Coenraad Droste: Jacoba van Beyeren. ’s-Gravenhage, 1710.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton023440 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[fol. A1r]

VROUW

JACOBA

VAN BEYEREN.

GRAVIN van HOLLANDT.
&ct.

TREUR-SPEL.

[Vignet: fleuron]

IN ’sGRAVENHAGE,
Gedruckt by GERRIT RAMMAZEYN, Boeckdrucker in
de Houtstraet by ’t Pleyn, in ’t Schermstraetje, 1710.


[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

OPDRAGT
AEN SYN
DOORLUCHTIGSTE HOOGHEYT
FREDERICK,
ERFPRINS van HESSE-CASSEL,
STADTHOUDER des HERTOGDOMS CLEEF,
GENERAEL vande RUYTERY
DER
VEREENIGDE NEDERLANDEN.
Ridder van den Olyphant, &c. &c. &c.

DOorlugtig Erfgenaem van Hessen-Cassels staeten,
Roem van uw Vaederlandt en hoop der Ondersaeten.
    Prins die, door eygen deugt, meer luyster nog ontfangt,
    Als door de scepters glans, die boven ’t hooft u hangt,
(5) Of de verbintenis met Konincklijke banden
Op ’t Huyw’lijcx bedt gesmeet, door Hymeneus handen.
    Die gaeven heeft het lot altyt in sijn gewelt,
    Dogh de verdienste sijn lyf-eygen aen een Helt.
Met regt mag ick die naem wel aen uw Hoogheyt geeven,
(10) Die meerder agt uw Eer, als uw roemrugtigh leeven;
    Dat in het Veldt van Mars soo veel gevaer uyt staet,
    Als iemandt, die voor loon sig daer gebruicken laet.
[fol. A2v]
By Hoogstet sag men u dwars door de Vyandt breecken,
Om door uw woedent stael het leet van ’t Ryck te wreecken.
    (15) De kryg is een Tooneel van ongestaedigheyt:
    Maer ’t wisselig geval vermeert uw dapperheyt.
Daer toe wert uw Natuer van jongs op aengedreeven,
Uw kling doet meenigmael uw Vrient en Vyandt beeven:
    Uw Vyandt, als gy hem te keer gaet in het Veldt;
    (20) Uw Vrienden, als gy steets u bloot voor wonden stelt.
Te meer, nae dien de Kryg uw Broeders heeft doen sneven,
Die voor de goede saeck, tot drie toe, syn gebleven:
    Soo dat de doot genoeg aen Vorsten openbaert,
    Dat sy doorlugtig bloet niet meer als ander spaert.
(25) Al de vermaningen doen niets als u verkloecken,
Tot in Italien gingt gy de glory soecken;
    Uw lof groeit daeglijx aen, in weerwil van de Nydt,
    Selfs als, door het geluck, gy niet begunstigt syt.
De deugt blinckt helderder die kan stantvastig lyden,
(30) En tegens de Fortuyn, durft onverschrocken stryden:
    Sy wederstaet een Helt, wanneer hem de natuer
    Stelt boven haer bereyck, door ingebooren vuer.
Philippus die voor heen gansch Hessen heeft beseten,
Die den grootmoedigen wierdt door de Faem geheten,
    (35) En uw voor-Vader was, weeck noyt voor tegenspoet;
    Maer, tegens list en dwang, verharde syn gemoet.
Syn bloet blyft niet alleen nog in uw aeren leeven,
Maer syn stantvastigheydt en Godsdienst daer beneven.
    Daer hy van, in sijn landt, hervormer is geweest,
    (40) En heeft in ’t Huys geplant dien yverigen geest,
Waer mee men syn geslagt, soo stigtelijck, siet proncken:
En van dat heylig vuer, speurt men, in u de voncken.
    Het welck u naer het schynt verstreckt tot beuckelaer,
    En u voor wondt of doodt, bevrydt in het gevaer.
(45) Terwyl uw neygingen krygs oeffening begeeren,
Kondt gy den Oorelog van niemant beter leeren,
[fol. A3r]
    Als Prins Eugenius en Marlbourg groot van naem:
    Haer handeling te sien maeckt een jong Helt bekwaem,
Om sulcke meesters plaets naer desen te bekleden.
(50) Gy, die haer stappen volgt met onvermoeyde schreden,
    Sult strecken anderen tot voorbeeld naderhandt.
    Soo werdt Bellonnaes kunst, door schakels, voortgeplant.
Uyt lust om wel te doen, hebt gy dit padt verkoren,
Niet om bevordering; gy syt soo hoog geboren,
    (55) En door naervolgings regt werdt u soo veel belooft,
    Dat kwaede eergierigheydt uw wysheyt niet verdooft.
Op ’t loflyck voorbeeldt oock van een van uw Voor-Ouders,
Die weygerde de last te last te laeden op sijn schouders,
    Wanneer het Keyserryck hem aengeboden wiert.
    (60) Een Prins is groot genoeg, als hem de deugt verciert.
De Velttogt is gedaen, de Legers sijn gescheyden;
Mars moet tot oeffening het voorjaer weer verbeyden:
    Gy hebt genoeg voldaen uw ingebore lust.
    Een Helt krygt nieuwe moet, als hy heeft uytgerust.
(65) Komt u dan inden Haeg verposen en vermaecken,
Soo ’s Landts bestier van Cleef vereyst geen and’re saecken.
    Maer ick verseecker u, dat waer gy komen meugt,
    Men nergens hoger agt, als hier, uw naem en deugt.
En om, wat my belangt, daer blycken van te toonen;
(70) Soo gy, genaedig heer, myn vryheyt wilt verschoonen,
    Draeg ick uw Hoogheyt op dees vrugten van myn Pen,
    Tot een getuygenis dat ick uw Dienaer ben,

                                                                DROSTE.


[fol. A3v]

WETTEN

Voor het Treur-Spel,

Vertaelt uyt de Dight-Kunst

VAN DE HEER

BOISLEAU DES PREAUX.

DAer is geen wangedrogt, nog gruwelijck vertoogh,
Of meesterlijck verbeelt, behaegt het aen het oog.
Het kunstige pinceel kan het gesigt vermaecken,
Schoon het te voorschyn brengt onaengename saecken.
(5) Dus heeft het Treur-Toneel ons meenigmael gestreelt:
Wanneer de droefheydt werdt van Oedipus gespeelt.
Of als, om Moeder-moort, Orestes niet kan rusten,
En aen ons traenen kost, in ’t midden van ons lusten.
Gy dan, die de Natuur tot het Toneel verweckt,
(10) Als ’t ingeboore Vuur uw geest tot Digten treckt:
Die soeckend’ naer de leest der Sophocleesche laersen,
Komt dingen naer de prys, daer op, met preutsche Vaersen.
Soo gy voort brengen wilt, een onberisplijck stuck,
Het geen begunstigt werdt, door ’t volck en het geluck,
(15) Dat hoe het ouder is, werdt deftiger bevonden,
En de Naekomeling de lof van sal verkonden:
Dat men in het gespreck, speur’ togten van het hert,
Waer door de Ziel ontroert, en opgetogen werdt.
Soo nog medogentheydt, nog schrick my kan bewegen,
(20) Al het geleert verhael der Spreeckers staet my tegen:
Uw redekaveling blyft koudt en sonder smaeck,
En de toehoorder kyft, of werdt gekwelt door vaeck.
De kunst is, datelijck te raecken en behaegen;
Maer, hoe gy dat sult doen, moet gy selfs sorg voor draegen;
[fol. A4r]
(25) Versint de middelen, die trecken tot gehoor:
Het innerlijck vermaeck is voor de geest een spoor.
Men moet de handeling van het begin bereyden,
En de vergaedering moet door een omweg leyden.
Ick lag een Speelder uyt, die my lang wagten doet,
(30) Nog aenstonts onderregt, van dat ick weeten moet;
Die de verwarde knoop niet klaerlyck kan ontbinden,
En in plaets van vermaek, my steets doet hooftsweer vinden,
’Khadt liever dat hy selfs, verhaelende syn naem,
Seyde, ick ben Oedipus, Achilles of Priaem.
(35) Als dat hy, doend’ een deel verwarde wonders hooren,
Niets seggend’ aen ’t verstandt, vermoeit alleen myn ooren.
De grontslag van het stuck werdt noyt te ras verstaen.
Doet noemen het Tooneel, dat pal moet blyven staen.
In Spanjen schroomt met niet, in ’t selfde Spel te paeren:
(40) De kintsheyt van een Heldt, en syn volwasse jaeren:
En die men, als een wigt, gesien heeft in ’t begin,
Eer de Gordyn valt neer, heeft al een ruyge kin.
Maer die regtsinniglijck wil, naer de regels, schryven:
Sal in beknopter Perck syn handeling doen blyven.
(45) En toonen maer alleen, van een geschiedenis,
Wat tusschen nagt en dag, in een plaets doenlyck is.
Dat ongelooflijck is, wilt niet te voorschijn brengen:
Soo ’t leugenagtig schynt, kan niemant het gehengen.
De waerheyt is somtyts selfs niet waerschynelijck;
(50) En dat men niet beseft, behaegt beswaerelijck.
Het geen men niet mag sien, moet een verhael doen blycken
De geest krgt eer begrip van iets, dat men doet kycken:
Maer ’t Oordeel van de kunst stelt sommig voorwerp voor,
Ontrocken aen het oog, gevoeglijck aen het oor.
(55) Geduerig op ’t Tooneel moet de beroerte groeyen,
En op het hoogst geraeckt, ligt tot onknooping spoeyen.
Naer een verwart geval, is men noyt meer voldaen,
Dan als men een geheym ten lesten heeft verstaen,
Dat schierlijck aen de saeck verschaft een ander wesen:
[fol. A4v]
(60) En die verandering werdt aldermeest gepreesen.
Het Treur-Spel in ’t begin, als het te voorschyn kwam,
Bestondt maer in een Choor, dog ongevormt en lam,
Waer in de Landtman sogt de Wyngodt te bewegen,
Door Lofzang, dat hy hem een ryken Oost wouw geven,
(65) Song springend’, door den dranck, een maetelosen toon.
De beste sanger kreeg een bock daer voor tot loon.
Thespis begon dit spel op karren om te voeren,
En door die malligheyt vermaeckte steets de Boeren.
Met droessem vande Wyn het aengesight besmeert;
(70) Potscierlijck opgeschrickt, heeft elck syn rol geleert.
Daer naer heeft Eschilus het Choor met persoonnaedjes
Vergroot, en haer vertoont aen kyckers op stellaedjes:
Met Brosen aen het been, in swieriger gewaet,
En door ’t mom-aengesigt van deftiger gelaet.
(75) De geest van Sophocles, tot hooger trant gedreeven,
Heeft meer praght aen ’t Tooneel en beter sang gegeven,
In al de handeling gaf hy deel aen het Choor,
En schaefde het gedigt, naer een naeukeurig oor.
Soo dat hy het soo hoog heeft in den top doen vaeren,
(80) Dat de Latynsche Tael dat noyt kon evenaeren.
De Schouburg was tot schrick aen ons Voorouders geest;
Des is dat tydt verdryf lang onbekent geweest.
Men sag ’t eerst tot Parys op het Tooneel verschynen:
Een trop van Pellegroms, ontsloot daer de Gordynen:
(85) Wiens sotte eenvoudigheydt, uyt yver, heeft gewaegt,
Te speelen Heyligen, Godt en de Moeder Maeght.
Dog beter kennis kwam dat misverstandt verklaeren:
Men joeg die Leerraers weg, die niet beroepen waeren:
En deedt bequaemer stof herleven op ’t Tooneel;
(90) Als Hector, Hecuba, Turnus of Philomeel.
Het masker raeckten af, waer meê men plagt te speelen,
En, in de plaets der Rey, vernam men Bas en Veelen.
De liefde die de Ziel soo teergevoelig maeckt,
Is aenstonts in het spel, tot groot vermaeck, geraeckt.
[fol. A5r]
(95) Die hertstogt is een bron, van veelderley gevallen,
En in haer schildery, heeft ider een bevallen.
Brengt in uw stucken dan verliefde Helden voort,
Die door aenminnigheydt van schoonheydt sijn bekoort:
Maer doet haer daermon niet, als laffe herders, minnen.
(100) Geeft aen Achilles niet van Celadon de sinnen:
Haer neyging altemets toomt in door nae berouw;
Op dat de min geen duegt, maer swackheyt schynen sou.
Wilt niet, als de Romans, haer gans van vrees bevryden,
Een Artamenes mag alleen geen Heyr bestryden.
(105) Wat niet natuerlijck is, vindt men belagchelijck:
Hoe groot een Hert mag sijn, nog is het menschelijck;
En voelt bewegingen, als het de noodt siet naecken.
Enëas schreydt wanneer syn mackers schipbreuck maecken,
Naer dat sy sijn verlost van het Troyaensche vuur.
(110) De geest speurt met vermaeck de broosheydt der Natuur.
Indien gy desen Heldt wilt in een stuck beschryven,
Laet hem in groot ontsag, voor sijne Afgoden blyven:
Doet Agamemnon sien staet sugtig trons en fier,
Achilles ras vergramt, Ulisses vol bestier.
(115) Haer kennelijcke drift wilt aen uw helden geeven:
Van ieder Landt en eeuw, leer de manier van leeven;
Daer is groot onderscheyt wat Lantsluy gy verbeelt:
Dee lugt maeckt dat het volck van inborst veel verscheelt.
Gy moet de staetigheyt der deftige Romeynen,
(120) Niet door liflaffery hervormen en verkleynen.
Stel Brutus nimmermeer als een liefkoser voor;
En Cato volge noyt de Juffers op het spoor.
Die fauten wil men juyst in een Roman niet mercken.
Maer voor het Schouwtooneel moet men nae rede wercken:
(125) De welstandt van een stuck eyscht meer nauwkeurigheydt,
Dan als men tot vermaeck, werdt om den tuyn geleydt.
    Indien gy selfs een Heldt hebt in een Spel versonnen,
Laet hem dus eyndigen, gelijck hy heeft begonnen.
Op dat hy t’eenemael sig selven sy gelijck,
[fol. A5v]
(130) Nog van sijn eerst besluyt gelijck een weerhaen wijck.
Een schryver, die sig vleyt, sal veel naer sijn manieren,
Syn persoonnadien uyt beelden en versieren.
Een Spanjaert swerft veeltyts gelijck een Rodomont.
Don Julian en sijn Cid spreecken uyt eene mondt.
(135) Dog de Natuur in ons is wyselijck verscheyden,
Van ider hertstogt syn de woorden onderscheyden.
De gramschap buldert uyt, en neemt een hoogen toon;
Daer de neerslagtigheyt te kruypen is gewoon.
Laet Hecuba, by ’t puyn van de Troyaensche daecken,
(140) Geen opgeblaese klagt, tot medelyden, maecken:
Nog stoffen op de wal van ’t magtig Ilion,
Eer dat de Grieck dat werck der Goden overwon.
Wanneer een mensch begint hooghdraevende te kermen,
Sal, over syn Elendt, geen ander sig ontfermen.
(145) De fierheyt nauwelyx vergeeft men aen ’t geluck;
Maer die de droefheyt raeckt, verneedert sig in druck.
Indien gy my begeert, tot schreyen te beweegen,
Weent selfs, soo meugt gy my myn Traenen af sien veegen.
De Schouw Burg hedendaeghs van mugge sifters vol,
(150) Brengt selden op ’t Tooneel een onberispte Rol.
Een Digter sal sig daer met moeyte lofrijck maecken;
Mits hy geduerig vindt kwaet spreeckers die hem laecken.
Elck mag hem voor een bloet uytschelden die steets faelt;
Dat regt is, aende deur, inkomende betaelt.
(155) Hy moet uytmuntendt sijn, indien hy wil bekooren,
En ons doen wonderen in schoone Vaersen hooren.
Somtyts hoogdraevendt sijn, dan langs de grondt weer gaen,
Diepsinnig, evenwel, niet swaer om te verstaen.
Verheven door een Schat van Edele gedagten:
(160) En geven door yets nieuws aen d’aendagt versche kragten.
Dat sijn gevoelens sijn op eer en deugt gegrondt.
Op dat hy roem verdien, door een gemeene mondt:
Moet alles, wat men hoort, gemackelijck sijn t’ onthouden,
Soo sal men van sijn werck een lang geheugen houden.


[fol. A6r]

VOOR-REDE.

NAer dat de Griexe en Turckxe geschiednissen my stof verschaft hebben tot myne vier voorgaende Treur-Spellen Agiatis, Themistocles, Arsinoë, en Achmet, heb ick inde Cronijck van ons Landt gevonden de ongelucken van Vrouw Jacoba van Beyeren, en deselve bequaem geoordeelt op ons Toneel gebragt synde, om vrees en medelyden in de Aenschouwers konnen verwecken, derhalven heb ick myn best gedaen om dese Heldin, (die by Alphen in Persoon, het Leger van den Hertog Philips van Bourgondien, onder den Heer van Uwtkercke, geslaegen en een Belegering binnen der Goude uytgestaen heeft) met minder lasterende verwen af te schilderen, als haer naem door de Schryvers van die tyden bekladt is, gelovende dat dese rampsalige Princes soo veel schuldt niet heeft gehadt als swackheydt, die door de aenhangers van haer Tegenstrever, om desselfs geweldige Eersugt te bedecken, ten ergsten uytgekreten is. Haer leven werdt maeger en schrael verhandelt, soo dat men haer onschult meer uyt de gevolgen, als uyt de omstandigheden moet gissen. Die ongeluckig is, heeft gemeenelijck ongelijck, en desselfs handel werdt tot sijn nadeel uytgelegt; insonderheyt als Landen en luyden daerom moeten lyden. Haer scheyden van twee Gemaels, beken ick, dat haer voor ligtvaerdigh heeft doen aenschouwen: maer de vervolgingh die sy geduerig heeft moeten lyden, schynt haer daer aenleyding toe gegeven te hebben, om haer gesag staende te houden: tot dat haer buytensporigh huwelijck, met Heer Franck van Borsselen, aen haer de Heerschappy van haer erflanden gekost heeft. Ick heb meest Goudhoeven gevolgt, en de tyden der voorvallen wat korter aen een geschaeckelt, om te Toneel wetten naer te komen. Dogh de Caracter van Vrouw Isabella, is te vinden in het begin der geschiedenissen van Philips de Commines, daer haer gemael selfs aldus van haer spreeckt: Dat Graef Carel wantrouwigh waere, alsulx en hadde hy van hem niet, maer behielt het van sijne Moeder, dewelcke een seer argwaenige en wantrouwige Vrouwe was. Dit wert bevestight door Olivier de la Marche, die in het dartiende Hooftstuck van syn Eerste Boeck, van desen Hartog en Hertogin aldus verhaelt: dat hy was een Prins seer begeerig tot vrouwen, en hadde een groot getal van Aterlingen; soo dat de Koningin van Vrankryck en sijn gemalin dickmael by een quaemen, om sig te beklagen en vertroosten, over haer hartseer. Welke twee Schryvers beyde in het Hof van dese Vorst opgevoedt waeren, soo dat men haer getuygenis niet en mag verdagt houden. En om dat het aen eenige muggesifters niet aenstootelijck soude schynen, dat ick eenige gedagten van anderen ontleent heb, soo sal ick tot myne ontschuldiging hier by voegen eenige regulen uyt Macrobius, om te doen ien, wat gevoelen de oude van diergelijck naervolgen gehadt hebben. Het is te vinden in het 7. Boeck 4. Hooftstuck der Saturnalia, dat ick aldus overgeset heb.
    Terwyl ick soeck aen te wysen, hoeveel onsen Virgilius gevordert heeft, door het lesen der Ouderen, en wat bloemen en verciercelen hy, tot opschick van sijn Vaersen uyt verscheyde Schryvers gepluckt heeft: soo vrees ick, dat ick aen onwetende en kwaetaerdige gelegentheydt sal geven, om hem te berispen; verwytende aen dese groote Man het uytschryven van anderen, nog overwegende dat de vrugt van het lesen is, die dingen naer te volgen, die men elders voor goet keurt, en daer men sig meest over verwondert; om deselve tot sijn gebruyck, [fol. A6v] eenigsins door een bekwaeme ontleening, sig toe te eygenen. Het geen de onse onder malkanderen en vande Griecken, soo wel als die van haer uytsteeckenste gedaen hebben.

_____________________________________

PERSOONAEDJEN.

VROUW JACOBA van BEYEREN, Gravin van Hollandt.
HARTOG PHILIPS van BOURGONDIEN, toegenaemt de Goede.
DONNA ISABELLA, Infante van Portugal, des selfs Gemalin.
HEER FRANCK van BORSSELEN, Minnaer van Vrouw Jacoba.
HEER JAN van CROY, Velt-Overste van Hertog Philips.
VROUW MAGTELT, desselfs Gemalin, Vertrouwde van Vrouw Isabella.
VROUW BAERTE van BREDERODE, Vertrouwde van Vrouw Jacoba.
WILHEM de BYE, Schiltknaep, Hofmeester van Vrouw
            Jacoba, en Vertrouwde van Heer Franck.
HERAUT van Vrouw Jacoba.
Gevolgh.

Het Tooneel is in ’t Leger van Hartog Philips
voor der Goude.
Continue
[p. 1]

VROUW JACOBA

VAN BEYEREN,

GRAVINNE van HOLLANDT, &c.

TREUR-SPEL.
_________________________

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

PHILIPS DE GOEDE, CROY.

CROY.
ICk heb, genadig Heer, uw Leger om gereden:
Door Wagten is de Stadt den Toevoer afgesneden,
Door Benden rontom heen is Gouda soo beset,
Dat Vrouw Jacoba niet kan hopen op ontset.
(5) De Burg-Graef Wassenaar kon met sijn Leydenaeren
Te Waeter tot haer hulp nog in de Haeven vaeren:
Maer aende Goutsche Sluys het Blockhuys nu volmaeckt,
Heeft vande kromme Gauw de doorvaert gansch gestaeckt.
Schoonhoven, Hoecks gesint, als Leyden, haer genegen,
(10) Sou ligt haer Borgery tot onderstandt bewegen;
Dog om geen opening te laeten voor haer list,
Heb ick een Schans gebouwt tot Haestrecht aende Vlist.
De Hooppen sijn geplaetst op Molens en op Sloten,
Waer uyt men ligtelijck een aenval af kan stooten:
(15) En met een kleyn getal een grooter wederstaen,
Indien de Vyandt sogt haer daer te keer te gaen.
Wy moeten allesints ons voor een uytval decken,
Dwars langs de Dycken heen Borstweringen doen trecken.
[p. 2]
Ons Volck verseeckeren daer het heeft post gevat;
(20) Op dat men, door de Spae, mag naderen de Stadt.
PHILIPS.
Gy hebt naer Krygs gebruyck de Vesting ingesloten:
Doet om ons Legering nu Storrem-paelen poten.
Die sig te sorgeloos voor hinderlaegen wagt,
Krygt meenigmael een neep van ongevreesde magt.
(25) Heer Jan ick ben voldaen. De Cabeljauwsche steden
Syn met ons in verbont, tot dese Kryg, getreden.
Waer uyt ons spys en dranck sal werden toegebragt:
Dies ick van dese kant geen Vyandtschap verwagt.
CROY.
Ick hoor hier meenigmael van die partyschap spreecken,
(30) Haer Oorspronck evenwel is my niet regt gebleecken.
Men is daer in myn Landt niet wel van onderregt.
En het is seer verwardt al wat men daer van segt.
Indien myn ondersoeck uw Hoogheydt mogt behaegen,
Neem ick de vryigheyt, om naer de gront te vragen.
(35) Verhaelt my, kan het sijn, en het u niet verveelt,
Hoe Hollandt, tegens een, soo wrevel is verdeelt.
PHILIPS.
Als Wilhem, uyt de stam der Heenegousche Graeven,
En laetsten Hollandts Heer, gevelt was en begraven;
Gaf Keyser Lodewijck uyt Leenregt of uyt min,
(40) Dit Landt aen Vrouw Margriet sijn eygen Gemalin.
Die d’Oudste Suster was des onlanx Overleden.
Den Adel evenwel was hier niet mee te vreden,
Nae dien de Kryg in ’t Stigt niet wel en was geluckt,
Het platte Landt alom door roof en brandt gedruckt,
(45) En wilden sy, daer naer, niet onder de banieren,
Opsitten van een Vrouw, die t’Oorlog sou bestieren:
En weygerden voortaen met haer te Velt te gaen.
Dies sy haer Soon ontboodt, eerst om haer by te staen,
Daer naer, om als haer Voogdt de Landen te beregten,
(50) En aen het Hooft van ’t Heyr de Stigtse te bevegten.
Maer dese dolle Graef geteelt uyt Beyers bloet,
[p. 3]
Heeft aen sijn Moeder haest vergolden quaet voor goet:
Syn Eeden en sijn plight ondanckbaerlijck gebroocken,
En aen haer niet betaelt, het geen sy hadt besproocken.
(55) Voorts om de Heerschappy te krygen in de handt,
Heeft hy haer eyndelijck gedreven uyt het Landt,
En uyt haer Errifgoet ontaerdelijck gestooten;
Van Steeden ondersteunt, en de misnoegde Grooten:
Die van de Cabeljauw de naem gegeven is.
(60) Bekent op dese kust voor d’aldergrootste Vis.
De Ridderschap die Trouw de Landt-Vrouw was gebleven,
En Poorters, hebben sig den Hoeck tot Loos gegeven.
Om dat men dese Vis daer me gemeenlijck vangt
Als men daer aen wat aes, tot sijn verlocking, hangt.
(65) De Tweespalt, daer gy hoort den oorspronk van verklaeren,
Heeft nu by naer geduert omtrent de hondert Jaeren.
Waer door het Volck op een soodanig is verwoedt,
Dat het geduerig plengt sijn mede-Borgers bloet.
Dit Vuur smeult altemets, maer is niet uyt te blussen.
(70) Sy dryven overshandts malkander van het kussen.
Dat heeft meer quaet gedaen, aen het gemeene best,
Als kryg of hongers noot, of plaegen van de Pest.
Elck soeckt de meesterschap, al is ’t door quaede wegen.
Nog regt nog billijckheydt en houdt de Heerssugt tegen.
(75) De kuypery, bedrog, de list en het geweldt,
Heeft in ’t bewint nu d’een, dan d’ander weer gestelt.
De Vader heeft de Soon sijn Staten afgenomen,
De Broeder is in plaets van Broeders ampt gekomen.
Wie zig vint overheerst krygt een rampsalig lot,
(80) En soo hy niet ontvlugt, geraeckt op een Schavot.
Ontsag van Eedel bloet, nog van getal van jaeren,
Kan geen gevangenen voor Swaert of Koordt bewaeren.
De hevigheydt let niet op regt of ongelijck;
Maer Hoecks of Kabbiljauws is onvergeeffelijck.
(85) De wraeck en wederwraeck brandt Vlecken en Casteelen.
De Landtman werdt verwoest en lydt om de krackeelen.
[p. 4]
De Borgery werdt arm, de nering werdt geblust,
De Handelaer vertreckt; want Koopmanschap soeckt rust.
Men vindt geen veyligheydt in wel bemuerde Wallen.
(90) Sy loopen Poorten af, de Wagt wert overvallen:
En d’ingenome Stadt geplondert en verbrant
Door ingeseetenen van ’t selfde Vaderlandt.
Schoon sy sig altemets versoenen, moe van slaegen,
Sy vangen weder aen malckanderen te plaegen,
(95) Soo ras de Wonden sijn genesen door de tydt,
De wrock blyft in de krop, en in het Hert de spyt.
Siet in dit kort verhael een reex van ongelucken:
Die vrugten moet een Volck van Borger tweespalt plucken.
Men roeyt beswaerlijck uyt dat onkruyt van een staet;
(100) Om dat het overschot sijn saet nog achter laet.
CROY.
Sy konnen op die grondt malkander niet vertrouwen.
De herkomst van den haet hebt gy my klaer ontvouwen.
Ick ben met danckbaerheydt uw Hoogheyt seer verplight
Dat gy myn kennis hebt, in dese saeck, verligt.

TWEEDE TONEEL.

HARTOG PHILIPS, CROY, een Heraut.

de HERAUT.
(105) ICk werdt door de Gravin van Hollandt hier gesonden,
Eerst om haer groetenis uw Hoogheyt te verkonden;
Dan af te vorderen, waer om gy haer belegt,
En in haer Errif-goet Vyandelijck bevegt?
Soo dat sy niet gerust mag in haer staten leven.
(110) Dog soo gy daer, aen my, geen reden van wilt geven,
Versoeckt sy vry geley, van uyt en in te gaen,
Om uyt uw eygen Mondt uw meining te verstaen.
PHILIPS.
Heraut, segt aen myn Nigt, dat sy vry hier mag komen:
Sy hoeft voor overlast, hier buyten, niet te schroomen.
[p. 5]
(115) Voor haer en haer gevolg is toegang regte voort;
Tot haer verseeckering geef ick aen u myn woort.
Ick sal haer, door myn Heyr, als een Princes doen eeren:
Men sal haer onverlet oock laeten wederkeeren.
En tot een vergelijck ben ick altyt bereydt
(120) So sy genegen is. Gaet brengt haer dit bescheyt.

DERDE TONEEL.

PHILIPS, CROY.

PHILIPS.
WAt donderslag sal ’t sijn in Vrouw Jacobaes ooren,
Als sy van Borselens gevankenis sal hooren.
Heer Franc is, door myn last, in hegtenis geset:
Dies haer verholen Min, de voortganck is belet.
(125) Ick hadt van dese Man een averegs vertrouwen;
En dagt dat hy het oog soud’ op haer omgang houwen.
Soo ras, als sy my hadt verkoren tot haer Vooght,
Tot het Stadthouderschap is hy, door my, verhooght:
Om van die schoone Bruydt de Vryers af te keeren,
(130) Die haer rijck Huwlijx-goet, door dese Trouw, begeeren.
Want, onder ons gesegt, soo sy geen Kinders laet,
Ben ick, als Erfgenaem, naevolger van haer staet.
Maer wat bevind ick my, door gissing, nu bedroogen;
Hy heeft, door heusch gedrag, haer tot sijn Min bewoogen.
(135) Sy meynden heymelijck te paeren in den Echt,
Eer dat die nieuwe maer aen my sou sijn geseght.
Sy weeten als nog niet, dat ick ontdeck haer saecken,
En sullen, uyt haer Droom, bekommerlijck ontwaecken:
Nu men den Bruydegom heeft by de Kop gevat,
(140) En haer van alle kant besloten in de Stadt.
Al haer Ligtvaerdigheyt sal ick haer doen berouwen.
CROY.
Mag sy niet, wie sy wil, naer haer goetduncken Trouwen?
[p. 6]
Is sy tot vrye keur haer eyge meester niet?
Moet sy gehoorsaem sijn, daer in, aen uw gebiet?
PHILIPS.
(145) Beloften maecken schult: sy heeft haer Woordt gegeven,
Dat sy met niemandt sal sig in den Egt begeven,
Ten sy haer Huwelijck by my werdt toegestaen.
Vergetend’ haer geslagt, wil sy haer Onderdaen,
Hoe wel van Edel bloet, met Beyers afkomst mengen,
(150) En in een Dolphyns Bedt een Edelman gehengen.
Aenbieden onbeschaemt aen hem de selfde handt,
Die ’s Koninx Broeder hadt getrouwt in Engelandt:
Naer dat sy Hertogh Jan van Brabant was ontlopen,
Daer sy tot Romen sogt, sig van te doen ontknopen:
(155) En Weduw eyndelijck nu van geworden is;
Maer in haer weeldrig Lyf woont geen onthoudenis:
Sy heeft geen vlees nog bloet om sonder Man te leven.
Haer inborst werdt gestaeg tot nieuwe lust gedreven.
Dies voor de vierdemael sy sig verbinden wil;
(160) Schoon tusschen beyden is soo merckelijck verschil.
Die buytensporigheyt meen ick niet toe te laeten,
Tot aller Vorsten hoon, en spot van ondersaeten!
Maer te verhinderen de schande van myn Nigt,
En haer door Wapenen te houden in haer pligt.
CROY.
(165) Uw Hoogheyt heeft gelijck: dies yder goet sal keuren,
Als hy de reden hoort, van ’t geen hy siet gebeuren.
Van Vorsten handeling oordeelt men ligt verkeert,
Soo lang men door de tydt niet beter werdt geleert.
Van de verhole Min, heb ick nog niets geweten.
(170) Maer ick hadt onderwyl ten naesten by vergeten,
Dat ick uw Gemalin, als ick de Ronde ging,
Zag ryden, met haer stoet, naer onse Legering.
Naer gissing moet sy nu daer wesen aengekomen.
PHILIPS.
Ick heb haer evenwel tot nog toe niet vernomen.
(175) Misschien is sy vermoeit, en rust in myn verblyf.
[p. 7]
Ick hadt hier niet van doen ’t geselschap van myn Wyf:
Wat of sy wederom heeft in het Hooft gekregen?
Dat sy niet heeft ontsien de moeyelijcke wegen.
Het Portugeesse bloet is staeg in agterdogt:
(180) Ick heb haer Minne-nydt verscheyde mael besogt.
Sy moet van myn gemoet voor nieuwe lusten vresen;
Of ick op eenig wigt van ’t Landt verlieft mogt wesen.
Als sy die luymen krygt, is sy van stuersen aerdt,
En, voor haer schaduw selfs, is sy somtyts vervaert.
CROY.
(185) Een Minne-nydige vindt altyt stof tot klaegen;
Sy quelt haer eygen Geest om andere te plaegen.
En door haer agterdogt wert dickmael uytgewerckt,
Dat noyt sou syn geschiet, hadt sy het niet gemerckt.
Sy siet dat niet en is, gelooft dat sy hoort seggen,
(190) Geneygt om alle ding ten ergsten uyt te leggen.
Maer doet haer eygen selfs, daer door, het grootste quaet;
Vermits daer door de Min verandert werdt in haet.
PHILIPS.
Indien sy daerom komt, sal ick misnoegen toonen.
CROY.
Uw Hoogheyt moet, in haer, die swackheyt wat verschoonen;
(195) Die spruyt gemeenelijck uyt over groote Min.
Men neemt haer onschult aen, ten opsigt van ’t begin.
PHILIPS.
Men moet in d’Echte staet malkanderen vertrouwen,
Soo men geen onrust soeckt, en vrede tragt te houwen.
Wat baet brengt Liefde by, die Vyantschap verweckt,
(200) En dat een schoone schyn vergiftig saet bedeckt?
Die van syn Egtgenoot bewimpelt de gebreecken,
Sal in syn huysgesin vermaeck en eendragt queecken.
CROY.
Myn Heer, ick hoor gewag, daer komt de Hertogin.
Gy sult nu haest verstaen, wat sy heeft in haer sin.


[p. 8]

VIERDE TONEEL.

PHILIPS, ISABELLA, CROY, MAGTELT.

PHILIPS.
(205) MEvrouw, naer dat ick heb u wellekom geheeten,
Verlang ick van uw komst de Reedenen te weten.
Wat u het pragtig Hof verlaten doet van Gent:
Om liever ongemack te lyden in een Tent?
Gy kost u daer gerust door dans of spel vermaecken,
(210) En u verlustigen in aengenaeme saecken.
Den Adel komt te Hoof, die sig daer binnen vint,
En van de Borgery syt gy voor al bemindt.
Hiet sult gy daelijcx in onrust moeten leven:
De Vyandt sal u schrick en anxst en kommer geven.
(215) Het Ambagt, dat het Volck hier in het Leger doet,
Vertoondt aen uw gesigt maer Lijcken, Wondt en Bloet.
Het Donderent Geschut sal u de slaep beletten:
Men heeft hier geen musijck als Trommel en Trompetten.
En als men hongerig aen Tafel meent te gaen,
(220) Is men veeltyts verpligt een uytval af te slaen.
ISABELLA.
Myn Heer, ick heb de reys, naer Hollandt, ondernomen,
Om by de handt te syn, wat u mogt overkomen.
Gy geeft u selfs soo seer aan Oorlogsrampen bloot,
Dat u ligt treffen kan een ongeluckig loot.
(225) Een Kogel spaert het hooft niet minder als de Leden.
Gy denckt in het gevegt niet meer om myn gebeden:
Al myn vermaningen verdwynen in de windt,
Uw wysheyt, in de Kryg, werdt door uw moet verblint.
Wy sien den Blixem eerst op hoge Torens hegten,
(230) En door de Noorde windt de Pyn-boom meest bevegten;
Die door syn bulderen veeltyts om verre slaet:
En uyt der Aerde ruckt, dat hoogst verheven staet.
Hoe kan ick ver van u gerust en vrolijck wesen?
[p. 9]
Daer ick geduerig moet voor quade Tyding vresen.
(235) Hier werdt nog altemets myn Hert van anxst bevrydt;
Wanneer ick weet, dat gy niet in gevaer en syt.
PHILIPS.
Ick ben uw sorg verpligt: maer vindt dat naer de reden,
Gy kost die met meer nut in Vlaenderen besteden.
Ick heb u, van dat Landt, gelaten het bewint,
(240) Om dat het muytsieck Volck steets nieuwigheyt bemint.
Uw tegenwoordigheyt kon daer de rust bewaeren,
En in toekomende, voor my, veel moeyten spaeren.
Sy springen ligtelijck door vryheyt uyt den bandt,
Wanneer, om ander werck, de Landt-Heer is van kant.
(245) Ick sal, weest maer gerust, wel op myn hoede dencken,
En maecken dat geen leet myn hier sal konnen krenken.
Indien ick wat vermag sult gy weer derwaerts gaen.
Gelieft myn onderregt niet qualijck te verstaen.
ISABELLA.
Ick meende dat ick hier sou beter sijn ontfangen,
(250) En dat men my meer danck sou weten voor myn gangen.
Ick weet niet wat beduyt dit onverwagt onthael;
Het schynt dat ick hier ben verdagt aen myn Gemael.
Dat ick gekomen ben, om sijn besluyt te breecken,
En tot verhindering een stock in ’t wiel te steecken:
(255) Wat dat het wesen mag, sal ick sien door de tydt.
PHILIPS.
Mevrouw, ick kan wel sien, dat gy de selfde syt:
Dat u, soo lang gy leeft, noyt argwaen sal verlaeten.
Ick soeck alleenelijck het voordeel van myn Staeten.
Tot haer verseeckering begon ick desen toght;
(260) En ick ontrust my niet om al uw agterdocht.
Wat meer vertrouwlijckheyt sou beter u betaemen.
ISABELLA.
Myn tegenwoordigheyt behoeft gy niet te schaemen:
Een Koninx Doghter doet geen schand’ aen uw gevolg.
HHet is niet om vermaeck, dat ick het Leger volg.
[p. 10]
PHILIPS.
(265) Wy hoeven tegens een niet op ons bloet te stoffen:
Uw afkomst heeft de myn daerom niet overtroffen.
Ick dael, soo wel als gy, van Konincklijck Geslagt.
Het is gehoorsaemheyt, dat ick van u verwagt.
Dat ick beslooten heb, moet u tot wet verstrecken.
(270) Het is uyt Staets belang, dat gy weer moet vertrecken.
Al wat men gaeren doet, en voeght de Vorsten niet,
Soo het ondienstig is, aen ’t Opperste gebiet.

VYFDE TONEEL.

ISABELLA, MAGTELT.

ISABELLA.
HY sendt my weer naer huys, op dat ick niet sou mercken,
Het geen hy, tot myn smaet, soeckt verder uyt te wercken.
(275) Syn ontrouw wert bedeckt, door redenen van Staet.
Hy tragt ons Huwelijck te scheyden inder daet.
Soo hem de Paus toe laet, dat hy sijn Nigt mag trouwen,
Verkrygt hy Vries en Zeeuw, Hollandt en Henegouwen,
Daer sijn begeerlijckheyt, van overlang, op loert,
(280) En daer hy regtevoort den Oorelog om voert.
Of tragt door handeling sig Heer daer van te maecken;
Soo hy kan in het bedt van de Gravin geraecken.
Ick ben hem in de weeg gekomen in dit Landt,
Daerom soeckt my sijn list te sturen van de handt:
(285) Maer ick sal, eer ick reys, een tweede last verwagten.
MAGTELT.
Mevrouw, de vrees alleen smeedt dat in uw gedagten.
Eer u omsigtigheyt ter degen heeft gelet,
Wat swarigheyt dit werck, van allekant, belet.
ISABELLA.
Men weet tot Romen ligt of regt of schyn te vinden,
(290) Om van de Egten bandt de knopen los te binden.
Men werdt daer vry verklaert, of het noyt was geschiet;
[p. 11]
Voor al, indien nae-bloet de wettigheydt verbiet.
MAGTELT.
Hy weet wel, dat gy sulx sult nimmermeer gehengen,
Schoon hy daer toe, met kragt, moght Vrouw Jacoba brengen.
(295) Sy heeft haer trouw aen Franc van Borselen belooft.
ISABELLA.
Die Trouw is niet volbragt, schoon sy sig heeft verlooft.
Hy heeft den Bruydegom gevange, laeten setten:
Waer door hy meester is, de voortganck te beletten.
Soo die geen afstant doet, soo speelt hy met sijn hooft:
(300) En haer verboden Min werdt in sijn bloet gedooft.
Dus kan hy, van die kant, hier tot sijn ooghwit raecken:
Indien hy, by de Paus, sijn saecken goet kan maecken.
MAGTELT.
Bekommert u nog niet, daer is te veel aen vast.
ISABELLA.
Maer evenwel behoort daer op te sijn gepast.

Continue

TWEDE BEDRYF.

EERSTE TONEEL.

VROUW JACOBA, VROUW BAERTE van Brederode.

JACOBA.
(305) WAt blyft de Bye lang uyt! is hy nog niet gekomen?
BAERTE.
Genaedige Vorstin, ick heb hem niet vernomen.
Ick heb naer hem gevraegt, eer gy de Stadt verliet:
Men heeft naer hem gesogt; maer men en vondt hem niet;
Hy sal u mogelijck hier in het Heyr ontmoeten.
(310) Syn eerste sorg sal sijn, uw Hoogheydt te begroeten.
JACOBA.
Wat is men ongerust! wat siet men naer de Windt,
Wanneer men Tyding wagt, van ymant die men Mint!
Heer Franc van Borselen wat kost gy my veel sorgen!
[p. 12]
Eer dat de naght verdwynt voor de gebloosde morgen.
(315) Uw lieve Beeltenis, verheldert myn gesigt,
Meer als de stralen doen van ’s Hemels Sonneligt.
Myn ongesinde geest moet meenig hardtseer lyden,
Eer dat uw wederkomst sal myn gemoet verblyden.
Het eenige vermaeck, tot die gewensten dag,
(320) Is, dat ick altemets iets van u hooren mag.
Uw Edelmoedigheyt is my voor heen gebleecken:
Als menig vriendt in noot my liet verlegen steecken,
Heeft uw mildadigheyt my daer in by gestaen,
En, door uw beurs alleen, ben ick de schant ontgaen,
(325) Om myn aremoed’ aen elck te moeten openbaeren:
En onbeloont naer huys Gesanten laten vaeren,
Waer voor myn spaersaem volck en handt en oiren sloot:
Soo dat myn Schatkist was, van alle hulp, ontbloot.
Hy heeft my, niet alleen, die penningen gesonden,
(330) Maer, daer en boven nog, met heusheydt doen verkonden,
Indien ick naderhandt nog meer van noden hadt,
Dat hy sijn hert aenboodt, met al wat hy besat.
Dat onwaerdeerlijck pandt vondt by my meer behaegen,
Als al sijn goederen, die hy heeft opgedraegen:
(335) En om oock tegens hem niet onbeleeft te sijn,
Heb ick hem, in de plaets, geschoncken weer het myn.
Wat heeft hy naderhandt ons meenig Feest gegeven,
Vermaecken by gebraght, of mommery bedreven?
Vrouw Baerte heugt u nog, hoe dat hy Want en Zael,
(340) Deedt spreecken van sijn Min een nieu gevonde tael?
Door meenig Gulde D gemengt met Wilge Rysen
Wist hy behendiglijck sijn Liefde te bewysen.
Die Meester leerde hem om sonder stem of handt,
Te melden aen myn Hert verklaring van sijn brandt.
(345) Ick wist alleen de sin van ’t raetsel uyt te leggen:
Dat het wou heymelijck, DYN WILGEN DIENAER seggen.
En kost die Letteren, wel sonder hulp, verstaen,
Mits ick in ’t selfde school hadt van de Min gegaen.
[p. 13]
BAERTE.
Ick heb van het begin sijn Vryery geweeten:
(350) Wat hy heeft aengeregt, is my nog niet vergeeten,
Van al dat tydt verdryf hadt ick myn deel gestaeg,
Op ’t huys te Teylingen, of anders in den Haeg.
JACOBA.
Herdencken van vermaeck, verledene genugten,
Wat sijn uw Bloessems soet! hoe bitter sijn de Vrugten!
(355) Wat werden door de hoop inbeeldingen verweckt,
Daer men, in plaets van vreugd, niet als verdriet uyt treckt!
BAERTE.
Gebore Palts Gravin, den eygendom der staeten
Van Beyers Erref-goet, kan u voortaen niet baeten.
Naer dat gy de Voogdy van dit benyde Landt,
(360) Hebt, door de noot geperst, gestelt in Philips handt.
JACOBA.
Maer sijn begeerlijckheyt is daer mêe niet te vreden,
Schoon hy my heeft ontbloot van veel voornaeme Steden:
Soo lang hy myn Persoon niet heeft in sijn gewelt,
En myn genegentheyt heeft wetten voor gestelt.
(365) Ick wil van hem verstaen (daer kom ick om naer buyten)
Wat reden dat hy heeft, om my hier te besluyten.
Myn overtuygt gemoet beelt sig voorseecker in,
Dat hy beletten wil de voortgang van myn Min.
Ick sal eerlang de Stadt hem moeten overgeven;
(370) Soo ras de Borgery werdt moe van tegenstreven;
En kruyt, loot, en voor al de voorraet, haer ontbreeckt,
Dan werdt het tydt dat men de witte Vaen uyt steeckt.
De Star, waer onder ick heyllose ben geboren,
Heeft over myn bedryf veel tegenspoet beschoren:
(375) Haer invloet rockent my geduirig nieuwen druck.
Al wat ick onderneem heeft nimmermeer geluck.
Drie reysen is myn handt door Echten bandt gebonden;
Drie reysen heeft de doot of onmin die geschonden.
Hoe wel door Vaders sorg besteedt, of Moeders raedt:
(380) Al die voorsigtigheyt draeyt myn Planeet tot quaet.
[p. 14]
BAERTE.
Hoe heeft my meenigmael uw ongeluck verdroten!
Daer ick de bitterheydt met u van heb genoten.
Het Huys van Bredero, waer aen ick ben verknogt,
Is in uw dienst somtyts in swarigheyt gerogt.
JACOBA.
(385) Heer Walraef, tot sijn doodt, is my getrouw gebleven:
Waer van hy, met sijn bloet, heeft proeven van gegeven.
Als hy tot Gornighem geraeckt is aen sijn endt.
Hy was der Hoecxen Hooft, en voor een Heldt bekent.
Heer Wilhem, toen uw Man, by Wieringen geslagen,
(390) Moest naer die nederlaeg gevanckenis verdragen:
Syn medestanderen sijn in den Haeg onthooft;
Hoe wel haer, naer de strydt, het leven was belooft.
BAERTE.
Men sag, door ’s Hemels wil, de goede saeck verdrucken,
En de regtvaerdige moest voor de quaede bucken.
(395) Maer Joncker Wilhelm naeckt: Ick ken hem aen sijn tredt:
Gy siet hem eyndelijck, al heeft hy wat verlet.

TWEEDE TONEEL.

VROUW JACOBA, BAERTE, DE BYE.

JACOBA.
HOe hebt gy dog soo lang Hofmeester uyt gebleven?
Wilt my nu reeckenschap van uw verrigting geven.
Nae dien gy hebt gemaeckt op reys soo traegen spoet,
(400) Voorspelt uw wederkomst aen my hier weynig goet.
Uw weesen en gelaet doen my voor onheyl schroomen.
DE BYE.
Een quade tyding werdt altyt te vroeg vernomen.
Al wat gy hooren sult, verkondigt uw verdriet:
Myn togt is vrugteloos, Mevrouw, ontstelt u niet.
JACOBA.
(405) Is Borselen dan doot? helpt ons uyt het verlangen.
[p. 15]
DE BYE.
Soo dat u troosten kan; hy leeft, maer is gevangen.
JACOBA.
Waer in heeft hy misdaen? wat werdt hem op gelegt?
DE BYE.
Het is de selfde schult, waerom men u bevegt.
Den Hertog heeft dien Heer in hegtenis gesonden,
(410) Tot sijn verseeckering op ’t Huys te Rupelmonden.
En naer ick uyt de mondt heb vande Faem gehoort,
Is hy gelykelijck op alle bey verstoort.
Uw onderlinge Min en kan hem niet behaegen.
Dies heeft hy hem verlockt in onverwagte laegen.
(415) Men voegt daer echter by, dat hy hem hier verwagt:
Al waer hy, met een koets, eerlang sal sijn gebragt.
Ick was, om hem te sien, wel naer hem toe getrocken:
Maer eer ick daer verscheen, was men met hem vertrocken.
Dus ben ick onverlet te rug naer huys gekeert;
(420) Al heb ick niet voldaen het geen gy hadt begeert.
Syn misdaet spruyt alleen uyt al te veel verdiensten:
En dat gy hebt geschept behaegen in sijn diensten.
Men vorderde noyt wraeck van eenig ongelijck,
Indien hem ider een vondt min beminnelijck.
(425) Maer mits hy fris en schoon is, en begaeft van deugdn,
Gy hem verkoren hebt tot voorwerp van uw vreugden:
Bekladt men nu sijn naem: Dog hy was vry van schult,
Indien hy was mismaeckt of leelijck en gebult.
Uw Landen boven dat sijn Philips wel gelegen,
(430) En grensen aen de geen, die hy nu heeft verkreegen.
Hy volgt als Erfgenaem soo gy geen Kinders geeft:
En dient sig van het regt, het geen de sterckste heeft.
Daer heeft hy Vrouw Margriet uw Moeder door doen swygen:
Dat sy noyt het besit kon van haer Erfgoet krygen.
(435) Als Brabant, Lotthering en Limburg, door de doot
Van Philips van Sint Pol haer toequam, hy ’t genoot.
Sy die de naeste was, most voor de sterckste wycken,
[p. 16]
Men sag niet naer de Wet, maer gunst het Vonnis strycken;
De Rigters, uyt ontsag, besoetelden haer pligt.
(440) Men vondt haer regt soo wel, als oock haer maght te ligt.
JACOBA.
Hoe meenig Heerlijckheyt is by sijn naem te leesen!
Des hoorden hy te meer nu vergenoegt te weesen;
En my het weynige, dat my nog overschiet,
Te gunnen, sonder dat te plaegen door verdriet.
DE BYE.
(445) De Heersch-zugt laet sig noyt in eenig perck besluyten:
Haer onversaetbaerheyt springt altyt weer daer buyten,
En hongert naer het goet, het geen sy nog ontbeert;
Hoe dat sy meer besit, hoe dat sy meer begeert.
JACOBA.
Den Hemel wil een Landt voor sulcke bueren spaeren:
(450) En myn voor het gewelt van dese Vooght bewaeren;
Die myn door maetschappy most redden uyt de noodt;
Pluckt, als een graege Gier, myn Erfdeel voor myn doodt.
BAERTE.
Wy syn hier in sijn Heyr, de Hutten hebben ooren:
Breeckt dese reden af, men mogt uw schelden hooren.
(455) Weest wat voorsigtiger, uw komst is al bekent.
De Vorst sal haest hier sijn. Hy komt daer uyt sijn Tent.


DERDE TONEEL.

PHILIPS, CROY, JACOBA, BAERTE, DE BYE, Gevolg.

JACOBA.
DE heusheydt, die van u heeft myn Heraut ontfangen,
En ’t vry-geley voor my dat gy hebt willen langen,
Syn oorsaeck dat ick u beleefdelijck begroet:
(460) Mits gy my toegang geeft, en voor myn gantsche Stoet.
Weest welkom in myn Landt, dat legt voor u steeds open.
Maer gy hadt niet behoeft dees Benden nog dees hopen.
Waerom al dit gewelt, waerom dees Heyer-kragt?
Die gy rontom dees Stadt hebt met u meegebragt?
[p. 17]
PHILIPS.
(465) Dat men hier stoelen brengt om met gemack te spreecken.
Beleeftheyt, in myn Heyr, sal aen u niet ontbreecken.
Maer om malkanderen in vryheyt te verstaen,
Waer ’t goet dat elck sijn Volck deedt elders heene gaen.
                                            Op haer wencken vertreckt het gevolg.
De vrientschap en geen haet heeft my hier toe bewoogen,
(470) Schoon dat het Vyantschap verbeelt in iders oogen.
Maer die myn handeling met regt bescheyt insiet,
Moet seggen, dat het eer uyt een goet hert geschiet.
Om uw verleydt verstandt en dwaling te beletten,
Waer door het van uw Huys de luyster sou besmetten,
(475) En mengen met uw bloet een ongelijck geslagt,
Het geen u dienstbaer is, en uw bevelen wagt.
Vergeet gy, dat gy syt uyt Keyseren gesprooten?
En syt gehuwt geweest aen Konincklijcke looten?
Weerhoudt voortaen uw hert nog schaemte nog oock schant,
(480) Als het een Ridder sou verheffen tot uw handt.
Wat siet men in ons Eeuw! O zedeloose tyden!
Was het u niet genoeg op iders tong te ryden?
Dat gy door dese keur de Werelt blycken laet,
Dat uw wellustigheyt sal nimmer sijn versaedt?
(485) En wort gy nog niet moe, van Trouwen en ontrouwen?
Uw wispelturigheyt sal dit te laet berouwen.
Soo ras ontwaecken sal uw sluymerent gemoet,
Sal het de schande sien, die dit besluyt u doet.
Met reden of gewelt wil ick die driften stuyten.
(490) Dat is het, dat uw deedt in dese Vesting sluyten.
Mits uw onsinnigheyt sig heeft gestelt ter weer,
En luystert naer vermaeck, meer als naer raedt van eer.
Indien gy wys wilt sijn, en naer vermaning hooren,
Sal nog de rust van ’t Landt, nog d’uw myn Leger stooren,
(495) Maer dwingen, soo sy nog by het voornemen blyft,
Daer onbedagtsaemheyt van hertstogt u toe dryft.
JACOBA.
Het schoone verf gy soeckt op uw bedryf te leggen;
[p. 18]
Indien ick onbedeest myn meening oock sal seggen:
Sal ick u haest doen sien, dat het blancketsel is,
(500) Waer me gy het bedeckt: de waerheyt haet Vernis.
Gy hebt my niet gespaert, ick heb soo lang gesweegen,
Tot dat uw scherp verwyt een eynde heeft gekreegen.
Valt in myn reden niet: maer geeft my wat gehoor;
En wert niet ongesint, of ick’t ontsag verloor.
(505) Myn Ouders hebben myn aen Dolphyn Jan gegeven,
Daer ick eylaes te ras ben Weduw van gebleeven.
Indien hy hadt geleeft, gy hadt u wel verhoet,
Als Meester, niet als Voogt, te vallen in myn goet.
Myn Heer en Vaeder kwam niet lang daer nae te sterven:
(510) En ick als eenig Kint most al sijn Staten erven.
Waer van ick in ’t besit door hulding wierdt gebragt:
Maer ick vondt tegenstandt, die niemant hadt verwagt.
Myn Oom, die ’t Stigt van Luyk tot Bisschop hadt verkoren,
Liet sig ontmyteren, en door myn Erf bekoren:
(515) Dat hem, op sijn versoeck, de Keyser gaf te Leen.
Van al myn ongeluck ley dat den eersten Steen.
Myn druck en tegenspoet is van die tydt begonnen.
Dus ver heeft noyt de Nydt iets tot myn last versonnen.
De Tweespalt die daer door ontstont in myn gebiet,
(520) Bragt my in swarigheyt: en vrees van meer verdriet,
Riedt my met Hertog Jan van Brabant weer te trouwen,
Op dat hy mogt myn Oom uyt myn besitting houwen.
Hoe wel ick sijn Persoon hadt nimmermeer bemint:
Die tenger was en swack, en van verstandt een Kint.
(525) Soo dat, door sijn versuym, verliepen al myn saecken.
En hy nog ging tot Voogt myn tegenstrever maecken.
Dies ick oock redenen tot onse scheyding sogt,
Die naer veel strubbeling tot Romen wiert volbrogt.
Daer was noyt Echt geweest, mits Maegschap tussen beyden,
(530) Deedt door het Kercklijck regt ons van malkander scheyden.
PHILIPS.
Of geylheyt, waer door gy gevoert naer Engelandt
[p. 19]
Aen Humphrit, ’s Konincx Broer, verbont door Trouw uw hant.
Waer toe noyt door de Paus u was verlof gegeven.
JACOBA.
Hadt gy dat niet belet, hy hadt sulx onderschreven.
(535) Ick hadt de hulp van doen, van dat naburig Ryck.
Gy vindt u reeckening noyt in myn Huwelijck.
Gy hebt het toen gestremt, en wilt my nu weerhouwen.
PHILIPS.
Indien hy was uw Man, hoe kondt gy dan weer trouwen?
Maer gy bedwingt u niet om wat aenstootlijckheyt;
(540) Als gy geprickelt wordt door uw genegentheyt.
JACOBA.
Gy weet, dat hy myn heeft, om uw belang, verlaeten:
En heeft een andre Vrouw genomen. Maer myn Staeten,
Die Godt en de natuer aen my gegeven heeft,
Syn oorsaeck dat gy my geduerig tegenstreeft.
(545) Indien dat uyt myn schoot een naesaet voort mogt komen,
Wiert tot myn Errefdeel de hoop aen u benomen.
Het is de gierigheyt, die maeckt u dus ontaert.
Ick seg de waerheyt oock, nae dien gy myn niet spaert.
Ick sal op dese saeck uw stem altyt verliesen:
(550) Wie dat ick tot Gemael voor my souw mogen kiesen.
Gy doet, op vals gerugt, my desen Oorlog aen:
En hebt van Borselen in banden laeten slaen.
Soo gy dit Huwelijck niet selver hebt versonnen,
Waer van gy geen bewys of blyck soudt toonen konnen.
(555) Gy meent dat ick my reets in hoogen noot bevindt;
Maer gy hebt tydt van doen, eer gy dees Vesting wint.
Ick sal u tegenstaen; gy kondt de Stadt bespringen.
Het kost nog meenig hooft eer dat gy my sult dwingen.
PHILIPS.
Eer mogelijck als gy, tot nog toe, hebt gelooft.
(560) Ick heb daer toe van doen alleen een eenig Hooft.
Het geen ick haest verwagt, en tot myn wraeck sal slagten,
Ten sy gy korteling verandert van gedagten.
[p. 20]
JACOBA.
Vaer voort bloetgierig Prins, ick wagt van u geen heul.
PHILIPS.
Gy sult besadigen door rede van de Beul.

VIERDE TOONEEL.

PHILIPS, JACOBA, ISABELLA.

ISABELLA.
(565) WAt hoor ick voor gerugt! ick mag niet binne blyven:
Uw stem verheft sig soo, dat het gelyckt naer kyven.
Uw redenkaveling verbittert uw gemoet,
Dat door myn tusschenspraeck moet werden weer versoet.
Ick hoopte, dat gy soudt u saemen vergelijcken,
(570) En dat aen beyde kant bescheydentheyt sou blycken:
Maer ick heb vrugteloos naer dit besluyt gewagt,
Dat meer verwydering en twist heeft voortgebragt.
JACOBA.
Het is my leet, Mevrouw, ick kan geen laster hooren:
Tot wederwaerdigheyt, ben ick te hoog geboren.
(575) Ick draeg myn ongeluck met lydsaemheyt en smert,
Maer dreygen en verwyt ontsteeckt myn droevig Hert.
Ick gae weer nae myn Stadt, om my daer voor te decken.
Het is met uw verlof, dat ick nu sal vertrecken.
Dat gy gekomen waert, was my nog niet gesegt;
(580) Ick hadt hier andersints myn pligt al af gelegt;
ISABELLA.
Verhaest u niet, Mevrouw, gy moet nog wat verbeyden;
En, met geen euvelmoet, weer uyt ons Leger scheyden.
Den Hartog heeft op u noyt quade wil gehadt,
Gy hebt syn reedenen ligt avregs opgevat.
PHILIPS.
(585) Het was soo niet gemeent: soo gy hebt iets genoten
In myn bejegening het geen u heeft verdroten,
Te grooten hevigheyt, ontstaen door woorden strydt,
[p. 21]
Die heeft ons aengeport tot onderlinge spydt.
Gy denckt maer op het geen, dat gy hebt moeten hooren:
(590) Maer wat gy hebt gesegt, komt u niet meer te vooren.
Indien ick ergens in heb op uw seer geraeckt,
Ick heb weer van uw Tong de bitterheydt gesmaeckt.
Laet ons gesaementlijck dit ongelijck vergeeten,
Het geen door haestigheyt is onderling verweeten.
ISABELLA.
(595) Het is niet redelijck, daer u het bloet verbindt,
Dat gy voortaen op een soudt blyven ongesint.
JACOBA.
Ick worstel evestaeg met ramp en ongelucken:
En uw Gemael soeckt my nog verder te verdrucken.
Den Hemel, myn geslagt, veel Steeden van myn Landt,
(600) Door wrevel of belang, sijn tegens my gekant.
Sy sijn medogeloos, myn zugten en myn traenen,
Nog myn toegeventheydt, kan my geen uytkomst baenen.
Ick dryf ontrent een klip, of grondelose kolck.
En hy hitst egter op myn bueren en myn Volck.
(605) Schoon ick al eenigsints was uyt myn pligt gesprongen,
Ick ben, door Staets belang, daer altyt toe gedwongen,
Niet door ligtvaerdigheyt, gelijck hy my verwyt:
Misleyt door het gerugt, geloof ick, van de Nydt.
Maer wat voor ongenugt my nog is wedervaeren,
(610) Hoe seer ick ben gesolt door winden en door baeren,
Niet heeft my meer gedruckt, in al myn tegenspoet,
Als ’t schandelijck gesmael dat hy my hooren doet.
Ick kan alleenelijck door traenen my verweeren.
ISABELLA.
Ick bidt u, dat gy nog niet naer de Stadt wilt keeren.
(615) Gy raeckt my: soo myn hulp by myn Gemael wat geldt,
Vertrouw ick, dat gy haest sult sijn in rust herstelt.

Continue
[p. 22]

DERDE BEDRYF.

EERSTE TONEEL.

ISABELLA, MAGTELT.

MAGTELT.
MEvrouw, uw agterdogt moet voor de waerheyt wyken,
Die van het tegendeel u geeft volkomen blycken.
Indien den Hartog hadt dat Huwelijck in ’t sin,
(620) Hy sou niet heeckelen soo vinnig de Gravin:
Of hy heeft onbedagt die dingen haer verweten,
Die noyt een Vryer hoort van sijn Meestres te weten
En soo men sig bemint door spytig kyven maeckt,
Is de liefkosery verr’ buyten ’t spoor geraeckt.
ISABELLA.
(625) Ick heb van myn Gemael veel ongenugt geleden;
Syn buytensporigheydt en ongeregeltheden
Vervullen dagelijcx met Aeterlingen ’t Hof.
Hu geeft myn lydsaemheyt geduerig nieuwe stof.
Wat moet ick meenig leet, om vreed’ en rust, verdouwen!
(630) Al was myn eygen aert van nog soo goet vertrouwen,
Ick werdt genoeg geleert, door lang’ ervarentheyt,
Dat ick noyt hebben kan te veel omsigtigheyt.
Ick hoor van alle kant quaetaerdige gerugten:
De schoonheyt doet my nog van Vrouw Jacoba dugten;
(635) Haer Jonckheyt, en het goet het geen sy brengen kan
Tot Bruydschat, in het huys van haer verkoren Man.
Het is hem eveneens of hy haer kan behaegen,
Dan of hy haer verkrygt, door middeling van plaegen.
Hy heeft alsoo veel sin in haer gelegen Landt
(640) En magtig Errefdeel, als in haer schoone handt.
Om van sijn heerschappy de palen uyt te breyden,
Waer door hy weer een weg tot verder kan bereyden.
Hy sal noyt sijn gerust, tot dat men eyndelijck,
[p. 23]
Syn uytgestreckt gebiet, maeckt tot een Koninckrijck.
MAGHTELT.
(645) Kont gy de minste schyn wel uyt haer woorden mercken?
Die van uw achterdogt de meening kan verstercken?
Sy mint van Borselen, wat dat sy seggen mag,
Meer als haer Vaderlandt, verhoging of gesag.
Sy kost, door haer gelaet, haer neyging niet verbloemen;
(650) Want sy wiert t’elckens root, als sy hem hoorde noemen.
ISABELLA.
Sy kan onwetend’ syn als nog van dat besluyt,
En werden vande Vorst daer naer door dwang de Bruyt.
MAGTELT.
Sy heeft, op u begeert, dat gy voor haer wilt spreecken:
Dit doende, kan aen u de kennis niet ontbreecken.
(655) Dees onderhandeling geeft u gelegentheydt,
Om in een duyster boeck te lesen met bescheydt.
Gy kont gelijckelijck uw twyffeling verligten,
En Vrouw Jacoba nog, door desen dienst, verpligten.
Als gy werckstellig maeckt, waer toe gy syt versogt,
(660) Toont gy, verlost te sijn van vrees en achterdogt.
Het geen van uw Gemael soo qualijck wiert genomen.
Gy meugt nu wederom in sijn vertrouwen komen:
De reys nae Vlaenderen, daer hy van heeft gemelt,
Sal mogelijck dan oock nog werden uytgestelt.
ISABELLA.
(665) Ick ben in myn gemoet door haer verdriet bewogen.
Een ongeluckig mensch verweckt myn mededogen.
MAGTELT.
Den Hertog nadert ons: siet dat gy kundig wert,
Of hy geveynstheyt houdt verholen in sijn hert.


[p. 24]

TWEEDE TONEEL.

PHILIPS, ISABELLA, MAGTELT.

PHILIPS.
EEn afgeregte Vrouw kan veynsen en ontleggen:
(670) Men kan beswaerelijck de waerheyt haer doen seggen.
Ick speur, hoe langs hoe meer, die gaven in myn Nigt,
Sy pleyt sig altyt vry, schoon sy springt uyt haer pligt.
Ick schiet daer in te kort, soo lang het blyft by woorden:
Sy schreeuwt om hulp, als of ick haer sogt te vermoorden.
(675) En traenen stortende, blyft pal op onschult staen,
Dies moet ick tegens haer een andre weg in slaen.
ISABELLA.
Maer syt gy tegens haer niet al te seer verbolgen?
Men moet een arme Weeuw soodanig niet vervolgen.
Het uytterste gelijck wert onregt, als men het
(680) Gebruyckt, en uyt haer goet de swacke Vrouwen set.
PHILIPS.
De Vrouwen sijn gewent de Vrouwen voor te spreecken:
Al was haer ongelijck de Weerelt klaer gebleecken.
De zugt tot haers gelijck benevelt haer verstandt,
Sy reycken in de noot malkanderen de handt.
ISABELLA.
(685) Hoe kan men onbeweegt rampsaligen sien treuren?
Terwyl het selfde lot ons naemaels kan gebeuren.
De reden van belang wert al te ligt gelooft,
Die de medogentheydt, in ons gemoet, verdooft.
PHILIPS.
Men oordeelt nimmermeer regtsinnig van de saecken,
(690) Als die bewegingen het vonnis moeten maecken.
Het schynt dat aen de Ziel de vrye wil ontbreeckt,
Als in haer oeffening een Hartstogt haer ontsteeckt.
ISABELLA.
Soeckt u dan oock voor toorn en eygenbaet te wagten:
Die beyden door haer gift verleyden de gedagten,
[p. 25]
(695) En wickelen de geest gemeenelijck tot quaet:
Daer de medoogentheyt ons evennaesten baet.
Laet nu myn voorspraeck u tot dese deugt beweegen;
Indien ick oyt wat magt heb op uw Hert gekreegen,
En gy niet doof wilt sijn voor al wat my behaegt:
(700) Toont dat ick niet vergeefs dit van u heb gevraegt.
PHILIPS.
Het raeckt myn eer; kan ick als trouwe Voogdt gedoogen,
Dat sy haer ondeerdaen sal tot haer Man verhoogen?
Die schande komt op ons en op haer hoog geslagt,
Dat sulck een misgeboort heeft nimmer voort gebragt.
ISABELLA.
(705) Dit Huw’lijck dient haer niet: en ick wil wel bekennen,
Soo sy tot Weduwschap sig selven kost gewennen,
En smooren in haer Hert dees toomeloose lust,
Dat daer uyt spruyten sou voor haer en u veel rust.
Dan kost gy, naer haer doodt, haer goet en staten erven.
(710) Of wel, soo het geviel, dat ick eens quam te sterven,
Kan men u hier in ’t rondt aenwysen niet een Vrouw,
Die tot een Bruytschat u meer voordeel brengen souw;
En meer ontsagchelijck sou maecken voor uw Buren.
PHILIPS.
Ick ken haer aerdt te wel en haetelijcke kuren:
(715) En liet niet koppelen met sulck een Vrouw myn handt,
Al hadt sy het besit van ’t gantsche Nederlandt;
Jae meer, ick sou haer goet met haer niet willen deelen.
Haer sinnen maecken my vervaert voor Huys krackeelen.
Schoon in myn Ledekant uw plaets mogt raecken leeg.
(720) Maer ’t is te verr’ gesorgt, nog gy, nog sy schynt veeg.
ISABELLA.
Sal ick naer binnen gaen de goede tyding seggen,
Dat gy geneegen syt, de twee-spalt by te leggen.
Daer Vrouw Jacoba nog op myn verrigting wagt?
PHILIPS.
Het haepert aen my niet, soo sy haer heeft bedagt.


[p. 26]

DERDE TONEEL.

PHILIPS, CROY.

CROY.
(725) ICk spoey myn herwaerts aen, om aen u te verkonden,
Dat het geley, door u, naer Vlanderen gesonden,
Is met Heer Franc alhier behouden aen gelandt:
En heeft de schuldigen gelevert in myn handt.
Wat vint uw Hoogheyt goet, dat men met hem sal maecken?
(730) Sal men de hegtenis van de Stadthouder slaecken,
En houden hem alleen gevangen op sijn woordt,
Of sluyten hem weer op, tot dat hy wert verhoordt?
PHILIPS.
Syn woort is my genoeg: hy sal dat nimmer breecken.
Syn Edelmoedigheyt is my voorheen gebleecken.
(735) Tot sijn gevangenis geeft hem het Hooftquartier;
Als hy sijn trouw verbindt, behoeft hy geen Ciepier.
Men noemden hem voor heen het puyck der Zeeuwschen Adel:
Door wysheyt inden Raedt, door kloeckheyt inde Zadel.
Syn deugden maeckten hem by my soo hoog gëacht,
(740) Dat ick hem op den Top heb van gesag gebraght:
En het Stadthouderschap aen hem heb opgedragen.
Hy bragt by my te weeg, al wat hem mogt behagen.
Ick gaf bedieningen aen die, daer hy voor sprack:
Soo dat niets aen myn gunst, nog sijn geluck ontbrack.
(745) Maer sijn eergierigheyt port hem tot hooger treden:
De Graffelijcke Stoel verlangt hy te bekleeden.
Hy smeedt een Huwelijck met myn verliefde Nigt;
En denckt voortaen niet meer op weldaet, nog op pligt.
Eer hy sijn wit verkrygt, mogt hy wel suysebollen,
(750) En van den hoogsten Trap, tot d’onderste weer rollen:
Omhelsen in sijn waen, als Ixion een Wolck,
En werden inder daet een Schouspel aen het Volck.
Hy meent, om dat ick werdt de goede steets geheeten,
[p. 27]
Dat myn verdraegsaemheyt sijn feylen sal vergeeten.
(755) Daer sijn ondanckbaerheydt myn weldoen me beloont;
Wat onschult is genoeg, die dese saeck verschoont?
CROY.
Soo ras als eens de Min een Hert heeft ingenomen,
Acht het bewegingen, uyt insigt, maer voor dromen:
Het denckt niet om het geen, dat voormaels is geschiet;
(760) Maer wel op middelen waer door het lust geniet:
Als eersugt, boven dat, daer onder sig komt mengen,
Wat buytenspoorigheyt sal het te voorschyn brengen!
Door d’eerste Hertstogt wert een mensch genoeg ontsint:
Ick swyg, wanneer het sig door twee geprickelt vindt.
(765) Myn meening evenwel is niet hem te verschoonen.
Ick spreeck geen Dienaer vry, die tragt syn Heer te hoonen,
Al wert hy redeloos, en door de Min verkragt.
Dees onschult wert vergeefs door liefde voortgebragt.
Hy wagt op uw bescheyt, en bidt om u te spreecken:
(770) Hy doet u, door myn stem, om die genade smeecken.
Gy wert best onderregt, als gy hem hebt gehoort.
Uw regt blyft onverkort, al staet gy hem te woort.
PHILIPS.
Myn tegenwoordigheyt en sal hem niet veel baten:
Schoon dat den toeganck hem tot my wert toegelaten.
(775) Het is op uw versoeck.
                                                        Tot het gevolg dat weg gaet.
                                              Gaet seggen aen de Wagt,
Dat men hem vry laet gaen, en ick hem hier verwagt.
Terwyl ick met hem spreeck wilt op sijn wesen letten,
Of het door myn gesigt sig niet en sal ontsetten.
Een overtuygt gemoet speurt men in het gelaet,
(780) Wanneer een schuldige voor sijnen Regter staet.
CROY.
Daer is geen twyffel aen, hy sal de saeck ontkennen.
PHILIPS.
Soo waegt hy dan, om eer, naer sijn verderf te rennen.
Het beste voor hem is, dat hy sijn schult belydt,
[p. 28]
Dat hy vergifnis vraegt, en soo myn gramschap mydt.

VIERDE TONEEL.

PHILIPS, CROY, FRANCK, DE BYE, Gevolg.

PHILIPS.
(785) SChaemt gy, Heer Franck, u niet, te komen voor myn oogen,
Daer gy soo schandelijck uw Meester hebt bedroogen?
Heugt u geen weldaet meer, nog gunst, aen u betoont?
Door uw ondanckbaerheyt, dus eereloos beloont.
Hadt gy my dat belooft? waer is uw trouw gebleeven?
(790) Hebt gy het woordt voldaen, dat gy my hebt gegeven?
Is dit de vromigheyt die ’k heb van u verwagt?
Hoe komt dit over een met u aloudt geslagt?
Gy syt een Edelman uyt Zeeuwsche Stam geboren;
Hadt, onder anderen, ick u niet uyt verkoren,
(795) En het Stadthouderschap aen u ter handt gestelt,
De naam van Borselen was noyt soo hoog gemelt:
Maer in vergetelheyt en sonder roem gebleven.
Op Sintemaertensdijck uw Erfdeel, mogt gy leeven:
Uw Slibben door de Spae veranderen tot Landt;
(800) Uw Boomen groeyen sien, die gy daer hebt geplant:
En u bekommeren met huyschelijcke saecken;
Somwylen door de Jagt uw eensaemheyt vermaecken,
En loopen om een Haes of een Patrys u moe,
Of rusten in het gras, by ’t loeyen van een Koe.
(805) Nu hadt gy het bestier van Volckeren en Steden:
Hoogdraevender bewint van Staetsche besigheden.
De welvaert van het Landt en de geregtigheyt,
Was aen de sorg vertrouwt, door my, van uw beleyt.
Om rust te koesteren met naegelege magten,
(810) Van Hoecks en Cabeljauws de twisten te versagten:
Een onderdruckte Weeuw en Wesen by te staen.
Hebt gy de schuldigheyt van dese pligt voldaen?
De schoonheydt van een Vrouw heeft u die doen vergeten:
[p. 29]
In minnekosery hebt gy den tydt versleten;
(815) Daer syt gy door in gunst van de Gravin geraeckt,
En hebt haer hert verlieft, tot trouwens toe, gemaeckt.
Kan een verstandig Man, door liefde, soo vervallen,
Dat hy in sijn staet, sijn ampt, jae leven, wil vermallen?
Of meent gy dat ick u goetwillig toe sal staen,
(820) Dat gy dit Huwelijck te samen aen meugt gaen?
En laeten myn geslagt door minder bloet bevlecken?
Dat myn naelaetenschap tot sig sou konnen trecken.
Of my verwyderen van dat ick halen moet,
Als Vrouw Jacobaes doot my geven sal haer goet:
(825) Indien sy naderhandt komt ongetrouwt te sterven,
En niet en werdt gevolgt door wettelijcker Erven;
Maer soo sy trouwen wil een Vorst van grote naem,
Sal haer verbintenis my wesen aengenaem.
Ick sal haer Erffenis goetwilliglijck verliesen:
(830) En voor onseecker goet, doorlugte Maegschap kiesen.
Die by gelegentheyt my reycken kan de handt,
Wanneer, in tydt van noodt, myn Staet wert aengerant.
Door uw versameling kont gy die niet verwecken.
De heele Waerrelt sou myn buygsaemheyt begecken,
(835) Indien ick myn verwagt hadt hopeloos gemist,
Door dwaesheyt van een Vrouw, en door myn Dienaers list.
Pleyt voor uw onschult nu, soo gy wat weet te seggen:
En wilt myn reedenen vryhartig wederleggen.
Ick neyg beschuldigden gemeenelijck het oor.
(840) En tot verdedeging verleen ick u gehoor.
FRANCK.
Ick stae, genaedig Heer, tot in de Ziel verslaegen,
Niet om dat ick my heb trouwloselijck gedraegen:
Nog overtreeeden heb, het voorschrift van myn pligt;
Maer, om dat ick niet goets voorspel uyt uw gesigt.
(845) En dat ick, ’t geen myn Hert sal tot de doodt doen quynen,
Als een misdadiger hier voor u moet verschynen.
Schoon dat men van de schult, die my wert opgeleyt,
[p. 30]
Nog overtuyging heeft, nog blycken, nog bescheyt.
Uw Hooghyt evenwel gelieft my te verdoemen.
(850) Ick bidt hem, dat hy wil my myn aenklaeger noemen.
Om in een Kamp gevegt te toonen, dat het valsch
Verdigt is, en ick ’t hem doe haelen in sijn halsch.
Gun my door Waepenen myn onschult te beweeren:
Daer ick my liever toe, dan woorden strydt, wil keeren.
(855) Ick sal u niettemin, gelijck gy my beveelt,
Nu seggen wat in u het agterdencken teelt.
Ick ben door u gestelt om listig te doorgronden,
Of naer Jacobaes handt uytheemsche Vryers stonden:
Te sien, wat in haer Hof ging dagelijcx in swang,
(860) En te doorsnuffelen haer ganschen ommegang.
Op dat ick uw bevel, sou naer uw sin, betragten,
Was het nootsaeckelijck, haer dickmael op te wagten:
En te bevorderen, dat ick niet wiert verdagt.
Dies heb ick tydt verdryf van spelen by-gebragt.
(865) Dit heert het Hofgesin doen van myn liefde spreecken:
En dat ick de Gravin tot weermin hadt ontsteecken.
Sy meenden dat het niet, om beuseling, geschiet,
Wanneer een schoone Vrouw een Man geduerig siet.
De Nydt is het gebreck van valsche Hovelingen;
(870) Sy duyden averegts het dansen en het springen:
En wat ick tot uw dienst, by haer heb aengeregt.
Dit sou de misdaet sijn, die my werdt op gelegt.
Genomen, dat myn hert al mogt gevoelig wesen,
En dat daer in een vonck van Liefde was geresen,
(875) Uw Hoogheydt sou daer van selfs oorsaeck sijn geweest,
Indien haer ommegang betovert hadt myn geest.
Maer die genegentheyt was vrugteloos gebleeven,
En soude nimmermeer gevolgen konnen geven.
Ick was belachchelijck, soo myn vermetelheydt
(880) Met diergelijcke trouw sig immer hadt gevleydt.
Ick ken myn selven Heer, nog laet my niet verblinden:
En kan het groot verschil, in ons geboorte, vinden.
[p. 31]
Ick hadt omsigtiger in myn gedrag geweest,
Hadt ick voor het gevolg van dit gerugt gevreest.
PHILIPS.
(885) Gy lochent, en meent my door schyn in slaep te wiegen:
Gy sult u selven, eer als my, daer door bedriegen.
Ick laet u hier alleen doorsoecken uw gemoet,
Dat door bekentenis genae verwerven moet.

VYFDE TONEEL.

FRANCK, DE BYE.

DE BYE.
AL hebt gy sijn verstandt niet konnen overreden,
(890) Gy hebt niet vrugteloos in dit geding gestreden.
My dunckt dat uw verhael sijn gramschap heeft versagt.
Het baet, dat die voortaen tot stilstandt is gebragt;
Gy sult u verder wel van achterdogt bevryden.
FRANCK.
Ick kan al evenwel als nog my niet verblyden:
(895) Om dat ick in myn Sack een Brieve-tas vermis,
Waer in het afschrift steeckt, van ons verbintenis.
DE BYE.
Wat onvoorsigtigheyt!
FRANCK.
                                    Ick moet voor onheyl schroomen,
Indien het tot de handt mogt van den Hertog komen.
DE BYE.
Het kan vergeten sijn, in eenig ander kleet:
(900) Hebt gy het nergens ingeslooten, dat gy weet?
FRANCK.
Ick heb het op de reys niet by myn goet gevonden;
Men heeft soo schierrelijck my herwaerts aengesonden,
En naght en dagh op weg in myn Vertreck gewaeckt,
Dat ick niet soecken dorst, waer het mogt sijn geraeckt.
(905) Ick sou geluckig sijn, indien het bleef verloren.
Ick vrees, dat ick eerlang daer kontschap van sal horen.
[p. 32]
Soo het door myn gevolg is ergens opgevat,
Alwaer myn slorsigheyt het laten vallen hadt.
War sou myn Ziel voogdes van dese misslag seggen!
(910) Soo men kon voor haer oog ons Troubelofte leggen.
Ick schrick meer voor het leet dat haer gemoet verstoort,
Als voor het dreygement, dat ick strax heb gehoort.
Beminnelijcke Vrouw! wat hebt gy swarigheden
En onverdient verdriet, om onse Min geleden!
(915) Ach was daer van de maet ten laetsten eens vervult!
Moet ick u nieuwe stof verschaffen door myn schult?
Ick kan, met al myn bloet, die misdaet niet betalen.
Mogt op myn Hooft alleen de straf en schande daelen:
Maer ons gemeen belang is soo door een verknogt,
(920) Dat gy de rampen voelt, waer door ick werdt besogt.
DE BYE.
Laet ons ten eersten gaen in uw packadie soecken;
Hael al uw koffers uyt: doorsnuffel al de hoecken,
Doortast uw kleederen, verhansemt al uw goet.
Gy vindt het mogelijck, daer gy het niet vermoedt.

Continue

VIERDE BEDRYF.

EERSTE TONEEL.

PHILIPS, CROY.

CROY.
(925) NAer dat Heer Franck verliet het slot van Rupelmonden,
Heeft men, in sijn vertreck, dees Brieve-tas gevonden:
Die datelijck te post is herwaerts aengebragt,
Daer een papier in steeckt, het geen men houdt verdagt.
PHILIPS.
Doet open, laet ons sien wat daer in staet geschreeven:
(930) De stommen sullen ligt ons meerder kennis geven,
En myn onseeckerheyt verklaeren, aen den dag,
Uyt brengen het geheym, dat nog verborgen lag.
[p. 33]
Hy leest.*
Na dien, door trouwe Min, ons herten syn verbonden:
Op dat die steunen mag op wettelijcke gronden,
(935) Belooft Jacoba hier, dat, wat gebeuren kan,
Sy Franc van Borselen sal nemen tot haer Man:
Indien de bleecke doodt haer niet en komt te scheyden,
Terwijl sy tot de Trouw gelegentheyt verbeyden,
Eer die bevestigt werdt door Priesterlijcke handt,
(940) Of dat sy werdt belet, door eenig Dwingelandt.
***
Sy voegen by de list nog haetelijcke woorden!
Die van myn lydsaemheydt verbryselen de koorden.
Het schynt, dat ick het ben, die daer door wert gemeent:
En dat men my de naem van Dwingelandt verleent.
(945) Mits sy sig niet ontsien, my smadelijck te schelden,
Sal myn getergde wraeck sulcks op haer kop vergelden.
Ick spaer hem langer niet, die naer myn Erfdeel staet:
En, dat ick nimmer was, werdt ick nu door haer daet.
CROY.
Laet boven uw verstandt uw toornigheyt niet rysen.
(950) De Werelt sou misschien uw handeling misprysen.
Een yder heeft het oog op Vorstelijck gedrag,
En wraeckt, als hy meer doet, dan hy met regt vermag.
Hy moet staeg reeckenschap aen dese Regter Geven;
Die vonnist, wat hy wel, of qualijck heeft bedreeven.
(955) Soo hy veroordeelt wert, in het gemeen geding,
Staet hy niet wel te boeck by de Nakomeling.
Een Vorst moet voor sijn naem geduerig sorrig dragen,
Dat naemaels tot sijn last de Faem niet weet te wagen.
Al wat hy loffelijck heeft eertydts uytgevoerdt,
(960) Werdt naderhandt beswalckt, als hem de wraeck vervoert.
Denck niet wat dat gy kondt, maer wat gy meugt bedryven,
Indien uw goede naem wil ongeschonden blyven.
Vergeef my, dat myn drift dus openhartig spreeckt,
En het ontsag, daer door, van uw genaede breeckt.
[p. 34]
PHILIPS.
(965) Oneyndelijcke spyt! hoe kan ick dat verdraegen?
Ten minsten sal ick haer daer voor een anxst aen jaegen.
Indien myn gram gemoet voortaen niet verder gaet,
En tot sagtmoedigheyt myn strengheyt overslaet.
Gins komt hy. Laet ons eerst doorgronden sijn gepeynsen:
(970) Sien, of men onbeschaemt voort waren wil met veynsen.
Daer sijn verlegentheyt nog door te grooter wert,
Als ick de dubbelheyt sal tonen van sijn hert.

TWEEDE TONEEL.

PHILIPS, CROY, FRANCK.

FRANCK.
HEbt gy, genaedig Heer, meer onderregt gekreegen,
Of hebben naderhandt myn Lasteraers geswegen?
PHILIPS.
(975) Uw afgeregte Tong, trouloose, derft die nog,
Beguychelen myn geest, door logens en bedrog?
Terwyl dat uw gemoet die selfs niet in kan binden,
Wilt dan, in dit geschrift, uw overtuyging vinden.
Wat hout my, dat ick u niet in een Kercker sluyt,
(980) Of doen uw dooden Romp betreuren door uw Bruydt?
Om haer ontaerde hert gevoeliger te maecken,
Sal ick het, door uw straf, gewisser konnen raecken:
En leeren haer gemoet, door eeuwig nae berouw,
Hoe heylig dat een Mensch nae komen moet syn trouw.
FRANCK.
(985) Ick sal dan eyndelijck de waerheydt moeten spreecken,
Terwyl door weyffelen uw gramschap is ontsteecken.
Ick ben sulx ongewoon, en doe het uyt ontsag,
En vreesde dat u mogt verstooren myn gedrag.
Om door bewimpeling soo lang uw rust te spaeren,
(990) Tot dat gy door de tydt allenxkens soudt bedaeren.
Nu gy myn Leven dreight, en my myn eer berooft,
[p. 35]
Zal ick, goet ronts, goet Zeeuws, verdedigen myn hooft.
Laet myn vrypostigheydt uw Hoogheyt niet mishagen,
Terwyl het wesen moet. Ick sal voor af dan vraegen,
(995) Wat reght hy heeft op my; ben ick uw onderdaen?
Heeft u myn Lant-Gravin dat voorregt af gestaen?
Sy heeft u, dat ick weet, het Ruwerschap gegeven,
De wetten evenwel sijn in haer kragt gebleven.
Den Adel van het Landt beroept men voor het Hof,
(1000) Waer aen het Vonnis staet van diergelijcke stof.
Gy kondt, behaegt het u, myn daegen wel verkorten,
En door de Beul, myn bloet, op een Schavot, doen storten.
Ick ben in uw gewelt, myn hooft is in uw handt:
Maer gy sult niet ontgaen de naem van Dwingelandt.
(1005) By de Nakomeling hebt gy daer voor te dugten.
Al ben ick niet geboeyt, denck niet dat ick sal vlugten:
Bekommer niet uw Geest met diergelijcke sorg,
Al kosten het myn Hals, myn woort blyft daar voor borg,
Ick sal meer voor myn eer, als voor myn leven schroomen.
PHILIPS.
(1010) Maer laet ons eyndelijck eens op dit handschrift komen.
Of lochent gy het oock: is het van geen gewigt,
En door uw Vyanden behendiglijck verdigt?
FRANCK.
Al sou my nog soo streng uw ongenaede schennen:
Het is my veel te waert, ick sal het niet ontkennen.
(1015) Gy siet daer vande Min de wonderlijcke kragt,
Die niet te temmen is, door Menschelijcke magt.
PHILIPS.
Dat komt nu niet te pas, laet beuselingen vaeren.
Wy spreecken hier met ernst. Moet gy het niet verklaeren
Dat ick hadt met myn Nigt geslooten een verbondt,
(1020) Waer door de vrye keur niet langer aen haer stondt?
Maer dat sy naer myn sin sig daer in sou gedraegen,
Als haer ten Huwelijck een Vryer quam te vraegen.
Blyckt nu niet, dat sy dit te buyten is gegaen,
Of segt gy, dat ick heb, met u het toegestaen?
[p. 36]
FRANCK.
(1025) Ick wederspreeck u niet, sy heeft sig soo verbonden:
Dog sy heeft het Verdrag nog daerom niet geschonden.
Gy doet haer in haer Landt een fellen Oorlog aen;
Daer door is het verdrag aenstonts te niet gedaen:
En sy heeft wederom haer vorig regt verkregen,
(1030) Terwyl gy haer vervolgt door feytelijcke wegen.
Wanneer men sig bevegt sijn de beloften uyt,
Die men, in vredens tydt, om rust en vrienschap sluyt.
Uw heyr verwoest haer Landt, en gy bestormt haer Wallen,
Daer uw geleende magt, is voortaen door vervallen.
(1035) Gy hebt geen meerder regt, als u den Oorlog laet,
En men erkent u niet in het bewint van Staet.
PHILIPS.
Dat selfs bevrydt u niet, gy sult als Krygs-gevangen
Voor u ondanckbaerheyt verdiende straf ontfangen.
De Krygsraet spreeckt hier regt, naer Wetten van het Velt.
(1040) Het blyckt, dat gy, door my, syt in uw Ampt gestelt:
En dat gy hebt een Eedt van Trouw aen my gesworen.
Is die geheugenis in uw verstandt verloren?
FRANCK.
Ick heb dien Eedt gedaen, en weet daer van de sin.
Het was niet in uw naem; maer die van de Gravin.
(1045) Heb ick u toen belooft, dat ick haer sou verraeden,
En dat ick, op myn eer, sou dese schandvleck laeden?
Soo gy verkeerdelijck u dat hebt ingebeelt,
Heeft onse meyning dan veel van elkaer gescheelt.

DERDE TONEEL.

PHILIPS, FRANCK, CROY, JACOBA.

JACOBA naer binnen spreeckende.
MEvrouw weerhout my niet, nog wilt myn opset breecken.
(1050) Ick moet nootsaeckelijk daer tusschen beyde spreecken.
                                    Tot Philips.
Myn Heer, verhaest u niet, Heer Franck en heeft geen schult,
[p. 37]
Gy sult hem haest ontslaen, als gy myn hooren sult.
PHILIPS, het Papier haer wysende.
Gy weet niet, dat ick heb in handen dit gekreegen.
Lees desen inhout eerst, en spreeck daer nae my tegen.
(1055) Nu siet gy, dat ick ben, van alles, onderregt,
En dat gy te vergeefs het op ontkennen legt.
JACOBA.
Indien hy schuldig is, wilt hem voor ’t Hof doen daegen,
Ick heb myn Oppermagt aen u niet opgedragen.
PHILIPS.
De Kryg sal u doen sien, of ick hier yets vermag.
(1060) Gy dwingt my, door het Swaert, te staeven myn gesag.
Wie regt of onregt heeft, sal beter blycken konnen,
Naer dat ick dese Stadt sal hebben overwonnen.
Uw hoogmoet steunt alleen op dees bemuerde Wal,
Wiens half verbrooken Puyn u niet lang decken sal.
(1065) Soo ras men tot de Graft eens sal genaedert wesen,
En die sal sijn gevult, hebt gy de storm te vresen.
Gy weet wat dat gy waegt, soo gy werdt overmant,
En als men wint de Vest, den degen inde handt.
De swacke Borgery sal die verwoesting myden,
(1070) Sal brandt en plondering, om u, niet willen lyden.
Haer Vrouw en Kinderen sijn haer, daer toe, te waert,
Als dat sy wagten sou, de scherpte van het Swaert.
JACOBA.
Daer sal nog meenig Heldt in ’t stof ter Aerde vallen,
Eer dat gy Meester werdt van dees gedreygde wallen,
(1075) Myn Vrienden sijn in roer en gespen ’t Harnas aen,
Geneegen, als voor heen, my weder by te staen.
De trouwe Kerremers, door Bredero beschreven,
En kloecke Stigtenaers, verpanden my haer leven.
De Burg-Graef Wassenaer met Leydsche Borgery,
(1080) Schoonhovens Poorters, en Ouwaeters Schuttery,
Versamelen een Heyr en sullen ons ontsetten:
En door de Wapenen uw dwingelandy beletten.
Gy singt het vreugde liet, eer gy de zegen wint:
En kendt de staet niet regt, waer in ick my bevindt.
[p. 38]
(1085) Heugt u niet hoe dat ick Wytkercken heb geslaegen?
Die gy gesonden hadt, om my te komen plaegen.
Het Dorp van Alphen is daer nog getuyge van,
Daer ick, hoe wel een Vrouw, myn volck bragt aen de Man:
En door myn dapperheyt uw Leger heb doen wycken:
(1090) En het Bourgondsche Kruys voor Hollants Standaert strycken.
Soo dat gy te vergeefs my dreygementen doet,
Waer door gy nimmermeer my nemen sult de moet.
Indien gy meester wert, wilt op myn hert u wreecken.
Gy kont myn levens draet, maer niet myn liefde, breecken.
(1095) Hoe wreevelig dat gy daer tegens syt gekant,
Ick sal bevestigen die schriften door myn handt.
Het is u lief of leet, ick sal hem echter trouwen.
PHILIPS.
Eer sal ick hem het Hooft doen van de schouders houwen.
Ick laet u hier alleen: neemt afscheyt van malkaer,
(1100) Of dese samenspraeck misschien de laetste waer.
                                    Weg gaende luystert hy yets in ’t oor aen Croy.

VIERDE TONEEL.

JACOBA, FRANCK.

JACOBA.
ACh Hemel hoort gy soo myn sugten en verlangen!
Mogt ick myn Minnaer niet, als in die staet, ontfangen!
Gy laet hem my weer sien, dog in verdriet en noot,
Wanneer ick hooren moet het Vonnis van sijn doodt.
(1105) Heer Franck, ick sou myn bloet voor uw verlossing geven,
Indien ick door myn doodt vry koopen kon uw leven.
Ick acht het myne niet, als ick u missen moet;
Want dan verwagt ick niet als ramp en tegenspoet.
Myn Hert wert overstolpt door droefheyts felle golven.
(1110) Het is geringen troost, dat ick u haest sal volgen.
Ick sou voleyndigen myn levens loop met vreugt,
Indien ick, voor myn eyndt, beloonen mogt uw deugt.
Maer ach! men sal uw bloet om onse Min vergieten,
Op dat gy van myn gunst de vrugt niet soudt genieten.
[p. 39]
(1115) Al ben ick jong, ick heb nogtans te lang geleeft,
Terwyl het lot met ons geen mededogen heeft,
Soo hoop ick, dat gy nu myn swackheyt sult verschoonen.
Schoon ick in Philips oog my kloecker dorst vertoonen;
Want ick bevindt helaes! dat my het Hert beswyckt,
(1120) En voor myn ongeluck, in uw bywesen, wyckt.
Ick kan uw aengesigt niet aensien sonder Traenen.
In plaets dat u myn stem tot sterven aen sou maenen,
En tot standvastigheydt bereyden uw gemoet,
Vindt ick, dat aen my selfs ontbreecken sal de moet.
(1125) Wy souden te vergeefs ons met genaede vleyen.
Hy sal ons, door de doot, of door een Kercker, scheyen.
FRANCK.
De bootschap van de doot, Mevrou, ontstelt my niet:
Maer een gevankenis verdubbelt myn verdriet.
Myn lyden is gedaen, soo ras men my doet sterven:
(1130) Als ick in ’t leve blyf, en uw gesigt moet derven,
Vernieuwt men alle daeg myn eyndelose pyn:
Daer ick, door eene slag, van sou genesen sijn.
Hoe kan ick, in myn graft, meer vergenoegen draegen,
Als de verseeckering, dat ick u kan behagen?
(1135) Hoe bitter dat het schynt, ick vindt die doot soo schoon,
Of ick ontfangen soud’ een onverdiende kroon.
Nu kan men op myn Sarck, dit heerlijck Graf-schrift houwen,
Dat ick wiert omgebragt, om dat gy my wout trouwen:
En dat men tot myn straf geen ander oorsaeck vondt,
(1140) Als die bekentenis uyt uw begaefde mondt.
Indien ick bleef in ’t Veldt in uwen dienst verslaegen,
Naer dat ick, voor u hadt de zegen weg gedragen;
Kon ick omkomend, wel nae laeten grooter naem,
Als sijnde tot de Kryg en uw belang bequaem:
(1145) Maer door myn sneuvelen sou nimmer konnen blycken,
Dat Princen in uw hert en oog my moesten wycken.
Dat myn hoedanigheyt in hooger aghting quam,
Als Medevryers handt van Vorstelijcke stam.
Hoe kan een Onderdaen gewenster eer bekomen,
[p. 40]
(1150) Als dat hem sijn Vorstin tot Man heeft aengenomen?
En dat hy maer alleen naer het voltrecken wagt;
Het geen niet wert belet, door goede wil, maer magt.
Wat dat het nootlot wil, dat aen my sal gebeuren,
Ick kan myn ongeluck, met reden, niet betreuren;
(1155) Mits my de liefde heeft gevordert tot myn wit,
Hoe wel ick, tot myn troost, uw Lighaem niet besit.
JACOBA.
Gy syt daer van de Ziel, die my haest sal begeven,
Indien men my beneemt den Adem van myn leeven.
En die van myn vermaeck het eenig voorwerp was,
(1160) Door een vervloeckte last, vernietigt wert tot asch;
Of, in een kleyn begrip van vier geslote mueren,
Moet sijn bevalligheyt, soo bitterlijck besueren.
Dan soud’ ick evenwel nog matigen myn rouw,
Soo men daer dagelijcx my toeganck geven wouw:
(1165) Om daer, in vyligheyt, myn hert te mogen uytten:
Al soud’ men, tegens regt, my daer met u besluytten.
Ick koos het naer verblyf, vervult met stanck en stof,
Van uw gevangen Huys, voor een wellustig Hof.
Maer dees geringen troost en soud’ men my niet gonnen.
(1170) Ick soud’, op myn versoeck, dat niet verkrygen konnen.
De Vorst heeft opgevat een wreveligen haet,
Soo wel door achterdocht, als uyt belang van Staet.
Soo lang ick u bemin, is die niet te beslissen;
Hy vreest myn Erffenis daer door te sullen missen.
(1175) Syn onregtvaerdigheyt, die hy my lyden doet,
Spruyt uyt begeerlijckheyt, tot myn verwagte goet.
FRANCK.
Laet een rampsalig Mensch in sijn ellenden steecken:
En denck op middelen om u te konnen wreecken,
In uw behoudenis bestaet al myn geluck,
(1180) Verlaet myn tegenspoet, en redt u selfs uyt druck.
Kiest elders een Gemael, daer op uw Landt kan steunen:
Wilt op een swacken Staf niet langer blyven leunen.
Waer door, van u verderf, de grontslag is geleyt,
[p. 41]
Schoon in uw hert voor my getrouwe liefde pleyt.
(1185) Die tegen ’t nootlot kampt, sal steets in d’ aerde vroeten;
Ick stel, hoe hart het valt, u weer op vrye voeten:
En toon u, dat ick u meer als myn selfs bemin,
Al sterf ick Martelaer van eyndelose Min.
JACOBA.
Uw Edelmoedigheyt vermaent my te volherden.
(1190) Wy moeten, te gelijck, met een geluckig werden.
Of toonen, dat ons hert met de vervolging spot,
En ons genegentheyt verdient een beter lot.
FRANCK.
Een Ridder, die de gunst van een Princes wil winnen,
Om dat hoogdraevent werck, door liefde, te beginnen,
(1195) Moet tot stantvastigheyt bereyden sijn gemoet,
Dat het geen rampen vreest, die men daer in ontmoet.
Nu gy tot Wedermin door diensten syt bewogen,
En ick genaede heb gevonden in uw oogen,
Vindt ick, door desen troost, myn Ziel soo seer verhardt,
(1200) Dat my van nae berouw den angel niet en smart.
Ick sal de laetste slag vande fortuyn ontfangen,
Met een verliefde zugt, dog onverschrickte wangen.
Terwyl ick gissen kan, dat u myn sterven baet,
En dat daer door de wrock van Philips werdt versaedt.
(1205) Het is uyt lafheyt niet, dat ick u heb gebeden,
Dat gy my setten woudt uyt uw genegentheden.
Het is een wisse proef van een grootmoedig hert,
Dat eer door uw belang, als ’t sijn, gedreven wert.
JACOBA.
Hoe kan ick onbeweegt van sulcke deugden scheyen!*
(1210) De moet wert my te vol, en dwingt myn oog tot schreyen.*
FRANCK.
De tranen, die gy stort, sijn Paerels aen myn Kroon.
Myn bloet is te gering tot prys van sulck een loon.
Besaedigt u, Mevrouw, wilt droefheyt van u weeren;
Men kan der Sterren loop, door weenen, niet verkeeren.
(1215) Gy geeft, door uw beklag, uw Vyandt grooter vreught:
[p. 42]
Die, door uw kermen, werdt medogeloos verheught.
Weest niet om my begaen: ick sal myn lot wel dragen.
Ick vrees niet, dat ick sal beswycken, door de plaegen.
Die dorst tot uw besit verheffen sijn gemoet,
(1220) Verschrickt niet, om het geen hy daerom lyden moet.
Vaer wel dan, schoone Vrouw, wilt somtyts om my dencken.
Uw druck beweegt myn hert. Het sou myn agting krencken,
Indien men teyckenen van flaeuwheyt aen my sag.
JACOBA.
Ach Hemel! isser niets dat hem verlossen mag?

Continue

VYFDE* BEDRYF.

EERSTE TONEEL.

JACOBA, DE BYE.

DE BYE.
(1225) GY moet u niet so seer aen droefheyt overgeven.
JACOBA.
Naer onse samen-spraeck! waer is Heer Franc gebleven?
DE BYE.
Men heeft hem hier ontrent in een verblyf geleydt,
Daer hy d’onseeckerheyt van Philips last verbeydt.
De vryheyt, die hy hadt, is hem weer afgenomen.
(1230) Ick heb, gelijck voor heen, niet tot hem mogen komen.
Het wiert, op myn versoeck, my door de Wagt belet,
Die tot verseeckering, nu by hem, is geset.
JACOBA.
Het naeckende gevaer begint myn hert te scheuren.
Hoe kan myn jammer-klagt genoeg myn lot betreuren!
(1235) Waer van de bitterheyt my van ’t verstandt berooft,
En duyselingen maeckt in myn verslaegen Hooft.
Ick weet in myn verdriet, niet wat ick sal beginnen!
Myn Geesten werden loom! de smert bedwelmt myn sinnen:
Die telkens worstelen met myn gemaeckt besluyt;
(1240) En ’t geen de hoop haer raedt, dat dryft de vrees daer uyt.
Rampsaelige Princes! hoe waggelen uw saecken!
Most de natuer myn hert soo teergevoelig maecken?
[p. 43]
Ach prickels vande Min, wat sijn uw schigten soet!
Waerom vervult gy dan myn wonden steets met roet?
(1245) Gy laet, de vrye keur, aen al myn Ondersaeten,
En die gemeene Wet kan haer Vorstin niet baeten.
De grootsheyt van haer Staet, die haer gemoet gebiedt,
Ontneemt haer het vermaeck, dat ider een geniet.
DE BYE.
Indien dat uw belang my niet geboodt te swygen,
(1250) Ick wist wel middelen, waer door gy soudt verkrygen
Het voorregt van het Volck, het geen gy haer benydt:
En doen ontwapenen, uw Vyandt, sonder strydt.
Soo dat u sijn gewelt niet meer sou willen deeren.
JACOBA.
Wilt dees heylsaeme vondt my, sonder uytstel, leeren.
DE BYE.
(1255) Maer, gy sult mogelijck my seggen, dat den raedt,
Die gy gebruycken moet, is erger als het quaedt.
JACOBA.
Wanneer men heeft de hoop van alle heyl verlooren,
Mag men wel van een Vriendt vergeefsche woorden hooren;
Hoe wel ick door uw raedt geen goede uytkomst wagt.
(1260) Verswygt my langer niet, het geen gy hebt bedagt:
Ick volg het blindelijck, indien het my kan baeten.
DE BYE.
Den Hertog soeckt geen bloet, Mevrouw, het sijn uw Staeten;
Daer sijn begeerlijckheyt al dit gerugt om maeckt:
Uw Minnaer is daerom in lyfsgevaer geraeckt.
(1265) Soo gy hem het besit, daer van woudt overgeven,
Hy ley de Wapens nêer, en schonck Heer Franck het leven.
Soo gy de heerschappy verruylen woudt voor rust,
Hy liet uw hylicken en leven naer uw lust.
De baetsugt, als gy siet, is verr’ van myn gedagten:
(1270) Nadien ick van uw handt moet myn fortuyn verwagten.
Die, soo gy my gelooft, het voordeel missen moet,
Dat myn getrouwen dienst verwagt van uw gemoet.
JACOBA.
Gae naer den Hertog heen, en wilt van hem begeeren,
[p. 44]
Dat hy Heer Franck nog eens, tot my, wil laeten keeren.
(1275) Het geen ick als een gunst van hem ontfangen sal;
Dit is een kleyne troost in soo veel ongeval.

TWEEDE TONEEL.

JACOBA, alleen.

        GEdugt ontsag van Bloet en Staeten,
            Dat myn genegenthydt bevegt,
            En als een misdaet voor my legt,
        (1280) Dat Ick de grootsheyt wil verlaten.
            Ick voel dat uw gewelt beswyckt,
            En in myn hert voor reden wyckt,
        Waer door men rust en lust kan krygen.
            Wanneer men t’uytterlijck versmaet,
        (1285) En dat men eersugt kan doen swygen,
            Die noyt ten vollen is versaet.
***
        Sy toont bedriegelijcke gaeven:
            Haer lock-aes is van klaetergoudt,
            Daer sy de Mensch me besig houdt,
        (1290) En doet hem naer een schaduw draeven:
            Die men verlieft, eer men die vindt,
            En voedt ons hoop met schraele windt.
        Voor Ouders, Erffelijcke Landen,
            Soo gy van Borselen verlost,
        (1295) Sal ick gewillig u verpanden,
            Al hebt gy my veel sorg gekost.
***
        De ganschen omtreck van uw paelen,
            O! bloeyent voorwerp vande Nydt,
            Heeft my voorheen noyt soo verblydt,
        (1300) Als nu, wanneer gy sult betaelen,
            Het Losgelt voor myn Minnaers Hooft:
            Al werdt myn naem daer door verdooft.
        Soo hevig niet verliefde sinnen:
            Toetst eerst de togten van uw hert,
        (1305) En siet wat dat het gaet beginnen,
[p. 45]
            En waer het toe gedreeven werdt.
***
        Sal ick de heerschappy versaecken,
            En nederleggen het gebiet?
            Waer door ick soo veel eer geniet.
        (1310) Myn selven onderdanig maecken,
            Daer ick bevel en Wetten geef,
            En naer myn eygen voorschrift leef?
        Wat sal de nydt dan van my seggen?
            Die steets op Vorsten handel loert,
        (1315) Als ick myn Tytels af sal leggen,
            Daer my de liefde toe vervoert.
***
        Dees overdencking spruyt uyt dampen
            Van een ylhoofdig Hersen-vat,
            Dat schyn, voor nut, heeft opgevat,
        (1320) En met de wysheyt tragt te kampen.
            Die redelijcke dieren leert,
            Te vlieden, wat haer welstant deert;
        Het wesentlijck voor glimp te kiesen,
            En voor een ingebeelde saeck,
        (1325) Geen vergenoegen te verliesen,
            Nogh kommer ruylen voor vermaeck.
***
        Het groot besit van Oppermagten,
            Maeckt ons gemoet soo hart als steen;
            Men is een slaef van het Gemeen,
        (1330) Als men ’s Lants welvaert wil betragten.
            De Vrienden die de magt ons maeckt,
            Verdwynen als ons onheyl naeckt.
        Dat is den aerdt der Hovelingen,
            Die vleyden ons in het geluck,
        (1335) Maer veeltyts uyt haer pligten springen,
            Als haer weldoenders sijn in druck.
***
        Die voor sijn selven soeckt te leven,
[p. 46]
            Te volgen sijn genegentheyt,
            Verlaet het Hof en Heerlijckheydt,
        (1340) En moet in stilheydt sig begeven:
            Daer leert hy, dat de Werrelt is,
            Een Kermis-pop, door vals vernis,
        En glans van opgesmockte kleeren;
            Het regte speeltuyg van een Kindt,
        (1345) Dat sijn gemacken wil onbeeren,
            Terwyl ’t behaegen daer in vindt.
***
        Maer als ervarentheydt doet gissen,
            (Naer dat men sig heeft uytgeslooft,
            Vergeefs gebroocken heeft sijn hooft)
        (1350) Dat men daer voor sijn rust moet missen:
            Verlangt men naer een stille ree,
            En schouwt het onweer van de Zee.
        Dog als men schipbreuck vreest te lyden,
            Wanneer de winden sijn verstoort,
        (1355) Om voor de rampen sig te myden,
            Smyt men sijn schatten buyten boort.
***
        Soo sal ick my nu moeten draegen,
            Indien ick komen wil aen landt;
            Myn schip is leck aen alle kandt,
        (1360) En kan geen stormen meer verdraegen.
            De Lugt is duyster over al:
            Den Hemel dreygt met ongeval:
        Men siet daer in geen Sterren blincken.
            Myn goet dient over boort geset;
        (1365) Wy sullen in het onweer sincken,
            Soo dit Plegt-ancker ons niet redt.
***
        Vaer wel dan, Hollandt, Zeelandt, Vriesen,
            Geschaeckelt aen myn Henegouw,
            Ick breeck uw Eedt, herneemt uw Trouw,
        (1370) En moet u Heerschappy verliesen.
[p. 47]
            Verliesen? neen; gy werdt verkogt,
            En hebt my voordeel by gebrogt;
        My werdt daer voor een pandt gegeven,
            Dat ick meer als de Werrelt acht;
        (1375) Want sonder hem kan ick niet leven.
            Wat helpt my dan dees Oppermagt?

DERDE TONEEL.

JACOBA, FRANCK.

JACOBA.
HEer Franck hebt gy my lief?
FRANCK.
                                        Hoe kunt gy dat nog vraegen?
Daer ick voor uw de doodt gesint ben te verdraegen.
JACOBA.
Maer, is Jacoba selfs het voorwerp van uw Min?
(1380) Of is uw baetsieck hert verlieft op de Gravin?
FRANCK.
Nog baet, nog staetzugt, heeft het naer u toe getrocken:
Door die bekoringen laet sig myn Ziel niet locken.
Uw schoonheyt en verstandt, Mevrouw, heeft my behaegt:
Daer heb ick myn belang en leven voor gewaegt.
(1385) Al waert gy minder hoog en sonder goet geboren,
Ick hadt u, tot myn deel, uyt duysenden verkoren:
Uyt al de Jufferschap die ’t gansche Neerlandt telt,
Indien de keur daer van oyt was aen my gestelt.
JACOBA.
Uw sin komt over een, met ’t geen ick heb besloten:
(1390) Soo myn vernedering uw Min niet om kan stoten,
Sal ick u blycken doen, hoe waerdig ick u schat.
Gae bied den Hertog aen al wat ick oyt besat;
Mits hy daer voor aen u het leven laet behouwen,
En my vergunnen wil, dat ick met u mag Trouwen.
FRANCK.
(1395) Genadige Vorstin, ick ly niet dat men segt,
Dat gy het hoog gesag, om my, hebt afgelegt.
[p. 48]
Ick sou myn eygen selfs en ’t ligt des Hemels haten,
Indien ick oorsaeck was, dat gy verliet uw staten.
Dit offer is te groot: ick ben soo veel niet waert,
(1400) En ick wagt liever af de scherpte van het Swaert,
Als dat ick uw gebiedt aen hem soud’ overdraegen,
Voor de behoudenis van myn geringe daegen:
Die mogelijck een koorts, of kogel, by geval,
Of broosheydt van het vleys, eerlang verkorten sal.
(1405) Gy kent d’onsekerheyt, waer in de Menschen leven;
Waer van, in ’s Hemels boeck, de tydt is opgeschreeven,
En als daer van de maet is eyndelijck vervult,
Moet men sijn beste Vriendt sien sterven met gedult.
Dan soudt gy te gelijck uw Man en Landt ontbeeren:
(1410) En weten niet waer heen gy soudt u konnen keeren.
Gy waegt uw Erref-deel voor de behoudenis,
Van die, wiens uerglas ligt al verr’ verlopen is.
Die, sonder wonderwerck, misschien u sal ontvallen,
Selfs, eer men overheert de sterckte van uw Wallen.
(1415) De vrees bedwelmt uw geest; ick bidt, Mevrouw, ontwaekt,
En merckt, dat dit besluyt te seer nae lafheydt smaeckt.
JACOBA.
Gy wilt, met schoone glans van woorden, u bedecken;
Maer ick kan het gevolg daer echter wel uyt trecken.
Gy toondt beleefdelijck, dat gy myn handt versmaedt,
(1420) Nu die niet voeren mag de teugelen van Staet,
En dat u myn Persoon niet langer kan behaegen:
Om dat ick, van gewelt, ontwycken moet de laegen.
Gy hoopte, dat ick sou verheffen, myn Gemael,
En aerselt, nademael ick tot u nederdael.
FRANCK.
(1425) Hoe kunt gy, Wyse Vrouw, dit oordeel van my vellen,
Dat ick d’eergierigheydt oyt boven u sou stellen?
Dat die de teere Min sou dryven uyt myn geest,
Om dat gy niet meer waert, het geen gy syt geweest?
Uw lieve beeltenis vervult meer myn gedagten,
(1430) Als al de heerschappy van ’s Werelts Oppermagten.
[p. 49]
Gy syt het maer alleen, dat ick in u bemin.
Hoe kont gy, soo verkeert, vertolleken myn sin?
Het druckt myn hert veel meer, dat gy dit schynt te dencken,
Als al de vrees daer my den Hartog door kan krencken.
(1435) Kent gy soo weynig nog d’opregtheydt van myn aerdt?
Dit is de swaerste slag die ’t lot voor my bewaert.
Mits ick, van achterdogt, my dan niet kan bevryden,
En door getrouwen raedt uw ongenoegen myden:
Volvoer ick myn besluyt: en dien den Hertog aen,
(1440) Het geen gy my beveelt, dat ick hem voor sal slaen.


VIERDE TONEEL.

JACOBA, BAERTE.

BAERTE.
ICk sag de Hertogin, en ben voor uyt gekomen,
Die herwaerts, naer u toe, haer gangen heeft genomen:
Op dat gy, van haer komst, soudt wesen onderregt.
JACOBA.
Naer dat Heer Franck sijn last sal hebben afgelegt,
(1445) Sal ick bequamer sijn, haer voorstel aen te hooren.
Myn hersens sijn ontstelt, myn aendagt is verlooren:
Soo lang ick niet en weet, hoe het met ons sal gaen,
En of het vergelijck den Hertog aen sal staen.
Als een gevangen Mensch, dat siet het Hof vergaeren,
(1450) Wiens oordeel uytten sal sijn wel of qualijck vaeren,
Sig tusschen hoop en vrees bevint in dat geval,
En niet temin verlangt naer dat het hooren sal:
Soo ben ick nu gestelt, men vonnist van myn leven,
Dat my, naer korten tydt, door hartzeer sal begeven.
(1455) Soo Philips niet te vrêe wil wesen met myn goet,
En dat ick evenwel myn Minnaer missen moet.
BAERTE.
Wilt die bekommering in uw gemoet verdooven;
Ick ben uw borg daer voor; soo gy my wilt gelooven,
Uw voorslag sal hem doen veranderen van sin.
(1460) Bedaert u wat, Mevrouw, daer komt de Hertogin.
[p. 50]

VYFDE TONEEL.

ISABELLA, JACOBA, MAGTELT, BAERTE.

ISABELLA.
WAt hoor ick van Heer Franck nadeelige gerugten?
Die myn ontstelt gemoet, om het gevolg, doen dugten.
Gy sult van sijn gevaer best wesen onderregt;
Ick bidt u, dat gy my daer van de waerheydt segt.
(1465) Men mompelt dat hy sig moet tot de doodt bereyden.
Ick ben, niet lang geleen, van myn Gemael gescheyden:
Maer als ick hem, met ernst, heb nae die saeck gevraegt,
Toont hy dat hem daer van het ondersoeck mishaegt.
JACOBA.
Heer Franck is hier geweest, en is van my geweecken,
(1470) Om over ons belang met uw Gemael te spreecken.
Het leecken niet, dat hem die bootschap was gedaen.
’T is wonder dat gy hem niet derwaerts hebt sien gaen.
ISABELLA.
Mag ick, aen u, myn hert in vryheydt openbaeren?
En wat bewegingen my door de sinnen vaeren?
Wysende op Vrouw Baerte.
(1475) Hebt gy gewisse proef van haer bescheydentheyt?
JACOBA.
Gy kunt verseeckert sijn van haer getrouwigheydt.
De Vrou van Bredero sal uw geheym wel swygen:
En niemant sal, door my, daer kondschap oyt van krygen.
Daer is geen hinderpael die, daer in, uw weerhout;
(1480) Het is in seeckerheydt, al wat gy my vertrouwt.
ISABELLA.
Ick heb aen myn Gemael, tot myn verdriet, bevonden,
Dat door, het lang genot, sijn liefde wert verslonden:
En dat ick mogelijck hem heb te lang geleeft.
Myn schoonheydt is vergaen, mits my de jeugt begeeft:
(1485) Waer van de jaeren ons gemeenelijck ontblooten;
Des ick bekommert wert, dat hy my sal verstooten.
Terwyl door de natuyr aen u gegeven is,
Het aengenaem gelaet; het geen ick voortaan mis;
[p. 51]
Soo vrees ick, dat gy hem sult, tegens danck, behaegen,
(1490) En dat hy, tusschen ons, een scheyding soeckt te waegen.
Soo ras als uw Persoon vervalt in sijn gewelt.
Men koopt tot Romen af verhindering voor gelt.
En om gemackkelijck te konnen u verwerven,
Vermoed ick, dat hy wil, Heer Franck daerom doen sterven.
(1495) Ick weet wel dat gy hem begeert tot Bed-genoot:
Dies ick, soo veel ick kan, beletten sal sijn doodt.
Dit doet my soo veel sorg voor sijn verlossing toonen.
Mevrouw, ick hoop dat gy myn swackheyt sult verschoonen:
Die soo vertrouwelijck aen u sig openbaert.
(1500) Al wat gebeuren kan, maeckt Echte min vervaert.
JACOBA.
Gy hebt, van dese kant, geen ongeval te vreesen:
Laet u myn onderrigt van achterdogt genesen.
Behalven dat die saeck is soo vol swarigheydt,
Die daer van het ontwerp van de volvoering scheydt.
(1505) Maer schoon dat uw Gemael toe-lating hadt verkregen;
En dat gy selfs uw geest tot afstandt liet bewegen:
Ick soud’ hem evenwel nog wygeren myn handt,
Die tegens dat bestuyt hartneckig blyft gekandt.
Ontstel u hier niet om, want dit sal noyt geschieden;
(1510) Schoon ick was overheert, en hy my kost gebieden,
Sou men my veel elendt en rampen uyt sien staen,
Eer ick dit Huwelijck met hem quam aen te gaen.
De Min heeft, met Heer Franck, soodanig my verbonden,
Dat ons stantvastigheyt kan nimmer sijn geschonden.
(1515) Een onverschroocken hert is boven Oppermagt.
Het is, met hem, dat ick geluck of onheyl wagt.
En soo de bleecke Doodt hem naer het graf doet draegen,
Sal hertzeer en verdriet haest eyndigen myn daegen.
De droefheyt van myn Ziel sal in een Traene vloet,
(1520) Op sijn versturven asch veranderen myn bloet:
En hy, die door de Beul myn Minnaer hadt doen slagten,
Kon nimmer, in myn bedt, gerust by my vernagten:
Uyt sorg, dat ick door wraeck geprickelt, en door rou,
[p. 52]
Hem midden in sijn slaep met kussens smooren sou.

SESDE EN LAESTE TONEEL.

PHILIPS, ISABELLA, FRANCK, JACOBA, CROY, DE BYE.
MAGTELT, BAERTE, Gevolg.

JACOBA.
(1525) NU schep ick weder moet: ick sie Heer Frank verschynen,
Den Hertog toont hem gunst. Myn wanhoop moet verdwynen.
PHILIPS, Franck op de handt hebbende.
Mevrouw, wy sijn versoent. Wilt gy wel van myn handt
Ontvangen tot Gemael de Graef van Oostervandt?
Tot dese waerdigheyt is hy door my verheven.
(1530) Ick heb hem, boven dat, het Gulde Vlies gegeven:
En in ’t Stadthouderschap is hy door my herstelt.
Dog schoon dat al uw goet is in myn magt gestelt,
Sal myn bescheydentheyt met minder sig genoegen,
En levens middelen, daer uyt, aen u toe voegen.
(1535) Uw Edelmoedigheyt heeft myn gemoet geraeckt,
En vrientschap tusschen ons, naer lang geschil, gemaeckt.
Dies wil ick, dat aen u, tot onderhout, sal strecken,
De Tollen, die de Graef plagt door het Landt te trecken.
Ick heb daer by gevoegt het vet Zuydt-bevelandt,
(1540) En Hooftstadt vander Goes, vermaeckelijck beplant.
Nog Goeree met den Briel, en ’t gantsche Landt van Vooren,
Het geen gezegent is met Zuyvel en met Kooren.
De Tiende van het geen men om Tertolen zaeyt,
Waer van een Rycke schoof werdt alle jaer gemaeyt.
(1545) Ick hoop, gy sult met een, in rust en welstandt leven:
En soo den Hemel u komt Kinderen te geven,
Beloof ick, buyten twist, of feytelijk krackeel,
Aen haer weer af te staen uw Ouders Errefdeel.

EYNDE.

Continue

Tekstkritiek.

De custode Hy leest (p. 32) is op p. 33 in de tekst geplaatst
vs. 1209 en 1210 scheyen en schreyen er staat: scheyden (op
    zich correct) en schreyden (erratum door rijmdwang)
voor vs. 1225 VYFDE er staat: VEFDE