoekt gy dan u Heyl, met weenen en met klagen;
                  En zoo dit niet en helpt, zal ik met d’ achtertoght
                  Die uu de wanhoop voert, heel dol, en onbedoght
                  My werpen in ’t gedrangh van de bestuwde dromlen.
                  Men steeck stracx de Trompet. Waar blijft ’t geluyt der Tromlen.
                  Alarm, alarm, val aan, val aan, alarm, alarm!
                  Sa mannen toont u kracht, laat nu uw strijtb’re arm
                  Doen voelen wie ghy zijt. Geeft vuur, lost uw Musketten,
                  Gins dringht den Vyant in, ik zal ’er hem beletten.
                  Tra ra ra , tra ra ra, tra, ra, ra, taff, taff, taff.
                  ’K verlies de strijt, helaar, mijn zughten trekt vry aff,
                  De min die is gevaan, mijn hoop die is verdweenen.
                  Verwonne Velt-Heer, treurt en wilt ramp beweenen,
                  Ay my! ik ben verraan, wie heeft my daar verrast?
                  Soldaten, boyt ge my? is het u ’s Koninghs last?
                  Op wanhoop! wanhoop! op, en help my uyt dit lijen.
                  Alarm, alarm, alarm, geen vlught zal u bevrijen.
                  Ben ik mijn Deegen gunst? za tanden toont u kraght,
                  En scheurt, en treckt het vleys van zijn gebeente. Zaght,
                  Ik zal ’t venijnigh bloet eerst uyt zijn aad’ren slurpen.
                  MAURITIO.
                  Elendige! ’t geluk heeft u geheel verwurpen.
Gofredo.    Mijn heer, den Koningh die wil uyt uw reen.
                  MAURITIO.
                                                                        Ik kan
                  Nogh zelfs, Gofredo, door de dollheyt van de man.
                  Den gront niet recht verstaan.
Gofredo.                                        Dat is nu niet van noode,
                  Luzinda is gerooft.
                  MAURITIO.
                                            Wat ongeluckige boode
                  Heeft deze maar gebracht? Zegh hoe is dit geschiet?
Gofredo.    Zy is met al haar stoer, gelegert aan een Vliet,
                  Vijff mijlen maar van hier, zeer schielijck overrompelt.
                  MAURITIO.
                  Kent me die schellmen niet?
Gofredo.                                        De roovers zijn vermonpelt.
                  MAURITIO.
                  Hoe dat?
Gofredo.            Zy waaren meest gesluyert en vermont,
                  Zoo Klozinando zeyt.
                  MAURITIO.
                  Ghy veynst, Gofredo komt
                  Om dees ontziende weer aan zijn verstant te helpen.
Gofredo.    Mijn Heer, komt en beziet of ghy de rou kunt stelpen
                  Van zijne Majesteyt, hy zwelt, en barst van spijt,
                  Zijn roepen is om u.
                  Binnen.
Astolfo.                               Ben ik Luzinda quijt?
                  Keert weder tot u zelfs o! zinnelooze harssen
                  Nu dat een meerder quaat, u Ziele komt beparssen.
                  Onlijdelijke pijn! Luzinda is gerooft.
                  Was Thedozio niet met mijn Bruyt verlooft!
                  Wat Hercules is dees? Wat man is soo gelukigh
                  Die in u armen rust? Luzinda! zie, hoe drukigh
                  Dat u Astolfo zit gekerkert en geboeyt.
                  Hoe heeft ’et wankel luk mijn wieken laes gesnoeyt?
                  Ik legh tot over ’t hooft gedompelt in de plaagen.
                  Meent droeve ogen, weent, voor fellen donder slaagen.
[fol. D3r]
                  Stort bracke regen neer, het is met mijn gedaan.
                  ’K heb niemant meer als mijn boejent: laat ons gaan;
                  En zoeken (nu dat ik mijn zelve heb verlooren.)
                  Die, die haar heeft gerooft, ach! waar ik nooyt gebooren!
                  Helas!
                  SCHILT-WAGHT.
                  Bedaar mijn heer.
Astolfo.     Ik sterff, maar zagt, weest stil
                  En zwijgh, op dat ik schrijf mijn alderlaeste wil:
                  Luzinda zal mijn ziel, den Bheem dit lichaem erven
                  En eeuw’ ge wee en wraek voor mijn ontijdig sterven
                  Gaa heen, haal pen en ink.
                  SCHILT-WAGHT.
                  Waar toe hebt gy ’t bederf?
Astolfo.     Verrader, Vraeght ghy noch? ziet ghy niet dat ik sterf?
                  SCHILT-WAGHT.
                  Ja heer, ik zie ’t nu wel.
Astolfo.                               Gaa me, want ghy moet geven,
                  Getuyg’nis van het ent, van mijn bedroefde leeven.
                  ’t Derde Bedrijff. Eerste Uytkomst.
                  LIZAURA LUZINDA TURBINO ORTENZIO.
Lizaura.     De vreught Princesse, die Lizaura is geschiet
                  Door ’t by zijn van me Vrou, helaes! die gaet te niet;
                  En wort verduystert, ach! door dien ik heb vernoomen,
                  Hoe dat mijn Broeder is op ’t onverzienst’ gekoomen
                  In handen des Tyrans, en wraak-genegen Bheem
                  Die na zijn leeven dorst. Ik bid Me-vrouwe, neem
                  Het my niet qualijk aff, dat ik als Koninginne
                  U niet en heb ge-eert; de zuyv’re bant der minne
                  Tusschen de Graaff en u, die geeven my verloff:
                  Ook weet ik, dat Me-vrou, veel liever in het Hogg
                  Haar’s Vaders, met de naam van hooghheyt haar vernoeghde,
                  Als Koningin te Praag.
Luzinda.    O Heemel! dat gy voeghde
                  Ons beyde weer by een. Lizaura krijgt Turbien:
                  Maer ik mis mijn Astolf. Sal ik u niet meer zien
                  O Wel bebooren Graef? zult ghy als ballingh sterven?
                  Mijn vreught versmelt in druck, nu dat ick u moet derven.
                  Wee my.
Lizaura.                       Onstelt u niet, ik bid, ay! schrey niet meer.
Luzinda.    Hoe kan ik vroolijk zijn, nu ik de vreught ontbeer?
                  Mijn vreughde gaet gelijk met mijn Astof verlooren.
                  Astolfo, ach mijn lief.
Lizaura.                               Luzinda, wilt me hooren,
                  Me-Vrou, daer is noch hoop.
Luzinda.                                        De hoop komt veel te spae.
                  Wat moet geef u de hoop.
Lizaura.                                         Als dat ik selver gaa
                  Met meer als mannen moet mijn broeder weer ’t ons laaken;
                  ’K zal als een Celia my selfs een toegank maken
                  Tot zijn verlooffinge, doch niet alleen om mij:
                  Maar om dat ghy zijn bruyt, en hy uw bruygoom zy,
                  Op dat gh’ u leven voort in vreughde Mooght verslijten.
Turbino.    Het schijnt dat my Lizaur mijn blooheydt gaet verwijten,
[fol. D3v]
                  Zy spreekt ter wijl ik zwijgh; en straft mijn laff gemoet.
                  Nu ghy zulx voor u neemt, zoo zweer ik, dat mijn voet
                  Van deezen dagh nu aen noyt Ong’ren zal betreeden
                  ’T en zy ik hem verlos. ’k zweer by zijn zwaert, dat heeden
                  Denlaesten dagh zal zijn, Lizaura, dat u light
                  Mijn Oogh bestraalen zal; ’t en zy, dat ik de plight
                  Die ik nu schuldigh ben ten vollen zal beschikken.
                  Zoo moet de Vriendtschap nu voortaen onvriend’lijk zijn
                  Die ’k met mijn Vrienden heb. Geen scheer-mes, en zal mijn,
                  ’T en zy ik ’t heb volbrocht, mijn Haar off Baart affkorten.
                  Zoo moet noch den, noch dak, dit Lichaam voor het storten
                  Van Reegen, Hagel-buy of donder-vlaagh behoen.
                  Zoo moet ik nooit gezout het Harrenas afdoen,
                  Dat ik nu gespen zal om dees gemoede leeden.
                  Zoo moet ik nooyt de naam van Ridder meer bekleeden.
                  Zoo moet mijn errifdeel en Koninklijk geslaght
                  Daer ik op hoop en roem, te niet gaan, heel veraght;
                  ’T en zy dat ik de Graaff u leevendt zal bestellen,
                  En kier me goede naght.
Lizaura.                               Mijn heer, ’k zal u verzellen.
Luzinda.    Heer Broeder, ’k bid hou stant.
Ortenzio.                                       Mevrou, hy is al deur.
Luzinda.    Elendige Luzind!
Lizaura.                       kom, betreur
                  U Broeder en mijn Broer, u Minnaar en de mijne.
                  Hoe groyt ons droeffheyt aen, hoe gaat ons luk verdwijne.
                  Lizaura ach wat raat?
Lizaura.                               Me vrou, waar om zijn zy
                  Zoo kloek en moedigh niet al die geen, uyt wiens zy
                  Wy eerst gesprooten zijn? Waarom de Mans meer voordeel?
                  Wy zijn een vleys een bloet, gewoonheut, na ik oordeel
                  Heeft ons dit op-geleyt. Kom werpen wy dit juk
                  Van onze halzen af, laat zie, of ons ’t geluk
                  Door ons kloekmoedigheyt niet zal ontsterff’lijk maken.
Luzinda.    Kom gaen wy om aen ’t ent ons voorneem te geraken
                  Geen Etiophia verschrikt my door haar brandt.
                  Geen kou belet my reys van Scitiase Landt.
                  Geen onveyl Libia vol van vergifte dieren
                  Noch woest Arabien zal nooyt mijn loop bestieren,
                  Voor dat ik heb berlost die, die mijn Ziel bemint.
Ortenzio.   Zaght, zaght, zoo haastigh niet, bezint eer ghy begint.
Luzinda.    Ach ouden weet ghy raet?
Ortenzio.                             Al grijzen deeze haayre;
                  De Ziel die is noch groen: nooyt ziet ghy dat een klaare,
                  En schoone Diamant yets aen ’er glans verliest
                  Al isse noch zoo out, de reys die ghy verkiest
                  Is heel wel na mijn zin: maar hoor Me-vrou, ik zellje
                  Verhaalen, die ik heb terwijl gepractizeert;
                  Hoe dat we met ons drie, gemetamorphozeert
[fol. D4r]
                  En in een vreent gedaant’nootwendigh ons verand’ren
                  Ik bid zoo ’t u belieft, Me-vrouwen laat ons wand’ren
                  Een na de Boogaart toe, daar zal ik u het stuk
                  Heel grondigh doen verstaan.
Luzinda.                                        O Heemel! geef ons luk.
Lizaura.     Euandra blijft ghy t’huys, in dien dat wy vertrekken
                  Zoo kunt ghy heymelijk met brieven ons ontdekken
                  Al watt’er gaat ten Hooff.
Euandra.                                        Me-vrou het zal geschien.
                  O Hemel! wilt haar doch u handt, en hullep bien.
                  Binnen.
                  Derde Bedrijff. Tweede Uytkomst.
                  Den Koningh ROZIMONDO. LENATO en al ’t Hoffgezin uyt.
Rozimondo. Hoe kan den Hemel doch dit schellemstuk gedoogen?
                  Men heeft my tegens eedt, en reght en reen bedroogen:
                  O losse domme Vorst, ’k had u mijn kindt belooft,
                  Door welk een schijn van reen hebt ghy haar dan gerooft?
                  Baldaadigh Jongelingh ghy zult het u beklaagen.
                  Verrader, die mijn eer, en Adel hebt verslaagen.
Lenato.      Heer Koningh, dit gaat vast ’t geen yder een gesluytl
                  Dat Theodozio, u Dochter, noyt tot Bruyt
                  Begeert heeft: maar om u op ’t schandelijkst te hoonen
                  Gebruykt hy deeze list.
Rozimondo.                           Wel aan ik zal betoonen
                  Dat mijn gestoolen eer eyst wraak van zulk een dief.
                  Is dit u Handtschrift niet? Meyneedighe, hoe lief
                  Dat u de vreede is, stell ik aan yders oordeel.
                  Laat zien of deeze schimp my schae is, of u voordeel.
                  Is Troyen door de Griek in t tiende Jaar ontmant;
                  Zoo zal het Bheemse Rijk, in eens zoo veel de brant
                  Van my getergde wraak met geen genoegen blussen.
                  Wat of den Veldt-Heer wil?
                  ARNOLDO.
                                                      Laat ik u voeten kussen.
                  Ik bid verschoont u Slaaff, heb ik in dit verdragh
                  Gekreukt u strengh Gebodt en Koninklijk gezagh.
                  Mijn leeven staat aan u.
Rozimondo.                           Arnold ghy zijt onschuldigh
                  Ghy hebt mijn last volvoert, dat ik zoo verduldigh
                  Uytvaar met euvlen moedt; is om dat godtloos hooft
                  Dat my een eer, mijn kindt, een eed’len heeft berooft.
                  ’K zal ’t wereeken dat de Faam het door de Weerelt dondert.
                  ARNOLDO.
                  De Heem’len, Hel en Aart, de Waat’ren zijn verwondert
                  Van zulk een Schellem-stuk, een Koningh breekt zijn Trou;
                  Wat Sparten of Atheen, wat alderwijste, zou
                  Door zulk een schijn van vree niet zichtlijk zijn bedroogen,
                  ’T verdragh dat is bevest, het Krijgsvolk weer vertoogen,
                  Men acht des Konings woort gelijk een Diamant,
                  Men viert men gilt van vreught vast over al, O! schant
                  De vree is nau gemaakt, men breekt die weer aan stukken.
                  Zo moet het nooyt den Bheem naar wil en wens gelukken.
[fol. D4v]
                  Zoo moet zijn na-zaet nooyt.
Rozimondo.                                     Hou op dat helpt nu niet
                  Had ik het geen gedaan dat my Turbino riet,
                  Ik had mijn eer, mijn kint, en Graaff Astolf behouwen.
                  Mijn Zoon keert weer ten Hooff, ’t is my op ’t hooghst berouwen
                  Dat ik zoo zinneloos u heb van my gejaaght.
                  Indien gy leevend’ zijt, zoo kom, Turbino, schraeght
                  Uws Vaders ongeluk, en help zijn oneer wreeken.
Lenato.      Hier is een Bheems Gezant, zal hy den Koningh spreeken?
Rozimondo. Ga haalt hem, wat zal ’t zijn?
Gofredo.    Na Koninghlijke groet
                  Die Theodozio aan Rozimondo doet,
                  Zent hy u deezen Brieff.
Rozimondo.                           Arnoldo doetze oopen,
                  Laat hooren wat hy schrijft.
                  Arnoldo doet de Brieff open, en leest dit na-volgend
                  ARNOLDO.
                  O Koningh ik verhoop
                  Als dat u is bewust hoe dat mijn Bruyt, u Kint
                  Zoo schendigh is geschaak, waar door ik my bevindt
                  Op ’t hooghst verongelijkt, ik ben bereyt te wreeken,
                  Zoo ik maar wist door wien dit schelm-stuk was besteeken.
                  Doch na veel overlegh, zoo heeft my goed gedoght
                  te hooren u besluyt.
Rozimondo.                           O Duyvelze gedrogh
                  Wat heeft u breyn bedaght, om uwe schel’meryen
                  Te proncken met een glimp? O Heemel moet ik lyen
                  Dat ik dus werd gehoont van zulk een jongen Zot,
                  Die my mijn Dochter rooft? om haar, my tot spot
                  Te houden voor zijn boel. Hoe tobbelen mijn zinnen
                  ’t En waar dat deught en recht, die ’k min, mijn gramschap binnen
                  De krits van reed’lijkheyt met maght hadden bepaalt;
                  Uws Koninghs schelmery waar op u hooft gedaalt:
                  Maar zal de Heer en Kneght gelijke loon beschaffen.
Gofredo.    Zie voor u.
Rozimondo.                   Wegh van hier gy reekel met u blaffen,
                  Vertrek uyt mijn gezight. Ga heen Arnoldo, gae
                  En ruk al ’t Volk by een, dat men de Trommel slae
                  En steeke de Trompet, wilt nieuwe Krijghsluy werven;
                  Mijn wraak moet zijn volvoert off Rozimond moet sterven.
                  Doet ’t geen ik heb gelast
                  ARNOLDO.
                                                      Ik ben u Dienaar Heer,
                  Lenato, gae verzie het krijghs-volk met geweer
                  Binnen.
                  Derde Bedrijff. Derde Uytkomst.
                  MAURITIO ASTOLFO CIPIER in de Gevangenis.
                  MAURITIO.
                  Heer Graaff, zoo het geval ons beyde door een moeder
                  ter werelt hadt gebrachtl en dat gy waart mijn Broeder;
                  Gelooft by eer en eet, als dat ik dan niet meer
                  Bekommert zoude zijn als nu ter tijdt: mijn Heer,
[fol. E1r]
                  Om dat ik boo moet zijn van u ontijdigh steven.
Astolfo.     ’K Wil graegh met mijn Luzind’, ook lijff en leeven derven.
                  Bloetdorstige Tyran, kom voort en voet uw lust
                  Kom schaff nu om uw rust, mijn ziel een eeuw’ge gerust.
                  MAURITIO.
                  Pas op en zie wel toe dat hy u niet ontloope:
                  Off anders zult gy ’t zelfs met uwen hals bekoope
                  Wanneer als ik vertrek, zoo boyt hem strengh en vast.
                  Ik veyns maar met de Graaf, doet als ik belast.
                  Vaer wel mijn Heer Astolf, ’k blijf altijt uw geneegen.
                  Binnen.
Astolfo.     Ik dank u voor die gunst. ’K heb nauwelijks gekreegen.
                  De maar, hoe dat de Prins mijn Zuster heeft beminst;
                  En mijn Luzind’ verlost; of met dees vreught begint
                  Het treurspel van mijn min haar laeste deel te speelen.
                  Luzinda! schoone Maeght, het zou my niet verveelen
                  Te sterven duyzent doon, in dien ik eens mijn hart
                  Voor u uyt storten mocht, ik zweer u, dat mijn smart
                  Die ’k om uw af te lijd’, in vreughde zou veranderen.
                  Helaes! wy zijn te vroegh ghescheyden van malkand’ren.
                  Turbien bemint Lizaur. o! al tespe geluk,
                  Die my met vreughde aest: maar zaedt mijn ziel met druk.
                  Wie daght dat zulk een dagh noch in dees naght zou schijnen?
                  Nochtans zoo zal mijn vreught niet vrughteloos verdwijnen:
                  Ik sterrig om de min een minnaer in mijn ziel,
                  Maar Koningh in mijn hart, die nooyt de moet ontviel.
                  Mijn leeven is een dagh, den dagh die is geweeken.
                  En weygert my haer licht, en zeyt; dit is het teeken
                  Astolfo van u naght; uw avont is gedaelt.
                  Wel aen als ’t weezen moet, onnodigh meer verhaelt.
                  Gaa voor brengh my der plaets baer ik met mijn gedachten,
                  Voor ’t laest eens spreeken magh, en klaagen met mijn klaghten.
                  CIPIER.
                  Saght Heer hier is een keers, aers stootje light je voet.
Astolfo.     Ik tree met elken tree mijn doot en tree te moet.
                  Binnen.
                  Derde Bedrijff. Vierde Uyt-komst.
                  ORTENZIO als een Armenis Koopman LIZAURA als een Slavin LUZINDA als een Slaef gekleet.
Ortenzio.   Neen honden, meent gy zoo stil zwijgend’ door te loopen.
                  Hou daar, hou daer, hou baer.
Lizaura.                                         Wat hebt gy ons te koopen.
                  Wy zijn geen slaeven.
Ortenzio.                             Zwijgh gy overgeeven hoer.
Luzinda.    Zegh, waar om slaat gy ons?
Ortenzio.                                       ’K wedd’ ik u bakhuys snoer.
                  Hier reekel, daar, hou daer.
                  LUZINDA en LIZAURA.
                                                      Men wil ons hier vermoorden,
                  Hellep, hellep hellep.
                  CIPIER.
                                            Wel wat zijn dit voor woorden?
[fol. E1v]
                  Sijn-man bedaerje wat.
Ortenzio.                             Is dit voor kost en drank,
                  En al dat weldaet, zegh?
Luzinda.                              Dat weet ik uw geen dank;
                  Een waer om uw gewin, gy liet ons wel versmachten.
Ortenzio.   O duyvelse gedroght! hou op my te verachten.
                  Of ’t wort al weer uw beurt.
Luzinda.                                        Wat zoo gy bloet-hondt, slaa,
                  Had ik u om een hoek, ô gier’ gen schelm, hoe draa
                  Zou ik uw met een punt betaelen al uw schennis.
Ortenzio.   Hy dreyght zijn Heer te doon, dat leg ik hier in kennis,
                  Ondankb’re snoode slaaf.
Luzinda.                              Gy zijt geen dankens waart.
                  Want al wat gy ons doet dat is gelijk een Paart
                  Het welk men om gewin zoekt schoon en vet te mesten.
                  Gy doet het niet tot ons: maar tot u zellifs besten.
                  Men hout de Koe om melk, de Schapen om haer wol
                  De Boomen om haer vrucht, en om uw buydel vol
                  Te krijgen met onrecht, zoo wort gy zelfs gedwongen,
                  Om ons yets goet te doen.
                  CIPIER.
                                                      Gans lichters, wat een jonge,
                  En schoone tas is dat! zeg vrient is dees slavin
                  Jou ook afstandigh?
Ortenzio.                             Neen, want ik heb’ inde zin
                  Haer aen een groote vrou te schenken voor een wonder.
                  CIPIER.
                  Och is het meugelijk? O jemini! Wat een ronder
                  En zoeter aengezight het dat verweende dier.
                  Mijn vrient waer horje tuys?
Ortenzio.                                       ’K ben een armenpier.
                  CIPIER.
                  Hoe brant dat zoet gezigt; z’ontsteekt men doove koolen:
                  Maer heb jer eerst gekost?
Ortenzio.                                       In ’t Koninkrijk van Poolen.
                  CIPIER.
                  Wat doe jer hier dan mee?
Ortenzio.                                       Ik bid u vraeght niet meer.
                  Waer is de boeyen hier?
Lizaura.                               Ay! zegh hier niet mijn Heer.
                  CIPIER.
                  De boyen! Waer om dat.
Ortenzio.                             ’K zou ’er gevangen zetten;
                  Om zoo ter wijl ’k hier blijf, hem ’t vlughten te beletten.
                  CIPIER.
                  Dit is de boyen vrient, en ik ben de Cipier.
                  Krijgh ikze sleghs hier in dat zoet en vriend’lijk dier,
                  Nou stil, ik zegh niet veel.
Ortenzio.                             Dit komt heel wel te slaagen.
                  Ik bidd uw neemtse in; en zo’z’er niet wel dragen,
                  Zoo tout ’er lustig op.
                  CIPIER.
                                            Ik weet niet of ik moet.
                  Hier zit een Graef gevaen, die lightelijk een voet
                  Door last, en ’s Koninks wil, gekort zal moete worden.
Lizaura.     Ay my!
                  (Sy valt in Swijn)
                  CIPIER.
                  De Keerelswijnt.
Ortenzio.                     Laet ik hem wat ontgorden.
                  Luzinda, wat zal ’t zijn schep moet het is noch tijt.
                  CIPIER.
                  Hy ’s wieker als de meyt, wel dit lijkt niet een mijt.
Ortenzio.   ’t Gehoor van boy en bant dat deed den slungel vreesen.
                  CIPIER.
                  ’K looff jou gerijven vrient.
Ortenzio.                             Maer waer blijf ik te naght?
                  Ik ben hier onbekent.
                  CIPIER.
                                            Blijg hier mijn vrient, en zaght
                  Is ’er noch host genogh om ons mee te verzaeden.
Ortenzio.   Ik dank u.
                  CIPIER.
                          Tree vry in.
Ortenzio.                             Ik zal u niet versmaden.
                  Waer zijn mij slaven?
                  CIPIER.
                                            Hier
Lizaura.                                         Dit heeft een goet begin.
[fol. E2r]
                  CIPIER.
                  Voort, voort, waer waght gy na?
Luzinda.                                        Ik tree heel vroolijk in
                  De deur des Heemels, die mijn Engel hout beslooten.
                  Binnen.
                  CIPIER.
                  Dat zinne wangeties zoo root als rea karooten.
                  Dat zinne ooghies hee, zoo swart gelijk het gitt
                  Dat aen men wijf haer jak aen de bragroenen zitt.
                  Dat was een montje, ay dat ws een snee wit keeltje
                  Dat waren hantjes, ja! dat ’s eerst een prooper beeltje.
                  Hoe groent men dorre struyk? hoe bloyt men dorre boom
                  O akremaliment! Slavinnetie ik droom
                  Men zelven uyt men zelfs, zoo veer dat ik ’t slaepen
                  Jou videmis voor men zie. Hoe is ’t met mijn geschaepen
                  Wel is het spreek-wort waer, hoe dat men ’t oude vuyl
                  Meer roert hoe ’t meerder stinkt. Hier stae ik als een uyl,
                  Hier baet noch keers noch bril, men oogen zijn aen ’t blinden,
                  Get kon ik maer wat raets tot mijn geneezing vinden.
                  ’K zal met een zoete drank, en delikate wijn
                  Hem toveren in slaep, ik hoop het zal wel zijn.
                  En zoo zy my eens laet in Venus-boogaert wandelen,
                  Zoo zal ik weer wat zaft, en zoeter met haer handelen.
                  Zie daer me vangh ik aen en stel het voort in ’t werk.
                  Wat of die keerel zoekt?
                  Turbino als een brief-draeger en onder zijn kleederen gewapent uyt.
Turbino.                              Nae ’k aen ’t beduytzel merk
                  Dat my gegeven is, zal dit de boeyen weezen.
                  O huys die yder een voorzightelijk doet vreezen.
                  O huys vol anghst en pijn, voorbeelster van de Hel.
                  O bron vel moejelijkheydt, en noyt verzaede quel.
                  O creetse doolhof, en verwarde Babels Tooren;
                  Altoos onreddelijk en nimmer nae behooren.
                  Bedriglijk trooyse Paert, gareel, gebitt en toom
                  Van d’ alderstoutste mens. Der schelmen schrik, en schroom.
                  Paleys van d’ eenzaemheyt; en schut deur van de vriende.
                  O roe! o strop! o swaert! en tught-huys der verdiende.
                  O! droeve ballinghschap zelfs in het Vaderlant.
                  O nest! vol anghst en vrees, en eeuwighlijke schant.
                  Uyt beelster in de ent van alle ongelukken;
                  Die de bedrukte noch veel zwaerder komt bedrukken.
                  CIPIER.
                  Waer haelt hy ’t al van daen? Nu lustigh sray, weer an.
                  Hoe staet hy nu en kijkt? dat ’s een diepzinnigh man.
Turbino.    O Hel! in ’t sterven, en vagevier in ’t leeven.
                  CIPIER.
                  Maer hoe veel naemen zegh, zel jy de boeyen geeven?
                  Wat het se jou misdaen?
Turbino.                              Hebt gy mijn reen gehoort?
                  CIPIER.
                  Wel jae ’k, hoe komje op de boeyen zoo gestoort?
[fol. E2v]
                  Wat reeden hebje om ’t Gevangen-huys te laaken,
                  Daarmen zoo aardighlijk de quaade goet kan maaken?
                  Off hebje ’t wel beproeft?
Turbino.                                        O neen! mijn vrient, ik ben
                  Van zulk een volkje niet, ik spreek met reeden, en
                  ’t Is my wel hart’lijk leet mijn vrient wil my gelooven
                  Dat ik van huys vertrok.
                  CIPIER.
                                            Hoe zieje zoo bestooven?
                  Ik looff je bent een boo.
Turbino.                              Dat hebje wel geraan
Turbino.    Want ik kom hier te post.
                  CIPIER.
                                            Waar komje dan van daan?
Turbino.    Uuy Ongeren, mijn Heer.
                  CIPIER.
                                            Wat doeje hier in Bhemen?
                  Gy zult het zoo ’t my lukt meer al te vroeg vernemen
Turbino.    k Zoek zijn genade hier.
                  CIPIER.
                                            Daar zijnder wel zoo veel,
                  Wat veur een g’nade is ’t?
Turbino.                                        O ouden man! ay, heel
                  Mijn woorden die ik u uyt vryheyt zal verklaaren.
                  Kent gy d’Ongersche Graaff, die over een’ge jaren
                  Des Konincx eygen Neeff doorstiet in een geveght?
                  Astolfo is zijn naam.
                  CIPIER.
                                            Ik ken hem wel te reght.
                  Wat zou hij?
Turbino.                      ’k Heb een Brieff die aan hem is geschreven.
                  CIPIER.
                  O spits! indien ik wou, quijt waar de lijff, en leeven.
Turbino.    Hoe dat!
                  CIPIER.
                  Hoe dat, om dat hy is in mijn bewaar;
                  Want ik ben de Cipier.
Turbino.    Ay red’ my uyt ’t gevaar,
                  Dat bid ik magh het zijn.
                  CIPIER.
                  Wil my u brieven toonen.
Turbino.    Ach! Vriendt soo ’t u belieft, ght kunt my wel verschoonen.
                  CIPIER.
                  ’K beloof het oock te doen, Ay licht wat naader by.
                  Hij leest de navolgende Brieff.
                  Tot u verlossing mijn Heer Broeder, zend’ ik dy
                  Met deezen arme Man een laetje vol Juweelen,
                  Beziet of gy die kunt behendighlijk uytdeelen
                  Aan Schout, of aan Provoost, voornaam’lijk den Cipier
                  Dat hy u hulpzaam zy. Vaal wel mijn Heer, en hier
                  Verwaght ik antwoort op.
                  (De ongelukige Lizaura)
                                                      Dat kom heel wel te slagen
                  Want morgen sterft de Graaff, wie zal na ’t goet dan vragen:
                  Kom maat het doozje, voort.
Turbino.                                        Hier heb ik ’t in mijn zak.
                  Zie daar om fangh dit light, doch u te zwaare pak.
                  CIPIER.
                  Hier errig ik veel goets, ’k wil geen Cipier meer weezen.
                  Zoo ’t jou belieft mijn gast, hier valt niet meer te vreezen.
Turbino.    Ij waar veel liever t’huys, als in dit groot gevaar.
                  Met zorgh en angh te staen, ik zegh mijn vrient, voorwaar
                  Had ik dit eer gewist, ik had me nooyt begeeven
                  In deeze zwarigheyt, mijn Vader in zijn leeven
                  Heeft over lange tijdt zijn Vaders kok geweest,
                  ’t Is zulken goeden Heer.
                  CIPIER.
                                            Schrey niet, wees maar niet bevreest.
                  Kom het is eetens tijdt.
Turbino.                              Ik zou veel liever slapen,
                  ’k Ben moe en u art gereyst.
                  CIPIER.
                                                      Dat zie ik aanje gaapen:
                  ’k Heb juist geen bedden leegh.
Turbino.                                        Bergunme deeze bank.
                  CIPIER.
                  Maar is die niet te hart?
Turbino.                              O neen, mijn heer heb dank:
[fol. E3r]
                  De vaak die zal men lijff een zaght dons vertrekken.
                  CIPIER.
                  Hou daar ’s een beeren huyt die kunje overdekken.
                  Sta morgen heel vroegh op, zoo zal ik eens bezien
                  Off gy Astolfo spreekt.
Turbino.                              Wel aan, het zal geschien.
                  CIPIER.
                  Nu Boode slaap gezont, ’k wens u goe na naght tot morgen.
                  Binnen.
                  O gier’gaart ga vry heen, ontrouwe man, ik zorge
                  Dat gy niet haalen zult het krieken van den dagh.
                  Ik slaap een uur of twee tot middernaght, zoo magh
                  Ik eens bezien met list, en loof heyt te geraaken
                  Achter zijn sleutel-bos; om hier door vry te maaken
                  De Broeder van Lizaur, en mijn gedwongen vrient.
                  Heylige donk’re naght, die my zoo vaak gedient
                  Hebt in mijn voorneem, ’k bid’ wil my doch hulp’lijk weezen,
                  O! liefde sterkt mijn kracht, door uwe kracht, dat weezen.
                  Gedwongen vrient door liefd, zijn vrient verlossen magh.
                  O! duysterheyt des naghts, hoe helder schijnt u dagh
                  In d’oogen van mijn ziel: nu dat ik zal genieten
                  Lizaura door Astolff, ’k voel Morpheus dampen schieten
                  In mijn bedwelmde breyn, door hette afgematt,
                  De slaap bevanght mijn geest.
                  Vierde Bedrijff. Eerste Uytkomst.
                  LUZINDA alleen voor de Traly van ASTOLFO.
                                                      Astolfo.
Astolfo.                                                 Wat is dat?
                  Wie steurt mijn laeste rust? Wie komt zigh hier begeeven
                  In ’t naarste van de naght?
Luzinda.                                        Ik ben het, die u leeven,
                  Indien het mooghlijk is, zal redden zoo ik kan.
Astolfo.     Wat voor gelijkenis, of nabotzeringh van
                  Die, die mijn ziel gebiet, en twisten doet mijn zinnen,
                  (Vermidts ik haar verlies door mijne doodt) hier binnen
                  Met na-gebootst’ geluyt, mijn geest bedroeven magh?
                  Ha! juyst gelijke stem, als mijn Luzinda plagh
                  Daar droeve minnaar eer niet vreughde te ontfangen.
                  Wie zijt gy die mijn ziel doet uyt’er boejens prangen?
                  En laat haar tijdt-gezel alleenigh in dre noot.
                  Noch nauwlijks had de slaap (voorbeeltzel van de doodt)
                  My van mijn zorgh ontlast, of gy, o! spook of droome,
                  (Gy zijt dan wie gy zijt) hebt mijne ziel genoomen
                  Wt deeze donk’re naght; en door u schijn van light,
                  Haar by Luzind’ gevoert. ’t Bedwellende gezight
                  Verlaten van de ziel, kan door dees dubblenaghten
                  U schoone glas niet zien. (Indien dat de gedaghten
                  Aan die, die steven moet, vreemde inbeeldingh geeft
                  Door ’t naaken van zijn uur) ô! spook, of droom, zoo heeft
                  U aangenoomen stem, uw wonderveel gegeeven.
                  Wie zijt gy die een lijk (slechts) door ’t gehoor doet leeven?
[fol. E3v]
                  Wie zijt gy die my troost in ’t hoogste van mijn noot?
                  Spreek op, of zijt gy zelfs de schaduw van mijn doodt?
Luzinda.    Acht! waar het moogelijk, indien ik zonder weenen
                  In dees ontstelde zee (o Hooft-man der Tireenen)
                  U klaght aangehooren moght, die d’harten van die geen
                  Doordringht, wiens harten zijn veel harder als een steen;
                  Hoe zou ’k u reeden met een opmerkingh aanluyst’ren:
                  Maar nu Aurooz de lught komt met’er glans ontduyst’ren,
                  En onze tijdt hier kost; zoo weet O! Graaff dat ik
                  U Lieff Luzinda ben. Astolfo, ay! verschrik
                  Voor u beminde niet, hoe langh zult gy noch vreezen?
Astolfo.     Gy kunt Luzinda niet, maar wel haar schaduw weezen.
Luzinda.    Astolfo! aght gy dan mijn lieffde zoo geringh
                  Die ’t al om u versmaat? moelooze jongelingh;
                  Zie hoe een teed’re maaght werdt door de min gedreeven.
                  Lizaura, heeft met my, haar op dees reys begeeven;
                  Op hoop dat men u zal verlossen deeze naght.
                  Ortenzioos aardigheyt heeft deeze vont bedaght;
                  De vrees laat my niet toe om meer met u te spreeken.
Astolfo.     Luzinda! zoo gy ’t zijt, zoo wil u handt eens steeken
                  Door deeze traly heen, op dat ik voelen magh;
                  Het geen ik niet ken zien door ’t missen van den dagh.
Luzinda.    Kom mijn Orphejo, kom, reyk my u lieve lippen.
Astolfo.     Acht mijn Uridyce! zult gym y ook ontslippen.
                  Hoor! hoor! mijn Engel, hoor! hoe dat het yser pranght
                  En buyght door onze vreught, ach! hoe heb ik verlanght
                  Om eens by u te zijn; nu wil ik gaere sterven.
                  Ik bid u, zegh me doch, hoe komt gy hier te zwerven?
Luzinda.    Ortenzio (mijn Heer) heeft my tot slaaf gemaakt,
                  U zuster tot slavin; hier door zijn wy geraakt
                  In dit Gevangen-huys; en juyst zoo komt gereezen
                  Een onverwaghte zaak, ’t welk ons geluk zal weezen,
                  U Zuster wort heel sterk vande Cipier bemint,
                  Die zelffs, zich zelff vergeet, en niet en ziet, hoe blint
                  Dat deeze min, door min hem gaat zijn val bereyen;
                  Hy heeft haar deeze naght, hier op dees plaats beschepen,
                  Om zoo zijn geyle lust te boeten; en als zy
                  Hem om te kussen vat, door loof heyt, zullen wy
                  In stilheyt met de staal zijn vuyle lust besnoeyen.
                  Dit is de middel Heer, waar door gy voor dees boeyen
                  U vryheyt, en u lieff, weer-om genieten mooght.
Astolfo.     Ha! zuy’vre minnares, hoe zal u naam verhooght
                  By den nakomelingh, door uwe daaden leeven.
Luzinda.    Mijn lieff de uur genaakt dat ik my moet begeeven
                  Op de bestemde plaats, vaar wel met deeze kus.
Astolfo.     O! Heemel sterk Me-vrouw, vaar wel mijn lieff, tot flus.
                  Binnen.
[fol. E4r]
                  Vierde Bedrijff. Tweede Uytkomst.
                  CIPIER LIZAURA en ORTENZIO om een hoek, met een Pook in de handt.
                  CIPIER.
                  Ja zeeker, met ik sliep zoo doght me in men droomen,
                  Hoe dat ik onverziens ben in de tuyn gekoomen,
                  Daar ik een wijngaart zagh, wiens druyven in mijn oogh
                  Blonken als klin-klaar gout; ’k wierd’ belust; en toogh
                  steels-wijs een bosjen off: maar ik had’et nau in handen
                  Off ’t wiert een koole vuyr die my wel dapper branden.
                  Get ik verschrikte zoo, kort na dit vizioen.
                  Zagh ik een witte duyf, ik greep’er na; maar doen
                  Ik ’tmeende te bezien wat dat ik had gevangen,
                  Doe wast een Serrepent, ja moer, met zulk een lange
                  En drie-getakte steert; en ’t gaff men zulken steek
                  Hier in mijn linker borst, ay zie ik ben noch bleek,
                  Heer ik verschrikte zoo.
Lizaura.                               Men moet geen droomen aghten,
                  Het zijn maar ydel, en zwaarmoedige gedachten.
                  Omhelst me dogh mijn lieff.
                  CIPIER.
                                                      Waght wat, ’k moet eerst bezien
                  Off ’t hier ook veyligh is, men wijff moght men verspien.
                  Doch ’k zie hier niemant niet, kom laat ik je een kussen.
Lizaura.     Niet eens, maar tienmaal.
                  CIPIER.
                                            Wie zal mijn vlamme blussen?
                  Luzinda en Ortenzio doorsteeken de Cipier, en verlossen Astolfo.
Luzinda.    Dat zal ik Luzinda doen, nu is u vlam geblust.
Ortenzio.   Hij heeft geen harde doodt, die keerel sterft met lust.
Luzinda.    Geeff my zijn sleutel-bos, en gaat gy ons bereyden
                  De Paarden tot de vlught, wy zullen met ons beyden
                  De Graaff verlossen gaan, wy volgen u terstont.
Astolfo.     Luzinda zijt gy daar? laat ik u lieve mont
                  Eens kussen, acht! Lizaur.
Lizaura.                               Heer Broeder, kom, gaa meede,
                  ’t Is nu geen spreekens tijdt.
Astolfo.     Wel aan ik ben te vreede.
                  Waar is Ortenzio?
Lizaura.                       Die taalt de Paarden vast.
                  (Zien Turbino op de bank leggen)
Lizaura.     Wie leyt hier op de bank?
Astolfo.                               Het schijnt een armen gast,
                  Hy slaapt.
Lizaura.             O! neen hy waakt, die schelm mocht ons verspieden,
                  Hy moet al mee van de kant: zoo magh men veyligh vlieden
                  ATOLFO.
                  Mijn zuster ay, laat aff, dien bliet weet nergens van.
                  Hy is nau ’t vollek niet, ’t is een gevangen man.
Luzinda.    Gaan wy, het is hoogh tijdt, ik zal de deur ontsluyten.
Ortenzio.   De Paarden zijn gereet.
Lizaura.                               Kom, treeden wy dan buyten.
Astolfo.     O! bange eenzaamheyt, ik wens u de brant.
                  Binnen.
                  Vierde Bedrijff. Derde Uytkomst.
                  LOUWERIS en HANS MICHEL twee Soldaten uyt.
                  LOUWERIS.
                  Dat ’s zeeker, och men docht ik was hier Heer van ’t Landt,
                  Ja niet een dingh en moght buyten mijn last geschieden;
                  Zegh off me deeze droom zal goet, off quaat bedieden.
[fol. E4v]
                  Tutt tutt, wát deeze gek, loop zie of de Cipier
                  De deur opent heeft; en hael tot lange knier
                  Een mutzje Brande-wijn, ga wil de lont optsteeken.
                  LOUWERIS.
                  Waer ’s ’t fleesje?
                  HANS MICHEL.
                                    In mien zak.
                  LOUWERIS.
                                                      Get keerel ’t zou zo breeken.
                  Waar ’s t gelt?
                  HANS MICHEL.
                                    Ze borght ons wel tot op de leeningh-dagh.
                  LOUWERIS.
                  Wat duventer leyt hier?
                  HANS MICHEL.
                                            Hoe valje Louwers?
                  LOUWERIS.
                                                                        Ach!
                  Hier leyt een dooden man.
                  HANS MICHEL.
                                            Wat mach de gek uytstooten?
                  LOUWERIS.
                  Ay zie eens na de deur.
                  HANS MICHEL.
                                            De deur die is ontslooten,
                  Hier is onraet byget, kom, sleepen wy hem hier.
                  O wee ’t is Valentijn.
                  LOUWERIS.
                                            Hoe! is het de Cipier?
                  HANS MICHEL.
                  O! Louweris wat raat?
                  LOUWERIS.
                                            Wat reat Hans Michel. Ras,
                  Voort na den Gouverneur.
                  HANS MICHEL.
                                            Ik wou hy hier al was.
                  LOUWERIS.
                  Wat drommel gaet men aen? stel ik het op een loopen?
                  Zoo ben ik schulodig, och! ’k staa tusschen vrees, en hoopen.
                  O! aengename slaap, hoe zuur vreek jy ons op.
                  Den Gouverneur Ernesto met een Nacht-mantel om, en een blooten deegen met Hans en 3 of 4 Soldaten uyt.
                  ERNESTO.
                  Rampzalige gespuys, ik breek u t’zaam den kop;
                  By aldien dat de Graeff de boeyns is ontkomen.
                  Zie toe off hy ’er is.
                  HANS MICHEL.
                                            Wel! wie hier leyt een man.
                  ERNESTO.
                  Een man! wel dit is vreemt, ’k moet zien of ik niet kan
                  Uyt hem de gront verstaen. Oy, oy wat ’s hier te slaapen?
                  Hy wrekt Turbino op.
Turbino.    Wie steurt my?
                  ERNESTO.
                                    Voort, zegh op, hoe is dit hier geschapen?
Turbino.    En roert my niet, ’k heb vaek.
                  ERNESTO.
                                                      Dit is maar veynzery.
                  Voort, voort, noch eens, laat zien.
                  HANS MICHEL.
                                                      De Graef is wegh.
Turbino.                                                                  Ay my!
                  ERNESTO.
                  Wat wil dit zijn? Spreek op, hoe is dit toegekoomen;
                  Wie heeft die man vermoort, en Astolf wegh genoomen,
                  Uyt zijn gevangenis?
Turbino.                              Mijn heer dat weet ik niet.
                  ERNESTO.
                  Ik wil dat gy ’t ons zeght.
Turbino.                              Wat is ’er dan geschiet?
                  Ach heer ’k weet nergens van.
                  ERNESTO.
                  ’t Zijn maar veveynde woorden;
                  En voor den Grave heeft geopent deeze deur?
Turbino.    ’K zegh, ik en weet ’et niet.
                  ERNESTO.
                                                      Dit ’s weer de oude sleur.
Turbino.    In dien ik schuldig waar zoo zou ik hier niet blijven.
                  Aen ziet mijn onschult dogh.
                  ERNESTO.
                                                      Wel aen! ’k zal u dien strijven,
                  En onverwinkbre kop haest breeken; trek hem uyt,
                  En pijnight hem te deegh.
                  LOUWERIS.
                                            Heer Gouverneur, die guyt
                  Is onder deeze kleen gewapend.
Turbino.                                        ’K ben verraden.
                  HANS MICHEL.
                  Hy heeft in elke zak, mijn Heer, een scherp geladen,
                  En wel verzien Pistool.
                  ERNESTO.
                                            Geef hier, dit dunkt my vremt,
                  Hebt gy de Graaff verlost?
Turbino.                              O neen! maer ’k had bestemt
[fol. F1r]
                  Doe ’k hier in Bhemen quam, in Ong’ren nooyt te keeren
                  Voor ik hem had verlost; waar om ik deeze kleeren
                  (Om niet te zijn bekent) over mijn Wapens trok,
                  Maar ach! Ik koom te spaa, een ander heeft ’t gelok
                  Tot deeze daat gedient; dies kan ik u niet zeggen
                  Hoe dat hy is verlost.
                  ERNESTO.
                                            Zoo ik dees keeten legge
                  Door onkund’ aan u handt (hoe wel door ’s Koninghs last)
                  Zoo ziet mijn onschult in, voorwaar! ik staa noch vast
                  Verwondert door dit doen, hy is den dans ontsprongen;
                  En gy weet nergens van, en zijt zijn vriend.
Turbino.                                                Gedwongen.
                  ERNESTO.
                  Hoe zeght gy?
Turbino.                      Dat ik ben Astolfs’ gedwongen vrient.
                  ERNESTO.
                  ’t Is noodigh dat men dit zijn Majesteyt aandient.
                  Breught Valentijn van hier, en volght me met u allen.
                  Binnen.
                  Vierde Bedrijff. Vierde Uytkomst.
                  Den Koningh THEODOZIO GOFREDO MAURITIO en al ’t Gevolgh uyt.
Theodosio. Hoe Zust dien ouden Vorst, wat laat hy hem ontvallen?
                  De koningh is ontzint, ik rooven ’t geen my hoort?
Gofredo.    Zulk ant’woort gaff hy my, en heeft geheel verstoort
                  Drie Plekken afgebrant.
Theodosio.                           Eer dat hy ons meer naadert,
                  Gebied ik, dat men voort het Krijghs volk weer vergadert.
                  Dat de Frontieren wel met noodrust zijn bewaart.
                  Hoe sterk is ’t Leger noch?
                  MAURITIO.
                                                      Acht duyzent man te Paart;
                  En eens zoo veel te voet, behalven de Zoldaten
                  Die uwe Majesteyt in Bhemen heeft gelaten,
                  En in hun Guarnizoen, zoo hier en daar verdeelt.
Theodosio. Voor eerst al Volks genoegh, Mauritio, beveelt
                  Aan alle Officiers, haar volk gereet te houden
                  Tot dat ik haar ontbie. ’t Waar schand’ gy Heeren, zouden
                  Wy voor een zinloos Vorst, die ons niet langh verleen
                  Ontzien heeft, en gevreest, bevreest zijn? Neen, o! neen,
                  Ik zou mijn eygen Bruyt, ik zou Luzinda rooven,
                  Wat wijs of dwaas veruft zou deeze reen gelooven?
                  ’k Meen dat Turbinoos vlught hem van zijn zin berooft.
                  Ernesto wat is dit?
                  Ernesto met twee dienaars voor den Koningh knielende.
                                                      ’k Beken, ik heb mijn hooft
                  ERNESTO.
                  En al het mijn verbeurt, O! Vorst, indien genaade
                  By u geen woonplaats had; want gister avond spaade
                  Heb ik ’t Gevangen-huys rondom te deegh bezoght:
                  Maar vond het dight en wel; zoo dat geen mensch vermoght:
                  ’t En zy verradery, daar men niet voor ken weezen
                  De deuren opende; gelijk het Heer aan deezen
[fol. F1v]
                  Ontvlughten Graaf Astolff, alreede is gespeurt.
Theodosio. Hoe! is den Graaff ontvlught?
                  ERNESTO.
                                                      Mijn Heer zoo is ’t gebeurt;
                  ’k Ben huyde morgen vroeg in ’t Vangen-huys gekoomen,
                  Daar ik een wond’re zaak (Heer Koningh) heb vernoomen.
                  Ik vondt de deuren op, en de Cipier vermoort,
                  De Graaff Astolfo wegh, de waght heeft niet gehoort.
Theodosio. Hoe! zeght gy niet gehoort, off hebbenze geslaapen?
                  ’k Wil datmen dit gespuys op-hanght zelfs in’er wapen;
                  Om datz’er Heer, en Eedt, niet hebben voorgestaan.
                  ERNESTO.
                  Na dat me over al de rond hadt gedaan,
                  Heeft men by ’t doode lijk een slaapend’ man zien leggen.
                  ’k Heb hem op ’t hooghst gedreyght, om my den gront te zeggen,
                  En oorzaak van ’t verraat. hy zwoer dat hy ’t niet wist:
                  Maar had door ’t slaapen, heel en al, zijn tijdt vergist.
                  ’k Wou met hem aan de pley; maar ’t was’er vreemt geschaapen,
                  Zijn rok was nouwlijk uyt; off ’k zagh, hoe dat een wapen
                  Van booven tot benen, bekleede deezen helt,
                  Die ’k oordeel voor wat groots.
Theodosio.                                     Ernesto! ’t Geen gy melt
                  Dunkt ons zeer wonderlijk, men brengh hem voor mijn oogen.
                  (Turbino gebonden uyt.)
                  ’t Schijnt dat een twee Mars komt in de zaal getoogen,
                  Ha! wel-gestelde leen.
                  MAURITIO.
                                            Gy, wie gy weezen mooght,
                  Waarom en knielt gy niet? Vermidts den Koningh pooght
                  Wt u’we mont, de doodt van de Cipier te weeten.
Theodosio. Gy zijt dan Eedel-man of niet, ’t wordt u geheeten
                  Dat gy voor ons belijt wie hier aan schuldigh is.
                  Wel hoe! boert men met ons?
Gofredo.                                        Heer Koningh, zien ik wis
                  So is ’t de Prins Turbien.
Theodosio.                           Gofredo schijnt te droomen,
Gofredo.    Hy is ’t gewisselijk.
Theodosio.                           Turbino, wel gekoomen.
                  U hoogheyt doet zich zelfs; maar my voor al te kort.
                  Hoe licht’lijk zou u bloedt, onweetekende gestort
                  Zijn in ’t Gevangen-huys, door onverstant der slaave.
                  O Prins! vol eer, en moet, hoe worden uwe braave
                  En dapp’re daaden, van u Vader, u betaalt?
                  Gofredo heeft my laast d’oneenigheyt verhaalt,
                  Die tusschen u, en hem, zo schielijk was gereezen;
                  En dat hy ’t onrecht u heeft van het Hoff verweezen.
                  ’k Looff dat hy zinloos wert, en heel ontstelt in ’t hooft;
                  Door dien hy my betight ik heb Luzind’ gerooft.
                  Wat ’s d’oorzaak van u komst?
Turbino.                                        Noch ’t rooven van Luzinde
                  Noch Vaders gramschap niet; maar ’k meende hier te vinden
                  Die gy verlooren hebt, ik koom hier om de Graaff.
                  Dits d’oorzaak dan mijn Heer, dat ik gelijk een slaap
                  Om zijn verlossinge, uyt Ong’ren ben gekoomen.
                  Een ander heeft gewaakt, en my ’t geluk ontnoomen:
                  In ’t midden van mijn slaap.
Theodosio.                                     Hoe is dit toe-gedaan?
[fol. F2r]
Turbino.    Dat is mijn onbekent, ik heb mijn best gedaan
                  Dat ik door loosheyt in de Boeyen quam te blijven.
                  Noch van Astolfus vlught, noch van des man ontlijven
                  Weet ik in ’t minste niet. Die Heer heeft hy ontwaakt;
                  En zegd’me dat de Graaff was tegens hoop ontslaakt.
                  O! bitt’re zoete slaap, bedriegelijke droomen
                  Dat hy ’t ontkoomen is; en dat ik ben gekoomen
                  In handen van dees Vorst, dat is alleen u schult.
                  Doch het is nu te laat, hier geldt niet als ghedult.
                  Zegh! waarom kont gym y; ten eersten niet ontlijven?
Theodosio. U Hoogheyt moet zoo langh, dan mijn gevangen blijven,
                  Tot dat de Graaff my weer in handen wert gestelt.
                  Mauriti, ’k geef u last, tot dat ik het gewelt
                  Van Ong’ren heb gedempt, de Prins niet los te laaten;
                  Hy zal in d’ooreloogh zijns Vaders, my veel baaten,
                  Verzorght hem wel te deegh.
Turbino.                                        Nu ’k anders niet en kan,
                  Volgh ik ’t geen gy gebiet, als een gevangen man.
Theodosio. Doet hem de keeten aff; want zulke banden passen
                  De Hoogh-geboorne niet, de haat kan schielijk wassen
                  Wanneer men Eedel bloet, ont-eert door mis-verstant.
                  ’t Geheugh van goet of quaat, acht ik de sterkte bant
                  Die haat of vrientschap bint; dus toeft hem wel gy Heeren.
                  MAURITIO.
                  ’t Geschiet na u bevel.
Turbino.                              Hoe wonderlijk verkeeren
                  De zaaken van een mensch.
Theodosio.                                     Turbino, zijt gerust.
                  Doet hem zijn waapens aff, wat dat zijn Hoogheydt lust;
                  En my niet schaad’lijk is, dat zal men hem toe-laaten.
                  Ik trek nu te gemoet u Vader, die verwaaten
                  En met eeneuv’len moet, mijn lant en lieden plaaght.
                  Doet als ik heb belast.
                  Binnen.
                  MAURITIO.
                                            Indien het u behaaght:
                  Dat ik u wapens neem door ’s Koninghs last.
Turbino.                                                          ’k zal ’t lijden;
                  Hoe wel ik zwoer, ten zy dat ik Astolf bevrijde
                  Nu noch in eeuwigheyt (of door ’t belet der doodt,
                  Dit harnas af te doen: maar nu geparst door noot,
                  En vreemde toeval, zal ik u die over geeven.
                  Zie daar, kom brengh my nu, daar ik ’t onlukkigh leeven
                  Met mijn voorgaande vreught, in eenzaamheyt eens weegh
                  Op ’s leevens eevenaar; en zie, wie dat de zeegh
                  Van deeze twee behaalt. Leyt my ter plaats, gy Heeren
                  Daar ik gemoedight zal, mijn vreught en druk vertreeren.
                  Binnen.
                  Vierde Bedrijff. Vijfde Uytkomst.
                  ASTOLFO LUZINDA LIZAURA ORTENZIO.
Astolfo.     Zal ik de vrientschap ô! mijn vrient Ortenzio,
                  Die gy aan my bewijst, off u Lizaur, die zoo
[fol. F2v]
                  Door broederliefde wert, en goeden aert gedreeven,
                  Dat gy hem niet ontziet te lossen; schoon uw leeven
                  Op d’ oever van ’t gevaar, de doot voor oogen ziet?
                  Of u! die kroon, en rijk, ja! al het u verliet,
                  Om een die minder is als gy? ha! mijn goddinne,
                  Is liefd’ by u zoo groot? dat gy door zuyv’re minne.
                  Die gy u slaaf toedraagt, geenzins het sterven schoomt:
                  Maar hem met groot gevaar, op ’t onverzienlijkst koomt
                  Eer hy ’t, of ymant merkt, uyt zijn gevaar ontslaaken.
                  Gy, die my alle drie in vryheyt deed geraaken.
                  Wie zeg ik van uw drie, zal ik de meeste loff,
                  Toe schrijven, uwen raedt, ô! oude wijze? Off
                  Het Zusterlijke hart, Lizaura tot uw Broeder?
                  Of mijn Amazoon? die met u handt, den hoeder
                  Van het gevangen huys zoo manlijk hebt gevelt;
                  En my uyt lout’re liefd in vryheydt hebt gestelt?
                  Gy zult de hoogste prijs (Me-vrou) van my ontfangen;
                  Dat is de dankbaarheydt, die ik niet groot verlangen
                  Nu, en zoo langh ik leef, zal trachten te besteen
                  Aen u doorlughte maaght. Lizaura, zal ik een
                  Oneyndelijke lof, van trouwheyt toe schrijven.
                  Ortenzioos goede raet, zal niet vergeten blijven,
                  Zoo my ’t geluk weer dient.
                  Cotaldo gelaerst en gesport haeftigh uyt.
Kotaldo.                                        Rufino hoort gy niet?
Luzinda.    Die stem is my bekent.
Kotaldo.    Dat men terstont verziet
                  De paarden met goed voer, de tijt kan niet veel lijden.
                  Ay haest uw; om ons weer te maaken aen het rijden.
Astolfo.     Het is des Princen kneght.
Kotaldo.    O! bitter ongeval,
                  Voor deeze goede vorst! Turbino, ach! hoe zal
                  Dit deerlijk ongeluk, uw ouden Vaader prangen,
                  Wanneer hy zal verstaen hoe dat gy zijt gevangen.
                  En moght u dienaer niet uw aenslag zijn bekent:
                  My zegh ik van wiens trou gy wel verzeekert bent,
                  Doch het is nu te laat, hier helpt nu geen klaagen.
Luzinda.    Hoe! is het Prins gevaen?
Kotaldo.                              Onnodigh al uw vraagen:
                  ’t Is buyten u verstant.
Luzinda.                              Cotaldo kent my niet.
Kotaldo.    Ach! mijn Princes zijt gy ’t?
Luzinda.                                        Wat is de Prins geschiet?
                  Hoe yltge dus te post?
Kotaldo.                              Me-vrou om aen uw vaader
                  En al het Hofgezin te zeggen, hoe ter quaader
                  En ongelukige uur, den Prins Turbien met my
                  En noch een is gereyst na Bheemen; al waer hy
                  Heel armelijk gekleet, in schijn als waar hy boode
                  De Graaf te lossen daght: maer ach me vrou, een snoode
                  En bitt’re toeval heeft, de Prins zijn hoop gedemt:
                  Want in die zelfde naght, die hy hier toe bestemt
[fol. F3r]
                  En waergenoomen heeft, is al zijn hoop verdweenen;
                  Den hoeder wiert vermoort, Astolfo die was heenen.
                  Men zoght vast over al. op ’t lest wert men gewaar
                  Een vreemt en slaapent Gast, men vraaght hem, hoe dat daar
                  De zaak is toe gegaan. de slaap is zijn verschooningh,
                  Hy zweert hy weet het niet. men brenght hem voor den Koningh,
                  Die daedtlijk wert gewaar, Dat het Turbino is,
                  Die hy gevangen neemt; en ook niet eer na’k gis
                  Uyt zijne klauwen laet, voor dat hy is gewrooken
                  Van Greaf Astolfoos vlught, als ook van het bestooken
                  Uws Vaders in zijn lant. Me-vrou hier hebt gy ’t al.
                  Weey gy niet eenige raet?
Luzinda.                              Ach wreeden Heemel, zal
                  Luzind’ al ’t ongeluk des weerelts moeten dragen?
                  Lizaura helpt u lief, en my, mijn broer beklagen.
Lizaura.     Hoe worden wy te zaem van het geluk bespot?
                  Wat kerker hout u ziel, en groots gemoet in slot?
                  Wat quaader uur mijn Prins, heeft u dus overrompelt?
                  Hoe legh ik arme maaght in ’t ongeval bedompelt?
Astolfo.     Wat helpt u jamm’ren doch? al ’t zughten is onnut,
                  Dit vallende gebouw dient noodighlijk gestut;
                  Op die manier minder is, dien zwaaren flagh niet krenke.
                  Ortenzio wat raet?
Ortenzio.                             Ik kan geen raadt bedenken.
Lizaura.     Turbino! ach mijn Prins.
Luzinda.    Mijn broeder.
Astolfo.                                                 Zijt te vreen
                  Ik leever u de Prins. Cotaldo, za gaa heen,
                  En zie of ’t moogelijk is om by de Prins te raken;
                  En zegh dat hy niet zuymt, zigh zelven ziek te maken;
                  En dat hy Vord’ren moet een duyts ’er, die zijn naam
                  Domino Giro is, een Docter zeer bequaam
                  In stuk van Medecijn, en dat hy ondertusschen
                  De moet niet vallen laet: dat wy zijn handen kussen.
                  Ga heen, en zegh de Prins wat dat gy hebt gezien.
Lizaura.     Cotaldo gae toch voort.
Kotaldo.                              Me-vrou het zal geschien.
                  Binnen.
Astolfo.     Ortenzio, gy moet dien Docter ons verstrekken.
Ortenzio.   Maer zegh me wat voor een? een wijzen of een gekken?
                  Zie, staat men weezen al wat Docterachtigh Heer?
                  ’K vervorm men zelver vaek. Heeft oyt Protheo, meer
                  Als ik, in vreemde schijn, zigh zelleven verandert?
                  Maer hadden wy uw raet gevolght, en voort gewandert,
                  ’t Onluckige geluk waer ons verby gegaen.
                  Maer doch mijn Heer gewis, ik ben hier in belaen:
                  ’t Lukt juyst niet even wel.
Astolfo.                                         Waar mooght gy dogh voor weezen
                  Gy zult als klerreken van dezen Docter weezen:
                  Ik als een Paadje. Za Ortenzio, gae voort;
                  Op dat men alles krijght ’t geen tot dees reys behoort.
                  Binnen.
[fol. F3v]
                  Vijfde Bedrijf. Eerste uyt-komst.
                  Den Koningh ROZIMONDO ARNOLDO LENATO en als ’t Hofgezin uyt.
Rozimondo. Zal dan den Heemel nooyt op houden my te plagen?
                  Ach! is het niet genoegh dat men my heeft ontdragen,
                  En schandelijk gerooft mijn Dochter? Most mijn zoon,
                  Die noyt de moet ontviel, tot eeuwige smaet en hoon
                  Van my, en mijn gheslaght, in ’s vyants handen vallen?
                  Ey komt betreur mijn ramp gy Heeren met u allen:
                  Sleept vry de vaendelen langhs d’aerde door het slik:
                  Verwerpt al u geweer, ’t geen eertijdts was de schrik
                  Van uwen nagebuer: zoo, laet u hoofden hangen,
                  Door dien uw Vorst zijn moet is door zijn bloet gevangen.
                  Ik veght zelfs niet mijn zelf, ja zelver mijn gewin
                  Gedijt my zelf tot schae, en brenght my onheyl in.
                  Val ik mijn vyant aen, door wraek heel opgetoogen.
                  Hy laght om mijn bedrijf, en stelt straks voor mijn oogen.
                  Den Prins Turbien mijn zoon, waer door ik zoo verschrik,
                  Dat my de moet ontzinkt. Wat raet nu, op dat ik
                  Die schande niet meer zie? wat raet, spreek op gy Heeren.
                  Zal ik hem vree aanbien?
                  ARNOLDO.
                                            Een winnaar zigh verneeren
                  Door d’ overwonnen, heer, dat is tegrooten schant.
Rozimondo. Wat middel om mijn Kroost te krijgen uyt zijn hant,
                  Nooyt liet een Vaders hert, een waerden zoon verleegen.
                  Gae heen Arnoldo, gae en bootschapy mijnent weegen,
                  Dat ik stilstant verzoek van wapens, tot dat wy
                  Zijn met malkander eens; te weeken, dat men my
                  Mijn kinders allebey weer stelt in deeze handen:
                  Dek met een kleyne schant, mijn al te groote schanden.
                  Bezorg uw Konings nut, arnold, ’k vertrouw ’t u toe.
                  ARNOLDO.
                  ’K zal zien dat ik die zaek op ’t alderbeste doe
Rozimondo. Gae heen, en brengh dit werk tot een gelukig ende.
                  ARNOLDO.
                  Ik zal hier al mijn vlijt, ’t geen mooghlijk is, aenwende.
                  Binnen.
                  Vijfde Bedrijf. Tweede-uytkomst.
                  MAURITIO TURBINO Pagy twee drie andere Dienaers uyt.
                  MAURITIO.
                  Ik bid u volgh men raet, begeef u wat te rust.
Turbino.    De ziekte treft mijn hart, ik heb geen slaepens lust.
                  Laet my op deeze stoel, Mauritij, wat bedaeren!
                  Ik voel hoe dat de koorts komt door mijn bloet gevaeren
                  ’t Geen onlanghs ys cout was, verandert nu in vuur.
                  Waer of den Docter blijft?
                  MAURITIO.
                                            Hy komt mijn Heer, de uur
[fol. F4r]
                  Die hy ons heeft gestemt en is noch niet verscheenen.
Turbino.    Mauritio ’s is al; zendt voort een Paadje heenen,
                  En zie waer dat hy blijft.
                  PAGY.
                                            Hier is den Docter.
Turbino.                                                          Gaet,
                  En brenght hem hier by my. Om reedenen, zo laet
                  Al ’t volk, uyt mijn gemak, een kleyne wijl vertrekken,
                  Ik moet jets heymelijk aen den Doctoor ontdecken.
                  MAURITIO.
                  Mijn heer: zal zo geschien.
                  ORTENZIO als een Doctoor, LUZINDA en LIZAURA als Klercken ASTOLFO als een Pagy uyt.
Ortenzio.                                       Gun my doorlughte Prins,
                  Dat ik u voeten kus.
Turbino.                              Heer Docter, neen geenzins,
                  Daer hebt gy mijne hant, zie eens of gy de toortse
                  Die my ontsteeken heeft, weer blussen kunst.
Ortenzio.                                                         ’t Id koortze,
                  En innerlijke quel, die uw dus branden doet.
Turbino.    Merkt gy de toeval wel, die mijne ziekte voet?
Ortenzio.   U ziekt is my bekent, en d’ oorspronk van u lijden;
                  Doch ik zal u eerlangh, van dien Tijran bevryen.
                  Zijn Hoogheyt schep maer moet. Daer is geen pijn zoo groot,
                  Als Hypocrates zeyt, behalven voor de doot,
                  Of weetenschap heeft raet, om die weer te geneezen:
                  U heyl is dight by u, dat gy aght veer te weezen.
Astolfo.     Dat gaet tot nogh toe wel.
Turbino.                                        Ortenzio mijn vriend,
                  Ach! hoe beloon ik uw, ’t geen gy aan my verdient?
Ortenzio.   Mijn Heer ik bid uw zwijgh, ’t zal wel ten besten keeren.
                  Men neemt het wel in aght, ’t geen ik zal ordineeren.
                  Mijn dienaer, gae eens heen en voel des Princen hant:
                  Tast hem de pols te deegh.
                  MAURITIO.
                                                      Heer Docter, het verstand
                  Ontbreekt hem zoo ik aght, hy is te jonk van jaeren.
Ortenzio.   Hy is in d’ artzeny zoo wel als ik ervaren,
                  En weet wat yder ziekt voor medicijn betaemt.
                  ’K loof dat hy metter tijt Galenus maekt beschaemt.
                  Treen wy wat aen een zy, ik moet uw yts verweekken,
                  Wanneer gy ’t rijp verstant, hoort van die jonge sprruyt.
Lizaura.     Indien het u belieft, u hoocheyt strecke uyt,
                  Aen mijn uw minste slaef, behant.
Turbino.                                                Wat zil dit weezen?
                  Bestaet u oeffeningh in kunst van geneezen?
                  Maekt gy u werk hier of? hebt gy o jongelingh
                  Die kunst te deeg betraght?
Lizaura.                                         Die acht ik zeer geringh.
                  Mijn oeffening bestaet, in liefd’, oprechte trouwe,
                  Die ’k op stantvastigheydt onbreekbaer heb doen bouwen
                  Door kracht in een gevoegt, die nimmer en vergaet,
                  Door moyt, of tijts bedwangh: mijn oeffinningh die bestaet:
                  In een geloof, gebout op eerelijke hoope:
                  Mijn oeffeningh die bestaet, dat eer dees dagh verloope,
[fol. F4v]
                  En omgekeert zal zijn, u uyt dees zware bant,
                  Off anders ’t leeven quijt, te lossen met mijn hant:
                  Mijn oeffeningh bestaat in dees mijn laatste lesse,
                  Schoon dat ik gaa voor man, ik blijf u dienaresse.
Turbino.    O Hemel! wat is dit? Zou ’t wel Lizaura zijn?
                  Is zy ’t? och ja zy is ’t! hoe komt gy in dees schijn,
                  Mijn Engel? spreek, ay spreek.
Lizaura.                                         Turbino laat u raaden.
                  Zijt stil, op dat dit werk ons niet gedijt tot schaaden.
Turbino.    Waar is u Broeder heen?
Lizaura.                               Mijn Broeder die staat gins,
                  Gekleet als een Lakey, en dats Luzinda, Prins;
                  O u verlossinge, ziet gy, hoe teed’re Vrouwen
                  Veranderen in mans. Mijn Heer, ten waar dien ouwen,
                  En gauw doorsleepen gast, nooyt was de Graaff ontslaakt.
Ortenzio.   Hoe nu? off hebt gy noch zijn gront niet recht geraakt?
Lizaura.     Ja ’k Heer, die ziekt is hem door anghst of schrik gekomen.
Ortenzio.   Die moet door anghst, en schrik ook weeder zijn benomen.
                  Dat men door alle dingh, zijn hoogheydt niet en laat
                  Het derven van zijn bloedt, dat doet zijn hoogheydt quaat.
                  Ik volgh Hipocrates Galeen, en and’re meer,
                  Als Avicenna ook; daar om mijn waarde Heer,
                  Wanneer de Prins weer geeuwt, en d’ armen uyt gaat strekken,
                  Zoo wil hem onverziens zoo achter over trekken.
                  Zy trekken Mauritio onder de voeten, stoppen zijn mondt, en binden hem aan een Pilaar.
                  Vat aan, hou vast. Wat zoo!
                  MAURITIO.
                                                      Verraat, verraat, verraat!
Ortenzio.   Zwijgh schelm! eer dat dees dolk uwe lenden gaat.
Astolfo.     Daar is een neus doek, t’za wil hem de mont toe stoppen.
Ortenzio.   Geef aan mijn Heer, geef aan, ik zalz’er wel in proppen.
                  Kom binden wy hem hier aan deeze pilaar vast.
                  Mauriti ’t wort u nu wel ernstelijk belast,
                  Dit niet te klappen. Zie wat maakt hy al grijmassen!
Astolfo.     Cotaldo met zijn volk staan al gereet en passen
                  Op ons. ’t Is tijdt vertrek. Mauritio zijt gewis,
                  Dat d’oude vrientschap nu ’t behout uws leven is.
                  Wel aan, geen tijdt verzuymt, en die ’t ons wil beletten,
                  Die zalmen het Pistool terstont aan d’ooren zetten.
                  Binnen.
                  Twee Helbardiers verbaast uyt. eerst Helbardier.
                  Wat schellemen zijn dees, zy schieten op de waght?
                  Waar of den Hertogh is? mijn Heer; maar zaght
                  Wie off hier zoo ba baat? Het is mijn Heer, gans wonden,
                  Wat schellem heeft mijn Heer aan deeze paal gebonden?
                  2 HELBARDIER.
                  Wel keerel maak hem los, de neus doek uyt de mont,
                  Mijn heer hoe is dit zoo?
                  (Maaken hem los.)
                  MAURITIO.
                                                      Dien eer vergeeten hont,
[fol. G1r]
                  Dien Dokter, ’k Zegh dien schelm die heeftme zoo bedroogen:
                  Dien Troysen Sinon heeft het Paart hier in getoogen:
                  De Graaf die was’er by die onlanghs hier ter doodt
                  Verweezen was, zegh op waarom gy lieden vloot?
                  1 HELBARDIER.
                  Mijn Heer, juyst als dees vijf, ter deuren sterk uyt-dringen,
                  Het welk men haar belet, zoo komt men ons bespringen
                  Op ’t alder onverzienst van achteren; dit volk
                  In d’eene een Pistool, in d’ander handt den dolk,
                  En wel-gewapent Heer, die hadden vry meer voordeel
                  Als wy, wy Helbardiers, ik stelt zelff aan u oordeel.
                  Zy branden en op ons los, wy taaken op de vlught;
                  Doch veel verliezen ’t lijff. De rest die is bedrught,
                  Vermits uyt d’andere straat, een drommel Ruyters draaven,
                  Met Paarden aan’er zy, waar op dat hen begaaven
                  Dees vier, en reeden zoo spoor-slaaghs ter Poorten uyt.
                  MAURITIO.
                  Ha Theodozio! dien eed’len schoonen buyt
                  Berooft u het verraat. doet straks de Paarden zaalen
                  En zie off men in tijdts haar noch kan achterhaalen.
                  Zoo niet zo rijd’ ik strak na ’t Leger van mijn Heer,
                  En bootschap hem dit als, gaa heen kom daad’lijk weer,
                  Zo mannen nu wel aan, dat hem een yeder wapen.
                  Vijffde Bedrijff. Derde Uytkomst.
                  THEODOZIO ROZIMONDO met Eedelen en Krijghs-volk uyt.
Theodosio. ’k Wens u O! Rozimond’, hy die het al geschapen,
                  En al heeft in zijn macht, u langh in ’t leeven spaart.
Rozimondo. Die geef u wijsheyt, en verstant dat gy bedaart
                  In hooge ouderdom gelukkigh mooght regeeren.
                  Gy hebt hoop ik verstaan het geen u door de Heeren
                  Mijn Afgezonten uyt, mijn naam is voorgebracht;
                  Mint gy de reed’lijkheyt, zoo neem de vree in acht
                  Die ’k u aenbieden laat, en wil die niet versmaaden.
Theodosio. Ik heb my op dit stuk heel rijpelijk beraden.
                  De Vreede is my lieff; maar ’k ben verwondert dat
                  Gy eyst ’t geen ik niet heb, of nimmer oyt bezat.
Rozimondo. Hoe! hebt gy dan mijn Zoon Turbino niet in handen?
                  En my Luzind’ontrooft, zelffs in u eygen landen?
                  Zoo niet, zegh waar zy zijn?
Theodosio.                                     De Vaderlijke zught
                  Dwinght u tot deeze reen. Zo gy door vals gerught,
                  En quaade Raatslien niet wort schandelijk bedroogen
                  Zoo ziet mijn onschult in die ik u legh voor oogen.
                  Dit leght gy my te last, ik heb Luzind’ gerooft;
                  Wat mens leeft op der aard’ die deeze reen gelooft;
                  Maar ’k acht door quaade raadt, hebt gy ze mijn ontnoomen.
Rozimondo. Door elk een schijn van reen zou zulliks in my koomen.
[fol. G1v]
Theodosio. Om zoo door valschen schijn den oorloogh aen te baen.
                  Voorts wat den Graave heeft uyt dolligheyt gedaan,
                  Of door ontzinde liefd’ dat kanmen my niet wijten
                  Hy waar ons beyd’ ontvlught, maar ’t knagen en het bijten
                  Van zijn gewissen heeft hem in mijn handt gebraght,
                  Ook heb ik nimmermeer den Prins Turbien gedaght
                  Door loosheyt en verraat in mijn gewelt te brengen;
                  Maar ’t schijnt den Hemel laat dit over u gehengen,
                  Om dat ghy tegens reght en reeden my bestrijt.
                  ’T en is geen kleyne zaak, dat men een Vorst verwijt
                  Of scheldt voor een Verra’der, ’t welk nooyt aan my zal blijken,
                  Een yder zal met my dit zelfde oordeel strijken,
                  Dat dit een toeval is en geen verraadery,
                  Ghy spreekt van een geveght, ik ben te vreen, dat wy
                  Twee Ridders teegen twee van u en mijner zijden
                  Gewapent, om de eer laat van hun Koningh strijden,
                  Wie overwonnen wert die zal gehouden zijn
                  Den Winnaar, zal het geen te weeten, u off mijn,
                  Dat hem dees oorlogh kost, ten vollen te vergoeden:
                  Men schaff alzoo een ent van dit onnodigh woeden.
                  Zoo ik de zeegh behou, zult gy dien de zeege,
                  Aen uwer zijd verblijft, verbind ik my daer teegen,
                  Dat ik uw kinders beyd’ zal stellen in uw hant.
                  Men stel de vyanyschap zoo lange aen een kant,
                  Zijt gy hier me vernoeght.
Rozimondo.                           Door dwang en ook ten deelen,
                  Mijn jaren die met d’uw al vry wat veel verscheelen,
                  Die laeten my niet toem hoe wel mijn moedigh hert,
                  Door een rechtvaerd’ gewraek hier toe gedreven wert,
                  Om zelver in ’t geveght met uw o vorst te treden,
                  Dogh nu gym y verwint door een’ge schijn van reeden,
                  Ben ik hier mee te vreen, als dat men dit verdragh,
                  Van beyder zijts beschrijft, en onderteykent; ach!
                  Hoe zeer verlangt mijn hart? men doe de trommels roeren
                  En zien wat Ridders dit voor hunne vorst uyt voeren.
Theodosio. Wel aen nu zal men zien wie reght off onreght heeft,
                  En of gerechtigheydt niet boven onreght zweeft.
Rozimondo. Wanneer stemt gy t geveght.
Theodosio.                                     Als ’t u belief van daegh,
                  Of morgen, zoo ’t u lust.
Rozimondo.                           O neen mijn ziel is graegh,
                  Om nu door het geveght eens rust en vree te winnen.
Theodosio. Wel aen als ’t uw belieft men laet hen voort beginnen.
                  Vijfde Bedrijft. Vierde uyt-komst.
                  TURBINO LIZAURA ASTOLFO LUZINDA ORTENZIO uyt
[fol. G2r]
Turbino.    Mijn zuster en mijn lief en mijn gedwongen vriend,
                  En gy Ortenzio wat hebt gy niet verdient,
                  Hoe zal ik best uw trouw met trouwicheydt betaelen.
                  Hoe komt den Hemel my weer et geneae bestralen.
                  Wat schoon en helder light verlight mijn duyster oogh!
Lizaura.     Of schoon een donk’re wolk den Heemel overtoogh,
                  Waer in mijn zieltje rust, en dee mijn vreught verdwijnen,
                  Zoo komt gy goude zon ons weer met vreught beschijnen,
                  Hoe blinkt uw helle dagh door ’t breeken van uw naght!
Astolfo.     Den Hemel zy gedankt die ons uyt vyants maght,
                  Verlost heeft en gevoeght een yder by de zijne,
                  Luzinda is mijn lief.
Turbino.                              Lizaura is de mijne,
                  On teegenspoedigh ratt is eens ten eynd’ gedraeyt,
                  Zoo lustig dat gaet wel wat dunkje van dat zoenen,
                  Hoe op of ik begin mee buytens tijts te groenen.
                  Wat zou noch eentie toe had ik Euandra hier,
                  Ik teegh al mee te werk: maer wat wil dit getier.
                  Twee Tamboers en HERAUT uyt.
Turbino.    Laet ons het Leger van mijn Vader wat meer naed’ren,
                  Hier is wat nieus te doen ik zie gins volk vergaed’ren.
                  Nae het slaen van de Tamboers roept de Heraut dit na volgende uyt.
                  HERAUR.
                  Het wort bekent gemaekt aen yder ’t zy Kapiteyn,
                  Vendrigh of Officier of Ridder groot of kleyn,
                  Van hoogh of lagen stant aen heeren en aen kneghten,
                  Dat voor den Bheemsen vorst twee Ridders zullen veghten;
                  Op dat ’er geen meer bloet onnozel wert gestort,
                  Zoo zal hier me de krijgh en oorlog zijn geschort,
                  En Ong’ren zal ’er mee twee tot zijn voordeel kiezen,
                  Wie dat van zijn ’er zijd de strijd komt te verliezen,
                  Zal volgens het verdragh des winnaers schae vergoen.
                  De Ridders die dees strijt en kamp veght zullen doen,
                  Zijn Maurits en Gofreed’ Arnold en Leonate,
                  Dies wert wel strikt verboon aen hoogh en laegh van straete,
                  Op lijf-straf dat men geen van viere, noch met raet
                  Of wapens bystant doe, maer dat men honlie laet,
                  Dees oorelogh alleen elk voor hun vorst besleghten.
                  Hier moet zigh yder een ’t is wie het is nae reghten,
                  Op dat hy geen van dees noch hulp noch voordeel doe.
                  Ik waerschouw yder een, dat hy zy schaa verdoe,
                  Op straffe als voor heen.
Turbino.                              Heraut ’k moet uw yeys vraegen?
                  Zeght zijn de Koningen op zulk een wijs verdraegen?
                  HERAUT.
                  Ja Heer.
Turbino.            Waer en wanneer zal dit geveght geschien?
[fol. G2v]
                  HERAUT.
                  Nae middigh hier in ’t velt ontrent de klock ten drien.
Ortenzio.   Wat zal den Winnaer dogh?
                  HERAUT.
                                                      ’t Geef nu geen pas te vragen
                  Ik heb men tijt van doen.
                  Binnen.
Astolfo.                                         Dit komt heel wel te slagen,
                  Mijn Prins laet ons dees kamp in vreemt gewaet vermomt,
                  Aenvangen zoo ’t u lust.
Turbino.                              Wel aen Astolfo komt,
                  ’K zal zien of men Arnold in stilheydt kan bepraeten
                  Voor hem dit aen te gaan, men sal de Jufferen laten
                  In een verborgen plaets, by deesen ouden vrient.
Lizaura.     Neen Heer wy beyde zijn in ’t minst hier me gedient.
                  ’K verlaet Turbino niet.
Turbino.                              Gy zult my niet verlaten,
                  Dies bid ik u mijn lief
Lizaura.                               U bidden zal niet baeten,
                  Waer gy gaet gaen wy mee ik blijf by u mijn Prins.
Luzinda.    Off meent Astolfo dat ik uw verlaten zou? geenzins,
                  ’K volgh u in lief en leedt.
Astolfo.                               Heur woorden zijn waerachtigh,
                  Dees Engelen mijn Heer, geeven ons moet om kraghtigh
                  Dien Duvel die ons haet te treeden op de neck.
Turbino.    Wel aen Ortenzio gy moet nu door gebrek
                  Van and’re dienaers, ons voor schiltknaep hier vertrekken.
Ortenzio.   Zie wat een fraeyen kap van pas om me te gecken.
                  Wat noch al? ’t is te vreemt eerst Eedelman geweest.
                  Daer nae een koppelaer. Een koopman. Doc de geeft
                  Van Hypocrates zelfs. Nu zel ik moete veghten
                  In dien ik schiltknaep word. Ken men ’t met reen besleghten
                  De strijt waer haest ge-eynt. Non fors nu ’t zo moet zijn
                  Wie weet wat Juffrou noch, my ziend’ in zulcken schijn,
                  En zulk een fray postuur, en die de Waepens passen,
                  Niet lightlijk wert verlieft. Wel aen geen tijt verzuymt
                  Nu beeter als hier nae ik hou veel van de ruymt.
Turbino.    Weest gy lie bey vermomt soo kan men u niet kennen.
Ortenzio.   Waer moet Ortenzio zijn leeden al nae wennen!
                  Dogh ’t loon versoct het werk.
Turbino.                                        Na za niet langh te staen,
Luzinda.    O Heemel gun dat dit ten goeden magh vergaen?
                  Binnen.
                  Vijfde Bedrijf. Vijfde uyt-komst.
                  Twee Helbardiers met een hoop Soldaten en Volk uyt.
                  HELBARDIER.
                  Ruym op zegh ik, ruym op, wat zoo dat magh ik lijen,
                  Daer zijn de Vorsten en al een yder wijk ter zijen.
                  ROZIMONDO THEODOZIO met Eedelen en Krijghs-volk van weder-zijden uyt.
Rozimondo. ’t Is vreemt het geen gy zegt, wie heeft in zulk een schijn
                  Mijn zoon Turbien verlost, wat Dockter magh dit zijn?
[fol. G3r]
                  2 HELBARDIER.
                  O voorboo van ’t geluk! die rust daer in mijn zinnen,
                  De Ridders zijn gereet.
Theodosio.                           Men laetse voort beginnen.
                  MAURITIO GOFREDO TURBINO ASTOLFO ORTENZIO gewapent. LUZINDA LIZAURA gemaskert uyt.
                  MAURITIO.
                  Ik Hartogh Mauwerits Alfredo, van het huys
                  Batame hoogh geaght. En Ridder van het Kruys
                  Dat mijn Koningh voert, hou teegens Ongeren staende
                  Aen yder hoogh of laegh ’t voorgenoemde Rijk aengaende
                  Dat Theodozio mijn Koningh en mijn Heer,
                  U Dochter en zijn bruyt gedaght heeft van uw te schaken,
                  Noch noyt gezoght de knoop van de vreede los te maeken,
                  Veel min der rooven kent, maer vastelijk vertrouwt,
                  Dat gy den roover zijt, om dat gy beeter zoudt
                  Door zulk een valschen schijn aan d’ooreloogh geraeken:
                  Wy beyde zullen dit met stael waer maken.
                  Ons wapens zullen niet voor dat den avont daelt,
                  Of dat men ons verwint van ’t lichaem zijn gehaelt.
                  Wie is ’t die tegens ons dit anders wil beweeren,
                  Die koom nu voor den dagh, op datmen hem verleere,
                  Geen valsche zaeken meer te neemen by der hant.
                  Wat Ridder houdt dit nu voor zijnen Koningh stant?
Turbino.    Ik ben gedwongen vrient laet u o Koningh weten,
                  En al u Ridderschap; ’t zy hoogh of laegh geseten.
                  Al wie u wapens voert, off volleght u banier,
                  Dat ik met dees mijn vrient en halve ziel, alhier
                  Zal zetten voet by stik en door het zwart betoonen
                  Dat hy steets hebt gezoght dien ouden Vorst te hoonen.
                  Dit blijft aen Graef Astof en uw onrechte wraek,
                  En ’t vangen van de Prins. Wat aenbelanght de zaek
                  Van de Princes Me-vrou, en ’t breeken van de Vreede,
                  Dat is allen u schult: om dat gy zonder reeden,
                  Of eenigh schijn van recht in ong’ren hebt gerooft;
                  En eyst door dulle wraek dien eed’len Graef zijn hooft,
                  Die uw ontziende neeff rechtvaerdigh nam het leeven.
                  En om van ’t geen ik zegh getuyghenis te geeven,
                  Trek ik dees deegen uyt, die nimmer in zijn schree
                  Zal keeren, often zy dat ik hy dees twee
                  Haer onbetoonde tongh en schamp’re reeden snoeye.
Rozimondo. Men steek strak de Trompet de wijl de Ridders gloeyen,
                  En branden nae ’t geveght en nae huns ’s Konincx eer.
                  Daer wert gevoghten. Turbino en Astolfo overwinnen d’ and’re
                  Na Ongeren overwint en Bhemen leyt te neer.
[fol. G3v]
                  Den Heemel zy gedankt.
Turbino.                              Wat zegt gy nu gy schelmen?
                  Za geeft ons u geweer, en overgeeft u Helmen
                  Aan Ongrens Majesteyt.
                  MAURITIO.
                                            ’t Zal zoo gy wilt geschien.
Turbino.    Ontfanght de Wapens die u Vyant u komt bien,
                  Hun leeven staat aan u.
Rozimondo.                           Ick schenk hun beyde ’t leeven;
                  Maar gy wie dat gy zijt, wilt u te kennen geeven,
                  Op dat ik uwe daan, en vroomigheen beloon.
                  Schuyven hun Helmen op.
Turbino.    Ik ben en blijf altijdt, u dienaar en u Zoon.
Astolfo.     En ik u eeuw’ge slaaff.
Rozimondo.                           De Geesten die begeeven
                  Mijn afgeslooft gezight, zijn Zoon, mijn eenigh leeven,
                  Die in de hoogste noot, u lijff van Vader Maaght,
                  Het rouwt my dat ik u onderschuldigh heb verjaaght.
                  En gy, die met u trouw, uw vroomigheyt laat blijken,
                  En helpt uw Vorst en Heer dees groote Zeegen strijken,
                  Ik zal van nu voortaan u schut en scherm-heer zijn.
                  Had ik Luzinda nu, ge-eyndight waar mijn pijn.
                  U Zuster, ach! mijn Zoon, heb ik t’ontijd’ verlooren.
Turbino.    Verlooren, neen, O! neen, zie hier u kint herbooren.
Rozimondo. Mijn Dochter, ach! mijn kint.
Theodosio.                                     Mijn Bruyt dat ik u kus.
Astolfo.     Neen Heer, zy is de mijn; zoo ’t u blieft.
Theodosio.                                             Hoe dus!
                  Wel Graaff wat zal dit zijn?
Luzinda.                                        Ik bid u zijt te vreeden;
                  Want wy zijn man en vrou.
Rozimondo.                           Getrout mijn kint?
Luzinda.                                                          Met eeden,
                  En Goddelijk verknoght, gelijk Lizaura weet.
Rozimondo. Waar is die schoone maaght?
Lizaura.                                         U maaght die is gereet
                  Om straffe van u hant door ’t zwijgen te ontfanten.
Theodosio. Wat schoonheyt komt mijn Ziel, als met een strik omvangen,
                  Off het begin en ’t eynd’ oyt schoonder heeft geteelt,
                  Inzien zijn Majesteyt kan maken dat dit Beeldt
                  My wort ten Eght belooft, ik zal Luzinda laten;
                  Zy trouw aan die ’t haar lust.
Rozimondo.                                     Wat magh de Vorst dogh praten;
                  Weet hy wel dat zy is de Zuster van de Graaff.
Theodosio. Te liever heb ik haar, zoo kanmen door die gaaff
                  Ons weede vyantschap in vrientschap doen verand’ren.
Turbino.    Heer Vader met verlof; wat spreekt gy met elk-and’ren.
Rozimondo. Wy spreeken dat Astolf mijn Dochter toebehoort,
                  Door zijn getrouw dienst.
Turbino.                              Mijn Heer stemt gy dit woort?
Theodosio. O ja! mits dat men mu de schoone maaght zal geeven
                  Tot Eghte Koningin.
Turbino.                              Om haar heb ik mijn leeven
                  In veelderley gevaar, zelfs in u handt geselt:
                  Indien gy hooren wilt, zoo hoort met wat gewelt
                  Dat my haar schoon gelaat heeft weeten t’overwinnen,
                  Dat ik die ’k heb gehaat, gedwongen wiert te minnen.
                  Heer Vader zijt gewis, de Graaff waar langh gedoot
                  Door ’t stout bestaan zijns lief’s, indien ik in de noot
[fol. G4r]
                  Zelff niet gevallen waar, gy gunt Astolf mijn Zuster,
                  Gunt my Lizaura ook, zoo zult gy veel gruster
                  U leeven en u Rijk, door dees twee dubbelde knoop
                  Beheerschen met vermaak; en gy O! Vorst, ik hoop
                  Dat gy dit Huwelijk, van Goode zelffs beslooten,
                  Niet wrev’ligh met onmoet, zult zoeken om te stooten;
                  Zie eens wie dit verzoek aan u O! Koningh doet,
                  ’t En is geen Boeren Zoon, maar ’s Koninghs naeste bloet.
                  Hebt gy de Vreede lieff, en lieft gy die de Vreede
                  Op ’t alder-hooghst behaaght; zoo kunt gy met geen reede,
                  Off geenderley manier dit weyg’ren.
Theodosio.                                             Eed’le Prins,
                  Hoe zou een sterff’lijk mens, ’t ontscherflijk eenighzins
                  Beletten zijn besluyt, off eeuw’ge raat? Onmooghlijk
                  Voor yder die’er leeft, gy maakt my zoo medoogh’lijk,
                  Wel-spreekende Turbien, dat mijn versteende hart,
                  ’t Welk eer onmenschelijk, nu weeder menschlijk wert.
                  O Heemel! wil dit Lant en haare Vorsten zegh’nen;
                  Zoo moet u geen van al meer ongeval bejeegh’nen;
                  Zoo gaat ’t u eeuwigh wel, en zoo ik anders meen,
                  Dat ik noyt na-zaat teel die op mijn Stoel magh treen.
Turbino.    Zijn Majesteyt heb dank. Arnoldo. Ik wens u veel geluk.
Lenato.      Dat u nooyt onheyl moet. Mauritio. Den Heemel die u druk
                  In vreughde heeft verkeert, die geeff u een langh leeven.
Gofredo.    Gebiet my na u wil. Ortenzio. Wat zal men my dogh geeven,
                  Ik die het hele werk alleen meest heb gedaan;
                  Men heeft my niet van doen, men laat Ortenzio staan,
                  De noot is nauw ge-eynt, de weldaat is versturven.
Astolfo.     Mijn Heer gy hebt het heel met u Schilt-knaap verkurven.
Turbino.    Kom hier Ortenzio, Heer Vader deeze man
                  Heeft ons meer dienst gedaan, als men vergelden kan.
Rozimondo. Wel aan Ortenzio, ik zal het u vergelden.
Ortenzio.   Gun my de Echo maar van ’t laatst dat gy daar melden.
Rozimondo. Wat’s dat. Ortenzio. Zie eens mijn Heer, wanneer gy t vergelt,
                  Ey laat de ver daar aff, zo blijft’er niet als gelt.
Rozimondo. Is ’t u om gelt te doen, dat zal u niet ontbreeken;
                  Men lost al het Canon, dat de Trompetten steeken,
                  En dat men viert en luydt over ’t geheele Landt;
                  Men hou een oopen Hoff voor alle luyden; want
                  Nu dat ik al mijn kroost of kinders heb gekreegen,
                  Wil ik dat yder een mijn vreugde en mijn Zeege
                  Ook mee deelachtigh zy, Zijn Majesteyt tree in,
                  Ik volgh u met dees vier, en al het Hoffgezin.
Binnen.
EYNDE.

[fol. G4v: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

fol. A2r AMSTELDAM er staat: AMTTELDAM
vs. 44 By er staat: Hy
vs. 62 Arachne er staat: Arachene
vs. 88 rooft er staat: rooff
vs. 314 strekte, er staat: stekte,
vs. 315 morge-wecker er staat: morge-weker
vóór vs. 331b Vierde er staat: Tweede
vóór vs 491 Rozimondo er staat: Rosimonde