Joan Dullaart: Alexander de Medicis, of ’t bedrooge betrouwen. Amsterdam, 1653.
Naar Los Medicis de Florencia van Don Diego Ximenez de Enciso.
Uitgegeven door drs. P. Koning
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton023990 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[p. 1]

ALEXANDER

DE

MEDICIS,

OF

’t Bedrooge Betrouwen.

TREURSPEL.

In Duitsche vaarzen gestelt door

J. DULLAART.

[Vignet: Domiger.]

t’AMSTERDAM,
__________________________

By Gerrit van Goedesberg, Boekverkooper op ’t Water,
aan de Nieuwebrug, in de Delfze Bybel. 1653.


[p. 2: blanco]
[p. 3: frontispce]

ALEXANDER DE MEDICIS

’T verraat beloont nu hier zijn gunst’ling met veel smert;
Het doet in vrientschaps schyn, den vorst ter helle dalen.
D’ oprechte Trouw doet hier den trouwe Zegepralen.
Een die te licht gelooft, te licht bedroogen wert.


[p. 4: blanco]
[p. 5]

Den Edelen Welwijzen Heer,

MYN HEER

JOAN HULFT,

Bewinthebber der Oostindische Maat-
schappye, Raat van Amsterdam.

MYN HEER,
IK doe voor U verschijnen Alexander de Medicis, op Florencens hoogen Troon gezeten; maar door ’t verraadt gesneuveldt in ’t bloeien van zijn jaaren. Deze papieren waren van my al lange ten vergetelheit ingedompelt, indien ik niet door eenige vrienden waar opgewekt omze den dagh te vergunnen: het zal uw E. misschien vreemt voorkoomen, dat ik uw E. aanbiede ’t geen ik zelf veracht: maar indien uw E. ziet op mijn oogmerk, zoo vertrouw ik dat mijn onschult wel plaats by uw’ albescheidenheidt vinden zal. Het Treurspel, ’tgeen ik uw E. opoffre, van overheerlijke stoffe, en door de taalwijze Barokus zoo kunstig als gelukkig uit het Spaansch overgezet, heeft vry veel van zijn heerlijke glans en luister, door mijne onzuivre vaarzen, verlooren; Invoegen ik my schaame zulk een heerlijk werk, zoo mishandelt, voor uw E. ten toon te stellen. Zoo wordt van zuyver Marmor en andre kostelijke stoffe, wel wanschapen beelden gemaakt; maar evenwel steunende op uw’ gunstigen aart, zoo hoop ik plaats by uw E. te vinden, tot verschooning van mijn wufte roekloosheit, terwijle ik my noem,

Amsterdam, 1653. den
8. van Bloeimaant.		        MYN HEER,

Uw E. verplichten dienaar,

                    JAN DULLAART.


[p. 6]

Op ’t Treurspel van

ALEXANDER en COSMUS

DE MEDICIS.

Cierlijk gerijmt door Monsr. J. DULLAART.

        VErtaalders laat u nyv’re pen vertragen,
            Nu ’t wonderstuk, op Dullaarts Eed’le trant,
            Onze Eeuw te nut gekoomen is ter handt,
        En Hollant hoort, ’t geen Florentijnen zagen.
        (5) Wat Cosmus heeft in zijnen tijdt verdragen;
            Wat smaat verduurt: wat lagen zonder schant,
            ’t Huis Medicis, in zijnen eersten stant
        Heeft doorgestaan ten trots van list en lagen,
            De Schouburg galmt in duitze vaarzen uit,
            (10) En doet elk een verstommen door ’t geluit,
        ’t Geen eerst in ’t oor der Spanjaarts op mogt dond’ren.
            Eer zy die geen die ons dees vaarzen schonk,
            En d’oude tijdt maakt voor zijn Lands-liê jonk,
        Ik roem zijn naam, doch best met stom verwond’ren.
C.D. WITTENOOM.
______________________________________________

INHOUDT.

NA dat Keizer Karel de vijfde den Florentijnschen Staat aan Alexander de Medicis had opgedragen, en zijn dochter ten Huwelijk gegeven, vierde men ’s jaarlijx den dagh van zijn huldiging met vreugdevieren; dies d’ oude wrok in ’t hart van Cefio de Pacis, door deze vernieuwing, weêr ontstak; daar mede het Treurspel begint. Alexander wordt vermoort, door zijnen vriendt Laurens, en Cosmus, zijn party, Hartoog; die Izabelle de Pacis trouwt.

Het Tooneel is binnen en buiten Florence. Het Treurspel begint te
middernacht, en eindigt op den vierden Morgenstont.


PERSONAADJEN.

CEFIO DE PACIS.
IZABELLE zijn Dochter.
LEONORE, Kamerdochter van Izabelle.
COSMUS DE MEDIC1S, Minnaar van Izabelle.
CLAUDIO, Edelman van den Hartoog, en Cosmus vriendt.
LAURENS DE MEDICIS.
JULIO zijn Dienaar.
ALEXANDER DE MEDICIS, Hartoog van Florence.
OCTAVIO zijn Geheimschrijver.
VITELLIUS, Overste der Lijfwachten.
OTTO, Hopman der Soldaten.
PEDRO, Dienaar van Laurens.
Continue
[p. 7]

ALEXANDER

DE MEDICIS.

EERSTE BEDRYF.

Cefio.   Izabelle.   Leonore.
LAat af, mijn Izabel, wilt nu de deur niet sluiten,
    Zoo dikmaals tot mijn ramp ontsloten; laat, hier buiten,
    Uw vader eerst, mijn kindt, kloekmoedig sterven; zoo
    Ghy my het leven wilt bevrijden van een snoô
    (5) En eerelooze doot. laat my, ô Izabelle,
    Begaan, op dat ik ’t volk weêr moedt geve, en herstelle
    Haar in haar eersten stant: ’k zal ’t juk der slaverny
    Haar rukken van den hals, schoon dat een ieder my
    Waant van het krachtig bloet des jeugts te zijn verlaten.
    (10) De tijdt nu tracht gestaâg, maar het kan al niet baten,
    Om van mijn ziele al mijn vermaartheit te doen vliên.
Iza. Mijn Heer, mijn’ Vader, och, wat zal hier noch geschiên!
    Wat moedt, wat perssend lot, wat volk, wat kloekheit, dwingen,
    In ’t midden van de nacht, u uit het bed te springen,
    (15) Met zoo verstoorden geest gewapent? daar, vol vreugt,
    Met vreugdevieren haar Florence nu verheugt,
    Ter eere van haar’ Heer, om hem bekent te maken
    Al haar genegentheidt.
Cef.                                 Deez’ vreugde en eer doet waken,
    Onnozele Izabel, mijn ziel.
Iza.                                        Waarom, mijn Heer?
    (20) Is de gemeene vreugt en blijdschap u niet meer
    Zoo aangenaam?
Cef.                 Waarom? om dat mijn Landt moet derven
    Haar vryheit. nu wel aan, doet op, en laat my sterven.
Iza. Dat keer den Hemel. ach mijn Heer, dees rampen mijt.
    Helaas, mijn Vader, wilt vertoeven; op een’ tijdt
    (25) Zult ghy de deur, en ik mijn boezem, opesluiten.
    Och Vader, wie zou mijn beschutter zijn, en stuiten
[p. 8]
    Het dreigende gevaar mijns noodlot? ach, hoe zou
    Ik, want mijn droef gezicht nu reets deur smarte en rouw,
    Gelijk een waterbeek, neêrvloeit, deur al d’ellenden
    (30) Heen worstelen, zoo ghy, die nu mijn steun zijt, enden
    Uw leven?
Cef.             Liefde wat vermoogt ghy niet? mijn kindt
    Droog uw traanen af, daar deur ghy my verwint
    Tot mededoog’. ô Landt, ô Medicis, ô vrome
    En trouwe Burregers.
Iza.                                 Wat doet u vader schromen?
    (35) Wat ’s d’oorzaak van uw druk?
Cef.                                                   O vyandt, wreê tyran,
    O Alexander, was mijn dochter maar een man.
Iza. Mijn hart, mijn vader, zal my mannelijk verstrekken,
    Bedaar doch, en wilt my uw hartsgeheim ontdekken.
Cef. Zoo luister dan met smart na d’oorzaak van mijn smart.
    (40) Welhem de Pacis uwen Grootvaâr, vroom van hart,
    En Opperhooft van ons deurluchtig huis geprezen,
    Gaf zig in huwlijk met de Nicht van Cosmus, deze
    Voerd’ in Florence, hoog in top verheft, de naam
    (Vermits by ieder een zijn eer en groote faam
    (45) In aanzien was, want hy het volk gebood) van Vader
    Des Vaderlands, hoewel hem Stiefvaâr quam veel nader.
    Dees sturf, nalatende een onsterffelijken lof,
    En twee gebroeders, beid’ zijn zoonen, in het hof,
    Cosmus, en d’andere Don Pedero geheten,
    (50) Die door hun schatten zijn op ’s vaders Troon gezeten;
    Vermits dat rijkdom, een bedekster van veel quaat,
    Hier ook van d’ oorzaak was, dat zy, gering van staat,
    En van het laagst geslacht haars Vaderlands, als groote
    Rijxheeren zijn gedient. uit deze zijn gesprooten
    (55) Laurens en Julio, twee hoofden trots van aart,
    Die, door hun groot gezagh en ampten, heel ontaart
    Beschimpten ’t bloet van ons deurlugte stam; veel waarder
    En hooger afgedaalt als dat van haren vader.
    Maar mits het edel bloet geen lasterzieke hoon
    (60) Kan dulden, hebben wy al ons geslagt ontboôn,
[p. 9]
    En onderling bestemt ons, van die smaat, te wreken,
    En haar van ’t leven en van ’t heerschen te versteken.
    Den Zondag wierd bestemt, om dees beroemde daat
    (Daar deur het Vaderlandt, en de verdrukte Staat
    (65) Verlost zou worden van dees dwingers) uit te werken.
    Den dwazen Julius wierd, na ’et verbond, ter kerke,
    Des uchtens, door ons volken en scherp geweer, gedood,
    In ’t byzijn van zijn broer, die onze magt ontvlood:
    Maar ’t onverstandig graau, ziend’ Julio verslagen,
    (70) Riep: laten wy ons zwaart in ’t bloet der Pacen laven.
    Doen vielenze, als verwoet, op ons en op ons volk,
    En roeide ons geslagt uit met haar wreede dolk.
    Mijn vrienden ’t leeven daar zoo weereloos verlooren:
    Zulx dat men deur geheel Italje niet kon hooren,
    (75) Of een van Pacis stam noch in het leven was.
    Ik, die ’t ontvlood, rees als een Fenix uit zijn asch,
    En deê Italie ook alleenig niet verwondren,
    Maar Pacis doode naam deur het hele Aartrijk dondren,
    Vermits Florence my voor Raatsheer ook verkoor.
    (80) In die benaauden tijd, toen al deez’ Landen voor
    Dien blixem van den krijg, den achtsten Karel beefden.
    Want Luce en Pisa had haar in zijn magt begeven;
    Dies hy het Franse heir hier voor Florence sloeg,
    En deeze starke Stadt een doodsche vrees aanjoeg.
    (85) Toen wierd Don Pedro, zoon van Julio, die ’t leven
    Deur ons berooft was, in Gezantschap heen gedreven
    Na Karel, om met hem te sluiten een verbondt;
    Dies gaf hy, daar zijn druk en lijden uit ontstondt,
    Den Francen Vorst Livorne en Pisa te gebieden,
    (90) Twee sleutels van dit Land. den Raat dee hem strax vlieden
    In ballingschap, toen haar ’t verbond ter ooren quam;
    Het welk uit mijn bedrijf meest zijnen oorsprongk nam:
    Om dat ik dempen wou zijn trotze moedt, en wreken
    Onz’ voorgeleden hoon op hem, die was geweken.
    (95) Toen liet ik voor verraâr des Vaderlands, die eerst
    De naam van Vader droeg, verklaren. zoo beheerscht
    De wraak een edel hart: haar pragtige gebouwen
[p. 10]
    Gaf men ten roof aan ’t graau; haar wapenen, gehouwen
    In blinkend marmor, en praalbeelden opgeregt
    (100) Tot haare eer, wierd van ’t volk verdelgt en al geslegt;
    Zulx dat de Medicis most uit Florence vlugten,
    In ballingschap, gehaat; zoo lang tot deur de zugten
    En bidden van den Paus, gesproten uit dat bloedt,
    Den Roomschen Keizer ons het oorelog verwoedt
    (105) Heeft aangezeit; en ons alleenig niet verslagen,
    Maar Alexander de Medicis opgedragen,
    Hier te Florence, het gezag der heerschappy:
    En, om ons onder ’t juk der slaafze slaverny
    Te drukken eeuwiglijk, heeft hy aan hem gegeven
    (110) Zijn dochter Margareet, om mee in d’echt te leven.
    ’t Schijnt dat den Roomschen Vorst het Medicese bloet
    Tot aan den Hemel wil verheffen: want hy doet
    De zelve, in het begin, hoog boven d’andre stijgen.
    Nu is mijn vaderland haar vryheidt quijt; nu zijgen
    (115) De Pacens moedt ter neêr; nu leeft de Medicis:
    Mijn vyandt heerscht en woont in groote huizen; ’k mis
    Mijn staat, en eer, en goedt, en woon in kleine hutten.
    Zijn tafel heeft vol op, en ik heb naau te nutten
    Een soobre kost; hy heerscht een Hartoogdom, en ik
    (120) My zelven pas; hy wordt van yeder, in zijn schik,
    Gedient, en ik dien nu my zelf, zoo out van jaren:
    Hem zoekenze, en van my vliedt elk. ô wanhoopsbaren,
    Waar wentelt gy my heen? heb ik, o Izabel,
    Geen reên, ja dubble reên dat ik my zelven quel?
    (125) En van verwoede spijt en toorne raas, nu ’k zijgen
    De staat zie na zijn wil. helaas! hoe kan ik zwijgen?
    Wat zal ik leven doen nu al mijn eedle staat
    Verplet is, en mijn stam gesturven? waar toe baat
    Dit wit besneeude hair, nu de Florence benden
    (130) My achten als de wint? ô rampen! ô ellenden!
    Waar toe, zeg Izabel, is dan deez snode dolk,
    Nu ik die trotze hoon op het verweifelt volk
    Niet wreken kan? zoo ghy, mijn Dochter Izabelle,
    Een dappre jonglingk waart, ghy zoudt, deur het herstelle
[p. 11]
    (135) Van ’t Vaderlandt in Vreê, uw gadelooze naam
    Onsterflijk maken deur de grootheit van uw faam.
    Maar nu den Hemel u zoo weerloos heeft geschapen,
    Nu wilt mijn vyandt en vervolger met het wapen,
    Dat u de schrandere Natuur gaf, weêrstant biên.
    (140) Vloek Alexander, wensch hy uit zijn Rijk moet vliên,
    En dat zijn leven in het best zijns levens ende,
    Dat zijnen vyandt, deur de toegedreve ellende,
    Heen worstele, en heersche op Florencens hoogen Troon,
    En dat zijn grootste vriendt ter werelt hem mag doôn.
    (145) ’k Zou hem noch meerder ramps en droevige ongelukken
    Toewenschen, maar ik raas deur drukken die my drukken.
    Nu dat mijn kracht my heeft begeven, wensch ik om
    Tien duizent tongen die hem vloeken nimmer stom.
Leo. Hy is al schreiende vertrokken.
Iza.                                                   Zijne jaren,
    (150) Zijn hoogen ouderdom en overgrijze haaren,
    Doen hem in dezen staat gestadig schreien; want
    Schoon dat de kracht zijn bloedt niet meer zoo vinnig spant,
    Hy laat zijn voorge macht en dappre moedt noch blijken.
    Maar ach, wat baat het? nu zijn nootlot hier moet wijken
    (155) Voor hem, die, stark van macht, neêrdrukt zijn eedle staat,
    En hem maakt onderdaan, zijn ingekropte haat,
    Laas, tegens Medicis, is oorzaak, Leonore,
    Dat ik geen schatten heb; en die ik hebb’ verkoren
    Voor mijnen Minnaar noch moet derven in mijn rouw.
    (160) O wispeltuurig lot!
Leo.                                     Wel hoe, ghy doolt Mevrouw.
Iza. Ik dool niet; maar ik zie dat vader al gaat stappen
    Met een been in het graf, en stijgt van ’s levens trappen,
    Dies tracht ik, als voor deez’ d’aalouden Adel plag,
    Voor zijne doodt, een man te geven het gezag
    (165) Van my.
Leo.                   Den Hartoog draagt u overgroote minne,
    En speurt ghy ’t niet Mevrouw?
Iza.                                                 Heeft hy zijn geile zinnen
    Gevlijt tot minnelust, ik ook de mijne; maar
[p. 12]
    Niet op zijn dwaze min.
Leo.                                   Hoe, droomtge?
Iza.                                                             Neen ik, daar
    Kan in mijne oogen nu geen vaak of slaaplust koomen,
    (170) Want ’k hebze uit mijn gezicht, met alle d’ ydle droomen,
    Al lang verbannen, ’k heb uw raadt nu niet van doen.
Leo. Wilt ghy dan ’t leven van uw’ ouden Vader koen
    En reukloos wagen?
Iza.                               Wel waag ik mijn Vaders leven?
Leo. O ja Mevrouw, gewis, den Hartoog zal hem sneven
    (175) Doen zoo ghy trouwt.
Iza.                                          Waarom?
Leo.                                                       Om dat hy zijne spijt,
    Vermits ghy tegens hem nu zoo afkeerig zijt,
    En wraaklust, om uw trouw, zal op uw’ Vader blusschen.
    Zijn aangeboren haat en gramschap, ondertusschen,
    Zal feller blaken; want hy zoog uit ’s Moeders borst
    (180) Haat tegens uw geslacht.
Iza.                                               Den vromen Hartoog dorst
    Niet na het quade om zulk een gruwel uit te voeren.
Leo. Hoe grooter macht hoe meer ’t gevaar ons moet ontroeren.
    Zoo ’k in uw plaats was, en uw schoonheit hadt, Mevrouw,
    ’k Weet wat my stont te doen: ô Izabelle, ik zou
    (185) Des Hartoogs gulle gunste en giften niet verachten,
    Die ghy zoo dikmaals hebt geweigert, en versmachten
    Moetwillig deur gebrek.
Iza.                                     Hoe, zoude ik, deur geschenk
    En giften, my aan hem verplichten? neen, en denk
    Dat niet van Izabel: ja d’ allerzwakste krachten
    (190) Der liefd’ vermag meer dan het gelt doet. uw gedachten
    Bedenken niet dat hy getrout is, en ik ben
    Een eerelijke Maagt; door gene staat en schenn’
    Ik mijn deurluchtig bloet. ’k wil liever my verbinden
    Aan een met minder goet, eer ’k my zoo liet verblinden
    (195) Deur een schatrijke pol. Cosmus de Medicis
    Is d’ oorzaak van mijn quaal, ach Leonore, ik mis
    De heerscher van mijn ziel.
[p. 13]
Leo.                                       Met reden wordt de Minne
    Als blindt ons uitgebeelt; hoe, hebt ghy uwe zinnen
    Gestelt op hem die van den Hartoog is gehaat,
    (200) En, in zijn ongenâ, leeft ongelukkig?
Iza.                                                                  Gaat,
    En wilt hem deze brief zelf geven.
Leo.                                                     Izabelle
    Ik zal; want ik my nu niet tegens u wil stellen,
    Vermits de reden slaapt. wat schrijft ghy hem doch al?
Iza. Dat hy te nacht ten twee my komen spreken zal.
    (205) Leo. O blinde Minnares, ai ziet, ghy hebt vergeten
    Het opschrift van de brief.
Iza.                                       ’k Heb my genoeg gequeten,
    Vermits mijn naam dees daat heeft ondertekent.
Leo.                                                                        Waar
    Zult ghy hem spreken?
Iza.                                 In mijn Boomgaart. gaat, ’k hoor daar
    Mijn Vader.
Leo.                Liefde wilt mijn brandent hart verkoelen
    (210) Nu ik van liefde sterf: ik kan het grillig woelen
    En ’t dagelijx verdriet, ’t geen ’k in mijn boezem voê,
    Om Laurens zoet gezicht, niet langer dulden; hoe,
    Wat zal ik doen? nu hy, die andre toornig haten,
    En die ik zoo bemin, onwaardig, om zijn staten,
    (215) Mijn trouwe min veracht; maar ach! maar ach! wat is ’t?
    My dunkt de min my daar in ’t oor zeit: schrandre list
    Moet ghy gebruiken, en wilt in uw zoete minne
    Volharden. wel ik zal nu op een nieuw beginne.
    ’k Heb raat, want Izabel de Pacis, in deez; brief,
    (220) Daar ik mijn troost in heb gevonden, aan haar lief,
    Schrijft dat ze noodig hem te spreken heeft; ’k zal deze
    Dan geven mijn Laurens, mijn ziel, mijn uitgelezen,
    Die, om de liefde van Mevrou, staag treurt. de nacht
    Zal my heel dienstig zijn. ik zal dan, onverwacht,
    (225) In deze duisternis, Mevrouw ’er plaats bekleden,
    En onder haren naam de lieffelijke leden,
    Van die my nimmermeer bezint heeft, streelen. maar
[p. 14]
    Bedriegt my mijn gezicht? wat’s dit? wie zien ik daar
    Zoo treurig treên in huis? is ’t Cosmus niet? ô wonder!
    (230) Hy is ’t, wat droevig lot of dwaasheidt drijft hem onder
    ’t Gezicht zijns vyandts? nu, verschuil u Leonoor,
    ’t Is over dubbel tijdt, hier in een schuilhoek, voor
    Zijn aangezicht, wel aan; want quam hy my t’ aanschouwen,
    Ik gaf hem licht deez’ brief, ’t welk my daar na zou rouwen.


Cosmus.   Claudio.
(235) NEen Claudio, geef my geen’ raat, laat my begaan;
    Want nu ik min zal ik ’t kloekmoedig onderstaan
    Al zoude ik sterven.
Clau.                         ’k Zal: maar hoe dartge u begeven
    In Izabellas huis? nu dat u na uw leven
    Haar’ vader niet alleen staat; maar door deze min
    (240) Wordt zelf den Hartoog u een vyandt: dwaze zin,
    Wat zoekt ghy?
Cos.                     Dat ghy maar alleenig moogt getuigen
    Van mijn gezwooren trouw, stantvastig zonder buigen.
    Ghy zult my zellef met my zellef strijden zien
    Om d’eedle liefde, en ik kan ’t strijden niet ontvliên.
    (245) Ghy zult my zien, mijn vriendt, verteert in vier en tranen,
    My zelve, om d’opperste eere en ’t groost’ geluk te banen,
    Verwinnen.
Clau.             Ai, steek u niet in zoo groot gevaar.
    U t’overwinnen, Heer, bestaat in zulx niet, maar
    Door ’t vlieden van haar oog; en komt ghy die beoogen,
    (250) Als d’ oorzaak van uw ziel, ik weet u wert ontoogen
    Uw krachten, en maakt uw leven, deur haar licht,
    Uw leven vyandt, als ghy weêr mist haar gezicht.
Cos. Ik wenscht’, ô Claudio, geen grooter eer in ’t leven
    Dan het te wagen voor die ’t my heeft weêr gegeven;
    (255) En door mijn sterven laat mijn leven ’t lichaam leeg,
    En keert weêr na de plaats daar het zijn’ oorsprongk kreeg.
    Maar zagt, daar zien ik haar, laat my alleen, ga heenen,
    Vermits mijn lief my komt vertroosten in mijn weenen.


[p. 15]

Izabelle.   Cosmus.
ACh Cosmus! wat zal ’t zijn? ik schreef u niet dat ghy
    (260) Zoo dra, in ’t openbaar, zoudt komen hier by my.
    Helaas, hoe pijnt ghy mijn bedroeft gemoet!
Cos.                                                                   Mijn waarde,
    ’t Is al verlooren en gedaan met my op aarden.
Iza. Indien mijn’ Vader, die nu ziek is, hier was, ach,
    O Cosmus, dezen dagh was uwen laatsten dagh.
    (265) Heeft u doch yemandt hier zien koomen, by uw trouwe,
    Zeg my de waarheit? spreek.
Cos.                                           Zulx wenscht’ ik nu Mevrouwe,
    Door dien mijn nootlot my veel quader ramp en leet
    Heeft toegeschreven in deez’ droefheidt; ook zoo weet
    Ik niet van uwen brief. Mevrouw ’t zijn nu geen tijden
    (270) Van klachten, al genaakt het doodtuur van mijn lijden.
Iza. Zoo heeft u Leonoor dan niet gezien? wat raat?
    Maar zeg wat ongeval port uw bedroeft gelaat
    Tot schreien?
Cos.                 Om dat ik moet derven, laas, uw oogen.
Iza. Mijne oogen hebben die op u zoo groot vermogen?
    (275) En wat vermag noch meer?
Cos.                                                 Mijn onluk ’t al vermag.
    ’k Ben tegens al d’ellendt, die my met slag op slag
    Bestorremt, al gehart; dat meer is, ik ben schuldig
    En u niet waardig.
Iza.                           Hoe zijt ghy zoo onverduldig?
    Hoe dwingt de drift u zoo verwoet? terwijl ghy weet
    (280) Dat voor de min geen zaak onmooglijk is; of speet
    Mijn trotsheit u, mijn lief? deê u de hoop wanhoopen
    Van uwe min? maar hadt ghy met uw oog deurloopen
    Mijn brief, ghy oordeeld’ u dan voor een waarder man,
    En van een meerder schoont gebieder. lief, ik kan
    (285) U nu geen meerder straf betoonen, z’ is ten ende;
    Ghy Cosmus zult alleen (geen vreemden of bekenden)
    De naam ontfangen van mijn Bruidegom.
Cos.                                                              Hoe speelt
[p. 16]
    ’t Geval dat ons met recht tweehoofdig wordt verbeelt!
    Het toont zich nu met my bewogen, nu ik derven
    (290) Moet die mijn ziel gebiet; uw Cosmus die moet sterven.
    Ghy komt te laat mijn lief; want ik deur mijne smart
    En tranen beeken heb doen overvloeien: ’t hart
    Gebergte heb ik deur mijn zuchten zelf bewogen,
    En brandende in het ys (ô Izabelle, uwe oogen
    (295) Vermogen ’t al op my) al sterrevent geleeft.
    Mijn trouw, een voorbeelt van getrouwe Minnaars, heeft
    Noch eindlijk, na tien jaar, uw strafheit overwonnen,
    En Cosmus zal u nu noch niet genieten konnen.
    Is ’t mooglijk wrede min dat ik moet vluchten van
    (300) Die ik het liefste heb ter werelt? zal ik dan
    De naam van Bruidegom, mijn waarde, niet bekleden?
    Ik sterf, ik raas, ik ben ontzinnig zonder reden.
    Ik ben my zelven eenen vyandt; Izabel
    Hoor eens na mijne smart en endeloos gequel.
Iza. (305) Hoe Cosmus, zijtghy dul?
Cos.                                                   Ja nu ik u moet derven.
    Ghy weet wel, waarde ziel, dat na het droevig sterven
    Van Jan de Medicis mijn’ Vader, vol van moet,
    Die, na veel heldendaân, zijn vroom en edel bloet
    Heeft voor de Heilge kerk geoffert met zijn leven.
    (310) Ik, zijnde klein en jongh van jaren, heb begeven
    My, met mijn moeder, toen na Trebie, in die tijdt
    Toen ons geslacht zoo wiert vervollegt en benijt.
    Den Hopman Otto wiert met moeders ramp bewogen
    En mijne onnozelheit, en school ons uit hunne oogen,
    (315) Tot Alexander en ik van den Paus mijn oom
    (’k Wensch God die Vader en den Hartoog spaar) tot Room’,
    Doen ’t alles leefd’ in stilte en in geruste vrede,
    Want d’ Eendracht had het hooft van ’t Oorlog plat vertreden,
    Ontbooden wierdt, daar ik geëert was en bemint,
    (320) En licht kon trachten na ’t Italisch Rijxbewint,
    Zoo ik geen trouw bloedt hadt uit ’s moeders borst gezogen.
    Doch’t scheen dat mijnen geest, ’t niet willende gedoogen,
    Deur een geheim planneet gedreven, om den Vorst,
[p. 17]
    Zoo wijs en rijp van raat kloekmoedig in de borst,
    (325) Te dienen, meerder als mijn eigen zelfs te minnen.
    Hoe ’k grooter jonst hem droeg, met hart, en ziel, en zinnen,
    Noch grooter was tot my zijn lang ontsteken haat,
    En alles door ’t bedrog van zijn geheimen raat,
    Die schelm en schantvlek van ons huis, Laurens, besteken,
    (330) Die, deur zijn vleiery en leugens, zijn gebreken
    Kon heelen, winnende zijn hart deur kop’lery.
    Die stichter van het quaat beminde hy; en my,
    Die hem geraden heb ten goede, en uit de pooten
    Des doodts verlost, heeft hy heel uit zijn hart verstooten.
    (335) En doen den Keizer, na het storten van veel bloets,
    Hem Hartoog maakt’ en voerd’ op zijnen zegenkoets,
    Ben ik gekomen tot Florence, deur de rampen
    Gedreven, daar ik zag het straalzel van de lampen
    Die ge aan uw Hemel draagt, en nu ik zie, Goddin,
    (340) Dat zelf den Hartoog, die ontsteken is met min
    Op u, deur zijn gebeên uw hart niet kan bewegen;
    En dat ik, in mijn ramp, heb uit uw mondt verkregen
    De naam van bruidegom; maar dat ik u, helaas,
    Verlaten moet om hem, heb ik dan dat ik raas
    (345) Geen oorzaak? ’k ben in ramp gekuipt met ysre hoepen.
    Hy heeft terstondt my doen in zijn vertrekplaats roepen,
    Daar, na dat hy de deur gesloten heeft, dees reên
    In yver tot my sprak: ô Cosmus, al die geen
    Die ooit voor dezen zijn uit ons geslagt gesprooten,
    (350) En hebben nooit gepleegt, met andre bondgenooten,
    Verradery; maar uw verraat is veel te groot;
    Dies u den Raat bant uit Florencen, en verstoot
    Uit al uw groot gezag; ga heen, wilt strax vertrekken.
    Doen vraagde ik hem daar op, om my de reên t’ontdekken.
    (355) Dies zijne bellegziekt’, door wraakzugt opgewekt,
    En achterdocht getergt, my heeft ’t geheim ondekt.
    ’k Onkende het, en zeid’, dat ik niet hadt geweten
    Van zijn geheime min; en heb my ook gequeten,
    Ootmoedig met gebeên, dat ik in deze Stadt
    (360) Doch blijven mocht; maar neen, ’t hadt al op hem geen vat,
[p. 18]
    Schoon ik de vrientschap van onze ouders, en mijn trouwe
    Hem stelde voor het oog; ’t was al te veel deurbrouwen.
    Hy sprak: mijn leven hangt aan uw verzoek; want ghy
    Alleenig d’oorzaak zijt dat ik dees pijnen ly.
    (365) Mijn Izabel mint u, en ik haar boven maten.
    Uw Min is d’oorzaak dat zy mijne Min moet haten.
    Ik sterf van ongedult, schoon dat ghy my verplicht
    Door uwe gunst. Mijn lief, ik moet het lieve licht,
    Laas, derven van uw oog; den Hemel wil my krenken:
    (370) Een’ Engel moort my, ach! nu ghy begint te denken
    Aan Cosmus trouwe Min. zielschakende, ’t is tijdt
    Dat ghy met voordacht, trouw en list gewapent zijt,
    En u verwint, nu ik my zelf niet kan verwinnen.
    Des Hartoogs vrientschap, en uw overtrouwe minne,
    (375) Begonnen in mijn ziel een felle en wreede slag,
    Daar in de liefde doen bleef overwonnen; ach,
    Toen heb ik hem belooft u nimmermeer te spreken.
    Ik weet wel dat my dit het harte zal doen breken;
    ’t Is beter, als te zijn in pijnen, dat ik sterf,
    (380) En dat den Hartoog leve en uwe Min verwerf.
    Vaar wel mijn Izabel, nu my de rampen drukken,
    Heb ik uit uwen mondt gehoort het luk der lukken.
    Maar ’t voed noch meer, Mevrou, mijn droeve ramp en smart.
Iza. Och Cosmus, Cosmus och! ik kan naau spreken, ’t hart
    (385) Barst my, helaas ik sterf. zult ghy van my vertrekken?
    Den Hartoog poogt die zoo zijn listen te bedekken?
    Verlaat ghy my mijn lief? ik sterf van Min, ach, ach!
Cos. Op smart, op pijn, op straf! komt alles voor den dagh.
    Val aan, nu is het tijdt om my den wegh te banen
    (390) Na ’et altijdt duister rijk. verzinke w’ in de tranen
    Haars heldere oogen. kom geheugenis, wilt my
    Indachtig maken al de rampen, daar deur wy
    Zijn heen geworstelt. ik moet nu deur liefde derven
    Mijn lief, hoe, ben ik steen? zoo zal ik nimmer sterven.
    (395) Vervloekt moet zijn de tong, daar mede ik Izabel
    Zwoer te verlaten, en in d’afgrondt van de Hel
    Moet de genegentheidt, die my dwingt hem te minnen
[p. 19]
    Meer als mijn eigen zelf, vervloekt zijn. die nu binnen
    Des Hemelsraat kon zien waar toe mijn lijden strekt.
    (400) Vervloekt is hy, die hem onz’ liefde heeft ontdekt.
Iza. Stil Cosmus, Izabel heeft deze straf en plagen
    Alleen verdient; ik heb geen reden te beklagen
    Een andere als my zelf, ’k ben d’ oorzaak van mijn klacht:
    Want doen ik ’t u geboodt, hebt ghy terstont getracht
    (405) My te verlaten. waar toe zijn dees droeve reden,
    Vermengt met zuchten en met traanen? daar ghy mede
    My niet, gelijk voor deez’, bedriegen zult. o smaat,
    O valschen minnaar, o vervloekte en valsche daat!
    O wreet ondankbaar mensch, kan trouw u zoo bewegen,
    (410) Dat een verwaande, geile, en wreede Vorst u, tegen
    Uw Adelijk gemoet, tot zulk een daadt verplicht?
    Wraak Hemel!
Cos.                   Hemel wraak! doodt my veur haar gezigt.
Iza. Hoe, ben ik niet uw Nicht, die om u heb verlaten
    Den Hartoog? en dan noch, naast hem verheft in staten,
    (415) Laurens de Medicis, zijn trouw en rechter handt,
    En zijn geheimen raat.
Cos.                                 Wat zegtge?
Iza.                                                     Onverstandt,
    ’t Geen ik u schuldig ben te zeggen in mijn tooren;
    Hy is veel machtiger dan ghy zijt, en gezwooren
    Vriendt van den Hartoog, die uw’ vyandt is, en hy
    (420) Zoekt Izabels gezigt met alle vlijt; daar ghy
    Van Izabelle vliedt. ghy hebt haar licht verlaten,
    Hy is stantvastig, ghy lichtvaardig; boven maten
    Bemin ik u, vermits uw droevig ongeluk
    My aangenaam is, en uw tegenspoet en druk
    (425) Verveelt my niet, ik ben te zeer tot u genegen,
    O Cosmus, kont ghy dit eens ernstig overwegen;
    Ik zal niet levendig van hier oprijzen, voor
    Ghy my verkiest tot vrouw.
Cos.                                        o Hemel, wat ik hoor!
Iza. Lafhartige, wie heeft ’t gebieden over zielen?
Cos. (430) Wat zal ik doen? Laurens, die schuim van alle fielen
[p. 20]
    Wort van den Hartoog hoog verheven en ge-eert.
    Ik, die hem ben getrou (’t geval draait zoo verkeert)
    Geen zeven voeten landts heb, om my te begraven.
    Hy wort begiftigt van den Vorst met rijke gaven,
    (435) En tracht dan noch verwaant na’et lieffelijk genot
    Van die den Hartog zelf doet treuren, tot haar spot.
    Ik die, helaas, om hem verlaat mijn lief en leven,
    Moet uyt Florence my in ballingschap begeven.
    Ik zweer die schellem en verrader deur mijn handt
    (440) Zal sneuvelen; hy is de geene die de bant
    Der liefde, van den Vorst, tot mywaarts heeft verbroken.
    Schoon dat des Hartoogs haat op ’t felst my komt bestoken,
    Mijn vrientschap boven leit al woelt hy noch zoo fel.
Iza. Mijn lief waar heen? verlaat gy zoo uw Izabel?
Cos. (445) Ja, overmits ik moet: maar zweer u by de starren
    Dat gy allenig zijt die deê mijn ziel verwarren
    In minnestrikken, en gebiedtster van mijn hart.
    Mijn lief die valsche schelm Laurens zal sneuv’len, dart
    Hy my in d’ oogen zien; nu ik u niet mag trouwen
    (450) Beloove ik u Mevrou (en zal mijn eden houwen)
    Dat, zonder uw verlof, ik nooit zal treên in d’ Echt,
    Vermits mijn eer en plicht zijn beyd’ aan u gehecht.
    ’k Voldoê den Vorst deur uw volmaakt gezigt te derven;
    En onze liefde zal ik ook voldoen met sterven.
Iza. (455) Zoo is er dan geen raat voor my in deze noot?
Trekt zijn degen.
    Help Vader, Vader.
Cos.                           Hoe Mevrouw, zoekt gy mijn doot?
Iza. Moort Izabelle niet, mijn Cosmus, deur uw sterven,
    Of laat ik eerst van u deez’ leste gunst verwerven,
    Dat gy het koude staal op dezen boezem schendt;
    (460) Op dat mijn ramp haar met mijn droevig leven endt.
    Wat zal ik doen? helaas! ga, hou u aan uw trouwe.
    Och Cosmus, dat zal noch vermindren doen mijn rouwe.
Cos. Zal ik u nimmermeer aanschouwen in mijn noodt?
Iza. Neen Cosmus: want in mijn gezigt bestaat uw doodt.
    (465) Cos. Vaar wel mijn waarde lief, vaar wel mijn Izabelle.
Iza. Vaar wel, ’k wensch dat het luk staag na uw zij mach hellen.
Continue
[p. 21]

TWEEDE BEDRYF.

Julio.   Laurens.

Jul. MYn heer wat wiltge doen? hoe, zijt gy buiten zinnen?
Lau. Gewis, ’k zou anders zijn de hoonder van mijn minne,
    Zoo ik van vreugde niet ontzinnig waar. mijn druk
    (470) Is weg; vermits ik zie mijn onverwagt geluk,
    Nu dat de min my, in een uur, zoo vele jaren
    Van pijnen heeft betaalt. mijn vreugt kan naau bedaren:
    Is ’t mooglijk, Julio, dat Izabel, Mevrouw,
    My zoekt? o blijde maâr, zoo heeft zy dan berouw’
    (475) Van haar geveinstheidt? ’k heb haar strafheydt overwonnen.
    Mijn geest zal evenwel niet vast geloven konnen
    Dat Leonoor deez brief u gaf, schoon dat ik weet
    Het alles voor de Min wel mooglijk is. kom treedt
    Een weinig aan mijn zij; ’t kan qualijk in my komen.
    (480) Licht dat ik ’t noch eens lees, vermits ik schijn te droomen.
Jul. ’t Verlangen is, mijn Heer, alleenig d’oorzaak, dat
    Gy zoo in twijffel staat. mijn Heer, bezie het blat,
    Deez’ lettren zijn alleen deur Izabel geschreven;
    Waar uit gy speurt, dat u ’t luk niet is toegedreven
    (485) Deur dromen, valsch in schijn, maar zeker in der daat.
Lau. Stil, luister Julio wat ’er geschreven staat:

    UW trouw, getrouwe ziel, heeft d’ oude en grijze tijdt
        En liefde zoo verduurt, dat gy, spijt haat en nijt,
        De naam van winnaar hebt verkregen. en deur ’t trouwen
        (490) Kunt gy ons beide wel vast sluiten aan een’ bandt
        Onbrekelijk, dan deur des Hemels forsze handt;
        Dan zijt ghy Heer van my, en ik u waarde Vrouwe.

Jul. Gelooftge nu dat zy in uwe liefde brant,
    En dat het is geen droom?
Lau.                                     Geloven? ja deez’ hant
    (495) My tuigt, dat Laurens is weêr van de doot verrezen.
Jul. Mijn Heer, gelooft gy niet ontzinnig dul te wezen?
Lau, ’k Geloof’t zoo wel als ’t eerst; vermits ’er niemant is
[p. 22]
    Die in zoo blijden staat by zinnen blijft.
Jul.                                                             Het is
    Zeer wel gedaan, mijn Heer, nu ghy u gaat begeven
    (500) In d’Echt, dat u ’t verstant niet en is by gebleven.
    Nu kan me u eenigzins ontschuldigen, dat gy
    U tot zoo dul een’ daat begeeft deur razerny.
    Ghy noemt de trouw geluk, maar zult wel anders zingen
    In korten tijdt, dat’s daar; een speltje by deez’ dingen.
    (505) Maar met verlof, mijn Heer, schiet u wel in uw zin
    Hoe dat den Hartoog brandt in Izabellas Min?
    En dat het zal tot schant van uwen naam verstrekken.
    Ghy zijt aan hem verplicht; zoo’t iemant quam t’ontdekken
    Liept ghy in lijfsgevaar.
Lau.                                   Nu meene ik deur deez’ reên
    (510) Waarachtig dul te zijn; ik ben geen hout of steen,
    Ik ben my zelven meer trouw als den Hartoog schuldig.
    Ik wil van liefde, die my zot maakt en onduldig,
    Niet sterven, neen: ik draag veel liever van verraâr
    De naam, eer dat den Vorst ons scheide van elkaâr.
Jul. (515) Het zijn wel minnaars, maar geen edele haar daden.
Lau. Zwijgt schelm, pas anders op, hoopt ge van my genaden.
    My dunkt ik hoor daar volk.
Jul.                                           Dat staat my gantsch niet aan.
    Och was ik wegh, mijn hart begint van vrees te slaan.


Cosmus.   Laurens.   Julio.   Claudio.
Cos. GEwis, zy zijn ’t.
Lau.                               Hoe, zy zijn met’er beid’.
Jul.                                                                         Dat ’s weêr
    (520) Te slimmer.
Lau.                         Zoetjes, want ik hem al ken.
Jul.                                                                       Mijn Heer,
    Pas op, dat wy ’t gelag voor andre niet betalen.
Lau. Wat zijt ghy voor een volk? hoe gaat ghy hier zoo dwalen?
Cos. Hoor hier Laurens.
Lau.                               Aan wie?
Cos.                                             Aan Cosmus of aan my.
[p. 23]
Lau. Wat wilt ghy?
Cos.                       Ik verzoek, Laurentio, dat wy
    (525) Elkanderen, in stilte, een woordt of twee maar spreken.
Lau. Wat is ’t?
Cos.               Ik ben gehoont van u, ’t geen ik wil wreken.
Lau. Van my?
Cos.               Van u, want ik om u nu uit de Stadt
    In ballingschap moet vliên; ’k heb nu de tijdt gevat:
    Komt buiten in het velt, daar ik u schelm zal vragen
    (530) Of Alexander u verlof gaf min te dragen
    Zijn lief.
Lau.           Zijt ghy zijn voogt?
Cos.                                          Ik ben zijn’ vriendt.
Lau.                                                                         En hy
    Is van Laurentio veel grooter; want hy my
    Aan Izabel geeft, om dat ghy haar zoudt verliezen.
    Zy is mijn vrouw, dies moogt ghy vry een andre kiezen.
    (535) Begeert ghy meer?
Cos.                                    Niet, dan dat ik u buiten wacht,
    Verrader.
Lau.           ’k Volg u, ga.
Jul.                                   Mijn Heer, wat ’s dit, by nacht?
Lau. Niet. Cosmus heeft my maar gedagvaart om te strijden,
    ’t Schijnt dat hy sterven wil.
Jul.                                           Ik wou dat liever mijden.
    Wat zult ghy doen, hy is kloekmoedig, stark en fel?
Lau. (540) ’k Zal, wijl hy wacht, vol vreugt genieten Izabel.
    Dan zal ik my daar na ook aan hem beter wreken,
    En stroien deur de Stadt dat hy zich had versteken
    Uit vrees, en dat ik hem hadt lang vergeefs gewacht.
Jul. Zulx staat my dapper aan. maar evenwel ik acht
    (545) Dat ge u steekt in gevaar; ghy hebt veel te bedenken.
    ’k Weet niet of Cosmus, die deur nijt u zoekt te krenken,
    Of Izabellas trouw u brengt in ’t grootst verdriet.
Lau. Nu kan ik waarlijk, deur uw dwaze reên, my niet
    Onthouden, of ick lach’, wilt zulke woorden stuiten.
    (550) Maar zagt, my dunkt ik hoor mijn Engels deur ontsluiten.


[p. 24]
            Leonore.   Laurens.   Julio.Leonore ver-
momt in ’t
nachtgewaat.
Leo. WIe is ’t, Laurentio?
Lau.                                     Hier ben ik zelf Mevrouw,
    Die u hier, al een wijl, met groote smart en rouw
    Verwacht heb.
Leo.                   Hoor mijn lief, laat deze deur maar open,
    Op dat gy ’t met gemak te beter kont ontlopen,
    (555) Zoo het mijn vader quam te weten. zijtge alleen?
Lau. Neen ziele van mijn ziel, ik ben hier maar met een
    Getrouwe dienaar, die hier voor de deur zal wagten.
Leo. Kom in, ik ga u voor, ’t is duister nu by nagten.
Lau. Hou Julio, pas op, ik volg mijn Izabel,
    (560) Nu gy mijn Leidstar zijt vrees ik geen dood of hel.
Jul. Zoo dat gaat zeker wel, dat werrik is geklonken.
    ’k Wou datge al weder quaamt, want hier zoo staan te pronken
    Staat my niet aan, ik vrees dat ik hier loop gevaar;
    Maar hei, wat bruit het my, ’k hou moet, ’k hoop niet dat daar
    (565) Ten eersten twintig man my op het lijf zal koomen.
    Hoe, twee zijn mans genoeg, ja een zou my doen schroomen.
    My dunkt ik hoor daar volk, dies ga ik op mijn wacht,
    En stel my in ’t gelit, ’k hoop, door dees donkre nacht,
    Dat zy my, als ik hier stilsta, niet zien en zullen.
    (570) Ik zet me schrap om haar met schrik het hart te vullen,
    En niemant weet van haar waar dat mijn hart nu leit.


Alexander.   Octavio.   Julio.
HIer woont mijn Izabel, hier woont de Godlijkheit,
    Van my, als een Goddin, op ’t altaar aangebeden;
    Hier woont de gene om wie mijn ziele heeft geleden
    (575) Zoo vele ramp en smart, ik sterf om haar de doot.
Oct. Uw Hoogheits heete min is uittermaten groot.
Alex. Octavio, z’ is schoon, maar wederstreeft mijn minne.
Oct. Deur giften en gebeên zult gy haar wel verwinnen.
Alex. Octavio zy is niet geltziek, wordt noit licht
    (580) Door groote gaven aan een minnaar ook verplicht.
Oct. Zijn Hoogheit die verban haar best uit zijn gedachten.
[p. 25]
Alex. Zulx is onmooglijk, want mijn lusten my verkrachten.
Oct. Geniet haar deur gewelt, zoo raakt ghy tot uw wit.
Alex. Het voegt geen’ Vorst die, om het quaat te straffen, zit
    (585) Ten Troon, en yder strekt een voorbeelt, op die trappen,
    Deur geile dwinglandy, tot zijn geluk te stappen.
    Dies vinde ik genen raat of lichting voor mijn pijn
    Die doodtlijk is.
Oct.                       In ’t geen onmooglijk schijnt te zijn
    Is ’t al te qualijk te volharden.
Alex.                                           Ach, een vrouwe,
    (590) Te wisselziek van aart, is d’ oorzaak van mijn rouwe.
    Kom, laat ons gaan, ik ben onlustig deur ’t getreur.
    My dunkt ik zie een’ man daar voor de Boomgaartdeur
    Van Izabel. wat ’s dit? vraag wie dat hy mag wezen.
Jul. De duivel heeft my hier gebracht in zulk een vreze.
    (595) Nu is ’t mijn beurt, hy komt.
Oct.                                                   Spreek op fijn Edelman.
Jul. Hoe, spreekt ge tegens my?
Oct.                                            Ik spreek met u.
Jul.                                                                       En dan
    Hebt ghy de rechte man niet voor, want ik in staten
    Noit edel heb geweest.
Oct.                                 ’t Zal even veel u baten.
    Wat zijt ghy dan voor een, wat maakt ge hier ontrent?
Jul. (600) Dat weet ik zelf niet, want ik heb nooit mijn zelf gekent.
    Houdt zullix niet voor vreemt dus buiten spoor te rennen,
    Vermits ’er veel zijn die haar zelleven niet kennen.
Oct. Zoo zijt ge dan een’ zot?
Jul.                                         Die ben ik in der daat,
    Mijn Heer, vermits ik dien gestadig zonder baat.
Alex. (605) Octavio, wie is ’t?
Oct.                                         ’t Gelijkt een snaak der smaaken,
    Die nu zich zellef niet aan ons bekent wil maken.
Jul. Tot noch toe gaat het wel, was hier mijn meester maar.
Alex. Ga, dwing hem dat hy zich aan u strax openbaar.
Oct. Ik zeg u andermaal, gy, wie ghy ook moogt wezen,
    (610) Maak u bekent, of ’k zal u andre lessen lezen.
[p. 26]
Jul. Zeer wel, mijn Heer, ik zal u geven goet bescheet.
    ’k Ben hallef Snijder, en een halleven Poët.
Oct. Uw naam al voort.
Jul.                               Mijn naam? die heb ik zelf vergeten,
    Ik moet niet zijn gedoopt.
Oct.                                       Zal ik uw naam niet weten?
    (615) Dat gaat ’er deur.
Jul.                                   Vertoeft, ik ben noch niet gezint
    Te sterreven, hou op, hoe zijt ge zoo ontzint?
    Men heet my den Poët Don Piali.
Oct.                                                   Een Mooren
    Naam, met een Don daar veur?
Jul.                                               Wilt u daarom niet storen,
    In Barbaryen is nu zulx ’t gebruik, mijn Heer.
Alex. (620) Wat is ’t voor een?
Oct.                                         Hy noemt zichzelf, op mijn begeer’,
    Poët Don Piali.
Alex.                   Hoe, zijn ’t nu zulke tijden?
    Zal ik dees dwaasheidt, nu ik brandt van liefde, lijden?
    Vermoort hem in de deur zoo hy u niet en mijdt.
Oct. Ghy Snijder, Don, Poët, fijn gast, wie dat ghy zijt,
    (625) Kiest, of het hazepat, of ’t leven hier te laten.
Jul. Door ’t lopen zult ghy zien wat my het meest zal baten.
Oct. Hy is al wegh.
Alex.                      Het is, Octavio, my leet
    Dat hy zoo schichtig is gevloden, eer ik weet
    Wie dat hy is; ga heen, vervolg hem, wilt hem dooden,
    (630) Of breng hem hier.
Oct.                                     Ik volg hem op het spoor.
Alex.                                                                             O snoode
    En wrede liefde, kan ik wel geloven dat
    De gene die zich als een razend’ mensche hadt
    Geveinst by Izabelle is in een plaats gezeten,
    Gelukkiger, als daar ’t luk my heeft uit gebeten?
    (635) Och ja, vermits de min vol loosheidt is: ik trek
    Dan na de deur, om zien of ik ook iets ontdek
    Van mijn belgzieke min. wat ’s dit? de deur staat open.
[p. 27]
    Is ’t mooglijk dat ’er een leeft die de gunst kan kopen
    Van haar, die ik, helaas, niet waardig ben? maar och!
    (640) ’t Is uit een vrouwekeur gesprooten, die daar doch
    Altijdt na ’et argste deel haar wufte zinnen hellen.
    Ik brandt en zwel van spijt, wat vonnis zal ik vellen?
    Wie zal ik zoeken? wie vervollegen? vol moet
    Stap ik den Boomgaart in, om mijn deurluchtig bloedt
    (645) Te storten, of ik zal dien dwazen minnaar dooden.
    Gewis zijn dienaar was ’t die my daar is ontvloden.
    Wel aan, ik zal de kans dan wagen, want ik moet
    Toch weten wie voor my, tot dit geheiligt goet,
    Verkoren is, en bralt ver boven al mijn staten.


Leonore.   Laurens.
Leo. (650) MYn Laurens, ’t is te laat; ai wilt my nu verlaten.
Lau. ’t Is niet, mijn Engelin, vertoeft noch wat, ach, laat
    My noch een weinig (wijl de vlugge tijdt vast gaat
    Zijn loop volbrengen) uw zoet byzijn hier genieten.
    ’t Geen als ik mis, uw oog ook van mijn oog gaat schieten.
    (655) Apol vertoef, ai, stut uw wagen in haar vaart,
    En maak dat deze nacht oneindig is: ô, baart
    Hier deur dat ik u wensch met loopen t’ achterhalen
    Uw Dafne, die voor u vliet over berg en dalen,
    En dat zy niet veraart, maar met een zoet gelaat
    (660) Haar zuivre leden van uw Godheidt streelen laat.
Leo. Laurens, mijn lief, wie zou zulx meer als ik begeren?
Lau. Mijn waardige Izabel, hoe kan ik wederkeren
    Van daar ik quam, zo ik uw schoonheit niet aanschouw’?
    Want zonder licht zag ik uw heldre zon, Mevrouw,
    (665) En nu ik ben zoo wel gelukkig dat de stralen
    Uw’s schoonheit zijn mijn Zon. ach, laat my dan niet dwalen
    In duistre duisternis deur ’t missen uw’s gezicht.
Leo. Mijn lief, staak zulke reên: vertrek, ’t wordt laat, en licht.
    Ik vrees voor ongeval, zoo vader komt te hooren
    (670) Gerucht. hy slaapt niet vast, de rust stopt nooit zijn ooren.
    Hier is de sleutel, daar gy nu de poort meê toe-
    En morgen dan weêrom kunt ope sluiten.   Lau. Hoe
[p. 28]
    Zal ik, u missende mijn schoone, kunnen leven?
    Wanneer zal ik (nu ghy uw min my hebt gegeven)
    (675) U zonder vreezen eens genieten? kom mijn wensch,
    Kom moordster van mijn ziel en kus uw Lauerens.
Leo. Vaar wel mijn lief, vaar wel.
Lau.                                             Vaar wel mijn uytgelezen,
    ’k Wensch dat hy eeuwig, die ons scheit, vervloekt moet wezen.
    Vaar wel mijn tweede ziel, schoon datge van my gaat,
    (680) Met mijn gedachten ik u nimmermeer verlaat.
    Vaar wel ghy bloemen, en ghy dichtbeblade bomen,
    Vaar wel ghy zilvre beek, die, met uw wufte stromen,
    Deelachtig waardt mijn vreugt in ’t diepste van uw’ kolk.
    Maar zagt, wat ’s dit? my dunkt ik zie daar ginder volk.
                                                                              Laur. verschuilt hem.


Alexander.   Laurens.
    (685) GElukkige Izabel, wilt het uw lief vergeven,
    Zoo ik deur achterdogt, en arrigwaan gedreven,
    Gehoont hebbe uwen naam, roem, en deurluchtige eer:
    Want ik den helen tuin zijn paden op en neêr
    Deurwandelt heb, en daar geen mensch of beest gevonden.
    (690) Mijn vreugt, geluk, en heil zou t’zamen zijn ontbonden
    Indien ik op deez’ plaats mijn Izabel genoot.
    Ghy dartle vogels, die uw rustplaats in de schoot
    Der takken houdt, op, op, vlieg na mijn tweede leven,
    En wilt haar, door uw zang, mijn smart te kennen geven;
    (695) Zeg haar, hoe dat mijn hart van hete liefde brandt,
    En vraag, wanneer dat zy zal kiezen Venus bandt,
    En al haar straffigheit vast binden aan die keten.
    Maar het is al vergeefs, haar hart schijnt niet te weten
    Van min, het is verstaalt en luistert na geen reên
    (700) Of droeve klagten, maar... hoe, zien ik daar niet een
    Gedoken onder het geboomte? zijn ’t nu tijden,
    Ondankbre, dat ik u om zoen bid? zal ik lijden
    Dat ghy uw minnaar, en mijn moorder, stil geniet?
    Dees snode schelm (die my veroorzaakt dit verdriet)
    (705) Heeft d’andre hem terwijl doen voor de deur vertoeven.
    Ik wil hem kennen, en dit diep geheim ontschroeven:
[p. 29]
    Maar Izabellas eer... ik raas, geen eer: wat raat?
Lau. Hy nadert vast, mijn geest voorzeit my nu veel quaat.
    Zou ’t Cefio wel zijn? maar neen, als hy ’t zou wezen,
    (710) Voor wie zou hy by nacht in zijnen boomgaart vrezen?
    Hy zou fors trachten, als een vroom en moedig Heer,
    Om weêr te stellen in haar eersten stant zijn eer.
    ’t Is Julio, gewis, mijn knecht, die nu komt stellen
    Zijn zotternyen om my noch wat meer te quellen.
Alex. (715) Hou, Edelman.
Lau.                                   Neen, dat ’s zijn stem niet. wie of ’t is?
    Ik moet hem kennen; hoe of in dees duisternis
    Hier iemandt komt, daar ik de wacht zoo heb bevolen
    Aan Julio? zoo hy hem nergens heeft verscholen
    Is hy vermoort. helaas, wat staat me nu te doen?
Alex. (720) Wat vange ik aan? wat raat? zoo ik dees schelm, tot zoen,
    Deursteek, zal ’t heele huis op het gerucht ontwaken,
    ’t Welk, tot mijn nadeel, zou deur heel Florence raken.
    Ten voegt niet dat ik zou zoo gruwlijk zijn, en wreet,
    Daar ik mijn eer ben aan den Keizer schuldig. ’k weet
    (725) Een middel, z’ is ook best, hem uit den tuin te trekken,
    En dan met eenen ook om hem aan my t’ontdekken.
Lau. Zou ’t wel den Hartoog zijn? van wezen en gelaat
    Gelijkt hy hem in all’s.
Alex.                                 Mejonker, spreek.
Lau.                                                               Wat raat?
    Ik veins, het is zijn stem. ik woel vast in ellenden,
    (730) En vrees de Lukgoddin my nu haar’ rug zal wenden.
Alex. ’t Is my van nooden u te kennen, voort, en zeg
    Wat ghy hier doet, en wie ghy wezen moogt?
Lau.                                                                     Ik leg
    In twijffeling, wat zal ik hem tot antwoordt geven?
    Ik vrees dat hy my kent, ik loop gevaar aan ’t leven.
Alex. (735) Hoe, zijt ge doof? zeg op, wat doet ge hier by nacht?
    Hoe is uw naam?
Lau.                       Wie vraagt my zullex onverdacht?
Alex. Een man.
Lau.                 Hoe, eenen man deê nimmermeer my vrezen.
[p. 30]
    Zoo ghy een minnaar, of wel eenen vriendt moogt wezen
    Van Izabel, weet dat ik met haar ben getrouwt.
    (740) Hoe wel dat ik een van haar vrienden ben, en brouwt,
    Zoo ghy voorzichtig zijt, om d’eendracht hier te splitzen,
    Geen twist, die de gemoên tot wreetheidt op kan hitzen:
    Want ik in ’t heimlijk ben met haar in d’ echt vergaârt;
    En Izabel is ook zoo veel ontzag wel waardt.
Alex. (745) Wat hoor ik! Hemel, mijn hart brandt van hete minne.
    Ik ben te vreden dat wy met elkaâr hier binnen
    Van daan gaan, want ik ook haar eer bemin, en dan
    Zal ik u zeggen datze uw Vrouw niet wezen kan.
Lau. ’t Gaat wel, ’k heb in mijn brein een schrandre list besteken;
    (750) ’k Zal hem bedriegen, my met een van Cosmus wreken.
    Wel aan, hier buiten ik u dan verwachten zal.
Alex. Ik gaa dan voor, daar ik u brengen zal ten val.
Lau. Ik volg u, ga voor heen, maar dat deur andre wegen.
    ’k Hoop nu dat mijn party zal sneuvlen deur zijn degen;
    (755) Ik ben nu uit den noot: hy heeft my uitgedaagt,
    En ik heb Cosmus den Vorst op zijn’ hals gejaagt.


Cosmus.
MOê zijnde van die schelm mijn’ vyandt te verwachten,
    Bekommert zig mijn ziel met duizende gedachten,
    Om dat ik missen, deur den Hartoog wreet van aart,
    (760) Moet mijn beminde ziel, mijn Izabel; dit baart
    Een worstling in mijn ziel van woede razernijen.
    Wat zal ik doen? hoe zal ik dempen al mijn lijen?
    Nu dat my dwingt en perst het dwingende geval,
    Dat ik mijn’ vyant, schoon onwillig, minnen zal,
    (765) En al mijn luk en lust verdelgen deur dees plagen.
    Vergeef het my mijn lief, uw beeltnis zal ik dragen
    Alleen in deze borst; schoon dat ik u verlaat
    Ik zal u nimmermeer vergeten. och, u staat
    Alleenig toe dat gy mijn ziele kunt gebieden:
    (770) ’k Zal, deur stantvastigheit, mijn vyanden doen vlieden,
    En haar, en ook mijn zelf, kloek overwinnen; maar
    ’k Zie ongetwijffelt, deur ’t geboomt’, mijn’ vyant daar.
[p. 31]
    Nu zal ik, na den eysch, ’t verraat des vleier straffen.


Alexander.   Cosmus.
OP de bestemde plaats heb ik een wijl mijn laffen
    (775) En schuwe vyant, vol van vrees en schrik, verwacht.
    Ik vrees dat hy my is ontsnapt; de donkre nacht
    Strekt hem een dekkleet, en bedwelmt my deur haar dampen,
    Dat ik my zellef naauw’ kan zien in mijne rampen.
    Maar stil, my dunkt dat ik daar zie een schim. zijt gy ’t?
Cos. (780) Ia, trek uw degen, ’k heb u lang verwacht ten strijt.
Alex. Wel aan, zoo zijt gy moe hier langer noch te leven?
Cos. Dat ’s recht: en worde ook, deur de wanhoop, zo gedreven
    Dat ik u moorden of hier sterven zal.
Alex.                                                       Ik zag
    U laastmaal matiger herkomen voor den dagh.
    (785) Geef my verlof, mijnheer, dat ik uw’ naam mag vragen.
Cos. Hoe, boertge? d’Adel schept in zullix geen behagen.
Alex. Ai, zeg my dog uw’ naam.
Cos.                                            Mijn’ naam?
Alex.                                                               Uw’ naam mijn heer.
Cos. Ik swel van spijt. schelm, kent gy Cosmus dan niet meer?
Alex. Wat hoor ik!
Cos.                      Ik ben die, die gy, deur looze lagen,
    (790) Vervolgt: ik ben de schrik der forsse Wereltplagen.
    Ik ben die aan den Vorst tot driemaal ’t leven gaf.
    Ik ben zijn trouwen vrient die hem hulp aan zijn staf.
    Ik ben die Izabel mijn ziel hem heb geboden,
    En nu in ballingschap moet vlieden voor die snoode:
    (795) Zoo wort mijn dienst betaalt.
Alex.                                                   ’k Hoor dat den schelm my kent.
Cos. En noch ten laatsten, ik heb in mijn arme ellent
    Gewilt dat hem doch geen ontrouwheit zou geschieden.
    Nu weet gy Lauerens wie datge zoo doet vlieden.
Alex. Al lang genoeg, hou op: Cosmus laat af, want wy
    (800) Het weten.
Cos.                       Wat is dit? den hemel staatme by.
Alex. Nu toontge uw’ valschen aart. volbrengt gy zo uw eden?
[p. 32]
    En laat ge uw trouloos hart zoo lichtelijk versmeden?
    Breekt ghy de trouw zoo die ghy in mijn kamer zwoert,
    Dat ghy van haar zoudt vliên, (rampzaalge, waar vervoert
    (805) De drift u toe?) om haar dan in den tuin te strelen?
    Zeg nu dat ik u niet heb in haar lustpriëlen
    Bevonden, dat het is deur Laurens list gebrouwt.
    Of dat al ’t geen, ô schelm, mijn oog hier nu beschouwt
    Maar een verbeelding is van droom’ of spokeryen.
    (810) Neen, nu kunt ghy my niet ontveinz’ uw schelmeryen;
    Vermits ghy zelf bekent dat ghy met Izabel
    Getrouwt zijt. wilt ghy noch, ô snoô, dat ik u stell’
    In eenen plaats als vriendt? verrader, schelm.
Cos.                                                                     Wat reden
    Heb ik met u gehadt van huwlijk? op wat stede
    (815) Heeft het geweest daar ik u in den Boomgaart sprak?
    Ik heb u niet gehoont.
Alex.                               Verraâr, ghy poogt dat pak
    Te schuiven van uw’ hals. wat doet u zoo vertzagen?
    Dit ’s de bestemde plaats om ’t leven nu te wagen.
    Verweer u, want een van ons beide, met een’ steek,
    (820) Ter zielen varen moet langs d’allerzielen streek.
    Ghy kunt voor my, het geen ik zag, nu niet bedekken;
    Want zoo ghy Izabel zoo tot uw min kost trekken,
    Dat zy uw vrouw wierdt, weet dat ik de gene ben
    Die u vermoorden zal, dat u de blixem schenn’,
    (825) Verraâr, zoo lange ik leef en zult ghy niet genieten
    Die ik om u, laas, mis.
Cos.                                 Dees reden my verdrieten.
    Ik ben geen breker van mijn eden, noch de man
    Van Izabelle, noch haar Bruidegom; hoe kan
    Ik zijn de geen die u hebbe uitgedaagt voor dezen?
    (830) ’k Zag u nooit in haar’ tuin.
Alex.                                           Geveinsde, wilt niet vrezen,
    Ghy zult my nu niet meer, deur uw deurtrapte reên,
    Misleiden. nu, wel aan.
Cos.                                 Mijn Heer, zoo ghy na ’et geen,
    Dat ik u zeg, niet hoort, wilt my dan maar deursteken.
[p. 33]
Alex. Dat zal ik doen, om mijn verdriet niet meer te queeken.
    (835) Verrader, grijp uw zwaart eer dat ik u vermoor.
Cos. Waar is ’er droever lot als ’t mijne? Heer, ai hoor.     Vechtende
                                                                                            binnen.


Laurens.   Julio.
    ZEg my doch, Julio, wat antwoordt heeft gegeven
    Den ouden Cefio u op mijn’ brief?
Jul.                                                     Mijn leven
    En zag ik zulk een trotze en fiere grijsaart niet.
    (840) ’k Weêrhiel mijn lachen naauw’.
Lau.                                                   Hoe dat? wat’s u geschiet?
Jul. Toen ik na hem, mijn Heer, vraagd’, is hy strax verschenen
    Met een verwaant gelaat en zidderende benen,
    Half steunend’ met zijn leên op d’eedle schouders van
    Mejuffer Izabel, dat goddelijk gespan
    (845) Van schoonheit, daar ’t gestarnt zoo heerelijk in daagde
    Als in een spiegel, want z’ in Atlas plaats toen schraagden.
    Hy vraagde my, of ik het leven moê was? dat
    Ik, die een dienaar was van zijnen vyandt, prat
    En stout quam in zijn huis. mijn Heere, de gezanten,
    (850) Antwoorde ik, veilig zijn by vreemd’ en bloetverwanten.
    Ik kom hier om dees brief aan u te geven, daar
    Gy ’t al uit zult verstaan. hy lasse haastig, maar,
    Gelijk ik zag uit zijn ontstelt gemoet, verbolgen,
    En sprak tot my, ga heen, ik zal u daadlijk volgen.
    (855) My dunkt ik hem al hoor.
Lau.                                           Ik ga hem dan te moet
    Verwellekomen, want wy beiden uit een bloet
    Gesproten zijn.

Cefio.   Laurens.
Cef.                     Laurens, den Hemel wil u sparen.
Lau. Zijt overwellekoom; Oom, in hoe vele jaren
    Heeft mijne woonplaats zoo een zaal’ge dagh beleeft?
Cef. (860) Nu, overmits de tijdt mijn kracht te boven streeft;
    Want doen ’t geval my door de dwang en niet deur gunsten
    Stip onderdanig was, toen hadde ik niet om sunsten
[p. 34]
    Dees plaats (voorzegster van mijn droevig ongeluk)
    Met mijne voet betreên.
Lau.                                   Ai, wilt mijn vreugt in druk
    (865) Niet doen verwis’len. nu ’k u zie met schreiende oogen
    Deurgrieft ghy mijn gemoet, ô Oom, met mededogen.
Cef. Verwondert u doch niet van zullix, mits ’t geval
    My heeft verwezen dat ik voor haar duiken zal.
    En het geheugenis (want d’eedle ziel vol pijnen
    (870) Gaat treuren) moet deur ’t oog haar droefheit doen verschijnen.
    Maar dit nu overslaande, uw dienaar heeft terstont
    My eenen brief gebracht, ’k weet niet of ghy hem zont,
    Daar in dat ghy verzoekt, my in mijn huis te spreken
    Van iets noodwendig.
Lau.                               Ja dat ’s waar.
Cef.                                                       Is ’t waar? versteken
    (875) Zal ik my niet schoon dat mijn zijd’ geen degen draagt.
    Weet dat mijn eedel bloet voor u niet is vertzaagt,
    Noch deur hooge ouderdom in d’aderen bevrozen.
    Deze arm, die voor dees tijdt tot straf de goddelozen
    En wrede Medicis gedijde, zal mijn landt,
    (880) Met meerder glans en gloor, herstellen in haar stant.
    Wat wilt ge dan van my? wat zoekt gy? op wat tijden?
    Wat plaats bestemt ge? en met wat wapens zal men strijden?
Lau. O Cefio, ô Oom, ô Vader, ach, waar heen?
    De schrik mijn tonge bint, ik tracht niet om te treên
    (885) Met u in een gevecht; maar nevens u te wreken
    Mijn Vaderlandt. want ’t is geen reden dat blijft steken
    Florencen onder ’t juk der slavernye, van
    Dien trotzen dwingelant en heerschende tiran,
    Nu dat het onder uw wel wijs beleidt kan leven.
    (890) Nu is ’t de zalige uur en tijdt, van God gegeven,
    Om onze gramschap en voorouders twist en haat
    Te bannen uit ’t gedacht’, mits dat ge in d’Echtestaat
    Aan my uw Izabel geeft tot een Gemalinne.
    Dan zult ge ook niet alleen de naam van grootvaâr winnen,
    (895) Maar noch bekleen, ô Oom, de gadeloze naam,
    (Zoo heerelijk vermaart deur d’overvlugge faam,
[p. 35]
    En daar uw nazaat op zal stoffen namaals) Moeder-
    Verlosser; maak mijn luk gelukkig grijze broeder
    Mijns voorzaat, nu dat ik zoo veel wel waardig ben.
    (900) En ’t zoete jawoordt (’t geen ik hier voor u beken)
    Uit Izabellas mont heb op het laatst verkregen.
    En als ik, waardige Oom, ben in den noot verlegen
    Zal heel Italie my bieden trou de hant.
    ’t Geluk lacht ons vast toe, en ’t staat in goeden stant,
    (905) En alles in uw’ wil, vermits my niet gebreken
    Volk, wapenen, noch gelt.
Cef.                                       Vermeet’le, dart gy spreken
    Zoo trots? is ’t mooglijk dat u ’t breineloze hooft
    Zoo fier en moedig maakt? is u ’t verstant berooft?
    Waant gy uw adeldom met mijne te gelijken?
    (910) Gy dwaze jongen, dart gy na mijn dochter kijken,
    En haar verzoeken in den Huwelijkenstaat?
    Mijn eêl en groot geslacht zig in den spiegel laat
    Zien van mijn Izabel. ik ken met haar te paren
    Den Keyzer zelf niet waardt. laat uwe zotheit varen.
    (915) Hoe, steltge u tegens my, die u met deze hant
    Kan scheuren? en met ’t vuur, ’t welk in mijn boezem brant,
    Tot asch verbranden, en deur ’t overhelder flonkeren
    Van mijn’ deurluchte naam de donkre Zon verdonkeren
    Der wrede Medicis. eyscht gy mijn eenig kint?
    (920) Ik raas van ongedult. hoe zijtge zoo verblint
    Gy jonge zot? verzoekt gy dwaas mijn Izabelle?
    Voort bengel, laat my deur, komt my niet meer zoo quelle.
Lau. ô Hemel wat zal ’t zijn! mijn heer vertoeft wat; hoort
    Mijn reên, met overleg, eer gy u zoo verstoort.
Cef. (925) Gy doet mijn ongedult tot meerder toorne rijzen.
Lau. Bemerk mijn heer, eer gy zoo licht my gaat verwijzen,
    Dat ’t hemelsche beschik haar my heeft toegeleit,
    Want ik’er heb bekent.
Cef.                                 ’t Geen gy daar hebt gezeit
    Is ’t errenst, of bedrog? helaas!
Lau.                                               Mijn heer, de reden
    (930) Zijn waar; ik ben met haar in d’ Echtestaat getreden,
[p. 36]
    Schoon tegens uwen wil. mijn staat is u bewust.
    Ai, overleg de zaak met reên, stel u gerust,
    Vermits men geene zaak van zwaar gewicht met tooren
    Kan overleggen; en zoo ik u van te vooren
    (935) Gehoont heb, zoo verzoek ik, voor uw voeten neêr,
    Niet eens, maar duizentmaal vergiffenis mijn Heer.
Cef. O Hemel, wat ik hoor! hebt ghy zoo vele jaren
    My ouden grijsaart tot dees schande moeten sparen?
    Hoe is ’et mooglijk dat mijn onbezoedelde eer
    (940) Van dees verrader zulk een schant kan dulden? ’k zweer
    Ik yvrig wreken zal dat d’eerbaarheidt tot schande
    Mijn huis maakt, en verbreekt al d’overkuische banden.
    Zou dan mijn Izabel deur eenig loos bedrog
    Bedrogen zijn? neen, dat ’s onmooglijk; want zy doch
    (945) Te deugdelijk en te verstandig is. wat reden
    Doet my doch twijfelen? ik weet nu ook al mede
    Dat zy hem heeft getrouwt. z’ is d’oorzaak van mijn schant.
    O Hemel, wat staat my te doen? geef my verstant,
    En raadt my met uw’ raadt.
Lau.                                         Mijn Heer, ik zal u raden.
    (950) Geef my, ô Cefio, gelijk ’t betaamt, genaden,
    Want ik heur man ben, en gesproten uit uw bloet.
Cef. Zwijg schelm, booswigt zwijg, gy maakt my noch meer verwoet.
    Ik zal, al ben ik out, om mijn eer weêr t’herstellen,
    Itaalje niet alleen, maar al de werelt vellen
    (955) Doen, op uw valsch geslacht, het moortgeweer.
Lau.                                                                                 Vertoeft,
    Mijn vader, luister naar Florencen zo bedroeft,
    Nu ghy haar geeft de naam van moeder, en ik ’t leven
    Voor hare vryheidt graag op d’offerdis wil geven.
    Vertoeft doch wat. wie heeft van zulk een aardt gehoort?
    (960) Dat hy mijn Izabelle ontzeit, nu dat wy, door ’t
    Verbinden met elkaâr, Florence kunnen krijgen.
    Daar is geen droever staat als mijn’, hoe kan ik zwijgen,
    Vermits ik vrees dat hy haar zal vermoorden? ach,
    Ik ben mijn zinnen quijt.


[p. 37]
Julio.   Laurens.
Jul.                                     Ghy hebt geen blijder dagh
    (965) Gezien, den Hartoog komt u zellef nu bezoeken.
Lau. Wat zegtge?
Jul.                     ’t Geen ghy hoort.
Lau.                                                 Ik moet nu d’uur vervloeken,
    Zag iemant Cefio?
Jul.                           Geen mensch heeft hem gezien,
    Stel u gerust mijn Heer.
Lau.                                   Dit moet wat vreemts bediên.


Alexander.   Laurens.   Octavio.   Claudio.   Julio.
en gevolg van Hofjonkers.
Alex. WEl Laurens.
Lau.                           Groote Vorst, hoe, wat zal dit noch wezen?
    (970) Hoe toont zijn Hoogheit zooveel gunst en eer aan deze
    Zijn minste dienaar?
Alex.                             Om dat ik al eene tijdt
    U misten in mijn Hof. dies kom ik zelf met vlijt
    Na uw gezontheidt zien; want ghy my hadt geschreven
    Uw quaal. hoe gaat het al?
Lau.                                       Mijn geest wordt weghgedreven
    (975) En is verwart, mijn Heer, bespeurend’ hoe den Vorst
    Mijn nedrigheidt ten top van groote hoogheidt torst.
    Ik ben heel wel te pas, bereit om maar t’ontfangen
    Geboden van mijn Heer.
Alex.                                   Dit wenschte ik, met verlangen,
    Te horen uit uw’ mont, vermits uw leven my
    (980) Hoognodig is: mijn vriendt Laurens hoor, op dat ghy
    De droefheidt uit uw hart moogt t’eenemaal verjagen,
    Schenk ik mijn wellustplaats, die yder kan behagen,
    U tot een gift’, wiens velt en bladerrijk geboomt,
    En d’eedle waterbeek die deur dees vreugttuin stroomt,
    (985) De droefste geest vermaakt. ik zal gestadig trachten
    Na ’et geene dat tot vreugt kan porren uw gedachten;
    Want ik geen vreugt geniet als ghy onlustig zijt.
[p. 38]
Lau. Laat ik grootachtbre Vorst, in deze blijde tijt,
    Uw’ voeten kussen; om daar mede te bewijzen
    (990) d’ Eer die mijn tonge deur verbaastheit niet kan prijzen.
Alex. Hy die mijn vrient is, en die ’k daar voor waardig hiel,
    Begeere ik niet dat neêr voor mijne voeten kniel’.
    Sta op Laurens; en gy, vertrekt u al te zamen,
    Vermits in eenigheyt wy hebben iets te ramen.
Lau. (995) Ze zijn geweken. wat gelieft zijn Hoogheit doch?
Alex. Ik ben vergramt op een om zijn vervloekt bedrog,
    En zal mijn felle spijt en gramschap niet verkoelen,
    Voor dat zijn hartebloet my dit van ’t hart komt spoelen.
Lau. Wie is dien trotze die zijn hoogheit heeft verstoort?
Alex. (1000) Wie zou het wezen als die schellem die my moort
    Zoo dikmaals? Cosmus is ’t, dien Italjaanschen roemer,
    Die van mijn achterdogt is d’oorzaak, die verbloemer
    Van trouw, die valsche, die verleden nacht mijn straf
    Ontvloden is, hy moet nu dalen in zijn graf.
Lau. (1005) Hy zal.
Alex.                       Maar och, ik vrees dat hy zig zal verbergen
    Te Trebia, en dan noch onze magten tergen.
    Wat raat dan? overmits mijn liefde veel te groot
    Is, en ’t gedult te klein.
Lau.                                 Uw magt zal, in dees noot,
    Het dwingende geval u onderdanig maken.
Alex. (1010) Laurens dan zal mijn macht mijn noodtlot zellef wraken.
    Ziet dees schijnheiligen wort vast van ieder een,
    Door heel Italie, als een’ Afgodt aangebeên;
    ’t Banditsche volk hem d ’eer als Hartog al op dragen;
    Zijn grootste misdaat is, dat hy schept welbehagen
    (1015) Te minnen, tot mijn spijt, mijn waardige Izabel.
    En in zijn doot bestaat mijn leven, ’t eind mijns quell’,
    De stilheit van mijn staat, ja zelf mijn welgevallen.
Lau. ’t Is billik dat hy buige op datge alleen moogt brallen.
Alex. Men laat hem, deur ’t geluit van trommel en trompet,
    (1020) Inroepen deur de stadt, en dat, terwijl, men lett’
    Op al zijn misdaân: dan gebiet de lust en machten,
    Twee forsse richters, my dat ik haar zal verkrachten.
[p. 39]
    Of met of tegen wil geniete ik Izabel,
    Florencens flonkerstar der maagden.
Lau.                                                       Vreemt bestel
    (1025) Des hemels! maar mijn Heer, hoe zultge haar bewegen?
Alex. Ik heb, mijn waarde vrient Laurentio, flus tegen
    De Hartogin gezeit, dat d’aardige Izabel,
    Die heerster van mijn ziel, die tintelstar, hoe wel
    Heel arm van staat, maar schoon en gadeloos van wezen,
    (1030) Mijn Nichte is; en ’t niet voegt datze, uit ons bloet gerezen,
    Met zulk een’ ouden man als Cefio, schoon hy
    Haar Vader is, in huis met hem noch langer zy.
    Mits zy, deur vreemt beschik, licht ’t edel bloet mocht smetten,
    Van ons deurluchtig huis; en om dat te beletten,
    (1035) Was ’t nodig dat men haar in ’t Hof hale, op dat zy
    Staatjoffer word, door gunst, van ’s Hartogins lievry.
    Ik meen dan vast, wanneer als ik haar heb genoten,
    Verlost te zijn van die my trachten te verstoten
    Van dit geheiligt goet, ’t geen ik onwaardig ben;
    (1040) En van mijn vyandt den verrader Cosmus, en
    Van al mijn smart en pijn: ik kan niet langer lijên
    De smaat en wanhoop die in deze boezem rijen,
    Mits ik deur belgziekte en van felle gramschap raas.
Lau. Hoe zal ik stutten zijn verwoede drift? helaas!
    (1045) Den Hemel, speur ik, heeft bezworen my te plagen.
Alex. Wat zegtge?
Lau.                     Dat den Vorst zijn lijf en staat gaat wagen,
    Indien gy tracht deur dwang na zullik een genot.
Alex. Waarom? zeg op.
Lau.                             Ik vrees, ô Hartoog, zoo ik tot
    U spreek, op zulk een wijs, zijn Hoogheit te verstoren.
Alex. (1050) Neen, vaar maar voort.
Lau.                                               Om dat gy zijt te hoog geboren.
    Haar’ Vader is ook een’ forsse oorlogshelt vol moet,
    En al het volk, ’t geen is gesproten uit zijn bloet,
    Dootvyandt zijn van ons geslagt; en, Heer, wy weten
    Dat ’t Medicise bloet heeft ieders hart deurbeten
    (1055) Met haat; invoegen dat ons vredig Vaderlandt
[p. 40]
    Zich, om een kleine zaak, met d’oproer, aan een bandt
    Zal binden, deur ’t gewest haar helsche tweedracht stroyen.
    En ondertusschen, om het schelmstuk op te toyen,
    Met eenen schudden ’t juk der slaafsche slaverny
    (1060) Van haren hals, ’t geen haar zoo lastig valt: want zy
    Na vryheit, ’t waardste pandt, op ’t aldervierigst trachten.
    Behalven dit, ’t gebiedt, ’t welk duiken doet de machten,
    Is onderworrepen zoo veel verandering.
Alex. ’k Heb u zoo wel ter taal in lang, om eenig ding
    (1065) My af te raân, daar in ik schiep zulk welbehagen
    En lusten, niet gezien; maar nu moet ik u vragen,
    Of, deur voorzichtigheidt, men niet een grooter quaadt
    Kan hoeden?
Lau.                 Ja mijn Heer.
Alex.                                     Wat zal ik doen, mijn staat
    Deur rasse wisseling in twijfeling gaan stellen?
    (1070) Of in het leven gaan na ’et droevig sterven hellen?
    Want zoo ik Izabel die schoone niet geniet,
    Zoo sterf ik levendig, en eindig mijn verdriet:
    En zoo ik Izabel mijn waarde mach genieten,
    Zoo leef ik weêr, en acht geen rampen of verdrieten.
    (1075) Dan zal ik zien wie zich dart kanten tegens my
    En tegens mijne staat.
Lau.                               ’t Was beter, Heer, dat zy
    By haren vader bleef: zoo g’ ’er in ’t hof wilt trekken,
    Zal zy Mevrouw, in stilte, uw diep geheim ontdekken.
Alex. Uw raat strekt tot mijn doodt.
Lau.                                                 Helaas, wat zal ik doen?
    (1080) Wil ik hem mijne min ontdekken, en dan zoen
    Verzoeken van zijn handt? maar neen, zijn wufte zinnen
    Zijn al te zeer ontstelt. wat zal ik nu beginnen?
Alex. Laurens, laat in ’t gareel strax mijne paarden slaan,
    Ik wil met mijn karos na Izabelle gaan.
    (1085) Alwaar dat ghy, Laurens, zult wezen mijn getuigen,
    Hoe ik mijn vyandts hart tot vrientschap neêr kan buigen.
Lau. Van mijn’ oneer zal ik getuigen geven, ach.
Alex. Ga heen, zeg Cefio dat ik hem wensch goên dag,
[p. 41]
    En dat ik hem terstont wil in zijn huizing spreken.
Lau. (1090) Ik ben mijn leven quijt. kon ik mijn trouw nu breken.
    Vervloekt is d’eer, en staat, en vriendtschap, die my nu
    Doet zwijgen. ô tiran, ô schellem, ik zal u
    Vermoorden, want ik zulk een’ hoon doch niet kan lyen.
Alex. Wat zegt ghy?
Lau.                         Dat ik, nu zijn Hoogheit niet wil myen
    (1095) Dit dreigende gevaar, ga heel onlustig heen.
Alex. Een minnaar heeft geen vrees, noch luistert na geen reên.

Continue
DARDE BEDRYF.

Izabelle.
IS ’t mooglijk dat ik in deez’ droeve plaats kan leven?
    Gescheiden van mijn ziel, helaas, deur toegedreven
    Haat; nu dat ik, laas, van mijn leven ben berooft,
    (1100) Door ’t afzijn van mijn lief, ben ik geheel verdooft
    Dat het onmooglijk is te voelen pijn of smarte.
    Hoe komt het dat deez’ pijn hoe lang’ hoe meer mijn harte
    Deurgrieft? maar ach, het is dat zy de heerschappy
    Wil eeuwig hebben met mijn ziele, laas, in my.
    (1105) Maar waar zijt ghy mijn lief, waar zijt ghy nu gebleven?
    Gedachten, op, en wilt u na mijn ziel begeven,
    Op dat ik door uw vreugdt vermindren mach mijn pijn.


Leonore.   Izabelle.
MEvrouw, geen máár kon u ooit aangenamer zijn,
    Dan die ik u nu breng.
Iza.                                 Ras, wiltze my verklaren.
Leo. (1110) ’k Ben zoo verbaast, Mevrou, dat ik naau kan bedaren.
    Ik kan naau spreken, want ik zag Cosmus strax op straat.
Iza. Hoe, op de straat?
Leo.                           Mevrou, hy voor de deur al staat.
Iza. Wat zegtge?
Leo.                   Hier in huis, Mevrou, is hy al binnen.
Iza. Wie hadt zulx ooit gelooft, zal ik, deur vreugt, mijn minne
    (1115) Hem openbaren? neen, gedult, het is nu best
[p. 42]
    Te veinzen, want de Min vlied van de geen op ’t lest
    Die altijdt smeken. nu moet Cosmus eens gevoelen
    Wat afkeer baren kan; vermits die geen vol koele
    En koude koutheidt is geen minnesmart verwacht;
    (1120) Dies hy, al ’t geen tot vreugt en lust verstrekt, veracht.


Cosmus.   Izabelle.   Leonore.
Cos. Ach, Izabel.
Iza.                       Wel hoe, mijn heer, wat komt ghy zoeken?
Cos. Mijn doodt.
Iza.                     ’t Is beter dat ghy leeft als sterft, ghy kloeken.
    Wilt doch terstont mijn huis verlaten; zoo den Vorst
    Dit komt te weten, want hy na uw bloet heet dorst,
    (1125) Zal hy u straffen doen door het Gerecht; die gene
    Die, in zoo schoon een schijn, is voor den Vorst verschenen,
    Die in getrouwigheidt zoo zeer wil munten uit,
    Dat hy in d’ arremen zijn hallefdoode bruidt
    Verlaat, zal die zig met zoo vuilen daadt besmetten,
    (1130) En dooven d’eerglans die de Faam plag te trompetten?
    Geheel Florence van uw lof kan tuigen, deur
    De beelden die ’er staan gerecht, ô Cosmus, veur
    Uw aldeurdringende eer, die u onsterflijk roemen.
    Is dit nu ’t werrik van een eêl gemoet? verbloemen
    (1135) D’ oprechte zoo hun trouw? wel Cosmus, is dit d’eedt
    Volvoeren die ghy zoo vast Alexander deedt?
    Wulpszieke Cosmus, hoe haast zijt ghy weêrgekomen:
    Vaar wel. ’k zal echter, schoon ik maar een maagt ben, schromen
    Uw zwakheit al te bros, om dat ik al een tijt
    (1140) U heb gelieft. Ziet eens ras Leonoor, met vlijt,
    Ofge iemant ziet op straat, die hem ook kan verspieden;
    En als hy weg is, sluyt (hoort wat ik u gebiede)
    De deur dan voort in ’t slot. vermits ik vrees dat hy
    Mocht wederkeeren. ’k ga, den Hemel sta u by.
Cos. (1145) Ik kom niet smeken, neen, wilt Cosmus vry verschoonen.
    Vertoeft wat Izabel, ik kom niet om te hoonen
    Den Hartoog; denk niet deur inbeelding dat gy my
    Zult overwinnen deur uw schoon gelaat, dat gy
[p. 43]
    Met stuursse afkeerigheit vermengt. ô neen, mijn groote
    (1150) Lust vraagt, wie in den Tuin meer van u heeft genooten
    Dan zelf den Hartoog van Florencen? zeg my wie
    Is dien gelukkigen, en waarde Minnaar, die
    De purperroode lent’, geschildert op uw kaken*
    Van d’ overgeestige natuur, die ’t hart doen blaken
    (1155) Van Timon, heeft geplukt? zeg Izabel, wie was ’t?
Iza. Houdt Cosmus, wilt nu met geen schandige overlast
    Uw valsche ontrouwigheidt verschonen. Leonore
    Ontsluit de deur, en jaagt dien dwazen, na behoren,
    Ten huize uit.
Cos.                   Leonoor de deure nu wel sluit,
    (1160) Om ’s nachts die van den Tuin (ik moet ten huizen uit)
    t’ Ontsluiten tot mijn hoon. ik zweer u Leonore,
    En Izabel, dat ghy my beiden nu zult horen.
Iza. Roept doch zo hart niet.
Cos.                                     Zulx zou ik niet doen, indien
    Ik deur de minnenijt niet razend was. ’k laat vliên,
    (1165) In d’ ope lucht, nu al de heiloze beloften
    Aan een Tiran gedaan, die niet als onbeschofte
    En vleiers, vals van tong, wil loonen. neem de vlucht
    Mijn starke krachten, want uw macht doet my geen vrucht.
    Ik kan de driften in mijn ziele niet verdragen
    (1170) Van schoonheit. d’ achterdocht my hier dreef om te vragen,
    Wie in uw Boomgaart d’ edle en zoete vruchten maait,
    Zo lang deur mijne trouw, en zuchte en druk gezaait?
    Wie is die rover van mijn schat, en van mijn lukken
    Dootvyandt, dat hy mijn bezolding dart ontrukken?
    (1175) Aan wie geeft ghy de naam van Bruidegom, Mevrouw?
    Aan wie geeft ghy uw gunst? die zélf de liefde zou,
    Indien hy zulk een’ daat deur trotsheit dorst beginnen,
    Gelukkig maken? ach, aan wie geeft gy uw minne
    Ten roof? voor wie ontsloot gy op een’ nacht de poort,
    (1180) Zoo lang voor mijn geluk in slot? om dat ik door ’t
    Gebodt mijns Vorst hem moest beloven niet t’ aanschouwen
    U, schoon my dezen eedt voor eeuwig zal berouwen.
    Hebt ghy een ander weêr zo dra verkoren? ach,
[p. 44]
    Hoe komt het dat gy ’t leet, u aangedaan, een dagh
    (1185) Niet kond’ verzwelgen? heb ik niet zoo vele ellenden
    Deurworstelt om u te behagen? loontge in ’t ende
    Mijn min zoo? zijn dit dan de traanen en ’t gezucht,
    En groote tekenen van liefde, daar de lucht
    Van weêrgalmt, die gy stort’ om mijn vertrek? deur ’t zwijgen
    (1190) Bekent gy dan uw schult. kan ik geen antwoort krijgen?
    Spreek Izabel, ai spreek, gy meerdert Cosmus pijn.
    Ik ben u quijt zo ras, en ’t moet ook billik zijn
    Dat ik u laas verlies, om dat gy hebt gegeven
    Mijn vyandt ’t waartste pant van my in ’t sterflijk leven.
    (1195) Maar zoo het waar is dat het bidden meer vermach
    In ’t afscheit in de doot by twee gelieven, ach,
    Ik bidde u dan (zoo ik zoo veel by u in waarde
    Noch ben) dat gy my zegt of gy Laurens, d’ ontaarde
    Van deucht, verkoren hebt tot heerscher van uw hart?
    (1200) Want dan zal mijne ziel verhuizen, zonder smart,
    Uit ’t lichaam, en mijn doodt zal uwen Bruiloft vieren.
Iza. Eer zal ik zelf my zelf ten duistren afgront stieren.
    Wel hoe mijn lief, wat’s dit? is ’t errenst dat gy my
    Daar zegt? nu dat ik waande, ô waarde lief, dat gy
    (1205) Uw onschult, deur uw klacht’, woud’ zoeken te verschoonen.
    Wat zegtge van Laurens? hoe komt gy my zo hoonen
    Met min en Bruiloft? wel wat zegt gy van de deur?
    Wat van den tuin? help my het ramen, dat ik speur
    Wat dat het wezen mag, getrouwe Leonore.
Leo. (1210) Hy zoekt deur een beveinsde (en zout gy daar na horen)
    Hoon zijn begange schult t’ ontschuldigen.
Iza.                                                                   Het is
    Een’ dwazen onschult, zoekt gy zullix? neen, dat ’s mis.
    Ik ben geen vrouw, van wie gy Cosmus vry moogt denken,
    Die deur wraakzieke min haar eerbaarheit zou krenken.
    (1215) ’k Heb in een zuivre school vol eerlijkheit geleert.
    Deurloop uw heugnisboek, eer dat gy zo verkeert
    Mijn eer beticht, daar in ge, ô Cosmus, zult bevinden
    Hoe trouw en deugdelijk dat gy my toen beminde,
    En duizent proeven ook van mijn stantvaste min.
[p. 45]
    (1220) Noch Laurens, noch den Vorst, noch niemandt acht ik in
    De werelt waardig om mijn liefde te genieten,
    Als u; en deze reên laat ik my nu ontschieten.
    Wat wilt gy meer?
Cos.                         Ik zweer u by den hemel, dat
    Mijn leet zoo zeker is als ik onlukkig. wat
    (1225) Wilt gy noch verder gaan? daar Laurens vast met eden
    My zwoer, dat hy met u was in den Echt getreden,
    En Izabelle ik om uw eer...
Iza.                                         Ach wat ik hoor!
Cos. Helaas, ik sterf van spijt en wraaklust. ’k heb hem voor
    Verrader van den Vorst gescholden. maar zie dezen
    (1230) Arglistige heeft toen, met een halflachend wezen,
    En een verwaant gelaat, my deze reên gezeit:
    ’k Zoek Izabellas hart, deur loze listigheit,
    Niet t’ overwinnen om haar aan den Vorst te geven,
    Neen; maar den Hartoog zoekt ons min deur een te weven,
    (1235) En dat blijkt openbaar, vermits gy deze stadt
    Moet ruimen. Izabel, ik kon deez’ reên, zo prat
    En bits my toegeduwt, in ’t minste niet geloven.
    ’k Heb, om de snode ziel van ’t lichaam te beroven,
    En my te wreken, hem terstont toen uitgedaagt:
    (1240) Om dan mijn ziele en spijt (die moed heeft ’t alles waagt)
    Eens t’ eindigen. maar ’t schijnt zy beide onsterflijk leven:
    Ik ben allenig toen in’t ope velt gebleven,
    Hem wachtende tot dat d’ Oranje dageraat
    Haar goude wagen, rijk van ’t Hemelsche çieraat,
    (1245) Ten Hemel joeg, die doen, in plaats van paarlen, zaaiden
    Veel rampen, die ik, laas, toen tot mijn onluk maaiden,
    Vermits ik, ziende dat een na my toe quam, dacht,
    Daar komt Laurens die ik zoo lange heb verwacht.
    Meer deur ’t verlangen, als deur zekerheit ik ’t waande,
    (1250) Dies trad ik na hem toe, de min om wraak my maande;
    Ik zou, zoo hy zig voor den Vorst niet hadt verklaart,
    Hem ’t leven hebben doen verliezen, deur mijn zwaart.
    Mijn schrik, verwondering, en schaamte u te verhalen
    Acht ik onnodig, want mijn sinnen spoorloos dwalen.
[p. 46]
    (1255) Den Hartoog overboos, ik hadt dat niet verwacht,
    My zeide, dat hy in uw Tuin, by donkre nacht,
    (Mijn tong wort sprakeloos) hadt eenen man gevonden,
    Die hem zeid dat hy was met u in d’ Echt verbonden,
    En dat hy had gehoort, Mevrou, dat ik het was:
    (1260) Dies hy my ’t leven wou doen braken, met een plas
    Van hartebloet, om hem van zijnen spijt te wreken.
    Ik ben zijn gramschap, tot mijn ongeluk, ontweken,
    En deur een ongebaande en sporeloze weg
    By u gekomen, om te zeggen ’t geen ik zeg.
    (1265) Nu oordeel, Izabel, ik ben noch nooit bevonden
    By u, in uwen Tuin, wie dat u heeft geschonden.
Iza. Dit ’s alles maar een werk versiert en loos gebrout:
    Want zoo de minnenijt, die ghy te veel betrout,
    O Cosmus, uw gezigt niet t’ eenemaal verblinde,
    (1270) Dan zou de reên mijns hoon u uit ’t bedrog ontwinden.
    Want zoo ghy zegt, dat my den Hartoog zellef tracht
    Te geven aan zijn’ Vrient Laurentio; ik acht
    Het dan geen wonder dat hy zoekt, om u te dwingen,
    Door mijne schennis, van my af te vliên. hoe dringen
    (1275) De driften van de wraak uw ziel zoo: zie, gy daagt
    Laurens in mijne straat, dat hy een lijfstrijt waagt
    Met u, en als gy gaat, om buyten hem te wachten,
    Dan komt den Hartoog in zijn stede, om uwe krachten
    Te knevelen, en u te dooden, daarge uit ziet,
    (1280) Dat zoo Laurens den Vorst ’t niet zeide, dat hy niet
    In ’t minste van de zaak het minste deel zou weten:
    En zoo ik was gezint met Laurens aan de keten
    Der onverbreekbre trouw wel vast verknocht te zijn,
    Waar toe zou zulk een’ Vrouw van staat als ik, met schijn
    (1285) Van waarheit en bedrog, u strelende onderhouwen?
    Zwijgt dan stil Cosmus, en wilt zulke reden schouwen.
    Ik schaam my van deez’ zaak noch meer te spreken: klaag
    Een ander; ik al deez’ getrouwheit niet verdraag.
    Vertrek voort uit mijn huis, vermits ik u wil schuwen.
Cos. (1290) Vertoeft wat Izabel, wilt nu voor my niet gruwen.
    Verhaal my op een nieuw al ’t voorgezeide, op dat
[p. 47]
    Ik uit dit Doolhof raak, van ’t dolen moede en mat.
    Maar wie had ooit gedacht, dat my den Vorst ontrukken
    Zou van het waarste pant, het geen al mijn gelukken
    (1295) Besloten houdt, om die te geven in de macht
    Van een verraâr? ’k ontwaak nu uit de duistre nacht
    Der droomge droomen. wech ghy breinloze gedachten;
    Ik kan nu niemant voor de heerscheres mijns krachten
    Dan Izabel.
Iza.                 Dat zal zy toestaan.
Cos.                                               En mijn schoon’
    (1300) Zal, nu geen achterdocht onwetend’ dorst na hoon,
    Niet straffen, maar het wel aan haren slaaf vergeven.
Iza. Zal ik uw misdaadt dan en u vergeven t’even?
Cos. Gewis; want schoonheit hier een Godtheit ons verstrekt.
Iza. Ik min u, Cosmus, en ik heb ’t u meer ontdekt.
    (1305) Gy zijt alleen mijn lief.
Cos.                                             Ach, laat ik u dan kussen,
    Tot zekerheit van uw beloften ondertussen.
Iza. Ik zal, op datge mijn genegentheidt bespeurt.


Leonore.   Izabelle.   Cosmus.
Leo. MEvrouw, groot ongeluk.
Iza.                                               Wat is ’er dan gebeurt?
Leo. Uw Vader, heel verstoort, met tranen droef in d’oogen,
    (1310) En met verbleekt gelaat, komt haastig aangevlogen.
Iza. Helaas, wat ongeluk. och, heeft hy u bespiet
    Dan is ’t met my gedaan.
Cos.                                     Mevrouw, ai vrees dat niet.
    Schep moet, vermits dat het niet mogelijk kan wezen
    Dat hy my heeft gezien.
Iza.                                     Kom Leonoor, en deze
    (1315) Deur mijns vertrek ontsluit, op dat zig Cosmus, moê
    Van vreeze, daar verschuil; sluit dan de deur weêr toe.

Cefio.   Izabel.   Cosmus.
Cef. Is Izabelle in huis?
Iza.                               z’ Is tot uw dienst, heer Vader.
[p. 48]
Cef. Ik kan het nauwelijx geloven, dat zy d’ ader
    En oorsprongk is van ’t quaat; vermits ik nooit in haar
    (1320) Lichtvaardigheden heb bespeurt: ’t is alles maar
    Een uitgestrooit bedrog, en werrik loos besteken.
    Haar moeder heeft nooit vrouw in eerbaarheit geweken.
Iza. Belieft u iets mijn Heer?
Cef.                                       Wel zijt gy hier alleen?
Iza. Neen, Leonore is in de zaal mijn Heer. Cef. Ga heen,
    (1325) En doetze strax van daar, en al het volk vertrekken.
    Mijn eer voor Schipbreuk is bevreest; de baren dekken
    Mijn Schip; ik drijf van d’ een staag vast op d’ andre baar.
    Zoo wort mijn ziel gebeukt van wanhoops stormen: maar
    Kan ons ook iemant nu beluistren?
Iza.                                                     Neen, geen menschen.
    (1330) Hoe moejelijk valt my mijn Vader, (’t waar te wenschen
    Het anders gingk,) deur zijn hooge ouderdom.
Cef.                                                                       Zeg my,
    Gy snode schantvlek van dit grijze hair; laat ghy
    Lichtvaarde en wulpse vrouw het outaar zoo ontwijen
    Van uw deurlugte naam? ghy valsche komt bestrijen
    (1335) Mijn levens korte magt. dart gy, nu dat gy my
    Het leven schuldig zijt, o eervergete pry,
    U, tegens mijne wil, in d’ echtenstaat begeven?
    Stelt gy u tegens my?
Iza.                                Mijn Heer...
Cef.                                                   Die d’ aard doe beven
    En ziddren voor mijn naam.
Cos.                                         ’t Geval nu alles waagt.
Iza. (1340) Ach, luister eens mijn’ heer, uw dochter hart toedraagt.
Cos. Ik ben mijn zinnen quijt, ik vrees, mijn leden beven,
    Dat hy, nu hy het weet, haar brengen zal om ’t leven.
Cef. Waar wiltge, snode, dat ik na zal luistren doch?
Iza. Heer, na mijn onschult.
Cef.                                     Neen, geen onschult, maar bedroch.
Iza. (1345) Och mijn onnozelheidt kan vader niet bedriegen.
    Wie heeft u zoo misleit deur ’t al te valschlijk liegen?
    Wat heb ik u misdaan? waar hebt ghy ooit bespeurt
[p. 49]
    Lichtvaardigheidt, die ghy nu zegt te zijn gebeurt,
    In mijn gedachten? deur wat venster, deur wiens beden
    (1350) Ben ik verleit?
Cef.                                 Ghy tergt mijn gramschap deur deez’ reden.
    Uw snoô schijnheiligheidt, zal u voor mijne handt
    Doch niet bevrijden, nu dat ghy, ô groote schandt,
    Mijn Edel bloet hebt met de Medicis gaan mengen;
    En aan de snootste, die de blixem noch zal zengen,
    (1355) Alleen gegeven hebt gelegentheidt, om in
    Mijn huis te koelen uwe kriele en geile min.
Iza. Hy weet het alles, ach!
Cos.                                   Indien hy Izabelle
    Wil moorden, zal ik voor haar leven ’t mijne stellen.
Cef. Vervloekte schandvlek, zijt ghy zoo van deucht ontaart?
    (1360) Foei, foei, ik wenschte dat ghy nooit geboren waart.
    Ghy hebt u vrou gekeurt, dees handt zal u beletten
    Ons in een nieuw verbondt met dat geslacht te zetten.
Iza. Mijn Heer...
Cos.                   Waar wacht ik na?
Iza.                                                 Ach, luister eer ik sterf.
Cos. Ik eerst.
Cef.               Waar na? neen, ghy strekt nu tot mijn bederf,
    (1365) Nu dat Laurens...
Cos.                                   Helaas, wat moet ik hier aanhooren!
Cef. U heeft genoten.
Iza.                            My, Laurens?
Cef.                                                 Ik raas van tooren.
    Ja, in den Tuin heeft hy u niet alleen onteert,
    Maar ghy zijt met elkaâr, dat my het meeste deert,
    Getrouwt. daar is niet aan te twijflen, ik gelove
    (1370) Het vast, want hy ’t my zelf gezeit heeft daar en boven.
Iza. Is ’t mogelijk dat ghy gelooft die snoden mensch?
    Die leugenaar, die schelm, die valschen Lauerens.
    Och, ’t is met my gedaan, want Cosmus het kan horen.
    Zijn Vossetong bedroog uw arrigwanende ooren.
    (1375) ’t Is alles maar een werk vol valscheit en bedroch.
Cef. Neen, ghy bedriegt my zelf, streelzieke.
[p. 50]
Cos.                                                                 Stervende, och!
    Ontwint de Min my uit dees valsse veinzerijen.
Iza. Mijn Vader, roep hem die mijn eer doet schipbreuk lijên,
    En zoo hy zig vermeet te zeggen, met zijn mont,
    (1380) Voor u en my, dat ik hem ooit te sprake stont,
    Wilt dan deur strop, of staal, of vuur mijn leven enden.
    Hy tracht deur ’t zeggen, dat hy Izabelle schenden,
    My maar te dwingen om met hem te treên in d’Echt,
    En u, deur loze list, op my te schenden. zegt,
    (1385) Heb ik, uw Dochter, nu by u geen meer geloove?
Cef. Nu ge eerloos zijt, aanhoor ik u gelijk een doove.
    Maar zoo het waar is dat Laurens deur valscheit tracht
    Met u te paren, al waart ghy zoo zeer veracht
    En snoot als iemant, maar mijn dochter zijnde, ik zweere
    (1390) Dat ik zijn hoogmoet zoo zal straffen, tot een leere
    Van andre jongmans, dat Italiën een dal
    Vol traanen, en deur wraak een bloedbadt worden zal.
    Ik laat u hier zoo lang, terwijl ik ga, beslooten,
    Om uit zijn mondt het recht bescheet van deze groote
    (1395) Verwarring te verstaan; ik haal, hoewel heel noodt,
    Het vonnis van Laurens, van ’t leven of mijn doodt.
Iza. Ik u dan hier verwacht.
Cos.                                     Heeft hy de deur geslooten?
Iza. Ja lief.
Cos.           Ontsluit die, of ik zalze aan stukken stooten.
    Ik sterf van spijt, en wensch de deure van mijn hart
    (1400) Nu ook ontsloten was; om (nu mijn minnesmart
    Gesturven is) met een mijn levenslamp te blussen.
    Waar toe was ’t nodich my deur list in slaap te sussen?
    Vermits het waar is, dat Laurens het zoet genot
    Van uwe liefde heeft genooten. waarom spot
    (1405) Ghy zoo met my, en geeft my doode weêr het leven?
    Waarom hebt ghy my niet, in wanhoops zee gedreven,
    Verzinken laaten in mijn ramp en ongeluk?
    Of most ik weêr op nieuw gevoelen mijne druk?
    Ik raas van ongedult, ik ben berooft van zinnen.
    (1410) Doe op, zoo ’t mooglijk is, geen reden my verwinnen,
[p. 51]
    Vermits de spijt die my hier nu is aangedaan
    Te groot is, en geen plaats in huis kan het omvaân.
Iza. Daar is geen sleutel, en de deur is vast geslooten.
Cos. Is dit de liefde, of is het d’arrigwaan vergrooten?
Iza. (1415) Nu dat Laurens tracht na mijn oneer, ach, zult ghy
    U laten voorstaan dat dit ware waarheit zy?
Cos. Laurens, indien hy niet met u was t’zaam gebonden
    In d’ Echt, hy zou gewis ’t uw’ vader niet verkonden.
    En niemant zal, deur min vervoert, uw eer ten doel
    (1420) Vals stellen; ô, ik my te veel verong’lijkt voel.
    Doe open, of ik zal de deur aan stukken hakken.
Iza. Mijn lief, mijn Vader is, ach laat uw’ gramschap zakken,
    Uit om Laurens, en ik wil deur uw’ strijdbre handt,
    Zoo den verrader zeit dat my des Huwlijxbant
    (1425) Aan hem verknochte, dan verliezen ’t lieve leven.
Cos. Doe op, ik wil my in geen nieuw bedrog begeven.
    Doe op, doe op, al was de deur van hart metaal
    Ik wil’er uit, en hoor niet na uw’ tovertaal.
Iza. Nu ghy niet wachten wilt, laat my de doodt verwerven
    (1430) Dan deur uw’ staal, op dat ik mach van liefde sterven,
    Gemartelt deur de handt van hem, die levend sterft
    Deur bellegziekt’, die vaak een eêl gemoet bederft.
Cos. Wat wilt ghy doen?
Iza.                                 Ik wil met u mijn leven enden.
Cos. Laat los, bedaar.
Iza.                             Wilt my ten duistren afgront zenden,
    (1435) Nu dat ik eerlijk ben, en nu mijn vyandt met
    Mijn waarste en grootste schat zig in triumfe zet
    Op zijnen zegetroon.
Cos.                               Wie heeft ooit zulke drukken
    Beleeft? laat los, want ik geloof uw ongelukken.
    Maar wilt ghy dat ik niet zal hooren, ’t geen dat ik
    (1440) Gehoort heb?
Iza.                               Wacht tot ghy uit dees verwarde strik
    Ontwart wort; ’k heb tot u geen leugenen gesproken.
Cos. Ik zweer u by ’t gestarnte, ik zal hem zoo bestoken,
    Indien het waar is dat hy, deur zijn hoogemoet
[p. 52]
    Gedreven, schent en kreukt uw eer en edel bloet,
    (1445) Dat hy op deze plaats zal sneuvlen: ik moet leven,
    En ghy met eer.
Iza.                       Ik hoor gerucht, wilt u begeven
    Ter zy.
Cos.       Geen kracht, hoe groot, kan voor een vrouw bestaan.


Cefio.   Izabelle
IK was noch nauwelijx de straat ten endt gegaan,
    Of in een koetse quam Laurentio my tegen,
    (1450) Zoo haastig en verbaast, dat hy my naauw te degen
    En kenden; ik gaf hem te kennen toen, dat ghy
    Uw huwelijk met hem heel loochende: daar hy
    My op tot antwoort gaf, geen leugenen te wezen
    ’t Geen hy my hadt gezeit; maar dat hem dede vrezen
    (1455) Een grooter ramp, vermits den Hartoog zellef u
    Hier wil bezoeken. ’t geen my Izabelle nu
    Veel achterdenken geeft, ja zoo, dat ik van zinnen
    Berooft ben; Laurens is hier ook.
Iza.                                                  Men roep hem binnen.

Laurens.   Izabelle.   Cosmus.   Cefio
HIer ben ik, Izabel, maar tussen ’t leve en doot.
    (1460) Hoor eens na d’ oorzaak van mijn komst in deze noot.
Iza. ’t Is beter dat ik eerst het noodige ondervraage.
    Weet gy Laurens niet wie ik ben?
Cos.                                                 Na mijn behagen
    Gaat dit, ô minnenijt, u wreede boog ontspan.
Lau. Wat ’s dit gezeit, Mevrouw? doet ghy het schoone dan
    (1465) Om het ontzag van uw heer Vader niet te storen?
    Gy zijt mijn heerscheres, ik zal u willig horen.
Iza. Indien ghy hebt gezeit Laurentio, dat ghy,
    Na’et minnelijk genot uw ’s geile lust, met my
    In ’t heimlijk zijt getrouwt, en Vader hebt bedrogen,
    (1470) Zoo zeg ik, dat ghy ’t als een schellem hebt gelogen.
    Hebtge u vermeten, om dat mijnen Vader out
    En krachtloos is, mijn eer, my waardiger dan gout,
[p. 53]
    Te schenden, dan heb ik noch moet het loos besteken
    Verraat, als een heldin, wraakgierichlijk te wreken.
    (1475) Beken dan dat ghy hebt gelogen, of ik zweer
    U by den Hemel, tot voldoening van mijn eer,
    Zal ik u wurgen met dees maagdelijke handen,
    En u van lit tot lit verscheuren met mijn tanden.
    Op dat ghy strekken moogt een voorbeelt aan die geen
    (1480) Die maagden schenden, en haar eer met voeten treên.
Lau. ’t Schijnt dat het errenst is. indien ghy had geweten
    Wat dat ’er omgaat, ghy zoudt u niet trots vermeten
    t’ Ontkennen deze zaak.
Iza.                                     Wat gaat’er om, verraâr?
Lau. Ontkent ghy, dat ghy niet mijn Vrouw zijt?
Cef.                                                                     Spreek, is ’t waar?
Iza. (1485) Ja, ik ontkenne het.
Cos.                                         Wat baat nu haar ontkennen
    Dewijl dat hy ’t bekent? dat hem de donder schenne.
Lau. Zoo gy tot noch ons luk voor uw’ heer Vader zweeg,
    Weet dan dat ons nu is iets grooters in de weeg,
    Vermits den Hartoog, moê van uwe afkeerigheden,
    (1490) Strax wezen zal by u, hier helpen geen gebeden,
    En leiden u na ’et Hof, om daar, met wil of kracht,
    t’ Ontwijden uwe schoot. ’t is lang genoech gewacht,
    Sprak hy, en heeft zijn wil (want hy niet heeft geweten
    Van ons verbondt) aan my ontdekt. nu wordt versleten
    (1495) Onnut de dierbre tijdt, dat ghy het noch ontveinst
    Voor uwen Vader. kom, ontdek het hem; en peinst
    Hoe datmen d’ oneer, die ons dreigen komt, zal stutten.
Cef. Hoe, is’er noch meer ramps uit deze bron te putten?
Cos. Ach Hemel, dreigt ghy ons nu noch met meerder leet?
Cef. (1500) Is ’t mooglijk dat den Vorst tracht na haar min zoo wreedt?
Cos. Laurens heeft my deur list, en valschelijk bedrogen,
    Vermits den Hartoog van zijn min niet weet.   Iza. Wat oogen
    Beschoud’ ooit zulk een leedt? wat staat my nu te doen?
    Want Cosmus ’t alles hoort; ’k ben zinneloos deur ’t woên.
    (1505) Helaas!
Cef.                     Wat antwoort geeft gy nu, zeg Izabelle?
[p. 54]
Iza. ’k Zeg dat een nieuwe ramp mijn zinnen komt ontstellen;
    Want Alexander al zijn dwaze liefde weet.
    Dies roept hy my in ’t Hof, om daar, met lief of leet,
    My zoo te dwingen, dat ik Laurens, laas! zal trouwen,
Lau. (1510) Wie heeft in u zulk een verandering gebrouwen?
    ’k Zweer by den Hemel, lief, dat hy’er niet af weet.
    Of wilt ghy deur dees reên hem, die u dreigt met leet,
    Dan noch barmhertig zijn?
Cef.                                       O Izabel, den geene
    Is wel voorzigtig die, in tijts, zig zelf kan speene
    (1515) Van ’t quaad; wel aan zeg my de waarheit, en voor dees
    Tijdt ban uit uw gemoedt ’t ontzag en al de vrees,
    Vermits ik u met hem wil trouwen en vergeven.
Iza. Spreekt ghy van trouwen? ’k wensch, indien ik dat mijn leven
    Gedacht hebb’, dat terstont verzink’ uw Izabel,
    (1520) Mijn Vader.
Cos.                         Zijn’er noch meer plagen in de hel?
Lau. Hoe Izabel, verdoolt ghy zelf in uw gedachten?
    Indien de droevige Cipressen, en de zachte
    Klimbladen, spits van punt, en ’t water ’t geen’er vliet
    Rontom uw Boomgaart, dat zijn zilvre streken schiet
    (1525) Langs groene kanten, en ’t gevogelt, en de beelden
    Deurwrocht met pallem, maar eens spraken, mijne weelden,
    Geluk, en eer wierdt van hen altezaam vertelt.
    Is ’t mooglijk Izabel, dat, nu ik zoo ontstelt
    En hallef zieleloos kom in uw huis getreden,
    (1530) Gy tracht men my hier leit van daan met koude leden?
    Zeg Cefio, is dit de sleutel van de deur
    Uw’s Tuin niet? deze brief, en is die niet deur heur
    Geschreven? zie, en wiltze aandachtig eens deurlezen.
Cef. Ik zal Laurens.
Lau.                         Wel, roept zy my dan niet deur dezen?
    (1535) Bestemt zy zelf de plaatze, en d’uure, en ook de nacht
    My niet te voor, daar in de Min mijn lukken wracht?
Cef. Dees lett’ren zijn deur u, ô Izabel, geschreven.
Iza. O Hemel, wat ik zie, wie heeft dit werk bedreven?
    Dat ik aan Cosmus schreef, hoe komt dat in de handt
[p. 55]
    (1540) Van Laurens?
Cef.                               Nu zy zwijgt, is het, ô groote schandt,
    Met my gedaan.
Lau.                       Zeg nu eens dat ik heb geloogen?
Iza. Niet eens, maar duizentmaal; g’ hebt Vader vals bedrogen.
    Ik ben mijn zinnen quijt.
Cef.                                     Nu dat het is gedaan,
    Is ’t nodig dat men kiest het minste van veel quaân.
    (1545) Dies wil ik liever dat ghy met Laurens zult trouwen,
    Als dat den Hartoog u voor zijn Boelin zou houwen.
Iza. Mijn heer, bemerk dat ik niet ben in d’Echt vergaart.
Cef. Wel, is het niet geschiet, dan wil ik dat ghy paart
    Met Laurens, voort geef my uw’ handt.
Lau.                                                           Wilt ghy verstooten
    (1550) My, die uw blijf getrouw, nu ik u heb genooten?
Cos. Dat ik dit horen moet en zien.   Iza. Mijn Vader, ik
    Zal my nooit met Laurens vertuite in d’ echte strik.
    Want ik niet wil, of kan, deur dien ik met een ander
    Getrout ben; niemant kan ons scheiden van elkander:
    (1555) Indien u zullix dunkt lichtvaardigheidt te zijn,
    Dan zal ik willig, voor uw scharpe degen, mijn
    Hals nederbukken, om alzoo dan, deur het derven
    Mijns ziels, onschuldig voor mijn’ Bruidegom te sterven.
Cef. Wie heeft van zulk een trots en hoogmoedt ooit gehoort?
Lau. (1560) ’t Schijnt dat den Hemel, van deez’dagh op my verstoort,
    Mijn ondergangk en ramp wraakgierig heeft bezwooren.
Cef. ’k Zal haar vermoorden.
Lau.                                       Hou, hoor eerst na mijne woorden.
    ’t Is nu geen tijdt, maar laat ons beide nu een’ raadt
    Beramen, dat onze eer niet ras te gronde gaat,
    (1565) En zoeken d’ oorzaak van dees wisseling te weten.
Cef. De haat, die mijn gemoet voor dezen hadt bezeten,
    Heb ik, nu dat ghy zijt mijn schoonzoon, uit mijn hart
    Verbannen, want ik zie dat ghy in mijne smart
    En armoê, daar ghy zijt heel rijk, u komt verneêren.
Lau. (1570) Dat ik uw voeten kus.
Cef.                                               Dat zal ik nooit begeeren.
[p. 56]
    Staat op mijn Zoon, en weest uw Izabelle een schildt
    Dat tegens onzen Vorst haar eer beschut; en wilt
    U om dees zaak niet eens bekom’ren of misnoegen,
    Ik zal haar wil in ’t kort doen na de mijne voegen.
    (1575) Vertrou u maar op my, geloof maar ’t geen ik zeg.
Lau. Ik zal mijn heer, kom laat ons heen gaan.



Cosmus.   Izabelle
Cos.                                                                Zijnze al weg?
    Ontsluit een plaats daar deur ik uit kan, Izabelle,
    Ras, jaag my uit uw huis, of ’k zal my dul aanstellen,
    En maken my bekendt, en roepen dat ik brandt,
    (1580) Brandt, brandt.
Iza.                                 Stil Cosmus, ach, help my in geen meer schand.
    Tot uw voldoening wilt maar na mijn onschuldt luistren.
Cos. Ghy hoeft uw onschult my nu niet in ’t oor te fluistren.
    Het geen ghy zeggen wilt geloove ik alles wel.
    Ghy schreeft den brief, noch riep Laurens niet; Izabel,
    (1585) Ghy hebt de sleutel van den Tuin hem niet gegeven.
    Noch Alexander vondt u in den Hof zijn leven.
    Noch ghy zijt niet getrout; noch ’t geen ik zellef niet
    Kan zeggen; daar mijn leedt, en rampspoet, en verdriet
    Meer in vermach als nu mijn bellegziekt’. doe open,
    (1590) Of ik zal strax de deur uit hare grendels lopen,
    En roepen dat ik in uw kamer ben, op dat
    Laurens, of Cefio, of Alexander, zat
    Zich zuipe aan Cosmus bloedt.
Iza.                                               Mijn heer, mijn lief, wilt horen,
    Bedaar, of anders gaan wy beide nu verloren.
    (1595) En zoo’t geval my op een andre plaats verjaagt,
    Zoo komt my daar dan vry bezoeken onversaagt.
    Daar zal ik zijn de geen die ’k nu noch ben; mijn leven,
    Dees brief had ik alleen aan u, mijn Heer, geschreven,
    En met mijn Leonoor u die gezonden: och!
    (1600) Vraag ’t haar in stilt’, vermits ik vrees voor groot bedrog.
    Dit’s alles waar, ghy moogt my vrijelijk gelooven:
    Zoo my den Hartoog dwingt met hem te gaan ten Hoove,
[p. 57]
    Keert dan maar weder tot u zelven; want ik hoop
    Datze u ontwarren zal uit dees verwarden knoop.
Cos. (1605) Laat my begaan, ik sterf, wilt my niet meer verwarren.
Iza. Roept doch zoo hart niet, lief,
Cos                                               Ik zweer u by de starren...


Leonore.   Izabelle.   Cosmus
DEn Hartoog, Laurens, en uw’ Vader u verwacht
    Hier in de voorzaal. Iza. Ach mijn waarde Cosmus, tracht,
    Terwijl dat ik hun spreek, u hier stil te versteken.
    (1610) Ghy Leonoor zult, als den Hartoog is geweken,
    Hem dat verwittigen: verhaal hem wijl wie ghy
    Den brief gaaft, want ik vrees dat hier verradery
    Zal onder schuilen: zoo Laurens, die schuim der fielen,
    My dwingt met hem te gaan, ô ziele van mijn ziele,
    (1615) Mijn waarde Cosmus, doe dan ’t geen dat ik u zegh.
Leo. Vaar wel, ik kom strax weêr als Laurens maar is wegh.
Cos. Verhaal my eerst wie ghy den brief doch hebt gegeven.
Leo. Als ik weêrom kom, want ik elders wordt gedreven.
Cos. Blijft Leonoor, vertoeft, laas: het is al om niet
    (1620) Vermitze al wech is, nu vermeerdert mijn verdriet,
    En ’t schijnt ik in een nieuw verwarring weêr blijf steken.
    O Izabel, te laat heeft nu aan my gebleken
    Uw valsche ontrouwigheidt; ’t schijnt ghy met Leonoor
    Te zamen spant om my te plagen: ’k hoop nu door
    (1625) Uw loosheit en bedrog t’ontwaken, my te warren
    Uit deez’ verwarde list die mijne ziel doet marren.
    Ik zal my nu terstondt begeven uit het hof;
    Nu ghy met zulk een straf (gaf ik u hier toe stof?)
    Mijn achterdochtige eer deê voor de liefde buigen,
    (1630) Dies ik haar en mijn hart hiervan stel tot getuigen.

Continue

VIERDE BEDRYF..

Izabelle.   Cosmus.   Leonore

VErwonder u niet, ô ondankbare, dat ghy
    Alhier, in zulk een vreemt gewaat en kleeren, my
[p. 58]
    Ziet toegerust, vermits de liefde ook alle plagen
    Verdraagt; en vleit zich dan noch met die last te dragen.
    (1635) Gelijk als ghy in mijn stantvastigheit bespeurt;
    Die, na veel tegenspoet, ’t hooft uit de golven beurt.
    Nu dat den Hartoog, als een minnaar, al zijn krachten
    En listen, tegens mijn onstarke en zwakke machten,
    Komt stellen, en met een geltzieke, valsche huur,
    (1640) Mijn zuyvere armoê komt bestormen uur op uur,
    En nu mijn oogen, deur het storten van de traanen,
    (Die ghy weleer, maar ach, nu zijn twee pekelkraanen,
    De naam van paarlen gaaft, en droogde’ er met uw’ mondt
    Van mijne kaken) laas! de zeën in ’t groote rondt
    (1645) Te boven gaan, begeeft ghy u hier by de schapen,
    En by den huisman, met zijn domme harders knapen,
    En gaat bezichtigen de zilverblanke vliet,
    Die deur de velden haar kristalle golven schiet;
    Of spilt uw’ tijdt, in het vervolgen, met uw’honden,
    (1650) Van hart en hazen op de jacht; uw’ongebonden
    Lust volgt, van d’ Arent, vorst der vogelen, verwoedt
    Het kleinste beesjen, dat vernoegt zijn eiren broet.
    ’t Beschroomde visjen is niet veilig in de stroomen,
    Maar ziet met netten zich van u bestormen komen,
    (1655) ’t Wort van uw’ angel, scherp van punt, op ’t felst bestreên.
    Zoo dat ghy water, lucht, en aardt niet laat met vreên
    Maar ’t al bevechten komt, en maakt tot weêrpartijen.
    Uw’ zorgeloze zorg en zal u niet bevrijen
    Voor al de loosheit, daar den Hartoog, los van zin,
    (1660) Met zijn deurgrievende, en snoô bellegzieke min
    Uw’ d’oorlog aan doet; niet op ’t water, lucht, of aarde,
    Maar in het vuur: helaas! deez’ heel van deugd ontaarde,
    Het water, lucht, en d’aart doet sidderen van schrik.
    Den booswigt heeft my op dien droeven dagh, toen ik
    (1665) U school in mijn vertrek, meê na zijn hof genoomen;
    En mijn heer vader, die zijn razerny wou toomen,
    Niet als een zwak oudt man, maar als een strijdbaar heldt,
    Heeft hy vermant, en in een’ kerker vast gestelt.
    Maar ik, deur yver en wraakzieke lust gedreven,
[p. 59]
    (1670) Heb aan de Hartogin zijn geil verzoek, en leven
    Ontdekt, dat d’ oorzaak was dat vader wiert bevrijt,
    En ik gingk na mijn huis ook op die zelve tijt,
    Met voorneem’, nu dat ik onschuldig was bevonden,
    Te bannen u uit ’t hart; want ik uw ongebonden
    (1675) Aardt en versteende zin te dikmaal hadt bespeurt.
    Maar ach, het ongeval valt my altijt te beurt.
    Want naauw’ was ik de klaauw van den Tiran ontvloden,
    Of ieder, op de straat, riep: dat ghy de gebooden
    Des Hartoogs hadt veracht, en u verbonden met
    (1680) Al het verbannen graauw, om Alexander het
    Verleden quaat nu op het wreetste te vergelden.
    En dat ghy, Cosmus, trots en wreet u zelven stelden
    Schrap tegens de gemeente als schelm en Lantverraâr:
    Dit alles was gebrout deur Alexander; maar
    (1685) De burgers, die gerust op uw getrouwheit slapen,
    Vertoonden zich terstont al t’zaam in volle wapen,
    En dooden heel verwoedt den roeper van uw schant:
    En scheurden yvrig af, op mart’, en alle kant’,
    De schantgedichten die u lasterden; en zongen
    (1690) Gezangen t’ uwer eer, met huppelende tongen.
    Ja alles was’er zoo ontheistert en ontstelt,
    Dat Alexander wierdt gedrongen, van ’t gewelt,
    Dat hy uw oneer most herroepen en vergeven,
    Om haar in stilligheidt en ruste te doen leven.
    (1695) Maar ach, ik vrees, en noch meer andere met my,
    Dat hy in ’t heimelijk u deur verradery
    Zal sterven doen. en ach, dit ’s d’oorzaak dat ik heden,
    Bevreest voor uwe doodt, mijn vader heb gebeden,
    Dat ik by deze Kerk mijn bedevaart mocht doen,
    (1700) En onder dat beschut kom ik my herwaarts spoên,
    Om u van uwe doodt, u dreigent, te bevrijen,
    En van de belgziekt, die u hart zoo komt bestrijen,
    t’Ontslaan, en onder uw riem u een manlijk hart
    Te steken, zoo ghy voor uw’vyand vreest en mart.
    (1705) Ik offer u een ziel, die haar niet kan begeven
    Op een’ge plaats, en ook niet leve als in uw leven.
[p. 60]
Cos. ’t Is waar, ô Izabel, dat, met een vast besluit,
    Ik hier gekomen ben my zelf te bannen uit
    De hoofsche staten, om hier zorgeloos te leven.
    (1710) ’k Heb de gedachten van den Hartoog wech gedreven,
    En al het geen (hoewel onschuldig) daar men my
    Meê heeft beticht en valsch beschuldigt; en ’t geen ghy
    Zegt dat men my te last leit, dat ik t’zaam gespannen
    Heb met het graau, ’t welk van den Hartoog is verbannen,
    (1715) Dat zijn versierselen; en ik onnozel moet
    Deez’ schande lijden van dees goddeloze stoet.
    Hier heb ik in een’ dach al onze minnerijen
    Deurlopen in mijn geest (ik moet het u belijen)
    Als ik iets tracht, gelijk een trouwe minnaar doet,
    (1720) Te brengen voort tot uw onschulding; mijn gemoet
    Kan dan geen ding, dat u voor my onschuldigt, vinden.
    ’t Beschuldigt alles u, want toen ik als een blinde
    My hadt verscholen in uw kamer, en toen ghy
    Aan Leonore hadt bevolen, dat zy my
    (1725) Zou openbaren wie dat zy doch hadt gegeven
    De sleutel, en de brief, die al dit quaat bedreven,
    En na dat ik een uur, met smart, haar hadt verwacht,
    Zoo komt zy endlijk en ontsluit, heel onverdacht,
    De deur mijns deurtocht, en dat zonder iets t’ontdekken,
    (1730) En liet my toeven in gedachten, die staag trekken
    Na mijn zwaarmoedig hooft; en my deur groote kracht
    Half zinloos maakte, zoo dat ik, vergeefs gewacht,
    Florencens schoone stadt ben als een pest ontvloden.
    En nu betigt ghy my dat ik, gelijk een blode,
    (1735) U deur lafhartigheit verlaten hebb’: ’t is waar,
    ’k Heb u verlaten en ontvloon, dies keert weêr naar
    Florence, en wilt Laurens uw ziel en leven geven.
    Voor my, ik zoek voortaan in stilligheit te leven.
    Hier voede ik mijne ziel met ’t lieffelijk gezangk
    (1740) Der voglen, en in ’t hof daar hoortmen na’et geklank
    Der vleiers keele; alhier, by ’t ruissen van de beken,
    Bedenk ik wat al zorg in hoofse staten steken.
    In ’t hof wordt niemant als van hooge staat geacht.
[p. 61]
    Hier ga ik wel vernoegt vaak op de dierenjacht,
    (1745) En daar en zoekt men niet dan my maar na te jagen.
    Ga, zeg den dwingelandt dat Cosmus nooit zal sagen
    Zijn wreetheit; want ik voor het dwingende ongeval
    En alle tegenspoet gewapent ben; ik zal
    De doodt, daar hy my meê komt dreigen, nimmer vrezen,
    (1750) Vermits dat ikze zoek. ga Izabel, zeg dezen
    Verwijfden Hartoog, dat ik nimmer vluchten zal
    Voor hem, en schoon dat het balsturig ongeval
    My perst, dat ik daarom van hier niet zal vertrekken.
Leo. Mevrouw, zwijg stil: wilt hem niet van de zaak ontdekken.
    (1755) Laat my, hoewel ik tot noch stil zweeg, nu uw eer
    Verdadigen. ik ben de gene, die zoo zeer
    Op Julio, Laurens zijn dienaar, was ontsteken
    Met liefde, dat ik ben van mijne plicht geweken.
    ’k Gaf hem de sleutel van de Tuin, en van mijn ziel:
    (1760) Ik weet dat ik hier door, ô brave Cosmus, viel
    In eenen grooten schult. schoon dat licht wordt vergeven
    Een misslach, die vaak wordt deur blinde min bedreven.
    Want op die zelve tijdt en avondt, dat Mevrouw
    My scherp en strengelijk belast hadt, dat ik zou
    (1765) U geven haren brief, de bron van al deez’rampen,
    Ontmoete ik hem, en mits het laat was, en de dampen
    Des nachts verdonkerden de wegen, bad ik, dat
    Hy u, mijnheer, de brief zou geven. Hemel, had
    Ik het doch niet gedaan! dees snoode, vals van treken,
    (1770) Gaf aan Laurens de brief en sleutel, laas! het teken
    Daar deur wy alle zijn verraden. want Laurens
    Heeft hier deur uitgestrooit, dat hy zijn lust en wens
    Had van Mevrou, om dat zy nimmermeer zou trouwen
    Dan met hem; deur zijn list heeft hy het zoo gebrouwen,
    (1775) Dat yder waant Mevrouw brandt tot hem in de min.
    En dat hy kan, deur een geheime deur, stil in
    Haar Boomgaart komen, datz’ hem heeft de brief geschreven,
    En haar met hem heeft in den Echtenstaat begeven;
    En zoo dit alles deur geen loosheit was geschiet,
    (1780) Mejuffer Izabel zou ’t voor haar vader niet
[p. 62]
    Ontkennen; nu dat hy haar met Laurens wil paren.
    Waar uit dat blijkt, daar ghy Mevrou meê komt bezwaren,
    Mits zy onschuldig is, maar valschlijk is bedacht.
Cos. Uw reden, Leonoor, zijn van zoo groot een kracht,
    (1785) En werken zullik een verandring in mijn ziele,
    Dat ik gedwongen wordt voor Izabel te knielen,
    Nu dat ik weet dat zy van all’s onschuldig zy.
    Mevrou, mijn zielsvoogdes, ik bidt vergeef het my,
    Wilt d’ingebeelde waan en belgziekt niet gedenken,
    (1790) Wilt doch een minnaar weêr het lieve leven schenken;
    Want zonder uw gezicht hy doch niet leven kan.
    Erbarm u over my, neem weêr uw’ dienaar an;
    Want ik deur Leonoor uit mijn belgzieke minne
    Ontwart ben, en, mijn lief, weêr by mijn rechte zinnen.
Iza. (1795) Sta op, mijn lief, en laat ons ramen waar deur ghy
    Het leven veilig moogt behouden. Cosmus, my
    Dunkt raatzaam dat gy, om des Hartoogs macht t’ ontvluchten,
    Na Roome vlucht, hy is te machtig. de geruchten
    Verspreiden zich dat men u hier vaak wandlen ziet.
    (1800) Voorzichtig is hy die in tijds ’t gevaar ontvliet.
Cos. Hou Claudio, en zaalt mijn paart, ’k vrees de geruchten.
    Mijn waarde, ik zal met u nu het gevaar ontvluchten.


Izabelle.   Alexander.   Cosmus.   Leonore.   Claudio.   Octavio.   Vitellio.   en gevolg van Lijfwachten
Iza. ACh, wat voor volk is dit?
Ale.                                              Schiet toe, beneem hem ’t leven,
    Dit is mijn vyandt.
Cos.                           Wat ramp wordt ons toegedreven!
Iza. (1805) Het is den Hartoog, laat ons vluchten met ’er haast.
Cos. Lief, vlucht na uw karos, weest doch zoo niet verbaast.
Alex. O hemel wat ik hoor! en moet ik dit aanschouwen?
    Nu dat ik koom om hem te moorden, zoo benouwen
    My d’ achterdochten zoo dat ik schier zellef sterf
    (1810) Vertoef mijn Izabel, dat ik uw gunst verwerf.
    Mijn dienaars, volg haar, en wilt dien verraâr vermoorden,
    Nu dat ik zellef kan getuigen van haar woorden.
[p. 63]
    O spijt, ô wreede pijn. mijn dienaars, vliegt ter vlucht,
    En moordt dien Cosmus, daar uw’ Hartoog vaak om zucht.
    (1815) Stut, in haar fiere loop, dan d’oorzaak van mijn lijden.
    Gebergt’ kan ik, deur klacht, u trekken op mijn zijde,
    Besluit mijn zielsvoogdes in haar snelvlugge vlucht,
    Op dat ik haar omhels, en doch niet d’ydle lucht.


Cosmus                       vluchtende zonder
degen.
GHy hooge bergen, die de starren met uw toppen
    (1820) Bereikt, wilt doch den weg voor Cosmus nu niet stoppen,
    Die deur zijn droeve klacht beweegt het hardste steen.
    Beschut my, steil gebergt, helaas, waar zal ik heen?
    Nu ik niet weet waar dat mijn engel is gebleven.
    Hoe lange zal ik hier in droeve ramp noch leven?


Julio.   Cosmus
Jul. (1825) WIe daar? hou.
Cos.                                     Zacht, my dunkt dat ik daar iemant hoor.
    Zou het den Hartoog zijn? wel neen, ik zie hem voor
    Den Hartoog, na my dunkt, niet aan. wie of ’t mach wezen?
    Nu schep ik weder moed, ’k verban nu al de vrezen.
    Ik nader hem. ras, geef uw’ degen, hier ghy guit.
Jul. (1830) ’k Ben in een dieven handt. ik zal mijn hemd ook uit
    Gaan trekken strax; ’t is al voor u, mijn heer, ten besten,
    Al liep ik naakt, gelijk een Indiaan, ten lesten.
Cos. Zijt ghy niet Julio?
Jul.                               ’k Ben Julio, mijn heer:
    Maar deur de vrees zo kout en bevend’, dat ik eer
    (1835) December lijk.
Cos.                               Wat’s dit? hoe Julio, geen kennis?
    Zaagt ghy my nooit voor deez’?
Jul.                                               Dit ’s nu veel slimmer schennis.
    Ik bidt mijn heer, beneem my ’t leven niet; ai, laat
    Doch zonder Julio de wereldt niet: uw’ staat
    Zou eeuwig zijn gehaat van Artze’ en Zomerpapen.
Cos. (1840) ’t Luk laat my nu, zoo ’t schijnt, gewenschte vruchten rapen,
    Vermits ik weten zal van hem, of Leonoor
[p. 64]
    De waarheit sprak. zeg my, quam u ook, op dit spoor,
    Den Hartoog tegen?
Jul.                             Neen, maar ’k zag hem wel van varre.
Cos. Hoe komt ghy hier verdwaalt?
Jul.                                                   Ik raakte in het verwarren
    (1845) Der wegen, in ’t gebergt, en ben, deur ’t naaste wout,
    Al doolend’ hier geraakt; mijn heer, om u niet stout
    En moejelijk te zijn, zoo laat my doch vertrekken.
    Dat ik uw handen kus.
Cos.                                 Zoo ras niet, ghy moet rekken
    De tijdt, wy moeten nu veel spreken met elkaâr.
    (1850) Waar gaat ghy heen, zeg op?
Jul.                                                     Hier raak ik in gevaar.
    Het is nu al verbruit, mijn huit verwacht nu slagen.
    Ik ga na Stadt, om dit pak brieven daar te dragen,
    ’t Komt van uw Oom den Paus.
Cos.                                               Zijt ghy te Room’ geweest?
Jul. Hy ondervraagt zoo scherp, mijn hart is zoo bevreest.
    (1855) Drie dagen; gistren, heer, ben ik weêrom gekomen
    Te post.
Cos.         Voort laat my zien dit pak.
Jul.                                                   Nu zal ik dromen
    Van slagen, wat mijn heer?
Cos.                                       Dat ik deez brieven ziê.
    Dit gaat’er deur, of doet ’t geen dat ik u gebiê.
Jul. Daar hebt ghy’t, zonder dat ghy vracht hoeft te betalen.
    (1860) Ik vrees voor klops; al zoude ik heel de nacht gaan dwalen,
    Laat my maar gaan mijn heer, ’t wordt donker, en ’t is laat.
Cos. Ik zal u zelf den weg wel wijzen. zeg, en staat
    Zoo lang als ik u vraag. kent ghy geen meit, (wilt horen
    Na my) by Izabel woont zy.
Jul.                                           Een Leonore
    (1865) Kan ik, en anders geen.
Cos.                                             Ja Julio, ik meen
    Die Leonoor; hebt ghy, deur smeken en gebeên,
    Haar min genoten? wilt het voor my vry belijden.
Jul. Die vieze duivel! haar genooten? tot geen tijden.
[p. 65]
    Mijn heer, z’is al te trots; want nu zy gaat gekleet
    (1870) Als Staatjuffrouw, zoekt zy geen knechten.
Cos.                                                                     Nochtans ’k weet
    Dat zy de sleutel van de Tuin u heeft gegeven.
Jul. Wie heeft u dat gezeit?
Cos.                                    Zy zelf
Jul.                                                 Mijn heer, mijn leven
    Wil ik verliezen, zoo het waar is. uit mijn naam
    Zeg haar dat zy het liegt. die snode, vals van faam,
    (1875) Gaf hem aan heer Laurens.
Cos.                                                   Zoo hebt ghy niet gekregen
    De sleutel?
Jul.               Ik mijn heer! tot wat end zou zy tegen
    My zoo mildadig zijn? hoe zal dit noch vergaan?
Cos. Heeft Leonore aan u dan genen brief gedaan?
    Spreek.
Jul.           Ik heb geen brief* gezien, dan in heer Laurens handen.
    (1880) Dit ’s een vreemt werk, ik raak hier licht noch wel in schanden.
Cos. Weet ghy of Laurens heeft genooten Izabel?
    Zeg op.
Jul.         Des pijnbanx pijn was nimmermeer zoo fel.
    Ik zeg het niet mijn heer, ik zeg het niet mijn heere.
Cos. Ach, Izabel heeft my verleit deur valschlijk zweren.
    (1885) Hoe wordt mijn ziel gepijnt! ô hemel, ik verrijs
    Om weêr te sterven, deur dit al te waar bewijs.
    Archlistige, ghy zult my nu niet meer verleiên:
    Vermits ik my voortaan zal van u af gaan scheiên.
    Zeg my de waarheit, is deez’ brief niet van uw heer?
Jul. (1890) Schoon dat ik dien, ik heb mijn leven nooit mijn eer
    Met kopp’lery besmet.
Cos.                                 Ik zal terstont nu weten
    Of ghy uw liegen ook hebt tegens my vergeten.
                Aan Iuffrouw Izabel, die lang den Hemel spaar.
Jul. Hoe is ’t?
Cos.               Schrijft dan de Paus aan Izabelle?
Jul.                                                                       Maar
    (1895) Het opschrift moet gewis verzint zijn, heer.
[p. 66]
Cos.                                                                             Met beven
    Ontsluit ik deze brief.   Jul. Nu ben ik quijt mijn leven.

COs. MYn lief, nu dat ik, tot uw’ dienst, weêr ben van Room’
        Gescheiden, zeer verheugt, van onzen Paus mijn’ oom,
        Door uwe Minnebrief en gunsten, daar beneven
        (1900) Ghy my belooft, dat ghy my zult te kennen geven,
        Waarom dat ghy, voor uw’ heer Vader, hebt ontkent,
        Dat ghy in d’Echtenstaat met my verbonden bent.
        Den Hemel weet hoe graag dat ik dat wensch te weten:
        En dat ik zelf niet koom, is niet dat ik vergeten
        (1905) Uw’ schoonheit heb; maar ’t spruit uit ’s Hartoogs streng bevel,
        Die my belasten hier te blijven; Izabel,
        Mijn lief, wilt voor deez’ tijdt uw’ Bedevaart maar staken,
        En niet vergeten, (want het dient ons tot een baken)
        Te toonen Cosmus uw’ beveinsde gunst; en of
        (1910) Ghy, met een geestigheit, verspreit hebt deur het Hof,
        Dat Cosmus maar alleen uw’ Bruigom is: mijn schoone,
        Den Hartoog mijnen neef zal hem dan wel beloonen,
        En dooden hem. schrijf my haast hoe het daar meê is.
        Terwijle ik blijf uw’ Man,                 LAURENS de MEDICIS.

    (1915) O hemel, wat is dit? komt ghy my zoo beloonen?
Vergeet aan Cosmus niet geveinsde gunst te toonen!
Jul. ’k Geef nu geen stuiver voor mijn leven.
Cos.                                                               Wreede vrouw,
    Is ’t mogelijk, om dat ghy my vermoorden zou,
    Dat ghy geveinsde gunst en min my komt betoonen?
    (1920) Wat heb ik u misdaan, dat ghy my zoo komt hoonen,
    Zeg wreede min? want als ik ben op ’t hoogste, dan
    Rukt ghy my weder in het alderlaagste van
    Mijn vreuchde, als Sisiphus: kan ik my meer verblijden?
    En ghy gezant van mijn al t’overdroevig lijden,
    (1925) Ik zweer u by ’t gestarnt, dat ik u straffen zal,
    En u doen dalen na het eeuwig jammerdal.
Jul. Mijn heer, genâ! ai, wilt de wet niet overtreden
    Van het gezantschap.                     Julio laat noch een brief vallen.
Cos.                             Zie, daar valt nu noch beneden
    Een brief; geef hier ghy schelm.   Jul. O hellep zant Suzan’,
    (1930) Wilt my nu bystant doen, zant Jago, help my van
[p. 67]
    Deez’ duivel doch van daan.
Cos.                                         Ik moet het opschrift lezen.
            Aan Bartolmeo de Valorio is dezen
    Het hooft niet van ’t verbanne en het Bandijts geslacht,
    En doodlijk vyandt van den Hartoog? och, ik acht
    (1935) Dat eenig groot verraat dreigt Alexanders Staten.
    Ik lees:
        IK kom van Roome, en heb daar de Soldaten,
        Tot de bevrijding van ons Vaderlandt, vergaart:
        Nu is het noodig dat ghy strax komt herrewaart,
        Om de voorbarigste haar aanslag te begrijpen.
        (1940) En, mits het noodig is, zoo doet het leven gijpen
        Strax van mijn dienaar, hy is van deez’ brief de boô;
        Volvoer getrouw uw’ last, ik blijf                 LAURENTIO.

Jul. Vermoorden! deze vracht zou hy my dier betalen.
    Zeit hy vermoorden? dat de duivelen hem halen,
    (1945) Die snoô verrader, ja wel Cosmus, vroome heer,
    En was ik niet by u gekomen, het geweer
    Van Don Valorio hadt my de rest gegeven.
Cos. Ik ben verwondert, wort Laurens dan zoo gedreven
    Deur heerszucht? dat hy wil Florence vrijden van
    (1950) Het juk der slaverny eens heerschende tiran.
    Weet ghy’er af?   Jul. Ja heer, hy wil uw neef vermoorden,
Cos. Den Hartoog?
Jul.                       Ja den Vorst, den Hartoog.
Cos.                                                                 Ik en hoorden
    Nooit vreemder zaken, maar hoe weet ghy het?   Jul. Om dat
    Hy’t dikmaal heeft verzocht op my; een groote schat
    (1955) Belovende; maar ik, die nooit heb overtreden
    Het zest’ gebodt, en wou nooit luistren na zijn reden.
    Nu hy, deur roekloosheit,’t geheim van deze zaak
    My heeft bewust, wil hy my, om zijn ziels vermaak,
    De vracht van deze brief uit groote miltheit schenken.
Cos. (1960) Al mijn geleede leet en spijt en kan niet krenken
    De trouheit die ik, deur een dwingent noodlot, draag
    Den Hartoog, schoon hy is mijn vyandt, die my staag
    Vervolgt; het schijnt de trouw tot hem is in mijn harte
[p. 68]
    Zoo vast gedrukt, dat hoon, of leet, of straf, of smarten
    (1965) Die niet kan rukken uit mijn boezem. ’k ben gezint,
    (En Julio mijn hart het nodich raatsaam vint)
    Dat wy terstondt van hier gaan na Florence trekken,
    Om daar den Hartoog al het valsch verraat t’ontdekken.
Jul. Mijn heer, wat wiltge doen, is uw’verstandt berooft?
    (1970) Of wilt ghy sterven? ô deurluchtige ik geloof ’t,
    Nu ghy u in de handt uws Vyandts wilt begeven.
    En was ’t niet beter dat wy in’t gebergte bleven,
    En kleden ons zoo lang in kluizenaars gewaadt?
    Want ik wil wedden dat Laurens, de bron van ’t quaat,
    (1975) Al in Florencen heeft vier duizent der Soldaten
    Van het verbanne volk, die onzen Hartoog haten,
    Om dat hy de gemeent’, deur zijn onrechte straf,
    Zoo overlastig valt. ik bidt mijn heer, laat af
    Van zulk een voorneem’, laat ons hier een weinig blijven,
    (1980) Op dat deez’ oproerbuy ons over ’t hooft mach drijven.
Cos. Is ’t mooglijk dat den Vorst steekt in zoo groot gevaar?
    Hoe dikmaals heb ik hem dit voorgespelt, zoo klaar.
    Zeg Julio, wat staat my nu te doen, om ’t leven
    Te bergen van den Vorst? ik wil my gaan begeven
    (1985) Om hem in groot gevaar. ik ga dan na de stadt.
    O Alexander, zoo lang als ik leef, zoo vat
    Maar moedt: want met mijn zwaart zal ik u trouw beschutten
    Voor al de werelt; en zoo mijne vrienden stutten
    Dat ik haar hulp niet mach genieten, zal ik steen’
    (1990) Bewegen deur mijn klacht, en bidden, en geween.
    En zoo ik kom te laat, dan zal ik met u sneven.
    Kom, gaan wy.
Jul.                     ’k Volg u na, al liet ik ook mijn leven.

Continue

VYFDE BEDRYF.

Laurens. Leonore

    VErgeef het my, zoo ik u heb te lang doen toeven,
    Vermits veel zaken, die op ’t hoogste nodich hoeven,
    (1995) Nu dat ik kom van Room’, haast moeten zijn verricht.
[p. 69]
    Hoe vaart mijn Izabel, mijn Leidstar? ’t hemelslicht
    Haars oog strekt my een baak.
Leo.                                             z’ Is heel ontstelt van zinnen,
    Nu ghy niet weet waarom datze u aanloklijk minnen,
    En Huwlijx aanzoek, voor haar Vader afsloeg, en
    (2000) Heeft t’ eenemaal ontkent.
Lau.                                                 Ach Leonore, ik ken
    Niet veinzen; want in u bestaat nu Laurens leven.
    Zeg my wat oorzaak heeft mijn schoon’ hier toe gedreven?
Leo. Haar straffe vader zocht, met een beveinst gelaat
    Vol vreugde, uit haren mont het jawoort, en de staat
    (2005) Te hooren, en daar op haar strax dan te vermoorden.
    Dies zy, voor hem bevreest, heeft, met beveinsde woorden,
    Het heel en al ontkent. zy kon het toen, mijn Heer,
    U niet doen weten. hoor Laurentio, noch meer,
    Ik heb het al gedaan, ja zelfs den brief geschreven,
    (2010) Om ’t brullend onheil, ’t geen ons stark wierdt toegedreven,
    t’ Ontvluchten.
Lau.                    Vreemden aart der Ouden.
Leo.                                                               En zy mint
    U zoo, dat als zy sturf voor u, zoo zeit zy, in ’t
    Nieuw leven weêr te treên; ja om u te doen blijken
    Haar min, zal zy te nacht uit hare woonplaats wijken,
    (2015) En komen zellef u bezoeken.
Lau.                                                       Is ’t gewis?
Leo. Ja ’et heer; vermits dat het voor u onmooglijk is,
    By haar, zelfs in de nacht, stil in haar huis te komen;
    Vermits den ouden grijn, deur ik en weet wat dromen,
    Den Tuindeur niet alleen heeft toe doen metslen, maar
    (2020) De muur zoo hoog gebouwt, dat zelf de Zonne daar
    Den natten dauw naauw’ kan van ’t groene kruit afdrogen.
Lau. Hoe Leonoor, bedriegt ghy d’ooren of mijn oogen?
    Of droom ik?
Leo.                 Neen, mijn heer, het geen ik u verhaal
    Wel zeker is, en geen geveinsde leugentaal:
    (2025) Maar zy verzoekt zulx van u, op zoo vreemden wijze,
    Datg’er om lacchen zult; ik moet die echter prijzen.
[p. 70]
    Ten eersten, luister toe, dat niemant, dan ge alleen,
    Moet op deez’ tijdt by haar in uwen kamer treên.
    Ten tweeden, mits dat zy met schaamten is bevangen,
    (2030) Dat ghy geen licht en hebt.
Lau.                                                   ’k Sta alles, vol verlangen,
    Haar toe; maar Leonoor, verzoektze aan my iets meer?
Leo. Niet anders, als dat ghy aan my de sleutel, heer,
    Zult geven van ’t vertrek; op dat wy in deez’ nachten,
    Indien ghy uit gingt, met den Hartoog, niet staan wachten.
Lau. (2035) ’t Is alles wel bedacht; maar Leonore ik vrees
    En zorg vol droefheit, dat den Hartoog licht op deez’
    Bestemde tijdt, vermits wy zijn twee groote vrinden,
    Mijn Izabel by my mocht in mijn kamer vinden.
    Hy heeft mijn sleutel alzoo wel als ik de zijn.
Leo. (2040) Hier is geen zwarigheit, al heeft het vry wat schijn,
    Wy kunnen, zoo hy quam, ons in ’t vertrek versteken.
Lau. O Leonoor, ghy kunt zoo wel ten besten spreken.
    Maar zal mijn Izabel ook koomen dan alleen?
Leo. Ik met haar, heer Laurens, en dat om het gemeen
    (2045) Vermoeden wech te doen, maar zal terstont weêr scheiden.
Lau. Daar is de sleutel. zeg dat ik haar zal verbeiden;
    En dat ik deur de vreugt heel spraakloos blijf. ik kan
    Mijn vreugt niet schaatren uit. daar komt den Hartoog an.
    Vertrekt u.

Alexander.   Laurens
Alex.         Lauerens.
Lau.                         Genadig’ heer.
Alex.                                                 Ga henen,
    (2050) En zeg aan Izabel, dat ik deez’ nacht haar meene,
    In haar of in mijn huis t’omhelzen. en zoo zy
    U zullix afslaat, zeg dan toorenig, dat wy
    Haar’ vader, en haar lief Cosmus ( daar ’k om gezonden
    Heb mijne lijfwacht, en den rechter) deur twee wonden
    (2055) Doen braken zullen bei haar zielen; want mijn min
    Geen min is, maar een’ drift, verheerende mijn zin.
Lau. Nu achterdocht, nu wraak, nu zijn ’t de rechte tijden
[p. 71]
    Dat Alexander zal voor deze trotsheidt lijden.
    Hy zal nu sterven, want den hemel my een list
    (2060) Heeft in gegeven om te wreken.
Alex.                                                          Wel, hoe is ’t?
    Gaat ghy niet heen?
Lau.                            Ik vlieg, om haar dit voor te leggen.


Vitellius.   Alexander.
IK weet niet, groote Vorst, of ik het u dar zeggen,
    Dat Cosmus u verzoekt ernstig te spreken.
Alex.                                                               Daar
    Is geen gedult meer. is het mooglijk dat ik spaar
    (2065) Deez’ trotze? laat terstont mijn lijfwacht hem vermoorden.


Cosmus.   Alexander.   Vitellius.
    GEnaê mijn heer, vertoeft, en hoort eerst na mijn woorden,
    Vermits mijn voorneem’ zulk een straf niet heeft verdient.
Alex. Verraâr, poogt gy my hier te doôn in schijn van vriendt?
Cos. O Vorst, ik heb alleen nootwendig u te spreken.
Alex. (2070) My?
Cos.                     Ja, vermits wy beide in lijfsgevaar nu steken.
Alex. Al tracht ge, nochtans kunt ghy my niet moorden. ghy
    Vitelli, gaat van hier. verrader, nu zijn wy
    Alleenig. waar toe zal uw voorneem’ nu doch strekken?
Cos. Grootachtbre Vorst, om u alleenig stil t’ondekken
    (2075) Dat uwen vriendt Laurens u wil verraden.   Alex. My
    Verraden? ’k loof het niet, verrader, schellem, gy
    Liegt het bedrieger, ik zal Lauerens niet trachten
    Te hoonen, maar alleen met vliegende gedachten.
    Geveinsde, hebt ghy nu geen ander vals verraat
    (2080) Bedacht, om u voor my t’onschuldigen van ’t quaat?
Cos. De trouheit woont by my, by hem verraderyen.
    Deurlees deez’ brief, en maak dan ’t ende van mijn lyen.
Alex. Ghy zult my nu niet meer verleyen deur uw list.
Cos. Deur’t lezen zult ge zien het geen ghy nu niet gist.
    (2085) Hy tracht Florencen te bevrijden.
Alex.                                                             Wilt vry weten
[p. 72]
    Dat hy mijn vrient is, en ghy op elkaâr gebeten.
    Bedaar, met voordacht spreek van zulk een groote zaak;
    Want ik van hem, die ik hou voor mijn grootst’ vermaak,
    En als mijn zellef min, niet valsch mach hooren spreken,
    (2090) Want gy met prikk’len my dan in het hart komt steken.
    Het is de grootste spijt die men aan iemant doet
    Wanneer men hoont zijn’ vrient: mijn geest is als verwoedt,
    En ik sta t’elkens om deez’ letteren te scheuren,
    Vermits mijn geest, die dit op ’t droevigst zou betreuren,
    (2095) Zulk een verwoedt verraat niet en wil weten.
Cos.                                                                               Daar
    Is geen zoo groot een quaal, als daar de liefde haar
    Heel voogtheer maakt.
Alex.                                 Mijn lief, nu dat... Wat zal dit wezen,
    Cosmus?
Cos.           Lees voort.
Alex.                             Ghy doet mijn smarte niet genezen,
    Maar moordt mijn ziel deur deez’vergifte lettren.
Cos.                                                                           Nu
    (2100) Zult ghy, ontzigbre vorst en heerscher, haast van uw’
    Teerziekige achterdocht de reên en d’oorzaak weten.
    Hoor; de genegentheit die ’t harte heeft bezeten
    Van Izabel tot my, was maar een looze list,
    Deur haar, en deur Laurens, (’t geen ik nooit hadt gegist,
    (2105) Of in het minst gelooft) zoo listelijk besteken.
    Want doen ghy waart ter jacht, gelijk het is gebleken,
    Heeft my, ô groot bedroch! die vleiende Sireen,
    Met Bazilisks gezicht, en Krokodils geween,
    Getracht my tegens u met toorne boos t’ontsteken.
    (2110) Ik wist, onnoosle, laas, niet van haar valsche treken:
    Wat meer is, heer, die ghy in haren Tuin ’s nachts vont
    Was den verrader, want ik ’t zellef uit de mont
    Zijns dienaars heb verstaan. nu kunt ghy heer bemerken
    Op wien datge u vertrouwt.
Alex.                                         O goddelooze werken!
    (2115) Maar dezen brief en is niet onderteikent.
Cos.                                                                         Heer,
[p. 73]
    De min zoekt onschuldt, en vermengtze altijdt met eer.
    Lees nu eens d’andre brief, daar in ghy zult bevinden
    Het snootst’ verraat, ’t geen een verraâr ooit uit kon vinden.
    Uw’ vriendt en neef stelt zich schrap tegens uw’ gebiedt,
    (2120) Vermits hy u, met het verbannen volk verspiet,
    En vast vereenigt heeft. vier duizent van deez’ schelmen
    Zijn in Florence, wel verzien met swaard en helmen;
    Met welke hy uw’ doodt bezworen heeft; zie toe,
    Ontsluit uw’ oogen, heer, wees nu niet traag en moê.
Alex. (2125) O Cosmus, ’t is genoeg, den schellem zal haast sterven,
    Hy zal geen vrientschap, of barmhartigheit verwerven.
    Neen, daar en is voor hem nu geen genade meer.
    Waar ’s Julio?
Cos.                   Hy komt.

Julio.   Alexander.   Cosmus.

Jul.                                   Ik ben verbaast, mijn heer,
    Laat ik, grootachtbre Vorst, uw Hartoogs voeten kussen.
Alex. (2130) Wie kan zoo heeten vlam in zijnen boezem blussen?
    Staat op, gelooft my, ’k zal u loonen na waardy.
    Wat weetge van de zaak?
Jul.                                     O groote Vorst, ’t geen ghy
    Van Cosmus hebt verstaan, is alles waar en zeker.
    Ik kan’t getuygen, want dien valschen eedtverbreker
    (2135) Heeft my gezeit: ik dwaalde in ’t bos van ’t rechte spoor,
    Met brieven die ghy hebt gelezen, heer; daar door
    Ik viel in Cosmus handt, die, na hyz’ hadt gelezen,
    Hem strax op wegh begaf, om dat hy was in vreezen
    Voor u, en om u van deez’ zaken, overtrouw,
    (2140) Het onderricht te doen. uw’ trouw op hem vry bouw’,
    Onvergelijkelijk zijnde in getrouwe daden.
Alex. Laat ik, ô Cosmus, u, die ik voor deez’ versmaden,
    Omhelzen: want ghy zijt het voorbeeldt van de deucht,
    En trouwheit, en de roem der vroomen; ’k ben verheucht.
    (2145) Den schelm heeft my verleit, uw’ trouw doet my verwond’ren.
    Dies ik my wreken zal, dat het de faam zal dond’ren
    Deur ’t aartrijx ommekreits. Cos. Ik ben de gunst onwaart;
[p. 74]
    Dat ik uw’ voeten kus.
Alex.                               O Cosmus, trou van aart,
    Nu zult ghy zien hoe ik u in waardy zal houwen.
Jul. (2150) Daar komt Laurens, die al dit onheil heeft gebrouwen.
Cos. Zoo is ’t.
Alex.             Cosmus, ga heen, begeef u wat ter zy,
    Om voor ’t vermoeden, en de list te wezen vry.
Cos. Mijn Vorst, draagt doch wel zorg voor u nootwendig leven.
    Past wel op den verraâr.


Laurens.   Alexander.

Lau.                                   Den hemel kon nooit geven
    (2155) U meer geluk, als nu.
Alex.                                         Hoe klopt mijn hart in ’t lijf.
    Wat staat my nu te doen?
Lau.                                     Vorst, hoe is uw’ bedrijf
    Zoo droevig?
Alex.                 Komtge alleen?
Lau.                                           Ja.
Alex.                                               Wilt de deur dan sluiten.
Lau. De deur?
Alex.               Ja.
Lau.                     Wel, wat’s dit! zou hy wel ook iets, buiten
    Mijn gissing, weten? neen, ’k verwacht van hem geen leedt;
    (2160) En anders heb ik ook mijn onschuldt al gereedt.
Alex. Is ’t mooglijk dat Laurens den Hartoog wil verraden!
Lau. Hoe, schreit ghy groote Vorst, die deur uw heldendaden
    Het alles beven doet?
Alex.                               O ja, Laurens, ik weên,
    Vermits de min, die in mijn borst woont, is een kleen
    (2165) Kindt, en ontschuldigt staag mijn dapperheit, maar ’t schreien
    Niet laten kan. ik tracht mijn onkund te bereien
    Deur traanen tot bewust. vermits men licht een’ man,
    Die zoo veel tranen stort, deur list bedriegen kan.
    Ik ben geweest gelijk ’t geval, want ik, deur gaven
    (2170) En onvoorzichtigheit, een’ man heb opgedragen
    De beste plaats mijns staat, hem zijnde veel te waart.
[p. 75]
    Ik ben een muur geweest, en heb geen moeit’gespaart,
    Want ik de klimblaân staag gevlijt heb, om te vlechten
    Om ’t hout, en langs het steen: de blaân my nu bevechten,
    (2175) En staan na mijnen val.
Lau.                                             Hier uit ik gantsch niet raam;
    Maar zeg dat ghy bekleedt, deur ’t zwijgen, heer, de naam
    Van wijs, nochtans doet ghy de naam van vrient veel schanden.
Alex. Ik wenschte dat ik nooit aan vrientschaps vaste banden
    Met u geboeit was.
Lau.                           En ik was veel liever doodt.
    (2180) Mijn heer, hoe spreektge zoo? ons vriendtschap is te groot.
Alex. Toen ghy de beelden, die te Roome staan, woudt breken,
    Daar deur ’t Romeinse volk wierdt van de haat ontsteken
    Op u, en trachten u te moorden. heb ik toen
    Uw’ schutheer niet geweest, verkrijgend’ voor u zoen?
    (2185) En doen den Keizer my deez’ staat heeft opgedragen,
    Gaf ik u alles doen niet na u welbehagen?
    Ja maakte u van mijn zelf gebieder; waarom wilt
    Ghy my, (lees Lauerens deez’ brieven) die zoo mildt
    Tot uwaarts ben geweest, ondankbaar nu betalen?
    (2190) Zijt ghy mijn’ bloedtvriendt niet? en wilt ghy my doen dalen
    In ’t eeuwig duister graf? waarom maaktge u met mijn
    Party Valorio tot vrienden? ô, dit zijn
    Geen trouwicheen. waarom tracht ghy met veel zoldaten,
    Gewapent, wel verzien, my van mijn kroon, en staten,
    (2195) En leven, en gebiedt, t’ontrooven? zeg my doch,
    Nu wy alleenig zijn, waarom met zulk bedroch
    Komt ghy my loonen? ach, heb ik u reên gegeven?
    Of zijt ghy deur de nijt, of bellegziekt gedreven?
    Mits ghy op Izabel verlieft moogt wezen. zeg,
    (2200) Waarom en gaaft ghy ’t my doch niet te kennen (wech
    Met beuzelen) toen ’k u heb in haar’ Tuin bevonden?
    Want zoo g’er minden, ik die zoo vast was verbonden
    Aan u deur vrientschap, zou alleen u Izabel
    Niet geven tot een vrouw; maar, Lauerens, ’t bevel
    (2105) Van ’s aartrijx ommeloop: want d’eersten Alexander
    Den tweeden niet zal ver te boven gaan; wat kander
[p. 76]
    Zijn ’t geen ghy noch begeert? benijtge dan mijn staat?
    Dewelk ghy zelf bezit. zeg my de reên uw’s haat,
    Nu dat wy hier alleen zijn, zonder meer getuigen;
    (2210) En laat ons vrienden, trouw elkander zijn. ’k zal buigen
    Mijn wil na uwe wil, en ’t quaat zien over ’t hooft.
Lau. Mijn’ heer, mijn’ Vorst, mijn’ Prins, indien ghy zulx gelooft
    Zoo geef ik u, met vreucht, ten offer Laurens leven.
    ’t Is waar, dat ik heb aan Valorio geschreven;
    (2115) Maar om te weten wie dat in Florencen haar
    Verbonden hadden in een eetgespan; en maar
    Hun vriendschap deur mijn list verzocht, om te deurgronden
    ’t Verraat, het geen ik in haar’ boezem heb bevonden,
    En om mijn trouheit u meer te doen blijken, heer:
    (2220) Dies ik, deur deze vondt, ontzigbre Vorst, al meer
    Verraat u heb ontdekt. had ik u niet geboden
    Mijn hulp, ghy waart al lang vergeten met de dooden.
    En nu heb ik getracht die van uw’ weêrparty
    Te brengen al by een, genadig’ heer, dat wy
    (2225) Die alle, op eenen dagh, na haar verdienst, ontlijven.
    Of schoon dat ik u niet ontdekt heb mijn bedrijven,
    Weet, d’oorzaak was dat ik my heb op u betrouwt,
    En zoo lang zwijgen wou tot dat het was gebrouwt.
    Mijn’ dienaar Julio die trachte ik te vermoorden,
    (2230) Vermits dat hy, ô Vorst, stil omgekocht is, door den
    Verrader Cosmus, en u na uw’ leven stondt.
    En ongetwijffelt zy zijn ’t die dit vals verbondt
    U dienden aan, ik zie ’t hier klarelijk uit blijken,
    Want zy deez’ brieven u behandigden. komt kijken,
    (2235) O Vorst, hun loosheit; want deez’ brief van Izabel
    Is valschelijk verdicht: zijn hoogheit ziet nu wel
    Dat deze brief van my doch niet is onderschreven.
    En deze loosheit is alleen deur haar geweven.
    Ghy vraagt my of ik ben met Izabel getrouwt,
    (2240) Dies ik u antwoordt, Vorst, mijn reden wel onthoudt.
    Dat zy hier daad’lijk zal by Alexander wezen,
    Dan zultge zijn verlost uit uw anxstvallig vrezen,
    En speuren of ik een’ verrader ben: want zoo
[p. 77]
    Ik met haar was getrouwt, hoe zoud’ ik zijn zoo snoô,
    (2245) Dat ik u aan mijn vrouw zou kopplen. wilt verbeiden
    Een weinig, en terwijl geef my verlof te scheiden
    Van hier, vermits ik my van ’t Florentijnsche hof
    Verbannen wil, mijn heer, ’k verzoek van u verlof.
Alex. Wat zegtge my Laurens, dat d’aardige Izabelle
    (2250) Haar onder mijne lust gewilliglijk wil stelle?
    Mijn leven is het uwe, ik ben deur ’t valsch verraadt
    Van een verrader, die nu dit verduivelt quaadt
    Bezuuren zal, mijn vriendt Laurentio, bedrogen.
    ’k Verzoek van uw’ gena: hebt met my mededogen.
    (2255) Zeg my, mijn trouwe vriendt, (uw’ heete gramschap lesch’,)
    Wat antwoordt gaf aan u mijn schoone zielsvoogdes?
Lau. Alleen in zaken die tot uw vermaak verstrekken
    Wordt ik begunstigt van zijn Hoogheidt, om te dekken
    Zijn haat; ik zeg dat ik ben by haar zelf geweest,
    (2260) En haar gesproken, en verwonnen hebb’: bevreest
    Was zy voor u mijn heer; maar door mijn listig vleyen
    Heeft zy haar van het spoor der kuisheit laten leyen,
    En maar een ding verzogt.
Alex                                       Wat voor een ding, Laurens?
Lau. ’t Geheim...
Alex.                   Ik zweer het haar te melden aan geen mensch.
Lau. (2265) Bestaat in dat ge uw volk en lijfwacht moet doen scheiden
    Voor deez’ tijdt uit uw Hof.
Alex.                                       Hoe, een die zal verbeiden
    Een Engelin, behoeft voor hem geen lijfwacht meer.
    Zeg haar Laurens, dat ik alleen, op haar begeer’,
    In mijn vertrek wil gaan heur godlijkheit verwachten.
    (2270) Vlieg na mijn tweede ziel, op dat zy mag verzachten
    Mijn duldelooze smart, bevochten van de rouw,
    Om ’t missen van haar licht.
Lau.                                         Nu ben ik weêr getrouw.
Alex. Mijn vriendt Laurentio, kom, laat ik u toch kussen.
Lau. Zie toe, mijn Heer, zie toe, dat ik u ondertussen
    (2275) Niet eens deursteek.
Alex.                                       Laat af van zulke dwaze reën:
[p. 78]
    Span nu de netten om de vyanden t’ ontleên.
    Ik heb ’er nu al twee gevangen opgehouwen,
    Die my voor ’t quaat, ’t geen zy ons hadden loos gebrouwen,
    Betalen zullen.
Lau.                     Wat voor gasten zijn ’t, mijn heer?
Alex. (2280) Zulx en vermoogt ghy niet te weten, voor al eer
    Dat Izabelle komt.
Lau.                         Ik haal haar, en door deze
    List wordt ik Hartoog, dan en hoef ik niet te vrezen.


Alexander.   Vitellius.
Ale. VItellius.
Vit.                    Mijn Vorst.
Alex.                                   Doet al het volk van ’t Hof,
    Dat by mijn woonplaats woont, vertrekken haastig, of
    (2285) Strooit onder haar dat ik ben buiten ’t hof geweken.
    Vitellius, gaat heen, de tijdt is schier verstreken,
    En haalt voort Julio en Cosmus, die nu bey
    Zijn in mijn tuin, en met bedekt gezichte, ley
    In Laurens kamer haar. ghy moet dit ras volvoeren;
    (2290) Want, zonder dezen staat inwendig te beroeren,
    Ik ’t met den Afgod van Florencen enden wil.
    Zoo ’k hem in ’t openbaar wou vangen, ’t volk, nu stil,
    Zou zich dan tegens my en mijnen staat haar zetten.
Vit. Mijn heer, ghy doet zeer wel op alles naauw te letten.
    (2295) Nu moet de listigheit verwinnen het geval.
    Geef my de sleutel, daar ik ’t deur volbrengen zal.
Alex. Daar, ga, volvoer mijn last, als strekkend’ tot ’s landts eere.
Vit. Ik zal ’t volbrengen, heer, terstondt na uw’ begeeren.
Alex. ’t Is tijdt dat ik vertrek na mijn vertrek ter vlucht:
    (2300) Maar ach, wat hoor ik voor een droevig naár gezugt.
    Och, ik kan nauwlijx voort, hoe sidderen mijn leden!
    Dart Alexander nu van vrees niet verder treden?
    Wel aan, ik nader. daar dunkt my dat eene vrouw
    My roept. wat zegt gy? spreek, draagtge in uw’ boezem trouw.
    (2305) Vertoeft; zijtge Izabel, dan zal ik u strax volgen.
    Wel, zie ik daar Laurens gewapent? hoe verbolgen
[p. 79]
    Ziet hy my aan! wat zoekt ghy hier van my, verraâr?
    Vertrekt uit mijn gezicht, ondankbre schellem. maar
    Hoe raas ik zoo? ben ik berooft van mijne zinnen?
    (2310) Daar alles maar een rook en damp is; ’t geen niet winnen
    Kan op mijn borst, maar ach, mijn geest is heel bezwaart,
    Dat ik mijn adem naauw kan scheppen. doch mijn aart
    Te kloek, keert zich aan geen gespook als rook verdreven.
    Ik ga, en wacht het ende, al koste het mijn leven.


            Cosmus.   Julio.Beyde d’oogen
verbonden.
(2315) VItellius, vertoeft, en sluit de deur noch niet,
    Blijft noch een weinig, op dat ghy getuigt, en ziet
    Hoe dat ik endigen als Samson zal mijn leven.
Jul. Ik weet niet wat ik’er van zeggen zal, zoo beven
    Mijn leden. zietge iets, heer, want ik niet zien en kan.
Cos. (2320) Niet als mijn ongeluk, want ik het loon nu van
    Mijn trouwigheit verkrijg; waar zijn wy?
Jul.                                                               Wie kan ’t weten?
    Door dien ik blindlings hier gebracht ben aan een’ keten.
    Maar achtervolgens, Heer, de duisterheit, zoo weet
    Wy steken in het vaars eens duisteren Poëet.
Cos. (2325) Nu vrees ik voor mijn doodt.
Jul.                                                             Wilt u daarom verblijen:
    Want over hondert jaar, en in weêr andre tijên,
    Zijn al de boeken van uw trouwigheit vervuldt.
Cos. Stil, luister Julio, ik bid heb wat geduldt,
    Zacht, want my dunkt ik hoor de deur daar opesluiten.
Jul. (2330) Dat is niet goet.
Cos.                                   Hoe bleek toont haar de doodt van buiten.
    Wat zullen wy nu doen, wy hebben geen geweer?
Jul. Nu wy getrouw zijn, niet als sterreven, mijn heer.
Cos. De deur is op.
Jul.                         Ik wou dat zy was toe gebleven.


Leonore.   Cosmus.   Julio.
BEgunstigt donkre nacht my, nu ’k my heb begeven
    (2335) In uwe schaduwen, mijn hoogmoet, Lauerens,
[p. 80]
    Laurentio, mijn heer, hier ben ik na uw’ wensch.
Cos. Stil Julio, my dunkt dat ik een vrouw hoor spreeken.
    Zoo ’t Izabelle is, ach, is al mijn kracht geweken.
    Ik sterf dan. och, ik sta als onbeweeglijk steen.
Leo. (2340) Laurentio, hier is uw Izabelle alleen.
Cos. Ik raas van arrigwaan, geen tijdt was ook bequamer;
    Nu dat zy na hem vraagt zijn wy in Laurens kamer.
Jul. Ik wil my veinzen of ik Laurens waar, mijn Heer.
    Mijn Izabel, mijn lief, mijn waarde, roept zoo zeer
    (2345) Niet, want den Hartoog noch niet vast slaapt, mijn beminde.
Leo. Waar zijt ghy?
Jul.                         ’k Weet het niet, ik kan mijn zelf niet vinden.
Leo. Zijt ghy alleen?
Jul.                           Alleen. kom, kust my eens mijn ziel.
Leo. Weet men van Cosmus niet?
Jul.                                               O ja, die valsche fiel
    Is al gevangen.
Leo.                     Zulx moet ghy mijn listigheden
    (2350) Bedanken; ’k ben verheugt, maar heb veel pijn geleden,
    Verlangend’ na deeze uur, mijn heer, om u de reên
    Te zeggen dat ik voor u zoo afkeerig scheen
    In vaders byzijn. hoor, quam hy iets te vermoeden,
    Hy deê uw hartebloedt deur duizent wonden bloeden.
Jul. (2355) ’k Hadt zoo veel steken, om te sterven, niet van noô.
Leo. En met de sleutel, die ghy zondt, ben ik heel bloô
    En schaamroot hier by u in uw vertrek getreden,
    Door min geperst. ik speur nu uw genegentheden,
    Vermits ghy al het licht gedooft hebt na mijn raat;
    (2360) Dies ik u mijne ziel voortaan gebieden laat.
Cos. Den heerscher die ghy meent, ô snoo vol valsche treken....
Leo. Wat ’s dit?
Cos.                 Zal deze schande en oneere op uw wreken.
Leo. Laurentio!
Cos.                   Ik ben Laurens niet, valsche pry,
    Maar Cosmus.
Leo.                   Cosmus! ach, hebt deerenis met my.
    (2365) Wat heb ik u misdaan? zie, ik ben Leonore.
[p. 81]
Cos. Wie?
Leo.         Leonore, heer, ai, wilt my eerst aanhooren
    Eer dat ghy my vermoort. nu uw belgzieke min
    Verdwijnt, zo laat my doch, ô waarde heer, noch in
    Het leven.
Cos.             Deur deez’ vreugdt ben ik berooft van zinnen.
    (2370) Ras, zegt my Leonoor, hoe dat ghy komt hier binnen
    Zoo stil, en met de naam van Izabel bedekt?
    Wat doet ge in Laurens zaal, ’t geen u tot schand’ verstrekt?
Leo. De zaak is vreemt, vermits Laurens deur mijne listen
    My, in de plaatze van Mevrou, ’t geen hy niet gisten,
    (2375) Genoten heeft bedekt.
Cos.                                           Wat zegt ge?
Leo.                                                               Het is waar.
    En wat noch meer is, hy heeft, in de plaats van haar,
    By my ’s nachts in den tuin geweest.
Cos.                                                       Veel groote vreugden
    Ontfangt mijn ziel; geen’ dagh mijn hart zoo zeer verheugden.
    Lukkige list, ge ontwindt zoo veel gelede smart,
    (2380) En pijn, en achterdocht.
Leo.                                               Heer, Izabellas hart
    Is schuldeloos, vermits de sleutel, brief, maar treken
    Geweest zijn, alles deur een schrandre list besteken.
Cos. ’k Geloof het alles, en ik hoef geen klaarder blijk
    Nu dat ik u hier vindt; mijn argwaan neemt de wijk.
    (2385) Mijn Izabelle, wilt het Cosmus doch vergeven
    Zoo hy u heeft gehoont. ach lief, ach lieve leven,
    Verzekert u nu vast van Cosmus vaste trouw.
    Verheugt u nu met my ghy beide; bandt de rouw
    Uit uw’ gemoet.
Jul.                       Hoe, zou men niet op onze zaken
    (2390) Best letten, om by tijts hier stil van daan te raken?
    My dunkt, heer, volgens mijn gehoor, dat ons de naam
    Van sleutel, beter als uw’ liefde wech help t’zaam’.
    Zeg, Leonoor, hebt ghy de sleutel?
Cos.                                                   Wilt niet vrezen,
    Ik zweer dat ik u zal een trouw beschermer wezen.
[p. 82]
Leo. (2395) Daar mede schep ik nu weêr moet. kom, laat ons gaan,
    Dat ik de deur ontsluit.
Cos.                                 Vertoeft, blijft noch wat staan,
    Vermits my dunkt dat ik hoor eenige geruchten
    In deze stille nacht weêrgallemen; dit zuchten
    Komt uit de kamer van den Hartoog, na’et geschal
    (2400) Ons toeruischt; och, ik vrees voor eenig ongeval.

  Alexander half naakt, met een kaars, en stoel in zijn
handt, zeer bebloedt, Laurens en Pedro met pooken.
Alexander.   Laurens.   Pedro.
Ale. VErmoort ghy my, verraar?
Lau.                                               Tiran, nu zult ghy sterven.’
Alex. Mijn dienaars, help, help, help!
Lau.                                                   Gy zult geen hulp verwerven.
    Ghy dwingelandt, nu zult ghy sneuvelen.
Alex.                                                             Verraâr,
    Betaalt ghy my mijn gunst zoo schelms en valsch? ach, waar
    (2405) Misdede ik u ooit in?
Lau.                                         My nooit, maar ’k wil bevrijden
    Mijn droevig Vaderlandt, van ’t geen ghy haar doet lijden.
Alex. Ach hemel, help my nu. ô Cosmus, trouwe vrient,
    Laas, deur mijn ongeluk (och, heb ik dit verdient)
    Geloofde ik niet uw’ raat; nu ben ik heel verlaten
    (2410) En doodt. wat zoektge meer, ghy wreede boven maten?
Lau. Ontfangt uw’ loon, tiran.   Alex, Ghy sterven zult met my.
Lau. Laat los, wreê vyandt! help mijn dienaar, ’k ben in ly.
    O pijn, ik raas! hy heeft mijn vinger afgebeten.
    Mijn trouwe Pedro, komt, en wilt zijn hart deurspeten.
Ped. (2415) Hy zou de doodsteek al ontfangen hebben; maar
    Ik vreesde u zeer te doen, toen ghy zoo vast elkaâr
    Omhelst hadt. daar, ontfang uw’ loon.
Alex.                                                         Ai my, mijn leven
    Verdwijnt, ô hemel, wilt mijn ziel genade geven.
Lau. Ik weet niet wat ik voel. hoe ziddert my mijn hart:
    (2420) Ik kan nauw spreken, ach, mijn tonge is zoo benart.
    Maar hier te marren is niet raatzaam; laat ons vluchten,
[p. 83]
    Mijn dienaar, want ik moet voor ’t graauw en Cosmus duchten,
    Mijn doodtparty; kom, gaan wy na des Hartoogs stal,
    Daar ik twee paarden van den meester leenen zal;
    (2425) Mits dat ik by den Vorst voor hem kan gunst inleggen,
    Zal hy my mijn verzoek niet weigren of ontzeggen.


Octavio.   Claudio.
    VRient Claudio, ik weet niet wat ik voel, mijn geest
    Is zoo bezwaart, en voor groot ongeval bevreest;
    Vermits ik in ’t vertrek des Hartoogs strax daar hoorden
    (2430) Een schrikkelijk gerucht, als of men een vermoorden.
    ’k Vrees, om dat hy zijn volk en lijfwacht heeft belast
    Van ’t hof te gaan, dat hem een’ rampspoet heeft verrast.
Clau. Kom, treden wy stil na zijn kamer.
Octa.                                                         Hy zal rusten,
    Want het hier stil is.
Clau.                           Strax zal ’t ons de tijdt bewusten.
    (2435) Ik vrees, de deur staat op, voor eenig groot gevaar.
Octa. Stil, laat ons naderen. ô hemel, och, ziet daar
    Dees plaats is heel met bloedt besprenkelt; wreede stukken!
    O schriklijk Treurspel! wraak, ô droevige ongelukken!
Clau. Wat is ’t?
Octa.               Komt, en aanschouwt dees overwreede daadt.
    (2440) Vliegt na zijn lijfwacht: zegt dat hy vermoordt is. laat
    De poorten sluiten, op dat hy ’t niet kan ontvluchten.
    Dees wreede moordt zal heel Florence noch doen zuchten.


Octavio.   Cosmus.   Otto.   Vitellius.   Cefio.   Izabelle.
Leonore.   Claudio.   en Lijfwachten.
KOmt hier ghy heeren, ziet dit droevig Treurspel aan,
    Hier leit nu neêr den Vorst die ’t alles neêr kon slaan.
    (2445) Dien Alexander, die de last van ’t Rijk kon schragen
    Op zijne schouders, leit nu in zijn bloedt verslagen.
Cos. Ach, hemel, laadt ghy dan op my zoo veele druk?
    Kom ik te laat, helaas, om u van ’t ongeluk
    Te vrijden?
Otto.             Maar mijn heer, kent ghy niet den verrader,
[p. 84]
    (2450) Die, zoo van trouw ontaart, vermoorden onzen Vader
    Van ’t Vaderlandt.
Cos.                         ’t Is dien verraâr, die helsche mensch,
    Die schantvlek van ons huis, die valschen schelm, Laurens.
    Pas op Vitellius, wy zijn al t’zaame om ’t leven,
    Want hy zich heeft by het verbanne volk begeven.
Vit. (2455) Daar ’s geen gevaar, mijn heer, vermits hy ’t is ontvlucht,
    En door lafhartigheit niet dorst bestaan.
Cos.                                                           Ik ducht
    Noch voor hem: maar hoe weet ghy het?
Vit.                                                               Toen ik de ronde
    (2460) Deed met mijn vollek by d’Oostpoort, mijn heer, zoo vonden
    Wy hem te paard met noch een’ dienaar; hy verzocht
    Om deurgank, want een zaak die ras most zijn volbrocht
    Most hy verrichten: toen toond’ hy ons ’s Hartoogs teken,
    Zijn zegel, en is zoo gezwind ’t gevaar ontweken.
    (2465) Ik kreeg hier evenwel deur quaat vermoeden; want
    Ben voort na’et hof gegaan, om zien of iets op handt
    Was, ’t geen most zijn beschikt: maar heb’er toen gevonden
    Meer dan mijn lief is.
Cos.                               Ras Vitellius, van stonden
    Dees snoode schelm vervolgt.
Vit.                                               Dat was maar tijdt gespilt.
    (2470) En nu den hemel, op ons toornig, heeft gewildt
    Dat hy het leven door die valsche zou verliezen,
    Zijt ghy de naaste die Florence kan verkiezen
    Tot hooft, in ’s Hartoogs plaats, om de gemeente weêr
    Te stillen, om de doodt van haar’ vermoorden heer.
Altzamen. (2475) ’t Gebiedt van deze Staat wy u al t’zamen geven.
    Lang moet vorst Cosmus, lang moet onzen Hartoog leven.
Cos. Zulx neem ik aan, om het verraadt, na de waardy,
    Te straffen, uwen eedt en trouw gelooven wy.
Cef. Nu zien ik het volbracht ’t geen ik te vooren spelden,
    (2480) Want Alexanders vrient hem zelf ter aarden velden,
    En zijnen Vyant zal gebieden met zijn’ staf.
Cos. ’k Zal deze staat met rust niet heerschen, voor de straf
    Zijn doodt verzoent heeft, en voor dat al ons vyanden
[p. 85]
    Verdelgt zijn.
Iza.                   Hier zijn wy, om meê van uwe handen
    (2485) De straf t’ontfangen; hy de doodt, indien ’t u lust,
    En ik zal schreien zoo veel traanen, tot geblust
    Is ’t levensvier.
Cos.                     Ik zal terstondt u antwoordt geven.
    Terwijl ghy Otto hebt, in mijne jeucht, mijn leven
    Behoedt, ik maak tot loon u hier het Opperhooft
    (2490) Van de gemeente; en ghy Octaaf, zult niet berooft
    Zijn van uw’ staat, ghy zult Geheimenschrijver blijven.
    Nu Izabelle is ’t ook uw’ beurt. van mijn bedrijven
    Zijt ghy bewust: ik heb voor dezen u belooft,
    Dat ik niet zonder u verlof zou trouwen. rooft
    (2495) Mijn voorneem’ nu niet wech. ik wil in d’echt gaan leven,
    En bidt of ghy my nu daar toe verlof wilt geven.
Iza. Mijn heer, den Hartoog van Florence is niet verplicht
    Om Cosmus woorden te voldoen aan zijnen Nicht.
Cos. ’t Is waar: maar evenwel heb ik gestaâg zoo d’eeden
    (2500) Die Cosmus zwoer, dat ik die niet zal overtreden,
    Gehouden in waardy. daar is des Hartoogs handt,
    Dat hy volbrengen zal, tot trouw en onderpandt,
    Al ’t geen u Cosmus swoer; ik zal u eeuwig minne,
    ’k Verkies mijn Izabel nu tot een Hartoginne.
    (2505) Nu zijn wy vast verknocht.
Cef.                                                   Voor uwe voeten neêr,
    Verzoek ik, voor mijn schult, genade groote heer.
Cos. Heer Cefio, staat op, ’k ben zoo op u gebeten,
    Dat ik ’t geleede leedt vergeef, en wil vergeten.
Iza. Dat ik uw voeten kus.
Cos.                                   ’t Zal nimmermeer geschiên.
    (2510) Kom, laat ons gaan strax na de Hartogin, met wien
    Wy klagen zullen, om den dooden Vorst, vol rouwe,
    En, na zijn uitvaart, dan ons Hul- en Troudagh houwen.

UYT.
Continue
[p. 86]

OP ’T

VIOOLSPEELEN

VAN

HENRIK MAAS,

Fenix der Vioollisten.

        UW snaren zijn geen aartze snaren,
        Maar Febus heeft ze van zijn haaren
            Gedrait; uw welgestelde Veel
        Is hout van Helikonse boomen;
            (5) Dies ghy, ô knaap, deur uw gespeel
        Stut d’Amstels snelle waterstroomen.
            De Bos- en Berggoôn, op ’t geluit
            Van uwe toonen, koomen uit
        Haar onderaartsche hoolen springen.
            (10) Terwijl de Nimfjens, aan den dans,
        Met Pales, Pan, en Faunus zingen.
            De Muzen vlechten u een’ krans
        Van Pallem- en Lauwrierebladen,
        Om uwe kruin meê t’overladen.
            (15) Het wout krijgt ooren als ghy roert,
        O MAAS, uw overrappe vingeren.
            De Goôn zijn aan uw Veel gesnoert;
        Zou ’t aardtsche volk dan niet verslingeren
            Op ’t zoet en maatrijk snaargeluit?
            (20) Daar door ghy ’t hart ter ooren uit
[p. 87]
        Van Velt- en Watergoôn kunt trekken.
            De dieren luistren na uw spel.
        Gy zult voor Orfeus ons verstrekken;
            Want ghy godt Pluto in de hel
        (25) Kunt door uw’ brave zwier bewegen.
        Den Garamant, zoo ver’ gelegen
            By Kaukazus in ’t koude Noordt,
        Schut zijn’ besneeude kruin, vol boomen,
            Van vreugde als hy u spelen hoordt.
        (30) Hoe zouden wy ons kunnen toomen?
            Maatrijke MAAS, die deur de klank
            Van uwen Veel verdooft mijn Zangk,
        Speel eeuwig op uw schelle snaren,
            De Goôn en Nimfjens aan den dans.
        (35) Ghy zult hier na ten Hemel varen,
            Met Febus goude Zonnekrans.


Op ’t afbeeltzel van de schoone Herderinne

ANNA.

        O UYLENBORCH, uw levensverven,
        Als zy deze ANNA zien, besterven.
        Want zulk een proefstuk van natuur,
        Blaakt gloeyender als Hemelvuur.
        (5) Als ghy hare oogjens recht zout malen,
        Most ge uw penzeel aan Zonnestralen
        Ontvonken, en met leventgit
        Deurmengen; maar om ’t rechte wit
[p. 88]
        Van ’t purpre montje wel te treffen,
        (10) Most ge uw vernuft noch hoger heffen.
        Neem Roozen van de Roozekrans
        Die Venus draagt, mengt die met glans
        Van heldre Starren, uitgekozen;
        Dat zal dan als heur lipjens blozen.
        (15) Maar wist ghy raat heur zoete taal,
        Daar door zy harten meenigmaal
        Ten ooren uitrukt, ons te toonen,
        Dan mogt ghy wel by Goden woonen.
        Natuur u deze kunst verbiet,
        (20) En al uw arbeidt is om niet,
        O UYLENBORCH, dies is ’t van nooden
        Dat ge, als Pigmalion, de Goden
        Aanbidt met nederig gekniel;
        Op dat ze in ANNAAS beelt een ziel
        (25) En leven storten uit heur zalen.
        En anders kuntg’er geest niet malen.

                        J. DULLAART.

______________________________________________________

t’ Amsterdam, Ter Drukkerye van TYMON HOUTHAAK,
in de Pottebakkersstraat, over de Nieuwezijds Kolk.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 1153 purperroode lent’, er staat: purperroodelent’,
vs. 1879 geen brief er staat: geen