Frederik Duim. Het rechtsgeding van Johan van Oldenbarnevelt,
    Rombout Hogerbeets, en Huig de Groot. Amsterdam, 1745.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton023800 — facsimile bij Ursicula — Google Books
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. π1r: frontispice]



Gravure met onderschrift:
het Rechtsgeding van Joan van Oldenbarneveld &c.
S. Fokke del. et fec. 1745.
[fol. π1v: blanco]


[fol. π2r]

VERKLARINGE DER TYTELPRINT.

Hy die den Bur’gerstaat der Koopstadt Rotterdam,
Getrouw gehanthaaft heeft, den tydt van zeven jaren,
En toen in Hollants Raadt, als hunne Voorspraak, kwam,
Ter reddinge van ’t Lant, in de Oorelogs gevaren,
(5) En wierd gezonden aan Vorst Hend’rik, om zyn’ zin,
(Reeds neigende tot Vreê met Spanje,) vast te hechten
Aan Nederlant. Die wierd, tot wederzyds gewin,
Gezond’ in Duitslant, om den wank’len Staat te rechten.
Die klaar Lycesters Staat- en Kerkzuchts-Huich’lary
(10) Ontdektte, en ’t Vaderlant bevryde van zyn lagen.
Die voegde, met den Staat, zich aan Prins Maurits zy;
Met Hem ’t Stadthouwerschap, en Veldstaf op te dragen.
Die met Prins Maurits was althans in één verstant.
Die Maurits noemde zyn’ byzond’ren Vriend, en Vader.
(15) Die, om het sluiten van ’t Bestant, in ’t Vaderlant,
By veele wierd geacht te zyn een’ Lantverrader.
Die ’t Vaderland gedient heeft dryendertig Jaar.
Groot in beleid; en groot van moed, om ’t Lant te styven;
Eerbiedig in den Raad; grootmoedig in ’t gevaar;
(20) Verstandig; vol van vuur, in alle zyn bedryven,
Dien Man; dien Barnevelt; onthalst op ’t Hof-Schavot,
Leed Schipbreuk op de Kerke, en Politië klippen
Hierom wiert hem het Zwaart geklonken door den strot,
En liet ’s Lants Teugel, met zyn Leven, hem ontglippen.
    (25) Den Scherreprechter veegt zyn bloet af van het zwaart,
Wyl hy, aan ’t edel Lyk niet slaan mogt zyne handen.
’t Hooft gaapt noch; stroomen bloets vliên uit den strot, in de aard.
Twee Vingers; met den slag getroffen, aan de randen,
Des Zanthoops, leggen. En Jan Franken staat gereet,
(30) Doch schreyende, om, met hulp, het Lichaam weg te dragen,
Van zynen Heer. Terwyl, met druk, en harten leet,
Zyn’ Ziel-Arts omziet naar het Lyk, ter neêr geslagen.
De Hofwacht houd bezet het bloedig Treur-Toneel,
Voor wrev’le Aanschouwers, wyl ze zyn verdeelt van zinnen,
(35) Veel hem beschuldigen, en wel het grootste deel,
Doch and’ren, hem wel teêr, hartgrondiglyk beminnen:
Hy is geweest. Wie staat, draag zorge voor den Val.
De Hemel plaatst zyn Ziele in ’t Zalige getal.
    Ter linker zyde ziet gy Hogerbeets weg leiden,
(40) Omringt met Krygsvolk, (1) Hy, in Hoorne eerst zag het licht.

(1) Hogerbeets, geboren in Hoorn. 1541.

[fol. π2v]
Doorleert in ’t Roomsche, en in het Hollants Recht; bescheiden, (2)
En vroom van inborst; hielt zich aan de Deugt verplicht.
Welsprekent Redenaar; die, op Religie bouden,
Zyn reed’nen, met een trouw en oprecht Hollants hart.
(45) Voorzichtig Raadsheer; met een eng gemoed, in ’t houden
Van zyne woorden, schoon, in tegenspoed, verwart,
Pensionaris wierd hy van ’t beroemde Leiden, (3)
En Schryver van ’t Geheim der Curatoren, in
Het Leidsche Kweekhof. Hier niet lange hy verbeiden,
(50) Dewyl, tot wering van ’t geschil, in zyn begin, (4)
Men Hem, als Afgezant, zond naar de Noorder Kronen,
Toen zynde een Mede-Lidt, van Hollants hogen Raadt.
Hier van ontslagen, wild’ hy weêr zyn yver tonen,
Als Leidens-Raadsman, in zyn ongerusten Staat.
(55) De Groot, zyn’ Amptgenoot, en beide lotgenoten, (5)
Van ’t wankelent geval, ziet gy, aan de and’ren kant,
Wegleiden. Dit ’s den Man, die, onder al de Groten,
De grootste eens worden zoude, in Wysheid en verstant.
Zyn overvliegende Vernuft, en schrander oordeel,
(60) Welsprekenheit, met kracht en aandrang, en volleert,
Beloofde aan ’t Vaderlant, van hem, niet luttel voordeel,
Toen hy uit Vrankryk was in Hollant weêr gekeert.
In Orleans wierd hy een’ Doctor in de Rechten,
Pas zynde vyftien Jaar; en hier, als Advokaat,
(65) Ter Pleitrol mede erkent, om ’t Rechtsgeschil te slechten.
Maar, zyn’ verheven Geest moest dienst doen aan den Staat.
Hy wierd verkoren tot Fiskaal, in Rechtsgedingen.
Pensionaris van het Scheepryk Rotterdam.
Der Stads Gecommitteerde, in Staats Vergaderingen;
(70) Dus hy, als Comparant, in hun Collegie kwam.
Die groote Mannen, twee oprechte Patriotten
Van ’t Vaderlant, raaktte in een’ Maalstroom, door d’Orkaan
Van Kerk en Politie; het Staat-Schip wou niet vlotten,
Na hunnen zin; ’t stont pal; men druist ’er tegens aan,
(75) En wagen ’t uiterste, zy voor geen Schipbreuk vrezen,
Van Kerk, of Vaderlant, maar trotsten het gevaar,
Hierom zynze eeuwig ter gevangenis verwezen,
’t Welk hier word uitgevoert aan dit eerwaardig Paar,
Gy ziet, door ’t Krygsvolk, d’een van d’ander afgescheiden;
(80) Men brengtze scheep, om voorts naar Loevestein te leiden.

    (2) Dit alles getuigden de Groot van Hem, na zynen Dood. (3) In den Jare 1590. (4) In den Jare 1596 (5) De Groots Eigenschappen, benevens zyne verheffinge; vint men in zyne vlugt, uit Loevestein, en ’t vervolg.



[fol. *1r]



HET RECHTSGEDING
VAN
JOHAN VAN OLDENBARNEVELT,
ROMBOUT HOGERBEETS,
EN
HUIG DE GROOT.
TREURSPEL.
DOOR
FREDRIK DUIM.

[Gravure: S. Fokke fecit; Muze met Dood en zwanen]

TE AMSTERDAM,
Gedrukt voor den Autheur.
Vooraan in de Nieuwe Lelystraat. 1745.


[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

BERECHT

Aan den

LEZER.

DEwyl ik de Vlugt van Huig de Groot, en ’s Mans Levensgevallen, na zyne Vlugt, tot, en na zynen Doot, benevens de Broedermoort van Kornelis en Joan de Wit, en de Beraamde Moort op Prins Maurits, door de Zonen van Joan van Oldenbarnevelt, na den inhoud der Historiën, Toneelspelswyze, de Lezers dezer Eeuwe hebbe meedegedeelt, achte ik het nootzakelyk te zyn, de Bron op te delven, waar uit alle deeze voorige stroomen gevloeit zyn, en dit is het Rechtsgeding, gehouden over het gedrag van Joan van Oldenbarnevelt, Rombout Hogerbeets, en Huig de Groot, in welke handelinge, den Lezer zien zal, de gront oorzaake, waar uit alle de volgende Gevallen zyn ontstaan.
    Ik hebbe zorg gedragen, zo in dit Stuk, als in de vorigen, geen Party te kiezen, om geen vooroordeel in mynen Lezer te prenten, maar zyn Oordeel vry te laten. Hierom laate ik de Perzonen, van de eene en de andere Party, dus spreken, als zy, na hun gevoelen, en grontstellinge, moeten spreken.
    Het spreekwoort zegt, zo veel hoofden, zo veel zinnen. Derhalven is ’t geen wonder, dat ’er verschillende oordelen, over myne Werkjes zyn. Die ’er smaak in vinden, zeggen, dat ik de gevallen onzes Vaderlants, in een kort bestek, voor het geheugen van ons, en onze nakomelingen, op eene bevallige wyze hebbe ten toon gestelt. Anderen, dat ik Barnevelt uit het Graf haale; De oude Zeren weder opkrabbe, echter is de zaake, in zich zelve, één. Zy verandert door alle die gezegdens niet; ’t geeft alleen te kennen, dat ’er geen woorden ontbreken, om van eene zaake, ten goede, of ten kwaade te spreken; ’t is dan niet in het onderwerp; maar in den Mensche, die oordeelt en spreekt naar zynen waan, derhalven telle ik luttel op het zeggen van anderen, ’t zy ten voor- of nadeele; dewyl my de Vleyerye, in den eenen, en kwaatsprekenheit, in den anderen, mishaagt, ik hebbe achting voor de zulke, die rontborstig, en ongeveinst, de waarheit spreken,
[fol. *2v]
    En dewyl ’s Vaderlants troeblen, van dien tydt, in veele Boeken, van de eene en de andere party beschreven zyn, gevolliglyk zynze waereltkundig, is ’t kinderachtig te spreken van oude zeren op te krabben, dewyl het is de eigenschap van een Spel; voorledene gevallen op het Toneel te vertegenwoordigen, of het moeten de zulke zyn, die zich geraakt voelen, wanneerze de gevallen van dien tydt, oneenzydig horen verhalen, en hierom wenschen, dat alle die gevallen uit de Historiën konden uitgekrapt worden. ik weet zeer wel, dat het onmogelyk is, aan yder genoegen te geven, ’t is my genoeg als ik my zelve kan voldoen.
Vaart wel.


PERSOONEN.

 JOHAN VAN OLDENBARNEVELT, Ridder, Heere van Berkel,
          Rodenrys &c. Advokaat van Hollant en Westvrieslant.
 ROMBOUT HOGERBEETS, Pensionaris van Leiden.
 HUIG DE GROOT, Pensionaris van Rotterdam.
 MAURITS, Prins van Oranje, &c. &c. &c.
 VOOGT. President van de Rechters.
 MANDEMAKER, Een van de Rechters der Generaliteit.
 MEVROUWE BARNEVELT, Gemalinne van Johan van Oldenbarnevelt.
 HILLEGOND WENTSEN, Gemalinne van Rombout Hogerbeets.
 MARIA VAN REIGERSBERGEN, Gemalinne van Huig de Groot.
VAN ZWIETEN
MATENESSE,		}Rechters uit de Edelen van Hollant.
 SYLLA, Fiskaal.
 POTS, Griffier van ’t Hof van Hollant.
 VAN DER MEULEN, Kapitein des Armes van de Garde.

Stommen.
 20 Rechters.
Continue
[p. 1]

HET RECHTSGEDING

VAN

JOHAN VAN OLDENBARNEVELT,

ROMBOUT HOGERBEETS,

EN

HUIG DE GROOT.

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TONEEL.

BARNEVELT, HOGERBEETS, DE GROOT.

BARNEVELT.
Hoe is ’t tot Utrecht, zyn de Staaten van het Sticht
Gemoedigt, om het volk te houden in zyn’ plicht?
Na d’Eed aan hen gedaan, en ons, niets te ondernemen,
Dan ’t geen’ het Hof belast? of, willen zy vervremen
(5) Van ons, en doen hun woort, en de (1) Unie geen gestant?
Bepaaldelyk met hen gesloten, hant aan hant,
Om ’t Nieuwgeworven volk althans in dienst te houwen;
Noit af te danken; wyl wy op dat volk vertrouwen,
In weêrwil van den Prins, en Generaliteit.
(10) Hebt gy den last van ’t Hof, rond uit, hen aan gezeit?
HOGERBEETS.
ô Ja, maar, ’t rad is omgedraait; de Heeren Staaten
Van Utrecht, willen thans onze Unie varen laten;

    (1) Hollant en Utrecht hadden eene nader Unie met elkander gesloten, om hen, in hunne Steden, door Waartgelders te verzekeren. Uitenb. Hist. p. 979.

[p. 2]
Zyne Excellentie heeft een’ schrik in ’t hart gebragt; (2)
De Leden zyn verdeelt; de grootsten hoop nu tracht
(15) Te komen in de gunst van Maurits, wyl zy vrezen,
Dat tegenspreken zoud’ hun’ staat nadelig wezen,
En hierom stemmen thans de meeste, naar zyn’ wil,
En and’ren laten hem begaan, en zwygen stil.
De tegenstrevers zyn reeds vlugtig, of verschuilen
(20) Zich elders in een’ hoek, en afgelege kuilen,
Zelfs Ledenberg was niet te vinden in de Stadt. (3)
In ’t kort, de hoop van ons, geheel in duigen spat,
Die wy hadd’ op ons volk; want, dus ver is ’t gekomen,
Dat hen de wapenen, ’k stel ’t vast, zyn reeds ontnomen,
(25) Gevolgelyk, al t’zaam’ ontslagen van den Eed.
Dit is, in ’t korte, al ’t geene ik u te zeggen weet.
BARNEVELT.
Hebt gy voorzichtig, en omzichtig wel gewandelt,
En met bescheidenheit die groote zaak behandelt?
DE GROOT.
Dewyl ons was bewust ’t geheim van ’t Raadsbesluit,
(30) Heeft yder wel getracht zyn’ last te voeren uit,
Te meer, wyl hier aan hing ’t gezach van Hollants Staaten,
’t Geen wagg’lent stont, en haast ’t zou moeten varen laten,
Indien Oranje kreeg in Utrecht de overhant.
De Generaliteit was hierom van verstant,
(35) Om een’ge Heeren, met Prins Maurits, af te zenden,
Naar Utrechts Staaten, ter afdankinge dier benden.
Wy kwamen, voor den Prins, tot Utrecht; men ontbood (4)

    (2) Prins Maurits kwam, met eenige Gedeputeerden van de Generaliteit, te Utrecht, om de Staaten te bewegen, tot afdankinge van de Waartgelders, en ’t bewilligen in ’t Synode; ’t welk beide hem gelukt is.
    (3) Ledenberg, Secretaris van Utrecht.
    (4) De Groot kwam, met eenige Gedeputeerden van Hollant, eerder dan den Prins, te Utrecht, om het Afdanken te beletten.

[p. 3]
Terstont Heer Ledenberg; me ontdekten hem den noot,
Waar in thans Utrecht was, vermits Prins Maurits wilde
(40) Al ’t volk afdanken, waar aan Hollant ’t zwaarste tilde,
’k Vroeg hierom Ledenberg, of Utrechts Staaten, niet
Iets hadden uitgedacht ter weringe, eer ’t geschied’,
Om de Afgezond’nen, en de Prins te vreên te stellen?
Hy zei; naar Hollant zoude al myn gedachten hellen,
(45) De zaak zal beter daar, dan hier, worde afgedaan.
’k Vong hierop in den Raad myn reedenen dus aan.
    Niet zonder ongeneuchte is by de Heeren Staaten (5)
Van Hollant, thans verstaan, als wilde gy verlaten
Onze Unie, tusschen ons bepaaldelyk gelecht,
(50) En onafscheidelyk te zamen vast gehecht,
Met een’ onbreekb’ren bandt, te lichten stads soldaten,
Wyl weêrzyds Staaten zich alleen op hen verlaten.
Nu zy zyn ’t nodigst, in deez’ verrezienden tydt,
Slaat gy ons voor, om u dat volk te maken kwyt.
(55) Zy zyn geworven om de Staaten te beschermen,
Voor alle muiterye en oproer, wegens ’t kermen
Der Ingezet’nen, die men dreigden, met gewelt:
Die voorzorg is in elks Provintie vast gestelt,
Om zorg te dragen voor de lagen, dieze ons leggen;
(60) Het algemeen Verbont kan niets hier tegen zeggen,
Dit heeft men klaar getoont zyn Excellentie, en
De Staaten Generaal, by monde, en met de pen,
Niet tegenstaande dit bewys, is goed gevonden,
Dat een’ge Heeren wierd’ uw Ed’le toegezonden,
(65) Hier toe verkoren uit de Generaliteit,
Verzelt met Maurits, aan wiens yver, en beleid,
Het stuk word toevertrouwt; Des hebben Hollants Staaten,
Eenpariglyk verstaan, men moeste u niet verlaten,
Wyl wy, door de Unie, zyn te vast verknocht aan één;
(70) Des vondme goed, ook ons te zenden herwaarts heen,
Om de Edel Mogende verzekering’ te geven,

    (5) Propositie van de Groot gedaan aan de Staaten van Utrecht. Uitenb. p. 979.

[p. 4]
Van hunne vrienschap, die onscheid’lyk aan zal kleven
’t Belang van Utrecht; en wat moogelyk kan zyn,
Toebrengen, om, met u, te trekken eene lyn,
(75) Indien uwe Edelen ook hebben voorgenomen,
Te zyn onwrikbaar; wat ons ook mag overkomen,
In ’t algemeen besluit, en nader Unie, om
Te dulden nimmer het afdanken. wie zo dom,
Die niet kan merken, datme ons weer’loos tracht te stellen,
(80) En dan te hand’len als hartnekkige rebellen?
Maar zyt verzekert, dat het Hof van Hollant zal,
Door kracht, uwe Achtbaarheên beschutten voor den val.
En dus krachtdadig, na ’t besluit, u ondersteunen,
Dat gy vernoegt zult zyn op Hollants arm te leunen.
(85) Deeze aanspraak hebbe ik aan de Vroedschap ook gedaan.
BARNEVELT.
Ze is bondig; en hoe nam den Staat uw’ voorstel aan?
DE GROOT.
Ik wierd bedankt, men zoude op dezen voorstel letten.
HOGERBEETS.
Maar, ’s avonts, toen de Prins zyn’ voet in Utrecht zetten,
Met een’ge Heeren van de Generaliteit,
(90) Wiert hy verwellekomt, met groote minn’lykheit,
Van al de Vroedschap, en van Utrechts Heeren Staaten,
Des durfden wy ons niet op Utrechts Staat verlaten;
Zyn Excellentie trat den vollegenden dagh,
Ter Raadzaal binnen, en, hy deede zyn beklag,
(95) Om datme in dienst hield nieuw geworve Soldenieren,
Die door gansch Hollant, en wel ’t meeste in Utrecht zwieren,
Bepaalt verbonden, elk aan een’ byzond’ren Eed,
Niets te ondernemen, dan al ’t geen men klaar’lyk weet,
Den last te zyn van hun betaalsheers, Hollants Staaten,
(100) En daar zy leggen, van der Steeden Magistraaten;
En wyl dit is een’ staat oprechten in den Staat,
Waar in men slegts bedoelt gezach, en eigenbaat,
Om door dit krygsvolk, wie hen tegenstaat, te dwingen,
Hun wil te doen, en zich dus in ’t gezach te dringen,
[p. 5]
(105) Hieromme is ’t nodig, dat dit nieuwgeworve volk,
Worde afgedankt, en stomp gemaakt zyn scherpe dolk;
Om ’t uit te voeren, ben ik heden afgezonden,
Van d’algemenen Staat, waar aan gy zyt verbonden,
Door de Unie, des wil ik in ’t minst geen twyfel slaan,
(110) Of gy zult blydelyk, dien voorstel, nemen aan.
Myn tweede voorstel is ’t bewill’gen van ’t Synode;
Uwe Ed’le weten, wat verdachte, ja, wat snoode,
En valsche Stellingen zyn in de Kerk gevoert,
Waar door zy is verdeelt, en innerlyk beroert,
(115) Men heeft tien jaren ’t zoek gebragt, met Disputeren;
Wat vrucht heeft zulks gebragt? slegts tegenstrydig leren;
Men hoor’ het Kerkgeschil des morgens van de een zy;
’s Namiddags men ’t verwerpt, van zyne weêrparty;
Zo dat ’er thans zyn twee Gereformeerde Kerken,
(120) In ééne Kerk, waar van zich de eene zoekt te sterken,
Met de Oppermagt; een zaak, vlak tegens ’t Kerk gebruik;
Des moet den Kerkendienst men oeffenen ter sluik,
En zulks te doen, word van de Magistraat verboden,
Gestoort; de Stadt ontzeit; vervolgt, als waren ’t snoden,
(125) En wederhorigen, die ’t Lant met muitery
Vervulden; en gy weet, ’t geschiet, om met een vry
Gemoed, hun’ Kerkdienst, naar hun mening’, te verrichten;
Dus zietme in Hollant staag tumult, en oproer stichten;
Is zulks te dulden in een Souvereinen Staat?
(130) ô Neen, myn Heeren, neen, men schaffe hier in raad,
’t Heeft lang genoeg geduurt, dit schimpen; last’ren; smalen;
Niets, dan ’t Synode, kan dit twistziek volk bepalen,
Het vonnisse, en schifte eens, na ’t oordeel van de Kerk;
By één verzamelt, in en buitens lands, dit werk,
(135) Opdat men weet, wat Kerk men hebbe te geloven,
Te zyn de zuiv’re, die de onzuiv’re gaat te boven,
Want, dus te blyven, met de naam Verdraagzaamheit,
Is gansch onmoog’lyk; en, dewyl een yder pleit
Voor zyn gevoelen, zou men tegenstrydig leeren.
[p. 6]
(140) De Staaten Generaal hierom, volstrekt begeren
’t Synode; en ook zyn reeds zes Steden van ons Lant,
Met de and’re Staaten in een zelleve verstant,
Des bidde ik, datge ook wilt hier toe uw stemme geven.
BARNEVELT.
Dus moetme boeten, ’t geen door and’ren is bedreven,
(145) Een anders misdaat, worde ons op den hals gelegt.
Wat antwoort gaf men aan den Prins, op zyn berecht?
DE GROOT.
Men kwam tot geen besluit, men wilde ’t overwegen,
En zien, waar toe den Staat zal ’t meeste zyn genegen,
Ten beste van ’t gemeen. dit melde ons Ledenberg.
(150) Men ging, opdat den Prins niet op vatt’ eenige erg,
Zyn Excellentie zelf begroeten, en wy toonden,
De Brieven van geloof; opdat hy ons verschoonden,
Indien wy, volgens plicht, iets mogten onderstaan,
’t Welk tegens ’t inzicht liep van zyne Hoogheit aan,
(155) Verzoekende, de zaak’ hier henen te beleiden,
Dat Hollant niet en wierd van Utrecht afgescheiden,
Maar t’zaam verzek’ring kreeg’, op een’ eenpaar’gen voet,
Tot hun bescherminge, en voor ’t plengen van hun bloet.
De Magistraat zal geen bescherreminge ontberen,
(160) Was ’t antwoort, als men weet’ hoe zy hun Stadt regeren.
Waar uit wy merkten, wat men hadde met ons voor,
En dat den Prinse, van de Staaten hadde ’t oor,
Waarom ’t ons vrucht’loos dacht zich langer op te houwen,
Dewyl men op den Prins, noch Staaten dorst vertrouwen,
(165) Des stelde ik voor, of ’t niet geraden zoude zyn,
Dat wy vertrokken. maar ’t wierde afgekeurt, in schyn,
Of wy de Staaten dan verlegen zouden laten.
Heer Ledenberg bragt my de mening’ van de Staaten,
(’t Welk was een antwoort, aan de Staaten Generaal;)
(170) Verzocht, of ik zulks wilde in rond’ Hollantsche taal,
Ter neder zetten.’k heb ’t gedaan. ’t was, Zy verstonden,
Tot hun gerustheit, dat hun krygsvolk wierd verbonden,
Door een’ byzond’ren Eed, aan elk zyne Overheit.
En geene afdankinge, of, ’t stuk moeste zyn beleid,
[p. 7]
(175) Om hier van op’ning eerst te doen aan Hollants Staaten,
En letten op wien elk zich veilig kon verlaten.
Maar, Maurits had getoont misnoegen, om ’t bedryf
Van ons, aan (6) Amsterdam. die Stad; gestyft met vyf
Hollantsche Steên, verklaarde aan ’t Hof, door een’ bezending’,
(180) Ons doen onwettig, en voor Nul, dit bragte omwending’,
In ons begonnen werk; en schoon de Ridderschap,
Noch een’gen tot ons zond, wy vorderden geen’ stap,
Men wierd wel andermaal verzocht, noch eens te komen
In hun Vergad’ring, doch, wy hadde reeds vernomen,
(185) Hoe de Afgezonderden, op morgen, met gewelt (7)
Begeerden, dat een Kerk, wierde in hun magt gestelt,
(’t Zy waar, of logen,) ’k bragt dan in, of, voor rebellen,
Men niet door dubb’le wacht moest strikter orde stellen,
En wel bezetten doen de Posten van belang?
(190) Om, door die voorzorg, ’t volk te houden in bedwang.
Doch, door de onéénheit, die wy merkten in de Staaten,
Wierd niets besloten, en, wy moesten ’t daar by laten.
BARNEVELT.
Ik merk wel, ’t hart was al vergiftigt door den Prins,
Het dachte op Staatsbelang, en eigenbaat, alsins:
(195) Lafharte weifelaars, laat gy den teugel glippen?
’k Zie u haast stranden dan op de Algemeene klippen;
Dus gaat het; maak eens staat op uwen bontgenoot.
HOGERBEETS.
Men merkte aan hun gedrag, hoeme onderéén besloot,

    (6) De Prins schreef aan de Magistraat van Amsterdam, wegens de bezendinge der Gedeputeerde van Hollant, waarop Amsterdam, Dordrecht, Schiedam, Enkhuizen, Edam, en Purmerent, eenige Gedeputeerdens naar den Haage zonden, verklarende hunne bezendinge onwettig.
    (7) Dit gaf men voor, om schyn te geven aan ’t bezetten der Posten, maar de Prinsgezinden verstonden, dat men zulks zocht te doen, om het voornemen van den Prins te beletten.

[p. 8]
De Afdanking’ van dit volk, en ’t hier toe zoude komen,
(200) Dewyl Prins Maurits had zulks vastlyk voorgenomen,
Te meer, wyl (8) Hartevelt beschroomt was, dat de wacht,
Na Staaten order, op de posten wiert gebragt,
Om hun beveelen, ter bescherminge, uit te voeren.
Wy vroegen hem, voelt gy uw harte niet ontroeren,
(205) Wyl gy verbonden zyt aan Hollant, door uw’ Eed?
Men las den Eed hem voor. ’s Nachts kregen wy de weet,
Van (9) Oglie, dat zyn volk ook op de Neu moest komen,
En vroeg, wat hy zou doen. men zeid’, hy zou niet schroomen
Om daar te gaan, en zien wat of ’er wiert gedaan;
(210) Voorts kreeg men kennisse, dat hy ’er was gegaan;
Men hoorde trom’len, en wy zagen ’t voetvolk trekken,
Voor by ons huis, men dorst den tydt niet langer rekken,
En vonden raadsaam, op het spoedigste, en zo stil
Als ’t mooglyk was, ter vlugt te ontwyken hunnen wil.
(215) En wel ten rechten tydt, dewyl men had besloten,
Ons vast te houden, en in (10) Hazenburg te stooten,
Doch zulks is hen, door ons te spoeden, thans mislukt.
BARNEVELT.
Dus word de Magistraat van Utrecht onderdrukt.
’k Stel vast, ’t is uitgevoert; de vaste onbreekb’re banden,
(220) Zyn thans verbroken, en de magt is in hun’ handen.
Gy hebt zeer wel verricht en uitgevoert uw’ last,
En zo gedragen, als het Patriotten past.
’k Bedanke u, en ik neem volkoomen vergenoegen.

    (8) Hartevelt, Kommandeur van de Waartgelders.
    (9) Oglie, Kapitein, in dienst van de Staaten Generaal.
    (10) Hazenburg, een gevangenhuis in ’t Sticht.


[p. 9]

TWEEDE TONEEL.

BARNEVELT, DE GROOT, HOGERBEETS,
VAN ZWIETEN.

BARNEVELT.
Wat nu gedaan, myn Heer, zal Hollant zich thans voegen,
(225) Naar Maurits, en den wil der Generaliteit?
Het volk is afgedankt; ’t Synode toegezeit,
In Utrecht, en de (11) Wet, ’t is moog’lyk, reeds verandert.
Zal Hollant nu alleen noch voeren ’s krygsvolks standert?
Of zal men buigen, wen de Afdanking’ wordt geeischt?
(230) ’k Weet Maurits, met dien last, van Utrecht herwaarts reist,
En ons, ik twyffel niet, de Afdankinge op zal dringen.
VAN ZWIETEN.
En staat men ’t tegen, zal hy mogelyk ons dwingen,
Door ’t oude krygsvolk, ’t welk zyn’ Eed gedaan heeft aan
De Staaten Generaal; wie kan hem wederstaan?
(235) Des zal het best zyn, om, voor overmagt, te buigen,
Eer ’t lant een bloetbad word, en alles spatte aan duigen.
Uw gissinge is gegront; het werk word aangeleid,
Volkomen na den zin der Generaliteit,
En ’t stuk wil Maurits, na dien zin, ook uit doen voeren;
(240) En, wen hy heeft de magt des krygsvolks doen ontsnoeren,
Dan zalme schryven aan de Vorsten, om de hant
Te bieden aan ’t Synode, als ’t werk’lyk is in ’t lant,
En elk Provincie zal dien zelven last ontvangen,
Dus zal het nu alleen aan Hollants Staaten hangen,
(245) Om voort te gaan, in dit, dus lang begeerde werk,
Als ter verééniging van de oud hervormde Kerk.
Dit weet ik, en het is eenparig reeds besloten,
Met Prinse Maurits, en met al de Bontgenoten,

    (11) Na ’t afdanken van de Waartgelders, wiert de Magistraat van Utrecht verandert.

[p. 10]
Des zyt voorzichtig; zie wel voor u wat gy doet,
(250) Druist gy ’er tegens aan, kon ’t kosten noch wel bloet,
Dit wilde ik u, myn’ Heer, ten voorzorge, eerst berichten,
Om te overwegen, of ’t niet best zal zyn te zwichten,
Wyl zelfs de Ridderschap, en de Ed’len zyn verdeelt.
BARNEVELT.
’k Weet wel, de tegenstant van ons, aan hen verveelt;
(255) Men wil nu Hollants Maagt verkrachten, en verlaten;
De Souvereiniteit vast hechten aan de Staaten;
Maar, ’k wyk niet eer van ’t Recht der Vryheit, eenen stip,
Tot Hollants teugel, met myn leven, my ontglip’.
Hebbe ik myn leven in haar’ dienst, getrouw versleten,
(260) ’k Zal haar in d’ouderdom, schoon magt’loos, niet vergeten,
’k Wil haar beschermen, en verdad’gen Hollants Recht,
Wyl Souvereiniteit is aan zyn kroon gehecht.
Ik merk wel dat het loopt met Hollants recht ten ende,
En ’t Roer van dezen Staat, men anders omme wende;
(265) ’k Zal echter Hollants recht, zo lange ik adem haal,
Beschermen, tot zyn recht, met my ten graave daal’.
VAN ZWIETEN.
Uw opzet is wel waart te zyn van elk geprezen;
Maar, kunt gy dus de breuk van Kerk en Staat genezen?
Het Recht, waar van gy spreekt, staat heden in verschil,
(270) Een yder houd zyn Recht; doch ’t buigt zyn’ eigen wil,
Naar d’algemenen wil, wanneer ons drygt gevaren;
Dus is het thans gestelt, wy worst’len in de baren,
En woelen tegens stroom, in een’ verbolgen vloed,
Waar in men zinken zal, door al te hogen moed.
(275) Ik bidd’, Heer Advokaat, wil ryp’lyk overdenken,
Of ’t niet zal dienstig zyn, naar d’and’ren kant te zwenken?
Voor my, ik waggel, om, in d’algemenen Raadt,
Myn stem te geven, ter behoud’nis van den Staat.
’k Ga naar den Raadt, en zie, hoe ’t werk is daar gelegen.
(280) Wil, met de Heeren, ’t stuk wel ryp’lyk overwegen.


[p. 11]

DERDE TONEEL.

BARNEVELT, DE GROOT, HOGERBEETS.

BARNEVELT.
Hoe! ook van Zwieten! die althans stont als een’ paal,
Stantvastig voor het recht van Hollant! wil de schaal
Doen overhellen, naar de zyde van de Staaten,
Der Generaliteit! wilt gy dan ook verlaten
(285) Het Recht van Hollant, en ’s Lants Souvereiniteit.
DE GROOT.
ô Neen, Heer Advokaat, wy zyn althans bereid,
Ons leven, goed en bloet, voor Hollant op te zetten;
Hadde ik een doorzicht, om ’t verkrachten te beletten,
Het welk men onderneem’, van Hollant, en zyn Recht,
(290) Edoch, indien de twist, en tweedragt was beslegt,
Met af te danken Stads geworvene Soldaten,
’k Zou haast bewill’gen, wyl dit volk ons niet kan baten,
In dezen stant, waar in wy heden zyn gebragt,
Alleen is ’t nodig, dat men Prinse Maurits tracht,
(295) Dus ver te brengen, om verzek’ring ons te geven,
Van zyn bescherminge, om gerust te mogen leven,
In deeze troubʼlen, voor het ongestuimig grauw.
BARNEVELT.
En zal men onze Kerk dan laten in het nauw?
Die eeniglyk haar heil, op Hollants Hof moet bouwen?
(300) Zy durve op niemant, dan op ons alleen vertrouwen;
Gaat het Synode door, dan is ’t met haar gedaan,
Zy word veroordeelt, en de handen zal men slaan,
Aan al haar leden, die niet volgen zyn geboden.
HOGERBEETS.
Hier is voorzichtigheit, en wysheit toe van noden,
(305) Kon gy ’t beleiden, datze als Rechters, in ’t geschil
Niet kwamen, om te doen een uitspraak na hun’ wil.
BARNEVELT.
’t Zal best zyn in myn huis ’t stuk nader te overleggen,
En overwegen, wat’er tegen valt te zeggen.
[p. 12]
DE GROOT.
Eer wy vertrekken, moet u zyn een zaak bewust,
(310) Die my ontroert, en maaktme, om een’gen, ongerust.
’k Heb horen momp’len, zelfs eer wy vaar Utrecht gingen,
Om een’gen van den Raadt, door hechteniss’, te dwingen,
Om toe te staan al ’t geen de Generaliteit
Besloten heeft, ook is hier nevens my gezeit,
(315) Dat zulks is met den Prins, in hun vergaderingen,
Bestemt. En, wyl ik duchte, ofme u ook mogt bespringen,
Dewyl gy loopt in ’t oog by velen van den Raadt,
En by ’t onstuimig grauw, ’t welk toont een blyk van haat,
Geef ik u Edele voorzichtig te overdenken,
(320) Of gy niet wel zoud doen, eer men uwe Eer koomt krenken,
Zich zelf te veil’gen in een goede en zek’re stadt?
BARNEVELT.
Wilt gy, dat ik my zelf met Lantverraat beklad?
Dit zou men zeggen, wen ik zochte my te bergen,
Die vlugt is schuldig; neen, gy moetme zulks niet vergen.
HOGERBEETS.
(325) En hy, die blyft, stelt zich moetwillens in ’t gevaar;
Wat baat zyn onschult by een tomelooze schaar,
By bitt’re vyanden, die ’t Recht in Onrecht keren,
En een gerechte zaak, door dwang, wil overheren?
Wanneerge vry zyt, kuntge krachtiger uw recht
(330) Verdadigen, dan, als men u gevangen legt;
Ook vrezen wy, dat zy, met u, verdacht ons houwen,
Dewyl gy wel het meeste u wilt op ons vertrouwen;
En, zo men onderneem de hand’ aan u te slaan,
Weêrvaart ons ’t zelve lot, men neeme ons meê gevaân.
(335) En schoon men ons al vat, wen gy zyt buiten banden,
Kan niemant, met bewys, ons komen aan te randen,
’t Ontkennen heeft van ons dan zo veel schyn en kracht,
Dan hunne stell’ge daat; voor ’t minst, men neeme in acht,
Om eenen goeden zin te geven aan de woorden,
(340) Die, tot ons nadeel, zy, van d’eene of d’ander hoorden,
En zulks kan niet geschiên wen gy word ondervraagt,
Wyl onze Doening’, met uwe order, was geschraagt,
[p. 13]
Des achte ik meede ’t beste, een wyle u schuil te houwen,
BARNEVELT.
Myn vrienden zyt gerust, wil u op my vertrouwen,
(345) Laat varen alle vreeze, als ’t al op ’t kwaatst valt uit,
Is alles goed gemaakt, met toe te staan ’t besluit,
Om af te danken ons geworvene Soldaten,
En in ’t bewilligen van ’t Synode, ’k weet de Staaten,
En Prinse Maurits zal hier meede zyn te vreên.
(350) En stel, men word gevat, schoon tegens recht en reên,
Wie kan ons Rechten, dan onze ordinare Rechters?
En zy zyn, nevens ons, voor Hollant vroome vechters.
Koom gaan wy, en verban vry alle zwarigheit,
DE GROOT.
Men blyve dan gerust op ’t woort ons toegezeit.
(355) Wyl wy zyn veilig, en ons niemant moog bespringen,
Ter vrye Dagvaart, noch doen aan bekommeringen.
Continue

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TONEEL.

MAURITS, VOOGT, MANDEMAKER, BARNEVELT, HOGERBEETS, DE GROOT.

MAURITS.
Heer Advokaat, ’k heb, met die Heeren, u ontboôn,
Om u bericht te doen van myn bezending’. schoon
Gy zulks te weren zocht, in naam van Hollants Staaten,
(360) ’k Hebbe echter afgedankt, in Utrecht, de Soldaten,
Uw Nieuw-geworven volk, en hen, van hunnen Eed,
Ontslagen, alles met bewill’ginge, en omkleed
Met Staaten order, wyl ook Hollant zelfs verklaarde,
Dien last van Hollant, Nul te zyn, van geen’er waarde,
(365) Wyl, tegens Hollant, zelfs zich Hollant heeft gekant,
En noit gestemt in uw besluit; maar, ’t van de hant
Gewezen; ’k heb den last der Generale Staaten,
Dan spoedig uitgevoerd; verzet de Magistraaten,
Die, door u opgezet, weêrstonden ’t loff’lyk werk,
[p. 14]
(370) Beroerte brachten in den Staat en Neêrlants Kerk,
Ik twyfel niet, de rust is thans in ’t Sticht herboren.
BARNEVELT.
Zulks waar my lief, indien ik uit uw’ mond mogt horen,
Dat op Verdraagzaamheit die ruste was gestelt,
In ’t Kerkelyke, en dat men pleegde geen gewelt,
(375) Van, tegens wille en dank, de Kerken in te dringen,
En dus hunne overheit, by weigering, te dwingen;
Die thans zyn bloot gestelt voor hunne oplopenheit;
Wie is ’er die tot haar bescherminge is bereit?
Wyl zy zyn afgedankt waarop wy ons verlieten.
MAURITS.
(380) Daar ’s geen de minste schyn tot eenig bloetvergieten;
Gy, en uw’ aanhang, hebt gewelt gepleegt, wanneer
Men de Afgezonderden ging dadelyk ten keer,
Om Kerk’lyke oef’ning, door (12) Plakkaten, te beletten,
En die, na hun gemoed, zich wild’ hier tegens zetten,
(385) Besloegme in boetens, wierd’ ontpoortert, weg gejaagt;
Dus wierd ’t Rechtzinnig volk, door ’t gansche lant geplaagt,
Geen’ Kerkdienst te oefenen, of, valsche Leer te horen.
Geef hen ook Kerken; maar, hier voor stopt gy uwe ooren,
Uit vreeze dat te klaar de Valsheit aan den dagh
(390) Zou komen, hierom ’t volk geen waarheit horen mag,
En als ’t gedaan word, noemt men ’t (13) bulderen en schelden,
Hoewel men ernst’lyk, slegts uw dwaalleer koomt te melden,
En valt men klagtig, van gewelt en tyranny,
Men wyst hen af, zelfs ’t Hof, en Staaten zyn party,
(395) ’t Justitie Hof is, voor de ontschuldigen, gesloten,

    (12) Deeze Plakkaten zyn gemaakt van ’t Hof van Hollant, en in verscheidene Steden, onder deeze te Rotterdam, op den Naame van Schielant afgekondigt. Uitenb. p. 678, 679.
    (13) Bulderen en Schelden, was het gemeene zeggen der Remonstranten, wanneer hunne Stellingen, van de Contra-Remonstranten wederlegt wierden.

[p. 15]
Geweld’naars word de hant geboôn; die klaagt, verstoten,
Dit heeft reeds lang genoeg geduurt, ’t word éénmaal tydt,
Dat weder ’t Vaderlant, Conscientie dwang raak kwyt,
En zulks kan niet geschiên door glimpige Plakkaten,
(400) Maar, door ’t afdanken der Waartgelders, uw Soldaten,
Dit eische ik, in den naam der Generaliteit,
En ’t worde, op ’t spoedigste, alle uw Steden aangezeit.
BARNEVELT.
Men wil thans Hollant, zo het schynt, op ’t harte trappen,
Het nadert zynen val, met breede en wyde stappen;
(405) Men voert nu in den top de Generaliteit;
De Souvereiniteit word reeds voor haar bereit;
Maar, ’k zal, zo lange ik leef, het Hollants recht beschermen,
Wyl zyn verdrukte Maagt neemt toevlugt in myne armen,
Die nu geschonden word, en pynelyk verkracht.
MAURITS.
(410) ô Neen, gy wilde liefst dat over wierd gebragt,
De Generaliteit, alleen in Hollants Staaten,
Dit ’s uwen toeleg, om hen alle te verlaten,
Die niet aanspannen; na den wil, zo gy ’t begeert.
Dan roept me, Hollants Maagt word schandelyk onteert;
(415) ’t Is Privilegiën; Vry- en- Gerechtigheden;
Als of men Hollants Recht met voeten wilde treden,
Dus valschlyk schreeuwt, en klaagt men, tegens zyn gemoed,
En beter weten aan; neen, Hollants Maagt eischt spoed,
Om haar, in Hollants tuin, gerust te doen verblyven,
(420) En alle wolven, en tuinrovers weg te dryven.
Zeg, waar eischt Hollants recht, om volk te nemen aan,
In een’ byzond’ren Eed? en stout’lyk aan te gaan,
Zelfs tegens Hollant, en de Generale Staaten?
Dus rechtme een’ Staat op in den Staat; en de onderzaten
(425) Verdeeltme, kiezende elk, na hunnen zin, party,
En trektze listig, of door dwang, naar uwe zy;
’k Zwyg’, hoe onze Unie word, door zulk een’ Eed, verbroken.
Heeft Hollant recht om twist te voeden, en te stooken,
[p. 16]
Door valsche leeringe in de Nederlantsche Kerk?
(430) Waar in gy hebt gedrukt een al te droevig merk,
’t Gemoed ontrust; verwekt den oproer; Rechtsgezinden,
Het Prediken verboôn, of, moesten zich verbinden,
Geen woort te leren, wen ’t was strydig met uw leer.
Wie scheurt de Kerk dan, zy, die dienen hunnen Heer,
(435) Op de oude gronden, die men onvervalst moet leren?
Of, die naar Nieuwigheên zich zelve willen keren?
Men geeft een’ schoone glimp, ’t is, door Verdraagzaamheit,
Kan ’t twistende verschil haast worden by geleid,
Om beide, schoon verdeelt, eenpariglyk te werken:
(440) Dus wilme in ééne Kerk, twee Nederlandsche Kerken,
Dit mag niet zyn; de Kerk is één en éénig, rust
Op de Unie, dus is zy gevestigt op dees kust.
Des zal het ydel zyn, uw hoofdig tegenstreven,
Men zal zich aanstonts, tot de Afdankinge begeven,
(445) Die order, en dien last, is reeds in alle Steên.
BARNEVELT.
’k Zal wyken, wyl den Staat op ’t harte word getreên,
Doch, onvermindert ’t Recht van Hollant, en zyn Hoogheit,
Vry- en Gerechtigheên, die hen nu dwars in ’t oog leit,
MAURITS.
Zeg, wat gy wilt, dit stuk is heden af gepleit.
(450) ’k Eisch verder, in den Naam der Generaliteit,
Met de and’re Steden, in ’t bewilligen van ’t Synode. (14)
BARNEVELT.
Ik geeve myne stem, in ’t houden van dit snoode
Synode? daar zal zyn den Rechter ook party,
En bitt’re vyanden, alleen van de ééne zy,
(455) Slegts uitspraak zullen doen, om de and’ren te onderdrukken.
Ik stem zulks nimmermeer, ’k zal onder hen noit bukken.
VOOGT.
En wat Synode zaagt gy liefst dan aangeleit?

    (14) Deeze Steeden waren Amsterdam, en de vorige genoemden.

[p. 17]
HOGERBEETS.
Zulk één, waar in ’t verschil wiert minn’lyk voorbereit,
Niet om te vonnissen; tot slegting der geschillen,
(460) Maar tot verdraagzaamheit, om de onrust eerst te stillen,
Als ’t Broederen betaamt; wiert dus den gront gelegt,
Provinciaal, dan kon ’t verschil haast zyn beslegt,
Op een Synode, ’t welk men Generaal mogt houden.
BARNEVELT.
Ja, wenme op dezen voet, en onpartydig, bouden,
(465) Sta ik volkomen toe ’t Synode, op dezen gront.
MANDEMAKER.
Al wat gy voorwerpt, is tienmaal’, in voor’gen stont,
Al ondernomen, en ’t verschil koomt niet ten ende,
’t Vermeerdert, hierom men ’t naar een Synode wende,
Dat uitspraak doen zal, en, ten nutte van de Kerk,
(470) Dus maaktme een einde van dit moeijelyke werk.
DE GROOT.
’k Heb al de zwarigheên, die hier in zyn gelegen,
De Zesendertig raân doen ryp’lyk overwegen,
Van ’t magtig Amsterdam, (15) ’k heb, in den (16) Zeeuwschen Raadt,
Klaarblykelyk getoont, het wagg’len van den Staat,
(475) En Kerk, indien men dreef een Nationaal Synode.
De (17) Koning Jakob heeftme, in Englant zynde, ontboode,
Die ik berichte van den Staat des Kerks geschil,
En zich ook voegde, en wel volstrekt, na mynen wil,

    (15) De Groot heeft eene wyd-uitgestrekte Redeneringe hier over gedaan, aan de Zesendertig Raden in Amsterdam, om hunne Groot Achtbaarheden, in zyne belangen over te halen, doch te vergeefs, wyl hunne Edelen bestendig bleven tot het houden van een Synode Nationaal.
    (16) Ook aan de Staaten van Zeelant, met den zelven uitslag.
    (17) Toen De Groot, als Afgezant, met Pauw, Boreel, en Meerman, in Engelant was.

[p. 18]
Hy was van oordeel, door ’t gezach der Heeren Staaten,
(480) En geen Synode, moest, tot rust der onderzaten,
Dit twistvuur zyn gesmoort. dit ’s yder openbaar,
Hieromme onnodig, dat ik nader my verklaar,
Indien die redenen geen’ ingang kunnen vinden,
Achte ik het nodeloos zulks weder t’onderwinden,
(485) Wanneer men niet wil zien, of blyft al ziende blint,
Is alles vruchteloos, ook wat men onderwint.
MAURITS.
Wy weten ’t, maar, myn’ Heer, die Heeren hebben oogen,
En worden niet te licht, door glimp’gen schyn, bedrogen,
Zy zyn niet ziende blint, maar, zien u door en door,
(490) En lenen nimmer, naar pluimstrykerye, ’t oor,
Gy spreekt van droevige verbittering’ der zinnen,
Die, wegens ’t Kerkverschil, ontstaan zyn, zelfs tot binnen,
In ’t hart van Hollant. maar, is ’t wonder? wyl men word
Besnoeit in ’t Leren, waar door Waarheit word verkort,
(495) Verbindert Kerk’lyke orde, om recht te doen, hier tegen,
Men Leeraars, ongezond, staag indringt allerwegen,
En van Gezonden, men de Kerreken berooft,
Dus word Rechtzinn’ge Leer, voor ’t minst geheel verdooft,
Men handhaaft alle, die de Nieuwigheên aanhangen;
(500) En die bestendig zyn, wilme in benauwtheit prangen,
Men geeft Plakkaten uit, in schyn, (door u gemaakt,)
Tot Vreede; en waar in niets naar Vreede, of ruste smaakt,
Vermits de Kerk’, door u, word onverhoort veroordeelt;
En ’t waereltlyk gezach, hier in alleen bevoordeelt,
(505) Naar welk gezach, zich dan ’t Synode schikken moest,
Hier door word ’t Kerk’lyk Recht ontsenuwt, en verwoest,
’t Welk verre zyn moet van Rechtzinnige Overheden.
Ter voorbereiding van ’t Synode, wil men leden,
Die onpartydig zyn, vergad’ren, hier meê spoên,
(510) Wat vrucht zou ’t doen? hun werk, moet het Synode doen, (18)

    (18) De zes Steden van Hollant, nevens Zeelant, en

[p. 19]
Des is dien voorslag, van de Raden afgeslagen,
Wyl wel de Politie de Kerk moet onderschraagen,
Maar nimmer mag zy zich aaninaat’gen’t Kerk’lyk recht, (19)
Het Kerkgeschil, moet van de Kerke zyn beslegt,
(515) Of ’t Kerkelyk gezach word Neerlants Kerke ontnomen,
En ’t Waereltlyke zoud’ het Kerk’lyke overstroomen,
Geen Kerk regeert men oit na ’t Waereltlyk gezach,
Indien men zulks stont toe, men boorde een naar geklag,
Vermits men waarheit zou vermengen met de logen.
(520) Gy wilt, men moeste naar Verdraagzaamheit thans pogen,
’t Is dulding’, dulding’, daar gy heden alle om roept,
En kunt niet dulden, wenme, in oef’ning’, t’zamen troept,
Die dulding mag niet zyn, wyl waarheit is verlaten,
En valsche stellingen, bezitten ’t hart der Staaten.
(525) Uw Kerk’lyke ordening’ heeft zulks al vroeg getoont,
Gevolgt van ’t Haags besluit, toen ’t Kerkrecht wiert gehoont, (20)
Wanneerme op nieuws besloot, om ’t Waereltlyk te invoeren
De Kerke, waar door gy de Kerke kwaamt beroeren.
De schikking’, die door u, tot ruste word beraamt,
(530) Is ’t middel niet, wyl zulks niet in de Kerk betaamt,
Zy zou disorder, en de ontroeringe vermeeren,
Indien men ongehoort, de Kerk wou overheeren,
’t Is van u uitgedacht, ter drukkinge van hen,
Die zyn bestendig. en, die stout, met monde en pen,

de andere Provintiën, drongen op een Synode, om Decisie, of uitspraake te doen; zynde zulks het werk van ’t Synode: in tegendeel wilde de Remonstranten, dat men by één zoude komen tot Accommodatie, en duldinge, dat eigentlyk het werk van geen Synode is.
    (19) Hier over heeft De Groot een Boek geschreven, waar in hy beweert, dat de Hooge Overheit, het Recht hadde, om over Kerkelyke twisten uitspraake te doen, ’t welk van de Contra-Remonstranten anders verstaan wierde.
    (20) Zie dit besluit, Uitenb. Hist. 619.

[p. 20]
(535) De waarheit trotzen, in hun stoutheit te onderschragen;
Met openbaar gewelt, rechtzinn’gen weg te jagen;
En op te dringen, die zyn ongezont in Leer.
Het strekt ook de Overheit tot luttel roem en eer,
Een Formulier, gansch nieuw, de Kerken op te dringen, (21)
(540) Wyl d’oorlog is gevoert, om nimmer ons te ontwringen,
De zuiv’re Leer, zo, als zy althans is geleert.
Om haar is ’t Vaderlant gewonnen, afgeweert,
Al wie Religio bestonden te onderdrukken.
Hier ор rust de Unie van de Landen; op die stukken,
(545) Is, met den Engelsman, den Staat in een verbondt.
Verwardt men dan de Kerk, ontschroeft is dezen grond,
Waarop onze Unie, en verbonden zyn gevestigt.
Men vocht dus lauge tot Conscientie dwang, dien pest, zwicht’
Uit Nederlant, thans word bedekt, die ingevoert,
(550) Want, als een’ Leeraar word de tonge en mond gesnoert,
En hy de Dwalingen niet mooge wederleggen,
’t Welk zynen plicht brengt meede, is ydel al zyn zeggen,
Hy word gemuilbant, en gedwongen in ’t gemoed,
En de onrechtzinnigen, steltme op een’ vasten voet,
(555) Om hunne dwaalleer, in de Kerken, uit te breiden;
Dus wilme voor dat volk een gladde baan bereiden,
Om aan te lopen tegens de aangenome leer,
En hunne Dwalingen vermeerd’ren meêr en meêr.
    Hieromme is ’t nodig, dat, voor Nul, de Heeren Staaten,
(560) Verklaren uw besluit, en voorige Plakkaten;
En, als partydig zynde, uw haat’lyke orders mag
Verniet’gen, ingevoert alleen door ’t hoog gezach,
En die gebleven zyn by ’t zuivere gevoelen,
Hun’ Kerkdienst oef’nen doen, en zonder tegenwoelen,
(565) Van Boetens, Bannen, en ’t verstoren met gewelt;
Zy worde, in hunne Kerke, ook openbaar herstelt,
En ook gehanthaaft, elk van zyne Magistraten.

    (21) Twee Formulieren zyn van De Groot ontworpen, waar naar zich de Kerke in ’t algemeen hadde te richten.

[p. 21]
En eind’lyk, dat terstont, ook Hollants Heeren Staaten,
Naar ’t vast gestelt besluit der Staaten Generaal,
(570) Bewill’gen, ’t houden van ’t Synode Nationaal,
’t Welk al voor twalef jaar besloten is te houwen,
Opdat men zie, op welk een Leer men kan vertrouwen,
Dit raade ik u, neemt gy, Heer Advokaat, die aan?
BARNEVELT.
Om wigt’ge red’nen, vind zulks Hollant ongeraân,
(575) De Ridderschap kan niet bewill’gen, om te scheuren
De Kerk van één, want zulks zal zekerlyk gebeuren,
Door een Synode, wyl ’t volstrekt partydig is;
Wierd ’t aangelegt tot rust en vreede, ja, gewis,
Men zou gewillig, tot zulk een Synode, stemmen,
(580) Maar, om te vonnisse als partyen, zal ik stremmen,
Zo lange ik adem haal. de Generaliteit,
Heeft geen bepaalde magt op Hollant; ’k ben bereid
Dit aan te toonen...
VOOGT.
                                        Zacht, schoon ’t was zo, ’t kan niet baten,
Wyl Hollants wille is, als den wil der Heeren Staaten,
(585) Gy spreekt van Hollant, en gy weet, hoe zeer verdeelt
Is uw Provintie, waar die breuke toegeheelt,
Dan had zulks een’gen schyn, thans spreektge elkander tegen,
De helft begeer ’t Synode, en ’t Hof blyft ongenegen,
En druist ’er tegens aan, met loutr’ hartnekkigheit,
(590) Ook Overyssel heeft ’t Synode toegezeit,
En Utrecht, ’t schort alleen aan ’t Hof, en een’ge Steden.
MANDEMAKER.
Ik weet, waaromge u niet wilt laten overreden.
Gy vreest, te worden in het ongelyk gestelt,
Wanneer ’t Synode, naar de waarheit, vonnis velt,
(595) En hierom noemt gy deeze uw Rechters, Kerk partyen,
Ja, vyanden, geschikt uw Leere te bestryen,
Hoe kunt gy weten, wie de Kerke zenden zal?
Wyl yder Kerkenraad verkiest, uit hun getal,
Bekwaame Mannen, in de Leere wel ervaren.
(600) Hoe veele uitheemsche, die ons Leerstuk evenaren,
[p. 22]
Zyn reeds beschreven, om hun oordeel, in ’t geschil,
Te horen, zyn die alle uw vyanden? hoe wil
Gy ’t hebben? ’k denk, geen één zal uwen zin behagen,
Dewylme aan uw party, dit ampt niet op zal dragen,
(605) Maar hen ontbieden, om te horen uit hun’ mond,
Promt hun gevoelen, en of ’t ruste op waarheits grond,
Zulks onderzoeken, om hun oordeel dan te vellen.
DE GROOT.
Indien men ’t Kerkgeschil in orde voor mogt stellen,
En reden geven, van de gronden, waarme op bouwt,
(610) Maak ik geen zwarigheit dat men ’t Synode bouwd,
Wanneer men wederzyds mag uiten zyn gevoelen.
MANDEMAKER.
Dit zal elk vry staan; maar, denk niet, of men wil doelen,
Op reden twisten, dan hebbe yder een’gen schyn
Van waarheit, neen, ô neen, hier moet eens vonnis zyn
(615) Geslagen, dat men weet wat Leer men heb te volgen,
Dit heeft tien jaar geduurt, ter wederzyds verbolgen,
’t Is éénmaal tydt, dat word’, hier van, een eind gemaakt,
Vermits de Kerke, naar de Vreede, en Eendragt haakt,
Tot die bevord’ring’ zyn de Brieven afgezonden.
HOGERBEETS.
(620) Dus wil men sluiten, recht gevoelende, de monden;
Door overstemminge, om te dwingen ons gemoed;
Doch, ’t is den Hemel, die zyn Kerke bystant doet,
Die hoope ik, zal ons een gewenschte voorspraak wezen.
MAURITS.
Heer Advokaat, ’k bid, wil uw Steden toch belezen,
(625) Om meê de hant te slaan aan dit hoognodig werk,
Wyl zulks tot ruste strekt van ’t Vaderlant en Kerk.
BARNEVELT.
’k Zal myn gedachten aan ’s Lants Ed’len openbaren,
En hunne meninge u dan rondelyk verklaren.
MAURITS.
Blyf, Heer de Groot.


[p. 23]

TWEEDE TONEEL.

MAURITS, VOOGT, MANDEMAKER, DE GROOT.

MAURITS.
                                    Gy zyt den mond van d’Advokaat,
(630) Zyn’ boezemvrient; op wien hy zich wel ’t meest verlaat,
Met wien hy raad leeft, en voert uit wat is besloten.
Zo gy myn vrienschap acht, melt my, wat by de Grooten
Besloten is; ’t raakt my; ik hebbe ’er kennis van,
’k Weet, den beleider is dien oude en gryzen Man,
(635) Doch, ’k heb ’er in voorzien, ’k zal zulk een orde stellen,
Met vyf Provintiën, dat niemant my zal kwellen,
Gestyft door Steden, uit het midden van ons Lant,
Althans genegen, om te bieden my de hant,
’k Verzoek, doe op’ninge, op wat wys men ’t uit zou voeren.
DE GROOT.
(640) Zyn Exellentie doet myn harte in my ontroeren!
’k Weet niets! word iets gesmeed, en tegens uw’ perzoon?
MAURITS.
Men tracht my aan te doen die schande, smaat, en hoon; (22)
Eerst af te zetten van myn dienst, dan ’t Lant uit jagen.
DE GROOT.
’k Weet niet wie zulks neemt voor! ik sta, ô Vorst, verslagen!
(645) ’k Verzeker u, wy zyn gewillig en bereid,
’t Erkennen uw verdienste, uit toegenegenheit.
MAURITS.
Neen, myn verdienste is klein, wat hebbe ik, voor de landen,
In d’oor’log toch gedaan; het is door Hollants handen,
En zyne middelen verricht.

    (22) Zulks wierp zyne Exellentie de Groot voor te Utrecht, en ook het volgende. uit de Groots Memoriën.

[p. 24]
DE GROOT.
                                            Men moet het één
(650) Van ’t ander, nimmermeer afzonderen in tweën,
Uw gaven worden hoog geroemt, van Hollants Staaten;
En gy kon ’t beste u ook op ’t Hollants gelt verlaten;
Uwe Exellentie heeft zulks menigmaal betuigt.
Thans wilme, dat ons Lant, demoedig neder buigt,
(655) Ter onderwerping’, van de Generale Staaten.
MAURITS.
Neen, d’Advokaat wil thans onze Unie varen laten;
Van Hollant maken, nu de Staaten Generaal;
Dit melt den Advokaat in geen bedekte taal,
Hy, hy is de oorzaak van alle onze oneenigheden.
DE GROOT.
(660) Was d’Advokaat ’er niet, elk zou de plaats bekleden,
In deez’, als Advokaat, om voor te staan ’s Lants recht.
MAURITS.
Schoon ’t was zo, ’t Recht moet thans door reede zyn beslegt;
Men moet op ’t Recht niet staan, als prykel, en gevaren,
Zo groot zyn; ’t zy men buigt, wy smooren in die baren.
DE GROOT.
(665) Wy hebben middelen om dit gevaar te ontgaan.
MAURITS.
En welke? door Nieuw volk in dienst te nemen aan?
Dit volk moet afgedankt, wyl zy het Lant vervelen,
En slimmer zyn voor ons, dan Spaansche dwang kastelen.
Ook raade ik u, de Groot, doet van uw zyde uw best,
(670) Opdat ’t Synode word gehouden eens, op ’t lest.
DE GROOT.
Indien de helft van ’t volk me afdankten, zoudge nemen
Hier in genoegen?
MAURITS.
                              Neen, ’t moet alles weg; dit temen
Verveeltme, weet, in ’t kort, de Generaliteit,
Wil niet dat Rotterdam, rond uit, en promt gezeit,
(675) Dit volk behouden zal, het moet, als de Amsterdammers,
En ons Noortholland, ’t Lant ontheffen van meêr jammers,
[p. 25]
’t Welk ons te wachten staat van ’t nieuwgeworven volk.
Als dit is afgedankt, zal ’t wel zyn.
DE GROOT.
                                                        Om den dolk
Niet meêr te scherpen, tot een bloedblad, wil ik helpen,
(680) Het werk beleggen, om de bloetwonde eens te stelpen,
Van Kerk en ’t Vaderlant, men zal het danken af.
En Hollant, voor ’t Synode, al lang zyn stemme gaf,
Wen d’Algemenen Staat genoegen had genomen,
In d’Acten, en ook elk vrywillig mogte komen,
(685) Op het Synode, niet gedwongen, vry in wil.
MAURITS.
Ik ben verwondert, dat men zich nu houd dus stil,
En toont gereed te zyn te afdanken de Soldaten;
En in ’t bewill’gen van ’t Synode, wyl de Staaten,
Een jaar lang stonden op de Rechten van hun Lant.
DE GROOT.
(690) Ik oordeel noch, al wat men eischt van Hollants kant,
Is tegen Hollants Recht, doch, dat men alles deede,
Om meerder onheil eens te ontgaan, en zucht tot vreede.
Wat ik gedaan hebbe, en noch doe, is volgens last
Geschiet myn’s Meesters, wyl gehoorzaamheit my past,
(695) Uwe Exellentie zal hieromme my verschoonen,
Te meer, wyl uw Genad’ heeft duid’lyk willen tonen,
Veel jaaren, hoe zy doelde ook op Verdraagzaamheit,
En stemde, zo als ’t wierd van Holland toen beleid,
Ja, d’Advokaat is eere en gunst van u, bewezen.
(700) En zyn beleid, wy ’t meeste, al volligden in dezen.
’k Bid hierom, wen ik wiert beschuldigt, dat ik mag
Ontboden worden, wyl ik vast stel, op ’t beklag,
Te zullen u, ô Vorst, ten vollen vergenoegen.
MAURITS.
’k Belove u Vrientschap, wenge u na myn’ zin wilt voegen.


[p. 26]

DERDE TONEEL.

MAURITS, VOOGT, MANDEMAKER.

VOOGT.
(705) Ik merk, de Groot krygt, thans een knaginge in ’t gemoed,
Hy valt, bedekt’lyk, uw Genade reeds ten voet,
En merkt, wat onheil hem in ’t korte kan genaken,
Indien hy is vermengt in d’Advokaat zyn zaken,
Hieromme is het besluit der Generaliteit,
(710) Dat d’Advokaat thans in verzek’ring word geleit,
Met Hogerbeets, en Huig de Groot, dry werveldrayers,
Van ’t gansche Nederlant, en loutere oproer krayers,
Dewyl ik vast stel, dat in ’t harte iets meerder schuilt.
MANDEMAKER.
Ik twyfel niet, of ’t is met lantverraat bevuilt,
(715) Voor al den Advokaat, die blyken heeft gegeven,
Hoe zeer het harte, naar den vyant, wiert gedreven,
Dit tuig ’t (23) bestant, het welk hy door dreef, om het (24) Gelt,
’t Welk hem van Spanje, voor die dienst, is toegetelt,
Thans wil hy noch ’t bestant, waar ’t mogelyk, verlengen,
(720) En zoekt, door vleyery, hier toe den Staat te brengen,
Ja, stookt den oproer, en de tweespalt in ons lant,
Opdat men, door die twist, verlenge het bestant,
MAURITS.
De Generaliteit moet hen gevangen nemen.
VOOGT.
Men toone, dat wy ons van Hollant niet vervremen.

    (23) Het twalef jarige Bestant, door Barnevelt, in den jaare 1607. doorgedrongen.
    (24) De Prinsgezinde zeide, dat Barnevelt van Spanje, voor ’t sluiten van de Treves, gelt getrokken hadde.

Continue
[p. 27]

DERDE BEDRYF.

EERSTE TONEEL.

MANDEMAKER, VOOGT.

MANDEMAKER.
(725) De Groot en Hogerbeets verwacht men, om te gaan,
Uit het Collesie der Gecommitteerde Raân....
VOOGT.
Daar zynze.


TWEEDE TONEEL.

MANDEMAKER, VOOGT, HOGERBEETS, DE GROOT.

MANDEMAKER.
                ’k Merk, gy neemt, myn Heeren, thans genoegen,
En wilt u na ’t besluit der Heeren Staaten voegen,
Zy zyn reeds bezig, om het nieuw geworven volk,
(730) Alom te danken af; dus zal die donk’re wolk,
Die Hollant drygde met zwaar onweêr, haast verdwynen,
En ’t lieve Vreede licht ons Nederlant beschynen;
Te meer, wen ’t Kerkgeschil eenparig word berlecht,
Door een Synode, daar de gront van is gelegt,
(735) Met aan de Staaten der Provintiën te schryven,
En Vorsten van ’t Geloof, om, met hun raad te styven....


DERDE TONEEL.

MANDEMAKER, VOOGT, HOGERBEETS, DE GROOT, VAN DER MEULEN.

VAN DER MEULEN.
Heer Hogerbeets gelieft te gaan, met Heer de Groot,
Eens boven by de Prins; zo aanstonts hy ontbood,
Den Heere Barnevelt, om t’zamen u te spreeken,
[p. 28]
(740) Hy is reeds by den Prins.
HOGERBEETS.
                                                  Ik blyve in geen gebreken.
DE GROOT.
Ga voor, wy voll’gen u.


VIERDE TONEEL.

MANDEMAKER, VOOGT.

VOOGT.
                                        Men voeg zich in den Raadt
Der Staaten Generaal, of Holland, om die Daad,
Te onvreede was, en wild’ hier van de reede weten.
Ook achte ik nodig dat elk weete, hoe vermeten, (25)
(745) En buitensporig zy, tot d’ondergang van ’t Lant,
Zich zelf gedragen, en ’er lenen toe de hant,
Men maak ’t gemeen bekent, hoe lang den Staat vermoeden,
Dat, onder ’t Kerkgeschil, iets dood’lyks lag te broeden,
Dat alles is ontdekt tot Utrecht, toen de Wet,
(750) Door Prinse Maurits, op onze order, was verzet;
Toen bleek ’t, in wat gevaar ’t Sticht was, en and’re Steden,
Om in een Bloetbad neêr te storten, met hun Leden;
En wyl de aanleiders zyn Johan van Barnevelt,
De Groot en Hogerbeets, zynze in Arrest gestelt,
(755) Om dus ons Vaderlant, en goede Borgerye,
In Hollants Steden, van gevaren eens te vrye,
En om te leven, als voorheene, in Eenigheit,
En Vrienschap, word den weg, hier door, dus toe bereid.
MANDEMAKER.
’t Is bondig, en vol kracht; dus zullen wy ontdekken,
(760) Het oordeel van ’t gemeen, wanneer dit uit zal lekken,
Wyl ’t volk is gansch verdeelt, een hoop kiest hun party,

    (25) Na dat de gemelde Heeren gevangen genomen waren, wiert een Biljet uitgegeven, waar van den inhout hier gemelt word.

[p. 29]
En ’t ander voegt zich weer geheel aan onze zy.
Maar, ’k zie Heer Matenesse.


VYFDE TONEEL.

MANDEMAKER, VOOGT, MATENESSE.

MATENESSE.
                                              In Naam der Heeren Staaten (26)
Van Hollant, vraage ik, op wiens last, men hebbe laten
(765) Gevangen nemen, Huig de Groot, en d’Advokaat,
Met Hogerbeets.
MANDEMAKER.
                            Uit last van d’algemenen Staat.
MATENESSE.
De Generaliteit heeft gansch geen Recht, op Leden
Van Hollant, zy zyn hier gezonden van hun Steden,
Ter vrye Dagvaart, des, moog geen bekommering’,
(770) Hen worden aangedaan, de Last, die elk ontfing’,
Van zyne Stad, moet hy, en veilig openbaren,
Des niemant hem vermag, als Afgezant, bezwaren.
VOOGT.
Behalven, als hy slaat verkeerde wegen in,
En twist en tweedragt smeed’ in zyn’ verkeerden zin.
MATENESSE.
(775) Schoon ’t was zo, ge onderneemt, en buiten Hollants kenniss’,
Zulk eene feit’lykheit; ’t strekt de Edelen tot schenniss’,

    (26) Na dat de Heer van Matenesse kennisse hadde gegeven, aan de Gecommitteerden van Hollant, wegens het Gevangen neemen der dry gemelde Heeren, door de Heeren Staaten Generaal, toonden de leden van Hollant de onbillykheit, en onrechtmatigheit, naar hunne meeninge, nopende het Gevangen nemen der dry gemelde Heeren, aan de Generaliteit, hier, door den Heere van Matenesse, gemelt.

[p. 30]
Voor ’t minst moest op’ning zyn gedaan, in Hollants Raadt,
Dan zou men weeten, in wat stuk bestont het kwaat;
En haddenze iets misdaan, aan Hollant zy behoorden
(780) Gestelt te zyn voor ’t Recht, daar reede van hun woorden,
En zaken geven; ’t is dat Hof alleen, wiens last
Zy hebben uitgevoert, des ’t Recht aan Hollant past.
MANDEMAKER.
Myn’ Heer, ’t zal blyken, dat hun werk, de Bontgenoten,
Gezamentlyk betreft; hieromme is vast besloten,
(785) Om bond’ge redenen, de hand’ aan hen te slaan.
MATENESSE.
’k Denk, Hollant zal dit stuk u anders doen verstaan,
En duid’lyk tonen hoe volstrekt is zyn begeren,
Dat dees Gevang’nen in hun huizen wederkeren,
Met dad’lyk hen te ontslaan, wyl ’t strydt met Hollants Recht.
VOOGT.
(790) Néen, Hollant zelve reeds geheel wat anders zegt,
’t Verstaat dat deeze zaake in Staate thans zal blyven.
MATENESSE.
Zy blyve in Staate; mits niets verders te bedryven,
In ’t Rechtsgeding, voor dat ook Hollant neem’ besluit.


ZESDE TONEEL.

MAURITS, met een’ Brief in de hant, MATENESSE, MANDEMAKER, VOOGT, VAN ZWIETEN.

MAURITS. tegen van Zwieten.
Vind gy ’t verzoek gegront, myn’ Heere, voer het uit,
(795) Het is myn werk niet, maar, der Algemene Staaten,
Hen gaat het aan; des kuntge u niet op my verlaten,
De Generaliteit thans zorgt voor ’t Vaderlant.
VAN ZWIETEN.
Zyne Exellentie bied die meede aan hen de hant,
Om ’s Lants Souvreinheit, vry- en zyn Gerechtigheden,
[p. 31]
(800) Van Hollant, in het Hof geoeffent, en zyn Steden,
Te brengen over aan de Staaten Generaal?
MAURITS.
Dus smaaltme, maar, myn’ Heer, dit’s lout’re laster taal,
De Souvereiniteit zal wel aan Hollant blyven;
Maar, wyl zich Hollant wilde, in de Unie, inne lyven,
(805) Als Bontgenoot, was hy verbonden aan zyn’ Eed’,
Van noit te dulden, dat in ’t Lant wierde iets gesmeed,
Tot nadeel van den Staat, of Kerk. De dry paar Steden,
Zyn, om uw woelingen, ontrust, en gansch te onvreeden;
Hoe! zouden zy hun Recht weg schoppen met den voet?
(810) Zy, de edelste; die ’t Hof van Hollant ’t meest doen goed?
Neen, neen myn’ Heer, zy hebb’ hier toe te klaarziende oogen,
En zullen de Inbreuk van hun Rechten noit gedogen;
Des is ’t vergeefs, schoon gy, en ’t Hof hier tegens druist.
MATENESSE.
Word ’t Recht van Hollant niet vernietigt, ja, vergruist,
(815) Nu zy, op Hollants grond, Hollanders durven vatten,
’t Zyn vreemde Nagebuurs, die roek’loos uit gaan spatten,
En treden in het Ampt ’t geen Hollant toebehoort?
MAURITS.
Wat Vreemden; (28) Hollant zelf gegeven heeft zyn woort;
Is Hollant dan geen Lidt der Generale Staaten?
MANDEMAKER.
(820) Van wie koomt dit verzoek.
MAURITS.
                                                    ’t Is van de Magistraaten,
Der Koopstad Rotterdam, en my ter hant gestelt,
Van hun Gemagtigden; daar, zie eens waar ’t van melt.
MANDEMAKER. Leest.
Uwe Exellentie wy eerbiediglyk vertoonen, (29)

    (28) Te weten, de gemelde Zes Steden van Hollant.
    (29) Dit Request, van de Vroedschap der Stadt Rotterdam, laate ik door den Heere van Zwieten, Prins Maurits aanbieden.

[p. 32]
Hoe datme, in ’t vangen van de Groot, ons koomt te hoonen,
(825) Vermits den Heer de Groot ter Daghvaart is gegaan,
Op Vroedschaps order, des moet elk hem merken aan,
Te zyn een meede Lid van Hollants Heeren Staaten;
Derhalven mag hy op ’s Lants vryheit zich verlaten,
Die eischt, dat niemant zyn’ Perzoon bekomm’ren moog’,
(830) Ter vrye Daghvaart, schoon hy een’ge liep in ’t oog,
En wyl de Vroedschap heeft den Raad van hem hoognodig,
Eischt zy hem wederomme, en toont zich overbodig,
Om hem, de Groot, te doen bewaren in zyn Huis,
En, al wat hy gezegt mogt hebben, in ’t gedruis
(835) Der tegenstribbelaars, te laten verantwoorden,
Aan haar’ Groot Mogende, zo, als ’t van ouds behoorden,
Des bid de Vroedschap uw’ hoogachtbaarheit, dat gy,
Als Stedehouwer, u thans voege aan Hollants zy,
Om haar’ Hoog Mogende, zyn recht dus voor te dragen,
(840) Dat dees Gevangenen op ’t spoedigst word’ ontslagen,
Te weten Hogerbeets, de Groot, en Barnevelt,
Dan hanthaaft gy ’s Lants Recht, en weert het fors gewelt.
VOOGT.
De Generaliteit zal op dien voorstel letten;
En zyn Genade in ’t kort, (30) de hekken zo verzetten,
(845) In een’ge Steden, en in Hollants Ridderschap,
Dat niemant trachten zal te doen een’ wank’len stap,
Met zulke Schriften ons te brengen onder de oogen.
Ja, Hollants Staaten zelfs, haast zullen die vertogen,
Als spoor’loos, en onnut, verwerpen, en den Bant
(850) Van Eenigheit, byna verbroken, houwd’ in stant.
Dan zal Eendragtigheit huisvesten in de Staaten,
Gegront op de Unie, die men schand’lyk wil verlaten,
De Tweedragt, stribbelinge, en warringe, zal dan
Gebannen zyn van ons; en, als één éénig man,
(855) Zal elk raadplegen van ’s Lants zaken, en besluiten.

    (30) Dit is door zyne Exellentie gedaan, kort na het gevangen neemen der gemelde Heeren, in de meeste Steden van Hollant.

[p. 33]
VAN ZWIETEN.
Wie kan zich schikken na de mening’ van die buiten (31)
Des Lants Regering zyn? en naderhant ’t bewint
Der zaken slaan ter hant? na ’t oordeel, ’t welk men vind,
By die tot noch toe, aan het Roer van Hollant zaten,
(860) Hebbe ik gesproken, ’k moog’ hun Recht niet varen laten,
Wyl ik noch oordeel, dat gy hen doet ongelyk,
En ’t Hollants Recht verkracht.
MAURITS.
                                                Men zal haast ander blyk
U tonen, alsme ’t feit hen leggen zal voor oogen.
MATENESSE.
Wel, zyn zy schuldig, ’k ben, met velen, dan bedrogen,
(865) Wy gaan, en zullen met gedult den uitslag zien.
VAN ZWIETEN.
Zie voor u, laat door haat, geen onrecht hen geschiên.


ZEVENDE TONEEL.

MAURITS, MANDEMAKER, VOOGT.

MAURITS.
De Staaten Generaal thans willen u verkiezen
Tot Rechters in dit werk; men moet geen’ tydt verliezen,
Noch draalen in het recht; men haal, met volle magt,
(870) Hun schriften aanstonts weg; zy worden voortgebragt
In ’t midden van den Raad, omze alle te doorzoeken,
Of geen verradery schuilt in verhoole hoeken,
En de ondervraging moet geschieden, na de stof
Die gy ontdekken zult; ’t Hof geeft u oorelof,
(875) Om acht te nemen op de zin; want, zy verbloemen
De zaken, die men niet in ’t openbaar durf noemen.

    (31) Dit zeide de Groot, wanneer hem zulks wiert voorgehouden.


[p. 34]

ACHTSTE TONEEL.

MAURITS, MANDEMAKER, VOOGT, VAN DER MEULEN.

VAN DER MEULEN.
De Gemalinnen der Gevangenen staan voor
De deur; verzoeken op ’t demoedigste gehoor,
Zyn Exellentie, en de Heeren van de Staaten
(880) Der Generaliteit.
MAURITS.
                                        Ga, wiltze binnen laten.

NEGENDE TONEEL.

MAURITS, MANDEMAKER, VOOGT, MEVROUWE BARNEVELT, HILLEGOND WENTSEN, M. v. REIGERSBERGEN.

MEVROUWE BARNEVELT.
Een’ dodelyke slag verplettert ’t angstig hart,
En maaktme onmagtig u te klagen myne smert;
Myn’ Man, als waar ’t om Raad te vragen, word ontboden,
Gekomen zynde, vast gehouden, als een’ snooden
(885) Verrader, van het lieve en waarde Vaderlant,
’t Welk hy trouwhartig hebbe, uit zyn’ vervallen stant,
Thans dryendertig jaar gered, in veel gevaren,
Van toen (32) Lycester ’t Lant, schynheilig, kwam bezwaren,

    (32) Lycester was gezonden van de Koninginne Elizabeth uit Engelant, ter bescherminge van de Nederlanden, Hy, in schyn van Godsdienstigheit, zocht de voorrechten van den Staat te ondermynen, met Engelschen, en die van zynen aanhang, in de gewichtigste Ampten te dringen, om dus het opper gezach in handen te krygen, doch wierde door Barnevelt tegen gestaan, die zyn gedrag aan de Koninginne’, dus levendig afmaalde, dat hy, Lycester, van haar herroepen wierde.

[p. 35]
Door ’t ondermynen van het oude Hollants Recht,
(890) Van hem ontzenieuwd; ja, byna geheel geslegt,
Door in te dringen in ’s Lants Ampten, van zyn maakzel,
Verraders van ons Lant; van Eng’lant ’t vuilste uitbraakzel;
Den Slootvoogt (33) York gaf aan den Spanjaard Sterkte en Stad;
’t Was Zutfen, dat men aan zyn zorg bevolen had’,
(895) En Stanley, zonder vrees voor eenige ongenade,
Op eene schelmsche wyze, ook Deventer verraade;
Wie was ’t die hem ontdekte, en ’t mommegryns aftoog?
Was ’t niet ’s Lants Advokaat? hy zag hem onder ’t oog’;
Den valschen handel, hoe schynheilig, men bemerktte,
(900) En by Elizabeth, myn’ Man zo veel bewerktte,
Dat hy, (Lycester,) van haar op ontboden wierd,
    Wie heeft ’t Nassausche huis oit meer geëerd, geviert, (34)
Dan myn’ Gemaal? hy, was een toevlugt voor Oranje;
Hy heeft hem opgebeurt, tot schrik en vrees van Spanje;
(905) Toen hy ’t Stadhouderschap van ’t Hollants Vaderlant,
U opdroeg, en u gaf ’s Lants Veltstaf in de hant,
Ten teken, hoe zeer hy zyne Exellentie minde;
Ook met genegenheit gy hem alzins bezinde,
Ja, toen was Barnevelt ’t orakel in den Raadt,
(910) Een Steun-Pylaar, waarop gerust was Hollants Staat;
In wiens bestieringe gy althans naamt genoegen;
Hy wilde zich naar u, gy, na zyn’ Raad, u voegen,
Thans is die vrientschapsbandt verbroken van die twee,
Vertrapt met voeten; Ach! ô Hemel! wee, ô wee!
(915) Kunt gy gedogen dat dien Vader is gevangen?
Zyn vroome ziel bezwaart, met zyn gemoed te prangen,

    (33) York, en Stanley, twee Engelschen, door Lycester, als Gouverneurs, in Zutfen en Deventer gelegt, welke Steden zy beide aan den vyant overgaven.
    (34) Na de Doot van Prins Willem den eerste, yverde Barnevelt voor Prins Maurits, dat hem, schoon noch een Jongeling zynde, ’t Kapitein Generaalschap, en ’t Stadhouwerschap, van de Staaten wierde opgedragen.

[p. 36]
Door ’t op te tichten een verfoeyelyke daat,
Als of hy schuldig was aan eenig Lantverraadt?
Al wat hy thans verricht, word met afgunstige oogen
(920) Beschouwt, het schynt men wil hem langer niet gedogen;
Men wederstreeft hem, wen hy yvert voor het Recht
Van Hollant; wat hy zegt, ’t word av’regs uitgelegt,
Zelfs in zyn woorden wil men hem, kon ’t zyn, verstrikken,
Door valsche drayingen, om in zyn’ aam te stikken,
(925) En al zyn werk word nu ten kwaatsten opgevat,
Schoon hy alleen bedoelt de ruste in yder Stadt.
Mishaagt u myn’ Gemaal, waarom hem niet ontslagen,
Van ’t overlastig Ampt? tot hygens toe gedragen,
Thans Dryendertig jaar’. hy heeft geslaaft voor ’t Lant,
(930) Om Hollants wagg’lent Schip te redden, eer het strand’
Op Spaansche klippen, in hun zee bedekt, verborgen.
Hy heeft zig afgeslooft met onophouw’lyk zorgen,
Voor Hollants vrye Maagt; is styf en stram, vermast
Van ouderdom; denk zelve of hem de rust niet past;
(935) Hy was begerig om zyn Ampten neêr te leggen; (35)
Waarom hem zyn verzoek geweigert, en te ontzeggen?
De Raadt van Hollant kon niet missen zyn’ Perzoon,
Was ’t antwoort; en, thans is Gevangeniss’ zyn loon.
    Uwe Exellentie weet hy hebbe niets misdreven,
(940) Schoon hy u, in ’t Bestant, zomwyl moest tegenstreven,
Hy heeft zulks doorgezet ten beste van het Lant;
De Generaliteit, met Hollant, sloeg de hant
Ook aan dit Heilzaam werk; voor ’t minst, naar hunne meening’,
Ik weet wel, dit Bestant baarde eenigzins vervreeming’,
(945) Vorst, tusschen u, en myn’ Gemaal, doch, naderhant
Zyt gy verzoent, en leefde, als oit, in goet verstant,
Gy hebt ’er blyken van getoont aan (36) myne Zoonen,

    (35) Zulks hadde hy voorgeslagen, doch door de Staaten van Hollant verzocht te Continueeren.
    (36) Na ’t sluiten van ’t Bestant, ten blyke van verzoeninge, heeft Prins Maurits, de Heer van Groenevelt begiftigt met het Houtvesterschap van Hollant, en’t Hoog-

[p. 37]
Die gy, na dit verschil, met Ampten woud beloonen,
Voor hunn’ en ’s Vaders dienst. des bidde ik, Ach! ontslaat,
(950) En stelt op vryen voet ’s Lants Voorspraak, d’Advokaat.
MAURITS.
Mevrouw, gy schynt uw reên alleen aan my te richten,
Als of ik waar den Man, die uw’ Gemaal deed lichten;
Gy zyt verdooft; ’t stuk raakt de Generaliteit;
Zy hebben uwen Man in hechteniss’ geleit,
(955) Des moetg’, in uw verzoek, naar my u niet toe keren,
Maar ’t aanzicht wenden, om te smeeken deeze Heeren,
Als Leden zynde van de Staaten Generaal.
En ’t geene my betreft, gemelt in uw verhaal,
Of, door zyn toedoen, my den Staf is opgedragen,
(960) Als Kap’tein Generaal, in myne jonger dagen,
En ook ’t Stadhouderschap, is my niet onbekent,
Maar, of hy van dit spoor zich niet heeft afgewent,
In lat’ren tyde, en ’t hem berouwde myn verheffen,
Zal ’t best’ hem zyn bewust: men kan zeer licht bezeffen,
(965) Die staag my tegenstreeft, zich althans wreev’lig toont,
Dat in zulk harte geene oprechte vrientschap woont:
’k Spreek niet van het Bestant, neen, ’k laat zulks in zyn waarde,
’t Zal blyken, waarom hy den Raadt ried, om te aanvaarde
Dit schandelyk Bestant, tot nadeel van den Staat,
(970) ’t Was lucht en ademtogt te geven, my ter smaat,
Aan onzen Vyant, om weêr Hollant te bespringen,
Die toen onmagtig was ’t na zynen wil te dwingen,
Neen, ’k spreek van zaken die hy thans durve onderstaan,
Zich kanten tegens my, en alle Staaten aan.
(975) Doch, kent hy zich in staat zyn stukken te verded’gen,
Gy hebt geen zwarigheit; kan hy den Staat bevred’gen,
En zich verschoonen, datme niets dan trouheit vind’,
In al den handel van zyn Advokaats bewint,

heemraadschap, en de Heer van Stoutenburg, met het Gouverneurschap van Bergen op den Zoom, en ’t Ridmeesterschap.

[p. 38]
’k Zal ’t ondertek’nen, en hier in genoegen nemen:
(980) Doch, wen het blyke, dat uw’ Man zich liet vervremen,
Van Hollants welstant, door zyn Heerszucht, of door Gelt,
Zal ’t vonnis blind’lings, na de misdaat, zyn gevelt.
HILLEGOND WENTSEN.
En keurtme myn’ Gemaal, en Huig de Groot dan schuldig,
Met d’Oldenbarnevelt? schoon hy was onverduldig,
(985) En ontoegevende aan den wille van den Staat,
Wat raakt zulks onze Mans? waar in bestaat hun kwaat?
Wat hebben zy gedaan? niets, dan ’er was bevolen,
Te brengen in den Raad: om nergens in te dolen,
Zyn zy recht uit gegaan, als ’t trouwe Dienaars past,
(990) Die in bezending’ gaan, met hunner Steden last;
De knecht misdoet niet, wen hy volgt den last zyn’s Heeren,
Dit ’s te over u bekent; des bidde ik, dat zy keeren
Weêr in hun eigen Huis, ’k zal stellen vaste Borg,
Dan zyn de Heeren voor hun vlugten, zonder zorg,
(995) Ontbiedge myn’ Gemaal om nader hem te spreeken,
Hy zal wilvaardig zyn, niet blyven in gebreken,
Alleen’lyk, dat zyn huis, tot zyn verblyfplaats strek.
MANDEMAKER.
Mevrouw, te ontydig is in dezen uw gesprek,
Uw’ Man word niet bewaart om hem weêr los te laten,
(1000) Maar, om te antwoorden op de vraag der Heeren Staaten,
En of hy deel heeft in het werk van d’Advokaat,
Zal blyken, wen hy zal antwoorden voor den Raadt.
En of geen knegts misdoen, die de orders hunner Heeren
Opvolgen, zullen wy hen, zynze onkundig, leren,
(1005) Te meer, wanneerme uit drift, de Meesters zelve port,
Tot zulk een’ last, waardoor onze Eendragt word verkort.
Wat dunkt u, wen een’ knecht kreeg last, te branden, Moorden,
Van zynen Heer, moet hy dan luist’ren naar zyn woorden,
Of raden zulks hem af? voor ’t minst’, hy moog dien last
(1010) Niet op zich nemen, of de straffe ook op hem past,
[p. 39]
Zo wel, als op den Heer, die hadde zulks bevolen.
M. v. REIGERSBERGEN.
Uw meninge, myn’ Heer, is klaar, en niet verholen,
Ik merk zeer wel waarop die scherpe reede doelt,
’t Is Huig, en Hogerbeets, om wien men driftig woelt,
(1015) Zy zyn ’t, die ’s Meesters last getrouwelyk volvoeren,
In alle oprechtigheit, wiens monden men wil snoeren,
In het verdadigen van Hollants oude Recht.
Zy zyn ’t, ja, elk van hen is dien getrouwen knecht,
Die niets gedaan heeft dan zyn’s Meesters last te volgen,
(1020) En om ’t volvoeren van dien Last, toontge u verbolgen,
Als of iets schand’lyks lag besloten in ’t bevel;
Maar, ’t Recht van Hollant weet een yder al te wel,
En ’t is zyn Recht, waarop die Knechten beide doelen,
Schoon ďalgemenen Staat, doet hen zyn’ haat gevoelen.
(1025) Wie overtuigt hen, als was schandelyk, en kwaat,
Hunn’ uitgevoerden last? was ’t dus geweest, hun’ raad,
Zou hebben afgekeurt te uitvoeren die bevelen.
Maar neen, ’t was aangelegt om Hollants breuk te helen,
Niets waare dienstiger, dan ’t geen men heb verricht;
(1030) En dezen worden, van die Heeren, noch beticht,
Als ofze tegens ’t Recht van Hollant iets misdreven:
Wie schend’ het Hollants Recht? zy zyn ’t, die zich begeven,
Te slaan de handen aan een ander Mans gebied,
En, door bedekte list, gelyk een vos, verspied
(1035) Gecommitteerdens, van de vry’ Hollantsche Steden,
Omze op te lichten, vast te zetten, tegens reden,
En tegens ’t Hollants Recht, ter Daghvaart, daar men vry,
En onbekommert, voor bedekten aanslag zy,
Hierom behoorden gy, voor ’t minste, aan ons te gunnen,
(1040) Hen, ter gevangeniss’, hun huizen, immers kunnen
Zy tot u komen, wen ze worden op ontboôn;
Maar ’t schynt, dien voorslag is gesproken aan de doôn,
Onwaardig antwoort; wel, ’k verzoek dan, wilme ook sluiten
By mynen Man, dan kan ik dienst doen, niet hier buiten,
(1045) Hy hebbe een zwak gestel, en heeft myn hulp van doen,
[p. 40]
Best kenne ik zyn Natuur, om my ter hulp te spoên,
Indien, door zulk een’ ramp, kwam ziekt’ hem overvallen,
Ik denk niet datge my ’t zult weig’ren, één van allen.
VOOGT.
Geen één, maar al den Raat, zal weig’ren uw verzoek.
(1050) Gy toont uw levend’ aart, vry driftig, wonder kloek,
En spreekt ons aan, als of gy sprak met uw’s gelyken;
Of hy misdaan heeft, zal in ’t onderzoeken blyken:
En zyn verzek’ringe is geschiet, behoudens ’t Recht
Van Hollant, des is ’t valsch ’t geenge ons ten laste legt,
(1055) De Staaten Generaal die hebben ’t Recht in handen,
Om acht te slaan op hen, die ons verëende Landen
Ontrusten, t’zaam gehecht, door de Unie, vast aan één.
’t Was nutter dat gy voerde al smeekende uwe reên,
En’t hooft lag in den schoot, Genade kwam verzoeken,
(1060) Dan met een bits verwyt, u driftig te verkloeken,
Als waar’ het aangelegt te tergen ons gedult.
Keurt gy hem zuiver, en te wezen zonder schult,
Hy zal vry uit gaan, wen ’t de Rechters zy gebleken,
Maar schuldig zynde, zal ook vrucht’loos zyn uw smeeken,
(1065) Te tonen hem Genade; ô neen, hy zal zyn straf
Ontfangen, volgens ’t Recht.
M. v. REIGERSBERGEN.
                                              Denk niet, dat ik zo laf,
En moed’loos zyn zal, u te smeeken om Genade;
Wyl hy heeft niets misdaan, ’k verachte, en ik versmade,
Wat slegts een zweemzel heeft, van heel of half Gena,
(1070) ’k Eisch Recht, wanneer hem Recht geschiet, waarop ik sta,
Dan zal ik zyn voldaan.
MAURITS.
                                      Gy zult uw’ wensch erlangen,
Wyl hy niet, dan na ’t Recht, zyn vonniss’ zal ontfangen.
M. v. REIGERSBERGEN.
’k Ben dan gerust, maar, wenme Eenzyd’ge Rechters kiest,
Ook hoe rechtvaardig dan de Daat is, men ’t verliest.
(1075) Uwe Exellentie zal, zo ’k hoop, wel zorge dragen,
Dat niemant reede hebbe om opentlyk te klagen,
[p. 41]
Om zulke Rechters, die Party zyn in ’t geschil.
MAURITS.
Stel u gerust, men zal ’t bezorgen, na uw’ wil.
MEVROUWE BARNEVELT.
Ik denk, men zal hen voor den Raadt van Hollant zetten,
(1080) En de Edle Ridderschap.
MAURITS.
                                                Wy zullen hier op letten,
De Generaliteit voert hier in ’t hoogst gezach.
HILLEGOND WENTSEN.
Wy hopen, dat men zich hierop verlaten mag,
En hen word toegevoegt hunne ordinare Rechters,
Want vreemde wierden licht, van Rechters, hun bevechters.
MAURITS.
(1085) Houd op, Mevrouwen, gy hebt reeds te veel gezecht.
MANDEMAKER.
Hoe, denktge dat men dryft den spot in ’t heilig Recht?
Zy zullen, die men kiest, voor Rechters moeten kennen.
VOOGT.
Mevrouwen gaat uw’ weg; wil de Achtbaarheit niet schennen,
Der Staaten Generaal, die gy bedekt’lyk hoont,
(1090) Kwam ’t van uw sex niet, zulk een taal wierd niet verschoont.
Gaat heen, gy hebt gedaan.
M. v. REIGERSBERGEN.
                                                Wy gaan van u op heden,
Doch duchte, datme ons Recht met voeten wil vertreden.


TIENDE TONEEL.

MAURITS, MANDEMAKER, VOOGT,

MAURITS.
Opdat den lasteraar zyn tonge word gesnoert,
En niemant denke, datme word door haat vervoert,
(1095) In ’t onderzoeken van all’ hunne oproer’ge werken,
En alle Burgers, door ’t verkiezen, kunnen merken,
Hoe onze doeling’ ruste op ’s Lants gerechtigheit.
[p. 42]
Zal elk Provintie van de Generaliteit, (37)
Twee Rechters kiezen, Twaalf van Hollant, maken t’zamen,
(1100) Dan Vierentwintig, stel in schriften hunne Namen.
MANDEMAKER.
Men zal den vollen Raadt uw’ voorstel doen verstaan.
MAURITS.
’k Weet, Hollant zal myn keur gewillig nemen aan.
Continue

VIERDE BEDRYF.

EERSTE TONEEL.

MAURITS, MEVROUWE BARNEVELT, HILLEGOND WENTSEN, M. v. REIGERSBERGEN.

MAURITS.
Wat reden hebtge om u dus onvernoegt te toonen,
Met Hollants keur? houd gy verdacht die dry Perzonen?
(1105) Muis, Pauw, en ’s Lants Griffier, de Heer van Sommelsdyk,
Als waren zy Party: doet men u ongelyk?
Wyl Twalef Rechters, all’ Hollanders, zyn verkoren,
Met zo veel and’ren, om, in Rechten, hen te hooren?
Word dus de Weegschaal niet in Evenwicht gestelt,
(1110) Opdat Rechtvaardigheit, na rechte, vonnis velt?
En durft gy trots en fier, aan de Algemeene Staaten,
Een voorschrift geven, wie te kiezen, of te laten?
Zeg, waarom zyn die dry gemelden, u verdacht?
MEVROUWE BARNEVELT.
Om datze zyn Party; zy hebben staag getracht,
(1115) Door wederstrevinge, ons den voet op ’t hart te zetten,
Ja, waar ’t in hunne magt geweest, geheel verpletten.
Hoe kunnen zulke, en onpartydig, Rechters zyn?

    (37) Twaalf Rechters zyn verkoren van de Zes Provintiën, en twaalf alleen van Hollant, te zamen vierentwintig.

[p. 43]
MAURITS.
Liefst woud gy Rechters, die met hen, aan eene lyn
Staag trokken, bygevolg, beroerders van de Landen.
(1120) Zy alle zyn geschopt. Die hebben ’t Roer in handen,
Van ’s Lants Regering, koom’ het toe, na hunnen wil,
Te kiezen Rechters; des Gehoorzaam, en zyt stil:
Gy hoont die Heeren, ’t waare u nutter stil te zwygen.
M. v. REIGERSBERGEN.
Wat goeds verwachten wy van Rechters, die reeds drygen?
(1125) Vervoert door passie; ’t blykt in woorden en gelaat,
Zelfs eer het Rechtsgeding hen ’t onderzoeken staat.
Is ’t vreemt, dat hun gedrag ons baart bekommeringen?
Wyl zulke Rechters ’t Recht in bochten zullen wringen,
Met valsche drayen, en dus alles duiden kwaat,
(1130) Wat met een’ goeden zin gebragt is in den Raadt,
Dit vreezen wy, des zy verdacht ons zullen blyven.
MAURITS.
Schoon ’t was zo, ’t drygen kan in ’t Rechten niet beklyven,
Zyn zy gedrygt, het is geschiet, wanneer den twist
Te hoog liep in den Raadt, men zich wel eens vergist,
(1135) Wanneerme is in gesprek met zyne meede leden,
Maar, die als Rechter zit, moet volgen op de reden;
Zy eischt, dat men de zaak, naar Rechten onderzoek,
In alle oprechtheit, na ’t Gewyde, en ’t Roomsche Boek.
Dit moet gy alle, van die Heeren, ook verwachten.
HILLEGOND WENTSEN.
(1140) ’t Behoort zo; waar het dus geprent in hun gedachten,
Wy hadden minder vrees. Maar, wyl we zyn bewust,
Datze ons party zyn, maakt dees’ keuse ons ongerust.
MAURITS.
Gerust, of ongerust, gy zultze moeten kennen
Voor hunne Rechters, en tot zwygen u gewennen,
(1145) Want, (38) Amsterdam, en Dort, en de Edelen van ’t Hof,

    (38) Te weten, Pauw. Muis van Holy, gevende den Heere van Sommelsdyk vryheit, om als Rechter te verscheinen, of zich af te zonderen, die ook geen Rechter

[p. 44]
Herhaalden last hen heeft gegeven, tot hun’ lof,
Wyl hun bekwaamheit, voor geen and’ren heb te wyken,
Des was ’t bedanken, hen op ’t hoogst verongelyken,
En zulks mag niet geschiên, des laat u hunne keus’,
(1150) Ook welgevallen, of gy toont u zeer onheus.
M. v. REIGERSBERGEN.
Uwe Exellentie wil myn’ Man zyn vrientschap schenken, (39)
Na uw beloften, en uw woorden nu gedenken;
Hoe gy zoud blyven, en oprecht, de Groot zyn’ vrient.
MAURITS.
Geen vrientschap heeft uw’ Man in ’t minste aan my verdient,
(1155) Vermits hy, tegens my, zich weder liet gebruiken,
Na die beloften. hoe! zal ik met oogenluiken,
’t Al door de ving’ren zien, hoe wrev’lig hy zich toont,
En toeleid, wen eens wierd myn Achtbaarheit gehoont,
Zyn voordeel dan te doen, om ’t oogwit te beryken,
(1160) Waarop zy doelden, om de vlag voor hen te stryken?
’k Gedenk die woorden wel, maar ben hem niets verplicht.
M. v. REIGERSBERGEN.
Uwe Exellentie kon wel kwalyk zyn bericht,
Myn’ Man heeft t’allen tyd’ te groot een zucht gedragen,
Voor het Nassausche huis’; zyn schriften zulks gewagen,
(1165) Hoe! zoud’ hy ergens in dan hand’len tot oneer
Van uw Doorluchtigheit? des bidde ik Vorst, ai! keer
Toch uw Goedgunstigheit weer tot hem, als voor dezen,
En geef my hoope, om my te stellen buiten vrezen.

over de Gevangenen geweest is. deeze Dry Heeren wierden van de Gevangenen verdacht gehouden, en hieromme, verzocht, hen niet als Rechters, over hunne Mannen te stellen.
    (39) Prins Maurits, had de Groot zyne vrientschap belooft, wen hy het afdanken der Waartgelders bevorderden te Rotterdam, dit liet de Groot aan den Prinse vernieuwen, toen hy gevangen zat. ’t volgende antwoort gaf zyne Exellentie.

[p. 45]
MAURITS.
Wel, schoon ik aan uw’ Man niet ben in ’t minst verplicht,
(1170) ’k Zal echter doen al wat ik kan, in dit gewricht
Van zaken, voor uw’ Man, zo veel ons toe wil laten
Gerechtigheit, by ’t Hof, en Generale Staaten.
Gaat heene, en zyt gerust, vertrouw u op myn woort.
Daar zyn de Rechters, gaat dan heene, en spoed u voort.
H. WENTSEN.
(1175) Wy gaan, en onze hoop rust slegts op uw Genade.
M. BARNEVELT.
Ach! dat ook Barnevelt die komen mogt te stade!
Gedenk ten goede, ô Vorst! de werken zyner jeucht;
Deuk, hoe hy wandelden, althans op ’t spoor der deugt;
Voor ’t lest, denk aan zyn oude en hooggeklomme Jaren.


TWEEDE TONEEL.

MAURITS, VOOGT, MANDEMAKER, Edelen uit de Generaliteit. VAN ZWIETEN, MATENESSE, Edelen uit de Ridderschap van Hollant, SYLLA en POTS met eenige Papieren, zitten aan een vierkante tafel. VOOGT President. 20 Rechters zitten aan twee tafels ter wederzyde van ’t Toneel.

MAURITS.
(1180) GY Heeren Rechters, die, om Recht te doen, vergaren, (40)
U word belast, in naam van d’Algemenen Staat,
Wel nette kennisse te nemen van de Daat,
Of Daden, die men heb ten laste van die Heeren,
Thans uw’ Gevang’nen; wil u onpartydig keren
(1185) Ter onderzoeking’, van ’t gekregene bericht;
Ook zal den handel, in hun Schrift gemelt, groot licht
U geven; hoor den eisch van beide de Fiskalen,
En onderzoek zulks wel, om, zonder lang te dralen,

    (40) Deeze Commissie is van de Generaliteit aan de Rechters gegeven.

[p. 46]
Te spreeken Vonnis; en voer ’t uit, met goed beleid,
(1190) Door de Officieren van de Generaliteit,
En, om na ’t vonnissen, voor geen gevaar te vrezen,
Beveeltze u alle, hooft voor hooft, gerust te wezen,
Wyl zy u vrywaart in uw goederen en Eer,
Zo in, als buiten ’s lants, ja, zy belooft noch meêr,
(1195) Al ’t geene om deeze zaak, u over mogte komen,
Zy ’t rek’nen zal, als waar die schendaat voorgenomen,
Zelfs tegens haar, en zy wierde openbaar veracht,
Des zal zy ’t weren, en doen bet’ren, door haar Magt.
Dit is den inhoud der Commissie, ’t wel behagen
(1200) Der Generaliteit, die ik u voor koom dragen;
Hierom zy elk van u gerust, op dit bericht,
Zie den Persoon niet aan; betracht uw’ Eed en plicht.
De Heeren staan op, en buigen zich.
VOOGT klinkt met de tafelschel.


DERDE TONEEL.

VOOGT, MANDEMAKER, VAN ZWIETEN, MATENESSE, SYLLA, POTS, VAN DER MEULEN, 20 Rechters.

VOOGT. tegen van der Meulen.
GAat heen’, haal d’Advokaat, men wil hem ondervragen,
v. d. Meulen buigt zich.
Die tyding zal zyn hart, hoe fier het is, vertzagen.
tegen Pots.
(1205) Geef my de Stukken die ons te ondervragen zyn,
Zy zyn in order? ja.
VAN ZWIETEN.
                                Wat zal het smarte en pyn,
In ’t harte van den Man verwekken, aan te horen
Beschuldigingen, die hy and’ren lag te voren,
Hy was althans gewent te voeren ’t hoogste woort.
MANDEMAKER.
(1210) Dus gaat het, als me na geen Recht, noch reden hoort,
[p. 47]
En eer zou barsten, dan het Hooft te willen buigen,
Al spatten ’t Vaderlant en Kerk, door twist, aan duigen.
MATENESSE.
Daar is het gryze hooft.


VIERDE TONEEL.

VOOGT, MANDEMAKER, VAN ZWIETEN, MATENESSE, BARNEVELT, VAN DER MEULEN, SYLLA, POTS, 20 Rechters.

VOOGT.        tegens v. d. Meulen.
                                    STa buiten. Barnevelt,
Gy, die op heden voor uw Rechters zyt gestelt,
(1215) Zult hebben, ongeveinst, te antwoorden op myn vragen.
BARNEVELT.
Wie zyn myn Rechters?
MANDEMAKER.
                                    Wy, dien ’t Ampt is opgedragen,
Om onderzoek te doen van al uw slinks beleid,
En zulks door order van de Generaliteit.
BARNEVELT.
De Staten Generaal, zyn die nu ’s Lants beslechters?
(1220) Heeft Hollant, en het Hof, dan niet zyn eige Rechters?
Ik hebbe aan Hollant en Westfrieslant Eed gedaan;
Die zyn myn Rechters; ’k moet voor hunne Rechtbank staan,
Indien ik elders in mogt hebben iets misdreven.
’k Ben niet verplicht, myn’ Heer, om antwoort u te geven,
(1225) Op uwe vraag, als waart gy Rechter; echter wil
Ik wel getuig’nis van myn werk, en ons verschil,
Aan u, en wie het zy, gansch openhartig geven.
VOOGT.
Gy hebt, door hoofdigheit, en blinde zucht gedreven,
De welstant van ons Lant en Kerke niet betracht;
(1230) Gy waart, zelfs van ’t Bestant, by velen al verdacht,
Als of de grootheit van Oranje u stak in den ogen,
Wyl ter vernedering’ van hem, was alle uw pogen,
[p. 48]
En dreef hierom ’t Bestant, met drift’ge red’nen door;
Maar, dat gy leende naar den Vyant toen uw oor,
(1235) Vermoede u niemant toe, schoon datme, uit een’ge Schriften,
’t Wel konde ontdekken, als men ’t een van ’t ander schiften.
Het waare ontdekkingen by voorraad. Samenspraak, (41)
Noodwendig, om ’t geheim te ontdekken van de zaak,
Waarop gy doelde. met de list des Raads van Spanje.
(1240) Al tot verkleininge des Prinse van Oranje.
Die Punten staan ’er, en wel duid’lyk in gemelt,
Ja, dat van ’s Vyands zyde u Gelt is toegetelt,
Mits gy, na uwe Magt, de Treves door zoud dringen.
Wat antwoort gy, Myn’ Heer, op dees beschuldigingen?
BARNEVELT.
(1245) Dit is niet nieuws, ’k heb zulks al menigmaal gehoort.
MANDEMAKER.
Maar, ter beschuldiging’, brengt men ze heden voort,
Des antwoort ongeveinst, na waarheit op de vragen.
BARNEVELT.
Ik heb de Treves, na myn meening’, voorgeslagen,
En doorgedrongen, als toen dienstig voor het Lant;
(1250) Dit was my inzicht, en hier leende ik toe de hant,
En het genoote Gelt, ’t welk aanblaast vuur’ge vonken,
Behoorde tot myn Ampt, ’t is my uit gunst geschonken.
VOOGT.
Geen’ Vyand is gewoon te schenken Gelt om Niet,
Uw red’nen zyn verdacht, wylme in uw werken ziet,
(1255) Hoe gy, bedekt’lyk, met den Vyant tracht te hand’len.
De Austraalsche Compagnie wilt gy ook meê doen wand’len, (42)

    (41) Provisioneele Ontdekkinge. Nootwendig Discoers. Practyk van den Spaanschen Raadt, uit welke men besloot, dat hy Gelt van Spanje genoten hadde. om de Treves te bevorderen, en om de Westindische Compagnie, den handel te beletten.
    (42) Men gaf voor, dat Barnevelt, om de Treves te verlengen, en den Vrede te bewerken, Spangie wilde toestaan, om, nevens de Hollandsche Compagnie, mede in de Indiën te handelen, en de Westindische Compagnie te vernietigen.

[p. 49]
Met de onze, in de Indiën, dit stelt gy rustig voor,
In Sluypvergad’rings, en daar geeft men u gehoor,
Als waar ’t, om hier door, tot een goed verdrag te komen.
(1260) De Wester Maatschappy’ hebt gy ook ondernomen
Te stremmen, en althans veel zwarigheit gemaakt,
In haar verdadiging’, Heer Advokaat, waar smaakt
Dit anders na, dan, om den Vyant te believen:
Hier van getuigen alle uw redenen, en Brieven,
(1265) Gy wilt de Treves, door ’t verlengen, houd’ in stant,
En ’t geen gy voorstelt strekt tot d’ondergang van ’t Lant.
Wat zegt gy, is dit ook verdicht, en slegts verzonnen?
BARNEVELT.
Neen, maar wy hebben niet, van deeze zaak, begonnen
Te hand’len, voor men had verzek’ringe, op wat gront,
(1270) De Austraalsche Compagnie zou treên in ons verbondt,
En haar belofte wierde aannemelyk bevonden.
Ook veele Leden der vergadering’, verstonden,
Wanneer de Wester bleeve in eenen vasten stant,
Men op geen’ Vreede had* te hopen in ons Lant.
(1275) En die is, voor het lant, op ’t aller hoogste nodig,
’k Maak des geen zwarigheit, ja, ik ben overbodig,
Te zeggen, dat ik voor ’t verlengen ben geweest,
En noch ben, van ’t Bestant.
MANDEMAKER.
                                              Boissise licht geneest (43)
De Breuk van ’t Lant; hieromm’ hebt gy hem hier doen komen.
BARNEVELT.
(1280) ’t Is waar; en heb zyn komst, van Heer (44) Maurier, vernomen.

    (43) Boissise, Extraordinaar Afgezant van de Kroon Vrankryk, om de verschillen in Hollant by te leggen.
    (44) Maurier ordinaar Ambassadeur van Vrankryk, aan den Staat.

[p. 50]
MANDEMAKER.
En kwaamt gy van ’t Bestant, met hem in geen gesprek,
Als lag ons d’Oorlog al te lastig op den Nek?
BARNEVELT.
’k Heb hem gezegt; dat veel’ hier wenschen om ’t verlengen
Van het Bestant.
MANDEMAKER.
                          En wou zyn’ Koning zulks gehengen?
(1285) Mag Nederlant ’t Bestant verlengen, buiten hem?
En moet dien Bontgenoot niet geven zyne stem?
Wie gaf u order? uit wiens Naam hebt gy gesproken?
BARNEVELT.
’t Heeft my in Hollant, aan toestemmers niet ontbroken,
VAN ZWIETEN.
Men hebbe nooit in ’t Hof genomen dit besluit.
MATENESSE.
(1290) Veel minder, met gewelt, dit stuk te voeren uit.
VOOGT.
Wat oogwit hadge, u, met de (45) Acht Steden te verbinden?
Was ’t om een ander Hooft, voor uw Party, te vinden?
BARNEVELT.
ô Neen, men hadde op veele, om ’t last’ren, kwaat vermoên,
’t Was ter gerustheit, doch, om niemant leet te doên.
VOOGT.
(1295) Dit ’s beuzeltaal; zeg eer, gy woud met deze Steden, (46)
Een schandelyk verraad, zelfs tegens Maurits, smeden,
Uit vreeze, of ook den Prins mogt krygen meêr gezach.
BARNEVELT.
Wy vreesden zulks, ’t is waar, byzonder op dien dagh,

    (45) Haarlem, Leiden, Delft, Rotterdam, Gouda Schoonhoven, Woerden en Hoorn.
    (46) Barnevelt wiert beschuldigt, gecomplotteert te hebben met de Acht genoemde Steden, Prins Fredrik Hendrik tot Hooft van hunne party te kiezen. om dus ’t gezach van Prins Maurits te beteugelen, en hem dan het Lant uit te jagen.

[p. 51]
Toen hy in Utrecht wilde afdanken de Soldaten,
(1300) Waarop zich ’t Hof, en op geene and’ren, kon verlaten;
Die Steden doelden op een redelyk verdrag
Met Maurits; maar, toen elk de (47) Kloosterkerke zag
Innemen, tegens het gezach der Heeren Staten,
Was elk in vrees, dat ons Oranje wou verlaten,
(1305) Des vond men goed, de Prins te smeeken, om in staat
Te stellen, tot hun rust, der Steden Magistraat.
SYLLA.
Wat was de mening dan, indien de Prins ’t wou weig’ren?
BARNEVELT.
Hier op is niets beraamt.
MATENESSE.
                                        Ja, ’t was om op te steig’ren, (48)
Om, onder ’t deksel van den stapel, op den Briel,
(1310) Een’ aanslag dan te doen.
MANDEMAKER.
                                                    Hierom men ’t volk behiel,
Het welk gy alle, zocht te doen in Utrecht komen, (49)
En wiert ’er, tegens Sticht, beleg’ring ondernomen,
Ons dan te dreigen met den Vyant. ’t Is verdicht,
Dat, tot Bescher’ming, was dit vreemde volk gelicht,
(1315) ’t Was, om door overmagt te styven uwen handel.
BARNEVELT.
Zeg wat u goed dunkt, wyl oprecht zy onzen wandel.

    (47) De Kloosterkerke in Schravenhagen, wiert, met bewilliginge van Prins Maurits, van de Contra-Remonstranten ingenomen, tegens den wille van Barnevelt.
    (48) Men leide Barnevelt ten laste, dat Rotterdam, met zyne kennisse, onder ’t dekzel van den Stapel, een dessein op den Briel hadde gesmeet.
    (49) Ook, dat hy alle de Waartgelders binnen Utrecht wilde doen komen, om met gewelt zyn Stuk door te dryven, en te drygen met den Vyant, indienme die Stadt wilde belegeren.

[p. 52]
VOOGT.
Wat reden hebt gy om te zeggen, Nederlant (50)
Zou meer gevordert zyn, indien ’t was in de hand
Van ’t Huis Bourgonje, en zyn Regeringe.
BARNEVELT.
                                                                    Ik dit zeggen!
(1320) Wie zyn ze die my zulks ten laste durven leggen?
ZWIETEN.
Ik heb ’t gehoort, doch van ter zyde, niet recht uit.
MATENESSE.
Men maak, van ’t geen verbloemt gezegt word, geen besluit.
MANDEMAKER.
ô Ja, men merkt wat in het harte legt verholen;
Die toelegt om den Prins, uitlandig te doen dolen,
(1325) De voet te lichten, en te jagen buiten ’t Lant,
Toont blyken, dat hy met den Vyant houd verstant.
VOOGT.
Wiens order had gy, om de Stichts Gedeputeerden, (51)
Zo ver te brengen, dat zy weer naar Utrecht keerden,
En zonder opening’ te doen van hunnen last.
BARNEVELT.
(1330) Om dat de Afdankinge, tot Utrecht, geenszins past’
In dezen tydt; hierom was dit besluit genomen,
Om nimmer tot die daat, dan generaal, te komen.
MANDEMAKER.
Ja, om in staat te zyn, schoon tegens Maurits wil,
* Prins Fredrik Hendrik ook te mengen in ’t geschil,

    (50) Op eene verbloemde wyze, zoude Barnevelt zulks gezegt hebben.
    (51) De Gedeputeerden van Utrecht hadden last met Prins Maurits te spreeken, om de Waartgelders binnen Utrecht af te danken, doch, hunne openinge wierde van Barnevelt ontraden, en hen bewogen, zonder bunnen last te openen, weder naar Utrecht te keeren.
    * Men gaf voor, Prins Fredrik te verkiezen tot Hooft van hunne Party, om een tegenwigt te brengen aan de magt van zynen Broeder, Prins Maurits.

[p. 53]
(1335) met hem, na zynen rang, tot styving, plaats te geven
In Hollants Edelen, om dus, tot Hooft verheven
Van uw Party, als dan een krachtig tegenwigt
Te brengen aan den Prins, wylge anders woeg te licht.
BARNEVELT.
Ja, ’t is beraamt, wyl hy in Hollant heeft veel Haven,
(1340) En Heer van Naaltwyk is, en om zyn groote gaven,
Maar niet om hem, hierom, te erkennen voor ons Hooft.
VOOGT.
Zeg eer, wyl gy, en alle uw’ aanhang, hebt gelooft,
En stoutelyk gezegt, alsof zyne Exelentie,
Stont naar Souv’reinheit, en men zulks, spyt zyn pretentie, (52)
(1345) Hem moest beletten, en zyn opzet tegen staan.
BARNEVELT.
Ik heb gevreest, dat zulks de mening was; geraân,
Niet met disorde, naar verandering te pogen.
MANDEMAKER.
Zo is ’t, des was uw’ raad te schuilen onder de oogen
Van Spanje*, en Oostenryk, ’t bekwaamste middel, om (53)
(1350) Een eind te maken van ’t gedruis der Oor’logstrom;
’t Geschil der Kerk* men op de lange baan moest brengen,
Om hier door het Bestant met Spanje te verlengen.
BARNEVELT.
Wie legt my zulks ten last?
VAN ZWIETEN.
                                          Vraagswyze is ’t voorgestelt,
Doch niet recht uit gezegt.
VOOGT.
                                          En wat hebt gy gemelt
(1355) Aan Vrankryks Koning, datme uw vryheit wou verstoten,
De Staaten Generaal tot d’ondergang besloten
Van Hollant, om hun Recht te schoppen met den voet?

    (52) Barnevelt, en zynen aanhang dachten, dat Prins Maurits stont naar de Souvereiniteit.
    (53) Op eene bedekte wyze zoude Barnevelt zulke gezegt hebben.

[p. 54]
En dezen Vorst, hierom, ’t verzoek mogt vinden goet,
Om niemnant van zyn volk te zenden op ’t Synode,
(1360) Tot styvinge der twist, van zulke wrev’le, en snoode
Scheurmakers? schaamtge u niet om zulk een Lasterschrift?
BARNEVELT.
Dit is de Groot zyn werk.
MANDEMAKER.
                                        Maar ’t wierd door u gezift,
En goed gekeurt, en door uw ordere geschreven,
Toen ’t uit was, en gy niet kon langer tegenstreven,
(1365) Het houden van ’t Synode; eenpariglyk beraamt,
Gestyft van Eng’lant, en de Vorsten, thans genaamt
De Protestantsche, als zynde een middel, om de Vrede,
En rust t’ herstellen van de Kerke, in elk zyn steede.
Klinkt met de tafelschel.
Nu, ’t is genoeg, men breng’ hem weg. Heer Advokaat,
(1370) Wilt overwegen, en wel letten op uw’ staat.
BARNEVELT.
’k Ben wel gemoed, en troostme* in al het bitter prangens.
VOOGT. tegens v. d. Meulen.
Breng aanstonts voor ’t Gerecht* onze andere gevangens.


VYFDE TONEEL.

VOOGT, MANDEMAKER, VAN ZWIETEN, MATENESSE, SYLLA, POTS, 20 Rechters.

VOOGT. tegens Pots.
Gy hebt zyn antwoort op de vragen, als ’t behoort,
Wel aangetekent, en gelet op yder woort?
Pots buigt zich.
MANDEMAKER.
(1375) De Heeren Rechters zelv’ het hebben aangetekent,
Des zalme, in ’t Rechtsgeding niet hebben mis gerekent.
VAN ZWIETEN.
Verscheide zaken staan op eenen lossen gront.
MATENESSE.
Ook een’gen hy ontkent, en wederspreekt zyn’ Mond.
[p. 55]
MANDEMAKER.
Geen wonder, maar, men kan hem, tot bekennen, dwingen,
(1380) Indien ’t was nodig, doch, men heb zo veele dingen,
Tot zynen laste, waar van hy is overtuigt,
Die hem verwyzen, dat hy ’t hooft voor ’t Slagtmes buigt.
VOOGT.
De Heeren nad’ren.


ZESDE TONEEL.

VOOGT, MANDEMAKER, VAN ZWIETEN, MATENESSE, HOGERBEETS, DE GROOT, SYLLA, POTS, VAN DER MEULEN. 20 Rechters.

MANDEMAKER. tegens van der Meulen.
                                    GA. Ik ben verblyd myn Heeren,
Om de oude vriendschap; wyl uw daden van ons weeren
(1385) ’t Vermoeden, ofge ook met den Vyand, had getracht
Na d’ondergang van ’t Lant, neen, gy zyt niet verdacht,
Als wel den Advokaat; van hem zyn klaare blyken,
Verstant te houden met den Vyant; zich verryken
Met Spaansche Penningen, tot nadeel van het Lant.
(1390) Des zultge wel doen, wen gy, tegens hem, u kant,
En ’t geen’ u is bewust van hem, bekent te maken,
Recht uit, of zyd’lings, al ’t geen na verraat mogt smaken.
HOGERBEETS.
Wyl geen geheimen van den Advokaat ons zyn
Bewust, kan men geen licht u geven in den schyn,
(1395) Die gy liên meent te zien in zyne handelingen.
VAN ZWIETEN.
Men twyfelt echter niet, of u zyn een’ge dingen,
Van d’Advokaat, bewust, wyl gyliên zyt zyn’ raad,
En rechterhant, waarop hy zich wel ’t meest verlaat,
Des melt ons ’t geen gy weet, het zal u veel verlichten,
(1400) In al de stukken, daarwe u zullen meê betichten.
[p. 56]
MATENESSE.
Gy zyt door d’Advokaat misleid, des, red u zelf,
Eer, met den Advokaat, stort op u ’t valsch gewelf.
DE GROOT.
In welk een opzicht moet ik richten myne reden
Tot u? als Rechters, of, als ordinare Leden
(1405) Van ’t Hof van Hollant, en de Staaten Generaal?
VOOGT.
Als Rechters:
DE GROOT.
                    ’k Zag dan gaarne uw’ Lastbrief.
MANDEMAKER.
                                                                        Welk een taal!
Hoe! denktge dat wy zyn, en, zonder last, gekomen?
DE GROOT.
’k Vertrouw dit niet; maar ’t past ons, dat ’er word vernomen,
Van wie, en hoe dien Last aan u gegeven is.
VOOGT. geeft hem een’ Brief.
(1410) Wel, ziet den Lastbrief, die afeischt bekenteniss’,
Of, datme, door de Pley, u mooge hier toe dwingen.
DE GROOT. geeft den Brief weêr over.
Dewyl wy Poorters zyn, kan geene Rechtsgedingen,
Ons worden aangedaan, dan elk in zyne Stad,
Voor Heeren Scheep’nen, schoon men ons hier heeft gevat,
(1415) Ten minste, ik, zynde in dienst van Hollant, moet te recht staan,
Voor ’t Hof van Hollant, of, den Raad; dan zal het echt gaan:
Word dit geweigert, dat men ons dan Rechters stel,
Die onpartydig in de zaak zyn, ’t menen wel;
Waar in vooroordeel word, noch geen belang gevonden.
MANDEMAKER.
(1420) Wie zynze, die gy hebt dus lasterlyk geschonden?
DE GROOT.
Die ’t Utrecht dreven en zelfs tegens Utrechts wil,
Het volk te danken af, en wyl dit is ’t verschil,
Moet zulk een’ Rechter, voor wiens Rechtbank zy ons stellen,
Met een vooroordeel, in hun zaake, vonnis vellen.
[p. 57]
VAN ZWIETEN.
(1425) De meeste Rechters wilt gy houden dan verdacht.
MATENESSE.
Myn Heeren, geef veel eer op uw verded’ging’ acht,
Want, ’t is vergeefs den Last der Rechters te betwisten.
HOGERBEETS.
Wy zyn gedwongen dan, door onrechtvaard’ge listen,
Te antwoorden op uw vraag.
VOOGT.
                                        Het zy zo. Door wiens last
(1430) Hebt gy verhindert die van Utrecht, ze ondertast,
Of ’t wel ondienstig ware om Hollant te verlaten,
En zonder op’ning, van hun’ last te doen, de Staaten?
DE GROOT.
’t Besluit der Vroedschap van de Koopstadt Rotterdam;
Die wilde, dat men tot bescher’ming’, volk aannam.
VOOGT.
(1435) Dit is de vraag niet. en, waartoe gelicht Waartgelders?
DE GROOT.
Te weeren feit’lykheên van snoode rust ontstelders,
Dewylme afzetten wou der Steden Magistraat.
VOOGT.
Wat doen ze in Gouda dan?
DE GROOT.
                                        ’k Weet niets van Gouda’s staat.
HOGERBEETS.
Om de (56) Afgezonderden, die spraken scherpe woorden,
(1440) En ’t oude Krygsvolk slegts, na hunne woorden, hoorden.
VOOGT.
En in Schoonhoven is gezonden ook dit volk.
DE GROOT.
Dit ’s buiten mynen raad geschiet.
HOGERBEETS.
                                                      Een donk’re wolk
Ons drygde, en voor den val, men tyd’lyk moeste zorgen,

    (56) De Contra-Remonstranten.

[p. 58]
VOOGT.
Heeft Rotterdam, ook in Schoonhoven, volk verborgen,
(1445) En Gelt geschoten?
DE GROOT.
                                          Niet, met myne kenniss’.
MANDEMAKER.
                                                                                Zeg
De reden, waarom gy, naar ryp’lyk overleg,
Al de Afgezondenen van Utrecht, hebt ontraden,
Om te op’nen hunnen Last.
DE GROOT.
                                          Hoe! duidme dit ten kwaden?
’k Heb niet geweten dat men had volstrekten last.
(1450) ’k Heb ’t ook niet afgeraân, maar ’t stuk slegts ondertast,
Of men van Hollant het Besluit niet af moest wachten.
VOOGT.
Waarom geen op’ning’ aan den Prins gedaan?
DE GROOT.
                                                                        Wy trachten
Te letten, op al ’t geen men sloeg ten goede voor,
En wisten niet, dat men de Prins moest lenen ’t oor.
VOOGT.
(1455) Was ’t kwaat dan, dat den Prins ook kenniss’ wiert gegeven?
DE GROOT.
Na onze mening’, was ’t veel beter raad te leven,
Met hem, in Hollant, dan in Utrecht.
MANDEMAKER.
                                                          Had gy last,
Aan die van Utrecht te beloven, dat men vast
In ’t Hof was bezig, om met kracht, hen by te springen?
DE GROOT.
(1460) Men zoude bystant, na onze Unie, hen toebringen,
Dit ’s hen belooft. die acht geeft op zyn zekerheit,
Moet éénig zyn, in goed verstant, en wys beleid.
MANDEMAKER.
Die met u waren, by de Utrechts Gedeputeerden,
Wat hebben die gezeit?
[p. 59]
DE GROOT.
                                      Gulhartig zy hen eerden,
(1465) Wylze achting’ hadde voor die vrientschap onderhoud.
VOOGT.
Hoe dorstge aan Ogelei belasten, zyn zo stout,
Om Utrechts order, en geen andere, te erkennen?
HOGERBEETS.
Men hebb’ hem niets belast, dan, hy moest zich gewennen
Te doen, na ’t voorschrift, ’t welk aan hem gezonden was.
MANDEMAKER.
(1470) Waarom hem dan bevel gegeven, op dat pas,
Ook over al dit volk, dewyl hy was verbonden,
Aan and’ren, door zyn’ Eed?
HOGERBEETS.
                                              Wy hebben goed gevonden,
Hem aan te manen, om te zorgen, als voor heen.
Geen meêr gezach is hem gegeven.
VOOGT.
                                                        Om wat reên?
(1475) Had gy ’er last toe?
HOGERBEETS.
                                        Neen, geen’ last was ons van noden;
Men heb niet nieuws verricht.
MANDEMAKER.
                                                Hebtge Oglei niet ontboden,
En hem gevraagt, wat ofme in Hollant zoude doen,
Indien de Prins het volk afdankten?
HOGERBEETS.
                                                        Ik heb toen,
Aan Oglei, in den Nacht, wel eenen Brief gezonden,
(1480) Maar, van die Vraage weet ik niets.
DE GROOT.
                                                              Noch ik niet.
MANDEMAKER.
                                                                              Vonden,
Slegts uitgedacht, om u te houden buiten schoots.
Wat stont ’er in uw’ Brief?
[p. 60]
HOGERBEETS.
                                          Hy hadde, als ’t goe pyloots
Betaamt, te zorgen, wen hy op de Neu zou komen,
Dat niemant Krygsvolks bloet zag over de aarde stroomen.
VAN ZWIETEN.
(1485) ’t Was zeer voorzichtig.
VOOGT.
                                                  Hebt gy Oglei niet gevraagt,
Of hy geen middel wist (indien ’t den Prins behaagd’,
Om Krygsvolk in de stad te brengen;) ’t hem beletten,
Met, door zyn Krygsvolk, al de Poorten te bezetten?
HOGERBEETS.
’k Heb geen geheugen.
DE GROOT.
                                    ’k Weet ’er niets van.
MANDEMAKER.
                                                                    Denk gy staat
(1490) Ter plaatse, daar men weet tot schult bekennen raad,
En wyl gy zelf Fiskaal geweest zyt, moetge weten,
Wat hier op volgen kan of is u zulks vergeten?
VOOGT.
Wie zeiden te Utrecht, toen men nam Waartgelders aan,
Dat nu ’t verschil niet lang zou duuren?
DE GROOT.
                                                              Kon ik ’t raân,
(1495) ’t Wierde u gezegt. ik weet het niet.
VOOGT.
                                                                    Ook was gevaar’lyk,
Den inhoud van uw’ Last. waarom?
DE GROOT.
                                                        Men zou bezwaar’lyk
Te vreden stellen de Oude en Nieuwe Compagnien,
Indien den voorslag niet wierd goed gekeurt.
VOOGT.
                                                                        Van wien
Is Ledenberg gezegt, de Prins zal ’t kwalyk nemen,
(1500) Dien voorslag?
[p. 61]
DE GROOT.
                                    ’k Denk, van ons, wyl hy zich wou vervremen
Van Hollants Ed’len, en de Steden, in dit stuk.
VOOGT.
Zou ’t oude Krygsvolk hen dan laten in den druk?
HOGERBEETS.
Heer Ledenberg zy ons, dat hyze niet vertrouwden.
VOOGT.
Zulks zy ook d’Advokaat?
HOGERBEETS.
                                          ’k Heb ’t niet te wel onthouden.
VOOGT.
(1505) Waarom zou niet de zaak geheim gebleven zyn,
Wen zy wiert meê gedeelt Prins Maurits? zeg, wat schyn
Van zwarigheit, was in die kennis toch gelegen?
DE GROOT.
Om de Oude Compagnien wiert dit besluit verzwegen,
Die zoude denken, datme hen wou danken af.
VOOGT.
(1510) Waarom ontraden, dat men ’t volk zyn afscheit gaf?
HOGERBEETS.
Wy hebben hem geraân ’t van Hollant af te wachten;
En na verzekerheit, en veiligheit te trachten.
VOOGT.
Waarom gezegt, men moest met dapperheit de zaak
Verdedigen; hun Recht hanthaven met vermaak,
(1515) Zelfs tegens Maurits, en die na verand’ring trachten?
DE GROOT.
Zyn’ Naam is niet genoemt.
MANDEMAKER.
                                            Maar wel in uw gedachten.
VOOGT.
Wie zoude schimpen met de afdankinge? en wat volk
Zou dan verzwakt zyn?
DE GROOT.
                                      Zy, die scherpten hunnen dolk,
[p. 62]
Op ’t Nieuw geworven volk; en ’t zou de Magistraten
(1520) Verzwakken.
MANDEMAKER.
                                Hierom zoud gy hen niet varen laten,
Maar bystant doen; dit hebtge in Hollants naam belooft.
HOGERBEETS.
Wy hoopten dat hun’ Staat, eer ’t Sticht wierde afgeslooft,
Zou zyn bestendig in ’t Verbont, met hen gesloten.
VOOGT.
Waarom zou Hollants Hof zyn yver doen vergroten,
(1525) Om hen te helpen, wyl den uitstel schad’lyk was?
DE GROOT.
Dewyl men eindelyk besloot, om, op dat pas,
De Magistraat, die men verachte, by te springen,
Wierd spoed vereischt.
VOOGT.
                                    Waar door zou Hollant ’t Krygsvolk dwingen,
Om eens te weten, wie ontrouw was of getrouw?
HOGERBEETS.
(1530) Die vraage u te allerbest den Advokaat ontvouw’,
Wyl ons is onbekent, of zulks is voorgenomen.
MANDEMAKER.
Wy zyn dan eind’lyk tot het leste punt gekomen,
Met de ondervraging’, ter opheld’ring’ van uw werk,
En woorden, uitgevoert van u tot Utrecht. ’k Merk
(1535) Gy spreekt niet rond’lyk uit de waarheit, ’t zyn slegts draijen,
En dus gebogen om ’er voordeel uit te maijen,
Want al wat is gevraagt, zy wezentlyk verricht, (58)
Van u tot Utrecht, dit zy u bekent; om licht
Te hebben, zyn u thans die vragen voor gehouwen,
(1540) Waarom het is geschiet: wy kunnen niet vertrouwen
Op ’t antwoort, dat gy hebt gegeven in dees’ stont,
Maar stellen vast, uw werk rust op een’ and’ren gront.

    (60) Alle de vorige vragen, zyn wezentlyk verricht, van Hogerbeets en de Groot, te Utrecht, thans onderzoeken de Rechters, in hunne Examinatie, na de Reden van hunne Woorden en Daden.

[p. 63]
Voorts wat gy hebt verricht in (59) Schielant, wat geschreven
Naar (60) Vrankryk, wat in (61) Sluik vergaderings bedreven,
(1545) Is wareltkundig, en aan yder openbaar,
Des zyt gy beide mede in ’t uiterste gevaar;
Mag ik u raade, denk om schult-bekentenisse.
DE GROOT.
Wie kan bekennen schult, die hebbe een rein gewisse?
VOOGT.
’t Is wel.                                 klinkt met de tafelschel.
                                tegen van der Meulen die inkomt.
                Men breng’ hen weg.
tegen de Rechters.
                                                ’t Word tydt dat men besluit,
(1550) En Vonnis uitspreek, om ’t terstont te voeren uit.
Continue

VYFDE BEDRYF.

EERSTE TONEEL.

VOOGT, MANDEMAKER, VAN ZWIETEN, SYLLA, POTS, MATENESSE, VAN DER MEULEN, 20 Rechters.

VOOGT.
DEwyl wy Barnevelt, eenparig keuren schuldig,
Uit zyn bekent’nis, en de blyken, menigvuldig,
Te hebben schennis aan de hoogste Magt begaan,

    (59) Op de Naam van Schielant, had de Groot een Plakkaat ontworpen, en door Rotterdam doen afkondigen, tegens den Kerkdienst der Contra Remonstranten.
    (60) Zyn’ Brief aan den Koning van Vrankryk.
    (61) Ten huize van den Predikant Uitenbogaart. en Tresel, eerste Klerk der Heeren Staten Generaal, en by anderen.

[p. 64]
Moet hy zyn vonniss’, op de Rol, van ons verstaan.
                                                                                tegen van der Meulen.
(1555) Gaat heene, en wil terstont hem herrewaarts geleiden.
VAN ZWIETEN.
My deert zyn ongeluk; hoe hart zal zyn het scheiden;
Van zyne Gemalinne, en Kind’ren.
MANDEMAKER.
                                                                ’t Is den loon,
Van die steekt de Unie, en de Kerke na de Kroon.
MATENESSE.
Daar is den ouden Man; ik zie zyn Leden beven,
(1560) Styf, stram, en afgeslooft; ja, byna zonder leven.


TWEEDE TONEEL.

VOOGT, MANDEMAKER, VAN ZWIETEN, SYLLA, POTS, BARNEVELT, MATENESSE, VAN DER MEULEN, 20 Rechters.

VOOGT.
HEer Advokaat, gy zyt ter Rolle thans ontboôn,
Om ’t Vonnis, vast gestelt, te aanboren, als een’ loon
Van alle uw Misdryf, door uw hoofdigheit bedreven,
Waar door bezoedelt is het loff’lykst van uw leven.
(1565) Geeve acht op ’t geene u, den Griffier zal lezen voor,
BARNEVELT.
Het weinig levens is pas waard, dat ik ’t aanhoor’;
Gy moogt dees moeite om my, dees’ oude Man, wel sparen;
Is ’t om myn hooft te doen? ik ben bereid te varen,
Langs d’algemenen weg des doots, naar de Eeuwigheit.
MANDEMAKER.
(1570) Het zy zo, zwyg, en tot aanhoren u bereid.
BARNEVELT.
Een woort; zyt ge overtuigt, en is u klaar bewezen
Myn Misdaat? gaet dan voort.
VOOGT. tegen Pots.
                                                Ja. wil het Vonnis lezen.
[p. 65]
POTS. Leest.
Vermits den Heer Johan van Oldenbarnevelt, (62)
Geweest ’s Lants Advokaat; gevangen; thans gestelt
(1575) Voor Commissarissen der Algemeene Staaten;
Ook voor de Rechteren, op wien zy zich verlaten,
Van hen volmagtigt, om goet onderzoek te doen,
Van zyn Persoon; dewylme op hem had kwaat vermoên.
    Na ondervraging’, heeft hy, buiten pyne en banden,
(1580) Van yzere, bekent, al ’t geene reeds in handen,
Van zyne Rechters was; zyn Schriften geven blyk,
Hoe hy heeft onderstaan de Kerke in ’t ongelyk
Te stellen; haar bezwaart; Religie’s stant verandert;
Voor ’t minste, zulks gezocht te doen door d Oor’logsstandert,
(1585) Een werk, gevaar’lyk voor den Staat, en voor de Kerk’.
    Hy heeft gedreven, ’t was alleen der Staaten werk,
In elks Provintie, om Religies stant te schikken,
Na hunnen wil; des mogt hier niemant tegens kikken.
    Hy hebbe, en zonder last, ontworpen een Protest,
(1590) In Hollants naam, met ’t Sticht van Utrecht, vast gevest
In Overyssel, om ’t Synode te doen stremmen,
(Schoon vier Provintien gegeven hadd’ hun stemmen,)
Als of ’t Synode was, tot onheil van den Staat.
    Hy hebbe, tegens all’ heilzaame en goeden raad,
(1595) Hier tegen zich gekant, tot onrust van de Landen,
Schoon hy zag ’t Schip van Staat en Kerke, in ’t Onweêr stranden.
    Hy heeft twee Koningen arglistiglyk misleid,
Aan onzen Afgezant in Engelant, gezeid,
Wen zyne Majesteit aan Hollant wilde schryven,
(1600) Van ’t Kerkelyk geschil, zulks moest verholen blyven,
En Hy den Brief eerst zien; op d’inhoud gade slaan;
Dus matigden hy ’s Lants gezach, zich zelven aan.
Hy heeft geschreven in den Naam van Hollants Staten,
Aan Vrankryks Koning, niet te dulden, toe te laten,

    (62) Korten inhoud van ’t Vonnis, uitgesproken over Joan van Oldenbarnevelt.

[p. 66]
(1605) Dat iemant van zyn volk, op ’s Lants Synode kwam,
Ja, badt, dat hy het Lant, in zyn bescherming’ nam,
Wyl hunn’ Hoogmogende, in de uitschryving’, vals gebruikten
Den Naam der Staten Generaal; en Hollant snuikten,
In zyn aloude Recht, ’t welk Hollant toebehoort.
    (1610) Hy hebbe ook Engelant, met list, geklampt aan boort,
En Brieven, hier gedicht naar zynen zin, gekregen
Uit Eng’lant, en ’t bedrog heeft hy althans verzwegen.
    Hy heeft noch andermaal van Eng’lant zulks verzogt,
En toen ’t hem miste, wyl dien Vorst kreeg achterdocht,
(1615) Dorst hy die Majesteit beschuld’gen, van te wezen
De oorzaak der zwarigheên, in Hollant opgerezen.
    Tot meêr verwerring’ van den Staat, en Neêrlants Kerk,
Zyn ingedrongen, door gewelt van Hem, wiens werk
Was, ongezonde Leer te leeren, en Persoonen
(1620) Van zyne Factie, Hy, in ’t Polityk, wou tronen.
Met dees zyn’ aanhang, heeft hy Sluikvergadering,
Gehouden, en beraamt, hoe datme ’t beste dwing’,
Al de overige Steên, om, nevens hen, te stemmen.
    Hy hebbe ook noit getracht het scherp Plakkaat te stremmen,
(1625) Waar in verboden wierd’ hunne Oef’ning, na ’t Geloof
Der zuiv’re Kerk; wiers Leerme, als hat’lyk, van zich schoof,
Vlak tegens de Unie aan, en alle de Tractaten,
Die melden, nimmermeer verand’ring toe te laten.
    Hy, en zynʼ aanhang, heeft arglistiglyk getracht,
(1630) Den Stant der Politie te brengen in zyn macht;
Het vuur van Tweedragt aangestookt, en met Acht Steden,
Afzonderlyk gewerkt, ten trots van d’and’re Leden.
    Hy zelv’ heeft ingestelt dat over scherp Plakkaat,
In weêrwil van zeer veele en Magt’gen in den Raadt,
(1635) Waar in hy ’t Vonnis der Justitie, Nul verklaarde.
    Met zyn geworven Volk hy Hollant lang bezwaarde;
Staande in byzond’ren Eed; en ’t oude wiert belast
Gehoorzaamheit, aan zyn Betaalsheers, hen zulks past’
Ook op te volgen, aan der Steden Magistraten,
[p. 67]
(1640) Schoon de Algemenen Staat beval, zulks na te laten;
Wie ongehoorzaam was, zou worden weg gejaagt;
En zulks is in den Briel, door dwang, hem wel geslaagt.
    Hy hebbe ook Utrecht tot Waartgelders aangeraden,
Zelfs tegens wil van hunn’ Hoog Mogende; ten kwaden,
(1645) ’t Sticht in dit werk gestyft, met aanbod, om met kracht
Hen te ondersteune, en by te springen met hun magt.
    Hy heeft geheimen van den Staat, aan vreemdelingen
Bekent gemaakt; ’t Hof van Justitie willen dwingen,
Niet uit te voeren ’t geen behoorden aan zyn Ampt.
(1650) Dus heeft hy trouw’loos, en opzettelyk gekampt,
Om Neêrlants Rechten, Vry- en zyn Gerechtigheden,
Eerst te ondermynen, dan, met voeten te vertreden.
    Hy heeft veel Gelts van een’ge uitheemsche, als eene gift,
Ontfangen. en, door zyne Eenzyd’ge en hoofd’ge drift,
(1655) In ’s Lants Regering, Staat in Staaten op doen richten,
En in de Kerke, een Kerk in Hollant willen stichten,
Door Tweedragt, oproer, al, vlak tegens de Unie aan.
Waar door ’s Lands inkomste is verspilt; ten grondt gegaan;
Veel Millioenen heeft dit werk gekost de Landen,
(1660) Enze in gevaar gebragt om deerelyk te stranden.
    De Heeren Rechteren, hierom, met ryp beraad,
’t Werk hebbende doorzien; en, nademaal zulk kwaad,
In ’s Lants Regeeringe, men nimmermeer kan dulden,
Moet hy gestraft zyn, voor zo menigvuld’ge schulden,
(1665) Des doen zy Recht, in naam der Generaliteit,
Wanneer ’t Scherprechters Zwaart zyn Hooft van ’t Lighaam scheid.
VOOGT.
Berey u tot den Dood, op morgen zult gy sterven.
BARNEVELT.
’k Ben lang bereid geweest om ’t Leven te verwerven,
Door eenen korten Dood. Men hebb’ hier na getracht,
(1670) Wel twalef Jaren, sintsmen maakte my verdacht,
Als of myn zinnen, naar den Vyant overhelden,
Schoon niemant meêr dan ik, oit, tegens hem, zich stelden.
’t Word av’regts thans verdrait; ten kwaatsten opgevat,
Wat ik, ter veil’ging der Regeeringe, in elks Stadt;
[p. 68]
(1675) Gedaan hebb’, om de Kerk, door Eendragt, vast te binden,
Op dat geen breuke in baar gebragt wierd, door verblinden,
En bittere yv’raars, om te scheuren haar van één.
Men hebbe al lang gezocht my op den nek te treën,
’t Is eind’lyk hen gelukt, in schyn, als waare ik schuldig
(1680) Aan ’t onheil van ons Lant, doch, ’k draag’ hun’ haat geduldig,
Voor my, ik kan niet meer, ’k ben oud en afgeleeft,
En ’t weinig Leven my van zelve reeds begeeft.
Maar, wat heeft Huig de Groot, en Hogerbeets misdreven?
Het zou my deeren, wen die Heeren moesten sneven, (63)
(1685) Zy hebben niets gedaan, dan uitgevoert den last
Van hunne Meesters, als ’t getrouwe Dienaars past.
VOOGT.
Waar toe, Myn’ Heer, zyn al die nodeloze klagten?
tegen van der Meulen.
Men breng’ hem weg.
BARNEVELT.
                                    Wel aan, ik zal den slag verwagten.
’k Wensch, dat ons Vaderlant verzoent word door myn bloet.
VOOGT.
(1690) Breng de and’re Heeren op de Rol, de tydt eischt spoed,


DERDE TONEEL.

VOOGT, MANDEMAKER, VAN ZWIETEN, SYLLA, POTS, 20 Rechters.

VAN ZWIETEN.
’k HEb medelyden met de Groot; zyn jonge Jaren,
En overvliegende verstant, myn hart bezwaren,

    (63) Over Hogerbeets en de Groot, toonde by zyne bekommeringe, ’s nachts, voor zyne onthalzinge? wanneer hy deze woorden sprak.

[p. 69]
Wyl hy gerukt is in dien dwarrelstroom; misleit,
Door list van d’Advokaat, en zyn styfhoofdigheit,
(1695) Thans zal het licht van zyn Geleertheit veel verdwynen,
Voor ’t minst, benevelt zyn, en raken aan het kwynen.
MANDEMAKER.
’t Is waar, doch, wyl hy bouwde op eenen valschen grond,
In deze zaken, is verderf’lyk, ’t geen zyn’ mond,
En Penn’ heeft voortgebragt, wie zou zyn gaven snuiken,
(1700) Indien hy zyn verstant had willen wel gebruiken?
SYLLA.
Zy nad’ren.


VIERDE TONEEL.

VOOGT, MANDEMAKER, VAN ZWIETEN, SYLLA, POTS, HOGERBEETS, DE GROOT, VAN DER MEULEN, 20 Rechters.

MANDEMAKER.
                        ’t IS my leet, Myn Heeren, om ’t geneucht,
En voor’ge vrientschap, in ons beider jonge jeucht
Genoten, dat ik moet, als Rechter, vonnis spreken,
Om uwe misdaân, en veelvuldige gebreken,
(1705) Zyt gy, Myn Heeren, op de Rolle thans ontboôn.
HOGERBEETS.
’k Verzoek, eer ’t vonnis word gevelt, voor myn’ persoon,
Ter onderrichtinge, u myn onschult, klaar te tonen.
VOOGT.
Gy hebt den tydt gehad u zelve te verschonen,
Indien verschoninge, in den handel van u lag.
(1710) Gy zyt ontboden op de Rolle, door ’t gezag
Der Generaliteit, des hoor het vonnis lezen,
Waar toege, om uwe schult, eenparig zyt verwezen;
Derhalven neem gedult; zwyg stille, en geef gehoor.
Myn’ Heer Griffier lees hen verstaanbaar ’t vonnis voor.
[p. 70]
POTS. Leest.
(1715) Wyl Hogerbeets, en Huig de Groot, althans gevangen, (64)
Beleden hebben, vry, en zonder hen te prangen,
Met yz’re Banden, noch de felle Folterkoort,
In de ondervraginge, als in Rechten zulks behoort,
Hoe zy den stant van ’s Lants Religie, hebben helpen
(1720) Ontrusten, om de Kerke, in droefheit te overstelpen,
Hier toe instellende een verkeert verderf’lyk werk.
’t Was, elk Provintie moest regeren haare Kerk,
Schoon hen bekent was, dat de wetten onzer landen,
Alleenlyk rusten op Religie; die de banden,
(1725) Der zamenbinding, van onze Unie strikten vast.
    Hoeze ook, weêrsprekende den Generalen last
Der Staaten, toegestaan, en hebben helpen smeden,
Verscheide punten, tot verderf der Kerke leden,
Gantsch strydig zynde met den bandt der Eenigheit,
(1730) Noit aangenomen van de Kerk, maar, henze ontzeit,
En echter hebben zy die Leer’ haar opgedrongen,
Voor ’t minst’, hen, tot geen dienst’, alleen te doen, gedwongen,
Door een wel scherp Plakkaat, gestelt op Schielants naam,
Waarin men yder Lid der Kerke, noemde infaam,
(1735) Wie zynen Kerkdienst, naar gemoede, wou verrichten,
En na ’t aloud gebruik; en die ’er niet voor zwichten,
Verklaarden zy verbeurt te hebben Huis, of Schuur,
’t Zy ’t was des eigenaars, of dat men ’t hadde in huur,
Waar in zy oeff’nen zoud’ hun’ dienst, om zich te stichten;
(1740) En noch dry hondert pond, wie ’t Preek-Ampt zou verrichten.
    En tot verhind’ring van ’t Synode Nationaal,
(Wyl zy vermoeden, dat hun Nieuwigheên, de schaal
Niet overhalen zou van ’t wettelyk gevoelen,)
Bestonden zy met list, hier tegens aan te woelen,
(1745) Schoon Eng’lant, en den Prins, en zes Hollantsche Steên,
Met vier Provintiën, t’ zaam kwamen over één,
Om, tot de rust der Kerk, ’t Synode te beleggen:

    (64) Dit is den korten inhoud van ’t vonnis, uitgesproken over Hogerbeets en de Groot.

[p. 71]
Hier tegens durfden zy, in ’s Lants vergad’ring’, zeggen,
Wenme een Synode wilde ons Hollant dringen op,
(1750) Men dan ’s Lants Hoogheit, en voorrechten gaf den schop.
    En om te beter het Synode te beletten,
Is onderling beraamt, hier tegens zich te zetten,
In Sluip-vergaderings, om, na beraamt besluit,
Te spreken, en gelyk hun drift te voeren uit.
    (1755) Dat zy, Gevangenen, zich hebben onderwonden,
Te schryven een Protest, waar inze schand’lyk schonden,
De vier Provintiën, als zoudenze oorzaak zyn,
Van onheil: zwarigheên; en scheuring’; met dien schyn,
Om, door ’t Synode, rust de Kerke toe te brengen,
(1760) Wyl dry Provintiën zulks wilden niet gehengen.
    Zulks hebbenze onderstaan te doen, op Name en last
Van Hollant, Utrecht, en van Overyssel, vast
Aan één verknocht, schoon, noit die order was gegeven.
    Zy hebben helpen, met de Acht Steden, voort gedreven
(1765) Door hunnen tuimel geest, te stemmen, * om den Brief
Der Staaten Generaal, tot schande, en groot ontrief
Der Bontgenoten, ongeopent weêr te zenden;
Om dus ’t Synode, en zyne uitschryvinge, af te wenden.
Zy hebben ook een’ Brief gedicht op Hollants Naam,
(1770) Gezonden Vrankryks Vorst, wiens inhoud was infaam,
Wyl men die Majesteit zocht looslyk in te scherpen,
Dat, door ’t Synode, men ’s Lants Rechten wou verwerpen,
En ’t Patronaatschap. Dat de Staaten Generaal,
Dien Naam misbruikten, in het Synodaal verhaal;
(1775) En dat zyn Majesteit toch niemant wilde zenden,
Tot styving’ van ’t Synode, om Hollants Recht te schenden,
Maar Hollant helpen, door zyn Majesteits gezach.

    * Aan alle de Provintiën, wierd door de Staaten Generaal, eenen Brief gezonden, om het Synode te beroepen, doch Barnevelt, Hogerbeets en de Groot, gestyft door de gemelde Acht Steden, zonden den Brief, ongeopent, aan de Staaten Generaal weder te rugge.

[p. 72]
In Eng’lant hebben zy gelet, op het gedrag
Der Bisschoppen, om, als ’t ten kwaatsten viel, te krygen,
(1780) Zulke op ’t Synode, die veel liever wilden zwygen,
Dan hunne Nieuwigheên, te helpen tegen staan,
Of, tegens het Synode, eenparig aan te gaan.
    Dat zy, Gevangenen, ook hebben ondernomen,
De Politie, (om dus, tot hunnen wensch te komen,)
(1785) t’Ontrusten, Bannende, die klaagden van gewelt;
Justitie hen ontzeit; De Magistraat gestelt
In volle vryheit, om hun Wetten uit te voeren,
Of schoon ’t Justitie Hof hun Vonnis wou ontsnoeren;
    En om met zekerheit hier in te mogen gaan,
(1790) De Magistraat geraân, Krygsvolk te nemen aan
In een’ byzond’ren Eed. Ook Hollants Officieren
Te dwingen, hunnen Eed, na Hollants wil te stieren,
Om uit te voeren, wat hen wiert van ’t Hof belast,
En van de Magistraat der Steden; wyl ’t niet past’,
(1795) Aan iemant, buiten hen, gehoorzaamheit te tonen.
    Ook hebbenze onderstaan den Hoogen Raad te honen,
En hun Perzoonen voor weêrhorigen verklaart,
Als, tegens Eere en Eed, te hebben ’t Lant bezwaart.
Hun Vonnissen voor Nul verklaart, van geen’er waarde,
(1800) Diem’ uitsprak* voor het volk, dat zy, t’onrecht, bezwaarde,
Waarop gevolgt is ook ’t aannemen van dit Volk,
Met dezen schyn, alsof hen drygde een donk’re wolk
Op ’t hooft te komen, en zulks hebbenze aangeraden,
De Stede Rotterdam, en Leiden, om, voor schaden,
(1805) Zich zelf te hoên; en met dien glimp, men Volk nam aan.
    Het Krygsvolk in den Briel heeft meede een’ Eed gedaan,
Door hen gedwongen, om, op niemants woort te letten.
Wie tegens Hollant sprak, maar zich ’er tegen zetten,
Al was ’t den Prinse; ja, de Staaten Generaal.
    (1810) Ook zyn zy overtuigt van valschheit, in ’t verhaal,
Als waar dit Volk geligt om Oproer voor te komen,
Dewyl geen Tweedragt is in Goude en Hoorn vernomen,
Noch ook niet te Utrecht, maar men heb zich daar gesterkt
[p. 73]
Tot weêrstant, met dit volk. Ook hebben zy gewerkt,
(1815) Om Delft, tot lichting’ van dit Volk, ook te overhalen;
Een klaar bewys, dat men wat anders zocht, dan ’t smalen
Van ’t Grauw te wederstaan. Ook hebbenze overleid,
Dit Volk te brengen tot der Generaliteit
Haar’ Laste, of, dat men wilde Afdanken al de Franschen,
(1820) Om, met dat Gelt, al ’t Volk, ’t welk op hun’ toon moest dansen,
In dienst te houden. En zy hebben ook den Eed,
De Generaliteit gedaan, verdrait; verkeerd
Hen uitgelegt, als of haar Volk de Magistraaten,
En Hollant dienen moest, zelfs tegens wil der Staaten;
(1825) En ook den Prins, indien ’t was tegen het gebod
Van Hollant, deed men ’t niet, ’t afdanken was zyn lot.
Dus zocht men ’t Krygsvolk der Geünieerde Landen,
Door ’t Nieuw-geworven Volk, te krygen in hun handen.
    Ook hebben zy verklaart, van nimmer toe te staan,
(1830) Al wat in Neêrlants Kerk, door and’ren, wiert gedaan,
En hierom ook getracht den Briele te bezetten,
Met hun geworven Volk, om ’t Oude te beletten,
Te leggen in den Briel, daar ’t was in Garnisoen;
En, wie ’t wou weren, schoon ’t Prins Maurits wilde doen,
(1835) Dien moest men wederstaan. Met de Acht byzond’re Steden,
Zy, tegens Maurits wille, en hunn’ Hoog Mogenheden,
’t Synode weren wilde, en ’t danken af van ’t Volk,
Door hen geworven, en dus groeven zy een Kolk,
Om Hollants Burg’ren, daar elendig in te smooren.
    (1840) Men sloot verbonden, dieme ook Utrecht lag te voren,
Maar Utrechts Staaten wilde in geen bepaalt verbond,
Met Hollant treên, ten zy ’t op de Unie was gegront.
En toen zy zonden aan den Prinse, om, van die Gasten,
Het Sticht te ontslaan, vermits het zulke zwaare lasten,
(1845) Niet langer dragen kon, zyn zy (65)* met Jan de Haan,

    (65) Joan de Haan, Pensionaris van Haarlem.

[p. 74]
By Uitenbogaart, en in Tresels huis gegaan,
Daar de Afgezondenen van Utrecht, alle waren
Vergadert, en beraamd hun’ last niet te openbaren
Zyne Exellentie, maar, ’t wel ernstig afgeraân.
(1850) Des zyn zy, zonder iets te ontdekken, weg gegaan.
    Zyne Exellentie wiert van hen genoemt partydig;
De Staaten Generaal, kwaatgunstig, en éénzydig;
Des moestme, met gewelt, hen beide tegenstaan;
En met ’s Lants Middelen, de hant aan ’t werrek slaan,
(1855) Hier door zoude Utrecht haast verlichtinge gevoelen,
En weten, na wat wit het Krygsvolk zoude doelen.
    Toen zyn zy, met dien Last van Barnevelt, gereist
Naar Utrecht, en met Raad en Daad, naar ’t werk vereischt’,
De Staaten van het Sticht, eenparig by gesprongen;
(1860) Beloofd’ hun’ bystant, wen iets wierd’ hen opgedrongen,
Om af te danken hun Waartgelders in het Lant,
Ja, zulks te weren met gewelt, wie sloeg de hant
Aan zulk een schendig stuk. Ook toonden zy de Brieven
Aan ’t Krygsvolk, niets te doen, dan Hollant zou gelieven
(1865) Hen toe te laten, en der Steden Magistraat.
    Verstaande uit Ledenberg de mening’ van de Raadt,
Die Prinse Maurits, op zyn reên, was voorgehouwen,
Hoe datze op niemant konde, als op hun volk vertrouwen,
Om veilig en gerust te leven in het Sticht,
(1870) Toen hebbenze, in den Naam der Staaten, valsch verdicht,
Hoe de Afgezondene der Algemeene Staaten,
’t Sticht niet erkende, en ’t zoude ook nimmermeer toe laten,
’t Afdanken van zyn Volk. Voorts hebbenze overleit,
Wat hen te doen stont, toen de Prins, tot Daad’lykheit,
(1875) Wou voortgaan, hen geraân de Poorten te bezetten,
Om ’t vreemde Krygsvolk dus den inkomst te beletten.
    En tegens Hartevelt, (die maaktte zwarigheit,
[p. 75]
Te dienen tegens wil des Staats,) heeft men gezeit,
’t Was ’t werk van een’ Poltron; vol groote Ontrouwigheden,
(1880) Hy moeste hen alleen getrouw zyn, en de Steden,
Waar in zy lagen; dus kon men de zwarigheit
Te boven komen, waar in ’t Lant, met kommer, leit.
    Die Daden moeste in ’t Lant beroeringe verwekken;
En, oogenschyn’lyk, zich met Burgers bloet bevlekken;
(1885) Zyne Exellentie stelle in ’t uiterste gevaar;
En ’t Lant ten proye van een Vyantlyke schaar’;
Al welke feiten, en op een gehoopte schulden,
Men niet onstrafbaar, in een’ vryen Staat, kan dulden,
Des doen de rechters Recht, hieromme, en in den Naam
(1890) Der Staaten Generaal, verklaren hen infaam,
Ten dienste van het Lant; des worden zy verwezen,
Thans tot eene Eeuwige Gevangeniss’.
DE GROOT.
                                                                                                                    ’k Hoor ’t lezen,
Maar ken geen Eeuwige Gevang’niss’, dan de Hel. (66)
HOGERBEETS.
’k Heb aangehoort, door dwang, alleen op uw bevel,
(1895) Dit Vonnis lezen, maar, veel Punten, ter bezwaring’,
Zyn niet naar waarheit opgestelt, na myn verklaring’,
Derhalven word van my herzieninge verzocht,
VOOGT.
Gy hebt gedaan; des zwyg; berei u tot den tocht
Naar Loevestein, waar inme uw Beiden op zal sluiten.
HOGERBEETS.
(1900) Of opgesloten in het Slot, of vry, ’er buiten,
’k Roep uit, dat (67) myn gemoed een kop’re Muur verstrekt,

    (66) Dit zeide de Groot tegens zyn’ Dienaar van den Velde, toen hy weder in zyne Kamer gebragt was.
    (67) Hogerbeets hadde, na ’t lezen van ’t Vonnis, de hant op zyn Borst leggende, gezegt: Bona Conscientia murus aheneus, daar myne Regels omtrent den zin van bevatten.

[p. 76]
Voor ’t Recht van Hollant; Blank; van misdaân onbevlekt,
VOOGT. wenkt aan van der Meulen, om hen weg te brengen.


VYFDE TONEEL.

VOOGT, MANDEMAKER, VAN ZWIETEN, SYLLA, POTS, 20 Rechters.

VOOGT.
DEwyl thans ’t Rechtsgeding ten einde is afgelopen,
Staat ons op mor’gen, af te snyden al het hopen,
(1905) Van hen, om ’t Vonnis te verzachten, door gesmeek,
Met d’Advokaat zyn Hooft te scheiden, door een’ streek,
Des Scherrep-Rechters zwaart, van ’t Lichaam. d’and’re Heeren,
Zal men terstont van hier, naar Loevestein doen keren,
Dus word den Staat, en Kerke eens ruste toegebragt,
(1910) Die lang, door Tweedragt, lag ter neder, zonder magt.
f
Continue

Tekstkritiek:

Nootcijfers vóór de versregel zijn erachter gezet.
vs. 1274 had er staat: hàd
vs. 1349 Spanje er staat:    panje
vs. 1351 Kerk er staat:     erk
vs. 1371 troostme er staat: trootstme
vs. 1372 voor ’t Gerecht er staat: voor ’Gerecht
vs. 1800 Diem’ uitsprak er staat: Diem ’uitsprak
vs. 1845 (65) er staat: (67)

  1. Ceneton
  2. Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands