Joan Dullaart - Karel Stuart of rampzalige majesteit

Joan Dullaart: Karel Stuart, of rampzalige majesteit. Amsterdam, 1652.
Uitgegeven door dr. H. Duits, Vrije Universiteit Amsterdam
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton024130 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

J.D.

KAREL STUART,

OF

Rampzalige Majesteit.

TREURSPEL.

O Condemnation, Dieu ne vous
Laisserais pas Impunië.

[Vignet: fontein met onderschrift ‘Eeuwigh’]

t’AMSTERDAM,

By Gerrit van Goedesberg, Boekverkoper op ’t Water, tegen
over de Nieuwebrug, in de Delfze Bybel. 1652.

[fol. A1v]

VOORZANGK.

DE Zon hadt zijne kreits nauw tienmaal omgelopen,
Of Karels geest verscheen in ’t midden van den Raadt,
Vermagert en verdort, met ongedaan gelaat,
Zijn oogen scheenen vuur, van bloedt zijn hairen dropen.
(5) De Rechters kozen voort, van schrik, een veilig open;
Dies hen het spookend schim dus toeriep, met een zucht:
O Schelmen, helsch van aart, uw hart wist van geen vlucht
Toen ghy de moordbijl in mijn dierbaar bloedt dorst dopen.
Met beurde hy zijn hooft van d’afgehouwe nek,
(10) Dat, met een open mondt, en heel benaauwd een trek,
Tot driemaal riep om wraak: des moorders hairen rezen.
Het bloedt sprongk uit de romp, en met een droef gesteen,
En jammerlijke galm, hy flux van hen verdween,
Doch liet’er, in zijn plaats, zielknagend’ wee, en vrezen.

[fol. A2r]

Aan de VOLMAAKTE

DIANE.

DOORLUCHTIGE MAAGD,

Wy brengen Karel Stuart, die groote Monarch, voor u ten offer; maar niet gelijk hy placht, in ’t Vorstlijk praalgewaat, op zijnen Troon de gulde Rijxstaf te zwaien: d’ellenden die hem nu omringen doen u wel anders bespeuren. Wijze ziel, verschrik niet voor de woedende beulen, die heur godvergete handen in haar Koningx bloet dopen: d’almaghtige Vader zal, te zijner tijt, de geregtige straf over dit heiloos gespuis wel uitvoeren. Wy stofferen ons Treurtoneel nu met geen wraakzieke Minnaars, maar met den bloedigen ondergangk van die grote en rechtvaardige Martelaar, die van zijn eigen Onderzaten van den Koninglijken zetel is afgerukt, en gedwongen zijnen nek de bebloede Bijl van den verwoede Moorder toe te reiken. Het heeft mijn geest gelust in deze Treurstof te weien, en d’ongestadigheidt der Wereltsche vergangklijkheden t’overdenken. Noit heeft de Zon, van den op- tot den nedergangk, gruwelijker daat beschouwt, als deze die nu zo onlangs by onzen tijde geschiet is: de Martel-asse, van zo veel hoogdravende vernuften ten grave uitgekrabt, is mijn Zanggodin ook op de tong gestoven, en heeft’er aangeprikkelt deze ruwe schets ’er van t’ ontwerpen. [fol. A2v] Aanziet, volmaakte Maagt, onzen rampzaligen Vorst met uw medogende ogen, daar de Digters van zingen:

Hoe stralen door het levend’ git,
Dat in uw blakende oogen zit,
De deugden die uw ziel bewonen!
Eer dat ghy tot ons spreekt in stilt’,
(Uw oogen uw gedachten tonen)
Zoo ziet men ’t geen ghy zeggen wilt.

Deurluchtige Flonkerstar, verschoon mijn wufte jeucht, die zulk een zwaarwigtigen stuk, ’t geen alleen voor uitstekende vernuften behoorde gelaten te zijn, heb darren aangrijpen; een blinde zucht heeft my verrukt, en schipbreuk doen lijden in de Zee der heilige Poëzye: doch indien ghy eenig behagen in mijne uitsporigheên kunt vinden, zal ik al de hóón en smaat der bespottende Wereldt vernoecht dragen; want:

Ik zou, als Orfeus eertijdts deê,
Om u ten duistren afgront dalen,
En reizen over landt en zee,
Door wildernissen eenzaam dwalen,
En voor geen Leeuw of Tygerdier,
Van ’t woest Bazarien, ooit sagen;
O oorzaak van mijn Minnevier,
Indien ik u maar kon behagen.

Ondertusschen, beleefde Maagt, koomt de wemoedig Elizabeth by u vertroosting zoeken; grijpt ze in uw medogende armen, en droog de hete tranen, die zy om haar Vaders doot langs haar roosverwige wangen stort, af; en ontfang deze toewijding zoo gunstig, als u die wordt opgeoffert van,

Doorluchtige Maagt,

Uwen geringen Dienaar,

Amsterdam, 1649. den 14.
van Lentemaant.

J. D.

[fol. A3r]

Aan mijn VRIENT,

JOANNES le BLON.

Hoogdraventheidt van Treurgezangen,
Noch zuivre vaarzen, rijk van maat,
Daar konstbeminnaars na verlangen,
Verwacht van my niet: ’t geen hier staat
(5) Is door een blinde zucht beschreven,
En al t’ontijdig voortgebracht:
’k Hadt my te ver in Zee begeven
Eer dat ik op te landen dacht.
Mijn boot, te rank voor felle buien,
(10) Leê schipbreuk in die woeste Zee:
De windt dreef my van ’t Noordt na ’et Zuien,
De lucht toen tegen ’t water streê;
Dan spoog de Zee my aan de wolken,
Van Blixem, reis op reis, aan brandt;
(15) Dan daalde ik weêr in d’afgronts kolken.
Ten laatsten ben ik noch gelandt,
Maar niet in een gewenschte haven.
’k Vergat dan licht mijn Zeegevaar.
Nu voel ik eerst hoe elk moet slaven
(20) Eer dat hy aan het konstaltaar
Der eedle Poëzy kan raken.
Mijn schouderen zijn voor die last
Te zwak, mijn tere leden kraken,
’k Heb my te reukeloos vertast
(25) Aan zulk een zware stof te kiezen:
’k Ben als de geen die, zonder winst,
Moetwillig al heur goet verliezen.
Het goet is noch wel t’allerminst,
Maar wie kan d’eer ons wedergeven,
(30) Die, laas, zoo reukloos wordt verspilt?
Niet schaadlijker is in dit leven,
Voor Geesten, zinrijk, wijs, en milt,
Dan ydle waan, en eige liefde.
Dit was het dat my bracht ten val;
(35) Die gloryzucht mijn hart doorgriefde:
Nu staak ik ’t Rym en Dichten al.
En denk; heb ik my eens vergrepen,
De tijdt, die ’t licht in duister smelt,
Zal mijn gedachtnis met haar slepen,
(40) Daar zy nooit ’t geen geschiet is melt.

J. D.

[fol. A3v]

INHOUDT.

WY openen de gordijn van ons bebloet Tooneel met Karel Stuart, Koningk van Engelant, Schotlant en Yrlant. Deze, naar een driejarige strijdt, tussen hem en zijne Onderzaten, waar in hy meest de nederlagen behiel, is ten lesten, alzo het meerendeel van zijn Leger verslagen en gevlucht was, by de Schotten, die toen, om de Rijxvergadering te helpen, optrokken, in een onbekent gewaad gevlucht; wanende by hen, wijl hy een Inboorling hunnes Lands was, meer heuls, dan by de Engelsche te vinden. Maar d’ongelukkige Vorst is, in zijn mening, bedrogen; vermits hem de Schotten, toen hy zich een weinig tijds by hen hadt onthouden, aan de Rijxvergaderinge van Engelandt overgeven: doch op voorwaarde, van aan zijn Koningklijk Perzoon niets te misdoen; dies hy op het eilant Wicht, tot naarder gelegentheidt,in bewaringe word gestelt. Ondertusschen dringen de Gezaghebbers van ’t Leger dapper aan om de Majesteit voor ’t gerecht te stellen: het meerendeel van zijn noemende hem hun’ gezworen vyandt. Behandegende ten dien einde een vertoonschrift aan de Rijxvergaderinge, die u, te laat, zien aan wie zy d’Oppermacht over d’Oorlogsbenden hadden vertrouwt; weigerende op het voornoemde vertoonschrift te antwoorden. Daar op rukt een gedeelte van ’t Leger naar de plaats daar de Koning, met de Rijxvergaderinge bevredigt zijnde, zijn Vryheidt verwachte. Fluks wordt de Majesteit gevankelijk op het kasteel Horst gebrocht. Daar by verzekerden zich de Legervoogden niet alleen van de starkste plaatzen, maar namen eenige Leden van de Rijxvergaderinge in bewaring, de rest ontgingen, met de vlucht, het onweêr dat ’er dreigde. Ten lesten hebben die van ’t Leger, na dat ze een ongehoorde wet gesmeet, en een helsche Bloedtraadt opgeworpen en verkoren hadden, deze rampzalige Vorst van Horst op Winzor, zijn Koningklijk Lusthof, gevoert. Beschuldigende hem daar van hoog verraadt en gruwelijke schelmstukken: invoegen dat hy daar door verdient heeft, dat hem de Kop met een Bijl van het lichaam zou gescheiden worden. Met welk bedrijf het Treurspel eindigt.

Het Tooneel is Westmunster en Withal.

PARSONAADJEN.

KAREL STUART, Koningk van Engelandt.
TOMLISSON, Oppervoogt over een Vaandelrot Voetknechten.
TOMAS FAIRFAX, Algemeenhoofdman der Oorlogsbenden.
OLIVIER KROMWEL, Stedehouwer van Fairfax.
HAKKER, Oppervoogt over een Vaandelrot Voetknechten.
BREDSHAUW, Voorzitter in den Bloetraadt.

DOORESLA.
STELE.
ASKE.
KOKE.

}
}

Bloetraden.

D^r. JUXON, Kerkvoogt van London.
JAMES, Konings Zoon.
ELIZABET, Konings Dochter.
EDUART, Dienaar van Fairfax.
2. Helbaardiers.
Rey van Londze Maagden.
Rey van Schotze Maagden.

ZWYGENDE.

Rey van Raden.
Rey van Helbaardiers.

[fol. A4r]

KAREL STUART,

OF

Rampzalige Majesteit.

EERSTE BEDRYF.

Karel. Tomlisson.

Ka. RAmpzaalge Jakobs zoon, wiens vetgezalfde hairen
In een driedubble Kroon onlangs besloten waren,
Toen ghy de last des Rijx, met goddelijk ontzag,
Op uwe schoudren droegt en ’t volk bestierden; ach,
(5) Hoe zijtge nu verneêrt? verlaten Britze Koningk,
Gevangen en veracht, gestooten uit uw wooningk,
Daar in ghy eertijts zat en praalde als een’ August.
Ik ben, onlukkige, gekomen om de rust,
En d’oude vryheidt weêr te stellen in ’er stede.
(10) Maar, ach, dees Wolven hen met Schapevacht bekleden,
En hebben, in die schijn, zoo schellems my verraân.
Ik heb tot driemaal voor hun Rechtbank moeten staan,
Daar ik voor Landtverraâr en schellem ben gescholden,
En bronaâr van al ’t quaadt. ô Godt, hoe wordt vergolden
(15) Mijn trouwe deugt: maar, ach, ghy aller heeren Heer,
U is mijn zaak bewust. ik kniel ootmoedig neêr,
En koom, met tranen, u op uwen Troon bestryen:
Vertroost my, groote Godt, in mijn onschuldig lyen.
Ach, stark uw dienaar in dees ramp, en tegenspoedt.
(20) O groote Majesteit, ik schud’ mijn droef gemoedt,
Voor uw verheven Troon, al weenende uit. wilt rechten
Voor my, en wilt mijn zaak handhavenen, en slechten.
Ghy kendt mijn onschuldt; en ghy weet hoe ’k heb getracht
Naar vryheidt, en na vreê: maar dit versteent geslacht
(25) Heeft zelfs altijdt versmaat de gonst hen aangeboden.
Ik heb, als balling, hier gezworven, daar gevloden,
En nimmer hadt ik rust. en nu ik koom om vreê
Te maken, en het zwaard, vol schaarden, in de scheê
[fol. A4v]
Te steken, wordt ik nu noch zoo verraân? hoe keeren
(30) De wankle raders van ’t geval? nu moet ik leeren
Al d’ongestadigheidt der werelt. ’k heb betrout,
O Engelanders, op uw woordt; maar, ach, hoe houdt
Ghy uw gestaafden eedt. toen het geluk my dienden
Bespeurde ik gants geen haat der vyanden; maar ziende
(35) Hoe ’t met my is verkeert, is elk my als een Leeuw.
Onzalig Britsgeslacht, ghy volgt een bloedige eeuw,
Waar in zo meenig Vorst gelaten heeft zijn leven.
O Godt, ik wordt gelijk een Schip in Zee gedreven,
Nu hier, en dan weêr daar. mijn Koninginne vlucht.
(40) Mijn zoon doolt buiten landts verlaten; en ik zucht
Met droefheidt hier. mijn Godt, ach, hebtge my verlaten?
Toml. Doorluchtige Monarch, ai, wilt uw droefheidt maten.
Bezwachtel uwe ramp met zwachtels van gedult.
Als een getergde Leeuw, door ’s prois ontvluchting, brult,
(45) Dan stilt zijn gramschap eerst. en als, uit Pontus kimmen,
D’ontoombre golleven tot aan den Hemel klimmen,
En geesselen met schuim de Starren; en Pyloot
Nu geen meer uitkoomst hoopt, maar troost zich met de doodt,
Vermits het Schip somtijts ten afgront, door de baren,
(50) Geworpen schijnt; dan koomt de Zee eerst te bedaren,
En stilt op ’t onvoorzienst. en als men zich de doodt
Op ’t allernaaste stelt, dan wordt men uit de noodt
Het schielijkste verlost. lee David niet veel plagen,
Eer hy de goude Kroon van Israël mogt dragen?
(55) Een die hy ’t leven gaf, zijn vleeschelijke zoon,
Stak hem, ô gruwel, zelfs door Staatzucht na de Kroon.
O Vorst, als onze Godt de mensch poogt toe te vlyen
Een springbron van geluk, dan koomt hy hem, met lyen,
Beproeven aan zijn hart, en laaft zijn ziel met roet;
(60) Alleen op dat die mensch, met al te fier een moet,
Niet zinloos hollen zou, en deucht en eer vergeten.
Ghy kendt u eige zelfs. ghy weet dat uw geweten
Voor Godt onschuldig is. ik bidde u, heb gedult.
De tijdt zal al ’t verraat ontdekken: en ghy zult,
(65) Op uw verheven Troon, met groot gezag regeeren.
Dan zal men u, gelijk een tweede Cezar, eeren.
[fol. B1r]
Ay! draag dan, met gedult, dees lasten.
Kar. Zoo ik kon
Mijn leedt verkroppen, ik deê ’t willig. kan de Zon
In ’t Oosten dalen, en in ’t West zich weêr vertoonen?
(70) Kan ’t overvlugge hart wel in de wolken woonen?
De vissen op het landt, en koe, en kalf in zee?
En water in het vuur? ô neen! zoo kan ik meê,
In mijne onnozelheidt, dees groote smart niet dragen.
’t Is waar, den Hemel zend op my al deze plagen
(75) Tot straffe voor mijn zonde, en evenwel ik kan
Noch niet geduldig zijn.
Toml. Mijn Koningk, wiltge dan
Den Hemel tergen?
Kar. Neen.
Toml. Waarom streeft gy dan tegen
Het Goddelijk beschik?
Kar. Dat poog ik te bewegen
Door vuurige gebeên. Wat mensch is zoo versteent
(80) Dat hy zijn ongeval en rampspoet niet beweent?
Den Hemel heeft my hier geschapen om te lijden.
Hoe kan ik, waarde vrient, hoe kan ik my verblijden
Wanneer ik eens bedenk, met welk een groote pracht
Ik heerschte, toen ik zoo ontzaghlijk wierd geacht,
(85) En d’ overgoude Throon van Brittenlandt beklede.
Hoe heerlijk bloeiden toen mijn Koningkrijk in vrede!
Men wist ’er van geen twist. elk zorgden voor den Oest
Het bloedvergietendt zwaart was, aan de zwarte roest,
Ten roof gegeven. en het Oorelogs trauwanten
(90) Beploegden d’ akkers. hier hingk ’t harnas aan de wanten,
Beschimmeldt en beraagt. De schorre moordtrompet
Gedijde toen tot vreugt. het glinsterendt helmet
Voor watervat. en ’t puik van d’ al te dartle paarden,
Ten renstrijt afgericht, op ’t daveren van d’ aarde,
(95) Vermaakten d’ Adeldom in ’t renperk. ’t geil metaal
Bleef onbezwangert. ’k zag met vreugde toen de praal
Mijns Hofs, en in ’er lent het teelzel van mijn bloede.
Maar zint het Oorelog hier zoo afgrijslijk woede,
Is ’t heel en al verkeert. ô gruwlijk Oorlogslot,
[fol. B1v]
(100) Hoe druktge my dus hart? men heeft de stam geknot
Van Strafforts Lauwerboom, die koopre Zuil der Yren.
Dit woedende gedrocht, heeft, met afgrijslijk tieren,
Het steunzel van Gods Kerk, die onverwrikbre stijl
Van ’t heilige Geloof, gedoemt, om met de Bijl
(105) Het grijze en wijze hooft van d’ oude romp te kappen.
Nu koomt het roofziek beest, van daar, met wijde stappen,
Recht toe naar deze borst, en snakt na ’et heilig bloedt.
Toml. Ontzagbre Majesteit, den Hemel u behoedt
Voor zulk een gruwel: neen, den Raadt zal zich wel wachten
(110) Om hunnen Errifvorst op ’t moordtooneel te slachten.
Men plengt geen dierbaar bloet van een’ gezalfde Vorst;
Wijl God het streng verbiedt. gy die den Scepter torst,
En Kroon van ’t Rijk, wie zou zich zelven darren geven
Tot zoo een helsche daat?
Kar. Is Konradijn het leven,
(115) Te Napels op de mart, niet gruwelijk ontrooft?
Toml. Beroemde Vorst, dit quam door het Roomze Opperhoofdt,
Die Konradijn uit ’t aardts- en ’t hemelserfrijk banden,
En gaf zijn wettig recht aan Karel; deze spanden
Een helsche vierschaar, die den Vorst om ’t leven bracht
(120) Door een vermomde Beul.
Kar. Mijn halsvriendt, ik verwacht
Ook diesgelijk een lot. Ik ben bereit mijn leven,
En dit gebalzemt hooft, voor ’t Vaderlandt te geven;
Geen pijn, geen straf, geen dood, mijn ziel verschrikken kan,
Ik voegme tot de slag.
Toml. Hoe Vorst, hoe, hooptge dan
(125) Op geenen uitkoomst meer? men dingt niet na uw leven:
Waar toe dan dit verhaal? ai, wilt u niet begeven
In deze mymering, die tot geen voordeel dient,
En niets dan hartzeer brouwt.
Kar. Ik mymer niet, mijn vriendt,
Maar zeg, dat ik zeer graag, of ’t noch eenmaal geschieden
(130) Dat ik verwezen wierdt, van al het groots gebieden,
En heerssing, en mijn Rijk, en schatten scheiden zou.
Mogt dan maar, na mijn doodt, mijn overwaarde Vrou
Weêrkeeren, en mijn Zoon zijns Vaders plaats bekleden.
[fol. B2r]
Toml. Om Gods wil, hou doch op; want door dees droeve reden
(135) Parst gy my, ieder reis, de tranen in ’t gezicht.
Kar. Hoe dus mijn vriend, hoe dus? uw tong heeft my gesticht
Door heur volmaakte reên, zult gy nu zelfs verflouwen?
Kan mijn rampzaligheidt u hart zo zeer benouwen?
Nu speur ik eerst de trouw die gy tot Stuart draagt.
(140) Gy zijt mijn tweede hoop; want wanneer Karel klaagt,
Dan troost en starkt gy hem. hoe zal ik u vergelden
Dees overgroote deugt?
Toml. Wilt van geen deugden melden;
Want ik betoon niet meer dan mijn schuldplechtigheidt.
Kar. Maar, ach! de Trouw en Deugt is, met d’ Oprechtigheidt,
(145) Gebannen uit mijn Rijk. hier heerschen dwinglandyen,
De nijdt, de wrok, de twist, elk heeft zijn heerschappyen
In Engelandt gezait. de hongerige moordt,
d’ Ellende, wraakzucht, plaag, bewaken ’t Oorlogspoort.
Hier plengtmen bloedt voor wijn. een ander drinkt zich dronken
(150) In deze gruweldrank. men blaast op holle schonken
Van dooden, in de plaats der hitzende trompet.
Dees heeft zijn woede dolk en moordpriem scharp gewet,
Daar meê hy Vaâr en Zoon het leven uit doet spuwen,
Een andre siel verkracht, wat mensch zou hier niet gruwen?
(155) In ’t aanzien van de Man, de Moeder en het Kindt.
De wraakzucht gaat in zwangk. d’ onmenschlijkheidt is blindt.
Men schoont ’er jongk noch oud. men plonderd Godes Templen,
En brandt ’er, van het top heel af, tot aan ’er dremplen
Men vult ’er dal en kuil, met lijk op lijk gepropt.
(160) De helsche moordt heeft uit heel Engelandt geschopt
Medogentheidt en Vreê. men woedt ’er als ontzinnig,
De vader tegen ’t kindt, als vreemden even vinnig.
Hoe graag, dat weet gy Heer, hadt ik die heete twist,
En barrenende moordt, voor dezen al geslist.
(165) Maar neen, hardnekkigheidt stopte elk met was zijn oren,
En wilde, op geene wijs, naar Vrede of stilstant horen.
Wat sprak ik niet om hen te trekken van ’t gevecht?
Doch al te maal vergeefs, mijn woordt kreeg gantsch geen hecht
Op de metale borst; maar was gelijk de buyen
(170) Van ’t bulderende Noort, gedreven door ’et Zuyen,
[fol. B2v]
Die, op een spitze rots, verlooren stormen doen.
d’ Aaloude outheidt zag nooit zoo veel wonden bloên
Als Engelandt nu ziet. dees scheurzieke avondwolven
Doen ’t kostlijk Burgerbloedt langs Londons straten golven.
(175) Heel Engelandt verstrekt de moordt een bloedrootkleet,
Men ziet ’er niets dan doôn. ô gruwel! waar men treet
Daar glibt de voet in ’t brein. toen heb ik my begeven
Met Schotlandt, om de rust en Vree te doen herleven.
Ik was ter nauwernoodt in ’t slaaprig Schots bewaar,
(180) Of al ’t gewelt hield op. het dreigende gevaar
Was weg. men maakt voort vreê. mijn Benden kiezen ’t vlugten,
En geven my tot roof. ach! ach! dat zijn de vruchten
Van ’t Oorlog. ’t is een kloodt van alleman gezolt,
Die d’ eene tot geluk en d’ ander tegen rolt.
(185) Het Oorlogslot is rondt, het word wel met de degen,
Maar meest door overleg en rijp een raadt verkregen.
Ik ben te London nu geschikt aan een Pielaat’.
Toml. De krijg steekt vol gevaars; maar echter ’t quaatste quaat
Zich vaak ten besten keerdt. men moet het goetste hoopen.
(190) Men tracht, wanneer de wraak verkout, de gonst te koopen,
Van die, die ’t allermeest in ’t woeden zijn misdaan.
Een die wraakgierig is zal zich nooit laten raân
Tot welstant van hem zelfs: zoo is zijn hart bezeten;
Vermits die kanker hem heeft ’t ingewandt doorbeten.
Kar. (195) Een die door helsche lust zich zelfs tot wraak verwekt,
Rust nimmer, voor hy ’t staal heeft in het bloedt bevlekt.
Maar zo een, die met recht zijn wraakzucht heeft begonnen,
Wordt, door gebeden en door klachten, wel verwonnen
Dat hy zijn tochten toomt.
Toml. Maar nimmermeer zal God
(200) Toelaten, dat die ziel het onrecht sterrif-lodt,
Door andre hem bestelt, zou trekken. in de kuilen,
By ’t wreedt gedierte, wiert Beltzasar, voor de muilen,
Der felle Leeuwen, wel geworpen; maar de Heer
Heeft hem van ’t quaadt verlost. ô Koningk, nimmermeer
(205) Zal God, in tijdt van noot, zijn kinderen verlaten.
Wanneer de Burgerkrijg d’omslingerende straten
Doet swalpen van het bloedt, dan bied God hen de handt,
[fol. B3r]
En redt ’er uit de noot.
Kar. Maar als ’t geluk zich kant,
Dan wordt de minste Slaaf zijn’ Koningk tot een plager.
(210) Ik ben ’t vervolgde hart; de Bloedraadt is de jager,
En ’t wrevelige graauw zijn honden, die gehitst
Zijn op ’et vluchtend beest. het Landt wordt nu gesplitst
Door felle dwinglandy, en ’t heilig Recht geschonden.
De Staatzucht boeit ’er Vorst. de Waarheit wordt omwonden
(215) Met wintzels van bedrog. de Tweedracht klimt ten Throon,
En geeft d’ oprechte, straf, en quade, goet tot loon.
O ydle wereltspracht, die glimprijk straalt met stralen
Die haastig zijn beswalkt. men ziet hoe hooge dalen,
En nedrige tot staat opstijgen. ik, die kort
(220) Noch op mijn Zetel zat, ben plotzig neêrgestort,
En moet nu luisteren na die voor wien ik wetten
En willekeuren schreef. Ik moet, ik moet my zetten
Om na te koomen ’t geen hun woeste wellust schaft.
Hoe keert het slinx geluk dat my te vinnig straft?
(225) Maar ach! gy Oppervoogdt en Vorst der Heerschappyen,
Wilt voor my in dees nood, wilt voor uw dienaar stryên
Versterk mijn zwakke geest, ô aller Vorsten Vorst,
Die aller Kroonen Kroon en Sceptren Scepter torst.
’t Staat alles in uw handt: gy kunt het al gebieden.
(230) Uw wil moet hier beneên, gelijk om hoog, geschieden.
Toml. Een die op God vertrouwt ontworstelt het geweldt,
En dompelt hem in schant die valsche Wetten stelt.
Gods Heilig oog kan ’t quaadt der quaden niet verzwelgen.
Schep moet, Doorluchte Vorst, hy zal hun Raad verdelgen,
(235) En maken hen tot spot.
Kar. O gy! die ’t al gebiedt,
Verlicht hen zoo ’t gezicht, dat elk mijn onschuld ziet.

Fairfax.

Zoo moetmen, door de list, zich zelfs tot staat verheffen.
O Fairfax! schep nu moet; maar poog eerst wel te treffen
Hoe Kromwel zy gestelt, ontsluit geveinst zijn wit,
(240) En zie wat in zijn hart en brein verborgen zit.
Men mach, in tijt van noot, geen vriend, hoe trouw, vertrouwen.
[fol. B3v]
Door listen stut men list. een die zijn’ val wil brouwen,
Stort het geheim zijns harts zijn vriendt vry in de schoot.
Hier voegt vermomtheidt best; want die een Vorst ter doodt
(245) Veroordeelt, zonder schuldt, moet zich by tijds in ’t wapen
Van loosheidt steeken. ik ben tot de kling geschapen.
En Kromwel, zoo het schijnt, tot schalkheidt en tot list.
Een die door schranderheidt kan zayen helsche twist,
En hitzen, door bedrog, de Burgeren aan ’t woeden,
(250) Die klavert op den Throon, van waar hy zich kan hoeden
Voor ’t blinde en wufte graauw; de schrandre list en macht,
Hoe klein ook van getal, weêrstaan het Oorlogskracht.
Hy zal Ulysses zijn, en ik Achill’; wy zullen,
Door loosheit en bedrog, de harten zoo vervullen
(255) Met wraak, dat elk den Vorst ter dood verdoemen zal.
Dan klim ik op den Throon, en zet mijn wraak geen stal,
Voor dat ik Kromwel doe, en die my haten, sneuvelen
Mij dunkt ik stap alrede, op marmorstene heuvelen,
Naar Stuarts Zetelplaats. daar koomt Ulysses aan,
(260) Maar veins u voor zijn list.

Kromwel. Fairfax.

Krom. O Fairfax, hoe zal ’t gaan
Met Stuart? zal hy niet door Londons slachtbijl sneven?
Fairf. Ik ben geheel beducht; ’t was beter dat men ’t leven
Den Vorst behouden liet. hy blijft al even trots,
En roept het Hooge huis ter Vierschaar: ô, een rots,
(265) Is eerder, dan ’t gemoedt van Karel te bewegen.
Hy wijkt niet van zijn stuk. dies worstelen wy tegen
Een zuil van kooper, of een marmorstene stijl.
Krom. Zijn moedt wel zwijmen zal, wanneer de stale Bijl
Hem dreigt te houwen door zijn nex weêrspannige aâren.
(270) ’t Is tijdt en meer dan tijdt; wilt hem niet langer sparen,
Maar zendt die Landtwist naar het onderaartze huis.
Hy meende, door zijn macht, te pletteren tot gruis
Zijn tegenstrevers, die dees vrye Landtschappye
Niet gaven in zijn’ handt, om, als een Monarchye,
(275) Te heerschen zonder raadt van ’t wijze Parlement.
En ’t Medizese bloedt, tot vryigheidt gewent,
[fol. B4r]
Wil zich in geen bestek of heinningplaats doen binden;
Dies stookte zy hem op, om dat hy raadt zou vinden,
Om ons, als slaven, te doen leven naar zijn Wet.
Fairf. (280) Dat mist hem. Zal men nu, met een bloedroode smet,
De Kroon zoo morssen dat die nooit is schoon te wassen?
Krom. Het geen om best geschied, heeft op geen schandt te passen.
Fairf. Wel, zyn wy dan ontaart? wy hebben eer en schandt.
Krom. ’t Is beter een verdelgt, dan het geheele landt.
Fairf. (285) Door ’t sterven van den Vorst kan ons veel onheil komen.
Krom. Al ’t geen rechtvaardig is, heeft voor geen straf te schromen.
Fairf. Rechtvaardigheidt op aarde, is aller menschen spot.
Krom. Wy zien hier op geen mensch, men oogt alleen op God.
Fairf. God zelfs verbiedt nochtans het Vorstlijk bloet te plengen.
Krom. (290) Van de rechtvaardigen wil hy het niet gehengen.
Fairf. ’t Was beter dat hy bleef, in ons geweldt, geboeit.
Krom. De wortel van ’t verraad wierdt dan nooit uitgesnoeit.
Fairf. Als hy gekerkert is, zal hy ons niet ontslippen.
Krom. De noodt zoekt schrandre list, als ’t sterven naakt de lippen.
Fairf. (295) Hy is een machtig Vorst; dies wik men eerst ons doen.
Krom. Al langk genoeg gewikt, de daadt eischt geen verzoen.
Fairf. Men grijpt zeer lichtlijk mis door al te hevig woeden.
Krom. Het stuk is wel betast, en roept alleen om bloeden.
Fairf. Het bloedt is haast geplengt; maar wee dan Engelandt.
Krom. (300) Wie zal ons tegen zijn? de macht is in uw handt.
Fairf. Voor ’t wispelturig graauw staat ons het quaatst te duchten.
Krom. De geesselzweep van ’t heir zal al hun moedwil tuchten.
Fairf. Een binnelandze krijg is een verslinbre pest.
Krom. Al ’t geener zal geschiên is voor ’t gemeene best.
Fairf. (305) ’t Is waar, wy heten ’t zoo, hoe zal ’t een ander noemen?
Krom. Hy noem het zo hy wil. ons recht wy niet verbloemen.
Fairf. Daar ’t Recht den Rechter dreigt, daar loopt het land gevaar.
Krom. Maar daar ’t verbastardt wordt, hoe gaan de zaken daar?
Fairf. Het stuk steekt vol gevaars, men moedt het argste denken.
Krom. (310) Wilt gy, door ’t aarzelen, uw Achtbaarheidt dan krenken?
Fairf. Ik aarzel niet. dit diendt tot naarder onderzoek.
Krom. ’t Is alles onderzocht; die zorg smijt in een’ hoek.
Fairf. Men kan, in zulk een zaak, niet te voorzichtig wezen.
Krom. Heel Engelandt hem doemt, gelijk gy hebt gelezen.
[fol. B4v]
Fairf. (315) Het geen uit vrees geschiet bindt zich aan geen verbondt.
Krom. Zy zijn te vast verplicht; wy hebben handt en mondt.
Fairf. De woorden door de mondt zijn als een wolk verdreven.
Krom. Maar ’t schrijven van de handt zal by ons eeuwig leven.
Fairf. Hoe ik ’t meer overweeg, hoe ik het zwaarder vind’.
Krom. (320) Zijn Koningklijke naam maakt u vertzaagt en blint.
Fairf. Hoe is ’t Biron vergaan, die Blixem van de Franssen?
Krom. Gy zoud, door ’t marren, ons een zelfde dans doen danssen.
Fairf. Wie half weg is verdoolt, die keer by tijds te rug.
Krom. Dan legt gy, tot uw val, de vyanden een brug.
Fairf. (325) Men zal ons, om zijn doot, voor dolle Tygers schelden.
Krom. Klimt hy weêr op den Throon, ’t zal onze halzen gelden.
Een Vorst vergeet toch nooit een eens gelede hóón.
Fairf. Maar als hy is verdelgt, dan vrezen wy zijn’ Zoon.
Krom. Zijn wieken zijn gekort, hy moet als balling zwerven.
Fairf. (330) Aan d’ Iber, Seine, en Belt, zal hy wel hulp verwerven.
Krom. Geen Vorst, om Stuarts doodt, zal breken ’t Vreêverbondt.
Fairf. Indien men Stuart slagt door Londons bijl, zoo wondt
Men ’t hart der Florentijn.
Krom. Zoo deist gy dan door vreese
Voor Vrankrijx ongunst?
Fairf. Neen.
Krom. Wat wil dit anders wezen,
(335) Zeg, strijdbre Hanibal, dan vrees voor hun geweldt?
Fairf. Om t’ onderzoeken hoe uw hart al is gestelt;
En of gy van uw stuk, door mijn bedrieglijk veinzen,
Zoud’ wijken, en met my weêr wuft te rugge deinzen:
Maar Kromwel, ik bevinde u trouw en heus van moedt.
(340) Dies zweer ik u, by God, wy zullen ’t heilloos bloedt
Van Stuart, op ’t Schavot, in ’t treurzant af doen tappen,
En met de blankke Bijl ’t hooft van het lichaam kappen.
Mijn toornig bloet weldt op, mijn ziel geniet geen rust,
Voor dat ik mijne wraak aan Karel heb geblust.
Krom. (345) Wat zo! elk krijgt zijn deel. der Rechtren bijlen dorsten
Niet na gemeene drank, maar na het bloedt der Vorsten.
Een wereltze Monarch, die hier zijn zaak bepleit,
Is zelfs niet veilig voor zo hoog een Majesteit
Die alle ding regeert. hy doet hem, door de handen
[fol. C1r]
(350) Van ’t blindt en hollend graauw, verdellegen tot schanden.
’t Is waar dat d’ Oppervorst, die boven zit, begeert
Dat elk zijn wettig Prins eerbiedig dient, en eert,
Als hy rechtvaardig heerscht; maar deze is Achabs Broeder.
Hy schent Gods Heiligdom hoe langer hoe verwoeder.
(355) Het overdierbaar bloedt, daar Yrlandt noch in zwemt,
En daar de beken noch van zwalpen, is gestremt
Tot stemmen die staag slaan dees nare en droeve woorden:
Hoe lange wilt gy noch, ô God, dit gruwlijk moorden
Den teugel vieren? ach! wreek het onnozel bloedt
(360) Dat zo rampzalig hier vergooten is. ay, doet
Uw straffen op den hals van dien Verrader dalen:
En wilt, door uwe macht, zijn helsche macht bepalen.
Ach, wreek ons, goede God, zoo roept dit naar geluit,
Dat, met een droeve galm, ten diepe watren uit
(365 Tot aan den Hemel klinkt.
Fairf. Schep moet, wy zullen ’t wreken
Op Stuart; door mijn list heb ik zijn val besteken.
Maar ’t harte van den Raadt dient eerst wel ondertast.
Want die met moortzucht is bezwangert, moet die last
Zorgvuldig dragen, en de grondt van zijn gepeinzen,
(370) Schoon ’t wezen hem verraadt, een Arents oog ontveinzen.
Ik zal zijn schelmerij van ver haar werpen voor;
Maar in Ulysses kleedt; en geven zy gehoor,
Zo zal ik Stuarts stam, tot aan de wortel, knotten,
En koelen zoo mijn moedt in spijt van Ire’ en Schotten.
Krom. (375) O overwijze raadt, dit is de rechte trap
Tot wraak en heerschappy; stel maar uw listen schrap.
Fairf. Koom, zweer dan op het kruis van deze stale degen,
Dat hy, eer d’eed’le Zon noch driemaal zijne wegen
Doorkruist heeft, voor zijn Hof, door Londons bijl, berooft
(380) Zal zijn van ’t Aardtsgezag en van zijn gruwlijk Hooft.
Kr. Fa. Wy zweren by ’t gebiedt van d’onderaartsche Scharen;
By Donder, Blixem, Windt, en ’t bruizen van de Baren,
Dat Stuart sterven zal, al eer de goude Zon
Zijn glants noch driemaal dooft in aller bronnen bron.
(385) De Donder ons verplet, en stort ons van dees heuvelen,
Indien wy Karel niet doen, door den Rechter, sneuvelen.
[fol. C1v]
Fairf. O driemaal gouden eedt, gy steigert opwaarts door
Het blaauw gewelf, en dreunt, in Gods alhoorend oor,
Met donderend geluidt. gy doet den Rechter knikken,
390) De doodt beproeft zijn boog, en schijnt op hem te mikken.
Den Raadt doemt hem ten bijl. de gantsche Ridderschap
Omheiningt het Schavot. men juigt met handgeklap
Om Stuarts ondergangk, dan is men buiten zorgen.
Krom. Wy zullen, voor den Raadt, zijn doem, aan hem, op morgen
(395) Dan geven; op dat hy zich tot de doodt bereidt.
Zijn schelms bedrijf is hier al lang genoeg bepleit.
Nu naakt het uur en stondt, dat ik, met wijde stappen,
Verzelschapt met geluk, stijg op de hooge trappen
Van Stuarts Zetelplaats. mijn eenig wit en doel
(400) Was d’ opperheerschappy op Karels goude stoel.

Rey van Schotze Maagden.

ZANGK.

DE vreugt is weghgevloden uit dit rijk.
De tweedracht stoelt zich in een’ hoogen troon.
Godvruchtigheidt neemt nu, door vrees, de wijk.
Ach, ach, wat lijdt Gods heilig recht al hóón!
(405) Daar d’Onderdaan zich tegens Vorsten kant,
Daar ziet men haast verwoesten ’t gantsche landt.
O Engelandt, hoe bloeide gy in Vreê
Toen Karel eerst uw’ goude Troon betradt!
Toen was van u verbannen druk en wee;
(410) De Vorst hier als een tweede Cesar zat,
En donderde met zijn Safire wet
Tot daar ’t gebergt den Yr zijn palen zet.
Vorst Stuart blonk toen als de heldre Zon,
Die straalrijk door de nevelwolken breekt.
(415) Zijn vyanden zeeghaftig hy verwon.
Doorluchte Prins, in grootheidt gy geleekt
Een, wiens gezag de werelt door gebiedt,
Eer London u in deze laagte stiet.

TEGENZANGK.

O helsch geslacht, hoe zijtge zoo verwoedt?
(420) Wat Godheidt port u tot dees wreetheidt aan?
Dingt gy, door list, na ’et Koninklijke bloedt?
En wilt gy in zijn hart uw klauwen slaan?
Hy die u heeft zoo trouwelijk bewaakt,
O Londenaars, uw plicht doch niet verzaakt.
(425) Ach, hou geen Vorst gevangen en geboeit.
Beteugel niet de kracht der Majesteit;
[fol. C2r]
Op dat geen twist noch tweedracht hier meer groeit.
Wat Landt heeft ooit zijn’ Errifvorst bereidt
Zulk valsch vergif, als gy uw Koningk schaft?
(430) Ontsla uw Vorst, eer u den Hemel straft.
Gy kondt geen Prins beteuglen door uw macht,
Hy is gezalft hier in zijn Errifrijk;
Dies d’Oppergod uw valsch verraat belacht:
Zijn’ handt zal u verbrijzelen tot slijk;
(435) Want hy versmaat hen die de Rijxvorst hoont.
Maar gy te trots u tegens God betoont.

TOEZANGK.

De felle moordt en tweespalt, hier ontstaan,
Zult gy niet, door d’ onnoosle Konings val,
Uitdoven: maar die snelle vlam zal slaan,
(440) In lichte een gloor, ten dak uit over al.
O Londenaars, wel op uw hoede zijt;
Ontsla uw Vorst, en alle tweedracht mijdt.
Dan zal uw lof weêr klinken door de lucht,
En donderen in ’t Aardrijx open oor.
(445) Schrik van het quade, omhels een goed gerucht.
Gy hebt u eens bezoedelt; kies nu voor
De zwarte twist de hagelwitte Vreê:
En steek uw dolk, wijl ’t tijdt is, in de scheê.

TWEEDE BEDRYF.

Fairfax.

MYn overtuigt gemoedt verwijt my reets de moordt
(450) Eer datze is uitgevoert. ik schrik; en echter, door ’t
Aanporrende geluk, dat my hier uit zal volgen,
Voel ik my weêr versterkt. dies moet ik, hoe verbolgen
De vrees zich toont, aan ’t werk. maar ’t hart is my zoo zwaar,
Ik steek en wikkel my in een te groot gevaar.
(455) En ’t is geen kleine zaak een’ Koningk te verdelgen.
Zijn bloedt, dat Scepters zwaait, zou ’t zich met reden belgen,
Wanneer die fiere Leeuw zoo schandig wierd gedoodt.
Hy sterft door mijn beleidt alleenig niet. en zoo ’t
Lichtkeerende geluk zich keert met Stuarts sterven,
(460) Zoo werp ik op het graauw een algemeen bederven,
En zeg, dat hun geweld my dwong tot deze daadt;
Dus schuif ik van mijn’ hals de borgerlijke haat.
Maar ach, een nieuwe vrees koomt mijn gemoedt bestryên.
De slibbergladden Aal koomt licht in ’t net te glyên:
[fol. C2v]
(465) Maar raakt ’er, hoe hy wringt en wroet, al langzaam uit.
’t Geluk lacht my wel toe; maar ’t keert zich dan naar ’t Zuidt,
Dan Oostwaart, en dan Noord, dan weder na het Westen,
En laat hem, die ’t licht volgt, bedroogen noch ten lesten.
De kans is licht gewaagt, sloeg ieder trouw zijn’ handt
(470) Aan het begonnen werk; en ’t wierdt wel, zonder schandt
Of opspraak, uitgevoert. maar koomt de haat aan ’t splijten,
Zoo zalmen my, hier na, dees wreede moordt verwijten.
En noemen my, by elk, een oorzaak van al ’t quaadt.
Ik kan niet zoo ik wil. ’t Geluk belooftme Staat,
(475) En ’t nijdige ongeluk voorbeeldt my niets dan plagen.
Zal ik de kans verzien? dorst Nero ’t eertijdts wagen,
Van die hem had gebaart te moorden? ’k waag dit stuk.
Het moet ’er nu meê deur, al zou het ongeluk
My rukken in een’ poel van rampen en ellenden.
(480) Ik zal het scharpe staal op Stuarts leven schenden.
De zucht tot heerschappy heeft my mijn brein ontroerdt.
Een aangevangen zaak dient spoedig uitgevoerdt.

Tomlisson. Hakker.

WAt heeft de bitze nijdt al onheils hier gebrouwen?
Hoe schichtig is ’t verkeert! de prachtigste gebouwen
(485) Zijn, door ’t wraakgierig vuur, tot puin en asch gesloopt.
De wraak heeft zich, van top ten teen, in bloedt gedoopt,
En is noch niet verzaadt.
Hak. O schuilhoek der Tirannen,
Zijn al de gruwelen in dit gewest gebannen?
Heeft nijdt, bedrog en list, en staatzucht d’ overhandt?
(490) Heeft al wat plagen kan zich tegens ons gekandt?
En is de gruwelpoel op ons schoon uitgegoten?
Wie brouwt ons al dat leedt?
Toml. Twee, die de deucht verstoten,
Wiens harten, zwart van moordt, en paars met boos verraadt,
Altijdt bezwangert zijn, beknellen dus de Staat.
(495) Hun toeleg op bederf is feller en verwoeder
Dan Romens beulen beul die beul was van zijn Moeder.
Achillis en Ulys bestormen Londons Troon.
Zy poogen, door hun list, de Britze Vorst te doôn,
[fol. C3r]
En, door een bloedtzee, op zijn Zetelplaats te klavren.
Hak. (500) O goddeloos gespuis, uw wreed bedrijf zal davren
Tot in de Jammerpoel. wie heeft u voortgebracht?
Gy zijt het nazaat van het moordende geslacht
Dat onder Kaukaas heerscht. zijn Taurus diepe holen
Uw baakersteên geweest? waar zat uw haat verscholen,
(505) Eer uw moordzieke vuist, met wreetheidt, alles dwong?
Ik acht, verwoede, dat gy eertijdts met uw tong
Een Sfinx gezogen hebt in d’ Eölische bossen.
Sproot gy uit Garamant? of is uw hart bewossen
Met schorssen? want uw tong spelt list en loos verraadt.
(510) O gruwelijk geslacht, gy zijt Buzirus maat
In ’t moorden al voor by. Uw wreede en quade Wetten,
Zou geen schenzieke Scyt omtrent zijn Vierschaar zetten.
Al wat uw brein verdicht heeft u de Hel geraân.
Ziet toe bloedtgierge hondt hoe ’t met u zal vergaan.
(515) Een arme bedelbrok, een guit, een fiel der fielen,
(Door ’s Vorsten schat gevoedt) poogt nu zijn Vorst t’ ontzielen.
Ondankbre bedelaer, van Godt en elk gehaedt;
Vervloekte Legerboef, bosrover, onverlaat,
Die luizig hebt gekrielt als een der minste guiten:
(520) Hoe dard uw gruwlijk hooft, in ’t heiloos brein, besluiten
Uw eige Vorst en Heer te steeken naar de Kroon?
Ontaarde vondeling, is dit, is dit ’et loon?
Voor Koningklijke gunst die u heeft opgetogen:
Maar ach, zoo wordme van een Hoerekindt bedrogen,
(525) Wanneer men ’t als een Zoon verzorgt, en voedt, en kust.
Maar Duivelskindt, vertoeft, als gy uw helsche lust
Aan Stuart hebt gekoelt, en met scheurzieke tanden
Zijn dierbaar vleesch noch knaagt, dan zal ’t geweten branden
Met onuitbluslijk vuur, dat u verteren zal,
(530) En endlijk zenden naar het duister Jammerdal,
By d’ onderaartsche Vorst, en zijn verdoemde scharen.
Hier zal u Karels schim vervolgen, en staag waren
Omtrent uw Ledekant, wanneer ge legt en rust.
O bloedhondt, schelm, uw handt, op moord’ alleen belust,
(535) Poogt ons het hart des Landts ten boezem uit te rijten.
O overgoede Godt, doe ’t Aardtrijk opesplijten,
[fol. C3v]
Op datze ’t heiloos lijf slok in ’er wijde balg.
Gy zult de Ravens noch tot aas zijn, als een galg
Uw godloos hooft bekroont, hier buiten op den velden.
Toml. (540) Ik bid u hou doch op van het al t’ yvrig schelden,
Misschien men ons belaagt. Gy weet hoe hun geweldt
Ons dwingt, en hoe hun wil aan ieder wetten stelt.
Verberg uw toeleg in een mist van veinzeryen;
Op dat ’t angstvallig hart, wanneer ’t geweldt koomt stryên,
(545) Door looze lagen, of bedrog, niet wort verrast.
Een eedle en strijdbre heldt het schelden niet en past,
Maar een gestroopte kling, beklemt met ysre vingren.
Een die wraakgierig is vreest voor geen blixemslingren
In ’t heetste van ’t gevegt, maar lagen en bedrog.
(550) De starkte stut geweldt, maar list niet. zoo gy dog
Niet graag betrapt wilt zijn, zoo laat uw wil niet horen.
Hak. Mijn yver brult zoo stark ten mondt uit heet van toren.
Mijn bloedt in d’ aadren kookt. ik ben gelijk die geen
Die door getergde wraak gekant zijn tegens een.
(555) Mijn hart springt in mijn lijf: ik kanme niet betomen.
Toml. Wilt doch de razerny van dees verwoede schromen.
Hak. Indien men hen niet stut, zoo vaart hun moedtwil voort.
Toml. Wie kan het keeren?
Hak. Hoe, zoo zouden wy de moord,
Aan onzen Erfvorst, als verraders, dan gedogen?
(560) Den Hemel, Tomlisson, lij niet ik met deze ogen
Des Koningks ondergangk en droeve dood beschouw’.
Toml. Tem deze driftigheidt.
Hak. Ik zal, ik moet, getrouw,
Zoo langk ik adem schep, en bloedt voel’ in een ader,
Met deze stalen arm en blanke kling, den Vader
(565) Des Vaderlandts, mijn Heer, bevrijden van de straf
Die hem beschoren is.
Toml. Ik bid u, ai, laat af
Van die verloren reên; eer gy van hunne Braven
Wordt overrompelt.
Hak. Neen, ik wil mijn hart eerst laven
Met Fairfax bloedt, en slaan een prop in ’t Krommewel.
Toml. (570) Al oly in het vuur: dus doende zal die hel
[fol. C4r]
Zoo schriklijk blaken, dat zij u ook zal verbranden:
Dies ziet wel watge doet. de draak heeft stale tanden
Die gy te keer wilt gaan. Sant Joris heeft geen kans.
De nijdt breekt in heur bek haar stijve en starke lans,
(575) En wroet al vruchteloos.
Hak. Ik zal de nijdt verzellen
Toml. Zoo zult gy allebeide omkomen in de wellen
Die ’t monster houdt beschanst. de weg is vol gevaar.
Hak. Al wasze ook overal vol spooken; en zoo naar
Als de bevrooze Zee met heur onvaarbre stromen.
(580) Mijn arm schrikt voor geen magt; mijn handt zal nimmer
schromen,
Al wierdze van de moordt ook rontom aangerandt.
Ik acht het brullen niet van zulk een dwingelandt,
Al zat hy op den Troon.
Toml. Beteugel uw verwoedtheidt,
En mengt uw zarpen aart met een bequame zoetheidt.
585) Den vyandt is doortrapt. O Hakker, o ziet toe,
Hy loert op ons.
Hak. Ik ben, dus doende, ’t leven moê,
En at, met Brutus vrou, veel liever gloênde kolen,
Dan, uit ’et Vaderlandt, in Ballingschap te dolen
Naar een vervloekt gewest, daar niets dan loosheidt plaatst,
(590) En ’t twijffelend’ geluk met kroon’ en scepters kaatst.
Daar helsche kroonzugt heerscht vermengt met dwinglandijen.
En daar een Tyger dingt naar d’ Opperheerschappye,
Als hy zijn Erfvorst heeft van boveneêr gerukt,
En hem naar ’t leven staat, om, zoo hem dat gelukt,
(595 Het gantsche Landtschap tot een bloedtbadt te hervormen,
En die hem tegenstaan zoo dapper te bestormen,
Dat elk, voor zijn geweldt, ootmoedig buigen zal.
Dit beelt zich Fairfax in door Stuarts ongeval.
Zoudt gy dan dus ontaart van uwen Erfvorst wijken?
(600) En kiezen zoo de zijd’ van hem, die van de rijken
Des Hemels na de Hel met volle zeilen zeilt.
Gy kendt dien Lupaart wel: gy hebt zijn hart gepeilt
Dat heel vol wantrouw zit. het is nu al ten besten
Van ’t Landt wat hy begint. maar ach, hy zal ten lesten
(605) U, voor uw trouwe dienst, versmooren in uw graf
[fol. C4v]
En, voor uw deuchden, u beloonen met zijn straf.
Hy doet, door honingraat, zijn snoodt vergif verdwijnen,
En mengt het zuur met zoet; gelijk de Medicijnen
De bittre kruiden doen, en winden gal en roet
(610) In zuikervliezen voor de kranken: maar het doet
Den mensch, van bangigheidt, daar na wel bitter braken.
Gy zuipt een slaapdrank in, die, als gy koomt t’ ontwaken,
U leeren zal wat pest men in uw boezem zet.
Toml. Het is wel waar; maar zo gy op zijn wreedtheidt let,
(615) De fiere moedt zal u, zoo wel als my, ontvallen.
Hak. Hoor, hebben, door heur moedt, de vrouwen van de Gallen,
Heur mannen, die zich kloek bereiden tot een strijdt,
Met Romaas machtig heir, niet van de dood bevrijdt?
Toen zy, zo stout en koen, door zwaarden, spietzen, schilden,
(620) Zich ijlden na ’et gevaar.
Toml. De liefde is blindt.
Hak. En spilden
De kuise Hippo, tot behouding van ’er eer,
Het waarde leven niet? vermits geen tegenweer
Of druk heur vryen kon voor ’t woeden der Barbaren.
Dus gafze, aan d’ oope zee, de schatten te bewaren
(625) Van heur spierwitte schoot, en purperroode lent;
En heeft een eeuwige eer in Maagdewas geprent.
De Sirise Heldin heeft meê de doodt gewroken,
Van heur beminde Zoon, aan die hem hadt doorstoken,
Door Laödises raadt, wijl zij hem, met een’ steen,
(630) De kop te pletter smeet. zie hier, dus gaan de geen
Die maar gedeelten zijn, en van de man genomen,
Ons voor: wat hebben wy dien helhondt meer te schromen,
Nu ons het wreekzwaardt van de vrouwen wordt gesmeedt?
Toml. Wilt gy u zelven dan in een onendlijk leedt,
(635) Om andere dienst te doen, neêrstorten, en verlaten
Uw eigen huis en hof?
Hak. Wel, zoud gy hem niet haten,
Die uw gezalfde Vorst na Kroon en leven staat,
En u doet vrezen?
Toml. Ja; maar in een dicht gewaadt
Van loze listigheidt, en duister om te raden
[fol. D1r]
(640) Wie of ik dien of ben.
Hak. Uw list brengt geen genaden
Den Vorst in zijnen noodt.
Toml. Ik help hem met mijn wensch.
Hak. De wil doet gantsch geen nut aan die bedroefde mensch.
Toml. Een die ’t aan macht ontbreekt, volvoert zijn wil met tranen.
Hak. De tranen en ’t geklach een edel hart vermanen
(645) Tot wraaklust van zijn hoon.
Toml. En tot medogentheidt
Hem, die de strikken om d’ onnoosle heeft geleidt.
Hak. Maar deze Tyger krijgt, door droefheidt, geen ontfarmen.
Zijn hart is van metaal: hy heeft, met beid’ zijn armen,
De felle moord omhelst, en d’ onbetoombre wraak.
(650) Zijn heiloos lijfpaardt is d’ aaloude en felle Draak,
De wachter van de hel.
Toml. Te meer is hy te schromen.
Hak. Oudt Roome wist de magt van dwinglandy te tomen,
Toen Cezars goude lof doorgallemde aart en lucht;
En toen Pompeus, voor zijn zeegrijk staal gevlucht,
(655) Met zijn gevolg zich hieldt in ’t Rijk der Peluzijnen.
Maar ach, hun schelmze Vorst deê ’t Praalbeeldt der Sabijnen,
Die tweden Wapengod, door lagen en verraadt,
Ellendig sneuvelen. den Hemel, die het quaadt
Nooit ongestraft laat, liet dit stuk niet ongewroken:
(660) De heerszucht quam het hart der eedle Maagt bestoken,
Om heur ontroofde deel van ’t wettige Errifrijk
Weêr in te krijgen; dies is zy, heel sierelijk,
Voor Cezars goude Troon en Majesteit verscheenen:
Daar zy zijn heul en hulp, met karmen en met weenen,
(665) Tot heur geluk, verzocht: want Cezar haar een tal
Van oorlogshelden gaf; en die Pompeus val,
Door Tolomeus raadt, volvoerden by de heuvelen
Van Taurus, deden toen weêr den verrader sneuvelen.
Zoo wordt het goet met goet, en ’t quaat met quaat, beloont.
(670) Verduivelde Tiran, uw aangezicht vertoont
Een godlijk zweemsel, en een Oppergod der krijgers.
Maar in uw boezem sluit gy Leeuwen, Beeren, Tygers.
Gy hebt een adders tong; uw angel steekt verraadt.
[fol. D1v]
Vervloekt en gruwlijk mensch, Godt zal uw levensdraat
(675) Haast korten; wacht, hy ziet u nu noch door de vingeren,
Maar ’t zal niet eeuwig zijn. de doodt zal ’t lichaam slingeren
In een stankzwarte kuil, de ziel in ’t helsche rijk
By ’t hoopelooze volk. ô Hemel, ik bezwijk
Als ik die moorder zie.
Tom. Wel hoe, wat razernyen
(680) Beheerschen u? wat zucht doet u de tong zoo ryen?
Hoe zytge zoo vervoert! gy haalt het zeil in top.
Wat driftigheidt is dit? gy drait een taaje strop,
Daar mee men u te pronk zal aan een dwarshout hangen.
Hoe Hakker! waar wil ’t heen? ’k ontzeg, zoo gy die gangen
(685) En kromme wegen gaat, aan u mijn vriendschaps aart.
Zijn wy voor deze tijdt noch niet genoeg bezwaart?
Wilt gy ons meerder ramps en ongevals verschaffen?
Beteugel uwe tong in ’t spreken: want de straffen
Van Fairfax dreigen u. wat wilt gy toch bestaan?
690) Wilt gy, ô zinloos mensch, het gantsche Leger slaan?
Gy hebt geen Simsons been; veel minder al de krachten
Van Millo den Romain, die leeuwe’ als lamren slachten.
Hier spookt geen Schanderberg, al waant gy ’t. ai bedaart;
Buig uw grootmoedicheidt voor ’t schitterende zwaart
(695) In Kromwels vuist beklemt. hy is met loze lagen
Beborstweert en bestuwt. of wilt gy al zijn plagen
Ons schenden op den hals? rukt gy u zelfs in ’t graf?
Hoe koomt gy dus ontaart? laat van uw dwaasheidt af.
Of wilt gy u, van min, in meer gevaar begeven?
(700) Wilt gy dus reukeloos verspillen tijdt en leven?
En ’t vlakke van de zee beschermen met een boot,
Voor roof en overlast van een vrijbuiters vloot?
Poogt gy in ’t Berenest van ’t Noorden t’ overwintren?
Met zulk een ranke schuit, die aan thienduizent splintren
(705) Zal stooten, eer gy ’t gist, aan ’t Sorles. zie wel toe:
Men dreigt u nu van verd met d’ ysre geesselroê
Van ’t Leger, op de rug. gebied uw tong te zwijgen.
Hak. De wraak, die my in ’t brein te schichtig op quam stijgen,
Heeft my zoo ver vervoert, dat ik heel uit ’et spoor
(710) Van mijne palen tradt: maar echter vind ik voor
[fol. D2r]
Dees gruwlen geen verschoon. gy raadt my niet te schelden,
Wijl ik daar door te licht mijn hartsgeheim zou melden.
Maar, ach, mijn moedt is vol, dit doet ’et dat mijn hart,
Door ’t spreken van de tong, moet melden waar ’t my smart;
(715) Vermits het ingekropt doch endlijk uyt zou barsten.
Best ist in eenzaamheidt: want of de noodt my parsten,
Om d’ inborst van mijn hart t’ ontvouwen voor den Raadt,
Zoo zal ik (wijl het nu ontleegt is) door geen smaadt,
Of d’ aarde slok my in, iets melden door mijn reden.
Toml. (720) Hou, zoo ge uw welvaart lieft, u altijdt aan uw eden.
De list, in tijdt van noodt, verstrekt ons tot een schilt;
Maar een die zorgeloos en wuft zijn tijdt verspilt,
In losse lossicheidt, wordt van de wraak benepen.
Vertrouw geen’ nieuwe vriendt; vermits met blinde grepen
(725) De winkels van zijn hart zomtijdts zijn opgevult.
Den Hemel laat geen quaadt en wreetheidt, heb gedult,
Ooit ongewroken deur: z’ is al t’oprecht in ’t straffen.
Hak. Wy wachten naar de tijdt die d’ uitkoomst zal beschaffen,
En tonen ons ’t geheim, dat nu noch slaapt, heel klaar.
Toml. (730) Veins u altijdt by ’t volk.
Hak. Zacht, gints koomt Dooreslaar,
Met d’ opperste in den Raadt.
Toml. Ik vrees datze onze reden
Beluistert hebben. laat ons vlieden.

Dooreslaar. Bredshauw.

Door. Zoo al d’ eden,
Daar meê zich Fairfax heeft verbonden en verplicht,
Met zulke vloeken niet bezworen waren, licht
(735) Dong hy, door zijn gewelt, naar ’t opperste gebieden.
Bred. Veel eerder zal de Maan, dan ’t hof dat laat geschieden,
Heur spitze horenen nooit aan elkander slaan:
Noch aan het groote zwerk ooit duister ondergaan.
Eer zal de morgenstar den dageraadt nooit wekken.
740) Veel eerder zal de vrucht’, die nu het droog bedekken,
In volle lieflijkheidt opwassen uit de zee,
En bergen hupplen; ja de tijdt, die nu alreê
Zoo snel verlopen is, weêrom te rugge springen.
[fol. D2v]
De Staat is veel te stark dat haar een man zou dwingen.
Door. (745) Maar waarom dingt hy dan zoo hart na Stuarts doodt?
Bred. Hy volgt ons eige spoor; wy wenschen ’t zelfde. zoo ’t
Onwikbre noodlot ons d’ ontrouwe Vorst beroofden
De Londze brugge zou wel haast met onze hoofden,
Door ’s beulen bijl geknot, zeer heerlijk zijn versiert.
(750) Wie door medogentheit speelt met het ongediert,
Die wordt, ondankbaarlijk, daar eindlijk van verslonden.
Door. Staan hier de zaken dus? dan is het best dat Londen
Dees wreede tyger slacht, eer hy het al verplet.
Hy is nu eens gestut in zijn bebloede tret.
(755) Vermorzel hem, eer hy weer breek door onze netten,
En listig ons ontslipt.
Bred. Men doet de Stadt bezetten,
Door Fairfax last, met volk, zoo lang den breden Raadt
Met Stuart dingt voor ’t Recht.
Door. De regel en de maat
Van Karels doodt bestaat alleen in uwe handen.
(760) O London, deze dagh zal al de stale banden,
Door Stuarts last gesmeedt tot uwe slaverny,
Aan stukken breken; en ’t gezag der heerschappy
Herstellen, in ’t beleit van grijze en wijze Raden.
Nu zal men zijnen naam, in ’t boek der Heldendaden,
(765) Met fijn en louter goudt niet schrijven: maar met kracht
Uitschrabben, datze by het menschelijk geslacht
Ten vloek gedye aan hen, die met verwoede zinnen
Ten vloek gedye aan hen, die met verwoede zinnen
Aan volk, en stadt, en recht zoo snood een stuk beginnen.
Moordzieke tyger, gy zijt Kato niet gelijk,
(770) Die, om de neêrlaag en rampspoedigheidt van ’t Rijk,
Zich zelfs het leven nam: nocht Juba, d’ Afrikanen
Zeeghaftige Oorlogsheldt, die geen geveinsde tranen
Kost storten om zijn volk, door Romaas schittrend zwaart
Gesneuvelt. maar sturf zelfs, na d’ oude Heldenaart.
(775) O roembre Vorsten, die uw hartebloedt en leven,
Op d’ offerdisch des doots, hebt voor ’t gemeen gegeven,
Hoe dreunt uw heldenlof nu noch in ieders oor!
Maar dees verwoede, die hier heerschte, heeft noit voor
De Borgery zijn bloedt gewaagt: maar zelfs zijn handen
[fol. D3r]
(780) In ’t heure wel gedoopt; en met schenzieke tanden
Het vaderlooze vleesch wraakgieriglijk verscheurt.
Bred. Het aardrijk word doodtdor, vermits het quijnt en treurt,
Om dat het al het bloedt der Landzaat niet kan zwelgen.
Al d’ akkers zijn doorweekt. den Hemel zal ’t ’er belgen,
(785) Indien men hem niet straft die deze gruwlen hoopt,
En zonder derenis zijn eige wallen sloopt.
De straf roept: vaar maar voort en wilt geen toeleg schroomen.
Mijn Heer vat deze stem.
Bred. Ik zweer u by de stroomen
Des grooten Eridaans, en wat men eden noemt;
(790) Dat Stuarts hals van my ter Rechtbijl zy gedoemt,
Eer ’t gloeiendt morgenroodt noch tweemaal zal verrijzen.
Door. O wijdtberoemde heldt, ik moet uw eden prijzen,
En zweer, by ’t Hemels licht, dat ik uw hulp zal zijn.
Bred. Waar vrome Rechters zijn, daar heeft het recht geen schijn;
(795) Maar ’t is ’er ongeschendt.
Door. Ja zuiver wit geschapen.
Bred. Heer Dooreslaar, ’t is tijdt dat ik, met wijsheidts wapen,
My in de Vierschaar voeg: koom, gaanwe naar den Raadt.
Door. Ay, help hem haast van kant, wijl ’t in uw handen staat.

Rey van Schotze en Londze Maagden.

ZANGK.

HOe wordt d’onnozelheidt beticht
(800) Van Wraakzucht, die het Recht verbastert!
O hoe bezwalkt men ’t helderlicht
Der waarheidt! och, wat Godheit lastert
En vloekt, en schendt op Stuarts hals!
O ’t is ’t bedrog, zoo schelms en vals.
(805) Gy zult, gy zult, vervloekte Raden,
Al steektge vol verborge list,
Uw Erfvorst, door zo snoode daden,
Daar op de trouw niet hadt gegist,
Niet smetten voor zijn Oppervoogdt;
(810) Vermits hy al uw doen beoogt.
Hy ziet al uw verraderyen
Van zijn verheven goude throon;
Waar meê gy eerloos koomt bestryên
Uw trouwe Koningk, Jakobs zoon;
(815) Die voor uw welstant lijf en leven
Gewaagt heeft als een kloek Soldaat;
[fol. D3v]
En ’t Britzerijk dus heeft verheven.
Nu loont gy, aan hem, ’t goedt met quaadt,
En poogt God zelfs tot wraak te tergen,
(820) Gy hebt de roede alreê gevoelt.
Keer, eer de Moordt de witte bergen
En dalen met uw bloedt bespoelt:
Want d’ Opperheer, al ziet hy ’t aan,
Zal al die hoogmoedt haast verslaan.

TEGENZANGK.

(825) Verdelg, verdelg die Krokodil
Zijn toeleg was, u te verdelgen;
Maar God heeft zelf zijn boze wil
Gestut. den Hemel zal ’t ’er belgen,
Indien gy deze Schelm niet slacht,
(830) Terwijl hy is in uwe macht.
Heeft hy, door zijn verwoede handt,
Dicht by d’ Orkaadtze hoge heuvelen,
Gods heiligdommen niet verbrandt,
En veel onnozele doen sneuvelen,
(835) Door zijn op bloedtbeluste dolk?
Weg met dien overlast van ’t volk.
Hy meende ’t zegenrijk gewest
Van Henrix nazaadt t’ overromplen,
En slaan ’t als ’t Yrze Wolvenest;
(840) Maar hy komt zelver eerst te stromplen,
En wordt zijn vyanden tot roof.
Zie, zoo doet Godt de hoogmoedt dalen.
Gy waart, toen ’t volk om heul badt, doof.
Geen druk uw wreedtheidt kon bepalen.
(845) Maar nu zult gy weêr straf, tot loon
Van al uw quaad bedrijf, ontfangen.
O Beere, ô Leeuwe, ô Tygers Zoon!
Gy laafde nooit uw heet verlangen
In ’t slorpen van het menschen bloedt.
(850) Tiran, hoe quaamt gy zo verwoedt?

TOEZANGK.

Wie voert de tweedracht hier ten troon?
Wie doet de razernyen hollen?
Wie steekt de deugt dus na de Kroon?
Wie doet de Britze Koningk rollen
(855) Van zijn verheven goude stoel,
Tot midden in een jammerpoel?
Ik schrik. ik merk wel dat de Raden
Zich kanten tegen hunnen Vorst.
O London, London, ’t zal u schaden
(860) Zoo gy u met zijn bloedt bemorst.
Want die een’ Koningk brengt ten val
Stort zelfs ook in het jammerdal.
Omhels uw Opperhooft met vrede;
[fol. D4r]
Trap list en tweedracht met de voet’.
(865) Steek voort uw zwaarden in ’er scheden.
Ban al ’t verraadt uit uw gemoedt.
Al lang, al lang genoeg gewoedt.

DARDE BEDRYF.

Fairfax. Bredshauw. Dooresla. Stele. Aske. Koke. Kromwel. Rey van Londze Raden. Rey van Helbaardiers.

DEn Raadt is wel bewust de snode schelmeryen,
Daar meê ons Stuarts list zoo dapper quam bestryên.
(870) ’t Ellendig Yrlandt kan getuigen, dat de stoet
Door hem geschonden, het onnozel Borgerbloedt,
Gants zonder deerenis, als water heeft vergoten:
Want dat verduivelt volk had tucht en deucht verstoten.
Medogentheidt was weg. elk woede al even blindt.
(875) Men schroomde in zulk een moort geen grijze kop, noch ’t kind
Dat naauw’ voldragen was. geen Leeuw was ooit verwoeder
Dan dit ontaart geslacht. d’een nam de zwangre moeder
En scheurde uit heure buik de levendige vrucht,
In ’t aanzien van ’er man, die met een bange zucht,
(880) Door hun vervloekt geweer, het leven uit moest braken.
De zuigelingen zy aan ysre speten staken,
En dischten d’ ouders dan dit bloedig moordtbanket.
Een, die noch wreeder was, dorst met zijn moordtbijl, vet
Van brein en merg en bloedt, een huis vol menschen slachten.
(885) Men vondt geen veilige uur, in’t donkerste der nachten
Liep dit vervloekt gespuis te moorden door de Stadt.
Hun overdorstig zwaart dronk nimmermeer zich zat
In dierbaar menschebloedt; men slibberde op de wegen
In zulk een kostlijk nat, dat, als een morgenregen,
(890) Op d’aarde was gestort. men vondt, wanneer de dagh
De duistre nacht verdreef, het landt vol wee, geklag,
En met een berg van doôn verkropt de wijdste gangen.
Gints zagmen man en vrou aan eene deurstijl hangen,
En kindren in ’er wieg Godsjammerlijk vermoort.
(895) In andre huizen lag, o wreetheidt nooit gehoort!
[fol. D4v]
(Dan van dees moorders, die in menschebloedt zich baden)
De vader, moeder, ’t kindt, op roosteren gebraden,
En ’t ovrige van ’t huis aan spaanderen gekapt.
Dees heeft een zwangerwijf zo op de buik getrapt,
(900) Dat zy, met d’arme vrucht, rampzalig is gesturven.
Een ander heeft een maagt gehouwen en gekurven,
En met het lamrebloedt God in ’t gezicht gespat,
Terwijl den Hemel schreide. ô overbloedig badt,
Gy verwt uw stranden roodt, en doet de beeken koken
(905) En zwallepen van bloedt. de vruchtbare akkers roken
Van al ’t verslingert brein. de boorden van de zee
Zijn gloeiende als koraal, rontom dees woeste reê.
Zijn Braven, heet op moordt, versmijten de sieraden,
En pronken over al met bloedige gewaden,
(910) En bootzen, in die schijn, het Tiris purper nâ.
De Dienaers van Gods kerk, ô wreedtheidt zonder gâ,
Ja overgruwelijk by wettelôze Moren,
Ontrukten zy de tong, en neus, en oog, en oren,
En dreef ’er dan, gantsch naakt, in ’t sneewige gebergt.
(915) O schrikkelijke daadt, die Godt tot wrake tergt.
Een nam een kuisse Bruidt, en schon ’er, veel verwoeder
Dan een verwoede Tart’, in ’t aanzien van ’er moeder.
Zoo woede ’t Oorlog van dees helsche draken daar:
Tot dat door Godes straf des Koningkx steunpilaar,
(920) Die al dit heiloos werk zoo godloos had gebrouwen,
Op Londons wreektoneel de kop wierd afgehouwen,
En ’t lijk aan ’t graf gewijt. Toen borst het moordziek vier,
In Karels borst zo lang verborgen, met getier
Aan alle kanten uit. men hoorde d’Oorlogstrommen.
(925) Men zag het wapentuig, en Stuarts yzre drommen
Zich pronken met den roof. geen weg meer veilig was:
Het prachtigste gebouw versmoorde in puin en as.
De Boer verkoos de Stadt. des Konings macht verschoonden
Geen volk op landt en zee; en overal betoonden
(930) Hy zich als een Tiran. zijn toeleg was, de wet
Te buigen na zijn wil. d’Afgoden waren, met
Zijn weten, ingevoert; en niemandt dorst ’er spreken.
Het beest begon, vol moets, zijn hoornen op te steeken.
[fol. E1r]
Hy heeft Godsyveraars, in ’t midden van ’t Sermoon,
(935) Door overgeve guits moordadig laten doôn;
En propte kerk en koor met Roomsgewijde beelden.
De Papen namen acht, de dagen zy verdeelden,
En scheiden ’t heilig tal van d’arbeidtsdagen langk.
Zoo ging de Roomsche leer by zijn gevolg in zwangk.
(940) Hoe dikmaals waanden hy ons door zijn loze lagen
En opgepronkt verraadt, te minderen de dagen,
Die Godt in ’t aartsche dal ons zelf heeft toegewijdt!
Hy is de bronaâr van d’ellende en al de strijdt,
Daar door ’t onnozel bloedt zoo heiloos is vergoten,
(945) Hy heeft zich zelven van de hooge Troon gestoten,
En smette ’t praalgewaadt met schatbaar hartebloedt.
Die hem, als Raden, toen navolgden, was een stoet
Van jonge Achitofels: hun galdoorbeten tongen
Na d’ondergangk van’t Rijk, en niet na welstant dongen.
(950) O Engelandt, wat heeft u Karel smaadt gedaan!
Hy, die uw Vader was, heeft u zoo schelms verraân,
Dat de versteende Scijt, om uwent wil, moet treuren.
Op Engelanders, op, ontsluit nu d’ysre deuren
Van Londons machtig slot, en geef aan hem zijn straf.
(955) Hy is niet waardig om d’ontzagghelijke staf
En parelrijke kroon van ’t Britscherijk te dragen.
O wijze Koningin, die ’t machtig Rijk kon schragen
Op uwen tedren hals, ontwaak eens uit uw graf,
En zie wie men ’t gezag, na Jakobs sterven, gaf,
(960) Om alles onder zich te dwingen door zijn tochten.
O Hemel, Engelandt baardt schriklijker gedrochten
Dan ’t woeste Eölien; een wieg en bakermat
Van zulke monsters, die heur roppen nimmer zat
Met menschevleesch verzaân. maar gy, o wijze Raden,
(965) Geef Stuart, naar den eisch, zijn straffe of zijn genaden.
Al ’t geen ik heb gezeidt ziet geenzins op zijn bloedt,
Maar op ’t gemeene nut. tree zelfs in uw gemoedt.
Bred. De daadt eischt dubble straf. al zoume ons eeuwig lastren,
Zoo moet men voor Gods oogh geen heilig recht verbastren;
(970) Want van zijn’ hoogen troon hy al ons doen bespiet:
De nieren en het hart van ieder hy doorziet.
[fol. E1v]
Hy heeft het Recht gestelt om ’t quaadt bedrijf te tomen:
Dies moet men hier op aardt geen Prins of Koningk schromen;
Want zo men anders doet, schent men het Recht van ’t Landt,
(975) En God eischt zelf, daar na, de straffe van zijn handt.
Wel, zullen wy om hem die lasten op ons laden,
Daar hy zich zo verwoedt in ’t Borgerbloedt dorst baden?
En lachten om ’t bedrijf. ô booswicht, ô tiran,
O wrede kinderbeul, die in uw harssenpan
(980) D’ellendige ondergangk der Britten hadt besloten.
Ghy hadt de klauwen van uw gruwelijke poten
Ten roof al uitgespreidt. ghy beet na ’et Britzehart
Met uw rijtziek gebit. de heldre Zonne mart,
En springt, door groote schrik en vrees, weêr na de palen
(985) Van daar zy eerst verrees: zy bergt ’er gulde stralen
Voor dien tiran, die ons, ô gruwelijk besluit,
De bange harten trok, met smart, ten boezem uit.
De gantsche hel kon nooit een snoder gruwel schaffen.
Door. Hoe zal men, naar den eisch, dees twede Nero straffen?
(990) O schrikkelijk gedrocht, ghy zijt een oprecht beeldt
Van moordt, bedrog en nijdt. heeft u een Leeuw geteelt
In ’t steenig Libiën? of heeft uw mondt gezogen
De borst van een Chimeer? of zijt ghy van medoogen
En al wat menschlijk heet, verbastert en ontaart?
(995) O gruwlijk monster, ghy zijt van een Draak gebaart.
Wat hadt uw godloos brein al onheils ons beschooren?
Maar nu, maar nu wordt eens het lachende uur gebooren,
Daar in ghy uwe straf zult krijgen na waardy.
Ghy zijt bezwangert met vervloekte schelmery,
(1000) En handhaaft godloos werk. ach Hemel! ruk zijn eeuwen
En booze tijdt te rug; de zielelooze schreeuwen
Voor Godts genadentroon, op hunnen Koningk, wraak:
Ik sta gelijk bedwelmt, vermits dees snoode zaak
Eist onuitspreekbre straf.
Stel. Indien wy na de Wetten,
(1005) Die d’oude Aaloudheidt in Brittanjes Handvest zette,
Hem doemde, zijne straf zou overgruwlijk zijn.
Dan deze heeft gedaan. hy heeft met valsche schalen
[fol. E2r]
De moordt en list gewikt, en deed ’er meerder halen
Geen Adder, Slang noch Draak, blies vinniger fenijn,*
(1010) Dan al ’t gewicht van ’t Recht. wanneer de Honingby
Zijn onderzaten plaagt, door macht van dwinglandy,
Dan wordt hy, van ’t gemeen, uit zijn gezag verstoten,
En jammerlijk vermoordt. nu zijn wy uit de poten
Van dit verwoedt Serpent gewrongen. ’t Landschap klaagt,
(1015) Vermits ’et in het hart noch zoo veel wonden draagt,
Die ’t in de laatste slag van Karel heeft ontfangen.
En d’overfiere Maagt treurt, met verbleekte wangen,
Om datze van heur eer zoo eerloos is berooft.
Wanneer d’oprechte straf niet strafte ’t godloos hooft,
(1020) En oorsprongk van al ’t quaadt, zoo rolden d’yzre wielen,
Van ’t algemeen bederf, ons daatlijk op de hielen.
Grijp de gelegentheidt van voren dan by ’t hair,
Want achter is ze kaal.
Ask. Ons leven loopt gevaar,
Zoo dees verstrikte Slang koomt door zijn strik te slippen.
(1025) Geen plaats hier veilig was; want schoon men in de klippen
Van Kaukazus zich school, zijn gramschap, wraak en straf,
Zou ons daar volgen. wil men dan zich zelfs voor ’t graf,
En meerder quaats, verhoên, zoo moet die Draak om ’t leven.
Men vindt in ’t Wetboek van het Joodsche volk beschreven,
(1030) Dat, als ’er op het veldt een mensche lag vermoordt,
De Rechters van de Stadt, die ’t naast daar by lag, voort
Heen schikten, om voor Godt van onschult zich te wassen:
Dan namen zy het lijk, besloten in een kasse,
En groeven ’t, als ’t behoort, in grave: wel, daar hier
(1035) Alrede zoo veel bloets gestort is, door dit dier,
Dat d’Engelanders val zoo listig had besteken,
Zou London zich dan niet aan dees Prokrustus wreken?
Zoo langk de Vierschaar van de Wereltlijke goôn
Gespannen wordt, zal voor dit schelmstuk geen verschoon’
(1040) Te vinden zijn. de doodt hem toeroept.
Kok. Daar den Koningk
Zijn’ eedt, de Wet, en ’t Recht verstoot uit heure wooningk,
Daar stoelt zich dan ten Troon verraadt, bederf en moordt.
Wanneer de Vorst bezwijkt, die ’t Rijk te steunen hoordt,
Dan stromplen ook met hem de straf en d’oude tuchten.
[fol. E2v]
(1045) Het graauw springt buiten ’t spoor. die in de kerkers zuchten,
Om hun gestage pijn, ontworstelen het graf
Daar hen de doodt meê dreigt. de Rechters, die de straf
Hanthaven, om het volk dat qualijk is te dwingen,
Verliezen hun ontzag. gelijk een slang koomt wringen
(1050) Door ’t naauw uit d’oude huit, en schuivelend den kop
Met krullen steekt om hoog, zoo klom hy ook in top;
En blies in ieders hart niets dan verraderyen.
O London, wilt gy ’t endt zien van uw droevig lyên,
Zoo plet die slang, die ’t gif noch op uw boezem schiet,
(1055) En ieders hart ontroert, de kop. ai mar toch niet,
Maar vaar’er voort meê voort.
Krom. O Raden, wilt wel wikken
Eer gy iets waagt. een vorst is qualijk te verstrikken
Op zijnen bodem. zoo uw toeleg u mislukt,
Denkt datge dan u zelfs een staal in ’t harte drukt.
(1060) Hy is een machtig vorst: verschoon hem, mach het wezen;
Of anders hebben wy gants Vrankrijx macht te vrezen,
Ja heel Kastilje, met de Nederlantsche Leeuw,
En d’ondwingbare Deen. zijn goddeloze Weeuw
Zou, door heur loze list, ons meerder onheils schaffen
(1065) Dan ’t onderaartsche rijk de zielen.
Bred. Voor hun blaffen
Ontzetten wy ons niet, al quam de gantze macht,
Van die ons tegen treên, uit ’s Aardrijx tweede nacht,
Om ons te dwingen, ô, wy zullen niet eens beven.
Hoe dard uw losse tong noch spreken voor zijn leven?
(1070) Hy is niet waardig dat hy ’t godlijk licht aanschouwt.
De rijxstaf, en de kroon was aan hem toevertrouwt
Als aan de harder ’t vee. men koos hem tot een’ Vader,
Maar ach, hy wierdt het landt een schellem en verrader.
’t Is waar, de wet en ’t recht in ’s Konings handt bestaat:
(1075) Maar als den Vorst zich zelfs in’t quaadt te buiten gaat,
En zoo de wetten kreukt die van hem zijn gegeven,
Dan eischt de wet, en ’t volk, en d’Oppergod zijn leven.
De wetten en den Vorst zijn zenuwen van ’t landt.
De wet leeft door den Vorst. maar hier, ô groote schandt,
(1080) Koomt zelfs de wet en ’t recht hun’ gever overtuigen:
[fol. E3r]
Dies hy zijn stramme kniên daar voor zoo wel moet buigen
Als eenich onderdaan, en borger klein van staat.
Fairf. Bepaal uw toeleg wel door rijpe en wijze raadt.
Het stuk steekt vol gevaars; den Koningk heeft veel vrienden
(1085) Met listicheidt vermomt, en hier verdeelt.
Bred. Wel, diende
De vond van Archimeed tot eenen beukelaar
Aan Sirakuse? toen des vyants leger haar
Verheve wal met kracht en loosheidt quam bestormen.
Zoo zal ons, tegens die zoo listig hun vervormen,
(1090) De geesselzweep en tucht ook dienen. die de straf
Van een verdiende weêr te rug rukt, graaft zijn graf,
En baant zich zelfs een weg, daar hy van loze lagen
Wordt overrompelt en gedoot. ja al de plagen,
Die d’andre sagen deên, stort Godt dan op zijn’ hals:
(1095) Vermits hy ’t Recht besmet. zal Engelandt dan vals
Dat dierbaar heiligdom bezoedelen, voor d’ ogen
Van den alzienden Godt?
Door. Ik zal het niet gedogen:
Want anders mengden wy een doodelijk vergift,
Dat ons doen barsten zou; ’t gevleugelde uurglas schift
(1100) De waarheidt van ’t bedrog. ’t is nu wel vast bedisselt;
Want eer de Maan noch eens heur wezen heeft verwisselt,
Zal London zich bevrijt zien van dien dwingelandt;
Schoon al de Werelt zich daar tegens had gekant,
En ons, om Karels doodt, ten vuur en zwaardt verwezen,
(1105) Zoo zullen wy nochtans voor hun geweldt niet vrezen:
Want Godt een wagenburg, gesmeedt van Hemelsvuur,
Om dit gewest zal slaan.
Fairf. Rampzalig is het uur,
Daar in zich Stuart zo lichtvaardig heeft vergrepen.
Ask. En zalig dat, waar in de slachtbijl word geslepen,
(1110) Die nu van hitte huilt en jankt naar ’t Drakebloedt.
Onzalig Koningk, die Gods templen, zoo verwoedt,
Bezoedelt hebt, ghy laadt de tijdelijke straffen
Alleen niet op uw hals, maar d’eeuwige. verschaffen
De wrede Mooren wel meer gruwelen op d’aardt,
(1115) Dan hy, door helsche twist, in Englandt heeft gebaardt?
[fol. E3v]
O neen, den Hemel schrikt voor zulke snoô gedrochten.
Fairf. De schrandere Olifant heeft, als hy wordt bevochten
Van een gevreesde Draak, en gants geen uitkoomst ziet,
Een heerlijk middel voor de doodt: want hy bespiet
(1120) Een harde en naauwe wegh omheint met hoge bergen,
En deist al achterwaarts, om zijn party te tergen,
Die hem wraakgierigh volgt, en als verwinnaar bralt:
Maar alsze zijn in ’t naauwst gedrongen, ô, dan valt
Den Olifant den Draak het lichaam heel aan mortelen.
(1125) Nu is hy ook in’t naauwst’. wanneer de felle wortelen
Van de verwoede wraak geschoten zijn in ’t hart
Van ’t wufte en wrevlig graauw, nu lang genoegh gezart,
Zo zal hy ons, eer wy de Bijl in ’t zoenbloedt domplen,
Met zulk een dolle hoop voorzeeker overromplen,
(1130) En doen ons zo gelijk den Olifant den Draak;
Doch voor den Oppergod is Karel Stuarts zaak
Zo onrechtvaardig, als wel duister zijn de gronden
In ’t Mexikoos gebergt. het Recht dient ongeschonden,
En ’s Koningks achting onbezoedelt; maar het Recht
(1135) Is d’eelste stijl van ’t Rijk: derhalven men beslecht
Dees zaak niet zonder ’t Recht, of ’s Vorsten eer te smetten.
Ik sta in twijffel.
Bred. Hoe, waar smeedt men zulke wetten
Op ’t aanbeeld van de deucht? houw uw gemoet toch schoon,
En denk aan uwe plicht; men geef aan elk zijn loon:
(1140) Stop maar dees Bronaâr toe, daar uit de beeken sprongen,
Die, trots het schoonste roodt, noch gloeyen, eer zijn jongen
U, op het onverzienst, bespringen in uw nest.
Fairf. Wat dient ’er dan gedaan voor het gemeene best?
Bred. Niets dan de Vorst voor ’t zant zeer haastig te doen sterven.
Fairf. (1145) Wel, zullen wy dan Vreê en rust in ’t Rijk verwerven?
Bred. Ja, overdub’le rust, en leven staag in Vreê.
Fairf. Zo doem ik hem ten Bijl.
Krom. Zo doet hem Kromwel meê.
Door. Nu gaan de zaken wel. zijn val is al beschooren.
Stel. Wy haken na zijn endt.
Fairf. Zijn doodt is vast bezworen.
(1150) Ontbreekt ’er nu ook iets?
[fol. E4r]
Bred. Niets anders dan de straf,
Die hem verstoten zal, van Troon en Kroon, in’t graf.
Dies zal het nodig zijn, om d’eeden vast te planten,
Dat hy hier voor den Raadt verwezen wordt.
Fairf. Sarjanten,
Ga, haal d’ontrouwe Vorst, en breng hem hier voor’t Recht.
(1155) Op dat den Raadt, in’t kort, zijn gruwlijk stuk beslecht.
Het yzer dient gesmeedt terwijl het gloeit van hette:
Want die zijn moordtgeweer op iemandt poogt te wetten
Die zal geen kans verzien: d’ervarentheidt hem leerdt,
Dat d’eensvervloge tijdt noit weêr te rugge keerd.
1160) Wanneer ’t geluk ons wenkt, dan dient men niet te slapen.
Wie door slaphartigheidt zich zelven koomt vergapen,
Die brouwt zijn eigen val.
Kok. Daar is d’ontaarde Heer,
Die al wat heiloos heet, uit een vergramde Beer,
Wiens oogen in de kop als hete kolen branden,
(1165) Met smaak gezogen heeft. nu zijn uw stale tanden
Op ’t heilig Recht gestomt. ghy stapt uw val te moet.
Fairf. Het Koningklijk gezicht ontsteekt mijn edel bloedt
Met gramschap.

Karel voor de Rechters.

Bred. Ghy die hier pleegt op den Troon te stijgen,
En voor uw streng gebiedt de wet geboodt te zwijgen,
(1170) En d’onderdanen dwong, ’k heb u tot driemaal toe
Beschuldigt voor den Raadt, dat ghy de geesselroê
En Lantplaag, root van moordt, hebt in uw handt gedragen,
En ons, als een Tiran, daar dapper meê geslagen;
Zo dat het purperbloedt noch uit de wonden stroomt.
(1175) De welstant van het Rijk was u vertrouwt. hoe koomt
Ghy u dus tegens God en ’t heilig Recht te zetten?
Ghy meende, als Terminus, ons met uw wrede wetten
Te dwingen naar uw wil. uw mond spoog vlam en vier.
Ghy zwaaide, in ’t vlakke veldt, uw Oorelogsbanier,
(1180) En plaagde al ’t opelandt met roven, moorden, branden.
Ghy doopte, ô Borgerbeul, uw godtvergete handen
In ’t warme bloedt van ’t volk, dat ghy te schelms liet doôn.
[fol. E4v]
Ghy hebt, als een verraâr, geschreven aan uw Zoon,
Om d’Opperhoofden van het Rijxgezag te splitzen,
(1185) En hen door valsche list op het gemeen te hitzen.
Ghy hebt dit schatrijk Landt ten grondt toe uitgeput,
En duizenden verdelgt. ghy zijt, daar ghy de stut
En steun van ’t Rijk moest zijn, een schen al, en verbreeker.
Ghy toonde u op het volk als een verwoede wreeker.
(1190) Uw trouw, uw vreêverbondt, uw diergestaafden eedt,
Die ghy de Rijken deed, toen ghy het purpre kleedt
En Vorstlijk praalgewaadt aanschoot, hebt ghy verbroken,
En d’Eendracht, eer men ’t wist, zo d’ogen toegeloken,
Op datze niet zou zien hoe ghy heur kuisheidt schon.
(1195) Ghy zijt, ghy zijt alleen d’opwellende Oorlogsbron
Die al dit onheil baarde en uitspoog; dies de heuvelen
Noch tuigen hoe uw zwaardt d’onnoozlen daar deê sneuvelen;
En hoe ghy dal en kuil met lijken hebt bevloert,
Ja alle onmenschlijkheidt en gruwelen volvoert,
(1200) Zoo dat ghy schrikkelijk waardt voor d’onzichtbre Vader.
Dies u de Rijxraadt, als een Schelm en Landtverrader,
En oorzaak van al ’t quaadt, verdoemt, om, naar hun stijl,
Voor ’t oog van elk, uw hooft, met een geslepen bijl,
En op een eikeblok, van ’t godloos lijf te houwen.
Kar. (1205) Wat Rijk heeft voor zijn Vorst ooit zulk een gif gebrouwen,
Als ghy uw Koningk schenkt in uwen euvlen moedt?
Weêrroep uw doem. helaas! hoe zijt ghy dus verwoedt,
Dat ghy uw Erfheer poogt te brengen om het leven?
Ik ben een Koningk, die van Godt u is gegeven;
(1210) Dies tergtge, zoo ghy my misdoet, de groote Godt.
Hoe, ben ik niet uw Vorst? van waar, door wat gebodt
Ben ik veroordeelt, om op een Schavot te sterven?
Ik quam, om voor het Rijk de Vrede te verwerven;
En doemt men my, nu ik hen uit ’er last en noodt
(1215) Zoo garen helpen zou, gelijk een Schelm ter doodt?
O lieffelijke Vreê, zijn dit uw eerste vruchten?
Toen ik, door raadt vervoert, hier school, en daar most vluchten,
Vervolgt van ’t grimmig zwaart te water en te landt,
Doen was het dat mijn ziel meer rusts, dan nu, ô schandt,
(1220) In deze Vreê genoot. Wie heeft my hier doen koomen
[fol. F1r]
Van ’t scheeprijke eilandt Wicht? ik dacht dat ik met vroome
En wijze Heeren, als voor dezen, hadt te doen;
Maar ach! ’t is hier verkeerdt, ver boven mijn vermoên.
Waar is het Opperhuis? waar is dien Raadt gevloden?
(1225) Hoe kan ’t onwettig Recht hun Vorst en Koningk doden?
O neen. de minste man, van alle hulp ontbloodt,
Kunt ghy, door uwe macht, niet doemen tot de doodt.
Maakt nu het Onderhuis een eige Bank van rechten,
Om, als den grooten Raadt, de straffen te beslechten,
(1230) Daar het voor dezen noit geen vonnis heeft gevelt?
Hier uit bespeurt men, dat geen rechten, maar ’t gewelt
My doemen tot de doodt. ook zijn de schelmeryen,
Daar ghy mijn onschult meê beschuldight, en doet lyên,
Al langh, voor ons verbondt, tot Nieupoort aangegaan,
(1235) En ondertekent, van, ik weet niet wie gedaan;
Zint die tijdt is ’er niets van wederzijdts bedreven.
Ik heb my tot de rust en eenigheid begeven,
En hoopte dat de Vreê, zoo heilig opgericht,
Haast zou bezwooren zijn. maar toen wierdt ik te licht,
(1240) Door ’t Schots beleidt, met list, zo schellems overvallen,
En tegens mijne wil gevoerdt in deze wallen:
Niet als verwonnen in een openbaar gevecht;
Maar door verradery. mijn ziel dingt nu voor ’t recht
En vryheidt van mijn volk. maar ’t Recht is gantsch verbastert,
(1245) En d’Opperraadt verschopt; dies God uw handel lastert,
En spot met al ’t besluit dat ghy uit staatzucht veldt.
Ghy voert het Rijxbewindt onwettig, en ghy steldt
My, die uw Koningk ben, en Voogt der heerschappyen,
Van mijn geërfde Kroon. En ach, ik moet het lyên,
(1250) Als een verrader die van u verwonnen is.
Ik heb drie Rijken tot mijn eigen erffenis
Ontfangen; maar ik ben in geen van dryen veilig.
Hoe lijdt ghy ’t, groote God, dat men my dus onheilig
Geeft aan een weiff’lend volk, dat trouw en plicht verzaakt!
Bred. (1255) Het heilig recht zal, schoon uw tong niet anders braakt
En spuwt dan gal en roet, door ’t schelden niet bedaren;
Maar met de bijl uw hals doorkappen.
Kar. Wilt bedaren,
[fol. F1v]
Ghy zult, gelijk de Zee de Schepen, mast en touw,
Door heur geweldt vernielt, het herelijk gebouw
(1260) Van Londons starke wal, door uw geweldt, ook vellen.
Den Hemel zal u, zo ghy my vermoordt, staag quellen,
En storten vlaag op vlaag van schrikkelijke straf.
Uw nazaat zal hier na met tranen tombe en graf
Doorweken, en vol drux mijn doodt gebeent’ beschreien.
(1265) Doch, moet ik sneuvelen, zo laat mijn Zoon weêr zweien
Met d’eedle Rijxstaf, op dat Stuarts stam niet heel
Van ’t Kroonrecht zy vervreemt.
Bred. Zorg voor uw eigen deel.
De Rijxraadt heeft ’er keur. Godtsmacht koomt u beroven
Van ’t wereltsche gezag. dies wy u niet beloven
(1270) Om dit of dat te doen; maar volgen onze wil.
Had ghy u niet vertast, maar vredig, trouw en stil
U zelfs gehouden, ’t Recht was van u nooit geweken.
Maar d’oude oprechtigheidt, en liefde, en trouw, bezweken
Ver onder heure last, en deisden van u af;
(1275) Dies zich de tweedracht voort aan uwe zijd begaf.
De moordt, verraadt, bederf, en schennis, vier gespeelen,
Bestorremde uwe borst, en zaaide in alle deelen
Des lichaams, door het oor, heur overheiloos zaadt,
Waar van dees vruchten zijn gekomen.
Kar. Ach! wat smaadt
(1280) Moet dees verlate Vorst van d’Onderdanen horen?
Is my dit ongeval van d’Oppergodt beschoren?
Zo buig ik mijne nek goetwillig onder ’t juk.
Bred. Verwijfde Vorst, ghy hebt moedtwillig uw geluk
Verbannen, en u zelfs van uwen Troon verstoten.
(1285) O Teemse krokodil, uit wie zijt ghy gesproten?
Ghy klaagt, maar ’t moordtziek hart bergt een verholen vier.
Kar. Ghy buldert, als verwoedt, met vloeken en getier
Op dees verweze Vorst. wilt uwe wrok bepalen:
Die my vernedert heeft, kan u ook haast doen dalen.
(1290) Zie hier een Koningk staan, die, tegens recht en reên,
Niet door de Rijxraadt, maar, ô spijt, van het gemeen,
En hollend graauw, wordt tot zo snoode een dood verwezen.
Ach London, ach, ach, ach, hoe schichtig zijn gerezen
[fol. F2r]
De donkre buien die u dreigen met gevaar!
(1295) Ach Engelandt, zult ghy de stijl en steunpijlaar,
Uw borg, uw heil, uw schilt, uw starkte en vrydom slachten?
O overwijze Godt, tot u zende ik mijn klachten,
Verstark my in dees noodt. ô London, dorst uw moedt
En hete lever dus naar ’t Koningklijke bloedt?
(1300) Mijn wieg en bakermat, zult ghy mijn slachtbank wezen?
En zal ik ondergaan, daar ik ben opgerezen
Gelijk een morgenstar? ô goddeloze tijdt,
Wat hoopt ghy ramp op ramp!
Bred. De tijdt die ghy verslijt
Is vruchteloos; ghy poogt uw boosheidt te verlangen:
(1305) Maar morgen zalz’ ’er loon op het Schavot ontfangen;
Want niemandt luistert naar uw lasterlijke reên.
Kar. O onrechtvaardig Recht.
Bred. Sarjanten, breng hem heen,
Om ’t korte leven voort Godtvruchtig te besteden.
Kar. Mach ik mijn recht niet meer verdadigen met reden?
Bred. (1310) Als ’t oordeel is gevelt, dan koomt de tong te spâ.
Kar. Ik bidde om geen verlang, noch om mijn lijfs genâ;
Maar door mijn reên aan u mijn onschult te doen blijken.
Bred. Den Raadt zou, waar ’t niet recht, op u die doem niet strijken.
Ras dienaars, breng hem weg.
Kar. O gruwelijke dagh!
(1315) Daar in een Koningk voor zijn recht niet spreken mach.
Een zaak nooit meer gehoort.
Bred. Den Koningk is vertrokken.
Fairf. Hy wilde zich in ’t eerst niet voor de Rechtbank bokken.
Want uw geslepen tong sloeg op hem dapper hardt.
Ik merkte op al zijn doen. hy scheen in ’t lest zijn smart
(1320) Inwendig, na ’et gezicht my aanwees, te beklagen:
Maar’t wezen hieldt zich trots. het naken van de plagen
Verandert in ’t gemeen de schuldige ’t gelaat:
Maar hy bleef die hy was.
Krom. Die groote stoutheidt, raadt
Ons dat men poort en wal bezet met dubble wachten,
(1325) En zich voor ’t graauw verzie, dat vreemt is van gedachten.
Ik zal den breeden Raadt, in de vermaalde Zaal,
[fol. F2v]
(Terwijl men bezig is om Stuart door het staal
Den wegh te wijzen naar de duistre Koningkrijken)
Vertoeven. draagt ghy zorg, dat onderwijl de wijken
(1330) Wel dicht met Oorlogsvolk gesloten zijn.
Fairf. Ik zal
De troepen in ’t geweer doen komen voor de Hal.

Eerste en tweede helbaardier.

1 Hel. Wel hoe, wat is ’er gaans? ai, wilt voor my niets veinzen.
2 Hel. Dit heb ik al gevreest.
1 Hel. Ontdek my uw gepeinzen.
2 Hel. Ik heb terstont verstaan dat Hamilton ons is
(1335) Door listigheit ontslipt.
1 Hel. Wat zegtge?
2 Hel. ’t Is gewis
Na ’et zeggen van de Wacht, dat hy ons is ontvloden.
1 Hel. Help God! wat raadt? nu zijn wy levendige dooden.
Ik vlucht eer ’t Fairfax hoordt.
2 Hel. Hou stal, hou stal, waar heen?
1 Hel. ’t Is nu geen wachtens tijdt. maar is het langk verleên?
2 Hel. (1340) Omtrent een hallef uur, eer d’avondtzon zijn stralen
Dook in de zilte Zee.
1 Hel. Men zal hem achterhalen,
Indien men flukx zijn spoor maar naspoort. vriend, ik gâ
Hem zoeken; en verdien des Legervoogts genâ.

Fairfax. Kromwel.

Fairf. Nu is den Hemel en het gladt geluk ons gunstig.
Krom. (1345) Ik borst schier uit in vreugt, toen gy u zelfs zo kunstig
Kost veinzen voor den Raadt. ô Fairfax, ’t voegt zo wel
Als ghy u zelfs bekleedt in ’t schape- en wolvevel.
Een Veldtheer baat vernuft zo veel als ’t starkste wapen.
Doorluchte en wijze man, ghy zijt van God geschapen
(1350 Tot Engelandts behoudt. ghy zijt, ô heuschen aart,
Aanminnig by een vrouw, en schriklijk met het zwaardt.
Zo moet men, door de list, zijn vyanden bedriegen.
Zo moet men vrienden zelfs, door list, in slape wiegen;
[fol. F3r]
Want openhartigheidt brengt menig mensch ten val,
(1355) Daar schrandre veinzery een mensch verheffen zal.
De felle Krokodil, by Memfis steile stromen,
Uit een verachtlijk ei tot moorden voortgekomen,
Versteekt zich, als ’t een mensch door list betrappen zal,
Met voordacht in het riedt, omtrent een waterval,
(1360) En huilt, gelijk een mensch met lijden overtogen;
Waar door de wandelaar verlokt wordt, en bewogen,
Om die benaaude mensch zijn hulp te tonen; maar
Dan loopt die trouwe ziel in ’t gapende gevaar;
Vermits het woedend beest zeer fel koomt aangesprongen,
(1365) En maakt die prooy ten roof van hem en zijne jongen:
Hier meê betoond het beest, dat zijn verborge list
Trouwhartigheid bedriegt, die op geen lagen gist.
Geen mensch kan ons, zo lang de list ons helpt, verrassen.
Wy hebben noch op macht, noch op verraadt te passen.
(1370) ’t Loopt alles op de spil van loze list gesmeedt:
Maar een’ die vol van waan zich zelven trots vermeet
Geen macht te zwichten, ja de bergen te verzetten,
Die ziet men endelijk van ’t ongeval verpletten;
Vermits te fier een moedt zijn meester brengt ten val.
Fairf. (1375) Een die niet veinzen voor de werelt kan, die zal,
In korten tijdt, zich zien van hoop en troost bedrogen.
Een Argus ons bespiedt, met meer dan hondert ogen.
En schoon den gantschen Raadt zich openhartig toondt,
Heur inborst is veel valsch; want in ’er boezem woondt
(1380) Bedrog en listigheidt: zy wajen met de winden,
En hellen naar de zijd’ die zy het starkste vinden.
Daar zijn ’er onder hen oprecht en heusch van moedt;
Maar ’t meerendeel is van een kanker, die het bloedt
Doet veinzen vriendt te zijn, tot op het been doorbeten.
(1385) Zo ’t wufte ongeval ons schakelde eene keten
Van droeve reyen die ons dreigden. weet dat zy,
Wiens mondt van trouheid spreekt, ons lieten in de ly.
De Koningk is hun vriend, schoon zy ons heimlijk vrezen.
Laat ons dan niet te rond in dezen handel wezen:
(1390) Maar ’t licht met duisterheidt vermengen; dat hun list
Door onze loosheidt wordt verleidt in deze mist.
[fol. F3v]
Zoo moet men schrandre list met schrandre list bedriegen,
En houden middelmaat met Dedalus in ’t vliegen;
Op dat we door zijn doodt niet komen in den haat.
(1395) Want een die moordziek is, kleedt zich in ’t schoon gewaadt
Van vriendt; en rekent zich met zulke Bondgenoten
Die hy, van hun gezag, zeer garen zou verstoten.
De wraakzucht en de min zijn van een’ zelven aardt.
Gelijkerwijs de min veel tegenspoeden baardt,
(1400) Als zy een minnend hart met rampen komt bestryên,
En dompelt in een Zee van overvloedig lyên:
Zo doet de wraakzucht meê. dan toontze aan ons geluk,
Dan ruktze ons hopeloos in eenen poel vol druk.
De wraak moet niet op ons, maar wy op haar stip passen.
(1405) Want een die yverig zijn vyandt wil verrassen,
Die moet nooit ledig zijn: zo doet een minnaar meê.
De wraakzucht maakt een mensch veel sneller dan een Rhee
In ’t ongebaande Bosch. de Zon zal in de beeken
De gloênde straalen van zijn hoofdtperruik niet steken,
(1410) Of London zal gants vry van Karels woeden zijn.
Het graauw roept staag: vaar voort, en slacht dat wilde zwijn
Op ’t heilig wreekaltaar, en brant het rif tot asse.
’t Is nodig, op dat ons geen ongemak verrasse,
Dat elk zijn wijk bewaar. men zal de Wittehal,
(1415) En het Schavot rontom bezetten met een wal
Van yzere oorlogsliên, en zoo den Raadt omringen:
Dan zal men ons zoo licht, of ’t noodt deê, niet bespringen.
Doorkruist ghy met uw volk terwijl de gantsche Stadt,
En vindt ghy iemandt die ’er oproer maakt, zo vat
(1420) Hem en zijn medemaats. verdubbel al de wachten
Aan poort’, aan markt, aan brug, en op de Londze grachten.
Plant op ’et plein geschut, en sluit de straten wel.
Krom. Ik zal het zo verzien, dat, schoon de gantsche Hel
Met al heur spoken ons vermogen quam bespringen,
(1425) Wy al het snoodt gebroedt genoegzaam zouden dwingen.
Ik heb ’t gemeen te vriend, en ghy al ’t Oorlogsmagt.
Den Hartog Hamilton is ons, voorleden nacht,
Door loos beleidt, ontslipt. maar ik laat hem vervolgen.
Die gruwelijke mensch, puur dol, en heel verbolgen,
[fol. F4r]
(1430) Spoog, op den Rijxraadt, niets dan vuile vloeken uit.
Maar achterhaalt men hem, het einde van dien guit
Zal heel afgrijslijk zijn. doch deze donkre nachten
Zijn dienstig tot zijn vlucht. men span dan al zijn krachten
Op Karel, eer hy zich verstarkt heeft met een bend’,
(1435) Zo gruwelijk als hy; en hier, of hier omtrent,
Het volk oproerig maakt. want schoon wy Stuart doemen,
Zo zijn ’er honderden die hem hun’ Koningk noemen;
En morren in ’er zelf, vermits de vrees voor straf
Hen nu doet veinzen.
Fairf. Zijn d’ellenden, uit heur graf,
(1440) Nu weêr verrezen, om ons op een nieuw te plagen?
Die vlucht maakt my beducht. hoe zeer wy hen belagen,
Noch weet de loosheidt hun te helpen uit den val,
En straf hen opgeleidt. laat ghy hem overal
Vervolgen, en op ’t nauwst in alle hoolen zoeken?
Krom. (1445) O ja, zo leidt de last: dat zy de snoodste hoeken
Doorkruipen zullen met een wakend oog en oor.
Op lijfstraf is ’t gezeidt, dat niemandt weêrkeer, voor
Men hem, of tijding breng waar hy zich heeft begeven,
Dus heeft mijn streng bevel hen daadlijk voortgedreven.
Fairf. (1450) Indien men hem niet vat zo loopt ons lijf gevaar.
Hoe kreegt ghy deze weet?
Krom. Ik wierdt zijn vlucht gewaar
Door een die hem wel kon, en buiten wegs ontmoete.
Fairf. Is hy te paardt?
Krom. Och ja, hy joeg het op vier voeten
Al wat het lopen mocht.
Fairf. Wat tijdt wierdt hy verspiet?
Krom. (1455) In d’ uchtendt, toen de Zon heur gulde stralen liet
Neêrdalen op het top van d’allerhoogste bergen.
Fairf. Zoo is hy ’t wis ontsnapt, en zal de natocht tergen;
Wijl hy de gantsche nacht, voor d’andre, heeft voor uit.
Waar strekte zijne vlucht?
Krom. Ter slinker handt, na ’et zuidt
(1460) Van ’t schaduwrijke bosch, voorby de Beukeboomen.
Fairf. Die vogel is ’t ontvlucht. maar is den Raadt volkomen
Van zijne vlucht bericht?
[fol. F4v]
Krom. ’k Vertrouw, voor vast, van neen:
Want toen ’t my wierdt gezeidt, was in de Stadt niet een
Die taal of teeken hadt van dit beklaaglijk vluchten.
Fairf. (1465) Die vlucht zal, vrees ik, ons noch jammerlijk doen zuchten;
Vermits dien booswicht was bezwangert met veel quaadt.
Het zal hoognodig zijn om aan de gantsche Raadt
Hier van verhaal te doen. die Vos zal onheil brouwen:
Ik merk het.
Krom. Neen, schep moedt, wilt hier om niet verflouwen.
(1470) Het Rechtuur is na by, en Karel is, al eer
Hy weêrkeert, hoofde- en hy heel hopeloos.
Fairf. Maar eer
Men Stuart heeft geslacht, kan hy, door loze lagen,
De twedracht in het hart der blinde Borgers jagen,
En geven ons de schop.
Krom. Neen, hy is weg.
Fairf. Maar, ach!
(1475) Om dat zijn schelms verraadt, nu duister, door den dagh
Niet zichtbaar worden zou. wat of dit noch zal wezen?
Ik ben bekommert.
Krom. Ai, daar is in ’t minst geen vrezen,
En al het Oorlogsvolk wel op ’er hoede staat.
Fairf. Wy vrezen niet voor hem, maar voor zijn valsch verraadt.
Krom. (1480) ’t Geweldt en ’t Oorlogsmacht doet den verraders deinzen.
Fairf. Geweldt doet het verraadt niet stutten, maar wel veinzen.
Krom. Eendracht, met macht verzeldt, de loosheidt overwindt.
Fairf. Maar in de staat men haat, bedrog en twedracht vindt.
Krom. Voorzichtigheidt weet staag heur paarden wel te mennen.
Fairf. (1485) De Wolf is wonder quaadt in Schapevacht te kennen.
Krom. Al wat de tong verzwijgt, dat klapt het stom gezicht.
Fairf. Als een ontsteke kaars, by ’t groote daghlicht, licht.
Krom. Een donkre nevel kan de waarheidt niet verduistren.
Fairf. Maar voor een langen tijdt haar zo wel d’ogen kluistren.
Krom. (1490) De tijdt, die ’t al ontdekt, zou haar ’t verraadt doen zien.
Fairf. En, als ze zijn ontdekt, ook lustig weêrstandt biên.
Krom. Dan liepenze, als ontzint, moetwillig in ’t bederven.
Fairf. Hun helsche drift zal zo niet onzeeghaftig sterven.
Krom. Hun weêrstandt zou hen zijn vermeerdering van straf.
[fol. G1r]
Fairf. (1495) Een, die geen uitkoomst ziet, daalt moedig in zijn graf.
Krom. Godt helpt de starkste meest, hier baat geen tegenstreven.
Fairf. Maar echter komen wy, om niet, niet aan hun leven.
Krom. Die ’t quaadste wikken wil, vindt zich altijdt bezwaart.
Fairf. ’t Is beter ’t quaatst gewikt, eer ’t beste ons onheil baardt.
Krom. (1500) Een die ten strijdt wil gaan, moet op verwinning hopen.
Fairf. Ook denken dat zijn lijf in doodts gevaar zal lopen.
Krom. Een die voor sterven vreest, die hoedt zich voor den strijdt.
Fairf. ’t Vreest alles voor de doodt, en ieder lagen mijdt.
Krom. Wy vrezen voor geen doodt, het staat in onze handen.
Fairf. (1505) Een Borgerlijke twist verteert, als pest, de Landen.
Krom. Door ’t vlugten van dien schelm kan ons geen quaat ontstaan.
Fairf. Wy hoopen dat de zaak ten besten zal vergaan.
Krom. Dan dient men met het Recht te marren noch te slapen.
Fairf. Het uur van Stuarts doodt is noch niet heel volschapen.
Krom. (1510) Maar wel op handen, en in wee en barensnoodt.
Fairf. Die korte stondt helpt dan de Vorst aan zijne doodt.
Krom. De Zon spoeit zijne weg ter vlucht naar Pontus plassen.
Fairf. En morgen zal de bijl in Karels bloedt zich wassen.
Bezet ghy in der yl met Oorlogsvolk de Mart,
(1515) En straten daar omtrent. en zoo u iemandt zart,
’t Zy Burger of Soldaat, zoo kap hem voort aan stukken.
Krom. Nu zwem ik in een zee van zegen en gelukken.
Ik zal op uw gebodt ten vollen nemen acht.

Eduart, Dienaar van Fairfax.

MYn Heren, Hamilton, die u voorleden nacht
(1520) Ontslipte, is weêr gevat: men brengt hem naar den Toren,
Geknevelt en geboeit van Helbaardiers.
Fairf. Mijn ooren,
Hebt ghy in al uw tijdt wel blijder maâr gehoort?
Waar wierdt dien schelm betrapt?
Edu. Mijn Heer, aan ’t Zuideroort
Van ’t Bosch, dat met een bocht loopt langs de Teemse watren.
Krom. (1525) Ghy doet, door deze maâr, mijn ziel van vreugde schatren.
Vertrek, wy volgen u. de Vos is weêr betrapt,
De zoldering gestut, waar op ’t verlangen stapt
Naar Stuarts ondergangk; en wy gants zonder zorgen.
[fol. G1v]
Fairf. Het zal hoognodig zyn dat ghy, om tegens morgen
(1530) Volkomen klaar te zijn, u voegt om voort te gaan
Daar elk uw last verwacht.
Krom. Dat wordt terstondt gedaan.

Rey van Schotze Maagden.

ZANGK.

’t Gruwlijk gif is al gebrouwen,
Stuarts hals zal met de bijl,
Och, ik schrik, zijn doorgehouwen,
(1535) Naar d’aaloude moorders stijl.
London, Gods gestrenge plagen
Dreigen uw vervloekt gewest.
Schapen gaatge nu verjagen,
En lokt wolven in uw nest.
(1540) Wreder zijt ghy dan die d’Alpen
En Kaukaas heeft opgevoedt:
Want ghy doet uw straten zwalpen
Van zo dierbaar Burgerbloedt.
Wilt niet met uw Rechtbijl hakken.
(1545) Knot de Distelbloem niet af.
Schen geen Roze- en Lelijtakken,
Wilt ghy vry zijn van de straf
Die den Hemel u zou zenden;
Want de wreedheidt baardt ellenden.

TEGENZANGK.

(1550) Heeft den Raadt noch kunnen stemmen
Tot dees goddeloze moordt?
Felle Tygers zijn te temmen,
Leeuwen dwingt men met een woordt:
Maar deze overharde harten
(1555) Zijn van ’t hardste steen gemaakt;
Want zy wrede dieren tarten.
Is ’t gemoedt niet eens geraakt
Toen ghy dacht op al zijn daden,
En hoe vroom hy heeft gestreên
(1560) Voor het Landt? ach, wrede Raden
Wordt ghy van d’onmenschlijkheên
Overheerdt? ghy brout u zelven
Gif daar ghy aan barsten zult.
Ghy moogt Stuart nu bedelven;
(1565) Maar de deugt heeft groot gedult,
Schoon de geesling haar doet bloeien.
Uit gedult koomt weêrwraak groeien.

TOEZANGK.

Zoo, verwoede en helsche Raden,
Doem maar Vorsten tot de doodt.
[fol. G2r]
(1570) Wilt uw dorst met bloedt verzaden.
Verw uw rokken purperrood
In het dierbaar bloedt der Wezen:
Stapel lijken op elkaâr.
Wilt geen zwakke menschen vrezen,
(1575) Slachtze al op uw Moordtautaar.
Doô het kindt aan ’s moeders spenen.
Ruk de vrucht hen uit het lijf;
Acht geen karmen, noch geen wenen;
Slacht uw zonen, wurg uw wijf;
(1580) Wilt in ’t bloedt uws ouders baden:
Zoo zult ghy uw lust verzaden.

VIERDE BEDRYF.

Karel.

Hoe loopt mijn tijdt! terwijl ik in de droefheidt zweef’
Door deze wildernis. ô Hemel, schoon ik leef’
In weelde en dartelheidt, of overdroeve rampen,
(1585) Zy rendt al eve snel. hoe bitter valt het kampen,
Voor ’t zwakke vleesch, nu met zijn laatste vyandt, ach,
Hoe wordt mijn ziel verrukt! ik zal den blijden dach,
Als ik gestorven ben, hier namaals weêr aanschouwen.
Verlaat u maar op Godt, mijn ziel, wilt op hem bouwen,
(1590) Hy is uw toeverlaat: zend’ zuchten naar zijn’ Troon.
Ghy zijt mijn hoop en troost, ô vader van de Goôn,
Koom met uw zoete Geest uw dienaar nu versterken;
En wilt doch in zijn hart volmaakte werken werken.
Op dat ik, wel gemoedt, dees prikkel mach weêrstaan.
(1595) Gestrenge Vader, schiet my ’t glinstrendt harnas aan,
Verzie my met een schildt van stark geloof geklonken.
En laat my met den helm der zaligheden pronken.
Omgort mijn borst met den starlichten beukelaar
Der onverwrikbre hoop. omhein my met een schaar
(1600) Van Hemellieden, en gewijde Cherubijnen.
Laat uw barmhartigheidt my, als een Zon, beschijnen,
En steek een manlijk hart my onder mijnen riem;
Op dat ik my niet voor de dodelijke priem,
Die op het Moordschavot mijn hartaâr af zal steken,
(1605) In ’t allerminste ontzet. ach, wasch my in de beeken
[fol. G2v]
Van uw verzoenbaar bloedt. ik leg neêrslagtig neer
Voor uw verheven Troon: ô aller heeren Heer,
Die met uw strenge vuist het aartrijk kunt vermortelen,
Schiet in mijn open hart uw goddelijke wortelen,
(1610) En in mijn voore zaai uw overheilzaam zaadt.
Koom Hemelvader, koom uw dienaar toch te baat,
Die hier ootmoedig leidt ter aarden neêrgebogen.
Ai sla, alziende Vorst, op my uw gloeyende ogen;
Medoog u over my, en mijn bedroefde staat.
(1615) Ik bidt u Vader, is ’t uw lieve wil, zo laat
Dit volk hun doling zien, en wilt ’er aarslen leren;
En toon hen wie ghy zijt. och, dees verwoede Beren
Zijn zo op my verhit, ruk my uit heure muil,
En zend’ my uwe hulp, die eertijds in de kuil
(1620) Uw lieve Daniël behoede voor die Dieren.
Boei hen de handen vast, en wilt het volk bestieren,
Dat dol en redeloos my zo veel onheils baardt.
O Hemelvoogt, ghy weet hoe ’t woedende Oorlogszwaardt
De heiligste Yveraars van uw gewijde slachten.
(1625) Men plengt het heilig bloedt te reukloos. knak hun machten
En hou de razerny van ’t woedend volk in toom.
Beschaduw uw getal, gelijk den Ollemboom
Den Wijnstok, dan kan hen geen aardze machten hinderen.
Oi my, hoe schrikt mijn hart, daar komen bei mijn kinderen,
(1630) Om voor het laatste noch heur Vader eens te zien.
Ach, ach, mijn tong verstramt. ’k ben magteloos, mijn kniên
Reê ziddren, als het riet van d’Oostewindt gedreven.
Mijn kinderen, koomt ghy uw vader, eer hem ’t leven
Verlaat, noch eenmaal zien? koom, kus uw Vader doch
(1635) Nu voor de laatste maal.

Elizabet. Karel. Iames. Tomlisson.

Eliz. Och, och, och, och, och, och.
Kar. Hou op mijn waarde schaap, en wilt zo zeer niet karmen.
Bematig uwe druk; mijn kindt, wilt my omarmen.
Ghy meerdert, waarde ziel, door ’t schreien mijne smart.
Iam. Mijn waarde Vader, ach.
Eliz. Mijn hart, mijn hart, mijn hart.
[fol. G3r]
Kar. (1640) O God, hoe wordt mijn geest, door deze klagt, gedompelt
In eene brakke Zee. mijn ziel is overrompelt
Door al dit zuchten, en Godsjammerlijk geklag.
Ik ben mijn zelven niet.
Eliz. Ach, ach, ach, ach, ach, ach!
Kar. Mijn kinderen, schep moedt.
Iam. Ach Vader, zult ghy sterven?
(1645) En zullen wy, helaas! uw voorzorg moeten derven?
Dat zy d’Almagtige geklaagt.
Eliz. Mijn’ God, mijn’ God,
Hoe treft dees droeve Maagt zo overwreedt een lot?
Ach vader, vader ach.
Kar. Mijn kindt.
Eliz. O felle slagen.
Kar. Hou op mijn waarde ziel.
Eliz. O Hemel, help my klagen,
(1650) Vervorm mijn brein in nat, op dat ik tranen stort.
O wee, ô wee, ô wee!
Toml. Z’is machteloos; en wordt
Als eerstgevalle sneeuw. heur benen gants bezwijken.
Kar. O Godt, mijn dochter sterft.
Toml. Dees druk hoeft niet te wijken
Voor al de droefheidt van de Troische Polyxeen,
(1655) Toen Pirrus, heet op wraak, geen schreien of geween,
Noch droevig karmen, van heur droeve Moeder achte’,
Maar haar, in euvlen moedt, door ’t wreede slachtmes slachte’.
Kar. Mijn dochter, ach mijn kindt, aanschouw uw Vader, die
Ghy, door uw klachten, dus doet karmen; waarde, zie
(1660) Uw Vader doch eens aan, ontsluit uw blinkende ogen,
En wilt uit uw gezicht de brakke tranen drogen,
Ai, droog uw wangen af.
Iam. Mijn Vader, och, hoe is ’t?
Kar. Ik sta gelijk verrukt, ’t is of een duistre mist
Recht voor mijn ogen zweeft. ô grontpoel der ellenden,
(1665) Hoe wordt mijn ziel gezolt! waar zal mijn lijden enden?
Wie treurt niet, als hy ’t oog op zulk een Treurspel slaat?
Ween Hemel, Hemel ween.
Iam. Ai Vader, koom, ai laat
[fol. G3v]
Ik zusters hooft toch met mijn handen onderschragen.
Kar. Mijn benen zijn te zwak om al d’ellend’ te dragen.
(1670) Ach, z’ is al ademloos. de wangen, flus zo roodt,
Zijn nu heel hagelwit, en toonen dat de doodt
De bleke lippen kust. het leven schijnt geweken.
Mijn dochter, kindt, mijn ziel, doe vader eenig teken
Dat ghy noch leven hebt.
Toml. Heur blanke boezem jaagt,
(1675) Daar is noch leven in.
Kar. O overdroeve Maagt,
Die, om uw vaders ramp, zo jammerlijk kundt stenen,
Dat rotz’, en berg, en dal, weêrgalmen op uw wenen.
O proefstuk van de deugt, die God en mensch behaagt,
Ghy toont de trouwe liefd’ die ghy uw vader draagt.
(1680) Uw inborst is oprecht.
Toml. Zy opent heure handen,
En wringtze schichtig toe. ’k zie in heur wezen branden
Een moederlijke min.
Iam. Mijn zuster, nu, schep moedt:
Koom, helptme klagen. och, mijn zuster, och, ghy doet
Dat onze smart vermeêrt door ’t sprakeloos bezwijmen.
Kar. (1685) O driemaal dubbel wee, ik dacht dat ik den Hijmen
Van uwen Bruilofsdach beleven zou; maar God
Het nu heel anders schikt. ô wreedt en vinnig lot,
Hoe schud’ ghy Stuarts stam, en doet zijn takken kraken.
Mijn waarde kindt, zult ghy de bittre doodtkost smaken,
(1690) Eer ghy uw vader ziet omkomen door ’t bedrog?
O naauw ontloken roos.
Iam. Och vader, och, och, och,
Hoe treft ons ’s Hemels roê zo straf? zijn al de rampen
Geschapen om de stam van Stuart aan te klampen?
Heeft hemel, aarde en hel zich tegens ons gekant?
(1695) Vergramde en starke God, ruk, met uw forsse handt,
De plagen van ons af. ghy doet het alles vrezen.
O Scepterdrager, die mijn vader zelfs, voor dezen,
Op Englandts goude Troon zo heerlijk hebt gestoelt;
Stut dien verrader, die met wijde stappen doelt
(1700) Na ’et wit van Stuarts doodt. ô ghy, die in de bóógen
[fol. G4r]
Des wijden Hemels heerscht, wordt eenmaal doch bewogen
Met dit bedroefde volk. zen uw gezwinde Boô,
Op dat hy ons vertroost in ’t lijden.
Eliz. O, ô, ô.
Iam. Mijn zuster, klaag maar uit, en schel op dien verrader.
(1705) Schudt uit uw krop.
Kar. Mijn kindt, zie uw beminde Vader
Die by u neder knielt, en droogt uw tranen af.
Grijp moedt, mijn waarde kindt.
Eliz. O straf, o straf, o straf.
Kar. Uw treft geen andre straf dan die van mijne ellenden:
Daar door zal ik, niet ghy, het lieve leven enden.
(1710) Ik bidt u, hou doch op, en spaar dit wenen vry,
Dat gantsch geen voordeel doet.
Eliz. Ai my, ai my, ai my.
Kar. Hou op mijn lief.
Eliz. Ach, ach.
Kar. Beteugel uwe klachten,
Indien ghy vaders druk wilt mindren en verzachten:
Want door uw droef gelaat vermeerdert ghy mijn druk,
(1715) En ’t is al vruchteloos.
Iam. Waar is het gladt geluk
Dat vader, op zijn’ Troon, gelijk een Zon bestraalden?
Toen u de kracht van ’t Landt omringde, en zo bepaalden
Als eenen vader, die, voor ’t Vaderlandt, in ’t staal
Zeeghaftig hadt gestreên, en met vergode praal
(1720) Van ’s vyandts neêrlaag keerde op zijnen zegenwagen.
Waar is de goude tijdt, toen ghy in d’yzre slagen,
Gelijk een Scipio, het woeste Albanje dwong?
Toen menig Zanggodin, en afgerichte tong,
Met glory zong, hoe ghy, in ’t midden van de zwaarden,
(1725) En daar de gronden, door ’t getrappel van de paarden,
En schrikkelijk gedruis, vast dreunden op en neêr,
Als een ondwingbre Helt, met uw verstaalt geweer,
Zo blixemde in het oog der vyandlijke machten,
Dat niemandt d’eerste slag dorst van uw arm verwachten.
(1730) O, die u hadt gezien op het schuimbekkendt paardt,
Toen ghy, met d’yzre vuist, het schitterende zwaardt
[fol. G4v]
Rontom het blank helmet en purpre pluimen zwierden.
Het oversnel gesnor van uwe slagen gierden
Als een verstaalde pijl, geschoten van den pees
(1735) Des Persiaanzen boogs. de wanhoop, schrik, en vrees,
Zaagt ghy doen op het hooft der vyanden die vielen.
Uw aanzicht was met bloedt bespat, van die de zielen
Al romploos vlogen door de nevelige lucht.
Uw ooren hoorden niets dan klacht’ en droef gezucht.
(1740) Geen Roelandt kon voor u het dierbaar leven sparen.
Uw toegedreven slag, spijt schilden, beukelaren,
Drong, door het harde staal, tot in de ribben toe.
Uw heirbijl was gevreest, als d’yzere oorlogsroê,
Die een doorluchte heldt zwaait met zijn starke handen,
(1745) Wanneer hem heel verhit de gloeiende ogen branden.
Gelijk de felle Leeuw van verre, trots en fier,
In ’t grasrijk dal belonkt een dartelzieke Stier,
En moedig toeschiet, om hem hongrig te verslinden,
Zoo vloogt ghy door het dikst der hagelbuy. de winden
(1750) Verdreven nooit een vlam in ’t woudt zoo hemelhoog,
Noch schielijk voort, als ghy, die door den vyandt vloog,
Als vlugge schichten, die, geworpen uit een Blye,
Heel driftig snorren door de wapenen. ter zyen,
Van voor, en achter u, was d’aarde gants bezaait
(1755) Met lijken, door uw handt en oorlogszeins gemaait
Want even als de Zee al golvende aan koomt zwalpen,
En wentelt over ’t hoogst en oversteilst der Alpen
Heur water dat het schuimt, en oprijst over ’t peil
Der harde Rotzen, en terstont weêr van het steil
(1760) Koomt rollen naar beneên, en slorpt, in ’t nedervloeien,
De steenen in heur rop die aan de stranden groeien.
Zo deed ghy ook de macht, die schichtig op u viel,
Weêr haastig deizen. Is dit dan, ô groote ziel,
Voor uw bezolding, en voor al de diepe wonden
(1765) Die ghy in ’t oorlog kreegt? hoe wordt de deugt geschonden,
En d’oude oprechte trouw verbeten van ’t bedrog!
Ondankbaar Wolvenest.
Eliz. Och Vader, och, och, och,
Zijt ghy, zijt ghy, zijt ghy dan tot de doodt verwezen?
[fol. H1r]
En is ’er gantsch geen hoop voor ons, ach, arme Wezen.
(1770) Zult ghy, door ’t vinnig staal, verlaten ons, en d’aardt?
Neen, neen mijn Vader, laat het bloedtvergietendt zwaardt
Eerst houwen door mijn nek. ik zal kloekmoedig stappen
Op Londons moordtoneel, en laten my daar kappen
Als een onnozel lam, tot zoen voor al de straf
(1775) Op uwen hals gedoemt. ach, laat ik in het graf,
Voor u mijn’ vader, ach, voor u mijn’ vader dalen.
O Opperhemelvoogt, ontsluit uw gulde zalen,
En vader voor de sneê van Londons bijl behoedt.
O bijl, ô wrede bijl, zoudt ghy het dierbaar bloedt
(1780) Van uwen Errifvorst en Koningk darren plengen?
De Blixem zoud, ô Beul, op ’t moordschavot u zengen,
Zo ghy uw handen sloegt aan die vervloekte bijl.
Mijn vader is de zuil, mijn vader is de stijl
Daar Engelandt op steundt. ghy hebt mijn waarde moeder
(1785) In ballingschap verstuurt; en wilt ghy uw behoeder
Doen knielen voor het blok? ach Hemel, ach, ach, ach,
Stort uwe dampen neêr, verdonker toch de dach
Daar in dit heiloos werk zo godloos zou geschieden.
Doorluchte Heerscher, die de wereldt kundt gebieden,
(1790) Gedoog niet dat de moordt aan uw gezalfde raak,
Of dat de Staatzucht nu het grafstede opemaak,
En ruk mijn vader in de doodtkist van zijn’ Zetel.
O gruwlijk London, ach, hoe zijtge zo vermetel?
Wat godheidt zaaide in uw dit schenziek toverzaat?
(1795) Dat ghy het hooft van ’t Rijk naar Kroon en leven staat.
Heeft vader niet genoeg als balling moeten zwerven?
Moet hy nu door uw bijl noch sneuvelen en sterven?
Zijt ghy door geen gesmeek, noch klachten, noch geween
Te payen? sla uw klaauw’, ô Tygers, aan die geen
(1800) Die van hem zijn geteelt. roei uit, roei uit zijn telgen,
Indien ghy Stuarts stam wilt tot de grondt verdelgen;
Maar schoon het leven doch van die ons ’t leven gaf;
Tot dat de wrede doodt van zelfs het marmor graf
Zijns voorzaats opesluit; indien ghy, wrede Heeren,
(1805) Benijdt dat Stuarts oir op Londons Troon regeere.
Kar. Mijn kindt, de tranen die ghy om uw vader schreidt
[fol. H1v]
Zijn al verloren; rust. mijn ziel is wel bereidt
Om eens verlost te zijn. mijn doodt, door hen gezworen,
Is in Godts wijze raadt, voor heen, zo ’t schijnt beschoren.
(1810) Ik ben geschapen tot dit harde en straffe lot.
Ai, staak uw karmen toch, en kamp niet tegen Godt;
Het is des Heeren wil dat vader nu moet sneuvelen.
De weg, die ik betrede, is kort; maar heel vol heuvelen
En diepe kuilen, eer ik aan het uiterst’ ben.
(1815) Mijn waarde kinderen, bematig u; ai, schen
Het Hemelsche geregt niet door te droevig jammeren.
Ghy ziet uw vader noch, mijn overwaarde Lammeren;
Maar, ach! ghy zult u haast van my verlaten zien.
Godt zal uw Vader zijn; hy zal zijn hulp u biên.
(1820) Wilt hem maar yverig ten dienst staan, en recht vrezen.
Hy is der Weeuwen Man, en Vader van de Wezen.
Stel op uw Heilandt uw vertrouwe en al uw hoop.
Mijn uurglas is haast uit, en beeft vast in zijn loop.
Wilt al uw kommer, druk, en droefheidt, toch beteugelen.
1825) Mijn ziel zal haast van hier, op Cherubijne vleugelen,
Opvliegen, door de lucht, naar ’t hemels Kanaän,
Daar zal ’er spijze zijn het uitgelezen Mann’
Dat van Godts lippen druipt. betoom uw droeve klachten:
Ghy hebt, na mijne doodt, Godts hulpe te verwachten.
(1830) Hou op mijn zoon, hou op, en droog uw tranen af.
Mijn dochter, zwijg, ai zwijg.
Iam. En vader zou in ’t graf
Dus dalen! och, wat kindt zou om zijn vaders lyen
Niet treuren, als d’ellend’ zo bits hem quam bestryen?
Heer vader, ach, wy zijn geen ongevoelbaar steen,
(1835) Maar van uw vleesch en bloedt: ween, ween, mijn zuster, ween,
En stort uw tranen uit. mijn’ vader, ik zal schreien
Tot my de bleke doodt ten grave koomt geleien.
Mijn’ Godt, mijn’ Vader, ach, erbarm u over my.
Erbarm u met den Vorst. ô zuster, laten wy
(1840) Met steenen kloppen voor de borsten. schrei, schrei tranen,
Die Godt op zijnen Troon om mededoogen manen:
En hem om hulpe bidt; want zonder zijne hulp
Is al ons druk vergeefs.
[fol. H2r]
Eliz. De ramp mijn ziel bestulp,
En doet mijn drooge tong heel staamren en verstrammen.
(1845) Gelijk als Etnaas mondt spuwt hemelhooge vlammen,
En met ’er hete tong het helgestarnte likt;
Zo braakt mijn ziel om hoog ook droeve damp’, en stikt
My, dat ik spraakloos blijf. by wijlen koomtze stijgen
En likt mijn volle krop: dan moet mijn gorgel zwijgen.
(1850) Ik ben heel radeloos; de droefheidt my vervult.
O al te wrede wraak.
Kar. Mijn dochter, heb gedult,
Het kan niet anders zijn. ai, wilt uw tranen sparen.
Ghy zult, na deze tijdt, met vader weêr vergaren
In ’t hemelsche Paleis, dan zult ghy zijn veraardt.
Iam. (1855) O overwrede doodt, die zoo veel onheils baardt.
Kar. Ghy meerdert mijne druk, en overzwaart mijn lyen.
Eliz. Mijn’ God, mijn’ God, mijn’ God, hoe koomt gy ons bestryen
Met zo veel hartenleedt! leg daar mijn praalgewaadt.
O Hemel, Hemel help. stopt Godt zijn oor, en staat
(1860) Hy naar onze ondergangk? o, ik wil willig boeten
Heeft vader iets misdaan. mijn blonde hairen moeten
My helpen klagen. zoo, ruk uit, ruk uit dees bos.
O Hemel, hoe, en waar maak ik de rampen los
Die my omringen? help mijn’ vaders doodt beschreien
(1865) Al wat my helpen kan. wat overdroeve reien
Bestormen ons met ramp? o overstarke Godt,
Waarom hebt ghy aan my het aangename lot
Van sterven niet bereidt? laat my de doodt verwerven
Van uw vergramde handt: want vaderloos te zwerven,
(1870) Valt voor my veel te zwaar. mijn waarde vader, ach,
Zie hier uw dochter, die in dees vervloekte dagh,
Indien ghy sneuvelt, ook zal sneuvelen, al waren
Tot wachters, om dit lijf te bergen, al de scharen
Die zich vertoonden in de heirbaan van August.
(1875) Geen mensch my stutten zal; ghy zijt mijn hulp, mijn rust,
Mijn schildt, mijn toeverlaat, daar op ik my vertrouwe;
Ghy zijt de rots daar op ik mijne hoop zal bouwen,
Zoo lang als ghy en ik noch zijn in deze staat.
Hoe worden wy bestreên! de Staatzucht en de haat
[fol. H2v]
(1880) Slaan in mijn bange borst met heur bebloede poten.
Ach vader, zie uw kindt.
Iam. Ach vader, zie de looten
Die ghy het leven gaaft. ik wil de leste noodt
Met u beproeven. wie verhindert my? de doodt
Zal ik met u, vernoegt en heel vol moedts, doorstreven,
(1885) En stappen uit het aardts, recht toe, in ’t eeuwig leven.
’k Omhels mijn vader. ach mijn vader, die ik min,
En eeuwig minnen zal. ghy legt in mijne zin
Veel dieper, dan de doôn in marmre grafgewelven;
En niemandt zal uw beeldt uit mijne boezem delven,
(1890) Dan mijne laatste zucht in ’t droevig jammerdal.
O overwrede straf, ô gruwelijke val,
Die Stuart zinken doet, en, ach, dat zoo onschuldig.
Geen sterflijk mensch was ooit in ’t lijden zoo geduldig,
Dat hy zich niet vergreep. ô goddeloze straf,
(1895) Waar wentelt ghy ons heen?
Kar. Mijn kinderen, laat af,
Zo ’t bidden iets vermag, ghy steurt my: wilt vertrekken;
Want uw aanschouwen kan my anders niet verwekken,
Dan grooter droefheidt. ach, ik dwaal van ’t heilig spoor.
De vlugge tijdt verloopt; ’t is best dat ik my voor
(1900) Godts heerlijk aanschijn buig, en zoen zoek voor mijn zonden.
Mijn droeve ziel was van dit juk zeer graag ontbonden.
Daar koomt mijn leidtsman, die Godts reine wegen wijdt.

Iames. Iuxon. Elizabeth. Karel. Tomlisson.

Iam. OCh vader Juxon, och.
Iux. Mijn Schaapjes, het is tijdt
Dat ghy van hier vertrekt: ghy zoud uw vader hinderen
(1905) In ’t Goddelijke werk. vertrek u toch mijn kinderen,
Vertrek u, ai vertrek; wijl ghy ons schade doet.
Eliz. Hoe vader Juxon, hoe, zou ’t kinderlijk gemoedt
En overlieve hart dan zoo van vader scheien?
Neen Bisschop Juxon, neen; ik zal my meê bereien,
(1910) En sterven nevens hem. geen mensch raâ my dit af.
’k Omhels mijn vaderlief.
Iux. Hoe, wilt ghy dan de straf
[fol. H3r]
Des Hemels op u laân? wilt ghy Godts gramschap tergen?
Elizabeth, laat af. ai, wilt Godt niet meer vergen.
Ghy wikkelt u, en uw’ heer Vader, in den strik
(1915) Van ’t ydel aardtsgespan.
Iam. O, elken oogenblik
Koomt my de wrede bijl, en ’t moordtschavot voor oogen.
Och Bisschop Juxon, och, zal dan een zoon gedoogen
Dat zijn heer Vader wordt vermoordt, en dat men ’t Recht
Uit zijne vuisten wringt, daar hy ’t voor Godt beslecht?
(1920) Het wierdt hem eerst van Godt gegeven in zijn handen.
Zal nu ’t oproerig graauw de Koningklijke banden,
Van oudts her aan het Huis van Stuart geschakeert,
Zoo licht verbreken? ach, heel Engelandt bezweert
Den droeven ondergangk van Stuarts stam. wy zullen,
(1925) Ontbreekt het ons aan macht, het gantsche Rijk vervullen
Met onze tranen.
Eliz. Ach mijn vader, ach, ach, ach.
Kar. Ik bidde u, om mijn heil, zoo ’t bidden iets vermag,
Dat ghy vertrekt; de druk koomt my genoeg bestryen.
Mijn vleesch, mijn bloed, mijn ziel brengt my geen meerder lyen.
(1930) Mijn hart draagt aan dit juk zoo veel het dragen kan:
Het doodtzweet breekt my uit. wel hoe, hoe guntge dan
Uw vader niet dat hy zijn ziel tot Godt mag wenden,
Op dat hy hem bevry van d’eeuwigen ellenden?
Of wilt ghy dat ik zal neêrdalen naar het Rijk,
(1935) Daar weedom, pijn, en schrik, geen hairbreed neemt de wijk,
Maar altijdt duurzaam blijft? zoo ghy my in dit leven
Zoo vierig hebt bemindt, laat uwe min dan streven
Van d’aarde naar Godts Troon, en lei mijn ziel ten Choor,
Met uw gebeden, vol van heten yver, voor
(1940) Den Oppermajesteit. wilt vader noch eens kussen,
Mijn kindt.
Eliz. Mijn God, mijn God, men klemt mijn lippen tussen
Twee schroeven. wrede doodt, koom braak uw bittre gal
Op my, en ruk mijn ziel nu uit dit jammerdal.
Hy stiet zijn hooft tot aan ’t gestarnte, en een verrader
(1945) Zal die nu, met zijn bijl, d’oprechte en heilige ader
Van zijn doorluchte nek doorhouwen? helsche daadt,
[fol. H3v]
Die Godt in ’t aangezicht met vuile handen slaat.
O Sfinxen vol bedrog.
Iam. O Hydraas en Harpyen,
Die, door onrechte straf, ’t rechtvaardig hart doet lyen.
(1950) Mijn vader, koom, ai, geef uw zoon de laatste kus.
Omhels my toch noch eens, mijn vader, vader.
Kar. Flus
Zal uwen vader voor Godts Majesteit verschijnen,
Omheiningt met een rei van vlugge Cherubijnen,
Die met my zullen gaan voor Jezus hoogen Troon.
(1955) Dies matigt uwe druk mijn dochter. hoor, mijn zoon,
Wilt haar hier op der aarde een’ scharm en schilt verstrekken,
En haar met vleugelen van broederliefd’ bedekken.
Draagt stage minne tot uw broeder, die nu vlucht,
En laas, in ballingschap moet zwerven. laat de zucht
(1960) En liefde, die ghy tot uw moeder draagt, nooit sterven.
Denk altijdt aan heur smart. de nijt doet haar nu zwerven,
Van man en kroon berooft. mijn overwaarde vrouw!
Nu breekt de bittre doodt onze onverbreekbre Trouw.
Mijn kinderen, leef langk godtvruchtig, en in vrede.
(1965) Bid voor u vader nu met vuurige gebeden.
Buig u staag naar Godts wil, en naar zijn’ melkbron dorst.
Volbreng mijn onderwijs, dat bidde ik, om de borst
Die ghy gezogen hebt. dan zal u Godt geleiden,
En bystaan in uw noodt.
Eliz. O overbitter scheiden.
(1970) O wee, ô tweede doodt, ô moortuur, ô ellend’,
O stinkende afgronts poel. mijn ziel is, waarze ’er wendt,
Met ramp aan ramp omringt. hoe kraken Stuarts takken,
Nu d’overwrede bijl koomt aan de stam te hakken!
Mijn vader, zo ghy valt, dan zal ook al ’t gewas,
(1975) Dat ghy hebt voortgebracht, verdorren als het gras.
Ai, kus my toch noch eens.
Kar. Vaar wel mijn lieve dochter.
Vaar wel mijn waarde zoon.
Iam. O Godt, ô hemel, zocht ’er
De moordt in d’eerste tijdt meê dus te queken, door
Het Koningklijke bloedt, als dit gedrocht? wiens oor
[fol. H4r]
(1980) Bewossen is, gelijk een Eik, met harde schorssen.
O gruwlijk Tygersnest, ghy doet ons lasten torssen
Die heel ondraaglijk zijn.
Iux. Mijn zoon, niet langer mart:
Want ghy uw vader in een’ droeve strik verwart.
Ai, wilt door ’t dralen doch zijn Godsdienst niet beletten.
Kar. (1985) Mijn zoon, vertrek u toch. ik moet mijn wil nu zetten
Na ’et willen van Godts wil. vaar wel.
Eliz. Ach vader, ach.
Iam. Godt geef uw ziel veel heils in uwen sterrefdagh.
Kar. Daar gaan mijn kindren heen, die nu hun vader derven.
Daar gaan de lamren heen, heur harder zal haast sterven:
(1990) Doch ’t is des Hemels wil. mijn ziele u toch vernoeg,
En naar Godts wille uw wil, met willig willen, voeg.
Godt heeft de mensch een’ tijdt gestelt om eens te sterven,
Dies is ’er hier op aardt niet zekerder om t’erven,
Dan d’onontvluchtbre doodt.
Iux. De doodt is geene doodt,
(1995) Voor een die zalig sterft; vermits de ziel uit noodt
Verlost wordt. ghy zult nu in goude Troonen woonen;
Uw Zaligmaker heeft, voor u, de gouwe Kroone
Der blinkende genade en der barmhartigheidt,
Die u heel heerelijk zal maken. hy bereidt
(2000) Voor uwe ziel een’ plaats, in ’t eeuwig Rijk, vol glori.
Kar. Mijn Godt, mijn ziel, mijn hart, verleen uw slaaf victori,
Dat hy zijn’ vyandt, trots gemoedigt, overwindt.
Ik kamp mijn laatste kamp. het zwakke vleesch begint
Zich, tegens d’eedle geest, op ’t hevigste te kanten.
(2005) Hoe worstelt mijne ziel! o Hemel, zen gezanten,
Die my verstarken; doe mijn’ vyandt doch belet.
O strijdt, o bittre strijdt.
Iux. Koom, voeg u tot ’t gebedt,
Godt zal ’t ontfangen met ontslote en open oren,
En u genadig zijn eer ghy uw stem laat horen.
(2010) ’t Gebedt eens vrome ziel vermag veel by den Heer.
Kar. Wel aan vriendt Juxon, ik werp my ootmoedig neer
Voor Godts verheven Troon, om van hem, door gebeden,
Mijn zoen te krijgen voor ontelbre gruwlijkheden.
[fol. H4v]
O Hemelheer, schiet uwe stralen,
(2015) Zoo vol genaden, op my neêr.
Medoog u over my, ô Heer,
Die nu ontschuldig moet betalen.
Mijn ziel zolt in een woeste zee,
Van droeve ramp’ en ongelukken:
(2020) Heur wanhoops baren my verdrukken.
Ach breng my veilig aan uw Reê.
Zie, hoe godloosheidt kan verbastren
Het heilig Recht. hoe vuil besmet
De staatzucht nu uw reine wet!
(2025) Hoe dardt de wraak uw Godheidt lastren!
De wolf dost zich met Schapevacht,
En koomt uw kudden zoo beloeren,
Hy poocht’ er alle te vervoeren
Die uw volmaakte wil betracht.
(2030) O Vader, die in ’s Hemels bóógen,
Met uw alziend gezighte ons ziet,
En al ons doen, van daar, bespiet,
Geen Aardtworm heeft u ooit bedrogen.
Ghy zult de bozen, in gramschap, slaan;
(2035) Al schijnt ’er handel hier voorspoedig.
Geen zondaar, al zijt ghy langkmoedig,
Zal ongestraft uw handt ontgaan.
De heerszucht nu de harten prikkelt:
Elk dingt naar d’opperheerschappy.
(2040) O Vader, hier om heeft men my
Van mijne Troon na ’et graf gewikkelt.
Mijn Onderdaan (waar wil dit heen?)
Poogt met de Britzekroon te pronken;
Dies spuwt hy niets dan helsche vonken,
(2045) Om zo mijn bloedt in ’t zant te kneên.
Helaas, wat zijn des werelts glimpen
Dan korte en overydle pracht?
Ghy doet, ô Heerscher, door uw macht
De praal van d’allergrootste krimpen.
(2050) Wanneer het weiffelend geluk
Een Vorst verheft, langs goude trappen,
[fol. I1r]
Tot d’opper zitplaats; ô, dan stappen
Zijn voeten haast weêr naar de druk.
O Hartekenner, maak mijn harte
(2055) Zoo zuiver als de witste sneeuw.
Och sta my by, ghy starke Leeuw
Van Juda, die de doodt dart tarten.
Vertroost my met uw goede geest,
En lei my op gebaande paden.
(2060) O Zielvoogt, geef my toch genaden
Voor uwen Vierschaar, zoo gevreest.
Ik weet wel, zoo ghy wilde wegen
De zonden die ik heb begaan,
Dat ik voor u niet zou bestaan?
(2065) Dies leg ik hier uw goetheidt tegen.
Ik vlucht tot uw barmhartigheidt.
Ghy grijpt de droeven in uw armen.
Ach Vader, wilt u doch ontfarmen
Met dees verweze Majesteit.
(2070) Vergeef het hen die my mishandlen,
En leer ’er ’t padt des deuchds bewandlen.
Iux. Zo, dat ’s de rechte wegh om naar Gods Rijk te streven.
Godvruchte Vorst, ghy gaat, van ’t aartsch, na zulk een leven
Dat overduurzaam duurt in alle vrolikheidt.
(2075) Ghy kiest het eeuwige voor lachende ydelheidt,
En plant in uw gemoedt al d’overgroote vreugden
Die ghy ontfangen zult van Jezus, door uw deugden
En reine liefde daar ghy hem hebt meê gelieft.
Kar. O Vader, ’k voel mijn hart met heiligheidt doorgrieft.
(2080) Mijn ziel is heel versterkt. ik vrees nu voor geen plagen,
Die Londons bitze nijdt my schuldeloos doet dragen.
Mijn hart is omgekeert.
Iux. Heer Koningk, laat ons treên
Om d’overige tijdt met bidden te besteên.

Kromwel. Twee Helbaardiers.

Krom. Doet zo, en wilt met zorg op alle dingen letten,
(2085) Om d’oproer te verhoên.
1 Hel. Ik deê de straat bezetten
[fol. I1v]
Die met zijn slinger loopt rondtom de Wittehal,
En stopte al d’uitgangk dicht met volk, om overal
Te loeren, of de nijdt ook onheil zocht te brouwen;
Naar dien men ’t blinde graauw niet veel mach toebetrouwen:
(2090) ’t Holt als een dolle Stier, en past op slach noch stoot.
Maar ’t Krijgsvolk past ’er op, en haakt na Stuarts doodt.
Men heeft rondtom ’t Schavot een yz’re ring geslagen,
Zo dat het oproer nu geen kans zal durven wagen;
Want d’allerminste man heeft een geslepen dolk,
(2095) En een bezwangert roer.
2 Hel. Het grimmelt ’er van volk.
De gantsche Werelt schijnt na ’et Slachtschavot te rukken.
Nieuwsgierigheidt poogt elk uit zijne plaats te drukken.
’t Geroep, ’t geklag, ’t getrap, weêrgalmt in d’ope lucht.
De vensters zijn vervult. elk roept, met groot gerucht:
(2100) Vaar voort, vaar voort met hem, het Regt dient ongeschonden.
Men lagt, men drinkt, men speelt: de blijdschap schijnt ontbonden,
En huppelt in het hart van d’Engelsche Gemeent’.
Van duizenden niet een die Karels straf beweent:
Maar ieder is verheugt.
Krom. Zo heeft men niet te vrezen?
1 Hel. (2105) In ’t minste niet mijn’ heer.
Krom. Voert ghy het uitgelezen
En oudste vaandel volkx voort na de Nieuwepoort,
Tot meerder zekerheidt, en voeg u na mijn woordt.
1 Hel. Gelieft mijn’ heer iets meer? hy kan ’t met een gebieden.
Krom. Niets anders; ga gezwindt.
1 Hel. Mijn’ heer, het zal geschieden.
Krom. (2110) Hebt ghy uw wachten wel op Touwerhil verdeelt?
2 Hel. Zo wel, dat aan uw last het minste stip niet scheeldt;
Dies is ’er gants geen zorg. wy hebben ’t zo besloten,
Dat niemandt door kan, of hy moet aan ons zich stoten,
Als aan een’ hogen muur ten oorlog opgebouwt.
(2115) Ik heb met zulk een volk, daar op de noodt betrouwt,
De kruisweg van de Mart bezet, en alle wegen
Met Krijghsliên toegestopt. hier wankt somtijts den degen,
Door d’aanstoot die men lijdt van ’t graauw, dat met geweldt
Zich dringt naar het Schavot, en dik de pijpen stelt.
[fol. I2r]
(2120) Dit brouwt geen kleine twist: men vloekt op de Soldaten,
Die, volgens hunne last, geen mensche doorgaan laten;
Want anders wierdt hun macht verbroken, en vernielt.
Daar zijn ’er, door ons volk, al twee of drie ontzielt,
Die zich op d’eerste wacht zeer fier en moedig kanten
Krom. (2125) Ga heen, en schaf ’er raadt, op dat dees vloekverwanten
Ons daar geen afbreuk doen. schik dat men zonder vrees,
Omtrent het wreektooneel, des Koningkx doeming lees’.
2 Hel. Ik vlieg in aller yl.
Krom. Ik schijn van vreugt te sterven.
O Kromwel, schep maar moedt, nu zultge gonst verwerven
(2130) By ’t aardtsch- en hemelsvolk. ô Fairfax, welk een loon
Verwacht ik wel van u, wanneer ghy op den Troon
Van Engelandt regeerdt? daar koomt hy aan, zo moedig
Als Hektor. Kromwel, juig, en maak uw handen bloedig
In Stuarts hartebloedt. Godt groet den Legervorst,
(2135) Die, met zeer rijp een raadt, op zijne schouders torst
Den last van ’t Britzerijk.

Fairfax Dooreslaar. Kromwel.

Fairf. Wel Graaf, hoe staan de zaken,
Is straat en Mart bezet, om voor ons Recht te waken?
Krom. O ja mijn’ heer, ô ja; de wachten zijn versterkt,
De wegen toegestopt; en waar men onraadt merkt,
(2140) Daar stilt men voort de twist, door drie verkooze rotten,
Die staag de ronde doen. aan ’t Oostendt waren Schotten,
Die rókte met ons volk een onderlinge twist;
Maar door de Wapenmacht wierdt het krakeel geslist.
’t Is alles zo verzien by poorten, grachten, wallen,
(2145) Dat ons geen buitemacht, hoe stark, kan overvallen.
En binnen is ’t in dwang.
Door. Zo heeft men dan geen vrees
Voor oproer, of verraat, of vyandt? want zo dees
Verweze Majesteit de Rechters sloech aan ’t marren,
Zo was ’t met ons gedaan.
Fairf. Ik zweer u by de Starren,
(2150) Die ’s avondts gaan ten rei aan ’t hemelsche gewelf,
Dat ik, al eer hy ons ontvluchte, liever zelf,
[fol. I2v]
Met Londons scharpe bijl, zijn Distelstruik zou knotten
Neen Dooreslaar, o neen; men zal ons niet bespotten,
Dat wy niet na den eisch het Recht volvoeren. zoo
(2155) Dees arm noch starkte hadt, zou Karels ziel de Boô
Aan Tomas Straffort zijn, hoe ’t Recht zich heeft gequeten,
Bezoedelt, of geschent.
Door. O ghy, die zijt gezeten
Ten hoogen Vuurschaar, ai, begunstig ’t heilzaam stuk,
Zoo dier gezworen. laat het glinsterend’ geluk
(2160) Dees Raden, in ’er raadt, gestadiglijk verzellen.
Reik ons uw starke handt: en wilt ’er nedervellen,
Die, door vervloekte list, zich kanten tegen ’t Recht.
Koom Londsche Burgers, koom, en voor Godts oog beslecht
Uw langhgewenschte straf.
Fairf. Wel langh gewenscht, maar nimmer
(2165) Het doelwit eens getreft. nu zal, eer het geschimmer
Van ’t stralend’ Zonnelicht in d’Oceaan zich duikt,
De macht van Stuarts stam door d’onze zijn gefnuikt.
Nu zal men eens de bijl in ’t moordtziek bloedt bedelven.
Men hoort, met naar geklach, uit marmre grafgewelven,
(2170) Van die hy heeft ontzielt, staag roepen: wee en wraak;
Op Londenaars, op, op, wreek, wreek ons, ach, en staak
Het heilig Recht nu niet: of Godt zal ’t op u wreken,
Indien ghy ons niet wreekt. hy heeft de volle beeken
Doen golven van ons bloedt.
Door. Men hoort d’ontzielde dan,
(2175) O overgruwlijk stuk, tot wraak ons manen an?
Wat mensche zou zich met de schimmen niet ontfarmen?
Ik borst in wreedtheidt uit, zoo ik het droevig karmen
Van d’afgestorreven aanhoorden.
Krom. Maar de tijdt
Heeft zulx noch niet gewildt: men moet zijn felle nijt,
(2180) Wanneer’t de noodt vereischt, bedwingen en betomen
Door wijze veinzery.
Fairf. ’t Zal tijdt zijn om te komen
Op Wittehal, met al de Raden, en ’er stoet;
Wijl ’t Recht daar storten zal des snooden Koningkx bloedt.

[fol. I3r]

Rey van Schotze Maagden.

ZANGK.

O Maagden, klop voor uwe borsten.
(2185) Beween, met ons, de roem der Vorsten;
Gesneuvelt door het valsch bedrog.
Och, och, och, och.
Schrei, schrei geheele pekelplassen,
Geen Zee kan deze bloedtsmet wassen
(2190) Uit Londons parelrijke Kroon;
Is dit het loon
Voor al, voor al zijn trouwe daden?
Dorst ghy uw Vader zo verraden?
Maar d’Oppergodt, ô droeve val,
(2195) Het wreeken zal.
Wat vloeien hier al purpre stromen!
Helaas, wie kan Godts tooren tomen?
Het aardtrijk beeft om ’t gruwlijk stuk,
O ongeluk.

TEGENZANGK.

(2200) Hoe dorst de bijl dat hooft afmaaien?
Wie zal de droeve kinders paaien?
O gruwel, is op een Schavot
Dat hooft geknot?
Zijn Rozenhoet is fier vertreden
(2205) O Godt, hoe hebt ghy dit geleden?
Is uw gezalfdes heerlijk hooft
Zo valsch berooft?
Ontengelt Engelandt, uw daden
Verschrikken die van ’t Zonlicht braden,
(2210) In het parelrijke Ooste, zwart.
O smart, ô smart.
O Bijl, ô Blok, ô Beul, ô Tygers,
Verdelgt ghy zo het hooft der krijgers?
Op een te gruwlijk moordtschavot.
(2215) O Godt, ô Godt.

TOEZANGK.

Zijn ziel, ontkerkert, is gevlogen,
Uit ’t zwakke lichaam, na den hogen,
En riep in ’t steigren: koel uw moedt
Vry met mijn bloedt.
(2220) Zo, wilt zo op mijn’ sterfdagh pralen.
Mijn ziel stijgt na des Hemels zalen,
Schoon dat ghy, op uw moordtschavot,
Doorkurft mijn strot.
Zo sprekende, zag men verschijnen,
(2225) In eene wolk, veel Cherubijnen,
Daar meê zijn ziel, uit het aardtsche oog,
Ten Hemel vloog.

[fol. I3v]

VYFDEBEDRYF.

Elizabet. Iuxon.

Eliz. Hoe was mijn’ Vaders doot? ach, wilt het my verklaren.
Iux. Mijn kint, ik zou uw hart daar door te zeer bezwaren.
Eliz. (2230) Neen Vader, vaar maar voort, God troost my in dees noodt.
Iux. Wel, hebtge noch de moedt, onlukkig kroost, de doodt
Van uw Heer vader, door mijn tong, te zien herleven?
Zoo luister. eeuwig wordt zijn’ groote naam verheven.
Wat Yr, wat Schot, wat Brit? wat bloedigen Soldaat
(2235) Van Fairfax is ’er die, met ons, geen tranen laat,
Als hy dees gruwel hoort? schoon ik ook duizent tongen
En duizent stemmen hadt van koper; och, zy zongen
Met duizent monden niet dit moordtuur na den eisch.
Recht voor de Wittehal, dat kostelijk paleis,
(2240) Daar Karel, voor dees tijdt, zoo heerlijk placht te pralen,
Toen zijnen yzren stem weêrgalmde in al de Zalen,
Daar hy, in’t Praalgewaadt, zat op zijn’ hogen Troon,
Was een Schavot gericht; daar op men zijn persoon
Zou slachten. ô wat ramp, ist mooglijk dat mijn lippen
(2245) Dat schrikkelijke woordt noch kunnen laten slippen?
Het Moordtoneel was dicht met Oorlogsvolk bezet,
Om ’t oproer te verhoên; vermits heur list staag let
Op voordeel. Fairfax steunt op d’yzere Soldaten.
’t Was of een wereldtvolk bezetten mart en straten.
(2250) De huizen waren vol, tot boven op het dak.
De bomen, daar omtrent, luit uit, met krak op krak
Vertelden welk een last op heure takken zaten.
De fieren Adeldom en Fairfax en ’er Staten,
In d’uitzicht van ’t Paleis, zich keerden na’ et Schavot.
(2255) Toen quam d’onnoosle Vorst, och, die dat bitter lot
Beschoren was, vol moedts, met my en andre klimmen
Tot op het Slachttoneel. de Zon verliet ’er glimmen,
En dook, met zijne glans, in zee, na d’ andere eeuw.
Daar stont zijn Majesteit, gelijk een trotze Leeuw,
(2260) Van overal bezet van jagers en van honden,
Die, met hun scharp geweer, het moedig dier zoo wonden,
[fol. I4r]
Dat het, gants machteloos, ten lesten stort ter neêr.
Hy trat het Moordtschavot, heel rustig, heen en weêr,
En sloeg zijn oog op ’t blok, en dan weêr na den hogen.
(2265) Och, och, een steene hart liet tranen; ’t wierdt bewogen
Indien ’t d’oprechte Vorst, in zulk een treurstant, zag.
O God, ô goede God, dat dees vervloekte dagh
Verduistert blijf in ’t zwart der nevelige dampen,
En lei ’er noit ten rei; op dat dees droeve rampen
(2270) De Nazaat niet gedenk, en eeuwig ’t landt vervloek’.
Dit sprak de wijze Vorst noch, tot het volk, heel kloek:
Wel, is dit dan de laatste steê
Die uwen Erfvorst zal betreden?
Zoo hoor my noch eens, eer de sneê
(2275) Des bijls versmoor mijn galm en reden.
Mijn volk, ai, geef uw Vorst gehoor,
En leen, een weinig tijds, uw oor.
Hier staat uw Vorst op ’t moordtoneel,
Die nu voor uwe Bijl moet bukken.
(2280) Ben ik het niet die ’t bits krakeel,
En Borgertwist, en ongelukken,
U hebt gesmeten van den hals?
Hoe loondt ghy my zo schelms en vals?
Ik was uw vader in den noodt,
(2285) Uw troost, uw toevlucht, uw bescharmer,
Uw trouste vriendt tot in de doodt;
Uw schildt, uw schutsheer, uw ontfarmer,
Uw scheitsman die uw twisten slecht’,
En u nooit anders deê dan recht.
(2290) Indien ik, naar des Legers wil,
Mijn Burgerswetten hadt geschreven,
En my gehouden stom en stil,
Men stondt my nu niet na mijn leven.
Uw moordtbijl zou zich, dus verwoedt,
(2295) Niet wasschen in onschuldig bloedt.
Ik dong meer voor het Burgerrecht
Dan voor het mijne, aan alle kanten:
Maar ach, toen hebben zy ’t gevecht,
Door hun gevolg en vloekverwanten,
[fol. I4v]
(2300) Met my begonnen wreedt en straf,
En my ontrukt mijn’ gulde Staf.
’k Omhelsde nooit het Rooms altaar,
Daar voor mijn moeder plach te knielen,
Toen Londons yzre moordtbijl haar
(2305) Op Fodringaie zond’ ter zielen;
’k Heb voor d’onroomsche Kerk gestreên,
Gelijk mijn’ vader deê voorheên.
Doch God, die alle dingen weet,
Wil hun, en u, mijn doodt vergeven.
(2310) O London, zo ’k u eenig leet
Heb aangedaan in al mijn leven,
’t Is buiten mijne weet geschiedt;
Ik wensch mijn Burgers geen verdriet.
De heerszucht quam, elk in ’t gemeen,
(2315) Na dat ik zag, het hart bestryen.
’t Gebiedt behoort den Vorst alleen;
Want anders heersche is dwinglandyen.
De Wet staat in der Vorsten handt,
Als Heer en Opperhoofdt van ’t Landt.
(2320) Bidt dat u God zijn’ zegen geef’;
Ik bidt voor ’t Rijk, en alle menschen,
En dat de Vreê hier weêr herleef’,
Gelijk ’t van harten waar te wenschen.
Ja wat ik voor mijn kindren doe,
(2325) Dat wensch ik u mijn Borgers toe.
Bidt God, bidt God, zo voer hy voort
Met my, terwijl wy hier noch leven.
Dat hy mijn doodt, ô wrede moordt,
U en den Raadt toch wil vergeven.
(2330) Ik sterf; maar hoe? ik sterf zo vroom
Als iemandt aan de Britze stroom
Eliz. Hoe klopt mijn bange borst! hoe zwindelen mijn zinnen!
Och Vader, hebt ghy dus, eer ’t moortuur iets kon winnen
Op uw manhafte borst, als eenen heldt gestreên?
(2335) Nu Bisschop Juxon, nu, vervolg uw eerste reên.
Iux. Dit hadt de Vorst naau uit, of hy sloech voort zijn ogen
Na d’overschaude Zon. de wreetheidt wierdt bewogen.
[fol. K1r]
’t Hof waagden van ’t geschrei; en ’t jammerlijk gerucht
Vloog al de straten deur, en weêrgalmde in de lucht.
(2340) De huizen daverden van ’t karremen der vrouwen,
Alleens of London (door den vyandt in benouwen,
En op het uiterste gebracht was) stondt in brandt.
Wijl nam de Koningk van zijn’ hals zant Joris bandt,
Dat Ridderlijk Juweel, en zei: dit zijn de pralen
(2345) Daar ik meê praalden, toen ik in de gulde zalen
Ten Troon zat, met de deugt en straffe aan mijne zy.
Godtvruchte Juxon, ik verzoek op u, dat ghy
Dit Koningklijk çieraat Prins Karel geef’ in handen;
Vermits door mijne doodt de Vorstelijke banden,
(2350) En al het Rijxgezag, op hem versterft. en ghy,
Heer Tomlisson, ai, geef dees goude Ringk, voor my,
Aan James mijnen zoon. en wilt ghy deze dragen
Tot een gedachtenis; ghy placht uw lijf te wagen,
Sprak hy tot Hakker, in het glinsterende staal,
(2355) Dies ghy de vyanden zo vaak de zeegepraal
Ontvoert hebt, wilt van my dees kleine gaaf ontfangen.
Toen vraagden hy de Beul: gevreesde slachter, hangen
Mijn hairen ook te lang, en schaadlijk voor de bijl?
Eliz. Ai my, mijn harte barst. ach, ach, ghy starke stijl,
(2360) En zuil, wierdt ghy, wierdt ghy zo los ter neêr gehouwen?
O London, deze daadt zal eeuwig u berouwen.
Hoe voer hy voort?
Iux. Met als de forsse moorder sprak:
Ja Vorst, het hangt te lang en in de weg, zo stak
Zijn Majesteit het op, en toonden kloek zijn’ blanke
(2365) En onversaagde nek de bijl; gelijk het kranke
En werelooze Schaap, dat, van een Wolf gevat,
En weghgedragen is, zich voecht tot dit of dat,
Maar van de wreede zich geduldig laat verscheuren;
Zo boog hy voor de Beul. och, ieder mensch moest treuren;
(2370) Ja Hemel, Aarde en Zee vertoonden zich ontsteldt.
Den Vorst, die niet van ’t Recht, maar van het streng geweldt
Veroordeelt was, bleef trots; ik steef hem met dees reden:
O Vorst, wanneer uw ziel, die nu noch hier beneden
In d’aardsche hutte woont, en heel demoedig zucht,
[fol. K1v]
(2375) Ontbonden is, dan zal zy vluchtig, door de lucht,
Naar ’t hemels Kanaän, op Duivewieken, streven.
Hier wordtze vaak bevlekt: maar in het ander leven
Heel wit en rein bewaart. draag, met gedult, dit leet,
En denk: dus wordt voor my het Vorstlijk Bruiloftskleedt
(2380) Gewasschen in de beek van Jezus opewonden.
Godt zal (naar dien ghy hier onschuldig wordt bevonden)
Niets dan barmhartigheidt uitstorten op uw ziel.
Toen sprak de Majesteit, terwijl hij na ’et gekriel
Der dolle krijgers zag, met onbekrompe woorden:
(2385) De Wereldt is een Zee, bepaalt met goude boorden,
Den mensch verstrekt een Schip dat op de baren solt;
En nu na ’et koude Noort, en dan na ’et Zuiden rolt.
Nu heeft hy voor de windt, en mag de schoten vieren.
In ’t ander oogenblik begint de windt te gieren
(2390) Uit heel een andre hoek: dies moet ’et roer in ly,
De kiel stoot aan de grondt; men roept: hou by, hou by,
Haal al het touwerk aan, en laat ’et marszeil glyen.
Het leven loopt gevaar; men ziet ’er niets dan lyen.
De doodtverw is gezet. strakx komt ’er weêr een streek
(2395) Die vry wat blyer is. met zweeg hy. ieder keek,
Met een verslagen hart, na ’et moordtoneel, en klaagden;
Om ’t ongeval dat op den Vorst lag. die voort vraagden
Aan d’onverzaagde Beul: is hier geen hoger blok?
Dees antwoordt: neen. flukx schoot de Vorst zijn purpre rok
(2400) Ten schoudren af, en zei: ik hebbe God voor ogen,
En mijne oprechte zaak.
Eliz. Laat ik mijn wangen drogen;
Want d’ogen storten niets dan zulke paarlen neêr.
O London, kroont ghy zo de pronkbag van uw eer?
O opper Hemelgod, hoe kost ghy dit gedogen!
(2405) Wee, wrede Moorders wee.
Iux. Hy sloeg, op ’t laatst, zijn ogen
Ten Hemel, en hy zei tot ons: vaar t’zamen wel.
Toen sprak zijn moordenaar: ô Vorst, het is ’t bevel
Der Raden, dat ghy hier door mijne handt zult sneven,
Vergeef my deze daadt. het is u al vergeven,
(2410) Zei d’onversaagde Vorst, en boog zich vaardig neêr,
[fol. K2r]
Heel vol ootmoedigheidt voor God, en sprak: wanneer
Ghy ziet dat ik naar u mijn handen uit wil spreien,
Volvoer dan uwe last om ’t hooft van ’t lijf te scheien.
Doen vlijde hy zijn’ hals op ’t helsche blok. ach, ach.
(2415) Flukx greep den Schelm de Bijl, en gaf den Vorst een’ slach
Dat het gezalfde hooft van ’t lichaam is gesprongen.
Daar zag men ’t eedel bloedt, uit d’aderen gedrongen,
Met purpre stromen, laas, besprengen het schavot.
Zodanig was zijn endt. dit was ’t rampzalig lot
(2420) Van hem, die onlangs droeg drie Parelrijke kronen.
Dat hooft, dat kostlijk hooft, wou London niet verschonen;
Maar dreef heur wrede Bijl zo moordziek door de strot.
Bloedtgierig Tygersnest, kant ghy u tegens God,
Dat ghy, in zijn gezicht, uw Erfvorst darde slachten?
(2425) Maar denk eens welk een straf hebt ghy weêr te verwachten.
Eliz. O driemaal dubbel barenswee,
O Schelm, ô Moorder, ô Verraders,
Doorkurft ghy zo den hals mijns vaders
Met uwen Bijl, te scharp van sneê?
(2430) O God, hoe rijzen onze ellenden
Zo Hemelhoog? hoe is uw handt
Zo tegens ons geslacht gekant?
Wanneer zal eens ons lijden enden?
Of wiltge Stuarts stamboom dan
(2435) Verdelgen, datze nimmer groeie?
Gebie hem, die ’t al uit zal roeien,
Dat hy zijn’ taaien doodtboog span,
En dat hy een van zijne pijlen
Schiet in mijn al te bange borst.
(2440) Of laat die Schelm, met bloedt bemorst,
Mijn ziel doen na mijn’ vaders ylen.
Hy dwingt het al door zijn bedrog:
In spijt van Yr’, en Britt’, en Schotten,
Dorst hy zo trots een Rooslaar knotten?
(2445) Och vader Stuart, och, och, och.
Maar London, ghy, ghy zult beschreien
Het koudt gebeente van dien heldt,
Zo valsch vermoort door uw geweldt.
[fol. K2v]
Klop voor uw borst: koom Maagdereiën,
(2450) En pleng uw tranen op het lijk;
Stort neêr, stort neêr, stort hele plassen,
En wilt daar meê het bloedt afwassen,
Terwijl de ziel, in ’t eeuwig Rijk,
Een schooner Zetel mag beklavren.
(2455) Het bloedt, uit zijn doorkurve strot,
Roept: wee en wraak voor d’Oppergod,
En doet den gantschen Hemel davren.
Iux. Mijn dochter, matig uwe druk:
God zal, in voorspoet, hen verrassen:
(2460) Wanneer zy op geen onheil passen,
Dan keerdt het slibberglat geluk.
Ai, zijt in tegenspoedt geduldig:
Want God geen menschen slaat, of wondt,
Of hy verschaft de zalf terstont
(2465) En is voor hen geheel zorgvuldig.
Zo proeft hy dikmaals ons gemoet,
Sla ’et oog op Job, met zware plagen,
En tuchtigt ons met droeve vlagen,
Maar trappelt ons nooit met de voet.
(2470) Hy beurt ons op wanneer wy stromplen,
En biedt ons zijn’ getrouwe handt,
Op dat de zonde ons niet vermandt,
Of ’s duivels list ons overromple.
Eliz. Och vader, wie is zo volmaakt
(2475) Dat hy niet om zijn ramp zou stenen?
Mijn hoop, mijn troost is nu verdwenen.
O doodt die my aan ’t harte raakt.
O dagh, ô uur vol gruwlijkheden.
O wolvenest, waar ruktge ons heên?
(2480) O helhondt, ghy laat bloedtroô schreên
Waar uw vervloekte voet koomt treden.
Is uw geweten afgebrandt?
Hoe is uw trouw zo wuft vervlogen?
Verrader, ’k wensche dat uw ogen
(2485) De Zon nooit zien. het zy wat landt
Ghy ooit bewoont, en in wat oorden,
[fol. K3r]
Dat d’aarde loei’, waar ghy ook treedt;
Ja ieder voetstap geef een’ kreet:
Dit is hy die zijn’ Vorst vermoorden.
(2490) Maar ach, maar ach, ghy vrome ziel,
Die in dees bloedtzee, zo vol heuvelen,
Helaas, zo schuldeloos moest sneuvelen,
Hoe schichtig brak die storm uw kiel!
Ik zal u een geweldig graf
(2495) Van blinkend’ Marmorsteen doen bouwen,
En in Porfier dees lettren houwen,
Al grimt de Nijdt noch eens zo straf:

Dees Tombb’ houdt KARELS lijf, voor ’t nijdig oog, besloten:
Maar zijn doorluchte ziel blinkt, in Gods heilig Rijk,
(2500) Als d’eedle Middagzon. ’t verraat sloeg eerst heur poten
In ’t oprecht hart: de Bijl herschiep hem tot een Lijk.
Dies zal hy hen, die hier hun gruwelen verbloemen,
Voor JEZUS vierschaar, in het oordeel, weêr verdoemen.

Zo zietmen d’overheldre Zon
(2505) Door zwarte en dikke wolken breken,
Met meerder gloor en glants ontsteken,
Dan eer de nevel hem verwon.
Zo zal ook zijne onnozelheidt
Met goude stralen weêr verschijnen;
(2510) En doen de nevelen verdwijnen,
Van staatzucht, zo wijdt uitgespreidt.

UIT.

[fol. K3v]

OP DE

VADERMOORT

VAN

BRITTANJE.

DE moordbijl, die den Vorst zijn’ vromen hals deurkapte,
En uit zijn aderen het heilig bloedt aftapten,
Was van Tisifone op den Tartargrondt gesmeet:
’t Stof was van Hydraas gift en Cerbrus spogh genomen,
(5) En Briareus bloedt; de steel van d’ypebomen,
Die in den Flegeton staag zweten giftig zweet:

En d’overwrede Beul was uit geen vrouw geboren,
Noch geile Tartarin, of ’t snootste wijf der Moren,
Alekto baard’ hem in heur bloedig nachtgewaat.
(10) Zy doopte dat gedrocht tot driemaal in de vloeden
Van ’t ziedende Acheron, op dat hy voor het woeden
Niet schrikken zou; maar staag lust scheppen in het quaadt.

’t Bloetzwetend’ moortschavot, ’t geen deê de stenen stenen,
Was onderschraagt, ô God, van vleescheloze benen,
(15) En overal bekleet met bloedig menschevel.
Het godloos vonnis, ’t geen hem doemde uit ’t lieve leven,
Was met een mergpijp en bloedletteren beschreven
Op Strafforts parkement: sluit nimmerzatte hel

Uw wereltwijde keel op om hun in te zwelgen;
(20) Want die hun landt verraân, en haren Vorst verdelgen,
Zijn zo te klein een straf wel overdubbel waart.
Uitheemsche Vorsten, op, stijg van uw goude tronen,
Gesp ’t glinstrend harnas aan; de smaat die uwe Kronen
Geleên heeft, wreek die aan de schenders helsch van aart.

(25) Ontengelt Engelandt, ghy wordt van vredige Engelen
Herschept in duivelen; geen helsche geesten hengelen
Zo zeer na ’s menschen val, als ghy na ’et leven van
Uw goede Koningk stondt: bloedthonden, vadermoorders,
Rijxpesten, schenziek graau, verwoede rustverstoorders,
(30) Elk van u is een Beul en moordende Tiran.

[fol. K4r]
Uw Bloethond draagt een Kroon gewrogt van Stuarts schonken,
De paarlen, rijk van glans, die op die schrikkroon pronken
Zijn Stuarts ogen, vast geregen met zijn hair:
Zijn tanden zijn rontom gezet voor goude kanten,
(35) Hy gloeit, op ’t gruwlijk hooft, van ’t hooft der moordverwanten,
Als purper van het bloedt. ô Draak, ghy ziet zo naár.

Zijn Staf is Stuarts arm, zijn Zetel het geraamte;
Zijn Neroos wreet gezicht is root; doch niet van schaamte,
Maar Karels bloedt is hem in ’t aangezicht gespat.
(40) Dat bloet, dat dierbaar bloet, verwt landt, en zee, en stranden,
En ’t wit gebergt zo root als Fairfax bloedtroô handen,
En Kromwels vette muil; twee nimmer moordens zat.

Bloedtdruipent Tygershol. uit bloeden doet ghy bloeden,
Geef kinders bloedt voor pap, en leer van jonx haar woeden,
(45) Op datge al t’zamen eens verzinkt in Stigisvloet:
Bloet, op het bloet van hem, tot Gods gevreesde Donder,
En Blixem uit de Lucht tot gruis u pletter, onder
Deez Steden, daar ghy zo bloedtgierig hebt gewoedt.

J. D.

[fol. K4v: blanco]

Tekstkritiek:

vs. 1009 is toegevoegd naar de ed.-1653

J.D.KAREL STUART,OFRampzalige Majesteit.TREURSPEL.O Condemnation, Dieu ne vousLaisserais pas Impunië.[Vignet: fontein met onderschrift ‘Eeuwigh’]t’AMSTERDAM,By Gerrit van Goedesberg, Boekverkoper op ’t Water, tegenover de Nieuwebrug, in de Delfze Bybel. 1652.

VOORZANGK.

Aan de VOLMAAKTEDIANE.

Aan mijn VRIENT,JOANNES le BLON.

INHOUDT.

PARSONAADJEN.

KAREL STUART,OFRampzalige Majesteit.EERSTE BEDRYF.Karel. Tomlisson.

TWEEDE BEDRYF.Fairfax.

DARDE BEDRYF.Fairfax. Bredshauw. Dooresla. Stele. Aske. Koke. Kromwel. Rey van Londze Raden. Rey van Helbaardiers.

VIERDE BEDRYF.Karel.

VYFDEBEDRYF.Elizabet. Iuxon.

OP DEVADERMOORTVANBRITTANJE.

Tekstkritiek:

J.D.

KAREL STUART,

OF

Rampzalige Majesteit.

TREURSPEL.

O Condemnation, Dieu ne vous
Laisserais pas Impunië.

[Vignet: fontein met onderschrift ‘Eeuwigh’]

t’AMSTERDAM,

By Gerrit van Goedesberg, Boekverkoper op ’t Water, tegen
over de Nieuwebrug, in de Delfze Bybel. 1652.

Aan de VOLMAAKTE

DIANE.

Aan mijn VRIENT,

JOANNES le BLON.

KAREL STUART,

OF

Rampzalige Majesteit.

EERSTE BEDRYF.

Karel. Tomlisson.

TWEEDE BEDRYF.

Fairfax.

DARDE BEDRYF.

Fairfax. Bredshauw. Dooresla. Stele. Aske. Koke. Kromwel. Rey van Londze Raden. Rey van Helbaardiers.

VIERDE BEDRYF.

Karel.

VYFDEBEDRYF.

Elizabet. Iuxon.

OP DE

VADERMOORT

VAN

BRITTANJE.