I.I.Z.D.W.D.I. (= Johan de Witt?): Horace. Amsterdam 1648.
Vertaling van de Horace (1640) van Pierre Corneille.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton09280 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
De sprekersaanduidingen, die in het origineel soms gevolgd worden door een komma,
zijn genormaliseerd.

Continue

[fol. A1r]

I.I.Z.D.W.D.I.

HORACE.

Treur-spel.

Tantae molis erat Romanam
condere gentem.

[Vignet: Stadswapen van Amsterdam].

t’AMSTERDAM,
_________________

Gedruckt by Gillis Ioosten,

Voor ADAM KARELSZ,
In ’t Vreeden Iaer 1648.


[fol. A1v]

Sonnet:

ARion die bewoogh het redeloos Gediert;
    Amphion Berg en klip, en Orpheus bos en stroomen:
    Maer gy Treurdichter, doet de menschen tot u komen,
En Lockt een oordeel dat van reede wordt bestiert.

(5) Wie siet Sabijn in rouw? hoe dat Camille tiert
    En bloed’ge traenen stort? en kan zijn droefheyt toomen?
    Wie kan de dapp’re Ieucht, sien sneuv’len, sonder schroomen
Voort Vaderlandt? die met geen traenen d’ uytvaert vyert?

Gy zoud’ door u gedicht (wiert Mensch en tijdt herbooren)
    (10) Die Dieren temmers selv’ met weemoedige ooren*
    Doen Luyst’ren nae ’t getreur uws’ zang-godins. vergeeft
Treurdichters alle, en verschoont (soo ’k miss’) mijn oordeel:
    Dit Treurspel Doot uw’, en dees’ dichter dicht met voordeel:
    Vermidts in hem de Geest van Puppius herleeft.

********************************************************

Sprekers,

Tullus Hostilius, Koninck in Roomen,
Horace, Den ouden, Rooms Edelman,
Horace, Soon van Horace Rooms Ridder,
Curace, Albaansch Ridder, Bruydegom van Camille,
Valere, Roomsch Ridder, vryer van Camille,
Sabine, Vrouwe van den Iongen Horace, en Suster van Curace,
Camille, Bruydt van Curace, en Suster van Horace,
Iulie, Roomse Ioffer goede bekende van Sabine ende Camille,
Flaviaan, Hopman in het Heyr van Alba,
Proculus, Een Ridder uyt het Heyr van Roomen,
        Het Tonneel binnen Romen in een Camer van het Huys van
        Horace, Begind voor de Middagh ende eyndight voor den
        Avondt des selvigen daeghs.

Continue

[fol. A2r]

I.I.Z.D.W.D.I.

HORACE.

EERSTE HANDELINGH.

Eerste Vytkomst.

SABINE, JULIE,

                                     SABINE.
EY, vin myn droefheyt goed, weerspreek myn klachten niet,
Zy zijn noch veel te kleen in sulck een groot verdriet;
Zou ’t kunnen zyn, dat ick niet sidd’ren zou,* noch schromen,
Daer ick van sulck een buy gedriegt werd en sie komen
(5) Op my den grootsten slagh die oyt op ymand viel?
Door sulck een ongeval zou d’alderkloeckste Ziel
Bewogen werden, en haar deught nauw connen tonen:
Men zou in groter hart die lafheyd wel verschonen.
Dogh of mijn Siel al is verbaest en ’t hart ontstelt,
(10) Mijn tranen evenwel hou ick in myn gewelt;
Hoe kleyn my ’t hart ook werd, en hoe ’t ook is bewogen,
Mijn kloekheyd niette min regeert noch in myn oogen:
Als ick tot daar en toe mijn Siel verdriet in hou,
Doe ’k minder als een Man ’k doe meerder als een Vrou;
(15) Genoeg voor ’t vrouwe volck ja genoeg ist voor ons lieden,
Als wy in sulcken nood ons tranen noch gebieden
                                          IULIE.
Genoeg is ’t en te veel voor een gemeen gemoed,
Het welck een kleyn gevaar strax raakt, en schudden doet.
Daar een wtsteekend hart sigh wel weet voor te wachten;
(20) Al waar ’tschoon tienmael meer het sal’t gevaar verachten.
Hoe groot ’t oock wesen magh de heyren beyde staan
Geen booghschoot van elkaar gereet den slagh te slaan:
En Roomen heeft noch nooyt haar benden sien verjagen,
Noch weet niet datmen ooit haar Leger heeft geslagen,
[fol. A2v]
(25) In plaetse dat ghy zoudt om Roomen zyn bedroeft,
Most ghy nu vrolijck zyn: door dien ghy niet behoeft
Voor haren Staet te zyn bekommert: neen weest blijde,
Want hare Heerschappy is steets vergroot door ’t strijde:
Verwerpt dees yd’le vrees, en stelt haer winningh vast,
(30) Ey spreeckt en hoopt gelijck ’teen Roomsche Ioffer past.
                                     SABINE.
Ik ben helaas! ik ben een van de Roomsche Vrouwen
Terwijl’t myn Ega is: toen ick myn Man gingh trouwen
Toen troud’ ik Roomen mêe; ’t is d’ Echt wel die my doet
Voor Roomen zyn, en dat ick voor haar hoopen moet:
(35) Die wet ist die my bind: maer ’t zyn wel wreede wetten.
Dien band ook slaafs zou zyn, die my nu zou beletten
Dat ick niet dencken moght op mijn geboorte Stad.
O! Alba waar ick heb het eerste licht gehad!
O! Alba dat my heeft den eersten tocht gegeven!
(40) O! Alba waar ick eerst begonnen heb te leven!
O! Alba dat ick eer dan Roomen heb bemindt!
Mijn lieve Vaderland, soo draa als ghy verblind
Met ons int open Veld in Wap’nen zijt gekoomen,
Begost ick onse winst als ons verlies te schroomen.
(45) O Roomen zo ghy klaagt dat dit Verraden is.
Soo maak u Vyanden die ’k sonder ergernis
Kan haten: als ick sie van boven onse Wallen
De Leegers allebey, en zie daar onder allen
Int een myn drie Gebroers, in ’t and’re mijn Man.
(50) Wat sal ick bidden? zeg, zeg Roomen, of ick kan
Wel sonder sond’ en schand daer myn gebeden spreeken,
En om Verwinningh voor u heyr den Hemel smeeken?
Ick weet wel dat u staat die Iongh is, alerbest
Door d’ oorelogh moet syn en Wapenen gevest;
(55) Dat die noch groeyen moet; dat zy haer moet vergrooten;
En datter eeuwigh is van’t nood geheym beslooten.
Dat uw gezagh en maght niet sou beslooten zijn
Met d’ Italiaensche kust; en dat den God Iupyn
U toeseyd het gebied der wereld: ’k weet wel Roomen
(60) Dat ghy daer toe niet kund dan door den oorlogh komen.
[fol. A3r]
Neen ick misprijs noch straff sulck een begeerte niet.
Die op de Voorspraeck Godts, en op u grootheyd siet;
Ick wensch al, dat ick sach u teykens en Banieren,
Op Spaens en Frans gebergt, op zege bogen swieren;
(65) Als Overwinnars; ja ga voer uw heir en send
U Crijgsvolck in het West; gaet spand en recht uw tent
Op d’Oevers van den Rhijn dat t’ alles voor u voeten
Neer val, en kom u als haer overwinner groeten:
Eer maer die Stadt alleen die Romulus u geeft,
(70) Aen wien ghy schuldich zyt die u getimmert heeft.
Ondanckbre, denck dat van het bloed van haere Coningen,
Ghy hebt u naam, u wal u wetten en wooningen;
Ghy sproot uyt Alben eerst, denck dat, O groote schand!
Ghy uwe handen slaet in s’ Moeders Ingewand;
(75) Keer elders u geweld, u spiets wil elders vellen,
Op dat u Moeder mach met vreugd u winst vertellen;
Zo is sy steets, met u dies zy niet tegens haar
Ey bid voor u, waar om vervolgdg’er dan zo zwaar.
                                          IULIE.
Voorwaer ’k verwachte noeyt van u dees nieuwe reden,
(80) Om dat, soo langh ons volck heeft tegens hen gestreden,
Van dat den Crijgh begost, ghy hen geen acht en sloeght;
Noch dat gy so het scheen tot haer geen zucht meer droegt
Als of ghy uyt ons stad van Stam waert en geboren:
Ick was verwondert van u groote deucht te voren,
(85) Als of ghy u vermaeck, u lust, u vreuchd, u Min,
Had, daer u Man die had, en voegde u naer zijn sin.
                                     SABINE.
Soo lang men niet en vogt dan met kleyne oorloghs benden
Te swack om een van beyd’ de Staten heel te schenden,
Soo langh men niet en deed dan op malcand’ren gaen
(90) Met dreygen, sonder dat het quam op treffen aen;
Soo langh een weynich hoop my open stond tot Vrede,
Was ick oock voor dees Stadt, en hiel’t met Romen mede,
En soo ick Roomens winst sach heym’lijck met verdriet,
Verdoemden ick dien toght die strax verdween tot niet.
[fol. A3v]
(95) En als ick was wat blijde als Roome wierd geslagen,
En dat ick heb wat gunst mijn Broeders heyr gedragen,
Riep ick mijn reden thuys strax, om dien quaden toght
Te dempen, wast of ik niet meer om Broeders doght;
Maer weenden als de winst en eer mijn bloet vereerden
(100) En als mijn Vaders huys op ons in glans vermeerden:
Maer nu ’t moet zijn dat d’ een of d’ ander valt van daagh,
En datter een van tween gewis de nederlaagh
Verkrijgen moet, en dat naer desen slach sal koomen,
Dat’t een of’t ander heyr van Alba of van Roomen
(105) Verstrooyt zal zijn uyt Velt, en datmen niet verwacht
Of een van tween sy stracx ten ondergangh gebracht,
En datter anders niet sal koomen naer dit vechten,
Dan datmen dadelijck de wallen sal gaen slechten
Van een van beyde Steen, en dat den Roomschen staet,
(110) Of dat’t Albaansch gebied soo dad’lijck onder gaet,
Ick had mijn bloet, mijn huys, mijn stam dan wel verlaten
Ick sou mijn Vaderland, wel gruwelijck dan haten,
Soo ick voor Roomen thans kost t’ eenemael noch zijn,
Soo ick voor soo veel bloets, een bloed het welcke mijn
(115) Soo waerdich is u winst, O Roomen soude koopen:
Hoe ist my mogelijck dat ick voor u kan hoopen,
Ick hou mijn nu verkocht wat minder aen* een Man,
Ick ben voor Alba niet, en ick niet meer en kan,
Voor Roomen zijn, ick vrees en hoop nu voor hun beyen
(120) Ick ben voor die ’t verliest en sal die ’t meert beschreyen
Ik helt hun alle beyde en zal ’t oock doen tot dat
De uytcompst vande slach het wijst; en met die Stadt
Ick ’t houden sal, die in het ongeval sal coomen;*
Tot dat den tijt my toond voor wie dat ick moet schromen
(125) Soo langh ick niet en kies, bewaar terwijl voor d’ een
Mijn onversoenb’ren haet voor d’ ander mijn geween.
                                          IULIE.
De selfde tegenspoet en saack die ’k hier kan mercken,
Kan in een ander hert heel and’re toghten wercken;
Camil hier anders gaet, haer Broeder is u Man,
(130) Haer Bruygom is u Broer, ’t gevaar gaet haer oock an:
[fol. A4r]
Nochtans sy blijder siet, wat scheet ghy van malcand’re,
Haer lief in ’t eene heyr, en haer drie Broers in ’t and’re:
Als gy voor Romen streed wel eer inet uw gemoed
Was ’t haer noch wanckelbaer, onsekrer als de vloed
(135) En baren vande Zee; en op het minste strijden
Vervloeckte sy de winst van een van beyd de syden;
Besuchten dadelijck ’s verliesers ongeluck,
En voeden dus int hert gestaagh een swaerder druck;
Maer naer sy gisteren in ’t leger had vernomen,
(140) Als dat het huyden op een hooftslach aen sou komen,
En dat het gansch geschil van daagh sou zijn geslicht,
Soo las men schierelijck de vreucht uyt haer gesicht.
                                     SABINE.
Ach! Iulie, ach! ick vrees dit schierelijck veranderen.
Valere en sy dat uur die praten met malkanderen,
(145) Sy had een vrolijck uur ick hou het voor gewis
Dat desen vryer in mijn Broeders plaats nu is:
Voorseker ist haer ziel en sinnen sijn bewogen
Door ’t tegenwoordich lief, ghy weet wel verd’ uyt d’ ogen
Is verde uyt het Hard, ’t gaet nu in ’t derde Iaer,
(150) Dat zy mijn broeder sagh, of dat hy sprack met haer.
Verschoondt de liefde dien ick drage tot mijn Broeder,
De sorg die ’k voor hem heb, een sorg gelyk een Moeder
Draegt voor haer eygen Kindt, doet dat ick alles vrees,
Ick weet mijn achterdoght geen gront heeft. Dan op dees
(155) Onthalingh, en ’t gekout met desen nieuwen Vryer,
En dat zy gisteren haer thoonden vry wat blyer:
’t Is op een swacken grond daer mijn vermoen op boudt;
’t Is waer dat ons dien tijdt, als yder, even stoudt
Staet met het swaerdt in d’ handt, om ’t uytterste te wagen,
(160) Om ’s Vyants heyr te slaen of selfs te syn verslagen,
Wat anders dencken doet, dan om een nieuwe min,
Dien onrust stierd ons wel wat anders in de sin,
Maer dan en plagh men oock soo vrolijck niet te wesen,
Gelijck men uyt haer doen, en aengezicht kost lesen;
(165) Dees tyd vereyscht het niet, sy was te wel vernought,
Ick twijffel wat of ’t is, en offer dit oock vought.
[fol. A4v]
                                          IULIE.
Ick kan de redenen hier van oock niet bevroeden.
En ’t is myn niet genoech te staen op slecht vermoeden,
’t Is waer, ’t is kloeck genoech in sulck een groot gevaer
(170) In Min getrou te zijn, en wachten soo veel Iaer:
Maer ’t was te grof om dan opt lest te laten glyen,
’t Was een lichtvaerdicheyt, zo schielik te verblyen
Maer sou,
                                     SABINE.
                Swijch, wel te pas komt sy hier aen gegaen,
Al koutende sult ghy wel van haer onderstaen
(175) De grond van deze saeck, zie iets wt haer te trecken,
Sy heeft u al te lief om ’t voor u te bedecken.*
Ick gae: Mijn Suster, ey, blijf Iulie wat by;
Ick schaam my datmen ’t siet dat ick soo droevich zy,
Mijn hert wert overstolpt van duyzend ongenuchten,
(180) Ick soecke nu d’ eensaemheyd om daer al stil te suchten,
Daer wil ick eens ter deech mijn tranen storten uyt,
Ick gaa op dat ick u niet in u voor neem stuyt.

Tweede Vytkomst

CAMILLE, IULIE.

                                    CAMILLE.
WEl waerom gaet sy weg, en wilse dat ick blijve
Met u; of meend zy dat ick minder rou bedrijve;
(185) En dat mijn Ziels verdriet veel kleynder is dan ’t heur;
Dat ick mijn ongeval veel min dan sy betreur;
Van de eigen schrik myn ziel ontroert is, ick moet schromen
Zo wel als sy ’t verlies van Alben als van Roomen.
Als een van bey verliest ick oock verliesen moet,
(190) In’t een daer is mijn Lief in ’t ander is mijn bloed,
Ick moet mijn waerste goed, ick moet myn Lief myn Minner
Sien sterven voor syn Landt, of van mijn land verwinner:
Ick moet myn Bruygom sien gebragt tot sulcken staet,
[fol. A5r]
Of dat hy wert van my, beweend, of wreed gehaat.
(195) Helaas, ik schrick voor bey!
                                          IULIE.
                                                      Nochtans mijn dunckt, Sabijne,
Die is veel meer in noot, haer smerten grooter schijne
Dan d’u, ’t verdriet dat is haer sekerder, men kan
Van vryer wel, maer noyt veranderen van Man!
Men kan om ’t eene lief het and’re wel ontbere;
(200) Vergeet Curace slechts, verkiest in plaets Valere,
Soo raeckt ghy buyten angst, dat een Romeynschen dolck
U Vrijer treffen mag ter doot by ’s vyands volck:
Dus werd u Alba vremd, en werd geheel voor Roomen,
En hebt in ’s vyands heir voor niemant meer te schroomen.
                                    CAMILLE.
(205) Ey, geef my raad, die niet soo schandich is voor my,
Op dat myn quaal hier na noch niet veel quader zy,
Al is myn droefheyt groot, al schijnt die onverduldich,
Ick ly die liever dan dat men my oyt beschuldigh.
                                          IULIE.
Hoe? houd ghy ’t wijsselyck verkiesen, dan voor quaad?
                                    CAMILLE.
(210) Hoe? Trouweloos te zyn, is dat een wijse daadt?
                                          IULIE.
Wat isser doch dat u kan met een Vyandt knoopen?
                                    CAMILLE.
Een vast geswooren eed, wie kan die, seght, ontsloopen?
                                          IULIE.
Dien Eedt is niet, hy is een Vyandt vanden Staat.
                                    CAMILLE.
Nochtans hy blyft mijn Vriend, Ick ben hem trou, wát raad?
                                          IULIE.
(215) Vergeefs verberght ghy my, een saeck die my soo claer is.
U doen is my bekent, u handel openbaer is,
Ick zag noch gisteren Valêre by u staen,
En sulck een goet onthael als ghy hem hebt gedaan,
Maekt dat hy wederom wat goeds van u mag hoopen,
(220) En dat u hert, u min, en gunst zyn voor hem open.
[fol. A5v]
                                    CAMILLE.
Dat gist’ren ick met hem wat kouten, en dat hy
Van my niet qualijck wierd onthaelt, en bleef nu by,
En dat ick blijder was, wil daer niet uyt besluyten
Dan tot syn achter deel, mijn vreucht die quam van buyten.
(225) Een ander d’ oorsaeck was van mijne vrolijckheyt;
Een ander in mijn Hert, en in mijn sinnen leydt:
Maer op dat ghy het weet wat dat my heeft bewogen,
Ick salt u zeggen Heer: soo langh als dees mijn oogen
Bey open staen; soo langh als ick mijn adem schep;
(230) Soo langh als ick mijn Ziel, mijn maght, en sinnen heb;
Sal ick Curace, en voor niemandt anders wesen,
Hy salt gedurigh sijn, gelijck hy ’t was voor desen;
En mijn genegentheyt is t’ hem waerts veel te groot.
Dat ick gedogen sou dat men my met dat snood
(235) Verwijt beladen sou dat ick mijn eedt niet achten,
Veel min dat andere besitten mijn gedachten.
Een Maend of drie daer naer, als broeder eerst door d’Echt,
In volle vrenghde, met sijn Suster wierd gehecht,
Ghy weet dat, Iulie, hy kreegh van mijn Heer vader
(240) Het woort dat ick syn Vrou sou zijn wy bey te gader
Vast waren wel vernoecht, maer laes! dien eyghen dagh
Ons bey in vrolijckheydt, en bey in tranen sagh.
Dien dagh geluckigh was, en ongeluckigh mede:
Dien dagh, die voeghden ons, maer deelden onse Steeden:
(245) Gelijck beslooten wierdt ons Houlijck, en den strijdt:
Soo dra ons hoope quam soo waren wy die quydt:
Dien eygen stondt die ons quam ’t al in al belooven,
Quam op die zelve stond ons alles weder rooven,
En maeckte ons vyand’ en gelieven tegelijck:
(250) En van ons ongeneucht sagh yder een het blijck,
Wat wierp hy niet al uyt, wien ginck hy niet vervloecken,
En wat en wou hy niet uyt ongedult versoeken,
En wat een tranen Vloedt uyt bey mijn oogen quam?
Ick swijght, ghy weet hoe ick, en hy syn afscheydt nam:
(255) Ghy hebt oock t’ sins gesien d’ ontroert’nis van mijn sinnen:
Ghy mijn beloften weet tot vreeden die te minnen
[fol. A6r]
My heeft gestaegh doen doen, en wat al tranen ick
Ghestort heb en gestroyt op elck oogenblick;
Dan voor mijn Vaderlandt, en dan voor mijn beminden:
(260) Ten lesten als mijn hoop geen uytkomst meer kost vinden,
Als ick was t’ enden raed, nam ick mijn toevlucht, tot
’t Voorseggen van een Geest, of wel tot eenich Godt.
Hoort of t geen gisteren my voor God spraeck is gegeven,
Niet soo veel in sich heeft dat ick in hoop mach leven?
(265) Dien Grieck, die soo vermaert nu over soo veel Iaer
Woont aende buyten Poort, die grooten konstenaer,
Die nimmer Menschen Kindt bevonden heeft op loogen,
En wien dat d’ inspraek Gods noch noyt en heeft bedrogen,
Hy, die ’t schier alles weet, beloofden my het endt,
(270) Door dese regelen, van alle mijn ellend.
            De staet van Alben en van Roomen
            Wat onverwachts sal over coomen;
            De Vreede staet al voor de Poort.
            En u ghebeden sijn gehoort;
            (275) Ghy sult met uwen uyt gelesen
            Curace haest vereenicht* wesen;
            Oock soo, dat in der eeuwichheydt
            U niemant van malcandre scheydt.
Ick setten vast op dit voorseggen mijn vertrouwen,
(280) En hoopten heden dat wy in vreden komen souwen,
Door dees beloften was mijn bloedt soo seer ontroerdt,
En mijn gedachten, en verstandt soo wijdt gevoerdt
Van mijn gemoedt, dat ick niet wist of al mijn sinnen
Die waren op de loop, jae ’k twijffel of die binnen
(285) Of buyten mochten zijn, ey, oordeel selfs eens hoe,
In dees gelegentheyt, ick wesen mocht te moe?
Iuyst op dien selfden tijdt Valere mijn quam plagen,
En, jegen sijn gewoondt, hy kost my niet mishagen,
Hy sprack my aen van Min, en’t was my geen verdriet,
(290) ’t Geen dat ick met hem sprack, dat wist ick selver niet,
En ick en kost hem niet misprijsen noch verachten,
My docht het was Curace, myn sinnen en gedachten
Die sagen maer op dien, ick sagh Valere wel aen,
[fol. A6v]
Doch beelde m’in ik sach Curace voor myn staan,
(295) My docht ’t was al van vreucht en liefde dat hoorden,
Van min, en trouwicheyt dat waren al myn woorden.
Van daagh ist vast gestelt, men sal een veldslach slaen,
Men seyd’t my gisteren, maer heb het niet verstaen;
Want sulck een bloed’ge maar en vond by my geen Stede,
(300) Betoovert door ’t gepeyns van Bruyloft en van Vrede,
Die hoope van die vreugt besat my t’ eenemaal:
Dees nacht die heeft verjaeght dit aengenaem gedwaal,
’k Heb anders niet gesien dan schrickelijke droomen;
Niets is myn inden slaep dan bloedigh voorgekoomen,
(305) Dit grouwelijk gedroom dat heeft my desen nacht
Van vreught berooft, en weer een nieuwe schrik gebragt.
’k Heb niet dan bloet gesien, dan Moorden, krijten, kermen,
En alles overhoop, O Goon, wil ons erbermen!
Een spook verthoonden sich dat daed’lijk nam de vlucht,
(310) En ’t heeft verscheyde maal seer derelijk gesucht,
Dat ick het hooren kost. Ogh Hemel! wat wilt seggen?
                                          IULIE.
Men moet een quade Droom steeds averechts uytleggen,
En hoopen best daer van; want quaad beduyt hier goed.
Den Hemel toon u hulp, vertrouwt en hebt maer moedt.
                                    CAMILLE.
(315) Ick salse soo verstaan, gelijk ickt garen sien sou,
En hoopen of misschien den Hemel bystand bien wou,
Maer of ik’t anders wensch, een yder Spreekt van slaen.
En niemant praat van Vree myn hoopen is gedaen.
                                          IULIE.
Een Veltslagh maakt wel vree, dats ’t eynd veeltijts, van’t veghten.
                                    CAMILLE.
(320) Dat eeuwig duur het quaad, soo dit de twist moet slegten,
Soo Roomen onder leyd oft Alben, zoo besluyt,
Dat ghy myn Bruygom nooyt sult worden lief, u Bruyd
Haer ziel, hoe seer’s ook is met liefden ingenomen,
Geen Overwinner oyt, of slaaf wil van Roomen.
(325) Maer wie of ginder komt? ik schrik wat ist een spook?
Syt ghy Curace of niet? bedriecht mijn oogh mijn oock?


[fol. A7r]

Derde Vytkomst.

CURACE, CAMILLE, IULIE.

                                        CURACE.
U Oogh bedrieght u niet, Camille, siet hier koomen,
Die noch verwinner, noch geen slaef en is van Romen,
En vreest niet van te sien verkleurt en rood mijn handt,
(330) Of van het Roomsche bloed, oft prangen van haer band;
Ick wist wel dat ghy d’ eer met Roomen soud beminnen,
Verachten of myn Iock, of haten mijn verwinnen;
Ick docht wel, ’t gingh met u gelijck het gingh met my,
Ick vreesde voor de winst, en voor de slaverny.
                                    CAMILLE.
(335) Curace ’k heb genoegh, houd op; Ik raade reste
Seer lichtelijck, ick weet wat is: ten lange leste
Vlucht ghy uyt eenen strijd, die u den strijd aendoet,
En ghy ontwijckt den krijgh, die krijght met u gemoedt.
U Hert my toegewijd, op dat ghy’t my meught houwe
(340) En om my trouw te zyn, zyn staet is ongetrouwe.
Dat eigen-minnend hert onsteeld zijn Vaderland,
De krachten van u erm, en hulpe van u hand.
Laat and’re sien op eer en naam, en dit misprijsen
Dat ghy te grooten min u liefste woud bewijsen:
(345) Camille evenwel moet prijsen wat ghy doet;
Hoe meer u liefden blijkt, hoe meer s’ u Minnen moet.
Het Vaderland is veel; maer moet nu voor my wijken:
Hoe meer g’om my verlaat, hoe meer g’u min doet blijken:
Maer heeft mijn Vader u gesien? heeft hy geduldt
(350) Dat ghy u in sijn huys aldus verschuylen suldt?
En heeft myn Vader u oock in sijn huys sien koomen?
En doen hy u eerst sagh, hoe heeft hy ’t opgenomen?
Of hy den staat niet meer dan sijn geslacht bemind?
En heeft hy Roomen niet veel liever dan sijn kind?
(355) En gaat ons vreucht al vast? de Hemel wil ons Kroonen.
Hoe heeft hy u onthaelt, als Vyand of als Sone?
[fol. A7v]
                                        CURACE.
Hy heeft my blydelijck onthaeldt, gelijck zijn Soon,
Hy hiet my willecoom*, heeft my de handt gheboon,
En sijn genegen hardt, gesproocken als een Vader.
(360) Maer hy ontfongh my niet gelijck een Landt-verrader,
Om vaerdigh van dees eer, om in sijn huys te treen;
Want ick heb Alben niet verlaten, neen, ogh neen.
Ick heb mijn eer oock lief, al lief ick oock Camille
En ick mijn leven sou veel eer verliesen wille
(365) Dan een van tween, want ick soo trouwen landt-zaet zy
Als minner: ’k sucht voor u, als ick voor Alba stry.
En duerden noch den Cryg, ’k sou noch voor Alba vechten:
Maer suchten oock om u ’k sou staen met onse knechten
Int heyr, hoe wel mijn ziel ’t heel anders wenst, in dien
(370) ’t Noch Oorlogh was, en sou het stael aen Roomen bien;
Maer d’ oorlogh is ten end, ons steden hebben vreden,
Dat doet dat onbeschroomdt ick hier vry in mach treden.
                                    CAMILLE.
Is ’t vree? ’k geloof het niet, geeft van u seggen blijck.
                                          IULIE.
Camille geeft geloof het geen dat is ghelijck
(375) De God-spraek heeft gespelt. Maer seg ons door wat reden,
In plaetse van te slaen, beslootense de vreden.
                                        CURACE.
ô Goon! wie had’t gelooft! het Crygsvolk was aen’t gaen,
En waren al te mael gereet om slagh te slaen.
De Heyren alle bey vast trocken even moedigh;
(380) Men vreesden voor geen strijt, al scheen die wreet en bloedigh,
Elck een was even graegh tot vechten; en bereydt
Tot sterven, liever als te wijcken: men verbeydt
Maer op ’t gebod, en ’t woort des veld-Heers, om te treffen,
Als nu ons overste dus quam sijn stem verheffen
(385) In ’t voorste lidt, en roept den Roomschen Coningh toe,
Dat hy wat seggen wou, men hoort hem stracx wel hoe!
Hoe sijn wy dus ontsind, sey d’hy, ô Roomsche mannen?
Waer om de spiets gevelt? waer toe den boogh gespannen?
Waer toe het swaert gebruykt? wat Droes heeft ons verleyt
[fol. A8r]
(390) Dat wy dus sijn verwoed, ’t is enck’le dulligheydt.
Ey steeck het swaerdt in schee dit vechten sal ons rouwen,
Wy sijn maer een geslacht, ons dochters zijn u Vrouwen,
End’ echt heeft ons gevoeght soo dickmaels t’saam, dat wy
Geen Kinderen crygen schier; dat niet u Neef en zy
(395) En wy sijn oock een bloedt, een volck, maer in twee steden?
Waer toe met Borger crygh malcandren dan bestreden?
Daer selfs die overwind de nederlaagh betreurt?
Waer om ons ingewant, ons eygen selfs verscheurt?
Waer beyd’ ons vyanden, gemeenen en bysonderen
(400) Om lachen, en waer van ons bueren haer verwonderen?
Wy hebben vyanden die wachten naer den tijdt
Met vreugden, dat sy sien hoe uyt vald dezen stryd.
Wie van ons boven leydt, die sullen sy bevechten,
En sullen dat gebiedt met hare wallen slechten;
(405) Als een maer van ons beyd verslagen wert, dan is
Den overwinner maer voor haer tot roof, gewis,
Sy slepen die licht wegh, die moet en half geslagen
En swack is, en van wie de winst heeft wegh gedragen
Den bystanden de hulp, die trou was in den noot,
(410) En ’t quaest is, dat men sich daer selfs heeft van ontbloot:
Ons scheuring lang genoeg haer heeft gestrekt tot vordeel
Dat wy ons heyr en kracht t’saemvoegen, want ik oordeel
Dat het de tijt vereyst, op datw’ ons’vyandt slaen,
Veel liever dan dat wy dus op malcand’ren gaen;
(415) Versmooren wy ’t geschil, en laten wy vergeten
Al ’t geender is geschiedt, ’t zy al in ’t vier gesmeeten:
Het geen ons bloedt ontsteeckt, ’t is maer een beuselingh,
Een yd’le cleynheyt, een slecht en nietigh dingh.
Dat ons eerst stryden deed: en dat nu bloedtverwanten
(420) Soo brave Crygers maeckt; en tegens een doet kanten
Wat dat van weder zy wort Manlick voort gebracht:
De broer vervolght zyn broer, en yder sijn geslacht.
En wij1 de eer-sucht nu het hert van bey deze ons lieden,
Besit wie dat van ons tween den anderen sal gebieden,
(425) Soo canmen lichtelijck, waer toe dus seer gewoedt,
’t Geschil vereenigen, door vry veel minder bloedt
[fol. A8v]
Te storten, laten wy elck uyt ons Volck verkiesen
Een Troup, en wie dat sal in dit gevecht verliesen,
Dat die het heel verlies; laat maer een seker tal
(430) Van beyde sijden slaan, en wie dat winnen sal
Behouden sal ’t gebiedt; en wie sal zijn verslagen
Dat hy gewillichlijck ’t gebied des winners drage;
Dat hy sijn onderdaan, maer nimmer werde slaaf.
En datmen haer Regeer en heerscht, gelijck soo braaf
(435) En wackre Krijgers voeght, oock sonder haer te drucken
Met schanden, smaad, of tol, of and’re swaerder stucken,
Dan dat sy over al staen onder ’s winners vaan,
En dat zy neffens hem als mede borgers gaan,
En dragen d’ eygen last, doch onder ’s winners wetten,
(440) Daer sy gewillichlijck haer onder sullen setten,
Dus werden bey gelijck ons Staten een gebied.
Hier sweegh hy, yder sucht van vreuchden: en besiet
Des Vyants benden aen, men siet een goede kennis,
Een Broer, een Neef een Vriendt, verbaast dat hy tot schennis
(445) En op sijn naaste bloed sijn swaerd getogen had,
Een yder schrikt ’t gevecht, en bid den Hemel, dat
Dien voorslag voortgank heb, men komt in naerder reden.
Men neemt den voorslag aen: men sluyt gewenst de vreden;
Dogh onder dit bespreck, dat drie van elcke zy
(450) Men uytkiest om te slaan voor allen, elck is bly
Dat d’ oorlog daer meed’ eynd ons Vorsten hebben beyden
Genoomen weynig tijts; en sijn van een gescheyden,
Den uwen naar den Raed, den onsen naer sijn tent.
                                          IULIE.
Den Hemel sy gelooft die ons deze uytkomst send
(455) Dus onverwacht, hy heeft verhoort al ons gebeden.
                                    CAMILLE.
O God! wat vind ick al genoegen in u reden?
                                        CURACE.
Dit is ’t gemeen besluyd, dat in twee uren tijd
Ten langsten, drie van ons, met drie van u, den strijd
Beginnen; drie en drie aleenich sullen vechten,
[fol. B1r]
(460) Die sullen onder haer ’t geschil alleen beslechten:
Haer lot zy ’t ons, haer winst ons eenen Coninck geeft:
Terwijl men niemandt noch uyt ’t heyr verkooren heeft
Soo staet het yder vry by u of ons te comen:
In Roomen is ons heyr, en in ons heyr is Roomen,
(465) Men magh nu vryelijck tot bey de legers gaen,
Een yder spreeckt sijn vriendt of oude kennis aen,
Vernieut de maegschap weer; wat my betreft, myn vlammen
My nemen de ’en den wegh die u drie broeders nammen.
En ick heb sulck geluck in mijnen min gehad,
(470) Dat uwen Vader my belooft heeft vast, als dat
Ick morgen wettelijck u trou tot mijn genoegen:
Ick hoop ghy uwen wil naer ’s Vaders wil sult voegen.
                                    CAMILLE.
Een Dochter het betaemt, gehoorsaem zijn.
                                        CURACE.
                                                                    Dat ’s wel
Geseydt, kom selfs ontfanght dit oversoet bevel,
(475) ’t Welck ’t oogmerk was van al mijn wenschen en gebeden,
Mijn opperste vermaeck.
                                    CAMILLE.
                                        ’k Sal dad’lijck binnen treden:
Doch om mijn broers te sien, op dat ick uyt haer mondt,
Noch een mael hoor het geen ick stracx van u verstondt.
                                          IULIE.
Gaet, ick ga onderwijl ter bevaerd’ en ter Kercken,
(480) En danck de Gooen voor u, en voor dees wonder werken.

                    Eynde van de Eerste handelingh.

Continue

[fol. B1v]

Tweeden Handel.

EERSTE WTKOMST,

CURACE, HORACE.

                                        CURACE.
SO neempt dan Romen haer drie kampers op een plaats?
En buyten die waer heeft haer staat noch sulcke maats?
De hooge Stad verkiest u met u Broers voor allen,
Op dat u Swaard bescherm ’t gebied van haare wallen,
(485) Een eenich Huysgesin trots ’t beste van ons Land.
Wy stellen vast, als wy sien Roomen in u Hand
Alleen, en datmen kiest de crachten van uw Ermen,
Om’t Rooms gebiet daer door en Hoocheyt te beschermen,
Dat buyten dese drie sulck geen Romeyn meer is,
(490) d’ Horacens sijnt alleen: die keur die kost gewis
Drye stammen te gelijck met Heerlijckheyd vervullen,
Die d’ uwe nu alleen met sulck een glans gaet hullen;
Iae d’ eer die uwen stam hier door verkregen heeft
Was waardig dat ze wiert van and’re drie beleeft.
(495) Doch aengesien het is tot uwent, dat mijn sinnen
Al lang geplaatst* syn, waer myn ’t luck, en waer myn Minnen
Een Vrou verkoren heeft, een Suster wt getroud
Doet my het geen ick ben, en ’t geen men van my houd,
En ’t gene dat ick haast hoop onder u te wesen,
(500) Deelachtich sijn dees eer: maer heb een ander vreese,
Wat anders doet dat ick voor u niet wesen ken;
En maackt dat ick die vreucht niet heel Deelachtich ben,
Dat ick haar neerlaagh sie; dus ick voor Alba beve.
Den Oorlogh heeft alree u sulcken naam gegeven,
(505) Dat ik my vast verbeeld dat Alba het verliest
En dat den Hemel u door zyn besluyt verkiest,
Ick sie het al voor heen. vry Alba smelt in tranen,
Ick tel my nu alreets een van u Onderdanen,
[fol. B2r]
                                        HORACE.
Ey, zorgh voor Alba niet, maer Roomen eer beklaaght,
(510) Wijl ’t anderen verwerpt, en dat het haar behaaght
Ons juyst te kiesen, ’t is een blindigheyd van Roomen:
Het heeft veel keurs, en heeft het quaast daer uytgenomen,
Mits ’t in haar Ridderschap wel duysent andren had,
Die lichtlijck beter ’t recht van haar beroemde Stad
(515) Verdeden zouden dan dees armen, en dees dyen,
Sy heeft wel andre maats, als wy juyst met ons dryen:
Maer of my desen Kamp dreygt met een wisse doot;
Nochtans dees keur en eer geeft aen myn Ziel een groot
Genoegen, blaast my op hoochmoedich, ’k laet my voorstaan
(520) Iae, dat ick sal seer licht, met d’ overwinningh doorgaan,
Nu Roomen haar geluck ons toevertroud, ’k heb moet,
Haar saack ist, die myn Siel wat groots verhoopen doet.
Al ben ick weynigh cloeck, al sijn myn hand en Ermen
Wat swack, ick Hoop nochtans sy sullen wel Beschermen
(525) Haer staet, en Stad: want nu versekert zich myn Ziel
Van d’ overwinningh vast; en of het anders viel
Ick tel my nimmermeer een van u Onderdanen,
Oock hoe het met my gaet, ick sal noyt Albaas Vanen
Verwinners van de vest, van Roomen wayen sien,
(530) En uwen Oppervoogd my nimmer sal gebien,
Heeft Room’ aen ons vertrout u Heerschappye en Staten,
Ick sal haer Hoop voldoen, of salder ’t leven laten,
Die Overwinnen wil of sterven, selden wert
Verwonnen, ick althans de Hel en dood uyt tert,
(535) Het scheelt my niet, ick derf den Krijg God selfs wtdagen,
Een die wel sterven wil, en wert niet licht verslagen,
Noyt Roomen wert ghy slaaf: ten sy den lesten snick,
Versekert my ’t Verlies; soo langh een druppel ick*
Laau bloets hou maer int lijf, so lang een hoeft gy Roomen
(540) Noch Albaas Oversten, noch sijn gebied te schroomen.
                                        CURACE.
O Goden wat is dit? het geen myn Vaderlandt
Begeert, mijn Vriend’schap vreest. Horace moet van kant.
Mijn neef, mijn waerde vrint, mijn Susters man, en Broeder
[fol. B2v]
Van mijn vercoren min, en ’t maegschap van mijn Moeder:
(545) Haer susters soon is stracx sijn lijf en leven quyd
Of Alba haer gebied, en vryheyt! harden strijdt!
o Goden moet ons volck haer stadt nu overgeven
Aen Room’, of koopen die voor sulck een waerden leven?
Wat kan mijn wenschen zijn? want hoe het oock sal gaen
(550) Ghy of mijn Vaderlandt dat kost my menigen traen.
                                        HORACE.
Als ick voort Vaderlandt voor Roomens hooge vesten
Mijn bloed verstorten ga, en geef dit lijf ten besten
En sterf so voor mijn Stad, soudt ghy dan noch mijn doot
Beschryen? neen een herdt dat Edel is, heeft noot
(555) Meer lust noch meer vermaeks dan als het dus mag sterven:
En wil wel om dees eer het licht en ’t leven derven.
Wat glans volght sulck een doot, en wat een heerlijkheyt!
Dies sulck een sterven noydt met reen kan sijn beschreydt.
Wat my aengaet, ick wensch het waer soo vergekomen
(560) Dat ick so sterven mocht, ’k sou bly zijn, wast dat Roomen
En onsen ganschen staet niet meer gelegen was
Aen mijne doot, dan aen mijn winst: ghy sout my ras
Sien vliegen naer het graf.
                                        CURACE.
                                        Laet toe dat uwe Magen
(Al wast schoon soo) u doot en u verlies beklagen;
(565) Want schoon men sterft so braef, de droefheyt blijft alleen
De naeste vrienden by, sy blyven hier beneen
Betreurend haer verlies, terwyl ghy stygt naer boven,
Daer al het Hemels volck u sterf uer prijs’ en loven:
En d’ eer is heel voor u, de droefheydt is voor haer;
(570) U vrienden het verlies en smarten treft; voorwaer
Als m’ een als ghy verliest, het is te veel verlooren
Maer Flaviaen komt hier wat brengen, laet w’ hem hooren,
En Alba dat heeft oock verkooren! seght my wie?

[fol. B3r]

Tweede uytkomst.

FLAVIAEN, CURACE, HORACE.

                                      FLAVIAEN.
ICk kompt u seggen aen.
                                        CURACE.
                                        Wie doch? welck sijn de drie?
                                      FLAVIAEN.
(575) U Broeders beyd’ en ghy,
                                        CURACE.
                                                  Wie?
                                      FLAVIAEN.
                                                          Drie: en uyt u ouders:
Curace met sijn broers. Wel hoe treckt ghy u schouders?
En schudge’thooft, wat ’s dit! haegt u dees bootschap niet
                                        CURACE.
Iaas’: maer verwachten noydt dees eer: dies ik verschiet.
                                      FLAVIAEN.
Sal ick den velt-Heer die myn heeft tot u gesonden
(580) Gaen seggen aen dat ick u heb dus koel bevonden,
Dat u dees maer ontset, en dat ghy droevigh siet?
Dit droef en flaeu onthael doet oock dat ick verschiet.
                                        CURACE.
Zeg hem, dat my noch bloed noch swagerschap sal konnen.
Beletten, dat de drie Curaces ongeschonnen
(585) Verdedigen ’t gebiet van Alba; en haer Stadt
Dus voorstaen tegens drie Horaces, segh hem dat,
                                      FLAVIAEN.
Ach! tegens die! ghy seght my veel met luttel woorden.
                                        CURACE.
Laet ons een weynig rust, dog segt hem ’tgeen ghy hoorde.


[fol. B3v]

Derde Wtkomst.

CURACE, HORACE,

                                        CURACE.
DAt Hemel, Aard, en Hel, voortaen met al haer macht
(590) Wt werpen Vier en vlam, en dat met alle kracht,
De Duyvels en de Goon, de Menschen en de beesten
En d’afgrondt met haer volk, al d’ onder aertsche Geesten
Ons Roomen op het lijf, en plagen ons; ick sweer
’k Acht al haer doen maer wint, te reek’nen by dees eer,
(595) Die m’ u en my nu doet: hoe schrickelijck hoe ysselijck
Hoe grouwelijck hoe wreed, hoe straf en hoe af grysslijck
Dat d’ afgrondt braeken kan haer gruwlen, ’t is al niet
Te reekenen by d’ eer die u en my gheschiedt.
                                    HORACE.
Het noodtlot, ’t welk het perk van eeren voor ons heden
(600) Ontslooten heeft, reyckt stof voor ons stantvasticheden;
En spandt sijn krachten in, om soo een ongeval
Te vormen waer ’t de moedt van ons aen toetsen sal,
Gelyk het ons niet hout voor slecht gemene lieden,
Soo doet het niet met ons, gelijck men siet geschieden
(605) Gemeenlik met ’t gemeen: neen! ’t ons wat grooters brout,
En toont, so dat het ons voor grootse Zielen houd.
Te treden in den strydt, tot welstandt van een yder,
Met die men nimmermeer voor desen sagh, en wyder
Syn bloedt en leeven op te geven voort gemeen
(610) Is wel een deught, maer diemen vindt by yder een.
Wel duysent en noch meer die hebben ’t langh voor desen
Gedaen, en aen haer landt dees trouwigheyt bewesen:
Voor ’t Vader-landt syn lyf te geven en sijn bloedt,
En voor ’t gemeenebest te sterven, is soo soedt
(615) Dat yder een daer om sou loopen, kuypen, wenschen;
Maer voor ’t gemeene best op t’ offren sulcke menschen
Die ’k als my selfs bemin: en soeken dood te slaen
Een ander eigen selfs; een volk te tasten aen
[fol. B4r]
Dat Susters Bruydegom, Vrouws Broer en Neef sal laten,
(620) Voor haer in wapenen beschermen hare Staten:
Ons voeghden dese band te bris’len maer alleen
Ons pasten maer dit doen, met niemand meer gemeen:
Ons naem en roem en sal in eeuwicheyt niet sterven.
Ick kender weynich die soo koen zyn, dat zy derven
(625) Naer sulck een eere staen; dies ghy ghelooven meught,
Dat yder een verbaest t’hans star-ooght op ons deught.
                                        CURACE.
’t Is seecker, onsen naem en sal noydt sijn vergeten:
Soo langh de Werelt staet sal yder van ons weten.
Dees saeck die is te braef, wy moeten sijn verheught.
(630) ’t Is waer wy sullen sijn de spiegels van de deught,
Een wonderlijke deught: maer d’ u dunck my niet pryslijk:
Sy lijckt my wat te straf en schynt my al t’ afgryss’lick.
Veel, selfs het kloeckste hert, verlieten zulck een padt
En wegh tot d’ eeuwigheydt, hoe kost’lick dat m’oock schat
(635) Dees eer en desen naem, het beter is in duyster
Te leven, dan soo dier te koopen desen luyster.
Ick twyffel of dees eer wel sulck een slagh is waert.
’t Is beter onbekent te zijn, dan dus vermaert.
Wat my aen gaet ’t is soo, ick derf het selfs wel seggen,
(640) Ghy hebt ’t oock konnen sien, ick ging niet overleggen
Wat dat my stont te doen, mijn pligt die volghden ick,
Mijn Maegh noch swagerschap, d’ eed my geen ogenblick
Bedencken; en ter wijl my Alba heeft genoomen,
En dat ick wert van haer, soo veel als ghy van Roomen
(645) Geacht, ick sal soo ’k hoop soo veel voor Alba doen
Als ghy voor Roomen sult; ick heb een hert soo koen
En kloek als ’t uw; en ’t sal soo moedig immers strijden
Als ’t uwe, dogh ick ben een Mensch, ick ’t moet belijden.
Ick sie dat al u eer int storten van mijn bloed
(650) Bestaat, en al de mijn dat ick u Dooden moed.
Een vriend, van wien ick heb een zuster uytverkoren.
Dat ick die moet verslaan; of dat ick ben verloren:
Hoewel ick niet en schrick, myn hert nochtans dat beeft.
En ’t blyft noch even kloeck, hoewel ’t een grouwen heeft.
[fol. B4v]
(655) Het haet sijn eygen deucht: ’k heb met my selfs meedogen,
Als ick myn staet aenschou, ben ick terstont bewooghen:
Maer nimmer dat ick wensch om desen strijdt t’ontgaen.
Dees keeur beweeght my wel, maer laet my echter staen.
Ick (min wel ’t geen ick krygh) maer dat my werd benomen
(660) Beclaegh ick. So der wert een groote deucht van Roomen
Begeert, dank ick de Goon, ick geen Romeyn en zy
Op dat de mensch’lyckheyt my blijft ghestadigh by.
                                    HORACE.
En ghy zyt gheen Romeyn, en wilt voor my niet wyken,
Soo gy my zyt gelijck, soo doet dat beter blycken.
(665) Weet een rechtschape deucht, daer ick mee herwaerts com
Menght geen flauherticheyt met kloek en siet niet om
Als ghy, op de eerste tree, in ’t perck van roem en eere;
Ghy wout wel eer ghy quaemt, dat ghy al waert aen ’tkeren.
Het ongeval, ons dreyght ’t is waer, met swaer verdriet,
(670) Ick zie het komen, jae maer daerom schrick ick niet,
’t Zy teghens wie het zy, het Vaderlandt myn Deghen
My last te trecken, ick ga hem stracks vrolijck tegen.
Iae blindelinghs, en d’ eer van sulck gebod, dat moedt
Verdoven alle schrick en stremmingh in het bloet
(675) Wanneer het Vader-landt heeft ymandts handt van noden
En die bepeinst dat eerst, doet wel zyn plicht maer bloode;
Al steeckt hy naer dees eer, hy krygtse, doch met schandt,
Dit heyligh-recht verschoont noch lief noch bloetverwant.
Ick overdenck nu niets, mijn ermen sijn van Roomen
(680) Verkoren: met een vreught, soo ernstich ende volkomen
Als ick de Suster heb genoomen tot een Vrou,
Sal ick den Broeder slaan: op dat ick u niet souw
Verdrietich vallen meer, met alle dese reden
Die overtollich sijn, de woorden afgesneden.
(685) Nu Alben u verkiest, nu ken ick u niet meer.
                                        CURACE.
Curace kend u noch, dat doet hem dapper seer,
Dat snijdt hem door het hert en Ziel. Doch ick en kenden
Dees ruwe deught in u, noch niet: nu ons ellenden
Staan op den hoochsten trap, soo bid ick, staa my toe
[fol. B5r]
(690) Dat ick u deuchden loof, dogh die niet naar en doe,
    Neen, prijst gedwongen niet, Albaner, mijner deuchden:
En aengesien ghy vind int clagen meerder vreughden
Soo laat ick u. Siet daer mijn Suster komen aan
Op dat sy haer met u beklagen mach, wy gaan
(695) Weerom naer d’ uwe toe, en haer gemoed voorhouwen
Dat zy gedenckt wie s’ is, en dat zy is mijn Vrouwe;
En dat zy evenwel al stierf ick door u hand,
u lief heb, dat sy niets en doe toe Roomens schand.

Vierde Vytkomst.

HORACE, CAMILLE, CURACE,

                                    HORACE.
MIjn Suster, weetge wel, hoeveel men acht Curace?

                                    CAMILLE
(700) Mijn hoopen, mijn geluck, verandert wel och lace!

                                    HORACE.
Ey wapen u met deught en met stantvasticheyt;
Toon dat ghy sijt mijn bloet. Ey waerom doch geschreyt?
Soo hy naer mijne doot weerom keerd als verwinner,
Ontfangt hem als u Neef, u bloed verwand en minner:
(705) Niet als een Moorder die u Broeder heeft vermoort,
Maer als een Edelman die doet al ’t geen behoort:
En die sijn Vaderland wel dient, en weet te toonen,
Aan yder, dat hy wel verdient u by te woonen,
Om uwen Man te zyn; en heet hem wellekom
(710) Als of icj by u was; dogh uwen bruydegom
Geen haat draagt, of hy my den dootsteeck heeft gegeven;
Voltrekt u houwelijck als of ick was int leven:
Maer soo het oock gebeurd dat hy kompt door dit staal
Te sneuvelen, doet oock mijn winst het zelfd’ onthaal;
(715) Ontfangt my dan weerom voort Vaderland verwinner,
Noch nimmer my verwijt de doot van uwen minner,
[fol. B5v]
U tranen rollen neer, u hart sie ’k is onset,
U Siel die is ontroert, gae heenen Suster, met
U Bruydegom u lot en ongeval beclagen;
(720) Vervloeckt het nood-lot, vry en stonden en dees dagen:
De Hemel, aerd, en Hel, en gooden mee’ vervloeckt,
En vloeckt vry vloeck op vloeck, op aldaer gy ’t op soekt,
Maer ’t enden vanden strijt laat ’t end eens van u clagen syn
Noch denkt op die niet meer die dan int velt verslagen zyn.
(725) ’k Laat u een ogenblick, niet langer, by haer staan!
Dan sullen wy, daer d’ eer ons roept, te samen gaan.

Vyfde Wtkomst.

CAMILLE, CURACE,

                                    CAMILLE.
SUlt ghy der gaen myn Ziel, en dese bloedich eere
Sout ghy die met ’t verlies van al u heyl begeere?
                                        CURACE.
Helaas hoe dat het gaet, Curace moet van kant,
(730) Of Sterven van verdriet, of van u Broeders hant,
Ick gaa, als of ick gingh ter slacht-banck, naer dees eere:
Vervloecke duysentmael men my soo groot waerdeere:
Ick haet die Manlickheyt die Alben acht in my.
Myn hopeloose min, wert in een Raserny
(735) Verkeert, sy schaemt sich niets, en groeyt tot grote sonden.
Ick rand de Goden aen en laet niet ongeschonden.
Dan d’ Hemel, dan de Hel die hebben ’t my gedaen,
’k Beklaegh u neffens my, nochtans ick moeter gaen.
                                    CAMILLE.
Ick ken u beter, neen, ghy sult u laeten seggen,
(740) Ghy wilt dat ick u bid op dat ghy dus meught leggen
De schult op myn ghebodt, en dat die wert verschoont
Op myne Min, want ghy hebt dick genoegh getoont
U trouheyt aen u lant, waer door ghy hebt verworven
Een wijdt beroemden naem, die noyt sal zijn verstorven.
[fol. B6r]
(745) Ghy hebt voor Alben, en voor haren staat gestaan,
Gelijck ghy schuldich waart, en hebt voor haer gedaen
Dat Helden schricken deed, en u soo cloeck gedragen,
Dat niemand onder u soo veel der heeft verslagen,
U naam is soo vermaert dat daar niets aen ontbreeckt,
(750) Dult dat een ander maeckt ook datmen van hem spreeckt.
CURACE Hoe! sou ick aen staan sien, en sou ick dit gedoogen,
Dat and’re proncken met een eere voor mijn oogen
Die my was toebereyt? of dat my ’t Vaderlandt,
Verweet, soo ’k had gestreen wy waeren noyt vermandt?
(755) Dat ick met sulck een schant besluyte soo veel daden?
En dat ick door de Min myn selven heb verraden?
Neen, Alben naer dees eer, het sy oock hoe het sy,
Ghy niet verliesen sult, noch winnen dan door my.
Ghy hebt al u geluck gestelt in onse Handen,
(760) Ick leven sal met eer, of sterven sonder schanden.
                                    CAMILLE.
Wel weet ghy wel myn Lief dat als ghy my verlaat,
Dat ghy syt trouweloos, en dat ghy my verraat?
CURACE De Trouw die ick u Swoer, bewaar ick ongeschonden,
Dogh* ick ben aan myn Land, eer dan aen u verbonden.
                                    CAMILLE.
(765) Maer sult ghy om u Landt, u selfs berooven van
Een swager die ghy Mint, u Suster van een Man?
                                        CURACE.
Sulcx wil ons ongeluck, die naemen strax verlooren
Haer soeticheyt en smaeck, soo dra wy syn verkoren.
                                    CAMILLE.
Ghy gaet op dat ghy sout myn Lieven Broeder doon,
(770) Helaes! en eischt daer my syn Suster, voor tot loon.
                                        CURACE.
Men moet dit altemael t’ nu stellen wt de sinnen,
Al wat ick kan dat is u sonder hoop beminnen,
Ghy weent myn waerde Siel.
                                    CAMILLE.
                                            Sou ’k niet, nu ’t hart ontsingt?
[fol. B6v]
Mijn ongevoeligh lief my laas te sterven dwinght:
(775) Den Hemel die my op een bruylofts dagh deed hoopen
Sluyt haere gunst voor my, en doet een graft my open.
Dit wreede hert is doof twelk na geen kermen hoort,
En seyd dat het my mind, terwijl het my vermoort,
                                        CURACE.
De tranen van een lief, wat sijn die van vermogen
(780) Wat isser al gewelts in een paer schoone ooghen,
Versien met sulck een hulp! mijn hert op dit gesicht,
Wert kleyn en flau, het denckt noch naulijcx op sijn plicht.
Ey, wil mijn eer niet meer met u geween bestrijden:
Maak dat mijn deughden dog, ick bids geen schipbreuk lijden,
(785) Door u gekrijt, ick voeld zy loopen al gevaar.
Ogh Iegens sulck een min ick nau mijn eer bewaer:
Hoe meer ick ben u lief, hoe min ick ben Curace,
Hoe meer ick u bemin hoe meer schroom ik Horace:
Ick ben verswackt doen ick de vriendschap overwon,
(790) Doen maeg noch swagerschap my niet weerhouwen kon,
Hoe kan ick thans bestaen! mijn min en medelijden,
Gelijckelijck en ghy, mijn deughden komt bestrijde.
Gaa, gaa verlaet my nu, en my niet meer voortaen:
Bemint, en stort niet meer, om mijnent wil, een traan,
(795) Op dat ghy swacker werd, soo wil ick u verstoren,
Ick beter nu my selfs, en sal in spijt uws tooren,
Beschermen dan u min, op dat ick die verdien.
Soo haat ick u voortaan, ick mach u niet meer sien,
Wreeckt u van sulck een guyt, en straft vry ongenadich.*
(800) Die u ondanckbaer is, dus licht en ongestadich.
Ghy haat noch niet, die u dat schelmstuck heeft gedaen,
Ick magh u niet meer sien, en ghy siet my noch aan.
Ick sie u met verdriet, hoe kan ick u vermaken?
Ey, wat ontbreeckter noch nu ick myn trouw versake?
(805) O straffe deught in my ghy kon geen weerstandt bien
Ten zy eerst tot u hulp een schelmstuck most geschien.
                                    CAMILLE.
En doet geen schelmstuck meer het kan u dog niet baten,
Ick sweer u by de Goon, in plaets van u te haeten:
[fol. B7r]
Sal ick u meer en meer beminnen, Iae ghy sult
(810) Myn liever sijn en waerd, en om die selve schult:
Dus trouloos als ghy sijt, dus wreed en ongenadich,
En dus ondanckbaer, en dus licht en ongestadich,
Sult ghy de liefste zyn, en in myn herte staan,
Soo ghy niet meer en tracht myn broeder doot te slaen.
(815) Waerom sijn onse Reen, niet eenich maer verscheyden?
Ick sou u voeren aen in plaets van af te leyden,
Soo ick van Alben of dat ghy van Roomen waert:
Ick sweer u dat ick sou u reycken selfs het swaert
Ick sou u porren selfs en u een moed inspreecken,
(820) Ick sou u handelen, gelijck het heeft gebleecken
Als ick myn Broeder dee maer laas, Ogh my ick had
Geen oordeel doen ick flus soo vierich voor hem bad,
De wenschen dien ’k flus soo yv’rig voor hem dede
Die waren tegens u. Daer compt hy weer aen trede
(825) Wat droefheyt, soo sijn Vrou niet meer op hem vermagh.

Seste Vytkomst.

CURACE, SABINE, HORACE, CAMILLE.

                                        CURACE.
Sabine, volght hem naar, Ogh Iaa. O! Goden! ach!
Ach! was het niet genoech, Camillen om myn herte
Te breecken Suster most ghy oock noch! O! wat smerte!
Haer tranen myn gemoed doorsnijden, en komt ghy
(830) Of haer noch yet gebrack, en voegter d’ uwe by?
Ghy breekt myn groot gemoed, gy doet my angstig schromen
                                     SABINE.
    Mijn Broeder neen ick ben daerom niet hier gekomen,
Maer koom om dat ghy wiert noch eens van my gekust,
En neem myn afscheyt, stel dus voorts u hart gerust:
(835) U bloet is al te vroom vreest niet dat niet betamen
En sou, en schroomt niet daer u Ziel sich af sou schamen
In dien dat een van tween doet wancken dees ellent
Soo wiert ghy noch voor man, noch ghy voor broer erkent,
Maer magh ick evenwel yets van u beyden bidden,
(840) Ghy weet wel dat ick Vrou of Suster sta int midden,
Verhoor dogh wat dat bidt u Suster of u Vrouw
[fol. B7v]
Ick wil met eenen slagh, ick wil met eenen houw,
Afkappen alle schant, verdriet en alle sonden,
Ick bid u hoort my maer, ’k heb eenen weg gevonden
(845) Waer door ghy lichtelijck malkand’ren haten kundt,
Waer door tot Vyant wierd, den alderbesten vrund,
Die ymant heeft gehadt, dus kundt ghy bey u namen,
Doen klincken door het Landt, en sonder u te schamen,
Van dat een Lieven Vrient, syn swager heeft vermoort,
(850) Syn Broeder heeft gedoot, ick bid dat ghy my hoort.
Siet hier den knoop alleen, en bant de geen u beyden,
Te Samen bindt en knoopt, ghy syt dan straks gescheyden
Als die niet meer en is, nu ’t saa ontknoopt dien strick,
En kapt dien bandt aen twee, dien knoop en band ben ik,
(855) Dus kryght ghy door myn doot een wettelycken toren,
En voert soo beter uyt waer toe ghy syt verkoren:
Ghy sult met meerder recht naer ’t eere perck toe gaen,
En sult met minder schant, malcanderen verslaen,
Dus ’t Room en Alba wil, daer helpt geen tegenspreecken,
(860) Slaat een van tween my doot, dat d’ ander my dan wreeke.
Dan salt soo vreemt niet syn, dat ghy elckaar bevecht,
Ten minsten een van tween die strydt met dubbelt recht,
Om dat hy sal syn vrouw of syne Suster wreeken,*
Die van haer Broeders hand of Man is dood gesteecken,
(865) Maer hoe? ghy sout misschien besoet’len dees u eer,
Indien yets anders noch u trecken deed ’t geweer,
Dan d’ yver voor het landt, en meent hier op te dencken,
Dat dat u roem en eer en grooten naem mocht krenken;
Daer moet voor ’t vaderlant een Swager syn geslacht;
(870) Begint dan dad’lick werck, waer toe dus langh gewacht,
Begint ghy hem syn bloet te storten van syn Vrouwe,
En van syn Suster ghy, hem in het lyf te houwen,
En van Sabine beyd’ begindt dees offerhandt
Van bey u lyf en Siel op t’ offeren aen ’t Land,
(875) Ghy bey syt vyanden door dese keur verscheyden
Van Alben ghy, en ghy van Roomen, ick van beyden,
Waer toe bewaert ghy my u vyand? hoe? of moet
Ick Roocken sien myn man of Broeder van een bloet,
[fol. B8r]
Dat my soo waerdich is, hoe sal ick tusschen beyen
(880) Mijn Siel bestieren en den overleen beschreyen
Terwyl ick, die verwint heet welkoom? segt my hoe
Dat ick de plicht van vrou en Suster dan voldoe?
Neen, Neen, tot desen tyt Sabine niet sal leven,
Myn doot die koom die voor van wie s’ ook wert gegeven,
(885) Soo ghy ’t my weygert dan sal ick myn selver doon,
Wat let u helden segt, waerom van my gevloon?
Ick weet de Middelen om u daer toe te dwingen,
Als ghy den strijdt begint ick salder tusschen springen,
En, of ghy ’t wilt of niet, de klingh van een van bey,
(890) Die raakt my dwars doort lijf soo ick ’t gevecht niet schey.
                                        CURACE.
Mijn Suster!
                                    HORACE.
                    O myn vrou!
                                    CAMILLE.
                                        Vaer voort, sy syn bewogen.
                                     SABINE.
Ghy sucht bey sucht op sucht de doot staet u in d’ ogen,
Wat anghst slaat u om ’t hart, syn dit de vrome maats
Die Room en Alba kiest?
                                        CURACE.
                                        Ick ben schier’t ende raadts!
                                    HORACE.
(895) Myn vrou, wat d’ eed ick u? wat ist? in welcke sake
Vertorenden ick u die u doen sulck een wrake
Begeeren van u Man? wat heeft hy dog gedaen
Dat ghy met al u macht valt op syn vroomheyt aen?
Ten minsten weest te vreen dat ghy die hebt bewoogen
(900) Ontset en omgeroert, en dat ghy hebt vermogen
Een sucht wt syne Borst te trecken; vorders lijdt
Dat ick voltrecken mach dien overeed’len strijdt;
Die ’k niet verwenschen kan, al moetse my berouwen,
Ghy maackt my wonderlijck O overwaerde vrouwe,
(905) Bemint u Man gestaag als ’t hoort, maer nimmermeer
Belet noch haet zyn winst, syn deughden en zyn eer.
Gaet wegh wilt my ’t geluck niet twyffelachtich maecken,
Dit dralen jaaght my reeds de Schaamt op beyde Kaken,
Ick bid houd my niet op, dit staan dijt my tot schant:
[fol. B8v]
(910) Ey dult dogh dat ick sterf met eer voor ’t Vaderlant
Of dat ick eerloos leef, gy kunt my niet beletten.
                                     SABINE.
Wel, maer vreest niet meer, men komt u daer ontsetten.

Sevende Wtkomst.

Den Ouden HORACE Vader den Ionghen HORACE,
CURACE, SABINE, CAMILLE.

                                HORACE den Ouden.
Wats dit, myn Kinderen, denckt ghy om Minnen brant?
Verquist ghy dus u tijt met wijfs? Ey? wat een schant,
(915) Die stracx sult soo veel bloet verplengen staat verslagen
Op dese druppelen brack-waters? wijckt, laet klagen
Laat weenen dees alleen, haer tranen sien ick wel
Vermogen veel by u: ten lesten vrees ick, sel
Het kermen van dees twee u Vromicheyt verswacken
(920) En doen dien hoogen moed tot schanden nedersacken,
Wijckt, wijckt, myn kinderen ick ben met u beducht;
Geen schilt u voor dees buy kan decken van de vlucht,
                                     SABINE.
Vreest niets van haer sy zijn in spijt van onse klachten
En kermen al het geen ghy wenschen sout en wachten
(925) Van Swager of van Soon, indien dat ons geween
Haer yets vermurwen kost, soo gingen wy niet heen,
Com Suster laet ons gaen stort niet vergeefs u tranen
Daer hoop geen pad en ken daer moet de wanhoop banen
En openen een wegh alleen in sulcken noot,
(930) Gaet wolven, gaet ten strijd, wy gaen dus naer de doot,

Achste Vytkomst.

HORACE den Ouden, HORACE de Soon,
CURACE.

                                HORACE de Soon,
MIjn Vader, hout dees wijfs, ick bid u wil beletten
Dat zy niet uyt en gaen, laat wel de poort besetten,
Want soomen haer liet gaan, sy mochten allebey
Ons komen steuren met haer krijten en geschrey,
[fol. C1r]
(935) En ’t geen sy by ons syn, met recht sou doen vermoeden,
Dat, dat besteecken was dies syt wel op u hoeden:
Geen arricheyt of list dees twee ontbreken sal
                                De ouden HORACE.
Die sorgh neem ick op my, gaet heen men wacht u al.
U Broeders syn al wegh en langh voor heen getreden,
(940) Wat toeft ghy bey, gaet voort.
                                        CURACE.
Hey laes, met wat voor reden
Moet ik u spreken aen? wat afscheyt neem ick nu?
                                De ouden HORACE.
Ogh! maeckt my niet bedroeft! Helaas! hoe kan ick u
Vertroosten daer myn tongh, my weygert om te spreken?
Ogh als ick op u sie myn hert in tween wil breken
(945) Dit afscheyd perst myn selfs de tranen int gesicht
Beveelt u saack de goon, maer gaet en doet u plicht,
Treet nae den kamp en wacht daer d’uytcomst af van boven
Den segen comt alleen van daar, wy moetent loven,
Wat van den Hemel komt, gaet heen doet elck syn best,
(950) Toont u als Helden en beveelt de Goon de rest,
’t Geen sy besluyten dat en kan men niet ontvluchten:
Sy gaen daer heen daer ick haer volge met dees suchten.

                    Eynde van den Tweeden Handel.

Continue

[fol. C1v]

Derden Handel.

Eerste Vytkomst.

                                SABINE alleen
MYn hert my berst int lijf, ick weet nau waer ick zy
In dit verdriet. Myn Ziel, ’t sa kiesen w’ een party.
(955) ’t Sa laet ons Suster zyn van u Curace, of vrouwe
Van u Horace, ’t sa en laten wy het houwe
Met Broeders of met Man, verkiesen wy der een,
Laet ons onnuttelijck ons sorgen niet besteen,
Laet yets ons wenschen, en laet ons wat minder vreesen,
(960) Soo sal ick sonder vreught of sonder hoop niet wesen,
Met wien, laas: houw ickt doch, helaas wat gaat my an,
Wie sal der vyandt zyn myn Broeder of myn Man?
Wie dat ick haten moet kan ick niet onderscheyden.
De min en ’t bloet dat pleyt voor yder van hun beyden,
(965) Ick kan geen vyandt zyn van myn beminden Man,
En ick myn broeder oock geen quaat toewensche kan,
Hoe kan een vrouw als ick of Man of broeder haten?
Laas’k weet wie ’k volgen moet, niet wien ik moet verlaten.
Ick volge beter bey gelijckelijck, en houw,
(970) m’ Als Suster van Curace en van Horace als vrouw,
En regle myn gepeyns en hoop naar haer gedachten,
Die maer op eer en sien, en anders niet en achten,
En syn soo wel als sy, vast moedich kloeck en vroom,
En starren op die eer, en hoopen zonder schroom,
(975) Sy syn in doots gevaer, ’t is seker dat zy moeten,
Stracx sterven, dat het stael haer boesem op sal wroeten:
En dat haer borst een steeck wacht van een neven punt,
Maer weynich word die eer van sulck een doot gegunt,
Te sterven voor het landt dat klatert in myn ooren,
(980) De tydingh van haer doot sal ick met vreugt aenhooren,
Die my de bootschap brengt u Broeders die syn doot,
Of Man voor ’t Vaderlandt haer boden brood is groot
[fol. C2r]
En sal de Goon niet meer vervloecken ’t mynder schanden.
’k Sal sien om welcke saeck, en niet door welcke handen.
(985) Ick sal die overblijft gedencken, niemand meer.
Ontfanghen die verwind, en peysen maer om d’ eer,
Die al den stam geniet, daer wt zy syn gesprooten:
En niet om ’t waerde bloet dat daer is om vergoten.
Haer huysen bey gelijck ick voor myn eygen hou,
(990) In ’t een ick dochter ben in ’t ander ben ick vrou:
Soo dat ick hoe ’t oock gaet sal met de winners eere
Vereert zijn, ’t spijt u lot ghy kunt my nu niet deeren,
Dreyght ons soo schrickelijck en quaad vry als ghy meugt,
Ick sie het pad dat my zal leyden tot de vreught:
(995) Ick kan nu sonder schrick het strijden aen staan kijcken:
De dooden daer die zijn, en echter iet beswijcken.
Ick kan de winners wel ontfangen sonder haat,
Myn Siel sal zijn verheught hoe dat het met hun gaat.
O, aengenaem gedwael dogh grof, o, ’k ben bedrogen,
(1000) Den valschen glans van vreught, die flickert in mijn oogen,
Verduysterden ’t gesicht, dit licht niet meer en schijnt,
Gelijck het schielijck quam, het schielijck weer verdwijnt,
Recht als een blixem die int duyster met geflonker
Een dag maeckt, die strax vlugt en stracx de nagt, donker,
(1005) Soo valt het my op ’t oogh, een oogenblick wast klaar
En licht, maer strax daer op weer duysterder, en naar,
’k Was bly, dog laas, ’t verdriet wert groter dan te voren,
Ick kittelden mijn selfs, dies d’ Hemel raackt’ in toren,
En straft alree-wel straf dit oogenblick van rust:
(1010) Ick voel helaas die vreught wel bitter wtgeblust:
Mijn droevigh hert gevoelt die wonden en die slagen.
Die my een broeder of een Man wegh sullen dragen:
Als ick gedenck haer doot hoe dat ick het ook maak
Denck ick door welcke handt en niet om welcke saak.
(1015) Ick sie de winners niet op haer verwinninghs waghen
Of denck met eenen oock wie datter zy verslagen.
Ick acht die eer niet, maer waer door die wert gekocht,
Ick treure met die treurt ick ben der aen verknocht.
Wat huys oock onder leyt ick moet het daer me houwe
[fol. C2v]
(1020) In ’t een ick Dochter ben int andre ben ick Vrouwe,
Soo dat oock hoe het gaet ’k heb aen de Winningh niet
Of weynich, maer ick deel het meest wel aen’t verdriet:
Is dit dan desen pays daer ’k soo heb om gebeden?
En wasser geenen wech als dees* tot rust en vreden?
(1025) O goeden Hemel, Och, ghy hebt myn stem verhoort,
Gegeven ’t geen ick bad; maer als ghy syt gestoort
Wat Blixems schiet ghy dan? hoe swaar syn dan u plagen,
Terwijl u gunsten zyn onmogelijck te dragen?
Hoe straft gy ’t Schelmstuck, hoe Geesselt gy dan ’t quaat,
(1030) Als ghy d’ onnoselen dus handelt en dus slaat?

Tweede Wtkomst.

SABINE, IVLIE,

                                     SABINE.
WEl, Iulie, ist beschickt, wat komt ghy hier ons brengen
De Moort van Broers of Man? of wilt geen God gehengen
Dat ymandt overblijft, en syn zy al vermoort?
Ei segh wie Leefter noch? of syn zy nu al voort?
(1035) Wie winter segt, toch. of syn sy alle ses al lijcken?
Soo sal ick met geen schrick den overwinner kijcken,
En gruw’len van zyn handt, geverwt vant waerde bloet,
Segh op, wie isser doot? ick die beweenen moet,
Betreuren haer verlies en statich rou gaen dragen,
(1040) (O Rou, die eeuwich duurt) het syn myn naeste Magen!
                                          IULIE.
Hoe, weet ghy nergens van het geen der is geschiet?
                                     SABINE.
Dat ick het niet en weet, verwondert u des niet.
U is licht onbewust dat m’ als m’ ons niet kost stillen,
Noch paayen, van dit Huys voor my, en voor Camille
(1045) Een kerker is gemaeckt, men sluyt ons bey hier in,
En men vertrouwt ons niet by ymand vant gezin.
O, Iulie, men vreest ons tranen, en ons weenen,
Ten waer dat had geweest, wy waeren bey langh heenen,
[fol. C3r]
Int midden vant gevecht, wy waeren tusschen bey
(1050) Haer degens langh geweest, misschien of ons geschrey,
En tranen had by ’t volck, en heyren wat vermogen,
En al de Benden, en de Krijgers wat bewogen,
Medoogentlijck een oogh op ons verdriet te slaan,
Wie weet hoe dat het dan daer na had mogen gaan,
                                          IULIE.
(1055) Een sulck verdrietich doen en wasseer niet van nooden,
Het Kampen wiert genoech van haar belet,
                                     SABINE.
                                                                        O goden.
                                          IULIE.
Soo draa verschenen sy niet voor het Volck int velt,
Of ’t een en ’t ander heyr was dad’lijck seer ontstelt:
Men hoort eerst een gedruys, de Knechten strax bewesen,
(1060) En Ruyters, dat s’ int minst dees keure niet en presen,
Aanschouwend’ een geslacht gewapent voor haer staen,
En Broeders daer bereyt malkand’ren te verslaan,
De Legers staen ontset, een yder is bewoogen,
Die wert van schrick bevat, en die van Mededoogen;
(1065) Die Staat verbaast en kijckt van sulck een Raserny,
En yver tot syn staat, in Twijffel of het zy,
Of dulheyt of beleyt, die isser af verwondert,
Een ander wederom haer naam wtroept en Dondert
En prijst tot aen de Lucht haer deught en Vromicheyd,
(1070) En Looft sulck stout bestaan, die weer heel anders seyd,
En noemtse gruwelijck en wreder noch als Tygers,
En dat gheen Mensch oyt sagh afgrijsselijcker Krygers,
In alle dit gewoel men hoort maer eenen praat,
Men Spreekt alleens, dien Kamp haer niet wel aen en staat:
(1075) Men geeft de Hoofden schult, een yder neempt mishagen
Dat d’ ees verkoren zyn, en niemandt kan verdragen
Een strijt soo gruwelijck, men schreeut, men roept ga voort
Schey, schey, de Broers, int lest haer kamp die wert gestoort.
                                     SABINE.
U Groote Goon! wat sal ick u ten offer brengen!
(1080) Hoe sal ick ’t stieren bloedt strax in u Tempels plengen!
Hoe groot is nu myn schult, ghy hebt m’ o Goon verhoort
[fol. C3v]
                                          IULIE.
Neen, neen, Sabine, neen g’ en hebt noch rechtevoort,
Niet als ghy ’t gaeren had, maer hebt nu min te schromen:
En hoopen meer gelucks naer dit begin sal koomen,
(1085) Want daer blyft noch genoech. dat ghy beclagen meught
En vreesen, neen het is noch geen volcomen vreught:
Men wil haer, dogh vergeefs, van dit gevaar bevrijden,
Maer siet, dat Edel bloet wil tienmael liever lijden,
Te sterven duyzendmael, als tot haer heyl verstaan.
(1090) Die eer en deze keur die staet haar hooger aen;
En die betoverd soo haar hert, dat sy haar achten
Verminderd, dat men haar beweend; met alle klagten
En kermen lachchen sy, en neemen ’t op voor smaet
En spyt. als iemand hem met haar erbermen gaet.
(1095) Dat d’heiren sijn onsteld daer over sy haar schaemen,
De ontroernis van al ’t volk besoeteld haare namen.
Sy sullen liever bey de legers tegen gaen,
En liever tegens al de bende en ridders slaen,
En sterven door die hant de geen haar heeft gescheyden,
(1100) Als laten al die eer, die haer dien strijdt bereyden.
                                     SABINE.
Haer hert van Staal dat blijft hertneckich noch daer naer
                                          IULIE.
Iaa, maar aan d’ andre zy de Legers beyde gaar,
In oproer raken, en men hoort van beyde syden
Gelijck in eenen stont haer roepen, laet ons strijden
(1105) ’t Sa, mannen, aen ’t geweer, of kiest ons andren uyt,
Dit is te gruwelijck, elck schreeuter overluyt
Wy willen selver slaan, soo dese moeten vechten,
m’ Ontsiet de hoofden niet, die kunnen dit niet rechten
Men hoort haer woorden* niet, haer magt en heeft geen magt
(1110) Men noch haer dreygen noch haar smeecken niet en acht.
Den Koningh selfs die staat verbaast en doet zijn beste,
Dat hy den oproer stil of neerset, en ten lesten
Soo roept hy yverigh mijn, lieve vrienden. wilt
m’ Een weynigh hooren maer, ick bid u om wat stilt,
(1115) Een yders bloed, seyt hy, ontsteeckt en raakt aent koken
[fol. C4r]
De vreden is gemaackt, waerom die weer gebroken?
Mishaeght u dese keur? kom laet ons gaen om raet
By Goden, vragen haer wat haer behaaght, en laet
Ons hooren of sy wel ’t veranderen sullen prijsen,
(1120) En volgen wy dan naer het geen dat zy ons wijsen,
Of door een vogle vlucht, of in het ingewant
Van eenen offer Stier, of naer een offerhant
Door waere wichlery; kom gaen wy tot ons Gooden
En onderwerpen ons gewillich haer gebooden,
(1125) Kom hooren wy haer dan en houwen voorts ons stil,
Wie sal soo godloos syn, die sigh niet voor haer wil
Sal buygen? en wie sal de Hemelen bestrijen?
Hy sweegh, en ’t geen hy sprack dat scheene toveryen,
De kampers alle ses, die steecken haer geweer
(1130) Gelijckelijcken op, dien dommen lust tot eer,
Hoe blint die oock magh syn, ontsiet noch hare gooden,
En volgt naer Tullus Raet, en hoort naer zijn gebooden,
Het zy dan dat het was een inval van ’t gemoet,
Of een godzal’gen schrick, of dat ’t yets anders doet,
(1135) d’ Albanen hooren hem gelijck de Roomsche benden,
Als of zy bey alree hem voor haar* koninck kenden.
Wat dat’et wesen sal dat salmen eerst verstaan
Als ’t bidden endicht en het offer is gedaan.
                                     SABINE.
De gooden sullen noyt verstaan tot sulck een strijden
(1140) Het welck soo godloos is, Ick ben O Iulie blijde
Om dat ghy my daer hebt die goede maer vertelt
Ick hoop nu alles goeds terwijl ’t is uytgestelt.


[fol. C4v]

Derde Wtkomst.

SABINE, CAMILLE, IVLIE,

                                     SABINE.
MYn Suster, wat is daer een goede tijngh gekomen.
                                    CAMILLE.
ae ick verstont het oock maer blyf noch al vol schromen.
(1145) IMen sey het Vaders strax, daer ick doen neffen stondt;
Dogh ick en hoorden niet dat iets vertroosten kondt,
Ons droef heyt en ons smert: dees uytstel onser plagen
Doet dat ick niet en vrees dan voor veel harder slagen,
Verlengingh van ons quaaten anders isset niet,
(1150) Veel later sal het zyn, dogh swaerder ons verdriet.
                                     SABINE.
Neen, God heeft niet vergeefs het Volck dit Ingesteken.
                                    CAMILLE.
Seght Liever dat vergeefs men Goon om raet gaet spreken.
Sy hebben Tullus ingesteecken oock die keur,
De Stemme van het volck is altijdts niet de heur.
(1155) Sy komen minder neer in hutten en in stallen
Als in een Konings Hof, de vorsten haer gevallen
Veel meer dan al ’t gemeen, de vorsten syn van haar
Een levend beeld op aard, een vorst die deylt voorwaar
Veel deelen aen haer glans, en goddelijcke Stralen.
(1160) Dies eer sy in een vorst dan in een Borger dalen.
                                          IULIE.
Ick weet voorwaer niet wat van u swaerhoofdicheyd
Te dencken is, daar u dus seker is voorseyd,
Het geen er koomen sal, en wat den Gooden willen.
Gelooft en weest gerust, ick bid het u, Camille,
(1165) Gelooft Gods Tolken, hoopt op d’ uytkomst, twyffelt gy
Aen Godspraak meerder dan aen losse wichlery?
Of meent ghy dat ghy syt daer in veel meer ervaren,
Dan die sigh daer in heeft geoeffent soo veel Iaeren?
’t Zal u naer wenschen gaan, ick bid u maer gelooft,
(1170) Het antwoort dat het u heeft gisteren belooft.
[fol. C5r]
                                    CAMILLE.
Een Godspraak kan men noyd, ghy weetet, wel uytleggen.
En selden weetmen wat den God daar mee wil seggen,
Ja, noyd en vatmen recht de helleft van de sin,
Wie tmeest meent te verstaan, verstaat het dickmaals min.
(1175) Heel duyster is de taal der Gooden, en verborgen
Het geen haar spraak bediet, Elaas dit doet my sorgen
Voor ongemak, ick vrees in dese duysternis
Voor ’t geen daer wesen kan, en ’t geen der niet en is,
                                          IULIE.
Vergeefs wert voorgewent de duysternis in woorden,
(1180) ’t Spreekt duydelijk genoch, het* antwoord dat ghy hoorden
Dat sprack van vreed en vreught en uytkomst naer u sin,
Curace en ghy wert eens; siet hier alreets ’t begin.
                                     SABINE.
Laet ons wat meer op ’t geen dat voor ons is vertrouwen,
En laat ons onse hoop op ’s Hemels goedheyd bouwen;
(1185) De schadu van de gunst der gooden haar verthoont,
En soomen die verwerpt, haer Godheyd wert gehoont
En als den hemel maer, doet half syn ermen open
Is die geen gunste waerd, die niet* en derft dan hopen,
Veel meerder hulp en gunst, de wanhoop dick belet
(1190) Dat hy zyn ermen dan niet meerder op en zet.
De Gooden senden af haer hulp, men moet gelooven,
En soomense verwerpt, men send die weer naer booven.
                                    CAMILLE.
Den Hemel sonder ons, laas, werckt, gelijckge siet
En regelt haer int minst naer ons gevoelen niet.
                                          IULIE.
(1195) Den Hemel dee geen vrees aen u dan om dees reden
Dat sy haer gunst aen u sou thoonen, u gebeden
Verhooren: maer ick gaa verneemen hoe ’t al gaat,
Bedwingt u vreesen wat, ’k sal met geen ander praat
Dan minnekoosery, als ick nu wedercoomen
(1200) U onderhouwen, hoor.
                                    CAMILLE.
                                Daer derf ick niet van droomen,
[fol. C5v]
                                     SABINE.
k Heb evenwel noch moet dat God ons hoor int lest.
                                          IULIE.
Wie best geraden heeft dat leert ons d’ uytkomst best.

Vierde Wtkomst.

SABINE, CAMILLE.

                                     SABINE.
LY onder ons verdriet, dat ick u doen verachten.
Ick kan niet prijsen dat ghy hebt in u gedachten
(1205) Soo veel onsteltenis, wat soud het, Suster, zijn
Indien u quaat so groot en seker was dan ’t myn?
Wat soutge doen indien ghy vreesde van haer krijgen,
Een slag gelijck de mijn?
                                    CAMILLE.
Ick bid u wil dogh swijgen,
Of spreeckt met meer verstants van mijn of u verdriet:
(1210) Men met een ander oogh het zijn dan andren siet,
Maer siet eens op het myn u quaat geen quaat sal schijnen,
Indien dat ghy het maar gelijcken wilt by ’t mijne.
Horacens doots gevaar, daar komt u vrees maer van,
En broeders die syn niet geleken by een man.
(1215) Men volght zijn Man en laat syn bloetverwanten loopen.
’t Gelijckt niet met elckaar dees twee verscheyde knopen,
Want d’ echte die ons bint aen eenen andren stam,
Ontknoopt ons van de geen van waermen eerst afquam,
Nu synd’ in ondertrou, den vryer die een vader
(1220) Ons toeschickt, die is vry ons als een vreemt wat nader,
Niet minder, als een broer: dogh minder als een man;
Van bruygom of van broer ick gheen verkiesen kan.
De keur blijft tusschen bey ick ben aen bey verbonden,
Aen bruygom en aen broers, maer ghy kund sonder sonden
(1225) Een syde kiesen, die maar aan u man verknocht
Niet aen u Broeders sijt, sints dat ghy sijt gebrocht
Door trouwen aen de stam, daer ick in ben geboren,
En noch in blijven moet. Curac’ heeft my verkooren,
[fol. C6r]
Hy is mijn bruydegom, ick sit in ondertrou,
(1230) Ick ben sijn bruydt van lang, dog echter niet syn vrou:
En blijf dus noch aen broers, en ’s vaders huys gebonden:
Maer gy slecht aen mijn Broers, og! dat ick ook so konde
Verkiezen zo als ghy, nu staan ick heel verset
Al ist my inde wegh; en niets u keur belet:
(1235) Geen wtkompst is voor my, voor u staat noch iets open,
Voor my ick vrees het al, en hebbe niets te hopen.
                                     SABINE.
Indien dat d’ een moet zijn van d’ anderen gedoot
So zijn de reden in u redenen niet groot.
En of wel Suster dees verbintenissen scheelen
(1240) Van Broeders of Man, soo kan ick dogh niet veelen
Dat ghy soo sterrick drijft dat, alsm’ een manne neemt
Sijn broers verlaten moet, en van sijn bloed vervreemd,
Neen, d’ echt en wist niet uyt dus diep geprente teykens,
Die dieper in het hert dan inde aarde d’ eykens
(1245) Haer wortels heeft gevest, neen, niemant is gesint
Te haten al zyn broers om dat m’ een man bewint.
Dees Ingeboren sucht werd so niet ingebonden,
En door het trouwen werd geen magschap oyt geschonden
En broeders syn soo wel, o Suster als een Man
(1250) Ons ander eigen self. Ick houde soo veel van
Myn broeders als mijn lief, hoe lief hy m’ ook mach wesen.
Maer hem die ghy bemint voor wien ghy sijt in vreesen
Ghy voor een ander lief heel licht vermang’len kundt,
Voor een die beter is, of wie den Hemel gundt
(1255) Dat hy geen vyand is van broeders, of van Romen.
Sou dees veranderingh in u niet konnen komen?
Ogh laas, een quade luym, een spijt, een smaat, een klat,
En lichtelijck een woort wat qualijck opgevat,
Sijn machtich om het lief u uyt den sin te drijven,
(1260) Soo dat hy eeuwighlijck kan in vergetingh blyven,
’t Geen dese dikmaals doen, dat dat de reden doet.
Die u niet meer bestaet gelijckt niet by u bloed.
’t Is schande datge meent, dat een dieg’ hebt verkooren
Dogh laeten kund, soo veel, als een die is gebooren,
[fol. C6v]
(1265) U naaste bloet, bestaat, ’t gelijck dogh niet met al.
ck weet, eylacy! niet, wat dat ick wenschen sal,
Soo d’Hemel voort wil gaen, hoe dat het oock sal koomen
Ick niet te hoopen heb, maer ’t altemael te schroomen,
Maer ghy kondt wenschen, en verkiesen onbevreest.
                                    CAMILLE.
(1270) Ick zie wel Suster ghy hebt nooit verlieft geweest,
Ghy kendt de minne niet, sijn pylen noch zyn boogen:
Men kan hem tegen staen als hy eerst compt gevloogen;
Doch als hy sigh int hert maer eens gewortelt heeft,
Wie kan hem tegenstaen? geen mensche die der leeft.
(1275) Men kan hem tegenstaen als hy begint te groeyen.
Maer als hy lijf en Ziel gekluystert hout in boeyen,
Gaet jaegt hem dan eens wegh. Myn vader stondt het toe,
Ick gaf myn Trouwe wegh, ey seghme dogh eens hoe
Dat ick verjagen sal dien dwingelandt en Heere,
(1280) Nu wettigh volgens ’t mijn en vader zyn begeere?
Hy komt eerst sagjens aen, maer heerst met kragt ’tgemoet
En als de ziel hem eens gesmaeckt heeft, wat men doet
Het is onmoghelick, men moet hem voorts gehengen.

Vyfde Wtkomst.

HORACIVS den ouden SABINE, CAMILLE.

                                    HORACE.
MYn Dochters, ik koom u een droeve tyding brengen,
(1285) Het dogh vergeefs sou syn, soo ick ’t u heelen wou,
Dewijl men het niet langh, voor u verswijgen sou,
U Broeders syn aen een, de Gooden ’t soo gebooden.
                                     SABINE.
Ick schrick van dese tyngh, ick hoopten inde Gooden,
Wat minder onrecht, en wat meer medoogentheyt.
(1290) Ick bid, en troost ons niet, al wat de reden seyt,
Als zy verbloemt sulk groot verdriet so makt s’ons moelijck
En sulck een slagh die maakt de menschen ongevoelijck.
Wy hebben in ons handt het eynd van ons verdriet.
[fol. C7r]
De geen tot sterven kan verstaan, en hoef dogh niet,
(1295) De Goon t’ onsien hy kan het ongeval uyttarten,
Geen ongeluck hoe groot, en kan hem langer smerten,
Soo hy maer moedich, en tot sterven is bereyt.
Wy konnen mak’lijck in u tegenwoordicheyt.
Van onse wanhoop strax, een valsche kloekheyt maken,
(1300) En door een corte doot rasch wt ons droefheyt raken.
Maer alsmen sonder schant magh sonder cloecheyt syn,
Sigh dan te veynsen stout, een deught maer is in schijn.
Het werck van sulck een kunst dat laten wy voor Mannen,
Wy sullen niet meer doen dan ’t gene dat wy kannen,
(1305) Wy willen niet meer syn dan ’t geene dat wy syn,
Als Vrouwen inder daat oock vrouwen in de schijn,
Wy willen mede niet dat sulck een moed, als d’ uwe
Dus dalen komt als wy, en dus voor d’ uytcomst gruwen
Van desen slagh, als wy beclagen ’t ongeluck.
(1310) O neen, maer kijft oock niet, dat wy in desen druck,
Wat kermen, sonder dat ghy d’ uw daermee sult mengen:
Zie onse tranen maer, ey wil van ons gehengen
Dat wy weemoedich zyn, en blijft ghy by u deught.
                                HORACE den ouden.
Ick laack u droefheyt niet bey ghy wel weenen meugt.
(1315) Verd is ’t dat ick bestraf ’t geween in deze rouwe:
Myn dunckt ick weer my wel dat ick my kan onthouwen.
Indie de saack by my, gelijck sy by u lagh,
’k Bezweeck misschien wel mee voor desen harden slagh.
Neen, Alba niet en heeft als het u broers ging kiesen
(1320) De gunst die ick haer droegh, doen t’ eenemael verliesen,
Sy syn my alle drie noch even lief en waert,
Ick draagh haer soo veel gunst als ymant magh op aard
Maer niet soo heftich als oft bloed my trock of minne.
Ick hebber na der by en geen verliefde sinne.
(1325) Camille daar haar lief, Sabijn haer Broeders siet
Bestrijen van myn Soons, en soo syn zy my niet.
Ick kan haer van ons Stadt als vyanden aenschouwen,
Ick kan haer, als zy syn, voor vremdelingen houwen,
Ick wensche voor myn Soons, en ’t doet my oock geen wee,
[fol. C7v]
(1330) Ick gun haer d’ overhand: Och! Hemel gunt hen ’t mee!
Sy syn de Goon sy lof, haer vaderland wel waerdich:
De keur die viel op haar, sy waaren ree en vaerdich
Te sterven voor den staat: sy waeren wel gemoed
Haer Neven te verslaan, of storten selfs haer bloed.
(1335) Geen schrick en heeft haer eer int minste wat verduystert,
Noch s’ hebben naer ’t geroep der legers niet geluystert,
Doen wies haer roem wel d’ helft, indien door swackicheyd
Haer moed besweecken waar naer datmen weer haer seyd
Het schrik’lijck strijden aen, of soo haar ’t mededoogen
(1340) Van beyd de legers had tot flauwicheyd bewoogen,
Indien haar hooge deugt niet flux verworpen had
De gunste van het volck, voorwaar ick sweer u dat
Indien sy andere dus in haar plaatsen leeden,
Mijn hand sou wreeken strax dien hoon die sy my deeden.
(1345) Maer als men evenwel volhard en andre wou
Dat jegens haeren wil, Ia ick bekenne ’t nou
Ick hoopte oock neffens u, en bad, met andre koore
Indien den Hemel had mijn smeecken willen hooren,
Ia Alba sou voor langh genoodsaakt zijn geweest
(1350) Een andre keur te doen, en ghy dus onbevreest,
Wy souden blijder flus en vrolijcker ontmoeten
d’ Horaces alle drie, en haer verwinners groeten,
Selfs sonder dat haer hand waar van het bloet besmet
Der drije Curacen, soo de Gooden mijn gebedt
(1355) Verhoorden, daar en sou soo wreeden krijgh niet koomen:
En van een andren strijdt de eer t’ hans ging van Roomen.
Maar nu voorsienicheyt der Gooden ’t anders wil,
Op ’t eeuwige besluyt hout mijn gemoed sich stil,
En t’ wapent sigh met deught, en rekent sigh ten lesten
(1360) Geluckigh soo ’t geluck is voor ’t gemeene besten:
Dus ben ick wel gerust, mijn lieve Dochters siet
Of ghy het oock kend doen tot troost van u verdriet,
Denckt dat ghy allebey twee Iuffers sijt in Roomen,
Ghy syter noch niet uyt, en ghy der ingekoomen,
(1365) Dien naam van een Romeyn, is boven schatten waert,
Dien dag eens komen sal, dat Roomen sal op aard
[fol. C8r]
Veel meer te schroomen zijn dan ’t blixemen of Donder,
Wanneer de werelt met haer Koningen, leeft onder
Haar wetten en geslaght, dit hebben al de Goon
(1370) Door Godspraak vast belooft lang aan Anchises Soon.

Seste Vytkomst.

HORACE den Ouden, SABINE, CAMILLE, IVLIE,</h4>

                                HORACE den Ouden.
KOmt ghy ons Iulie een blijde tydingh dragen?
                                          IULIE.
Ogh lacy neen, ogh neen u Soonen syn verslagen,
Twee van de drie sijn doot, haer Man alleen noch leeft.
Nu Roomen dienen moet, terwijlt verloren heeft.
                                    HORACE.
(1375) Heylaas een quade maer en wtcompst van dit strijen.
Nu Roomen dienen moet, en om ’t daer van te vrijen
Heeft hy sijn leste bloed noch niet gestort? neen ick
Geloof het niet, soo hy noch niet den laetsten snick
Daer voor gegeven heeft, men heeft u lief, bedrogen,
(1380) Neen, Roomen dient noch niet, ’t is altemael gelogen,
’t Verliest noch niet, ten zy mijn Soon verliese ’t licht,
Ick ken mijn Soon te wel, en hy te wel sijn plicht.
                                          IULIE.
Wel duysent neffens my die hebben ’t aangekeken,
Van d’hoge wal, soo langh sijn Broeders niet besweecken
(1385) Soo thoonden hy sijn hert, heeft naar noch wat gestreen,
Maar gaf sigh op de vlucht, als hy sigh sach alleen,
Van drie schier heel omringt, hy isset noch ontloopen.
                                    HORACE.
Hoe heeft hy by ons heyr sijn leven derven hoopen?
Ons volck versloegh hem niet, doen hy begon te vlien?
                                          IULIE.
(1390) Ick heb naar dit verlies niet meerder willen sien.
                                    CAMILLE.
Ogh Broeders!
                                    HORACE.
Swijgt dog stil gy moet haer niet beschrien
[fol. C8v]
Sy hebben eers genoegh dewijl sy met hun beyen,
Haer hebben cloeck gethoont en wakker inden strijd,
Ia d’ eer van sulck een doot geeft stoffe voor de nyd,
(1395) Haer Tombe sy gecroont met eeuwige Laurieren,
Men bouwd daar Auters by daer m’ eeuwich op sal vieren,
Die helden die haer lijf voort vaderlant, en bloed
En leven offerden, haer onverwinb’ren moed
Heeft Roomen noyd gesien verwonnen, noch zy sagen
(1400) Haer Vaderlandt ooit Iock van vremde vorsten dragen.
Sy hebben noyd gesien dat Roomen heeft gehoort
Dan naer syn eygen vorst, geschrickt een hooger woort
Of een wtheemsche stem, en dat haer vaste muren
Om storten opt gebodt van een van haar geburen.
(1405) Soo langh haer leven heeft, geduert soo heeft haer Stadt
Haer eygen vorsten, en haar vryicheyd gehadt.
Maer wilt ghy weenen, weent, beschreyt hem die zyn leven
Met schanden houwen wou veel liever dan het geven
Voor die het eyscht met recht, het waerde vaderlandt.
(1410) Och Iae beweent hem vry, beweent die eeuw’ge schant
Die hy met dese vlucht u heel geslacht aensette.
Beweent hem die den glans, van onsen naam besmette,
Door zyne bloodicheyt, en brandmerkt onsen Stam
Met onuytwisbre schand. doen hy de vlucht aan nam.
(1415) O Iaa beweent den vloek des naams vry van Horace.
                                          IULIE.
Alleenigh tegens drien maer overigh, Eylace
Wat wout ghy dat hy deed’?
                                    HORACE.
                                            Altijt niet dat hy vlood,
Maar dat hy liever sigh gewilligh gaf ter dood,
Of had noch wat gestreen voor Roomens stercke vesten,
Een hoopeloose hoop, die mocht hem noch int lesten
(1420) Wat hebben onverwachts gebracht, altijt voort minst
Sou Alba Spader haer verheugen om haer winst,
Had hy een oogenblick sigh noch, te quaatst genoomen,
Verweert, soo was altyt soo draa de staat van Roomen
(1425) Niet t’ onderen geweest, hy had dit gryse hayr
Gelaten sonder schaamt gelijkt te voeren waar.
[fol. D1r]
Hy was aen ’t Vaderlandt sijn bloed, sijn leven schuldigh
Dat hy een druppel spaar dat lijd ick onverduldigh:
Elck oogenblick dat hy maar leeft naer dese schant
(1430) Verdubbelt onse schaamt, ick help hem flux van kant,
Gebruyckende mijn recht, dat jegens een onwaardich
Mijn Soon te sijn, ick sal, mijn tooren is rechtvaerdich,
Doen sien aen yder een, hoe ick die schande haat,
Hoe weinich dat ick hou van soo een snoode daat,
(1435) Gelijck men van syn schant en van syn straf moet hooren.
                                     SABINE.
Ey Vader, luystert niet soo seer naer uwen tooren,
Op dat ghy te eenemael ons niet ellendich maakt,
                                    HORACE.
Sabine, dit verdriet int minste u niet en raakt:
U hert dat troost sigh licht, en ghy hebt niet te klagen,
(1440) Het quaat is maar voor ons, ghy hoeft geen leet te dragen.
Want al dit groot verdriet dat gaat u niet eens an:
Den Hemel heeft gespaart u Broeders en Man.
Wanneer wy ’t ondren sijn, en nu wy sijn verslagen
Soo heeft u Vaderlandt den Segen wegh gedragen,
(1445) U broeders wonnen, doen dien bloden ons verliet.*
Terwijlge staet en sternt, en op haer eere siet,
Hoe hoogh die rijst, soo ziet ghy weynigh op die schanden
Die wy becomen, maar ick sweer dat dees myn handen
Het wreecken sullen haest, u min, gelooft dat vry
(1450) U stof sal geven om te klagen oock als wy:
Dan meught ghy uwen Man, als wy sijn schant bekermen,
U tranen sijn te swack om dese te beschermen,
Al weentge noch soo seer, Iae doet vry watge kant,
Hy houw het leven niet of ick behouw de schant,
(1455) Ick sweer by d’ Hemelen en al haer groote Gooden
Eer Sonnen ondergangh dees hant hem selfs sal dooden,
En slachten voor den staet en wasschen met zijn bloet
De schant die hy sijn huys en ’t Vaderlant aen doet.
                                     SABINE.
Ey, volgen wy hem rasch, het bloed hem raekt aent kooken
(1460) De toorn hem meester werd, noch eens hem aengesproken
[fol. D1v]
Misschien of ghy wat meer dan ick op hem vermocht.
O Gooden sullen wy noch meerder syn besocht,
En sullen wy altijt staen schroomen harder slagen,
En altijt vreesen voor de handen van ons magen?

                Eynde van den Derden Handel.

Continue

VIERDEN HANDEL.

Eerste Wtkomst.

HORACE den ouden, CAMILLE.

                                    HORACE.
(1465) EY spreeck my nooit meer aen tot voordeel van een guyt,
Dat hy my vliet gelijck de broeders van syn Bruyt,
Op dat hy ’t leeven houw, het geen hy so bewaarde,
En ’t kostelicke bloed, het geen dat hy soo spaarde;
Sijn vlieden is vergeefs, ten zy hy my oock vliet,
(1470) Sabine die magh sien hoe dat sy’t maekt, want siet
Ick sweere wederom by al de grootste Gooden.
                                    CAMILLE.
Ach Vader Lief, ick bid wil ons dogh al niet dooden:
Ey neem het niet soo hoogh: selfs Roomen sal zyn daat
Verschoonen, al hoe wel ’t haar nu soo euvel gaat:
(1475) ’t Getal was hem te veel, syn koenheyt kost niet maken,
                                    HORACE.
Wat Roomen seggen sal kan myn int minst niet raken,
Ick heb besonder recht, sy ick syn Vader maar:
Ick heb Camille ’t myn en Roomen heeft het haar:
Swijgt ghy maar, laet ons sien wat dat ons brengt Valere.


[fol. D2r]

Tweede Wtkomst.

VALERE HORACE den Ouden CAMILLE

                                    VALERE.
(1480) GEsonden ben ick hier van onsen Vorst en Heere,
Op dat ick troosten sou een Vader, en met een.
                                    HORACE.
Die moeyten is vergeefs, Ick troost my wel alleen,
Ghy kont my geen meer troost dan ick my selven geven,
Ick sie hen liever doot, dan schandelick int leven:
(1485) Sy sturven alle bey, voor ’t Vaderlant met eer,
Dats my genoegh.
                                    VALERE.
                    Maer hoor, den andren dee noch meer:
Laet hem by u de gunst van d’ andre t’ samen erven.
                                    HORACE.
Og! dat d’ Horaces naam so strax met hem mocht sterven!
                                    VALERE.
Dat hoed’ den Hemel, neen, hy heeft te cloeck gestreen.
                                    HORACE.
(1490) Indien hy voor my stont, Ick scheurden hem van een.
                                    VALERE.
Ick hoor alleenich u dus quaelick van hem spreeken.
                                    HORACE.
So moet ik dan alleen syn misdaet straffe en wreeken.
                                    VALERE.
Wat misdaat kander syn by sulck een goet beleyd?
                                    HORACE.
Wie sagh oyt in het vlien of eer of vroomicheyd?
                                    VALERE.
(1495) Te vlien op desen tijt, dat geeft hem roem en eere,
                                    HORACE.
Dus kunt ghy lichtelijck wel ’t swart in wit verkeeren.
                                    VALERE.
Het is een selsaam stuck en nimmermeer geschiet.
[fol. D2v]
                                    HORACE.
Iae datmen hooge roemt die heenen loopt en vliet,
                                    VALERE.
Ogh Iaa ick Roeme hoogh, dat wijken en dat vlieden.
                                    HORACE.
(1500) Wat spijt, wat schant sal my dit horende geschieden
                                    VALERE.
Wat spijt, wat schant is dit, dat ghy hebt opgevoed
Een Soon die door sijn deught ons altemael behoed?
Ons altemaal bewaard, ons alle kan bevryen,
En voor sijn Vaderlant wint heele heerschappyen,
(1505) Hoe naar een grooter eer een Vader wenschen kan?
                                    HORACE.
Wat eer wat winst is dit? wat: daar weet ick niet van,
Terwijl dat Alba heeft op ons gecregen ’t voordeel,
                                    VALERE.
Wat Alba? ’t is soo niet, en naar dat ick ’t nu oordeel
Ghy weet de hellift nau van ’t geen der is geschiet.
                                    HORACE.
(1510) Wel doen hy heenen liep, verloort doen Roomen niet?
                                    VALERE.
Ia Alben langen tijt haar selven dit Inbeelden;
Maer proefden naderhant hoe veel dit vluchten scheelden
Van ’t geen zy meenden dat uyt blooheyt was gedaen.
Ten wist niet datmen dus haar krijgers kost verslaan
(1515) Dat Roomen door ’t beleyd u Soons aldus most winnen,
                                    HORACE.
Hoe! wind dan Roomen?
                                    VALERE.
                                        Hoort, ey hoort bid ik met sinnen.
De deuchden van dien Soon wien ghy om niet verdoemt,
En sonder reen veracht, gansch Roomen looft en roemt,
Drie jegens hem alleen sagh hy dat voor hem stonden,
(1520) Dogh alle drie gequetst, en hy noch sonder wonden.
Te sterck voor yder een, te swack voor alle drien
Hy treet wat achter uyt, en hy begint te vlien,
Op dat hy haar daar naar met meerder hoop tot winnen
Aenschouwen mocht, en dan den strijdt weerom beginnen.
[fol. D3r]
(1525) Dien aenslagh lukt hem wel, en scheyd de broers van een,
Want yder volgt hem naar, met rasch of cleyne schreen,
Naer dat hy was gewont; haer yver en haer hoopen
Die was wel even eens, maer niet alleens haer loopen,
Den eenen quam voor uyt, en d’ andre volghden naar,
(1530) Als onsen held haer sagh gescheyden van elckaer,
En dat hy voordeel sagh het wederom te wagen,
Soo keert hy kort, en meent hy heeft haer half geslagen,
En wacht den eersten in, die was u Bruydegom,
Die quaet was dat hy noch naer hem dorst kijken om,
(1535) Den strijdt begint weer fel, en Roomen weer te leven,
Curace noch, hoewel syn krachten hem begeven
Die thoont hem even kloeck, het bloet ontloopt hem seer,
Al siet hy weynigh kans biet wacker tegenweer,
Dus Alba op haer beurt begint voor quaat te schromen,
(1540) Het roept den andren toe, om by syn broer te komen
Met haast, op dat hy hem mocht helpen uytte noot:
Maer eer hy by hem kompt soo leyt zyn Broeder doot.
                                    CAMILLE.
Helaas!
                                    VALERE.
            Hy was vermoeyt so zeer en komt met hygen
Tot hy nau meer kon gaan of synen aadem krijgen:
(1545) Hy zet sigh evenwel strax in syn broeders Stee,
En valt den onsen aan, en die verslaat hem mee;
Strax is wt desen slagh een groot gekrijs gecomen.
En Alba riep van schrick, van blijdschap schreeuden Romen,
Als onsen helt besagh hoe naa hy had gedaen,
(1550) Woud hy noch meer noch doen, dan vyanden verslaan,
Ick hebber twee soo voor myn Broeders strax verslagen,
Ick hoop dees offerhand haar Sielen sal behagen,
Den derden sal ick flux voor Romen gaen verslaen,
Dit seyd hy, en men sagh hem dad’lijck by hem staan:
(1555) De winst was in syn hant d’ Albaan kost hem niet deeren,
En was soo seer gequetst dat hy sigh nau kost keeren;
En even als een schaep dat voor den slager staat
Schier sonder weer te bien, Horace hem verslaat,
En vest dus met syn doot ’t gebied, en staat van Roomen.
[fol. D3v]
                                    HORACE.
(1560) O. Soon, O deugt, O eer, hoe kan ick my betoomen.
O. ongehoopte vreught en wtcompst van dien strijd!
O. eer van u geslacht en Roem van uwen tijd!
O. onverwachte* stut van ons bouvallich Roomen!
O. overwaerde spruyt uyt onsen stam gecomen!
(1565) O. Suyl myns ouderdoms ick ken u voor myn bloed!
Wanneer sal ick u sien? van vreught ick schreyen moed.
Wanneer omhels ick u? ick sal van blydschap smoren.
Fy dwalingh, die myn eerst soo seer ontstack tot toren.
Wanneer besproey ick met dees tranen dogh myn kindt?
                                    VALERE.
(1570) Hy sal haast by u syn, den Koningh is gesint
Hem strax te sturen hier, en hy sal oock niet dralen:
Ghy kund hem dan met lust, en naar waerdy onthalen.
Tot morgen is het groot gebedt noch uyt gestelt,
En ’t geen men schuldich is de Gooden voor dien helt
(1575) En voor de winningh die hy heden heeft vercregen,
En dat den Hemel geeft aen Roomen desen segen,
Dit is tot morgen met het off’ren uyt geset:
Men doet van daagh niet meer dan slechts een kort gebedt.
Den Coninck die heeft selfs u Soon daar willen leyden,
(1580) En sond my herwaerts aen, op dat ick tusschen beyden
Van synen ’t weghen sou syn droefheyd en syn vreught
U seggen, en met een u kindren doot en deught.
Hoe eerlick dat haar doen van yder wert genomen:
Maer dits hem niet genoech hy wil noch selver komen.
(1585) Van avont lichtelick en dat in korten stont,
Hier binnen in u huys en met syn eygen mont
U dancken, dat ghy hebt u Soonen lijf, en leven
Ten besten voor ons Lant en voor syn kroon gegeven.
                                    HORACE.
Sulck dancken heeft voor my te grooten glans en eer,
(1590) Ick ben door u voldaen, en ick begeer niet meer,
Voor’t loon van desen, noch voor’tbloet van d’andre beyden.
                                    VALERE.
De Koningh weet seer wel de daden t’ onderscheyden,
[fol. D4r]
Hy weet wel wat verdient dit doen, en wat voor loon:
Het Rijck gestut, den Staat gevest, en synen kroon
(1595) Geruckt uyt ’s vyants hant, die doen den Koningh d’ eere,
De geen hy u wil doen veel weyniger waardeeren
Als wel verdient dees deught van vader en van Soon.
Ick gaa weer na hem toe als hy my heeft geboon,
Betuygen hem met een wat Edelder gevoelen
(1600) De deught u geeft, en wat gedachten in u woelen:
En hoe dat ghy gheen vreught dan in de deught en schept,
Hoe hoogh u deuchden syn, en wat gemoet ghy hebt,
Hoe seer ghy tot syn dienst, en welvaert syt genegen.
                                    HORACE.
Ick danck u voor die gunst en dienste wel ter degen,

Derde Wtkomst.

HORACE den ouden CAMILLE.

                                    HORACE
(1605) MYn Dochter ’tvoecht u niet, dat gy dees tranen stort,
Wanneermen van de Goon aldus gesegent wort.
Soo moetmen blijde syn, int minst geen droefheyt thonen,
Wat hout u vroom, en wischt de tranen van u konen,
’t Is sond te krijten om ’t verlies, en huys verdriet
(1610) Wanneer ’t gemeene best daer voordeel door geniet;
Siet Roomen door de hand u’s broeders heeft den Segen
En Alba onder haer met haer gebiet gecregen,
En dats genoech voor ons, en hierom al ons quaet
Ons aengenaem moet syn, ter liefden vanden Staat:
(1615) U quaat is niet soo groot, u Bruygom lieter ’t leven
Maer Roomen kan u weer in plaats een ander geven.
Naar desen strijt sult ghy in Roomen niemant sien
Die ’t niet voor eer en acht van u de hant te bien.
Ick naa Sabine gaa, dees tyngh sal haer meer smerten
(1620) En sonder twijffel raakt dien slagh haer meer aent herte,
Haer broeders alle drie soo dadelijck gedoot
Dat door haer eygen man lijckt haer een harder stoot,
[fol. D4v]
Dit geeft haer vry wat meer rechtvaerdicheyt tot klagen.
Dogh evenwel ick hoop dit onweer te verjagen,
(1625) En dat haer wisheyt, met haer over groot gemoed
Met al de lessen daer zy in is opgevoed
Haer edel hart wel haest heel anders sal bewegen,
Om ’t achten niet van wien, maer wat hy heeft verkregen:
Ghy ondertusschen siet, hoe dat ghy best versmoort
(1630) Dit schandich treuren, houd u moedigh als ’t behoort,
Toont gy syn Suster zyt, denckt dat hy is u Broeder
En bey van myn geteelt, van d’ een en d’ eyge Moeder,
En dat gy van een bloet, en lijf in’t leven quaamt
Ontfangt hem als hy compt, gelijk het u betaamt,

Vierde Wtkomst.

CAMILLE alleen.

(1635) IA’k salt hem strax doen sien, waar aan hy wel sal mercken
Wat liefde in my woont, en wat die uyt kan werken,
En dat die vry wat meer vermagh dan myn geslacht:
En hoe sy selfs de dood derft trotsen, en veracht:
Noch dat zy in het minst’ wil naar’t gebod niet hooren
(1640) Van die, uyt wien wy syn door ’t hoog beschik gebooren.
Myn droefheyd werd gelaakt! en gy die schandig noemt:
Ick lief die soo veel meer hoe meer gy die verdoemt.
O! straffen vader ’k moet myn ongeval beklagen,
Het gaat oock hoe het wil: wie sag syn leven dagen
(1645) In sulck een korten tyt, sulck een veranderingh?
Soo dra en quam gheen troost of strax die weer vergingh:
Dan wasser weer wat hoops, strax was die weer verdwenen
Dan scheent mebly mogt sijn, maer men most strax weer wenen
Waar leefter noch een Siel de welck op eenen dag
(1650) Meer blyschap of verdriet, of hoop, of vreese sag
Als waer dat heden wiert de myne van bestreden?
Wat kan ’t geval, dat ick van daeg niet heb geleden?
Een Godspraak my vertroost, een droom my weer verschrikt,
Het slaan my anxstich maakt, de pays my weer verquickt,
(1655) Men maakt myn bruyloft toe: maer om’t geschil te slechten
[fol. D5r]
Myn bruygom kiest men uyt om met myn broers te vechten
De Legers allebey oproerig op de been
Verworpen dese keur, men scheyd haer flux van een;
En op der Goden wil den strijd werd weer begonnen,
(1660) En naar het yder docht was Romen haast verwonnen,
Men my vertelden dat (en ick geloofden het,)
Myn Vryer in ons bloet, syn hant niet had besmet.
O Gooden so my doen het groot verlies van Romen
En ’t leven dadelick van bey myn broers genomen
(1665) Te weynig trof aant hert, en dat myn Siele dogt
Dat ick noch sonder schant myn bruygom minnen mogt.
En voeden soo wat hoops: syn doot wel straft ter degen
Het gheen daer mee dat ick de boodschap heb gecregen.
yn mede Vryer ist die my die tyding bracht,
(1670) SDaerom myn herte weent en ’t syne staat en lacht.
Syn blijdschap thoonden hy, men las die uyt syn ogen
Heel vrolijck van gelaat, maer meer daer toe bewogen
Door myn verlies, als wel door ’t winnen van de Stadt.
Og laas hy inde lucht Castelen bouwt, en dat
(1675) Op anders ongeval, en Iuygt meed’ als myn broeder.
Maar dit is niet met al, myn Vader is verwoeder
Ter liefde van den Staat, en valt my wreeder aen
En wilick lachen sal, en laten ’t klagen staan,
En dat ick vrolick sal ontfangen dien verwinner,
(1680) Die dadelick versloeg myn bruydegom en minner:
Hy wil dat ick die hant die hem vermoorden, kus;
Hy wil dat ick onthaal dien moordenaer, die flus
Myn sulk een steek int hert soo schrik’lick heeft gegeven.
En nam myn ’t leven, doen hy nam Curaces leven:
(1685) Die sulcke reden heb tot weenen, werd het schant
Gerekent so ze sucht, men seyt om ’t Vaderlant
Geen quaat ons quaat moet zyn, Iaa alle sware plagen
Die moetmen niet alleen geduldiglick verdragen
Ter liefde van den staat, maar selfs daer moeten wy
(1690) Om wenschen, vrolik syn, noyd droevich, altyt bly.
Haer beestelijck gemoed wil, wy die wetten eeren,
En ’t acht geen vroomheyt, of men wort eerst wolf of bere
[fol. D5v]
Ontaarden wy myn hert van sulck een vroom gemoed
Als Vaders is, en Broers, versaken wy haar bloed,
(1695) Het menschelick en is by haar niet, sy verbreeckent.
Alwaer men grouwelen voor hooge deuchden reeckent,
En beesticheyt seer prijst, is bloodicheyt oock eer,
Kom droef heyt berst vry uyt, bedwingt u nu niet meer,
Indien ick veynsde: ach! wat voordeel sou dat wesen?
(1700) Voor wien dog soumen, daermen ’t al verliest, dog vresen?
Ontsiet dien Tyger niet, verwyt hem Neven moort,
Spreeckt qualijck van syn winst en maakt hem dus gestoort,
En schept een lust indien ghy hem dus kunt mishagen,
Hy komt daer aen, ick moet myn cloek en moedich dragen,
(1705) En treden hem te moet, en thoonen hem hoe groot
De droefheyt van een lief is om haer minnaers doot.

Vyfde Wtkomst.

HORACE, CAMILLE,

PROCVLVS met noch twee andere Soldaten dragende elck een
degen, neffens ’t ander wapentuygh vande drie Curaces.

                                    HORACE.
DAer is de hant, die bey u Broeders heeft gewrooken,
O Suster, en de geen met eenen heeft gebrooken
Den loop van ’t ongeval dat over Roomen hingh,
(1710) Dees hant ons Meester maakt van Alba, dese klingh
Die heeft voor onsen Staat noch een gebied vercregen,
Siet hier de teeckenen van onsen Roem en segen,
Hier, toont u als vereyscht dees wtkomst vanden strijdt.
                                    CAMILLE.
Die eyscht mijn tranen, en ghy laakt my dat ik krijt.
                                    HORACE.
    (1715) Naer sulk een groote winst soo laaktmen dit in Romen,
En beyd u broederen int strijden omgekomen,
Die syn te wel met bloet betaelt als dat men sou
[fol. D6r]
Haar doot beweenen gaen en drijven langen rou,
Wanneermen wreekt ’t verlies, dan heeft men niet verloren
(1720) Ick heb u broed’ren doot gewrooken naer behooren.
                                    CAMILLE.
    Terwijl zy door het bloet het geen der is verstort
Voldaen zyn en voor haar niet meer vereyscht en wort.
Soo sal ick laten dan om haeren’t wil te weenen,
En om haar doot, en oock vergeten die met eenen,
(1725) Door dien die door u klingh gewrooken syn, en hand.
Maer wie wreekt my de doot van die ghy hielp van kand.
Om in een oogenblick myn liefde te vergeten?
                                    HORACE.
Wat zegt ghy snoode daar, hoe spreecktge dus vermeten?
                                    CAMILLE.
O myn Curace lief?
                                    HORACE.
                               Hoort wat een stouticheyt
    (1730) Die naam haer op de tongh, en min in’t herte leyt.
Van eenen vyant. wien ick dad’lijck heb verslagen?
Haar ziel die roept om wraak, hoe kan men dit verdragen?
Stuert u begeerten en betoomt u self wat meer,
Vergeet die tochten en denckt op u eygen eer,
(1735) Hoe schandich ’t is dat wy ons vyanden beweenen,
En maakt my niet beschaemt van u te hooren steenen,
En denckt niet om u lief, verbant van u gemoet
Dien minnen tocht, verdooft die vlam en minne gloed,
En denckt voortaan niet meer dan op ’t geluck van Romen
(1740) En winst, en eer, en roem, die wy daer door becomen,
Als oock ons bloet en huys, en toont voortaan dat gyt
Mee voor het uwe kent, en ghy myn Suster syt.
                                    CAMILLE.
    Soo geeft my dan ghy wolf, een hert gelijck het uwe
Indien dat ghy begeert ick van u niet en gruwe,
(1745) Soo geeft my wederom Curace, of lyd myn vlam,
Om hem versaak ick huys, en lant, en bloet en stam,
Ick rekent voor een deugt, het geen ghy hout voor sonden.
Mijn droefheyt en myn vreugt, was aen syn lot gebonden,
Ogh Ia ick bad hem aan soo lang hy ’t licht genoot,
[fol. D6v]
(1750) En ick beween hem ook met recht nu in syn doot,
Soek hier u Suster niet, want ghy sult hier niet vinden
Dan een die woelt en raast, om datmen haer beminden
Gedoot heeft, en daerom op u maar is gestoort,
U volgt om dat sy u verwyten wil die moort.
(1755) O. bloethont die wel haest moet in het bloet versticken,
Die myn verbiet myn rou, myn tranen en myn snicken,
O. Tyger die begeert dat ick een vreugde schep,
In zyne doot, daar van ick eeuw’ge droefheyt heb,
En wil dat ick u daat verhef tot aen de Gooden,
(1760) En dat ick andermaal aldus myn minner doode.
Ogh dat u sulck verdriet dog treffen mag en spijt,
En dat ghy dus vervalt, dat ghy my ’t myn benijd.
Ogh! dat gy haest besmet dees eer, en dees u handen
En gruwelijcke deugt, met d’ een, of d’ andre schanden.
                                    HORACE.
    (1765) O Gooden wie sagh oyt meer sulcke Raserny
En dulheyd? meent ghy dat ick ongevoelik zy?
Of dat ick in myn bloet een eeu w’ge schant wil lijden?
Mind, mind, dien dooden vry, om wien wy ons verblijden,
Maar acht te minste meer u plicht en ’t Vaderland,
(1770) En Romen dan een mensch, en wacht u voorts voor schand.
                                    CAMILLE.
    O! Roomen ’t eenig quaat, en oorsaak van myn klagen,
O. Roomen daar ghy hebt myn Bruygom om verslagen,
O. Roomen dat ghy acht en uyt gheboren sint,
O. Roomen dat ick haat om dat het u bemint,
(1775) Ogh dat een overval van alle u gebueren,
Den gront om wroeten koom van uwe nieuwe mueren!
Soo heel Italien daar toe te weynig is
Dat dan het Oost met ’t West maakt een verbintenis
Tot u verderf, en dat de Moren, Duytsen, Walen
(1780) U comen over Zeen, en over bergh en dalen
Bestormen in u landt, verdelgen uwen staet:
Dat alle volckeren, soo verd de Sonne gaat
Te samen rotten om u gans’lick te verpletten;
Of dat u eygen volck groey boven alle wetten,
[fol. D7r]
(1785) Gewapent tegens u, en met haer eygen handt
Vernielen schier haer mergh en eygen ingewandt.
Dat broeders tegens broers, en Vaders tegens Kind’ren
In’t harnas staen; of sou u dit noch weynich hind’ren,
Soo geef den Hemel dan dat binnen uwe vest
(1790) Een hongers noot ontsta, sieckt, dieren tijdt en pest,
En tweedracht, muytery: op datter niets ontbreecke
Soo moet het Hemels vier u daken noch ontsteecken.
Ogh dat ick maer mocht sien, dat u den Blixem sloegh,
En dat op mijn gebedt, dan had ick vreughs genoegh,
(1795) Ogh moght ick sulck een vloedt van vier sien nederkoomen
Daer door verbranden mocht de heele Stadt van Roomen,
Soo datmer niet een huys en siet, of Kerck of Hof:
Ogh sagh ick ’t al in asch, en u lauriers tot stof,
En noch u schandelijck uyt uwe Stadt verdreven,*
(1800) En noch den lesten Helt van Roomen om het leven,
Hoe dat hy neder stort, en geeft den lesten snick,
En icker oorsaeck van alleen, en dan, dat ick
Van vreughden sterven sou.
            Horace de handt aen ’t geweer slaende, loopende naer sijn
                    Suster die heenvlucht, en wort van hem doorstooten.
                                    HORACE.
                                            Ick heb genoech geleden,
En myn gedult is wegh, en ’t plaats maeckt voor de reden
(1805) Gaet hout geselschap nu u Vryer en u vriendt.
                CAMILLE, achter de Gordynen gequest.
Verrader ach!
                                    HORACE.
                      Men straf geswind, gelijck verdient
De geen bekermen derft de vyanden van Roomen.

Seste Wtkomst.

HORACE PROCVLE

                                    PROCULE.
WAt hebtge daer gedaen?
                                    HORACE.
                            Recht, en heb straf genomen
an haer, Gelijck haer schult verdient is zy gestraft.
[fol. D7v]
                                    PROCULE.
(1810) VDenckt eens wie dat sy is, men handelt die wel saft,
Al viel den mislagh hart.
                                    HORACE.
                    Ghy hoeft my niet te seggen
Dat sy myn Suster was, ick wil ’t niet wederleggen,
Maer vader kan haer niet erkennen voor syn bloed.
Sy die haer stam versaekt en sulck een schand aen doed,
(1815) Een die haer vaderland vervloeckt met duysent plagen,
Een die een vryer acht veel meer dan al haer magen:
Een die ’t maar dencken derf is t’ overgeven boos.
Haer goddeloosen wensch hoe wel noch krachteloos,
En ’t gruwelijk gevloek, toont datmen haer most snoeyen,
(1820) Of liever smooren, eer dit hooger quam te groeyen.*

Sevende Vytkomst.

HORACE, SABINE, PROCULE.

                                     SABINE.
WAt hout u tooren op, komt siet in vaders schoot
U Suster sterven, en dien ouden man half doot,
Haar oogen luycken: komt en siet u brave daden,
En laet u oogen aen dit schouspel haer versaden.
(1825) Want ’t geen de myn bedroeft, behaagt aen u gemoed:
Dus kond ghy, so ’t u lust wel dooden al u bloed,
En soo het u behaaght vermoorden al u magen,
Soo ghy niet moede syt van sulcke vroome slagen,
Soo slacht oock voor u stad dit droevich overschot
(1830) Van ’t bloet van myne broers, en drijft Sabine tot
Camille bid ick, met u Suster voeght u vrouwe,
Ons misdaat is gelijck, gelijck is onsen rouwe,
Ick sucht gelijck als zy, beween myn broeders mee.
Hier in ick noch veel meer u wetten overtree,
(1835) Ick krijt om alle drie, maar sy om den derden,
En ick noch nae haer straf, wil in myn quaat volherden.
                                    HORACE.
Sabine krijt niet meer, of gaat wt myn gesicht,
En hout u als ’t u past, en denckt eens om u plicht.
[fol. D8r]
En overlaad my niet, met krijten en met kermen,
(1840) Om soo onwaardelijck my over u te ontfermen;
In dien een suyvre vlam en onse kuysche min
Ons niet dan eene Ziel en maekt, en eene sin,
Soo moet u Ziel soo hoogh, als mijn gemoet is, stijgen,
Want ick kan sonder schant tot u niet nederzygen.
(1845) Ick ken u droefheyt, en ghy wert van mijn bemindt.
Omhelst myn deught, en dus u swackheyt overwindt,
Neem deel aen myne glans, in plaets van die te dooven,
Soeck u daer mee te kleen dogh my die niet te rooven.
Zijt ghy dan van mijn eer soo grooten Vyandin
(1850) Dat ick u meer behaegh, soo ick in schande bin?
Bedaer, bedaer u dogh, waer toe dogh al dit weenen?
Meer Vrou dan Suster sijt, en doet als ick met eenen:
Siet hoe u Man sigh houdt, en regelt u naer myn.
                                     SABINE.
Soo ick u volgen sou most ick volmaeckter zyn.
(1855) Neen ick en wijt u niet het geen ick heb verlooren,
Maer eer het ongeval: ick draegh my naer behooren:
Dogh ick versaeck die deught van Roomen so ick moet,
Om die te hebben, sijn onmenschelijk en verwoet.
Ick kan in mijn niet sien, noch kan my oock niet achten
(1860) Des winners Bruydt, of stracx soo komt my in gedachten
Hoe dat ick Suster ben van die verwonnen sijn.
Ick weet ghy raeckt my naer, maer so sijn z’ oock aen mijn.
Ik ben aen u door trouw, aen haer door ’t bloet verbonden.
Ik sal my om de winst, die nu de Gooden gonden
(1865) Aen Roomen, toonen bly, by ’t volk, mits dat ghy niet
Misprys, ick binnens huys beween ons huys verdriet,
Wat wilt ghy wreede meer? dus most ghy met my treuren.
Laet, als ghy treet in huys u lauren aen de deuren,
En menght u tranen met de myne, hoe en kan
(1870) Ick met dees reden niet vertoornen mijnen man?
Wat hadt Camille meer gelucx? sy heeft u konnen
Mishagen, en daer door al ’t gene weer gewonnen
Dat zy verlooren had, en sy is nu gerust
Alwaer Curace haer ontfanght, vertroost, en kust.
[fol. D8v]
(1875) Ick bid u lieve Man, met smeecken en met kermen
Soo ghy niet gram kont sijn: dat ghy u wilt ontfermen,
Straft strengh, gelijck ’t u voeght u swack en flauwe vrou,
Of door medogentheyt, soo eyndight mijnen rou;
Ick bid de doot, tot straf van u of tot genade,
(1880) Slae slechs de hant aen ’t swaert, waer toe dus lang beraden
Ey waerom toeft ghy noch, en waer toe dese keer?
En isser in u hert dan geen bewegingh meer?
Hoe is u Ziel ontbloot van toorn of mededogen?
Slaet toe soo myn gebeen, noch yets op u vermoghen.
(1885) Dien slagh mijn lief sal zijn, ick wacht hem onbeschroomt
Terwijl die van de handt van mynen Bruygom koomt.
                                    HORACE.
Wat onrechtvaerdicheydt, dat dus de swackste lieden
En vrouwen, d’ Edelsten en ’t mannen volck gebieden,
En datmen garen noch van haer verwonnen werdt,
(1890) En over geeft sijn macht, sijn vrydom en sijn herdt:
Waer toe vervalt mijn deught? ick kanse niet beschermen
Dan dat ick van haar vlucht. So ghy noch meer wilt kermen
Soo volght myn niet, vaer wel.
                                     SABINE.
                                                Wat hardicheyt is dit?
Hy blijft gevoeleloos, of ick hem sar of bidt
(1895) Myn droef heyt acht hy niet int minst, noch mijn misdaden,
En ick en krijgh van hem noch staffe noch genade,
Een aen val noch gedaen, en soo ick niet verwerf
Ick sal myn selver doon, ’t is billick dat ick sterf.

Continue

VYFDEN HANDEL.

Eerste Wtkomst,

HORACE den ouden, HORACE de Soon.

                              HORACE den ouden.
KOom, gaen wy hier van daen en laet ons liever kyken
(1900) Op Gods rechtvaerdicheydt dan op dees doode lijcken,
Het hemelsche gerecht dat weet wanneer het moet
Vernederen ons hart, en traplen met de voet.
[fol. E1r]
Dan als laetdunckentheyt ons doet de borst op steecken,
En swellen ons gemoet, het comt dien hoogmoet breken.
(1905) ’k Beklaegh Camille niet, vermits zy schuldigh was:
Maer u veel meer om dat ghy t’ onverduldigh was,
En dat ghy door haer doot besmet hebt uwe handen,
En hebt u vaders huys en u gebracht tot schanden.
Zy heeft ’t is waer haer loon en wel verdiende straf:
(1910) Maer ghy en hebt geen eer en niet dan schandt daer af.
Haer schult hoe wel die was de doot wel dubbelt waerdig,
Bleef beter ongestraft dan door u handt: rechtvaerdigh
Is zy gestraft, maer hebt verdient oock straf daer door.
                               HORACE de Ionge.
Ogh vader doet met myn, het geen ghy wilt, ick hoor
(1915) U eygen toe, en sijt oock meester van mijn leven,
De Wetten hebben u die macht op my ghegeven.
Ick dacht ick schuldich was, dien slagh aen myn geboort;
In dien ick daer met heb o vader, u verstoort,
Indien dien yver voor een misdaet wert genomen,
(1920) En ick om dese daet een schandt sou zyn in Roomen,
In dien ick heb myn handt besmet met dese daet,
Indien ick schuldigh ben, en ghy ’t oock soo verstaet,
Ghy kundt maer met een woort benemen myn het* leven;
Comt, neemt het bloet weerom dat ghy myn hebt gegeven,
(1925) Wiens suyverheydt ick heb bemorst al t’ onbedacht:
Comt wis die schand-vleck uyt van u of u geslacht
Ick cost geen schande sien en laten ongewroken
In uwen stam. en heb haer daerom dootgestoken.
Ick bid u, lydt dogh oock geen vleck in uwen stam,
(1930) Neemt my het leven mee gelijck ik ’t haere nam.
Ghy hebt meer rechts op my dan ick had op Camille:
Ghy zijt myn vader en al ’t gheen dat ghy sult willen
Daer ben ick toebereydt, verschoon u Soon dogh niet
Als ick myn Suster dee dat my oock soo geschiedt:
(1935) Ia, vader straft my vry ghy kunt my niet verschoonen,
Want als een Vader hier, een vaders hert wil toonen
En door de ving’ren sien, de misdaet van sijn Kind,
En laten ongestraft, ’t geen hy niet goedt en vindt:
[fol. E1v]
Soo thoont hy dat hy niet veel wercks makt van syn eer,
(1940) Noch van syn eygen roem.
                              HORACE den ouden.
                                                              De vaders die begeeren
Van d’ haren altemets de hoochste straffe niet,
Men spaart om synen ’t wil syn kind’ren, en ontsiet
Haer eenigh leet te doen, om selfs het niet te dragen:
Men hoopt haer tot een stut ons in ons oude dagen,
(1945) Ick weet, maer siet daer komt den Koning, daars de wacht.

Tweede Wtkomst.

HORACE den ouden, TVLLVS, Koningh van Romen: vergezelschapt met een Sleep Raets-Heeren, Edellieden, Ridders ende Lyfwacht, de helbaerdiers voor uytgaende.
VALERE, HORACE den Iongen.

                              HORACE den ouden.
    Groot Mogent Vorst dees eer voor myn en myn geslacht
Te groot is. Ik en groet, noch sprak noyt meer myn koning
Dan in syn pralent hof, noyt in myn slechte wooningh:
Van staat ben ick geringh, lijdt dat ick op myn knie
                                     TULLUS.
    (1950) Neen vader, rijs, rijs op, ick weet wie, ick en wie
Ghy syt, en wat voor eer een Vorst als ick moet geven
Aen sulcken Ridder die syn kindren bloet en leven
Veel minder achte dan syn Lant, en myne Kroon.
Die sulcke kindren heeft geteelt en sulcken Soon,
(1955) Die oorsaak is alleen dat ick nu noch regeere:
Een ongemeenen dienst, men ongemeen moet eeren:
Voor sulck een grooten dienst geen eer te groot syn kan.
Ick heb besloten u dit selfs te seggen an,
En waer dat ick u sal, en d’ uwe mee beschencken;
(1960) En dat ick eeuwigh wil om dees verdiensten dencken.
Ick heb door hem verstaen doen hy my antwoort bracht,
Hoe ghy u droegt, ick had van u dat wel verwacht,
En van u deught dat ghy de doot van bey u Soonen
Soo neemen sout, en oock u soo kloeckmoedigh toonen
[fol. E2r]
(1965) Als u drie kinderen; dus meen ick dat u myn
Vertroostingh sal vergeefs, en heel onnoodich syn;
Maer ick heb dadelijck met droefheyt moeten hooren
Het droevich ongeval van uwen eerst geboren,
Dat syn te grooten sucht en yver tot syn lant
(1970) Syn vader heeft ontrooft en dat noch door syn hant
Een een’ge dochter, en syn Suster heeft doorsteecken,
Daer over sou ick u tot troost wel wat toespreecken,
Maer twijffel hoe dat ghy dien slagh verdragen sult.
                              HORACE den ouden.
Voorwaer met grooten rouw, maer echter met gedult.
                                     TULLUS.
(1975) Dit is van uwe deught een werck, en van u Iaeren.
Ghy syt te groot van moet, en al te seer ervaren
Dan dat dit moedich hert sigh niet soo thoonen sou
Als een Roomeyn betaemt en matigen syn rou.
Maer weynigh evenwel als ghy haer souden thoonen.
(1980) Men moet den kloecksten helt op sulk een slag verschonen,
Indien hem mogelijck een moeloos woort ontviel,
En dat hy hem, als ghy u hout, misschien niet hiel.
Want alsmen wert te swaer van ’t ongeval bestreden,
Dan luystert men wel niet noch naer gedult noch reden.
(1985) In dien myn deernisch u tot troost verstrecken kan.
Weest seker dat ick u niet min beklage dan
Bemin, en dat ’t my deert dat in u oude dagen
Den hemel u soo swaer besoeckt met sulcke slagen.
Indien der iets noch is, dat wil ick dat geschiet,
(1990) Dat u verlichten kan, soo ’t is in myn gebiet.
                                    VALERE.
Groot machtich vorst, terwijl de groote Gooden setten
In ’s Koninghs hant het recht en krachten van de wetten;
En misdoen straf verdient soo wel als weldoen* loon,
En dat ghy niemant recht te weygren syt gewoon,
(1995) Ick bid u Majesteyt, sy wil my niet verachten,
Dat ick u onderdaen, haer brengh in haar gedachten,
Dat ghy te veel beklaght den geen ghy straffen moet.
Ick bid
[fol. E2v]
                                    HORACE.
            Hoe? datmen straf die Romen heerschen doet?
                                     TULLUS.
Laat hem vryspreken want ik kan geen recht hem weygren
(2000) Waer door de Vorsten tot der Goden hoogheyt steygeren:
Ick wil tot aller stont een yder over al
Aenhooren, en ick oock een yder recht doen sal.
                                    VALERE.
Ick bid O groote vorst dat u rechtvaerdigh ooren,
Mijn reden als die zijn genadigh willen hooren:
(2005) Terwijl der naau een is die niet ter deser stondt
Dien helt verfoeyt, en ook dus spreekt door mynen mond.
Niet dat wy hem dien Roem benyden en die eere,
Wy wenschen liever dat ghy hem die wout vermeeren,
Dan yets verminderen, en wy, wy syn te saem
(2010) Bereydt noch meer sijn lof te roemen en zyn naem,
En hem niet minder toe te juychen als sijn vrienden:
Wy weeten dat sijn deught en daden dit verdienden.
Maer aengesien hy hem soo seer vergrepen heeft
En is om dese moort niet waert meer dat hy leeft:
(2015) Dat hy in ryden komt op sijn verwinner waghen:
Dog laet hy van sijn schuld daer naer de straf ook dragen.
Belet syn dullicheyt terwylt noch kan geschien,
Bewaerdt noch die hier zyn, soo kundt ghy noch gebien,
Want ons behoudt alleen is aen syn straf gelegen:
(2020) Gesien der soo veel zyn in desen Krygh verslegen,
En datter weynigh sijn of had een broer of neef
Met Alben, of een vriendt, die onder ’t vechten bleef,
Terwijl het oorlogh was, en nu haer doot beweenen
En droevigh syn, hoewel sy’t wel met Roomen meenen,
(2025) Zijdt om haer winst verheugt al raakt haar ’t huys verdriet.
Indien dat Roomen wat daer door te kort geschiet.
En dat hy ongestraft mach straffen dit ons kermen
En tranen, overwien sal hy hem dogh erbermen?
Wie sal hy sparen, die syn Suster niet en heeft
(2030) Gespaert? en wat verschoont hy noch, die niet vergeeft
Het heftig herten wee dat een verliefde vrijster
Heeft om haer bruygoms doot en dus haer sinnen byster,
[fol. E3r]
Om dat sy hoopte met hem soo in d’ echt te treen,
’t Welck sy in plaets siet, met syn leven afgesneen.
(2035) Met dat hy Roomen heeft van Albaas jock gaen vryen,
Soo heeft hy ’t ondersig gebracht in slavernye,
En krijgt een recht op ons, indien dit soo magh gaen
Van leven en van doot, want staet het hem niet aen
Het geene dat wy doen: (wie kan hem daer voor myden)
(2040) Hy hoeft het langer niet dan als hy wil te lijden,
Maer grijpen slechts syn swaerd, en segghen meerder niet,
Dan stooten ons in’t lijf, gelijck hy daer door stiet:
Hier aen soo kanmen sien hoe seer dat nu heel Roomen
Moet naar syn hand omsien, en voor syn degen schroomen:
(2045) Het welck alreets verbaast, staet op dit werck en kijckt,
Dat beesten werck veel eer, dan menschen doen gelijckt,
Verwondert of men sulck een mensch al meer sou vinden.
Men noyd een Tyger dier syn weergaa sagh verslinden,
En hoe een wolf oock woedt, hy nochtans wolven spaart,
(2050) Geen wilt gediert ooyt at een van syn eygen aart.
Maer hy heeft wel gedaen, dien helt en doet geen sonden
Met hy syn wedergaa Gods schepsel heeft geschonden,
En soo het leven nam, die hem geen weerstand bood,
Maer liever als een duyf voor een Arend vlood.
(2055) Dat dier dat doodelijk gebracht wierd voor ons oogen
Soo kostmen sien wat dat syn handen al vermogen:
Wat daden dat hy deed, dien wolf, dan saghmen licht
Hoe dat hem ’t Susters bloed sprongh in het aengesicht.
’t Welck hem die wrede Moort dus schriklijk sou verwyten.
(2060) Haer schoonheyt en haer Ieugt, zou ons noch al doen krijten
En tranen parssen uyt, als my nu rechtevoort,
Van dat soo Iongh een bloem soo deerlijck leyd vermoort.
Og hoort, rechtvaerdig vorst. Og hoort de wetten spreken
Die alle misdaet met gelijck een loon weer wreecken,
(2065) Die eischen weer een erm van die een errem rooft
En voor een oogh een oogh, en voor een lijf een hooft,
’t Gelieft u Majesteyt niet t’ offeren voor morgen.
Hoe sullen Gooden die steets voor d’ onnoos’le sorgen
Ontfangen offer van een hant met bloed beklad?
[fol. E3v]
(2070) Een plaagh quam over ons en ons geheele Stadt.
Gelooflijck ist dat hem de Gooden gruw’lijck haten,
Terwijl hy van haar is, naar sulck een daadt verlaten,
En dat naer sulck een werck van haer niet wiert belet
Dat van hem niet en wiert syn eer met moort besmet:
(2075) Dus moet den Segen meer syn van ’t geluck van Romen
Dan van syn rechterhand of van syn deught gekoomen;
En of ons syn gevecht een grooten segen gaff,
Soo heeft hy naar verdient de doot, en grooter straff.
Men mag wel winner hem, maer Moordenaer ook noemen,
(2080) Dus moet u Majesteyt hem tot de doodt verdoemen,
Ontsiet de Gooden, en bewaert ons van syn handt:
En straft een Moordenaer, en suyvert dus u Lant.
                                     TULLUS.
Ghy meught u saack, en oock u selven nu verweeren
Horace, soo ghy wilt, en antwoort op Valeren
(2085) Syn eysch, en op het geen daer hy u mee beticht.
                                    HORACE.
Ik acht dat niet van noo, men kan een saack seer licht
Door opgepronckte reen of dus of soo verdrayen:
Ick sagh wel lichtelijck met woorden ’t volck te payen,
Maer een rechtschape Siel behelpt hem daer niet mee;
(2090) Myn daet is u bekent, u Majesteyt, alree
Genoegh is onderrecht, hoe’t daar mee is gelegen,
En wat s’ er van gevoelt, het zy my voor of tegen
Dat hou ick voor een wet; want als een onderdaen
Wil tegens ’t oordeel van syn Koningh blijven staen
(2095) Op syn onnooselheyt en onschult, en door reden
Heel anders vatten doen wil aen syn overheden
Dan als ’t die eerst begreep, die heeft alreeds misdaen.
Al had m’ int minst geen schult, als sy het soo verstaen,
Men krijght die dadelijck: ons goed ons bloed, ons leven
(2100) Dat hoort hun eygen toe: van God is ’t hun gegeven.
Sy mogen daer mee doen wat haer gelieft, en wy
Vertrouwen moeten, dat niet lichtelijcken sy
’t Ons nemen sullen voor sy rypelijck beraden
Haer hebben op haar recht, op ’t ons, en op ons daden.
[fol. E4r]
(2105) U Majesteyt die doemt, ’k sal onderdanigh syn.
Wie lieft syn leven niet? en ick, ick haat het myn,
Neen ick misprijs oock niet den yver van Valere,
Die ’s vrijsters Broeder, om dat hy haer moet ontberen
Eyscht tot de doot: O neen. Ick eysch die oock als hy,
(2110) Hier in is ’t onderscheyt. Maer tusschen hem en my,
Dat ick myn eer daer door soeck eeuwighlijck te vesten;
En hy, om dat hy die vertrapplen moght int lesten.
Wy doelen allebey naar ’t eygen wit, myn hooft.
Hy, om aldus te sien, myn roem. en glans verdooft.
(2115) En ick, om die altijts in veylicheyt te setten,
En om dat ickse sou versekeren voort smetten.
Men krijght soo licht weer geen gelegentheyt, waer an
Een moedich herte magh bethoonen wat het kan,
En watter in hem woont; ’t wert dickmaels aengekeken
(2120) Voor kloeck of voor verbaast, en al de lieden spreken
Staagh naer het hun gevalt, of naer dat sy ’t verstaen,
En oordeelt ’t quaatst van ’t geen het beste was gedaen.
Het volck, gemeenelijck, dat naer de schey de swaerden
En naer het kleet de man, en naer de toom de paerden
(2125) De daat naer de uytkomst acht, noch let op anders niet
Dan ’t geen haer komt int oog, en ’t geen het buyten siet,
Meent die iets groots oyt deet, staag gaen moet sulke gangen
En soo iets minders, maer werd van hem aengevangen
(Maakt dat m’ hem minder acht; als of men altijds kost
2130) Het geene datmen wil; en datmen niet en most
Sigh voegen naer den tijt gelegentheyt en voordeel
Dat voorkomt: dus verkeert is meest al ’t volk van ordeel.
Indien den roem, en eer staet op de hoochste treen,
En dat die grooter is, en meerder dan gemeen,
(2135) Die die dus houwen wilt die moet ook niet met allen
Meer doen, op dat die niet komt weer om leeg gevallen,
’k Verhael u nu niet eens het geen ick heb gedaen:
Selfs uwe Majesteyt, die heeft my flus sien slaen,
En weet al ’t geen ick deed, en het en kan niet wesen
(2140) Dat ick hier naer sal doen een daat gelijck als desen.
Indien ick nu begeer dat yder een my roemt.
[fol. E4v]
En dat ick naer myn doot doorluchtich werd genoemt,
Moet ick gaen sterven: Ia, soo rasch als ick den segen
Voor Roomen had, en voor u troon een Ryk vercregen
(2145) Most ick gesturven syn, terwijl ick heb voorwaar
Te langh geleeft, waer door myn eere loopt gevaar.
Myn hand had evenwel haar daer van vryen konnen.
Voorwaar ick nimmermeer dees reden had begonnen,
Of had eerst met dit staal doorregen dese borst
(2150) Ten waere dat myn bloet daer uyt niet komen dorst,
Ten sy dat ghy ’t gebied, of anders wilt gehengen;
Het hoort u eygen toe; die ’t anders wil verplengen,
Ontsteelt het synen Vorst, het mangelt Roomen niet
Aen helden om int velt te treen voor haar gebied,
(2155) Genoegh meer sonder my voor Tulles sullen vechten
Om aen u kroon een tack, een staat, een Stad te hechten.
U Majesteyt, gelieft my van die wet t’ ontslaan,
Indien wat loons verdiend het geen ick heb gedaan.
Staat toe, O groote vorst, dat ick met desen degen
(2160) Daar ick op huyden heb den segen mee verkregen
My offer aan myn roem, maer aen myn Suster niet.

Derde Wtkomst.

TVLLUS, VALERE, HORACE den ouden,
HORACE, SABINE, IVLIE.

                                     SABINE.
U Majesteyt hoort eerst Sabine, lacy siet
Hoe haer het herte clopt van droefheyt en van rouwe,
Wat smerte dat sy lyd, als Suster, en als vrouwe,
(2165) En voor u voeten leyd, beweend haer broers, en stam
En voor haer man bevreest, die hun het leven nam,
Neen ick en soeck hier door het recht niet te verminderen:
Noch door myn tranen of myn klachten te verhinderen
Dat uwe Majesteyt niet straffen sou de geen
(2170) Misdadigh is, en hem dus heeft misgaen, o neen
Neen, straft hem naer verdienst dien Edelen misdader,
Maer straf hem hier in myn, ghy kond hem nergens nader*
[fol. E5r]
Aen ’t herte treffen, dan dat ghy my ’t leven neempt,
Wast met myn bloed syn schult. hoe, dunkt u dit so vreemt?
(2175) Ick ben syn ander helft: de banden die ons binden,
En uyttermate min daer hy my staagh mee minden,
En die genegentheyt de geen hy tot my heeft
Maeckt dat hy meer in my, dan in syn selven leeft:
En soo het u belieft dat ick magh voor hem sterven
(2180) Sal hy meer ’s levens lust, dan of hy selfs stierf, derven,
De dood die ’k eysch, en my niet kan geweygert zyn
Vermeerdren sal zyn rou, en eyndigen de myn:
O schrickkelijck verdriet, waer ben ick toe vervallen
Wat d’ andren overkomt en is dogh niet met allen
(2185) Te rekenen by ’t myn, wat grouwel ist, ick moet
Een Man omhelsen die verdelght heeft al myn bloet,
En die myn stam verwoest en al myn broers vermoorden,
Of haten dat hy deed het geen dat hy behoorden,
En deed een goeden dienst u en syn vaderland,
(2190) Ogh met een korte doot verlost my van de schand
Van hem te minnen of van hem te moeten haten
Ick sidder soo ick ’t met hem hou of hem verlate
Verdoemt my voor myn Man, ’t sal my een gunste zyn
Het geen ick van u eysch, dat heb ick wel in myn
(2195) Gewelt, en dese hant die kan het my strax geven,
Och Ia Sabine die is Meester van haer leven,
Maer aengenamer sal de doot my syn, soo ’k kan
Daer door van schand, en schult bevryden mynen Man.
En soo ick daer door kan der Gooden toren stillen,
(2200) En stellen oock in vree de Siele van Camille,
En sparen sulck een Man van wie dat Roomen heeft
Haer hoocheyt ja. een helt wiens weerga nergens leeft.
                              HORACE den ouden.
My dunkt dat ick hier moet, groot mogent vorst en Heere
Weerleggen het gepleyt en Seggen van Valere.
(2205) Myn kinderen met hem die spannen samen op,
Dat zy door grooten rou haar ’s Vaders grysen kop
Oock dompelen int graft, en doen hem’t herte breeken
Soo dat ick laas myn wee kan naauwelijcx wtspreecken.
[fol. E5v]
Wat reden ist dat ghy my dit verdriet aen doet
(2210) En dinght naar ’t overschot, en naar dit weynigh bloet,
Dat van myn bloeyend huys noch over is gebleven
En van myn kinderen alleen noch is int leven?
Ghy die niet overdenckt ter deegh aen wien ge bent,
En dus door dit geween u plicht en eere schent:
(2215) Ghy die verlaten wilt u Man om soo te konnen
By u drie Broeders syn, die hy heeft overwonnen:
Om raad veel liever by die Ed’le Sielen gaat,
Sy syn gesturven, maar voor Alba, voor haer staet,
En rek’nent voor geluck, terwijl het dus hier boven
(2220) Beslooten is geweest, soo moeten wy het loven,
En troosten met het geen dat ons den Hemel geeft:
Indien men naer men is gesturven, kennis heeft,
Soo sal aen alle drie verdrieten meer u steenen
U klagen en getreur u suchten en u weenen,
(2225) Dan haer verlies, en dat zy ongeluckigh streen,
Gesien dat d’ eere komt op ons daer van alleen,
Altijds ick seeker ben sy noyd en sullen prijsen,
Aldus van uwen Man en van syn deugden ’t ysen.
Daer sy heel vroolijck nu in d’ Hemelen misschien
(2230) Staen praten, en uw rouw met droevig oogen sien.
Sabine klaaght daerom niet meer, maer syt geruster:
Gedenckt dogh op u plicht, en dat ghy bent haar Suster,
Horaces echt genood, en een Roomeynsche vrouw:
Dus houd u als ’t betaamt, en matight uwen rouw.
(2235) Het geen waer mee dat van Valere werd bestreden,
U waerden Bruydegom, en heeft noch slot noch reden.
Ick bidde gunstigh toor van uwe Majesteyt.
Wie heeft oyt meer gehoort dat een oplopentheyt
Van dat hem ’t Edel bloet door deught ontroert, geresen
(2240) Om hoogh, dus heeft ontstelt, gestraft behoort te wesen?
Daer die bewegingh eer verdient te syn geloont,
Terwijl die hier syn deught soo zeer als elders toondt.
Den vyand op de tongh, en in het hert te dragen,
Syn eygen Vaderlant te vloeken en zyn magen,
(2245) En noch den ondergang te wenschen van den staet,
[fol. E6r]
En over land en lien te roepen al het quaet,
Het geen een rasent mensch kan in gedachten koomen,
Dat is het geen men noemdt een misdaet binnen Roomen:
En dat heeft hy gestraft. Alleenigh wierdt syn hand
(2250) Geroert door liefde tot het waerde vaderlant
En soo hy ’t minder* had bemint, hy had syn degen
Bedwongen, en syn roem had dus een vlak gekregen.
Hy waer gestraft geweest, ick sweer ’t, van my, soo rasch
Hy my voor oogen quam, indien hy schuldigh was:
(2255) Ick had gebruyckt het recht dat ick had op syn leven,
Het welck de wet my heeft, en syn geboort gegeven.
Ick heb myn eer te lief, en ben te hoogh van moet
Dan dat ick lyden sou, een misdaet in myn bloedt;
Of datmen mynen stam verkleynt, of sou onteere.
(2260) Ick wil daer toe geen meer getuygen dan Valere.
Hy heeft gesien doen ick de helft maer had verstaen;
En ick geloofden dat hy Roomen had verraen,
En meenden anders niet of was soo door gaen loopen,
Wat een onthaal hy had in sulck geval te hoopen.
(2265) Wat oft magh syn, dat hem aldus bekommert maakt
Met myn gesin, dat hem int minste niet en raeckt?
Wat oft magh syn dat hy syn neusch hier in komt steeken,
En jegens mynen wil, wil myne Dochter wreecken?
Waerom magh aen haar dood hem meer gelegen zyn
(2270) Dan selfs haer Vader? hoe! en hoortse niet aen myn?
Quansuys men vreest dat hy aen ander’ ook sla zyn handen,
Maer hy en heeft geen deel dan aen ons eyge schanden.
Wat oock een ander doet en hoe ’t oock wert genaemt,
Soo die ons niet en raeckt, ten maeckt ons niet beschaemt.
(2275) Ghy kunt, Valere, wel staen vloeken schreyen, klagen
Voor d’ oogen van myn Soon, hy sal u wel verdragen:
Want hy treckt hem niet aen de misdaen die ghy doet,
Terwij1 ghy van syn stam niet syt, noch van syn bloet.
En die hem niet bestaet die kan van syn Laurieren
(2280) Die hem, tot eeu’gen roem om ’t manlik voorhooft swieren
Geen eenigh blad alleen doen vallen van haer lof,
Laurieren die men soeckt te morselen tot stof:
[fol. E6v]
Laurieren eeuwigh groen; en ghy gewyde blaren
Die steets dat helden hooft voor blixem kent bewaren,
(2285) Ghy sout het van het mesch des beuls af laten slaan?
Romeynen sout ghy hem sien naar ’t Schavot toe gaan?
Hem, sonder wien dat flus was Roomen niet meer Romen?
Valere siet wat dat ghy drijft: en schoon genomen
Het wierd alsoo verstaen en dat hy sterven most,
(2290) Waer meent ghy dat daer toe bequaam een plaats syn kost
Hier binnen inde stadt, waer dat in alle straten
De lieden tot syn lof by een noch staen te praten,
En niet een oort en is of ’t balckt ’t geluyt weer om,
Van duysent stemmen die uytroepen synen rom?
(2295) Of sou die buyten syn, daer hy flus heeft gestreden
Int midden van het velt, waer hy voor Roomen heden
Verovert heeft een rijck, en haar het haar bewaardt:
Waer hy die drie versloegh en waer men nu noch d’ aard
Siet rooken van haer bloet, getuygen vanden segen
(2300) En van syn eer en roem die hy daer heeft vercregen;
Waer wilt ghy dat m’ hem straft, daer yder een hem roemd,
En hem met eer en vreught en u met droefheyt noemd,
En schant, die niet en kunt ’t geflickker in u oogen
Van de overwinningh, en van dees syn eer gedogen,
(2305) Die geen u nydigh hert besoetelt garen sagh,
U die met sulck een bloed, soeckt sulcken grooten dagh
Als oyd voor Roomen was, t’ ontsuyv’ren en te smetten
Het geen dat Alba selfs sal soecken te beletten,
Soo wel als Rooma, en bewaren hem voor schandt
(2310) Door wien het heden is soo mannelijck vermand:
Wie sal niet weenen als men hem ter doodt sal leyen?
Wie, als den Beul sal slaen sal wesen souder schreyen?
Al ’t volck alst siet, hoe dat dien helt syn hals uytstreckt
Eer dat den slagh noch gaat in oproer raakt, hem treckt
(2315) Wt handen vande Beul, en schelt met laster woorden.
’t Is veel so ’t daer by blijft en niet en raakt aent moorden,
En ’t plonderen, want als ’t graau maer eenmael is ant gaen
Daer is geen macht soo groot, dat hen kan wederstaen,
U Majesteyt dit wel sal weten voor te koomen
[fol. E7r]
(2320) En spreecken vry dien helt, en sparen hem voor Roomen,
Dat anders aen dien helt te veel verliesen sal:
Hy kan het noch wel eens beschutten voor den val,
En op een ander tyt, kan hy noch eens weer vechten
Voor Romen, ’t geen hy heeft gedaen noch eens uytregten
(2325) Bewaard hem, op dat hy noch op een and’ren tyt
Magh keeren voor u staat verwinner uyt den strijt.
Neen, wil hem niet om myn, noch om myn hooge Iaren
En swaren ouderdom, maer wel om Roomen sparen,
Ick heden vader van vier kind’ren was, de drie
(2330) Syn doodt om Roomens saack, noch een heb ickker, wie
Men naar het leven staat, bewaar die oock voor Roomen,
Wiens staat noch Iong niet diend een sulcke stut ontnomen,
Nu keer ick my tot hem. Horace het veracht
En domme graau en heeft op uwen roem geen macht:
(2335) Van oordeel ist te blind, ’t sal wel een misslagh roemen
Voor goet beleyt, en ’t sal wel schanden kloekheyt noeme:
Het geen het graau maar geeft tot onsen naam, en is
Niet meer als wind, en dat verdwijnt als roock en misch,
Eer dan men het gelooft, daerom veracht het kreupel
(2340) En botte vollick en de stem van ’t slecht gepeupel,
Maer acht de Koningen, en d’ overheden meest,
Wat die gevoelen, en d’ uytstekenste van Geest,
Van haer alleenigh komt den rechten naem en eere,
Die by haer is beroemt, sal oyt geen roem ontbeere
(2345) Door haer een rechten held syn naem altyt bewaert:
Leeft voorts als ghy begond, ghy sult by haer vermaart
En staegh doorluchtigh syn, u naem sal eeuwigh wesen,
Alwaert oock schoon dat gy hier naer noyd als voor desen
Door ongelegentheyt geen groote daadt bedreeft,
(2350) Daer uyt een boosen sot mocht dencken dat hy heeft
Gelegentheyt en reen, te lasteren u daden
Haat dog u leven nu niet meer, en laet u raden
Van uwen vader, leeft, ten minsten dan op dat
Ghy noch meugt diensten doen, u Koningh en u Stadt
(2355) En soo dit niet en helpt, leef om dat ickt begeere
Die uwen vader ben, en u niet wil ontbeeren:
[fol. E7v]
Ick maack het al te langh voor uwe majesteyt,
Maer denkt heel Romen heeft door mynen mont gepleyt.
                                    VALERE.
Ick bid u Maj
                                     TULLUS.
                      Stil, stil, ick heb genoegh, u seggen
(2360) Valere, heb ick by my selfs gaen overleggen,
U redenen syn my door d’hare niet ontgaen,
Dees schandelijcke daat schier voor myn oogh gedaen
Stinckt voor die op der aerd en inden Hemel woonen,
En wat men seggen magh ten kan hem niet verschoonen:
(2365) Selfs d’ allersachste wet verwijst hem tot de doot;
Maer of syn misdaet noch soo schandigh is en groot,
Soo komt die van de hand, en van dien eygen degen
Die heden voor my heeft noch eenen staet verkregen:
Twee kroonen op myn hooft. Dat Alba onder leyt,
(2370) En Roomen heerscht voorwaer geweldig voor hem pleyt.
Ick soude sonder hem een onderdaen nu wesen
Daer ’k tweemael koningh sy: en and’re wetten vreesen,
Die ’k nu twee rijken geef, gewonnen door syn handt.
Ick weet, daar synder meer die tot het vaderlandt
(2375) En tot haer Koningh, en syn welvaart syn genegen,
Maer weynigh hebben noch van God daer by vercregen
De wetenschap van door een treffelijcke daadt
Te vesten het gebied haers Konings en syn staadt.
Veel minder van een rijck of noch een kroon te winnen.
(2380) En sulcke dienaers magh een Koningh wel beminnen:
Dewijl die van syn kroon de stutten syn en kracht,
En op de sulcke heeft de wet by ons geen macht:
Haar deugt haer boven ’t volk, en boven wet doet stijgen,
Dus ick voor desen tijt wil dat de wetten swijgen.
(2385) Dat Roomen in hem oock sie door d ving’ren, dat
Sy sagh in Romulus int bouwen van de Stadt.
Sy sal het selfd’ in haar verlosser wel verschoonen,
Het gene sy niet dorst in haren bouwer hoonen.
Leef dan Horace, leef! ghy al te stouten helt,
(2390) Ghy werd door uwe deught verd boven schult gestelt:
U mannelijck gemoet, dat was wat t’ onverduldigh,
[fol. E8r]
Ten moght geen schande sien, en dat maackt u onschuldig:
By die een manlijck hert in synen boesem heeft.
Op dat ghy Roomen soud meer dienen konnen, leeft,
(2395) Leef om u vaders wil, en my, die ’t oock begeere,
Leef om u eygen selfs, leef, maer bemind Valere;
En hy u wederom met een oprecht gemoed,
Dat geen van beyden oyd malkand’ren leed en doed:
Ghy sult malkanderen, al ’t geen der is bedreven,
(2400) Als ’t ware vrienden voeght, met hert en Siel vergeven:
En weeren allen wrock uyt ’t hert; op dat ick wis
Mag sien, of u gemoed oock als myn meeningh is,
Soo sult ghy hier voor myn malkanderen ontmoeten,
Omhelsen en gelijck als rechte Broeders groeten;
(2405) En ghy Sabine die niet sonder reden schreyd,
Toon hier u grootze Siel, en u kloeckmoedicheyd,
En wat gedachten in dat ed’le herte woonen:
Staak dese tranen doch, daer sult ghy mee betoonen
Ghy rechte Suster syt van die ghy dus beweend.
(2410) Dit groot gemoed dogh met geen flaauwicheyt verkleent.
Maer morgen ist bestemt, en vast gestelt, de Gooden
Te dancken voor de winst, en op ’t autaar te dooden
Een wakker Offerhand, die lichtelijck haer sal
Soo aengenaem niet syn, ten sy hy eerst voor al
(2415) Gereynigt sy, dat sal syn vader doen, en stillen
Met eenen als hy kan de Siele van Camille;
Die ick oock seer beklaagh. Het geen zy aldermeest
Gewenscht heeft, als sy noch int leven is geweest
Men voegt haer neffens dien, door d’ eygen hant en reden
(2420) Is hun op eenen dag het leven afgesneden;
Dus wil ick datmen haer een heerlijck graft bereydt,
En dat sy wert daer met Curacen ingeleydt.
Den Koningh staat op en vertreckt een yder volght hem, uytgenomen Iulie.

[fol. E8v]

Vierde en leste Vytkomst.

IULIE

DEn Hemel u genoeg Camille van te vooren
Gespeld heeft dit geval, en ’t geen u was beschooren:
(2425) Maer houd gemeenelijck verborgen ’t meeste deel
Van ’t geen aenstaenden is, soo datmen noydt geheel
Den sin begrijpen kan, van al het duyster seggen:
Hoe gaau men wesen mag men qualijck uyt sal leggen
Der Gooden spraak en selfs de wijsten tast dan mis
(2430) Wanneer hy waand dat hy de waarheyd ’t naesten is,
De Godspraack die ghy kreeght beloofden u de vreeden,
Het scheen den hemel had verhoort al u gebeden,
En dat ghy alles goeds mocht hoopen dat ghy sout
Haest naer u wenschen met Curace syn getrout,
(2435) Ghy meende Bruyt te zyn, hoewel ghy syt bedrogen,
Soo heeft al evenwel de Godspraak niet gelogen,
God betert ’t geen het seyt, is niet dan al te waer,
En ’t geen eerst duyster was, is ’t hands maer al te claer,

                De staat van Alba en van Roomen
                (2440) Wat onverwachts sal over koomen,
                De Vrede staat al voor de poort:
                En u Gebeden sijn gehoort.
                Ghy sult met uwen uytgelesen
                Curacen haest vereenight wesen.
                (2445) Oock soo dat inder eeuwicheydt
                U niemandt van malkan’re scheydt.

FINIS.


Continue

Tekstkritiek:
vs. 10: ooren er staat: ooren.
vs. 3: sou er staat: Sou,
vs. 176: bedecken. er staat: bedeken.
vs. 276: vereenicht er staat: veroenicht
vs. 358: willecoom er staat: willecooom
vs. 496: geplaatst er staat: geplaats
vs. 538: druppel ick er staat: druppelick
vs. 764: Dogh er staat: D’ogh
vs. 799: ongenadigh er staat: ongestadigh
vs. 868: wreeken er staat: wreeeken,
vs. 1024: dees er staat: d’ees
vs. 1109: woorden er staat: worden
vs. 1136: haar er staat: haat
vs. 1180: het er staat: her
vs. 1188: niet er staat: nier
vs. 1445: verliet. er staat: verlite.
vs. 1563: onverwachte er staat: onverwaehte
vs. 1799: verdreven er staat: verderven,
vs. 1820: groeyen. er staat: groeyn.
vs. 1923: het er staat: her
vs. 1993: weldoen er staat: welidoen
vs. 2172: nader er staat: nadar
vs. 2251: minder er staat: mindet