E.D.S.M. - Spaensche comedie, de mislukte liefde, en trouw van Rugero prins van Navarren

E.D.S.M.: Spaensche comedie, de mislukte liefde, en trouw van Rugero
prins van Navarren. Amsterdam, 1674.
Naar Los donaires de matico (1604) van Félix Lope de Vega y Carpio
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton024570 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

SPAENSCHE COMEDIE

DE MISLUKTE LIEFDE, EN TROUW

van

RUGERO

PRINS van NAVARREN.

Op den Regel.

De liefd’ verandren kan: dies schoon sij sielen strikt
Die heugen endelijk, wie d’hemel t’saemen schikt.

door

E.D.S.M. Overgeset,

Uyt den vermaerden Spaenschen dichter

LOPE DE VEGA CARPIO.

[Vignet: fleuron]

t’AMSTERDAM,
_________________________

Gedruckt voor S.V.B. Anno 1674.

[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

Den
DRUCKER TOT DEN LESER.

GOedt jonstige Leser! want dusdanich u wensch en versoecke. Hier hebt gy de wel gevoeghde, als vermaeckelijcke Spaensche Comedie van Rugero Prins van Navarren. Mis ick niet, over 13 a 14 jaren onbegrepen t’Antwerpen vertoont niet sonder ongemeenen toeloop, meenichmael naer begeerte erhaelt, en altoos met verlustinge prijsbaer geordeelt, noit even (naer best weeten) gemeijn door den druck gemaeckt, twijffele over sulck niet ofte sal aengenaem wesen, soo, om ’t minnelijck voorwerpsel van liefde, als de veranderlijcke gevallen sonder dwang gevonden, ende geschickt, op ’t mogelijckst, neven de gebeurlijckheyt: dusdanich, dat wie de selve in Lope de Vega leest, seggen mach den dichter hem daer niet alleenlijck, overgeset, maer verbetert te hebben, te meer hy den jock en bevallijcke boerte, daer ’t Spaensch vol van, noch int neerduyts wel uyt te melden is, tot ernst gebracht heeft. Vreese niet te min voor eenige stoornis te gemoedt in de selve voor d’Hollandsche geoefende spraeck door de hier en daer inloopende brabantsche woorden, doch gereeckent die eene brabantsche comedie te wesen, vertrou, behoorde verschoont te werden. Leest dan met vermaeck dese eerstelinge in ’t licht gegeven, en verhoope sult naer andere wenschen van den selven aerdt, die oock niet ontbreecken sullen, sijnde gedient by dese. Vaert wel.

[fol. A2v]

PERSONAADJEN.

Rugero, Prins van Navarren
Johanna, Princès van Lion.*
Den Graef van Barcelona.
Rosimunda, sijn dochter.
Bellardo, sijnen soon.
Riquelmo, Eedelman.
Ramiro, Eedel.
Fernando, Hovelingh.
Celio, Hovelingh.
d’Overste van de stadt.
Eenige Iaeghers.
Eenige Soldaeten.

Sanchio
Mirtillo genaemt.

Het tonneel is op ’t Velt ontrent de Stadt,
en binnen t’Hof van Barcellona.

[fol. A3r]

HET EERSTE DEEL.

Den Graef op de Iaght uyt omslingert sijnde van een slang.
De Iaght begint van binnen.

Gra. ACh hemel! hemel help! help eedelie! help vrinden!
vervaarlijk ongediert! Lisardo lost de winden.

Lisardo uyt.

roep volck.
Lis. Hers eedelieden! spoeit, breng bus; geef stael, en spriet.

Jaegers uyt en stracks Riquelmo en Ramiro.

Het gelt den Graef, help! help!
Gra. Men doet met tieren niet.
(5) Ach hoe veel sijt gy, doch, hoe weynig trouws gesiende?
bermhert’gen hemel help! soo gnadig oyt verdiende
mijn graefschap iedt, verlost! verlost my uyt den mondt
van dees fenijnge beest!
Riq. Wat raedt? wat middel vondt;
Ram. Wie ’t naerdren derf?
Gra. Wat sal? sal niemandt gnaedig wesen
(10) tot baet sijn graef voor ’t lijf? naek vroomen! naek gepresen
Riquelmo! naek! en jont het leven uwen Heer.
Riq. Genaedichste! ick vrees, dat schietend, t’loodt u meer
sal quetsen als de slang: en dat uws bloedts vergieten
sal t’ ridderlijk bestaen of lastren, of vernieten.
Gra. (15) Doch g’wis ’t my moorden sal. Ramiro vrindt wel aen!
u graef die lijdt. Draelt gy? Ram. Ik sie niet hoe ’t bestaen
kan met u voordeel sijn. Alleen de starren kunnen

Rugero uyt.

Rug. Wat hoor ik? wat voor ramp het sij?
Ram. U ’t leven gunnen.
[fol. A3v]
Gra. Wat wilt gy dan dat sterft u Graef? en in ’t gesicht
(20) van self sijn onderdaen? ver sulke schandts vlek swicht.
naekt! vroome naekt! sie daer. Wie vry sijn vorst sal stellen,
hem sal mijn kindt tot gae, tot erf mijn graefschap gellen.
Ram. Drijmael geluckig wie om sulck geen levens spaert.

Riquelmo en Ramiro worstelen.

Riq. Den dien ik wesen sal. Ram. Niet soo; Ramiro vaert
(25) u voor. Riq. En u Riquelm.
Ram. By d’hemlen ’t sal niet wesen,
voor eer wie letsel doet, sij doodt ter aerd gedesen,
oft wel Ramir door hem. Rug. Flau herten! slim bedacht!
verlaet men dus sijn Prins? of dus men baet betracht?
fij blooy en trouloos volk!
Gra. Hers vrindt! hers goeden wachter!
Rug. (30) Want d’hemel g’hengt gy ’t woordt, wiens u belooft verpachter
u maekt, houdt staen, sie daer ik willig t’leven waegh.
Gra. Naek vrindt! noch drael! ik godt ’t gesprooken woordt op draegh.
Ram. Dat menschelijke kracht sulk gluk my kan beletten?

Rugero moort de slangh.

geraek ik dan niet los? Riq. Los, los, of ’k sal u pletten.
Ram. (35) Maer wat? ons schillen staekt! de slang verslagen leydt:
dien boer de winning g’noot, terwijl men t’samen pleyt.
Gra. Den hemel sij. Want ’t quam van d’hemel, d’eer gegeven.
Van dit braef Ridders feyt. Hem dank ik voor het leven,
en straxs naer hem u vrindt! wiens helden deucht den tijt
(40) uyt ’t smensches heugenis noit met verwondering slijt.
Riq. O wel geseghden Graef! soo iedt u slaef kan schoonen,
t’ sij d’eersucht om den prijs van t’onwaerderlijk loonen
[fol. A4r]
by u ons voorgestelt: dien gaf tot ’t diers verwin
de voorhandt aen dien boer, maer t’ geen ik troostich vin,
(45) is, naer ’t gesicht uyt geeft, hy licht te vre sal wesen,
met min dan u gelooft voor ’t feijt aen u bewesen.
Rug. Soo meucht gy vry met ’t schuijm u giftig bloedt, en siel!
uitbraeken, al te vreedt en groulijk wouts verniel!
Gr. ’k Sal maeken dat gy sult naer b’hooren plaets bekomen,
(50) waer ook van Koningen sij waerden nyt genoomen.
Ram. t’Schilt weynig, machtge Graef! of ’t peekel nat my brekt
uyt d’oogen slechts van spijt: de schaemt soo neerwaerts trekt
’t gesicht, dat ’k ’t kan ter nau om u te sien, op houwen.
Och oft! den hemel gaf! dat ’k in dees aeêrn verdouwen
(55) ’t bloed sag, ’t welk met sijn gift de beest ontvloeydt langs t’veldt!
soo waer het vry gemoedt my buyten schandt gestelt.
Gra. Die reden weet ik dank; doch niet gelijk de werken,
soo gluckelijk betoont. O hoeder! wie den sterken
Thebaen, te boven gaet! wat eeuwgen naem bereijdt
(60) u ’t nimmer stom gerucht door dit u lofbaer feyt!
jon d’armen desen hals. Rug. Laet heer! sulk niet gebooden
Gra. Staek weder span; het sij.
Rug. U groodtheyt buyten nooden
slim dit verneerd’ren voeght.
Gra. Dees armen, die de mijn
omslingren, sal ik stets, g’lijk metter daedt sij sijn,
(65) waerdeeren minder niet als hoeders van mijn leven.
Noch denk, dat eengen stoor sal immer sijn gegeven
aen ’t woort om hoog gedaen; te meer my t’uwaers trekt,
’k weet niet wat g’heijmenis, ’t geen driftig ’t hert ontsteekt.
[fol. A4v]
U wesen, u gelaet verwondren doen, en lieven,
(70) en met verbintenis t’uwaerts mijn siel ontrieven.
Maek my u naem, en welk u vaerlandt is, bekent.
Ru. U slaef, men Sancio noemt, een worm van d’aerd, gewent
voor d’ongena des lochts het vee op’t landt te weyden,
gelijk, dees vellen, g’noeg, en dit getuyg bescheyden.
(75) Het eerst geschepte licht, en ’t sogh, Navarra gaf:
uyt ’t welk den nijdt my joeg, en dwong van jongeling af
’t vermaert Leons geberght met sijn gras rijke dallen
te soeken, ouderloos uyt eygen landt vervallen.
noch daer ’t lot rust verleent. Wekt nieuwen nijdt, en dwong
(80) my hers, waer luttel tijt geleen, u erf m’ontfongh.
en dit ’s mijn neergeboort, mijn dwaeling, naem, en leven.
vry gluckig, soo’k vertrou op uwe vroomt, door ’t sneven
van dit fel monster dier. Gra. O selsaem voorgeval!
Rug. t’Is schicken van’t geluk. Gra. Den hemel, wie het al
(85) met wondering bestiert, heeft g’wis u hers gesonden;
nu het onmooglijk schijnt, hier anders sijn gevonden.
dies halven, sal ’k door u een voorbeelt sijn van trou
de werelt. t’Schroomlijk dier int heylig kerks gebou
tot eeuwge tuygenis, en godts dank op sal hangen.
(90) gy sult maer my, als Graef dit landt gebooden langen;
en min, mijn eenig kindt rechtverdiglijk in d’echt
genieten, nu ’k my godt voor sulk heb vast gehecht
Rug. Groot moedgen vorst! o neen. U dankbaerheyt tot g’noegen
gy kenlijk maekt: sorg niet ’t geen min u stam sou voegen,
(95) t’oneedelen u bloedt; dat gy u dochter my
toe schickt t’onreedlijk schijnt; den noodt die stelt u vry.
Te meer ’k een vreemdling ben, een arm, en slecht geseten
vee dryver. Self mijn los versoeken laet g’noeg weten.
[fol. A5r]
u mijn oneedelheyt, en plompheyt al te grof.
(100) g’niet Graef u spruyt. Trout haer, en soo daer waerdiger stof
den westen voor u heeft, laet die het graefschap dijen,
en uwen lieven pandt, Gae vreedig. U verblijen,
en ’t haer, my g’noch sal sijn. Met oorlof ’k keer naer ’t vee
dat doolend swermt om hoogh, en koom wel eens in stee.
Gra. (105) Ik staen als buyten my. En pijse, ’t kan niet wesen,
dat sulk een redenen uyt hoeder sij te lesen.
Riquelmo wat u dunkt?
Riq. ’t Vermoeden valt niet vremt.
Ik gis t’sij toegemaekt. Ram.Dat spreken boers niet stemt.
Gra. Doch somtijts queckt het veldt,’t geen steeling kan beschamen.
Ram. (110) Ontseggen gluk, en jonst, met boeren aerd te samen
of noit, of selden stond. Dan wat gerucht men hoort?

Van binnen de tromp en straks jaegers uyt.

Gra. Elk swijgh.
Ram. Het is u volk. En uwen naem door boort
de locht, en galmt, in ’t dal. 1. Hers, hers! sich volk laet hooren.
2. Segh waer gewaer men ’t woordt? in’t dal. Volg gins de spooren
(115) ter rechter hant van ’t huys. Ru. Wat volk? geef* oorlof heer!
en blijf met godt. Ik vrees voor ’t wachtloos vee te seer.
het woordt my licht ontjaeght.
Gra. Peijs niet ik u sal laeten.
want heden meerder niet u beuren kost, oft baeten,
als ’t winnen van een Graef. ’t is wis; dat nevens my
(120) naer ’t hof gy gangen sult. Rug. Den hemel sulk vermy:
eylaes! o vorst! o neen! ’k moet heer in ’t velt, hier bijven.
den rijpen oost tans roept. Ik moet mijn pachting drijven:
[fol. A5v]
met oorlof. Gra. ’t Sal niet sijn, gy medgesel sult gaen,
en sal mijn volk u vee bevelen gaed te slaen.

Iaegers en Eelie uyt.

(125) 1. Hier is den Graef! o vorst! 2. verleent ons uwe voeten.
Wers sijt gy dus verdwaelt? Ram. Ik laet my ’t breijn ontmoeten,
dat dit oft eengen boef, oft eerloos baling sij.
Rug. O overbange siel! wat ’t wesen wilt van my*?
Gra. Vertrou Ramiro ’k sal wat dat ter schuilt ontdecken.
(130) 1. Wat ’t sij dit grousaem dier? ’t kan doodt ook vrees verwecken.
Gra. Met t’ self, door jaegens drift ik my by na verloor,
2. Dat g’u dusdaenich waeght? ’t gesicht alleen geeft stoor.
Gra. Hier Eeluy! sie het om en t’om die knots te wenden.
’k wil stil op ’t Hof het raekt, en sonder meer te schenden.
Rug. (135) De kindren waer het recht tot tijts verdrijf gejont;
en moeit voor d’heugenis, als voor mijn loon verschoont.
Gra. Voeght u hier aen dees sij; het b’haeght m’u g’lijk te maeken
met Bercellonaes voght: wil allen weerspan staeken.
Rug. Volhardt u g’naede graef! u slaef sich onderstelt;
(140) voor meer hy g’loofte deedt van hier op t’eenich velt
sijn leven langh te sijn. Doch gaen wy, onder wegen
mach ’k t’ander deel mijns siels den hemel, en sijn segen
beveelen eens voor al. Ach ramplijk gluk voor beyd’!
ach vruchteloose liefd’! ach trou! ach ’t g’weldt dat ’k lij?

Al binnen behalven Riquelmo.

Riq. (145) Riquelmo wat gy saght! o siel! wat quam u over?
ach hemel! ach fortuin! Ramiro vreeden rover,
en moorder van mijn g’luk! wat hadt gy ’t tegens my,
wie d’eerst ben naer den Graef in eeldom en waerdy?
weet Bercellona niet, en gy dat ’k d’eerst geseten
(150) ben in haer staeten raedt? wat eersucht had verbeeten,
[fol. A6r]
oft opgeblaesentheyt u reukeloos gemoedt?
dat gy o dubblen vraer! dorst setten voedt by voedt,
en arm by arm met my? Daer ’t Rosimond my gelde.
Of u d’afjonstge siel mijn seeker glucks g’niet quelde?
(155) ’t moest wesen. Dies te meer doch waerdich vloek gy sijt,
nu in mijn liefd gy noit bekent hebt tegen strijdt.
Maer neen Ramir! ’t was liefd, noch eersucht; ’t was slechts ’t speelen
van ’t ongestaedich lot, ’t welk door haer grillich streelen
mijns siels moordt heeft betracht. Sij vlak de tuyten gaf
(160) van d’achter kael goodin, om dus te swaerder straf
mijn laes! onnoosel liefd in wanhoop doen te suuren.
Maer soo s’onnosel is, wat kan dit onrecht duuren?
op liefd! te saem op siel! is ’t tergen maer van ’t lot:
ik ken mijn Rosimond. Laet haer den Graef voor godt
(165) dien Ridderlijken boer als gae in d’echt verlooven;
de liefd gaet vaders wil, en allen dwang te boven.

Ioanna uyt.

Ioa. Mijn Sancio! lieven broer! wat u ervaeren is?
wat dal? wat berg u heeft? mijn Sancio! Riq. Wat ik gis
voor druk dien heyder jaeght?
Ioa. O vrindt! soo u ’t medoogen
(170) raekt van een angstich hert, seg of u hier voor d’oogen
op heen een heyder quam. Ri. Den Graef, wie hêen de jacht
geoeffent heeft op ’t velt, met sich een schaepen-wacht,
in ’t boeren kleedt u g’lijk, beveelt naer Hof te gangen.
Ioa. Mijn Sancio laes! naer t’Hof? wat peis ik? of gevangen?
(175) of willich vry, en vlugh daer gaet mijn sieles voght?

Riguelmo binnen.

bedrukte! wat voor ramp den Graef ter handt u broght?
gevangen? dan wat quaedt kan sijn van u bedreven?
dat gy my vlucht? wat reen kan sijn van my gegeven?
[fol. A6v]
ach Sanchio! ach mijn siel! ach onverwacht geval!
(180) mijn gierich ramp spoets lot belt op het schriklijkst al
met vrees, en leedt my in. Oft gy u kenlijk maekte?
oft onse liefd, en vlucht den Graef ter ooren raekte?
al hael ik int gedacht; Soo even slaen ik blindt
naer ’t geen dus onversint u laeten ’t veldt verbindt.
(185) Dan laet gy ’t? wat ik drael? kan ik Leon verlaeten
mijns vaders rijk om u? wat sal ick voorts niet haeten?
min sancio! ’k volgh op ’t spoor. t’Is liefd die dwingt. Floreel
mach sorgen voor haer vee. Ik d’hemel my beveel.

Rosimunda uyt en Fernando hoveling op ’t Hof.

Ros. Het wout t’onveijlich is, mijn vader in het jaegen
(190) te driftig. Onveijl t’een, vyandelijke laegen
my t’ander schrikken doet. Hy wert schier gansch den dag
gemist. Riquelmo droef, en droef Ramiro sach;
elk met veel achtersorg, en vreese voor sijn leven.
Wat wilt gy dat ’k geen blijk sal van mijn onrust geven?
Fer. (195) Het bloedt dat voeldt, en trekt.
Ros. Noit viel my ’t jaegen wel.
Fer. Noit Rosimunda dient ontydelijken quel.
Ros. ’k Weet wat de jacht heeft in. Op ’t jagen luymt den vreeden.
Wantrouwicheyt, en nijdt bequaemer glegentheden
noit soeken. ’k Laet ’t gevaer, ’t geen’t bosch, en ’t ondiert heeft.
Fer. (200) Doch mits geen seekre maer, dat noit den hemel geeft,
ons iedt van ongluk toont, wat dient het tweemael rouwen?

Edelman uyt.

Eel. U vorstelijken vaer gy daedlijk meught aenschouwen.
[fol. A7r]
Want ’t Hof hij tans betreedt.
Ros. Daer houdt dien rink voor loon
van soo gewenschte maer. Eel. In dank, een Koninxs kroon
(205) op ’t hooft u d’hemel set. Ros. En wie verselt sijn koomen?
Eel. Een hoeder, tot verquik naer ’t jaegen opgenomen.
Ros.Wel laet ’k mijn vader gaen met welkom in ’t gemoed.
dan hy sich daer vertoont; niet min als aengnaem doet
de blijde son den mist, of duystre wolk doorbrooken.
(210) jont d’handen my o vaer! nu die mijn vreucht ontdooken
weer langen, en de siel, u maeksel schier ontleent,
weer kunnen doen.
Gra. Sijt wel gevonden, kindt! noch weent.
Houd d’handt, en d’armen daer, op dat gy d’ u niet spaeren
voor hem sult, in wiens handt de dees op heden waeren.
Ros. (215) Een eeuwigheyt van smart geleden heeft mijn siel,
den tijt die gy af waert: soo bangh u dochter viel
d’afdwaeling van u volk. Heer vader! wat ’t mocht wesen?
wat u verlooren hadt? waer waert gy af gedesen?
Gra. De jacht op ’t wilt begost, viel op een schoonsoons uyt.
(220) ik u ’t geheym vertrou.
Ros. Wat sulk een woordt beduydt?
Fer. U slaef ’t bewaert ter tijt, gy ’t opnen sult beveelen.
soo doch, het wondring maekt; en gis iedt grootds uyt deelen
ons gy door ’t selve tracht. Ros. Of vaeder! jok het sij?
Gra. Dusdaenich koom ik niet, dat ’k jok of boerte lij
(225) soo stracks in d’eerste reen: neen Rosimund’ gy ’t houwen
voor waer meucht, en niet min, als wy den dach aenschouwen.
Ros. Wel hoe verklaert g’ u niet?
Gra. Hebt gy niet opgelet?
ik wil u buyten keur en twijfeling geset.
[fol. A7v]
ik breng een erfgenaam. Ros. Begint gy slechts u reden?
(230) gae vader voort. Spreek uyt: macht ’t immers sijn beleden.
Gra. Het b’haecht my, luyster toe. Op gisteren ter jacht,
’t Hof hier, en daer verspreydt, den naer-noen onverwacht
ons overviel in ’t dal; ik eenich, ’t spoor verlooren,
vermoeijdt socht rust int gras. En siet: een slang te vooren
(235) daer schit, vervaerlijk pijpt, en slingert my om ’t lijf.
wat doen ik? d’armen vast, gansch yslijk kout, en stijf
’t hert naer den hemel hef; roep hulp, roep volk, en knechten.
Riquelm straks met Ramir verscheen: doch niet uyt rechten
beijd door den schroom verbaest. Ik ’t uyterst ingesien;
(240) op dat gewaeght van d’een het leven, ik ontvlien
mijn seecker sterven moght: beloof, wie van hen beyden
’t bestaet, hem tot u trou, en ’t Graefschap self te leyden.
Ros. En wie van beijd ’t bestondt? wie u het leven schonk?
Gra.Van beyden geen. Den prijs haer straxs tot nijd ontfonk
(245) en middeltijt om d’eerst, op ’t meest krackelich twisten,
een engel op sich geeft; wiens handen ’t strijden slisten;
verworgden ’t slingrich dier, en gaeven t’leven weer
u vader. ’k Engel seijd; nu ’t weyngen dank, oft eer
sou sijn, den naem van mensch aen sulk een mensch te jonnen,
(250) ja laeken d’ Hemel self, ders my tot hulp gesonnen.
Ros. Ay merklijk voor geval! doch heer! waer bleef dien man?
wat g’noegsaem eer, en dank hem ’t dankbaer graefschap kan
voor sulken weldaedt doen? van nu tot aller tijden
ist billich hem veel lofs met blijtschap in te wijden.
Gra. (255) meent gy ’t dus Rosimund? Ros. Heer vader! wist ik niet
u reden ernst te sijn, ik g’loofde ’t niet geschiet.
Gra.U onbedrogh is licht ten vollen straks te winnen.
Hier Celio! laet den man, wiens sorg ’k u dee, hier binnen.
[fol. A8r]
Cel. Ik doen u last; en breng hem voor u vorstlijk oog.

Celio binnen.

Ros. (260) Dan oorlof; ’k my vertrek: mits b’hoorlijk min ’t gedoog
sal voor mijn schaemte sijn: noch sonder menich stooren
t’aenschouwen, dien gy reets hebt my voor man verkooren.
Gra. Set stoorenis aen sijd. t’Lust my dat gy hem siet.
Ros. Oft bercellonaer ’t sij? Gra. Voor vremdling hy sich liet.
Ros. (265) Wat aensien hy vertoont? wat steltenis, en wesen
hem dus aensienlijk maekt? Gra. ’t Vertoon is uytgelesen;
en ’t maeksel recht van man, ’t welk g’noegen kan tot kroon.

Rugero* en Celio uyt.

Rug. Gun’t kussen van u handt u slaeve, gun o schoon!
Ros.Wat desen voor een boer?
Gra.Wie uwen man sal wesen.
Ros. (270) Ist boert?
Gra. O neen. Godt heeft u dien voor gae gelesen.
Ros. Ik laes! Godt jurich bidt, ook schoon my ’t leven kost,
heeft hy u van ’t gediert, hij my van hem verlost.

Rosimund binnen.

Rug. Met dat u teer gesicht vermaek mach somwijl raepen
op lie van andren slach, hofs opgepronkte knaepen,
(275) wat wonder ’k ’t achten sal, gy voor een sterken vlucht?
wat vreemt? gy vreesich hem een monster wesen ducht?
recht heeft ’t bedorven oog sich voor mijn plompigheden
te schroomen, voor mijn wilt en ongevormde leden.

Den Graef en Fernand te saem.

bent keerich vrij van dit grof, en versuymt gelaet,
(280) dit leeck verwildert hair, dees vellen, dit gewaet.
soo even peijst niet min, dat dees ook g’heijme schatten,
die veel maer in den schijn uyt monstren soms bevatten.
[fol. A8v]
Gra. Ik prijs dien moedt. Haer vlucht, en met de vlucht den spijdt,
haer maeghdelijke schaemt, en ingeboort belijdt.
(285) Fernando dat ’s mijn wil. De rest wil ik niet achten.
is dit den schuijm van d’aerd, gedulte. ’k Gonk verpachten
met g’looft mijn woordt aen godt, Siet of ’k volbrengen moet?
ik sal mijn kindt hem doen, wat weerspan sij ook doet;
hy sal als erfgenaem het vorstendom genieten.
(290) ’t mach d’onderdaen, en ’t mach self spaegnien gansch verdrieten.
t’Is al te diere schult geloofte godt gemaekt,
daer ’t dankbaerheyt dees siel voor ’t b’houden leven raekt.
Meer hy, terwijl hem geest, nocht jeucht, soo ’t g’lijkt ontbreeken,
kan Goeffent ridderlijk licht vatten hofsche streeken.
Fer. (295) Men wisselt vaek door kunst, en moeijte self natuur.
Wat landt het sij, men ’t windt door oefening en duur.
Gra. Dies t’uwen last Fernand ik Sanchio wil bevolen.
Gy sult met waepenen, en boeken u ter schoolen
hem nemen; en voor boer een hoveling doen sijn.
Fer. (300) Vermaerste Graef! vertrou het weynge moeit of pijn
sal wesen, ’t aensicht glooft op luttel tijts veel seden.
Gra. Wel aen versiet hem straks van u gelijke kleden.
Rug. Heer! liever wensch ’k gy gaeft my ’t keeren naer het velt;
want mijn verlaeten vee my ’t hert met angst onstelt.
Gra. (305) Fernando doe dat ’k segh, gae Sanchio na binnen.
Meer als ’t verlooren vee sult gy in ’t Hof hier winnen.
Rug. De siel te sterk my trekt. Hey laes! dan wat? gedult
in dese vremdigheen, daer spoedt met ramp sich vult.
[fol. B1r]

Rugero en Fernando binnen.

Wel aen fortuijn! ik volg; wers gy lichtvaerdig trekken
(310) ook meught. Nu ’t opset is, voor eeuwich op te wecken
de ruchtbaere goddin tot lof van dees mijn daedt,
naer ’t quijten van mijn schult, ’t welk al te boven gaet.
’t mach schimp, en last’ring doen, sich nederen tot boeren,
ja ’t mach als trotsicheyt elk een den mond ontsnoeren;
(315) met dwers self de natuur proef willen doen van kracht,
en maeken van een boer een Ridder. Doch bedacht,
dat Roomen boeren heeft tot ’t Keyserdom verheven,
wat hoef ik om ’t geschel van ’t snaetrig volk te geven?
min als van Curius niet, Valerius, oft Justien,
(320) van Sanchio, wilt slechts ’t lot, kan Barcellona sien.

Ioannna met d’Eelie geweldt: en strax uyt.

Eli. Op ’t Hof? gewelt alhier? Ioa. Wat vreest gy van een jongen?
en waepen-loos?
Eel. Soo diep te sijn gedrongen
in ’t Hof, is geweld, en quaed. Gra. Wat schuijlt daer met de wacht?
Wa. Dees onbedreven boer by self u gnaede tracht.
Gra. (325) Dien jongen? laet hem in. Ioa. Genadigste! mijn beden
met alle neericheyt versochten weynge reden
u mondeling te doen, dees sloeg de wacht my af.
Ik stemmich wirt: mits sij den ingank weygrig gaf.
Gr. Wat poordt u hers? wat hebt gy self den Graef te spreeken?
Ioa. (330) Self heer! den Graef.
Gra. Wel aen! seght wat u mag ontbreeken.
het loflijk aengesicht, ’k weet niet wat vreucht ’t uyt geeft
jedt ongemeen die leen, soo wel gemaekt, beleeft.
Io. ’t Was gistren, dat gy Graef naer ’t jaegen mee deed gangen,
soo ’k hoor mijn broer naer ’t hof, dies broederlijk my dwangen
(335) hers achterdenk, en vrees: om weeten wat ’t maght sijn,
’t geen scheyden hem van ’t veldt deet tot mijn leedt en pijn.
[fol. B1v]
op dat, want iedt misdaen u waer, dat ’k niet kan denken,
mogt deelich broer voor broer dit lijf ten besten schenken:
en want niet quaedts hem prenght, ’k u bidden sou mijn broer,
(340) my willen weer te doen, eer ’t innerlijk beroer
uyt ’t afsijn slechts ontstaen, sou voor sijn tijt onterven
twee sielen eens gesint, en oorsaek doen van sterven.
Gra. Bent rustich. ’t Geeft my vreught te weeten dat gy sijt
broer van dus waerdgen broer. Vrij allen onnucht mijdt.
(345) hier meucht gy wel verselt op ’t Hof met Sanchio blijven.
En voor het vee op ’t velt de deucht met lofs roem drijven:
gemerkt den hemel jonst in hem my speuren dee;
en dat sijn gluk het u niet sonder recht brenght mee.
te meer u wel beval, en reden rijke seden
(350) slim voegen ’t weetloos woud: laet die sich ’t vee besteden,
wie min natuur voorsach: u en u broeder taemt
het stedts gebou, en ’t Hof. Hier ist dat ’t lot u raemt,
en uwen broer veel gluxs. U naem laet die my weeten.
Ioa. Ach Sanchio! sijt gy tans en ’t velds, en mijns vergeeten!
(355) den naem groodt daed’gen Graef! uws maeksels is Mirtil
misschien van ’t kruydt ontleent, door ’t noodlots g’heijmen wil.
Navarra gaf ons t’licht, doch weeldrigh daer geseten
in overvloedt van wensch, heeft ’t lot ons bey gesmeten
naert heuvelig leon, waer, g’lijk wie een mael raekt
(360) aen ’t slibberen, niet voor hy valt, het strunklen staekt;
wy heylloos min niet staen, maer worden hers gedreven,
en door het vees geneer hulp soeken voor het leven:
met trou malkaer gelooft van nimmer ’t tam gediert,
soo lang ’t den hemel b’haeght, te laeten ongeviert,
(365) in vree, en vreucht op ’t velt.
Gra. Ay wie ’t voorichtigh spreeken
des jonglincxs niet verheught? ik voel de geest ontsteeken
[fol. B2r]
uyt wondering tot liefd’. Eel. Sijn broeder komt daer aen,
dus toegemaekt en fraey, dat ’k twijflich self moet staen.

Rugero uyt.

oft hy ook Sanchio is.
Gra.Komt na, wilt g’hem beoogen?
(370) den hemel, en het lot sich jonstich tans vertoogen.
Eel. Niet meer men wenschen kan. Wat staeltnis? wat gelaet?
Rug. Doet ’t Graves niet te kort?
Gra. Hoe jongling! wat verslaet?
wat twijfling u optrekt? kom nader, wilt gy naeken.
Rug. Heer Graef! valt ’t kleedt niet wel? mach ’k ’t boers met recht versaeken?
Gra.(375) Versaeken Sanchio! ja; want dus wel ’t kleedt u voecht,
dat het tot kennis ook van eedel afkomst g’noecht.
Ja soo ik u niet eerst gekent had boer, sou gissen,
ook g’nomen Prins gy waert, dat quaelijk waer om missen
in ’t eeren u voor sulk. Te meer gy ’t oog noit sloecht
(380) met angst naer desen pandt, noch naer het veldt meer vroecht.
Ioa. Pandt noemt gy my o Graef! met reen, mits ’k my verpanden
gonck lotlijk aen sijn sorg. Maar nu ik sien hy d’handen
ontrekt? schik dien naem verlooren, en tot niet.
Rug. Mijn broeder!*Ioa. Hoe u broer?
Rug. Of gy dien naem verbiedt?
(385) jont d’armen uwen broer Mirtil! laet ’k u omvangen?
Ioa. Gy my! geveynsde! weg; ’t mocht vlek u kleeren langen,
te ridderlijk, en fraey. Soo meer mijn broeder was
noit trotsich ’t Hof gewent, maer wel int velt, en ’t gras.
slim boer en hoveling sich voegen, en verg’lijken.
(390) Wilt dien niet sijn versmaeijdt, hy moet den desen wijken.
’t verakkelt boeren kleedt te wel mijn broeder stondt,
dat hy ’t verlaeten sou? Gra. By d’hemlen! aerdgen vond!
[fol. B2v]
doch recht den jongen heeft. Men hael hem ook straks kleeren.
en sijn sijn broers Fernand! ’k wil beyd gelijk vereeren.
Ru. (395) Dat schort mijn broer alleen. g’Hebt Graef het just getreft.
dus cierlijk mijn te sien hem vrock en afjonst geeft
Mirtillo! moedich sij, en d’handen spaer van d’oogen
mijn broeder! Ioa. uwen broer? sulk valslijk is geloogen.
Rug. Meer waert g’u leven niet als nydich plomp, en bot.
Ioa. (400) t’Is waer. Voor desen waert gy Jonker? armen, sot!
licht g’loofgen! wat bedrog doet reets u d’hersens draeijen?
wers woelt den lossen wil; om my soo haest te smaeijen
hier eenich buiten landts? ist ’t Hof u meerder waerdt
als ’t veldt? waer segh u trou, waer u gelofte vaert?
(405) waer al u sorg, en liefd? dat gy my locht vergeten
laet tusschen brem, en heyd met ’t weynich vee geseten,
en vlugh op ’t Hof u houdt? maer wat? ’t voorsichtig hert
sach in u wulpsicheyt dit voor, ’t geen my nu smert.
ik suur verdienst naer loon.
Rug. Mirtil! gy sijt bedrogen.
(410) ay wat? in tegendeel mijn liefd’, en sorg getoogen
nu hooger sijn, dan oit, nu nu, ’k u lieven sal;
soo ’k liefd u oit bewees.
Fer.Met ’t kleedt soo slist dit al.
Ioa. Dat niet. Te lief ik heb dees py, en dese linnen,
alleen de doodt my sal tot haers verlaet versinnen:
(415) Want ik geloofte dee, die eenich al den tijt
te draegen; dien ik dwael, en hy tot stof die slijt.
Gr. Wie hoorde deesgelijk? wie meerder wijsheyt spuerde
in jongeling! Ru. wat wee den boesem my deur scheurde!
Graef wijs mijn broeder is.
Ioa. Waerdeeren k’mach, dat ’k weet;
(420) nu ’t groot deel van dit hert my kost, en sieles leedt.
[fol. B3r]

Eelman uyt.

Eel. O vorst! naer binnen spoeijt.
Gra. Wat schuylter? Eel. Soo op stonden
is machtloos Rosimund in al haer leen ontbonden:
een over bange pyn haer knelt. Elk een die treurt,
noch weet wat dient gedaen, dus doodlijk haer men speurt.
Fer. (425) Een swijmling ’t wesen sal.
Gra. Fernando komt mee binnen.

al binnen behalven Rugero, en Ioanna

Rug. Oft s’al vertrokken sijn? wel aen dan! geen versinnen.
Gemerkt wy eenich sijn, en vry. Ach schoon vogdin!
ach alderwaerdste siel! ach trouste mesellin!
joanna! kan dit kleedt u dus verongenuchten?
(430) kan’t trouloosheyt van my, van my u slaef doen duchten?
rampsaeligen Ruger! mijn Janna! sal dit kleedt
u mijns doen wallich sijn; en met een sterflijk leedt
benemen ’t helle licht my van u lieve oogen?
sal ’t kleedt geen minsaemheyt? sal ’t kleedt geen spraek gedogen?
(435) drijmael vervloekt het sij. Helsch vier tot asch ’t verbrant,
schoon t’saem ook roosten mach dit lif, en ’t ingewant.
of heeft het kleedt geen schult en meijnt gy dat ’t mogt wesen
Ruger? den hemel laet sijn stralig vier gedesen
Op dese borst tot vraek; en sonder schaed van ’t kleedt
(440) my ’t lijf, en siel verslindt, soo dees u onrecht deedt.
laet ’k u omhels mijn vreucht! Joanna jont m’u handen!
Io. u d’handen; ’t selve vier haer wensch ik eerst verbranden.
verleyder was ’t hier om? dat gy met list my trockt
uyt ’t mijn, mijns oud’rens huys? en soetelijk ingelockt,
(445) deedt vluchten ’t vaederlandt, om soo veel bitterheden
te smaeken? en om niet? was in u honge reden
verborgen desen gal? dien boesem, en die siel,
my vaek schoon opgedaen, soo groote boosheyt hiel?
[fol. B3v]
dat gy vergeeten hebt mijn weldaan u bewesen?
(450) ondankbre! was ’t dan niet, dat ’k lee, om d’u te wesen?
was ’t weynich? dat ’k om u een rijk, en kroon verliet
myn aengebooren gluk? en oudrêns jonst verstiet?
ja miste self ook d’eer om u? nu ’k schaemt verlooren,
heb ’t wesen van een man, vrou sijnde, om u verkooren?
(455) u achter ’t landt gevolgt door rots, gebercht, en woudt,
en kommer, aremoedt, geleden heet, en koudt?
nu hongrich ’t kruijt genut, en ’t g’was van wilde bomen?
en nu de dorre keel gelaeft met poel, of stroomen?
noch dit, door andren drift als van oprechte min?
(460) geen ander hoop oft sucht, als van uws jonsts gewin?
want boven ’t lief gestreel, en somm’ge vleijers woorden;
wat g’noot ik meer van u? dus dienstig om te moorden
mijn schultloos hert tot loon, en al mijns liefds vergel?
Rug. Joanna van mijn siel! schout ’t redeloos onstel.
(465) Dat bitterlijk verwijdt wat oorsaek ’t heeft, wat reden?
Ioa. Dat vraeght Ruger? ach vraer! of anders u boosheden
in ’t openbaer niet sijn? meint g’anders niet bekent
u handelen te sijn? ’k weet ’t al, wat voor gy went.
’k weet wat dit draelen was, op’t landt hier by gelegen,
(470) wat ’t wenschen wind, en weer, en ’t roepen om met segen*
Italien te sien, g’lijk gy my ’t wijs deedt sijn.
’k weet van ’t verslaegen dier; ik weet gy voor de mijn,
hebt by verdrach de trou eens anders vrous verkooren,
ik weet gy tegens my sijt, en mijn heyl verswooren.
(475) Doch weetend al, het geen mijn teere siel af teert,
is, dat ’k geen reeden weet. Dit ’t alderpijnlijkst seert.
want toch welk was mijn feijl? wat schult? wat slim bedrijven?
om ’t welk dees schalkheen gy met een’ge verf aenvrijven
[fol. B4r]
kunt mijn oprechte liefd’? om ’t welk gy sonder spraek,
(480) noch merk te doen van leedt, dan als met stille vraek,
my schout, en vlucht hier’t Hof? al waer, ’t is licht te gissen,
quamt soeken uwe vrou, om wie gy nu my missen
dwinght ’t vaederlant, en ’t Hof, en rust, en goed, en eer:
om wie mijn liefd’ u walgt, en deert mijn weder keer.
(485) of was ’t u ingebeelt, deucht schender! dat ik sou
noit hebben achterhaelt u vlucht? of dat als vrou,
die weetend, ’k niet bestaen sou hebben u te vinden?
’k was ’t vluchten nu gewoon, en ’t meest was, dat ’k beminde.
Soo dat u boosheyt ook ’t al vruchtloos hadt bestaen,
(490) schoon gy in d’hemel self u waert versteeken gaen.
Dan och of! daer gy waert! daer sou my recht gebeuren
voor ’t geen ’k hier lijden sal, en klaegen, en betreuren.
Maer neen. Ik ben getroost; want g’hengde d’hemel niet
u dobbel sinnich hert voor lust mijns lijfs geniet.
(495) hy sal dees leden kracht, en kracht dees voeten geven
in ’t keeren na mijn vaer, hem g’naedich mijns voor ’t leven,
ontfarmen doen, en u naer wensch hier schaffen straf;
Want hy lang armen heeft, en rekt van ginder af
op d’aerdt.
Rug. Ik stae verdwelmt, mijn waerd’ge! stae, waer henen?
(500) laet ’k reden doen, en spraek; kan ’k treuren niet, noch weenen:
schoon ’t best verdeed’gen is met suchten, en getraen
daer ’t om recht meyning is, om liefd, en trou gedaen;
mits dees, als eygentlijk eens met de siel, door sinnen
niet achter ’t haelen sijn. Joanna! ’t diers verwinnen,
(505) was enklijk ’t lots bestier. Voor d’erf den vorst versocht,
vermeteltheyt, tot hoon van d’eeldom die daer vocht,
[fol. B4v]
het koomen hier op ’t Hof; des Graves wil, en dwingen.
Dees kleeding aen te doen, was tegen g’weldt te dingen.
Te peysen, ’k u verliet, is moorden dese siel:
(510) vermoeden, ’k ontrou pleeg; dat elders ’t oogh verviel,
dat ’k uws vergeten ben, is self de deucht te lastren;
de deucht, die u met recht in ’t alderdiepst deedt gastren
van ’t hert u toegewijdt. Mijn parel! maer gemerkt;
de siel verbergt de liefd, noch dat die voor men werkt
(515) uytwentlijk, kenbaer is: sie daer; sie ’k wil u vreeken,
en doen de daed mijn liefd, en trou, en onschult spreeken.
Wech kleeding, al te dwaes, en schaed’lijk aengedaen!
wech cierselen gy meucht een ander beter staen;
voor nu, my d’hajerge py, nocht linnen sal beschaemen:
(520) niet beter g’lijke liefd dan glijke draght mach taemen.
Dees armen, deese been, dat sij den killen douw,
en heete son uytstaen. Ach! hebt gy pijn, noch grouw
voor’t blank en teere vleesch van d’uw half bloote leeden
in d’ongenae des lochts? sal sij de mijn bekleeden?
(525) O neen, de reen ’t verbiedt; te meer ik oorsaek gaf,
dat gy om mijnen t’wil liet beter kleeding af.
Ioa. Ruger! beminst! ’t sij wel. Ik leg ter neer mijn dwaelen
te logtlijk aengevat: ’t sij wel U reens verhaelen
verseekert my u liefd. Rug. Joanna! neen ’t moet sijn.
(530) Soo raek ik best uyt ’t Hof; soo wordt gy best de mijn;
soo voordert best ons vlucht.
Ioa. Rugero! staek het mallen,
noch geeft u dwaeslijk blood. Ik stae weer, was ’k gevallen
in twijfeling, en vrees. Ten vollen blijf geslist
mijn onbedrogh, mijn liefd voor eeuwich wantrou mist.
(535) Trekt weer de kleeren aen: neemt waer den tijt: wil letten
waer vreemdling beyden sijn. Het sijn de nutste wetten,
[fol. B5r]
die g’legentheyt en plaets voor houden. Spoeit. Ik hoor
volk koomen; veijnst Ruger. Hoe, raeken wy hier door?

Graef en Fernando.

Gra. Die quael verganklijk is. Fernand! en ’t best is weten
(540) den oorspronk van de siekt. Fe. Gewis haer heeft gespeten
de voorgestelde trou. Rug. Mirtil! ik voorder spring,
en wel vier voeten ruym.
Gra. Wat hoor ik? Rug. wat een ding?
merkt ’t slechts dat kenbaer sij. Ioa. Een groove streep ist teeken.
Fer. Wat ’t wesen wilt? ik kan van lachen naulijk spreeken.
Rug. (545) Het gelt dees mael. Ioa. Nu dan.
Gra. Het schort hem aen ’t verstandt.
want om dien pronk te doen, als wesend noch op ’t landt,
schoot al de kleeding uyt. O Sanchio! wat wilt ’t wesen?
Rug. twist was er tusschen bey, wie ’t verste sprinkt, geresen,
heer Graef! Mirtillo seydt, niet boven dese schreef;
(550) ik ja: en boven die twee voeten k’hem noch geef.
Gra. Eenvoudge onnooselheyt! en al te slim om g’nesen!
want eijndlijk ’t is natuur,*wie stets haers selfs sal wesen.
Fer. Trekt Sanchio! ’t kleedt weer aen. t’Is ’t Hof hier niet het velt.
Gr. Ach Sanchio! wat was u? wat u broer ingebelt?
Rug. (555) De ledigheyt trekt dwers. Heer Graef! ’k gonk my te buyten.
stets d’oefning loflijk is, en kan tot deuchden stuyten.
Fer. Dit deet haer vrinden sijn. Gra. Verlooren sien ik vrind!
de moeit, en hoop van ’t geen, ’k licht krijgbaer had versint.
Fe. Om my ervat die, heer! aen dit sijn doent bedreven
(560) seer weynich is. Gewent in arebeydt te leven,
vindt sich niet buyten dien; ’t verandren altoos vreemt;
te meer, want ’t uyterst een, men straxs na ’t ander neemt.
gebiedt hier ysertuijg, en wapenen te brengen;
en hangen hem om ’t lijf; die sullen oefning g’hengen,
[fol. B5v]
(565) als ders den lust verstrekt; en besich met het stael
hy licht den ploeg vergeet, noch denkt op ’t velts verhael.
Gra. Fernando ’t valt my wel. Gae, Celio! krijgen waepen:
om sien oft voordeel is van hoop in die geschaepen?
Cel. Ik vlieg genaedigst heer! Ioa. Ten vollen ’k rustich ben
(570) mijn Sancio! noch peys, ik min mijn g’luxs spoedt ken.
Rug. Troost dan, en moedt Mirtil!
Gra. De waepnen doen my gissen,
dat, isser een’gen aerdt tot eenich goedt te vissen
in die rou boeren borst, door haer, als seekre kans,
wy ’t kennen. Groote spoor voor ’t breijn is ’t waepen glans.
(575) Sie wat de koopre tromp, en grove trommel slaegen
vermoogen in het paerdt? wanneer sij ’t moedich jaegen
door pijck, en blanke kling, en ’t rookende mosquet;
soo dat het onverschrikt een heir wanord’lijk set.
hoe sou dan niet den man door ’t klinkend stael ontsteeken?
(580) en wecken op de siel? koomt ’t niet aen ’t breijn ’t onbreeken?
Cel. Hier sijn de waepenen. Fer. Toont hers het harrenas.
Rug. Ik vrees, ’k niet langer duur voor ’t veijnsen wien ik was.
Doorluchtste! wat den boer van ’t stael weet, of van wapen?
Gra. Dees Sancio! sijn den man tot oeffening geschapen,
(585) tot weer van ’t buijten leet, tot vraek van ’t g’leden quaet,
tot voorstandt van de deucht, en ’t vorstens lijfs cieraet.
schit dien boesem aen; die ’t Eedel hert kan waeren.
Dat voor den rugh u dient, soo vraerdelijk in vaeren
den vyandt tracht, of als gy rondt omcingelt wert.
(590) Dien ysren kraeg den hals, de sijd’ bewaert dit swert.
het hooft dien staelen top, dees lancie past voor d’handen.
So treedt een chrijgsman voort in ’t oog van sijn vyanden.
[fol. B6r]
Rug. Mirtil! wel aen o broer! ’t velt vyandschap ook heeft.
Seg dat den vroomen Graef u g’lijke waepens geeft,
(595) tot scherm van hut, en vee.
Ioa. Waer ’t g’oorlooft iedt met bede
te heyschen lieven broer! voor gank na ’t veld ik ’t dede:
want ’t Hof niet goedts verlooft.
Gra. Ik schep nieu hoop, en moedt
Fernand! wel’t harnas past, het swaert, de lansch, en d’hoet.
Hy treedt wie Ridder sou. Wel aen te paerd hem setten
(600) sij d’eerste sorg, en doen hem stets op d’oefning letten.
Rug. Te paerdt wel meer ik sat: Ja liep in strijdt om prijs.
Fer. Den arbeydt ’t al verwint. Den tijt die maekt veel wijs.
Gr. ’k Denk Barcellona sal hem noch int Graefschap hullen.
Ioa. Ik vrees ’t hert lijden niet, noch sien dees oogen ’t sullen.
Gra. (605) Koom gaen wy, ’k jever lang sien sitten hem te paert.
Ioa. Ik lang hem wenschte scheep. O Graef! dat soo veel wert
dusdaenig byd vergunt na ’t lands gebou te keeren:
met wat een roem en lof ’t verwondert maegschap meeren
u grootheyt sou, en jonst? wy met wat blijde vreugt
(610) dan keeren hier op ’t Hof?
Gra. Gy vredich wesen meugt.
Daer naer ’t u beuren sal. Volgt nu slechts mijn begeren
Rug. Den hemel wil ons ’t quaedt, dat ’t noodts lot dreijgt, afweeren.

HET TWEEDE DEEL.

Ramiro en Riquelmo.

Ram. t’ Is ’t guyglen van fortuijn.
Riq. Seg ’t overheerschend g’weld
der hemlen, tegen ’t welk geen mensches krachte gelt.
[fol. B6v]
Ram. (615) Soo stemt gy ’t met den Graef? en heymlijk raed het dullen
Riq. Dus geeft het nootlot op.
Ram. Dat Catalonien hullen
een vremdling sal tot vorst? een vremdling? eenen boer?
Riq. Het hemels g’recht is vreemt, en wonderbaer den roer
van die almoogend handt. Sijn wegen en bestieren
(620) niet achter ’t haelen sijn: eerbiedlijk die te vieren
en enklijk’t voegt den mensch met ootmoet nemen aen.
Ram. Sulk licht te seggen is, maer moeylijk om verstaen.
Want willen ’t d’hemel al, noodwendelijk toe schrijven,
waer sal den vrijen wil, ons vrij bestieren blijven?
Ri. (625) Schoon ’t al den hemel stuurt: so stuurt den mensch noch vry;
mits d’hemels kracht hem dient als voor het schip ’t gety.
Ram. Maer wat besondren blijk? wat reden sult gy geven
van godes wil int stuk? Riq. Het Graefs geschonken leven
dus buyten gis, en hoop, dat haestelijk verkeer
(630) van boer in hooveling. Dat jurich echts begeer
van self ons Rosimund; let met rechsinge oogen
op elk: gy speuren sult, den hemel ’t moest gedoogen.
met smertelijk gevoel het lest ik tuygen kan,
want ik, wie gnaedich scheen haers trous verkooren man,
(635) die g’noot haer volle jonst, die was haer vreugt, en wenschen:
speur haeren wil, haer liefd, haer jonstlicheen verslenschen
alleenlijk mywaerts niet; maer gans verstorven doodt;
en dat haer genegentheyt van dagh tot dag wordt grood,
en groodter tot den boer, daer sij int eerst aenschouwen
(640) hem min als ’t monster niet gonk walgen, en moest grouwen:
ja moedloos nu en dan van hertes wee de siel
gemiste, slechts uyt waen haer sulk tot man een viel.
Nu is sijn by-sijn vreucht, sijn afsijn niet dan quelling:
en endelijk (als ’t blijkt) ’t schijnt niet dan godes stelling
[fol. B7r]
(645) Wel Barcelloon kan die met wondring g’noch, en lof
sijn Ridderlijke daen in trots van gansch het Hof
vol prijsen? laet den nijdt, en d’afjonst eens ter sijden;
wie mensch voor menschlijk sou, die wisseling belyden?
een opgenoomen boer, versch uyt den schaepen stal,
(650) nau hooflijk opgeset, en weetloos schier van al,
sal dien het harnas straxs, soo straxs den degen passen?
en sitten straxs te paerdt g’lijk in de sael gewassen?
sal dien soo loopen straxs? soo drillen? en soo wel
in als sijn heer van ’t paerdt? ay ’t is godts eygen spel.
(655) Wel ’t moorden van de slang, het welk wy beyden sagen,
daer soo gevonden sijn? den graef hem op te draegen
sijn kint, en ’t vorstendom? wat klaerder teekens kan
den hemel ons op doen, van dat hy haeren man,
hy onsen Graef sal sijn? Ra. weet wat van eerst ’t gedachten
(660) Riquelm my quelt? dat men kan listlijk veel betrachten
door ’t gluk. Dit Ridders sijn begonst schier, en volmaekt,
oft ’t geen verraedt besluyt? want wie gebooren raekt,
ook self natuurlijk prins dus straxs volmaekt te wesen?
de konst klimpt traps gewijs; geen is straxs ’t hoogst geresen.
(665) van d’onvolmaektheen af, begint natuur het best.
Godt kan miraklen doen, doch meenlijk wacht op ’t lest.
Geveijnstheyt veel vermag, en meest op g’legen stonden.
Den boer vernuftich is, en nu en dan bevonden,
soo gy ’t indachtich sijt, wat boven boer te sijn.
(670) ’t bedrogh en vyantschap heeft meengen treck, en schijn.
Ja dikmaels uyt meer werkt als groote kracht van mannen,
tot naergevolght vervreem, en woesting van veel lannen.
Riq. ’t Vermoeden staet Ramir waerschijnelijk gegrondt.
’t Kon wesen dat ’t geval hem daer int veldt just vondt.
[fol. B7v]
(675) het quaedt en ’t vraederschap met schijn-deugt best sich dekken.
’t gesicht bedrieg’lijk is. ’t Is dwaesheyt straxs te trekken
tot voordeel wat ’t slechts sij, oft schrijven ’t self aen godt.
het stuk wel ingesien, u redenen heeft slot,
ja g’wichtigheyt Ramir! ik stem met u; beneven
(680) dat ’k voel de prickelen van liefd’ scherp aengedreven.
Ram. De sorg voor ’t vaderlandt ons opgeleit, den plicht
voor ’t al-gemeene-best streng toevertrout, verricht
veel scherper vlimmen’t breijn, en geesselt ons geweeten
als al te licht den roem van d’eedle deucht vergeeten,
(685) die Catalonien heerst. Neen vriend! neen: raed verschaf,
en kloekmoedt, voor den ramp ons al te dwaes en laf
met leedt en rou verrast. ’t Gelt d’eer, en g’rechtigheden
vant vrije vorstendom. Want die den Graef vertreeden
door eijgen sinn’lijkheyt betracht, en door den boer
(690) pooght g’welt, en dwinglandy: ik stel het landt in roer.
Riq. Ik hou my d’eerst tot’t stael, en wederspan verbonden.

Rosimund en Ioanna uyt ter sijden.

Ram. Dan daer komt Rosimund.
Riq. Den oorspronk van mijn wonden.
doch soo ’t den hemel g’lieft, t’saem heelster, en den stand
van Cataloniens heyl. Ros. Mirtillo! u ’t verstandt
(695) schoon jonk, meer g’looft als sulk.
Ioa. Gravin! laet ’t u niet wondren.
de jonkheyt, spaed ik ’t treur, kon my meer g’luxs afsondren.
dies ’k spiegel aen ’t geleen: nu ’t wijsheyt is, en deucht.
Ro. Acht ’t jegenwoordig g’luk, mits gy ’t u reeknen meugt,
’t welk uwen broeder beurt.
Ioa. Heylaes! wist ’t g’luk van dert’len,
(700) noch van geen waggelen.
Ros. ’t Welk noch niet is, kan ’t mart’len?
[fol. B8r]
Ioa. Soo beurlijk men ’t voor siet, te vinnich, en te straf.
Ros. Wat ’t sij dan als ’t ons treft?
Ioa. Voor my een treurich graf
noch levend, ja een hel.
Ros. Te slim vermoen van broeder.
Ioa. Niet voor wie recht hem kent: want d’hemel mijns behoeder
(705) wilt wesen, hy dit g’luk hem spaerich houdt. Ros. Mirtil!
u g’luk gy weynich kent. ’k u meer niet hooren wil.
Gy Graef Riquelmo hier? en gy Ramir te wesen,
en sonder spraek? wat nieus? Ra. u bruygom uytgelesen
de stadt met ’t nieuste nieu, ’t welk oit voorviel, vervult.
Ros. (710) Wat of men vlijtich min dees mijn verkiesing dult?
Ram. Wat wilt g’ ik seg? het volk tot woeling is genegen,
tot dat dees nieuwicheyt heeft ruijmt, of slijt verkregen.
Ros. Hoe ’t Hof sich draecht Ramir?
Ram. Niet als naer recht en reen.
en wensich na uws g’naeds geboon, en wil te treen.
Ros. (715) Riquelm hoe staedich dus?
Riq. Mijn liefd, en dienstbaerheden
hou ’k g’noeg u kenlijk sijn. Ros. Die seekert self de reden.
Riq. En mijn betreurlijkheyt. Ros. U wijsheyt licht dees slist.
Riq. Wie sag oit wijse liefd’?
Ros. De liefd’, wie wijsheyt mist,
meer geijlsucht is, dan liefd’. Riq. Men schildert liefd’ met vleug’len,
(720) en g’lijk een wicht verblindt.
Ros. In teeken men haer teug’len,
als vlug, en dertel b’hoort. Riq. U slaef en onderdaen
te sijn, mij troosten moet. Ros. Laet gy de liefd dan gaen?
Riq. Sy t’eedel is, en vroom.
Ros. Meer moest sij jonstich wesen.
Riq. Kon sij medeelich sijn.
Ros. De liefd dient meest gepresen,
[fol. B8v]
(725) die wensich ’t goedt betracht van ’t geene sij bemint:
nu eens ’t gelieft moet sijn, en eens die lief, gesint.
Riq. Soo beyd een opsicht heeft.
Ros. Ook dat niet aengekeeken.
dus waerdich ’t g’lieft moest sijn, dat, eygen baet versteeken
de liefd geen voordeel wist, dan ’t geen wordt na gejaegt.
Riq. (730) Naer soo veel reedlijkheyts de liefde selden vraeght,
En sorght maer eygen baet.
Ros. Riquelm men dient te weten,
wat sijn b’hoort, niet wat beurt. Riq. Sal ’k Rosimund vergeten
dan achten sijns Riquelms?
Ros. Men voegt sich naer den tijt,
en noodt, die wetten maekt. Riq. ’k Sie d’een, en ’t ander strijdt
(735) om ’t seerst naer mijn verderf. Doch d’hoop was, dat vermoogen
de liefd’ meer sou als iedt: was ’k immers niet bedroogen
in soo veel mins bely? Ros. neen Graef! ik wil gy ’t weet:
ik rechtlijk liefd u droeg: noch sulk my strekt tot leed.
gemerkt gy ’t waerdig bent. Riq. Ach rampelijke qualen!
(740) maer wat doch? was ’er liefd? kon die den windt dus halen?
of wijkt oprechte liefd? flout die? gaet die tot niet?
Ros. Riquelm! ist mal? wel hoe? of vaek sulk niet geschiet?
oprechte liefd’ heijscht g’luk, heijscht eer, heijscht hulp, heijscht leven,
heijscht godes schik; en wil, g’lijk gy te kennen geven,
(745) kunt beter, dan ’k vermagh. Dies wilt gy ’t breijn rechts slaen
op ’t geen my dwingt, gy sult mijns aenvanghs reen verstaen.
en lettend, wat vermag den schuld’gen pligt van kindren,
sult willen int voldoen mijns vaeders wil, niet hindren,
en wetend, wat vermagh in d’erf het best voor ’t landt,
(750) gewis gy ’t raeden sult, baet bien, geen wederstandt:
[fol. C1r]
voor ’t laest bevroeijend, wat vermag het hemels schicken,
en hem gelooft gedaen, gy sult u self verstricken,
op dat door my, en vaer den hemel wert voldaen.
Gelooft’ maekt schult. Noch mensch kan immer godt ontgaen:
(755) dies gehoorsaem kindt aen vaer, en Erf aen ’t landt verbonden,
en offer-gift aen godt, kon niet dan met veel sonden
niet luystren nae ’t verkies van Sanchio, tans soo heldt,
dat menich edel siel hy sichwaerts trekt, en velt.
Ioa. Ay vloekelijken ramp! is Sanchios liefd verkooren,
(760) schoon anders hy ook wilt; Mirtil sich schickt verlooren.
Ri. Wat handwoordt kan ik doen? Ramir! verstandge vrou!
waer lust heerst, wijkt de reen. En schoon de liefd ’t versou,
voor d’een noch d’ander heeft; soo even, waer sij beyden
staen tegen d’onderdaen, slim hy haer g’weldt verbeyden
(765) kan, sonder vrees van trou te krenkken, of de deught.
Dies sich in u verkies Riquelmos liefd verheught,
vernoeght alleen met dat u Sanchio kan behaegen:
want u te b’haegen is, van ’t g’luk self roem te draegen:
u b’haegen, eel, en vroom, sterk, en verstandich maekt,
(770) ja waer t’onmog’lijk schijnt, licht u behaegen raekt.
Ros. Riquelmo! d’inborst kan geoeffent quaelijk schuijlen.
En sal of met de deught, of strax met d’ondeucht tuijlen:
verselschapt met de deught, oprechten eeldom tuygt,
kloekmoedigheyt, en Sterkt; en dees (want u niet buygt
(775) den afjonst van de reen) moet gy in Sanchio kennen;
g’lijk sij my ’t hemwaerts doen het oog, en siel gewennen.
d’ Inborst hem b’haeglijk maekt, en die uyt d’inborst spruydt
sijn minnelijke deugt. Maer wat? voor maegt oft ’t stuijdt
[fol. C1v]
sulk redeenen. De liefd veroorlooft veel. Meer, ’t baeten
(780) mach voor wie d’edel deugt sou soms in veldts lien haeten
daer kennelijk genoch den vroomen Sanchio doet
dat d’Heusheyt, Eeldom, Sterkt, noch andre deugt aen’t bloedt

Rugero en Fernando uyt.

gebonden is. Gelijk wie self daer aen komt treden,
’t kan leeren met der daedt. Rug. Ik vat Fernand u reden.
Fer. (785) Dien treek voor vraerders dient, voor wie sich slim men mijdt.
Ru. Wie open vyandt heeft, verhoedt sich t’aller tijt;
noch sorgloos slaepen sal. Doch ginder mijn beminde.
Fernando staek ’t gescherm; en lij mijn plicht ontbinde
eerbieding ons heldin.
Fer. Vrindt Sanchio! ’t dunkt my wel.
Rug. (790) Roemrijkste Rosimund! laet ik de lippen stel,
waer ’t aerdrijk eerlijk trotst op ’t waerdigst van u soolen.
Ros. Rijst Sanchio! rijst van d’aerd.
Ram. dees heusheyt in wat schoolen
Riquelm! soo straxs men leert? Ros. rijst Sanchio! ’k wil u hoog,
en cierlijk sien geset. Ioa. Wat liegt my ’t oor, en ’t oog?
Rug. (795) meer nimmermeer my ken als ’t maeksel van u handen.
Dees pleeg k’u uyterlijk, dan haer, siels offerhanden.
Rug. Ramiro! neen, neen vrindt. Die seden boers niet sijn.
Ro. Gy wondert u Riquelm? maer wat? met vreugt, oft pijn?
Riq. den ramp my pijnlijk valt. U d’Hemel wilt bewaeren.
Ros. (800) Laet onbedachtelijk niet in ’t gepeijsen vaeren
van uwe Rosimund. Riq. Sulk godt verhoeden sal.
Ros. De trou van d’onderdaen, en d’Eeldom proeft ’t geval.
Riq. Wat hoef ik meer bescheedts? haer willen blijkt voor d’oogen.
Mijn hop gestrunkelt leijdt; en al mijns liefds vermoogen.
[fol. C2r]
(805) Met u verlof Graefin? wy treden nae den raedt.
Gy wel verselschapt sijt! Ros. De vreugt in ’t g’noegen staet.
Uijt ’t g’noegen jonst, en liefd, en uit de liefd komt spruijten
kloekmoedigheyt; en dees kan ’t sorgich vreesen sluijten
ook uyt eens maegdes siel. Ri. wel met er daed gy ’t toont:
(810) nu onvermijdt de schaemt, en tucht, de tong verschoont
geen spijtigheyt, noch trots.
Ram. Dat is den aerdt der vrouwen;
onstandicheyt, en smaedt met vinnicheyt te brouwen.
Riq. Dan desen hoon, en leedt, Ramiro! met wat spoor
’t vermoeden nopen wilt? de wanhoop werpt tans voor
(815) onduldicheyt, en vraek; en hitsen om t’ontmoeten
den ramp, die ’t vorstendom geschaepen staet te boeten.
Ro. Fernando! wat gy segt? Fer. iedt vorstelijcxs ’k hem hou.
Ros. Het spreekwoordt luydt, den leeu wordt kenlijk uyt den klau.
Fer. Sulk handelen van ’t stael geen velts-luy oit gebeurde.
Ro. (820) Ik schreef de liefde toe, ’t geen groots in hem bespeurde.

Ruger en Ioanna aen d’een sij.

Rug. Gy straf en moeijlijk valt. Ioa. Of buygen ’t herte moet
oft breeken. Sanchio! kiest, mits al te pijnlijk doet
my mart’len u mis-reen. Ru. Dult lieve! ’t kan ons baeten
Ioa. Schandtsuchtige! tot wat? om my meer druks te laeten?
(825) ik wil, en sal. Rug. Ay! sacht! sie Rosimunda naekt.
Ros. Dees waerheyt dient getoetst om ’t voordeel dat sij maekt.
kloek aerdigen scholier! naer ’k hoor, gy wordt in ’t scharmen
reedts meester. Laet ’k omhelsch dien waerd’gen hals, en armen;
mits ’t allen kant u deugt mijn jonst met liefd vermeert.
(830) en d’edel ingeboort, die veijnslijk gy begeert
[fol. C2v]
te dekken, open doet. Wat u verbaest? spaer vreesen.
indien gy landts-man sijt, my in de siel geresen,
s’u koestren Ridder sal; ik jurich met meer vlijt
’t hert leuren, daer g’alreedts volmachtich vogt van sijt.
(835) onwimpelt, wat gy veijnst: leert waer soo lieve seden,
waer soo veel aerdigheen u inborst, en u leden
bequaemen? ’t straelend licht slim duurich men versteekt:
het glinstert elders uyt, wanneer ’t niet gans door breekt.
Rug. Ay! wat voor weerenis sie ’k over t’hooft my hangen?
(840) of ’k laes! verraeden ben? ’t moet sijn. Wat ’k, aen sal vangen?
Ros. Ontstelt g’u? ’t is geen noodt. De siel heeft ons alleen.
Ik d’uwe ben. Spreekt uyt. Meer stof sal ’t, en meer reen,
my doen tot u waerdy. Rug. Doorluchtigte! de seden,
die uwen dienaer toont, oft uwe jonstigheden
(845) in hem niet vloeijen doen? of ’t Hof niet? en ’t geniet
van u by-sijn? ’t welk self kan scheppen ’t eelst uyt niet.
Het handelen van ’t stael; ’t velt leert: nu’t oorloog voeren
niet enkelijk met ’t wilt op heden past de boeren;
maer met het krijgsvolk self: voorts wie aendachtig let
(850) op ’t boers getuygh; hy licht by d’oorloogs wapens ’t set.
Wat schilt den hoeders spriet van pijk? de vork van degen?
het oeffenen van ’t een, brengt ’t handlen haest te wegen
van ’t ander. Ros. ’k wil niet meer als self gy duyten wilt.
Rug. Mogt ’k willen! ’k wou u g’naed niet vruchtloos sien verpilt
(855) door mijn verworpentheyt. Naer’t velt wou ’k mogen keeren
op dat als ’k niet kon sien u steijgren, mogt ’t verneeren
beletsel doen. Ioa. Hoe wijt noch dese schalkheyt strijkt?
Ro. wat Sanchio! niet de liefd door deugtsaemheyt verglijkt?
[fol. C3r]
vat d’oefning ’er by d’handt: ik maek terwijl my binnen.
(860) En laet u broer Mirtil (want ’t sijn wilt) ook beginnen.
Ik vrees Riquelmos liefd verwisselt licht in haet.
Den spijdt veel kan. Door my nae ’t Vorstendom men staet.

Rosimunda binnen.

Fer. Wel Sanchio neem het stael. ’k er hael ons eerste treeken.
Hoe staet gy? wat u schort?
Rug. Fernand! ik vrees geweeken
(865) ons Rosimunda sij met ongenucht, en leedt.
’k Wou eenig sijn een wijl. Die vrindtschap my besteedt.
flus d’oeffning wesen mag. Fer. het sij na u behaegen.

Fernando binnen.

Rug. Joanna van mijn siel! wat reen heb ’k niet om klaegen?
wat stof niet tot getreur? dan voor iedts aen ik vang.
(870) gunt tot verlichting laes! van desen swaeren dwang,

Fernando weer uyt.

Io. Baldaedigen! Fe. wanneer sal ’t Sancio! best pas koomen?
Rug. ’t Sij morgen; d’ur die best van u kan sijn genoomen.
Dien soet en kuijschen mondt; op dat Rugero werft
aen hem, waer door hy leeft: Io. sulk gy noch peysen derft?
(875) schalk aerdgen! aerdrijks vloek! trouschender! godts vergeten!
wie u het eerloos hert mogt uyt den boesem reten!
dan wat dient noch getoeft! daer d’ingekroopten spijdt
de siel versmacht, en moordt? Ru. Joanna! Ioa. gy wie sijt
de spronkaer van mijn leedt!
Rug. wat wilt gy laes! aenvangen?
Io. (880) u schelms meijneedich hert self uyt dien boesem langen.
Rug. Mijdt raserny. Ioa. O neen.
Rug. Hoe neen? Ioa. laet my. Rug. k’En sal.
Wat wilt gy? Ioa. u verniel, o vraerder! Rug. sijt gy mal?
Ioa. ’k was t’lang: ’t welk ’k treur, en schrey, en eeuwig vrees sal moeten.
Vloekwaerdigen! nu slim mijn faelen sijn te boeten
[fol. C3v]
(885) dan met geschrey en wee. Rug. O rampelijk geval!
mijn Janna! mijn waerdy! mijn heyl! wat ’k schricken sal
u ’t loflijk breyn mistelt? u schimpelijk verwijten
van godloosheyt, verraedt, en wantrou* (’t welk my spijten
moet boven al aen ’t hert) waer aen ’t u elders bleek?
(890) meer als uyt dat ’k van ’t velt u hier op ’t Hof ontweek?
alwaer, moet soms den mondt schoon Rosimund toe spreeken;
t’is veijnsery uyt dwang, en met veel doodes steeken
in dees u g’wijde siel. En moet ’t oog af gekeert
soms sijn van u naer haer, mijn lieve Son! het seert
(895) helsch smertelijk Ruger: gy kunt het self bepeijsen,
Het is den Graef, dees plaets, den noot, die ’t doen bewijsen;
niet dat gy uyt het oog, uyt ’t breijn, uyt ’t hert, uyt siel
mijn siels besitsters! neen, veel min u liefd’ verviel.
Neen mijn Joanna! neen. Gy d’eenichst sijt verkooren,
(900) de liefste sijt bemindt, en d’alderdierst beswooren.
Wat sucht, en schreijdt gy? laes!
Ioa. Neen schalk! ik sucht, noch schrey:
Maer schou uws loogen-taels, en vloekend ’t soet gevley,
’k wil man sijn naer dees dracht, om u dwaes aengetrokken?
was ’k vrou in loghtigheyt, en gonk’ mijns roems plicht krokken
(905) door ’t lang berout gevolg; ’k wil man sijn in ’t getraen
te stutten, en den wee voor u om niet gedaen.
Was ’k vrou in dat dees siel licht g’looflijk u gonk vieren,
’k wil man sijn in die self tot haet, en vraek te stieren.
Dies laetend ’t week gemoedt, als weereloos getuyg,
(910) en ’t schreijen voor de vrou; u sweer, dat ’k vrou betuyg
wat spijtge vrou vermach. Op u verbloemde reden,
sie daer; soo antwoord ’k ’t best.
Rug. Spaer bidde, spaer de kleeden
[fol. C4r]
Joanna! Ioa. Vraer! laet los.
Rug. Wat dat g’u kleeren scheurt?
en u ten vlacken geeft? Ioa. de vraek die niet gebeurt
(915) my was aen u, sal ’k best voor my te weeg dus brengen.
’k Wil sijn int openbaer; noch uwe boosheyt g’hengen
’t Hof langer onbewust. Laet af, en spaer gewelt.
Ik dul u vinnicheen niet langer; ’k wil erstelt
in mijne vryheyt sijn. Rug. Mijn heyl! o wil bedaeren!
(920) ay keer ’t misnoegich breijn ten rechten, en laet vaeren
den slimmen achterdocht. U leedt, mijn moort, u schandt,
en beijdens ongeluk neemt dwaeslijk gy ter handt,
soo bey gy kenbaer maekt. Lion, en t’saem Navarren
stelt gy ten blaem. Twee kroonen sult gy warren.
(925) Ik ben Ruger. ’k Ben d’u. Ik droeg u liefd, en draeg,
en draegen sal, soo lang de locht ik levend jaeg.
Mijn Janna! liet g’om my uws vaeders throon, en erven,
ik u om uwe liefd niet laeten sal voor ’t sterven.
Beldt u sulk sterk int hert. Sterk sulk Ruger vertrout.
(930) Voor Rosimundaes liefd, noch ’t Graves g’loofte grout.
d’u my de waerdtste is; ’k was d’u godt eerst verswooren
als van den Graef verlooft. Wy sijn elkaer gebooren.
De stoornis, die het Hof, haer strenge sorg, en wacht
veroorsaekt, ’k haest verwin. Dult slechts een wijl, den nacht
(935) van desen woel drae schuijft. Uytstelling, geen vergeeten,
dit luntren is. ’t Staet vast, het geen om hoog geseeten
in ’t eeuwich nootlot staet. Ik d’uwe ben by godt,
en al sijn heylicheyt. Ioa. g’Hebt mijne gramt verbot
Ruger! en week gemaekt dees siel, die sich vernoegen
(940) laet met u schoon gespreek. ’k Wil naer den tijt my voegen,
u sweeren, en dees plaets, doch eyndelijk, tot toon
van mijn standts vaste liefd. Ru. O aller maegden kroon!
[fol. C4v]
volmaekten puijk van deucht! verwinster der heldinnen!
getrouste gesellin! roem draegster van die minnen!
(945) mijn Janna! laet ik kus de stappen uws getree
tot plichtgen dank, voor ’t geen van ’er u liefd my dee.
Io. Ik schrey van vreugt Ruger! die d’hop my in komt belden.
Rijst op van d’aerdt: noch wilt meer als mijn jonst vergelden.
d’u ’k ben. Ru. d’U ’k wesen sal, spijt allen ramps gewelt.
(950) Want heyl’ger niet als trou, en trou in liefde gelt.
Die sal ’k eerbiedelijk stets met u schoonte vieren,
en deese, sal ’k op wijs van offerhandt vercieren
met eeuwgen prijs en lof, op dat g’aenbiddelijk*
dus pronkken meught Navar, ja gans het aerdes-rijk.
Io. (955) Den g’naedgen hemel geeft een eynd van al dit woelen.
Rug. Wie steunt, en trout op hem, die sal sijn miltheyt voelen.

Rosimunda uyt.

Bent heugich, en gemoet.
Ros. ’k Wil niemandt volgt. Blijft daer.
De liefd beneersticht ’t stets de g’legentheyt by ’t haier.
Wel Sanchio! wel Mirtil! hoe sien ik u bekreeten?
(960) en droefflijk u ontstelt? wat heefter bey verbeeten?
seg Sanchio! watter gaet? gaf ’t schermen een’gen stoor?
oft hoveling? seg op. ’t Geen u koomt pijnlijk voor,
dat voel ik neffens u. Ru. Wat dankxs genoeg sal kunnen
my d’hemel voor d’ees sorg, en dees genaede gunnen?
(965) o Rosimund! ’t was slechts ons heugenis van ’t velt.
Dees hadt ons beydens liefd, op nieu voor ’t oog gestelt:
wat gluk gins beyden hadt, en wat voor eedt ons beyden
tot eeuwge trou verbont om noit van ’t velt te scheyden.
dit denken droefheyt gaf? Ro. kan ’t Sancio mooglijk sijn?
(970) dat gy op ’t velt noch peijst? wel wetend gy de mijn
[fol. C5r]
sijt volgens godt verlooft? bespeurend dat mijn willen,
en liefd de mijn u maekt? meer, siende dat de spillen
van ’t Vorstendom om u tans roepen; soo tot standt,
als ciersel, ’t welk men hopt van u vernuft, en handt?
(975) kan ’t sijn? dat gy op ’t velt, peyst daer u’t Hof sal beuren?
dat gy om Vorst te sijn voor boer, stelt my te leuren?
wilt vader in gebrek doen vallen self met godt?
schipt ’t Graefschap met den voet? en oordeelt my ten spot,
wie u de siel opdraegt, en wijdt voor eeuwich eygen?
(980) mijn Sanchio! ’t kan niet sijn; of dwaesheyt moet u nygen
tot sulk een reenloosheyt, of ’t geen ik gis, Mirtil;
glijk gy ’t verkondicht hebt, en ik ’t vermoeden wil.
Ru. Mirtil het was. Ioa. Princers! niet sonder recht en reden.
want ’t velt gaf my mijn gluk, waer geen verand’lijkheden
(985) dan van den tijt men vreest; waer geenen nijdt, noch haet
men weet: waer ’t veylich al, al g’wis, en duurich staet.
waer my mijn broeder is plichts-eedig stets verbonden.
Dies blijft hy hier, my scheit sijn g’luk van hem hier vonden;
mits Graef hy sijn, en ik sal slaef, en onderdaen:
(990) En dit veel t’ongelijk maekt; gy kunt het self verstaen.
Ros. Mirtillo! swijgt. Noch lij u duldich meer te hooren;
want gy uws broeders g’luk, mijn wenschen, tracht te stooren.
koom gaen wy vinden t’saam in sijn vertrek mijn vaer:
Soo gy te g’noegen sijt, hem valt geen moeijt te swaer;
(995) geen gift te kostelijk, om ’t welk gy ’t velt meugt laeten,
en sien u broeder g’hult, tot Graef met ondersaeten.
Io. Onthoudt gy slechts Ruger, soo g’noeght de werelt niet:
Mits ’t al, wat hy niet is, dijdt* my maer tot verdriet.
[fol. C5v]

Bellardo als pelgrim, en Riquelmo uyt.

Bel. Verspiêr, noch vraer ik ben, noch oit dees borst of ’t handen
(1000) bevleckte schim van quaedt. Schijn ’k dwaeling achter landen,
’t kleedt sulk verschoonen moet. Gaf ’k my in ’t Hof te diep
als vremdeling, ik kent, met reden ’t self u riep,
tot achterdenk; doch ’t sij, niet aers als van vermeten,
van wien u reden sal, nu w’eenich sijn, doen weten.
Ri. (1005) Naer die verlang ik tans. Sa! spoedicht, brengt die voort.
d’ondeucht, en logentael, meest mael gedreven wordt
in schijn van heyligheyt.
Bel. ’k Ben Eel, en wel gebooren;
op ’t welk my roemen magh. Dies andermael vermooren
gy vry meugt ’t slim vermoen, wie Jonker dat gy bent;
(1010) en leenen plaets de reen, die d’eelst moet sijn bekent.
int g’waedt van pelgrim dan, heb ’k t’rijk Lion verlaeten,
geteelt self uyt de vroomst van d’eedelst ondersaeten:
niet om den heylgen man, wie ’t arm Gallisien eert
te soeken, en waer elk in noodt om heyl sich keert.
(1015) O neen! schoon ramps genoch ’t rampsaelich hert beknelde;
doch slechts, om sien waer ’t eijnd mijns ramps den hemel stelde,
wiens oorspronk gaf de liefd, of beter ’t stout bestaen;
nu ’t door dit om een kroon, en septer was gedaen.
Ik liefde self d’infant Lion ten throon gebooren;
(1020) van godt, natur, en ’t lot tot wondering verkooren
van ’t geen soo schoon als wijs de werelt siet volmaekt.
en als ’t hert in haer liefd tot vollen g’noegen blaekt;
ja als ’k door seeker hoop schijn naer den throon te stappen,
versmoort mijn arme siel, gestrunkelt van de trappen
[fol. C6r]
(1025) haers hoogs geluks gebou in dafgrondt self van ’t leedt
en ’t mooglijksts ramps verdriet. Dit my navarra deedt.
Want haeren Prins Ruger verwitticht door ’t uytbellen
des veel getongde faem laet naer dees schoonheyt hellen
het gierich oor, en ’t hert. Den oorloog met Lion
(1030) en ’t duldeloos Navar, die toen op ’t vreedtst begon,
beletsel gaf om t’oog naer wenschen te versaeden.
Wat doet hy? gaet den noodt om listicheyt te raeden;
Dees steekt hem int gewaedt van slechten edelman,
en mengelt in ons Hof. Siet wat de liefd niet kan?
(1035) maekt vrindtschap en door gunst, en door sijn b’hendig stieren
raekt self d’infant ten dienst, haer lief gestreel, en ’t vieren
van een verdraegen liefd. Dees, mits sij ’t schuylen haet,
noch kan verborgen sijn, siet, wat sij stout bestaet?
d’infant, den Koning, ’t Hof, en hy, en ik op ’t jaegen
(1040) eens uytgelokt door ’t weer, verscheenen al met ’t daegen
des blijdes sons int velt; verscheenen doch niet al
ten droeven ondergank. Want dienstich bey ’t geval
een vlucht hun nemen deedt; g’lijk ’k seeker nu kan speuren.
Ri. Wat nieuwicheen ik hoor? wat wonderbaer gebeuren?
(1045) doch hoe kon ’t vluchten sijn? waer ’t Hof, de Koning, gy
van paerden wel voorsien?
Bel. ’t besteeken werk gaf vry
haer voordeel al te groot. want straxs de spoor gesteeken,
en al ’t gebergt rondtsom, en ’t bosch en ’t dal doorkeeken,
gaf ’t Hof den moedt om niet, en oorsaek nam van rou;
(1050) als oft vervallen bey moest wesen in den klau,
en muyl van ’t ongediert: te meer men achterhaelen
noit iedt van beyden kon door ’t allen t’ om naer taelen,
[fol. C6v]
en soekens moeijt om ’t meest?
Riq. en waer wert gy nu waer
haer vlucht? Bel. in dat ’k op ’t Hof hier self gesien den vraer,
(1055) en kenlijk vonden heb. Ri. Hoe? hier in ’t Hof gevonden?
by d’hemel ’k sweer hy sterft, en dat hy vast gebonden
sit voor ons weer verschijnt het bloosen van d’auroor;
nu t’lot dit Vorstendom tot sijne vraek verkoor.
Seg slechts waer ’t schelmstuk schuijlt? of waer het sij te vinden?
(1060) want d’eerst ik wesen sal.
Bel. Laet d’haestheyt u niet binden
tot ’t geen mischien niet mag, of mag ’t; kan sijn gedaen.
Riq. Geen haestheyt laekt de straf van boosheyt. Niemant staen
vermag, oft b’hoort, daer ’t recht komt achterdeel te lyden.
Het ong’lijk van Lion sal Barcellon kastijden.
(1065) wat toeft gy noch? wel aen! ik wensch hem maer te weeten.
Bel. Ik sien hem hoog, en lief in ’t Graefschap self geseten,
ja van den Vorst geviert. Riq. Wie gis ik? wie het sij?
Bel. Dien; wie gy Sanchio noemt, bestondt die vraerderij.
Riq. Wat segt gy? Bel. ’t geen gy hoort.
Riq. In arme boeren kleeren
(1070) brogt dien den Graef van ’t velt. Bel. Sijn schalkheyt kunt gy leeren
aen ’t geen u is verhaelt. Dien naem heeft hy versiert.
Ruger hij is, wien godt Navarras Kroon toestiert.
Ri. En onsen Vorst sijn kint. Maer wat? ik swijg: nu ’t weeten
van sijne Vorstlijkheyt is sien dees siel gesmeeten
(1075) in ’t naere wanhoops kuyl. Dat dien Rugero sij?
hoe slim den aerd sich bergt! of duurt voor veijnsery!
dien trout ons Rosimund. Bel. Laet sulk u niet inbellen.
Kon hy Lion te leur, hy Bercelloon sal stellen.
want vastlijk ’k meen, hy moet verborgen hier d’infant
(1080) ook hebben. Riq. Of versaedt van dien waerdgen pandt,
[fol. C7r]
verstooten: ja godt weet, of niet de doodt doen suuren.
Want hy ’t vermoeden geeft, die sulk uyt landt dorst uuren.
dan wat het sij. Lion veronglijkt, gy gehoont,
wy in ’t gevaer om hem, dit alles dient geloont,
(1085) noch beter als met ’t stael. U naem laet my dien weeten.
Bel. Dien noit ik lochenen sal. Bellardo ben ik g’heeten.
Ri. Wel aen Bellard! daer’s d’handt. Rugero sterven moet.
Want eenig g’luk bey toeft, ders open baen ’t ons doet.
Bel. Mijn onvergeetlijk leedt kan my tot sulk licht binden.

Den Graef, en Fernando uyt.

Riq. (1090) Bent nu geveinst. Malkaer my buijten ’t Hof flus vinden.
Ik sie den Graef daer koomt, vertrekt u uyt de sael.
Schept adem, schept o liefd! terwijl gy nieuwe strael
van hoop verschijnen siet. Rugero die moet sneven,
voor eer hy kenbaer sich mijn Rosimund sal geven.
Gra. (1095) Wat vreugden baert Fernand! een hop met g’luk gekroont!
een wensch naer heysch gelukt! nu Sanchio sich vertoont
soo edel in de deugt, soo held’lijk in de waepen,
en allen oeffening als Ridder self geschaepen.
Fer. Den jonst’igen hemel schijnt bejegent u vertrou
(1100) op hem dus vast gestelt. Gra. ’t Geval, sijn werk ik ’t hou:
want hy ’t veroorsaekt heeft. Riquelmo wat’s u meijnen,
kon iedts mijn ijver waerdt van soo veel g’lukxs verschijnen?
Riq. Ik twijffel niet o Graef! want wie sijn hoopen stelt
op godt, hem meen’gen prijs, en veel versolding gelt.
Gra. (1105) Vreemt voorgeval! dat hy moest needrich sijn gebooren!
maer wat? is hy om hoog van d’eeuwigheyt verkooren
tot Catalooniens Vorst, en heb ik ’t godt belooft,
hoe ’t beuren sal, dat mensch, hem van het sijn berooft?
[fol. C7v]
mijn weldrige gemeent kon sij dit slechts begrijpen
(1110) wat morrend’ ongenucht? wat onrust sou haer nijpen
in ’t geen den hemel schikt? Riq. of een’gen onwil waer
in ’t volk u gnaede wirt? Gra. ik hoor, dat ’t hier, en daer
met hoopen t’saemen rot, en muyt, en gaet te raeden,
hoe haer een vorst gebeurt in spijt van mijn genaeden,
(1115) naer eygen sin en wil. Riq. De nieuwicheyt licht maekt
wat woelings. ’t Heeft geen vrees. Sulk soorgloos self sich staekt,
verflout naer d’eerste drift. Gra. Ik salvan d’ondersaeten
sulk hopen: want ook ’t minst van oproer sal ik haeten,
ja straffen scherp naer recht. De goede sal ik goed
(1120) en quaedt de quaede sijn. Riq. Hem moet het leven moed
en u genaede sijn, wie ’t opsicht u derft breeken:
want wat u gnaed niet buijgt: dat mag de strafheyt vreeken.
Gra. Mijn willen g’noegen moest ik erfgenaem hem maek.
Riq. Vervloekte Graef! hoe vlamt dit hoonlijk leedt tot vraek?
Gra. (1125) dies weet Riquelm! ik wil in stilt haer heden trouwen,
uyt voorsorg, en geen vrees, om allen ramp te schouwen.
Dus raedt de liefd, die ’k draeg voor mijn gemeent, en’t landt.
want vruchtloos ’t muyten sij, geslooten eens dien bandt.
Riq. Waer was ter werelt mensch rampsaeliger gebooren?
Gra. (1130) Riquelmo mompelt gy? of gis ik u verstooren
ook dese tijding kan? Riq.*genaed’ge Vorst! ik kent,
’t was stoornis; maer uyt liefd; mijn dertle siel gewent
’t oog starren op u kint; en siend haer nu gebeuren
een aer, en vreemdeling; wat vremt? deedt sij iedt speuren
(1135) uyt weedom? doch bedaert, om dat ’t dus d’hemel schikt,
en u begeeren is, Riquelm blijft onverschrikt
[fol. C8r]
in trou van onderdaen; en prijst u vroom aenstellen.
Daer beter niet vermach, moet my geveijnsheyt gellen.
Gr. Getrouwicheyt Riquelm maekt prijsbaer d’onderdaen.
(1140) om ’t vaderlandt ist deugt sich selven af te gaen;
Ja eygen baet ontsien. Soo voorders t’allen tijden
sal d’heugenis sijns Vorsts hem tot meer weldaedts dijen.
Fernando! Fe. groote vorst! Gr. Gae roept hers de Grafin.
Ik weeten wil, oft noch, haer rouwich iedts in sin
(1145) duurt tegens mijn begeert?
Fer. Ik gaen. Riq. Ik weet haer willen,
als Sanchios heel gesint, sal van u wil niet schillen.

Ioanna met de wacht tierende uyt.

Ioa. Wat toch? ik binnen sal. Gra. wat is daer gaens? Mirtil!
Ioa. De wacht my slaet, en stoot om dat ’k hier wesen wil.
Gra. Ik leer haer moedich sijn, wel wetend haer gebooden
(1150) den toegank heb; of ist alreets haer ’t breijn ontvlooden?
Ioa.’t Geval, en u o vorst! te vinden, waerdt ik acht:
soo meerder swaericheyts my hier in ’t Hof niet wacht.
Gra. Wat swaericheyts? ik sweer by d’hemel ’t minst uws deeren,
ik ’t straf, oft my gebeurt. Ioa. ’t Verhoeden sonder sweeren,
(1155) kan my het nuttichst sijn.
Gra. wat vreest gy? Ioa. ’k Hoor mijn broer
trout heden Rosimund;*d’ees maer de stadt in roer,
en muijtery schier brengt. Dies kon het mooglijk weesen,
laet u genaed verbeen tot schutting sijn van ’t vreesen,
’t welk so veel ramps voor siet. Peyst om u volk, en stadt,
(1160) en dat u g’ringe slaef, om wien aen dit vat,
sal ’t gluckigst sijn in slaef, noch meer te sijn als hoeder.
Gra. U sieles kleynicheyt vertoont u geenen broeder
van Sanchio te sijn. Mirtil! maekt hop, en moet.
’k ben Barcellonaes vorst. ’k weet wat my spreeken doet.
[fol. C8v]
(1165) Riquelmo weet het volk; dat ’k ben haer Heer gebooren?
schrikt men niet anders my tot ongenae te stooren?
hoe draeg ’k het sweert om niet? hoe vreest men godt, noch t’recht?
maer wat? te vroeg ik klaeg, en ’t vreesen heeft te slecht.
Mirtillo! weet, u broer en Rosimund verlooven
(1170) sich heên; en mits den dag verscheenen is, berooven
g’u sult van ’t slecht gewaedt, en toonen dat den dagh,
sulk om mijn wil, en ’t g’luk uws broers verdienen magh.
Schut uyt dat schaepen vel, dien py, die rotte broosen.
Den dag roept om flauweel, om gou en silvre roosen
(1175) in sijd, en goudt gemaelt. Wat segt gy? sal ’t geschien?
hoe traent gy? kan sulk leedt? of kan dit droefheyt bien?
Ioa. Ik schrey, en droevich ben, om dat gy wilt ’k aflaeten
dees kleeren sou, voor wien ’t gemack al ander haeten
my doet uyt lust, en reen. Te wel past ’t lijf dit vel,
(1180) dit linnen, arm en been; dees py past al te wel.
Maer gaet den trou-dag voort; so groote feest sal ’t dwingen;
als voeg’lijk min ten dans, en wenslijk voor het springen.
Gra..Waerdeert gy ’t laeten dus? Ioa. ik hadt gelooft gedaen
van tot mijn houlijkxs dag in dese kleer te gaen.
Gra. (1185) Wat wilt gy dat ’k u trou?
Ioa. wat houlijk kan my beuren;
soo gy mijn Sanchio trout? sijn g’luk doet ’t mijn my treuren;
nu d’een maer Vorst kan sijn. Gr. Bevallijk, en wel recht.
wilt gy sijn Rosimund? Ioa. sulk met u g’loofte vecht?
’k wou slechts mijn ramp verhoedt.
Gra. Wat ramp kunt gy inbelden?
(1190) u broeders g’luk sal veel, en meer mijn jonst u gelden.
Ioa. Ik meer niet tegen stry: maer vroolijk sal, en blij
de kleeding uyt gaen doen? Gra. wel gaet, en keurt de sij,
[fol. D1r]
en stof om t’kostelijkst, en doet u broer hier koomen.
Io. Ik gae. Dan waer o siel! waer t’lot heeft voorgenomen
(1195) u rampelijk verdriet eens t’eindigen voor al;
waer ’k uyt de kleeren schut, en met de self t’ getal
van mijn ellendicheen. Oft vreest gy voor het sterven?
noit g’noch beklaeglijk mensch! mist gy uws vaeders erven
om dien baldaedigheen, en kroon, en rijk, en al;
(1200) ja t’ wesen self van vrou; nu hy u laeten sal,
staet gy naer ’t leven noch? of siet gy eenich hoopen
noch over? eengen schijn van ’t minste voordeel oopen
in soo veel anxsticheen, ’t welk u het leven raedt?
Rugero trouwt als nu. Wat toeft gy meerder quaedt?
(1205) of wilt g’aenschouster sijn van ’t noit gelooflyk trouwen?
om wat meer mooglyk sij van druklykxs op te stouwen?
ach! hemlen neen! ach! neen. Maer eer gestorven siel!
nu eens, wat aangnaem was ten deel een ander viel.
wel aen Joanna dan! kroont uwe liefd met sterven,
(1210) volmaekt in deugt, en trou. Dees kan u saem doen erven
vol roems voor d’euwicheyt. Doch sal ’t ook moglijk sijn,
dat ’k scheyd en sterf? noch sie, of spreek voor laest dien mijn
soo gwesen liefgetal? Ruger! hoe sal ’k hem soeken?
wie haetlijk d’hemel moet, en schroomlijk d’aerdt vervloeken?
(1215) Dan ja; ’t sijn moet. Dit schrift, is t’sijn; daer staet sijn handt
u duysent mael gedaen in trou voor godt te pandt.
Dit hoeft hy weer; niet om; hem ders tot plicht te brengen,
of liefd (die nu vervloog) dan om geen vraedt te mengen
met dees oprechte borst, die suyver sterven wilt,
(1220) en sonder ’t vals papier, t’welk sulk een liefd verspilt.
[fol. D1v]

Ioanna binnen.

Gra. U raeden sterkt het mijn. Het houlijk eens geslooten,
wie mensch t’onbinden kan? de meest en sterkste slooten,
van krijgsvolk wel versien in ’t Graefschap staen my vast.
Riquelm! dit dient gedaen. Die sorg u trou best past.
(1225) Dies sult gy. Dat wat mag Ramir nu herres jaegen?

Ramiro uyt.

Ram. t’U, en ’t gemeene best. Ik koom niet min verslagen
door d’oproer, die de stadt; als die u dienaer lijdt;
om sien, oft waer ook sij, het welk de maar versprijdt?
Gra. wat loopt er?
Ram. d’Elie sterk vergaedert staen daer buyten,
(1230) en seggen dat gy wilt op heden ’t houwlijk sluijten
uws kints met dièn boer; Gra. den arm ’k verheven hadt.
O eers-vergeten boef! maer ’k sweer by d’hemel. Wat?
dat ’k lijd men Sanchio schelt?
Ram. my waerts den arm verheven?
Gra. wat? wat Ramir? Ram. t’is wel.Gra. Riquelm! gaet orde geven.

Ramiro binnen.

(1235) Laet straxs de poort van ’t Hof met strenge wacht beset.

Rosimunda uyt.

Riq. Daer koomt de schoon Graefin.
Gra. Riquelmo! gaet, en let
op ’t geen u wordt belast. Ik sal, en wil voort vaeren.
Schoon ’t aerdrijk om sich wendt. Mijn g’loofte ’k niet sal spaeren,
den hemel toegeseydt. Op hem ik veylich staen.
Ros. (1240) Hier hebt g’u Rosimund ten dienst, en onderdaen.
Gra. Koom heeres aen d’een sijd’, groot steunsel van mijn jaeren!
Riq. den spijdt verkloekt ’t gemoedt. ’t Geval schenkt my siet d’haeiren.
De liefd verwekt mijn siel. De hoope maekt my stout.
’t geluk, dat lacht my toe, en eeuwgen roem voorhoudt.
[fol. D2r]
(1245) Wat twijfelt noch Riquelm. Den Graef die geeft u reden:
hy soekt door vreemdeling ons op den nek te treden,
hy tracht het Graefschap te vervreemen, en sijn kindt.
Geen gloofte tegens recht het lant, noch ’t volk verbint.
Wel aen! ’k voeg my by ’t Hof, en wil haer oproer stijven.
(1250) Ramir afvallig is: Bellardo kan veel drijven:
Den Eeldom heeft het stael: dit wetten setten kan.
Den prijs glooft Rosimund. Sij kantig man met man
mag setten: ’t gelt haer liefd; en Barcelloon in ’t waepen
mag nieuwen burger-kryg, als Room deedt, sien geschaepen.

Riquelmo binnen.

Ros. (1255) Ik g’hoorsaem u geboon. U willen vaer! ist mijn.
Don Sanchio veel verdient; en al te klaeren schijn
des hemels wils vertoont sich in sijn vroome daeden,
en inborst: dees alleen kan tot sijn liefd ons raeden.
Gra. My ’t Graefschap eygen is. Noch iemant ken, als godt.
(1260) my krenkt geen mensches vrees, noch opsicht, noch verbodt.

Oproer van binnen, en dit gesprooken.

Ik d’eerste wesen sal. Ik sweer d’echt te beletten.
elk een om vrijheyt roep, en ’t voordeel van ons wetten.
Gra. Wat hoor ik. Bin. Vrijheyt volk! weg, weg de dwinglandy!
Gr. wat raesen Bin. vrijheyt volk!volk vrijheyt! vrijheyt’t sij.

Celio uyt.

Cel. (1265) Sie, d’Overst, en het volk om ver de poorten trachten
met kracht? Gra. wel hoe! wordt sulk gestut niet van mijn wachten?
Cel. ’t aendringen heeft gewelt. Men staet niet lichtlijk weer
een raesende gemeent.
Gra. Hoe hemelen! ik sweer.
[fol. D2v]

Overste uyt.

Bent niet ontstelt o Graef! maer hoort u Overst spreeken.
Gr. (1270) wat aen men recht? wilt t’ volk geweldig t’Hof inbreeken?
O weynge schamt’ en trou! Ros. bedroefde! wat’s de wil
van dit soo grimmig volk? Over. stelt Rosimond! u stil.
rechvaerdgen jever ’t volk onstekt, t’welk neer geboogen
de knien tot d’aerde toe, versoekt met bee gy d’oogen
(1275) wilt opnen Graef! en die op u gemeente slaen;
mits ’t om haer vryheyt is, haer rust, en, eer gedaen.
en siende, letten wilt wat boer, wat plomp vermeten,
wat vremdeling het sy? wie gy ten throon geseten
wilt t’vrye graefschap doen, als vooght van t’ vaderlandt?
(1280) en ons Graefin als man op t’ vorstlijk ledekant?
gy wie gerechtheyt pleeght, geeft wetten, en leert reden
stelt gy een boer tot vorst? wat volk heeft sulk geleden?
Siet, t’saem den eeldom spant: het volk dat raest: en glooft
vry, voor sy d’handt hem biet, van t’licht hy wert berooft.
Gra. (1285) Dwaes reukloos volk! ist niet mijn kindt, mijn bloedt, mijn eygen?
sal ’k willen nae mijn quaedt, en ondergank self heygen?
dat ’k dees een rouwen boer besorgen sal voor man,
voor vorst het vorstendom? t’volk beter gissen kan.
dan wilt gy sijne deught en sijn waerdije weten;
(1290) self Rosimond t’u leert: t’is sy wie t’oog gesmeten,
en t’hert op hem heeft, sy hem kiest, en wilt voor man.
En sulken of aen t’volk voor heerscher walgen kan?
voorts hoort, en siet hem self: en want hy kan mishagen,
’k sal d’eerst in sijn verstoot u d’eerste stem opdragen.
(1295) sacht aerdich Sanchio is, en redenrijk, en vroedt,
Handterelijk, beleeft, verstandich, hoog van moedt,
[fol. D3r]
van inborst, en gelaet, al t’welk men soude wenschen,
ja meer van englen schijnt hy ’t maksel, dan van menschen.
Over. Met die Voldoeningen ’k noem my sijn ondersaet:
(1300) ’t volk sich in mijnen naem.
Gra. Dat Sanchio sien sich laet.
vermeten al te grof! doch soo ’t volk naer haer grillen
een heer moet: ’t best sij dien van eygen hand haer drillen

Rugero uyt als boer met sijnen knodts.

Rug. Genaedgen Graef en Vorst! wat is ’er daer u slaef
u dienst in plegen kan? Over. Mischien ist desen Graef!
(1305) die g’ons voor heerscher prijst? ist desen rijk van reden?
sachtaerdich, en beleeft, vol moedts, en fraey van leden?
Gra. Ach hemel! Sanchio laes! wat ongeval is dit?
wat nieuwe raserny weer dit gewaet u biedt?
Rug. Van wegen mijne siel, wirt my in d’handt gesteeken
(1310) een onderteekent schrift, ’t welk kon my ’t hert verbreeken,
en wisslen in dien self, wie gy broght hers van ’t velt.
Over. Dat sulk een grouwel dier op uwen throon gestelt
Catlonien lijden sal? voor ’t welk den Schiet sou beven,
en ’t Libien monsters-rijk self wondering van geven?
(1315) ist Graef! dit englens meer, als menschens maeksel werk?
vervaerlijk broetsel ’t schijnt: voor nar, en dul ’k hem merk.
Gra. O jammerlijk geval!
Rug. Wat reden Graef! voor klachten?
ik ben wie ’k altoos was. Het wit van mijn gedachten

Van binnen wordt geseydt, en ramoer bedreven.

u kenlijk meermael was. Bin. Den Overste die draelt.
(1320) den vreeden boer die sterf! en sterf, wie toe ’t niet taelt!
Gr. ach trouweloos geboeft! ach vraers! ach godts vergeten!
Bin. hy sterf! hy sterf! Ros. ach godt! Gr. hoe raest gy als beseten?
[fol. D3v]
klim Rosimund om hoog. Steek u ten thooren uyt.
Ik voeg my by mijn wacht. Dit Hof strekt haer tot buyt.

Dry of vier soldaeten uyt.

Sol. (1325) Waer is den Bruydegom? seg waer?
Over. daar voor u oogen.
1. Hy sterf. 2. Sulk vreedt gediert sou men voor Vorst gedoogen?
3. Hy sterf, hy sterf, val aen. Rug. Hoe sterven? waer ’k geen man,
wie temde t’ongediert, en schelmen meer verwan.

Sanchio vecht met de Soldaeten.

Landts vraerders! dat’s u loon. Dwaes t’saem gerotte boeven!
(1330) plicht-schenders! godtloos schuijm! tot u verderf behoeven
geen waepens, dan dees knodts. wat hadt u dolheyt voor?
mijn sterkt’ u onbewust te tergen? ik verloor

Soldaeten en Overste binnen.

niet met ’t verwisselt kleedt. Maer eenig; en gequeeten
ten vollen: vorder vraek mag haer den Graef doen weten.
(1335) Ik vlucht haer raserny: niet dat ik vrees de doodt:
want die my baeten kan, als wie ’t licht nu verdroodt;
om sijn verlooren liefst: dies moet haer achterhaelen:
of wel den korsten weg naer self de doodt af dwaelen.

HET DERDE DEEL.

Iohanna alleen.

O Doodt te vluchtig laes! voor wie als ik geplaegt
(1340) mijn ramp ontvluchten wenscht? maer soo ’t den hemel b’haegt
my’t vinnichst aen te doen tot boet van al mijn faelen;
wel aen: ik willich volgh, ja ist gering ’t betaelen
die enklijk met een doodt: siet hier ’t gebergt my heeft,
en ’t schriklijkst woudt, waer beir, en ’t everswijn doorsweeft
[fol. D4r]
(1345) en d’hongerigen wolf sich kennen laet aen ’t huylen,
hier voor haer klauwen ’k ben, stae voor haer tand, en muijlen
Ten besten: ’k kan van d’een fel aengevat, verscheurt
van d’ander, doen dat straf nae vollen wensch gebeurt.
Heb ik ’t hier veylich eens doorwandelt, en betreden;
(1350) ’t was met Ruger verselt, en met de mogentheden
van waere liefd besielt. ’t Is eenich nu dat ’k stap;
En treurig, en vol leedts, noch aers als met ’t gesnap
van valsche liefd geterght. Liefd seijd ik? ach! ’t is loogen.
Ach! die Ruger beleedt is met den windt vervloogen.
(1355) Ruger! beweeglijk hert! hoe luystrich na dien naem
gy al de sinnen buijgt? wat? neen. Ik mis. ’t Is blaem.
Vervloekt Rugero sijt. Vervloekt. Wie my begeven,
my kon? wie ’t al verquist, en heb om hem het leven
meermael te dwaes gewaaght. Begeven? ’t lijdtlijk waer,
(1360) maer trouwen boven dien ook kon? och! al te swaer
en ’t onverduwlijk leedt! voor wie tot troost gebeuren
’t schijnt self de dood niet mag. Maer wat? ’k wil ’t uijterst speuren,
en geef my boswaerts in: want als men sterven wilt:
ontbreeken nooit de doodt kan, elk een licht, en milt.

Bellardo uyt.

(1365) Waer vlied gy aengnaem spook van mijn verweert gedachten?
waer vliedt g’onsekre siel? vertwijfelt mensch? wie ’k achten
nu vrou moet, en nu man. Na’t kleed: ’t bedrieglijk oog
u oordeelt man te sijn, en als ik vast sulk poog
te setten, na ’t gelaet het brein, ververscht op ’t heugen,
(1370) u oordeelt vrou te sijn. En als my sulk verheugen
de siel’ doet, rouwich swicht uyt vrees gy man kunt sijn:
dus dat ik twijffelich swaey; en so veel d’hoop met schijn
[fol. D4v]
van vremt geluk verquikt; kan ’t misgeloof my deeren:
wat hier lanxs voor ik stel, moet daer langxs, my afweeren.
(1375) Wat oft niet beuren kan, dat vrou sich man verkleedt?
ach! ’t quaelijk wesen mag: vrou? wie ’t lot uyt gereedt
heeft Koningin ten throon? ach! d’inborst, schaemt, en reden
’t niet lijden. ’t Kan niet sijn. Weg losse vremdicheden
los d’herssen ingebelt. Dan neen, o neen. Hout standt.
(1380) Niet altoos ’t voorhooft liegt. Myn heugnis d’overhandt
bevecht. De liefd kent schaemt, noch reen. Natuurlijk t’mallen
haer voegt. Wat d’arge list uyt noot voor scherp invallen
op geeft, de liefd t’bewerkt. Sy trok het mans kleedt aen
en met het kleedt de vlucht. Dit hou ik vastlijk staen.
(1385) t’Is d’eygenste Princers. Sy ist. Het hert sal selden liegen.
Dit kon met teer beweeg my haerwaerts aen doen vliegen
en ’t Hof, en ’t roerich volk verlaeten: daer de vraek
bequaemen tijt, en plaets hadt vonden. Wel ik staek
dan twijfeling, en vrees, volgh waer sij voor mag loopen;
(1390) als ’t volgen meer bescheedt, ’t bescheedt meer baet doet hoopen.

Van binnen als gevecht, en dees twee veersen gesprooken.

Bin. Dat sterf het snoo geboeft! de lands verraeders sterven,
wie tegen self den Vorst de waepens nemen derven.

Riquelmo, Ramiro, en Overste uyt als verbaest.

Riq. O schandelijke vlucht!
Ram. Riquelmo! ’k vrees om niet,
sij wat ter hand men neemt, wat weêr, of standt men biet.
Ra. (1395) ’t Moet eenen Samson sijn, of Hercles: want die krachten*
ver boven menschlijk sijn, noch mensch die kan verwachten.
dat sulk een sterkt’ besluyt een plompe boeren borst?
dat eenig tegen al ons hy sich setten dorst?
[fol. D5r]
en met geen waepens meer dan sijnen knodts, kon jaegen
(1400) eerst uyt de sael van ’t Hof, daer naer ons leelk verslaegen
met luttel Hovelings doen ruymen self de stadt?
en hers, en ders verstroeijt verkiesen ’t eerloos padt?
wat hop ons overbijft? soo d’eeldom staen niet blijven
voor eenen boer vermag? een die het vee gonk drijven?
Riq. (1405) Ramir! schelt hem geen boer. ’t Is g’wis, dat meerder deught
schuylt onder ’t rou gewaet; dan gy wel peynsen meugt.
Ram. Hoe deught? van sterkt’t? men ’t sag.
Riq. Van afkomst wil ik seggen,
als loffelijk geteelt. ’t Mag beyd in d’heugnis leggen
den twijfel vaek geroert van geenen boer te sijn.
(1410) Soo gistren avondt seydt m’een jonker, wie in schijn
van pelegrim, om hem is dwaeling achter landen,
dat hy Navarraes Prins Ruger is; wiens panden
van heldelijke deught verwondert Spangnien heeft,
en Vrankrijk; waer de faem van sijne daên door sweeft.
(1415) Meer seydt hy, dat vermomt hy sich hielt in die vellen
om geen Leonier alsoo sich kennelijk te schellen,
wiens Koonings dochter hy ontrooft hadt, d’eengen erf.
Ram. Riquelmo! wat gy segt? wie sich noch reppen derf;
want waer is ’t geen ik hoor?
Riq. Ramier! schoon ’t seggen loogen
(1420) moght van den Pelgrim sijn; het geen wy voor ons oogen
tot grooten leedt nu sien, geen loogen ’t wesen kan.
Ram. Wel aen! ik schors het sweert, en vloek den saemen span.
Riq. Soo niet Ramir! gy weet ’t moet Rosimund my gellen.
en d’afstandt, die wy deê, sou ons meer plichtig stellen.
(1425) Men veijnst noch vyandtschap, en hout het stael noch bloodt,
tot sien wat geeft den tijt, wat beternis den noodt.
[fol. D5v]
Ram.Wel Overst! wat gedaen?
Over. het geen den tijt kan raeden,
en onse swaericheen. Voor al fluxs sonder spaeden;
geweeken stil naer d’hoef. Haer g’legentheyt is sterk,
(1430) en licht veel sterker woordt met weynig aerde werk.
Ram. Riquelmo wat u dunkt?
Riq. die plaets, die kan ons baeten.
men wekt het landts-volk op; men saemelt de soldaeten.
Over. Wel aen! ik leyd het volk.
Ram. Wy spoeden naer den berg.
Ik schrik den hemel straft ons reukeloos geterg.

Rosimunda uyt den Thooren.

Ro. (1435) Vlucht schelmen! vraeders vlucht! noit dijde vraerderij.
leef Sanchio! heden geeft gy kenbaer u waerdij,
en deucht: leef Sanchio! leef! de stadt, al om de straeten,
die heugen uwen lof: en die u gistren saeten

Van binnen blijschap.

naer ’t leven, offren nu het Graefschap, en haer hert.
(1440) Doch lieve! schoon ’t gepleght recht naer verdiensten wert:
voeght u alleen naer my: O borgeren! wie gunnen
de siel ik wou, sult gy de stadt niet levren kunnen?
dan dien is ’t Sanchio niet, wie daer op ’t vlak sich toont?

Rugero uyt.

hoe spoiedt hy niet naer ’t Hof, waer hem verwinningh kroont?
Rug. (1445) wat lijdt oprechte liefd ook lunteren, of draelen?
moet Sancio dank misschien van ’t Hof of raedthuys haelen?
is niet mijn Janna weg? is my de doodt mislukt
in ’t Hofs en stadts bevry, nae wensch’ nu bey ontrukt,
wat noch getoeft? en g’haet uws siels gedeelt’ te soeken?
(1450) sij vlucht u voor; haer vlucht kan u tot ’t volgen kloeken.
[fol. D6r]
Ros. Wat twijflich schorst hem op? mijn Sanchio! Rug. wat voor stem
klinkt my lanxs ’t g’hoor in ’t hert?
Ros. hers Sanchio! Rug. scherpe klem
van mijn gluksaelicheyt!
Ros. mijn Sanchio! nae den thooren.
Rug. Naer die my vlucht, ik moet; mijn heyl mijn uytverkoren!
Ros. (1455) gluk Sanchio! gluk, en vreugt u sonder maeten jon
den hemel.
Rug. Voor ’t gewenscht geluk (schoon d’eenge bron
gy van mijn onrust sijt) Graefin! den hemel ’t danken
u naer mijn wenschen moet: want al te g’ring, en kranken
dank ’t sijn sou van u slaef Ros. Die needricheyt onsteekt
(1460) meer ’t hert, tot wiens omhels den wil u d’armen rekt.
dan of gequetst gy sijt? Rug. gequest? ay ja. De wonden,
doch meest uyt liefd; en uyt vermoeijde liefd onstonden.
Ro. Koom Sanchio! koom op’t Hof! en laet u wonden sien:
ik sal tot haer vermaek, ik d’handen self eerst bien.
Rug. (1465) Siels wonden ’t sijn. Om niet haer heeling, noch het leven
is ’t hopen; sonder weer my, die haer gaf, te geven.
Ros. U wonden meedren jonst, en dees meer liefds verwekt.
Klim Sanchio!
Rug. slim gy kent, waer ’t mijne siel ontbrekt.

Rosimund werpt hem een neusdoek.

Ro. Terwijl gy ’t klimmen suijmt, laet dit u wond verbinden.
(1470) of wilt g’* ik self die bind? ’k laet strax by u my vinden.
Rug. Nu Sanchio! nu ist tijt. Hebt gy in sin de vlucht?
nu self u naedren komt den dwang van u gesucht.
Gy sijt uyt ’t Hof, en stadt. Vreucht gaft gy bey, en vrede.
U Janna vlucht altans. U siel die draeght sij mede.
(1475) soo gy noch draelt, gy sijt en d’haer, en d’uwe quijdt;
gemerkt self Rosimund u dus met liefd bestrijdt.
[fol. D6v]
Wel langer niet gedraelt. Dit schrift, dat ’k tot vertrecken
gemaekt had, sal op weg mijns vluchtens reen ontdecken.

Hy werpt het Schrift.

Daer in t’gemoedt ’t haer leydt. En vlieg mijn Janna naer.
(1480) Vaert Rosimund! vaert wel. En dult; want vreemt, of swaer
dit vluchten valt. t’Is liefd, die ’t kan uyt melij dwingen,
en al te waerdge liefd: dies laet ’t gedachten springen
tot geen ondankbaerheyt. Sterkst bint den sterksten plicht.
Mijns jonsts bewijs geen liefd, maer dwang hadt dien verricht.
(1485) Gy Graef! vaert min niet wel. Noch gist geen ontrouw ’t vluchten.
Maer wilt t’geweldt mijns siels daer van den oorspronk duchten.
Want als dees lijdt, en ’t hert, en ’t lijf niet min ook lijdt:
en daer sulk lijden is; wat wilt gy dat bevrijdt
u muren, en u Hof, die niet sijn self kan vrijden?
(1490) ik vlucht. En hoop mijn liefd sal voordren onschult strijden.

Rosimund uyt.

Ros. Wat vleuglen geeft de liefd met vlijdt, en jonst gesielt?
onaengesien het Hof, dat vol van d’eelie krielt,
en swaericheyt des weghs, niet min ben hier verscheenen
als op een oogens blick, niet achtend mins verkleenen
(1495) ’t welk hoonelijk kan sijn. Dan neen! wie bruydegom,
en winnaer is, verdient dees moeijt, en wellekom.
Want d’hooge deugt. Maer wat? of Sanchio sij verschoven.
Ay my! stondt hy niet hier? en toefde my? sal ’k glooven,
dat my ’t gesicht bedroog? ay neen. Hy spraek my aen.
(1500) Of sal ik vreesich sijn voor vraedt hem aengedaen?
voor nieuwe vyandtschap? ach hemel! wat misdaeden
pleegt u een eerlijk hert? wat heeft mijn wensch gelaeden
[fol. D7r]
meer dan een b’hoorlijk gae, en eenen vorst voor t’landt,
waerschijnlijk my geraekt door u bestier ter handt?
(1505) ay droeve! dan wat schrift sie ’k leggen voor mijn voeten?
hoe dat ik vluchtig sal mijn Sanchio houden moeten?

Rosimund heft het Schrift op, en leest.

O schoone Rosimund! door dit u kondich sij,
dat sijnd int leven d’een, de tweede vrou ’k niet ly.
Ruger ik ben, de soon des Koonings van Navarren.
(1510) Wat lees* ik? grooten godt! wat sal dit hert noch sarren?

Leest voort.

wie mits de faem voor vroom, en Ridder uyttrompet,
in dit, als d’aldervroomst de groodtste sterkheyt set.
In ’t vluchten sterkheyt set? o vraerdery! De reden,
geen ander, als den spijt van die, wie ’k aengebeden
(1515) stets heb, en altoos moet. Dees dwingt, dat ’k u verlaet,
en vlucht, nu voor sij vliedt. Bent duldich, ende slaet
’t gepeysen op de liefd; wie soo g’u leedt wilt klaegen,
sal licht, want g’eenge kent, mijn onschult onderschraegen.
ach vraer! ach dwingelandt! ach tweede Angises soon!
(1520) vergelt gy dus mijn liefd? is dit verdiende loon
voor mijn goedwillicheyt! is dit den dank voor ’t gastren?
sijt gy Ruger? o neen. Dit doen leert g’noch ’t verbastren
van t’eel en Kooningxs bloedt. Wat gis ik ’t sij voor bruydt?
die gy met soo veel klaaghts gaet soeken? of sij stuyt
(1525) meer dan die gy verlaet? ay laes! het moet verschillen;
Nu gy voor Rosimund die liever schijnt te willen.
rampsaelige! gemerkt ’t lot dus van my sig vreekt.
Maer wat? want ’k Dido was int gastren, ’k sweer m’ontbreekt
geen moedig hert om sijn ook Dido door het sterven.
(1530) Een liefd, een ramps bedrogh sal glijken roem verwerven
[fol. D7v]

Den Graef, Fernando en Eelie uyt.

Gra. De muren veylich sijn. Het Hof geen vreesen heeft.
Voor Sanchio wie het sij, of vluchtig is, of beeft.
Ramiro met Riquelm sijn naer ’t gebergt geweeken.
Fe. De sterkt’ van Sanchio, en vroomt’ heeft wel gebleeken.
Gra. (1535) Geluk mijn Rosimund geluk mijn waerde spruijdt!
dan wat? sie ’k u misnoegt? nu Sanchio voor sijn bruijdt
soo kloek gestreeden heeft? soo manlijk overwonnen?
en tot den blijden dag, soo groote vreugt begonnen?
wat deert mijn Rosimund?
Ros. ay vaer! noit gnaedig min
(1540) door vaederlijke liefd, als jurich om ’t gewin
van heldelijken roem naer ’t bloedt van uwe vadren!
Laet d’ontroost van u kindt tot medely u naerdren.
En speur waer dien vraer u kindt heeft ingestelt?
Gra. Wat’s dit? wat dat gy traent? duijdt klaerder wat u quelt?
Ros. (1545) dat schrift ’t u seggen sal. Hoe Rosimund vervallen
is tot den vreedtsten ramp. O droevige gevallen!
mijn hop, en d’u ders g’lijdt in ydlen locht, en windt.

Den Graef leest het geschrift.

veel duysternis den glans uws eers en mijns verslint.
Mijn wenschen, u gelooft; mijn waerden, u vermoogen,
(1550) mijn kuysheyt, u ontsag, helpt godt niet, sijn vervloogen.
Naer wytverspreyde faem van dat ik was sijn bruydt,
vlucht hy; en laet ons beyd het vreede lot tot buydt.
Wat wilt naer rechte klagt ’t quaedtwillich volk niet snappen?
Hoe wilt de werelt niet u en u kindt vertrappen?
Gra. (1555) wat dat het mooglijk is? dat dien Rugero sij
Navarraes Prins? kan ’t sijn? wat toef ik? artsenij
dees saek, geen draelen eyscht. Mijn roem die loopt gevaeren,
mijn kindt, mijn Vorstendom. Wat onheyl g’ons vergaeren
[fol. D8r]
koomt Sanchio? snooden vraer! waer ’k t’oog wen, en’t gedacht;
(1560) van allen kant verdriet, en leedt, en smaedt ons wacht.
O dobbel sinn’gen boer! hadt gy in sin het vluchten,
moest ’t sijn naer ’t volk in roer, en schandige geruchten
dus tegen ons verweert? soo vraerderlijk u ’t hert
tot dees, dees reukloosheyt gepoordt rampsgierig wert,
(1565) om ’t borgers bloedts vergiet, en ’t eedeldoms* verjaegen?
kondt gy niet, naer de stadt u reden voor te draegen
gnoch vluchten? wat was u om dit verwin gedaen?
ondankbren schelm! wout gy het g’nieten aen niet gaen?
maer u vervloekte lust moest anders na niet jaegen,
(1570) als desen hoon en leedt, tot loon van ’t opgedraegen
en ’t Vorstendom verjondt? u helsche siel hadt lust
mijns kindts roemrijke deught door misjonst sien verwust?
voor dank ik willich haer, sij ’t hert u hadt geschonken?
maer wat de tijdt verquist? de vraek, die ’k voel ontsonken,
(1575) Ruger! ik ’t d’hemel tuygh, al eer niet slissen sal,
voor gy in handen sijt.’t Mag Graefschap haeren val,
my gellen self de doodt.
Fer. Sachtsinnicheyt ons leeren
het best, en g’raedtste mag. Dat in die boere kleeren
verschuylde sulken Prins?
Gra. Fernando ja. En gis,
(1580) dien broeder geenen broer, maer waerdiger iedt is.
Doch ’t sij wie ’t sij. Ik dul, noch duur voor hy is kregen.
Fernand versaemelt ’t volk. Aen hem is my gelegen:
en dat ’k hem levend krijg. Dies strax uytroepen laet
in stadt, en rondtom ’t veldt, dat wie hem desen staet
[fol. D8v]
(1585) sal leuren:wat voor quaedt hy tegens ons misdreven
in desen oproer heeft, hem miltlijk is vergeven.
Ger. Dien vondt g’wis baeten sal. Ik konden gaen u last.
Gra. Koom Rosimund! terwijl, voor ’t geen ons voorder past,
den hemel raedt verschaft. Ros. Ik volg als dofferrande
(1590) ter doodt gestemt, tot boet van mijn aenstaende schande.

Bellardo en Ioanna uyt.

Bel. t’Is raserny. Ioa. Ik ’t ken.
Bel. Kent gy ’t? hoe dan volhardt?
Ioa. om dat ’t verdriet soo dwinght.
Bel. Wat leedt soo straf, oft hardt,
’t welk ’t eeuwig raeden mag, om ’t tijdelijk t’ontvlieden?
den hemel kan ons sterkt’ in ons bekooring bieden.
(1595) Naer dien om troost, en baet ons keeren moet den noodt;
als ’t krank gemoedt beswijkt. Ons vluchten sij tot godt
om hulp, hy wêer sal bien voor d’helsche raesernijen.
Ders dient het hert gewent, en sal tot heil ons dijen.
Hy troost de troosteloos: de kranken sterkt’ hy doet:
(1600) en wie wanhoopig woelt, hy quikking geeft, en moedt.
’t Eerst d’welk den heer verbiedt den mensch naer sijn gebooden,
tot ’t welvaert van den mensch; ist niet gy sult niet dooden?
hoe meer vervaerlijk niet hem sij dan eygen moordt?
o jongling! niet soo seer ter werelt godt verstoort,
(1605) en wekt tot ongena, als wanhop. Maer ’t vermaenen
my noodloos gissen doen u suchten, en u traenen;
als blijk van’t trouwich hert. Wel aen! schept troost, en moedt!
godt g’noecht een waer berou tot onses sondens boedt.
[fol. E1r]
En mits, sijn b’haegen ’t was, dat mijn vervolg u strecken
(1610) tot uws bewaering sou; wilt d’oorsaek my ontdecken,
wat* ’t wesen mag, van dees u droeve swaericheyt.
Ioa. O vaer!
Bel.’t weetgierich hert ders tracht naer meer bescheydt.
O aengesicht!
Ioa. het sijn twee jaeren nu geleden.
Bel. Soo veel ik dwaeling ben.
Ioa. O vrange bitterheden!
(1615) dat ’k al te loght vertrout, wie jongling, op ’t geseg
van eenen vrindt in schijn, liep van mijn oudren weg,
op hop van eenich gluk, met hem soo ’t scheen,’t genieten.
Bel. Dats d’eygen vlucht. O godt! ’k sie troost voor mijn verdrieten.
Ioa. den desen; hier te landt, en binnen Barcelloon
(1620) my hebbende gebraght; ’t geval soo straxs hem schoon
niet toont, of valt my af: tracht haetlijk mijns verneeren,
ja dwinght naer ’t vaderlandt verstooteling te keeren.
Bel. Welk is u ’t vaderlandt?
Ioa. het hoogh Leons gebergt.
Bel. Wat seekrheyt hoef ik meer? wat dienter meer gevergt?
(1625) of ’t Hof gy oit betradt?
Ioa. hy wil van ’t Hof niet spreeken.
Bel.’t Hof wat ’u deeren kon?
Ioa. mijn leedt heeft ’t Hof besteeken.
Maer d’heugnis vringht te scherp;’t hert my van weedom scheurt.
Bel. wat drael ik noch? sij ist. Ach! enklijk dat sij treurt,
en schreyt, g’noch teekens is: doch d’heugnis doet die schreijen,
(1630) hoe groot, gis ’k ’t quaedt sal sijn?
Ioa. sijn reukeloos afscheijen,
[fol. E1v]
d’ondankbaerheyt, en smaedt, die ’k leê, vry ’t herte treft.
Bel. Wat? dat een jongelink dus om een wan-vrindt geeft;
Ioa. hy was, mijn toeverlaet, de siel ’k hem op gedraegen,
en trou geswooren hadt, en vrindtschap al mijn daegen.
(1635) Op hem. Ach! ’k my vervloek, als aen sijn schalkheyt, peys.
Maer staen ik op mijn g’heel? en ondernam de reys
naer ’t vaderlandt door u, en godts genaed ten rechten,
wil t’vruchteloos getreur, en voordren tijts quist slechten.
Bel. dien kloek moedt prijs verdient: doch hy mijn siel verslaet.
(1640) Gemerkt, wie vluchten dorst, sij ’t keeren licht bestaet.
Ioa. Wel aen! ’k spoey vrindt den gank. U d’hemel wilt bewaeren.
en soo, gelijk ’t beuren kan, hy beyden ’t leven spaeren,
en ’er versaemen g’hengt: ’k Hoop nimmer sal den tijt
door my ondankbaer u dees weldaen sien gequijt.
Bel. (1645) Diên troost ontfong ik meer, en hoorde meer die reden
Elk rijk in gloften is, dan traeg in dienstigheden.
Maer my u willen g’noeght: en mits ook naer Leon
den gank heb. Dan wat schrik uw bleek gelaet ontbon?
Ioa. ach hemel!
Bel. ’k ben ook self uyt ’t rijk Leon gesprooten.
(1650) En ’t Hof bekent. Ay laes! en meengen jonst genooten
by self de Kooningen. Wat? oft gy sieloos flout?
Maekt u den boesem ruym. Ach hemlen! wat t’u rout?
Ay laes! ’k spoey naer geen bron om laefnis voor haer wangen;
’t is self d’infant. Ten eijnd mijn vrees loopt, en verlangen.
[fol. E2r]
(1655) Io. Ach hemel! vreedt geval! hoe suur gy ’t licht my maekt?
den boesem op my staet. ’k Ben kenlijk tans, en naekt,
noch weet voor wie, het sij.

Bellardo uyt.

Bel. Infante! sorght voor ’t leven.
Bellardo ist u slaef. Laet hulp dit nat u geven.
Ioa. Bellardo! Graef! o vrindt! de schaempte maekt my stom,
(1660) en sielloos ’t swaer verdriet. Ruger tot bruydegom,
voor u verkooren laes! heeft ’t ramps lot my ontnomen:
reen; dat tot ’t geen gy saght, is u princers gekomen.
Dits ’t gluk van domme liefd! den loon van wulpsche jeugt!
en d’eygen sinlijkheyts vergeldinge tot vreught!
(1665) niet dat Ruger bequam, ik mag ’t by d’hemel sweeren,
ied op mijn kuysche siel, ’t welk minst mijn eer kan deeren,
oft achtbaerheyt. O neen. Dan ’t sien, dat ’k dus het lot
(’t welk ’t scherpelijkxst my pijnt) gevallen ben ten spot
een jamrich spel van treur. Dit kon my doen wanhoopen,
(1670) om ’t leven met ’t verdriet eens en voor al t’ontknoopen.
Be. Ik stae gans niet mijns selfs. Mijn Janna! waerdste infant!
dat u Bellardo heeft gevonden? ’t oog sich kant
met t’gloof, en haepert noch, als schemrend voor de straelen
van sulk een waerheyts licht. Maer neen. o siel! dat taelen,
(1675) die oogen, dat gelaet, dat wesen, dat gestalt,
mijn Janna! d’uwe ’t sijn. Die waerent, wiens beval
my liefijk ’t hert onstack. Die waerent, wiêns ontbeeren
my dwaeling achterlandt u soeken, en dees kleeren
[fol. E2v]
van pelgrim aen d’eedt doen: sij waerent, wiens afsijn
(1680) stack dees onrustge siel in soo veel drukxs, en pijn.
die sijnt nu; wiens bekomst, met soo veel soetheyt dronken
my maekt, en u van er meer engelslijk op pronken.
En mits den hemel gaf, die sijn door my bewaert,
ik gis, voor my heeft hy sijn jonsticheyt gespaert.
Ioa. (1685) Bellardo. Bel. liefsten schat!
Ioa. daer vraek mijn dertelheden
vereyschen, en met recht; wilt gy in ’t vonnis treden
van gnade, dank, en plicht? neen Graef! t’is misverstandt.
’k Dee my, mijn ouders, u te kort, ja ’t vaderlandt.
Dies schuldigh ’t licht, ’t welk moet met soo veel reden haeten,
(1690) en gy my schenken quamt, laet ’k in u handen laeten.
Dit b’hulpsaem wesen kan. Dan wat voor volk vertoont
sich ginswaerts op den bergh?
Bel. vry ’t vreesich hert verschoont
Voor angxsticheyt, en smert. Hers veylig meugt gy treden;
en met u Graef verselt vry allen ramp ontleden.
Ioa. (1695) Bellardo! ’t gwaedt altans maekt mannelijk* ’t gemoedt,
k’ schrik enklyk voor my self.
Bel. dien schrik u prysen doet,
en offren my de siel.
Ioa. ick Graef ben in uw handen:
moet u de myn, eens d’uw,* van er met reen verpanden:
gemerkt dus ’t nootlot voeght, en die u schuldich ben
(1700) door soo veel grechticheyts.
Bel. voor eeuwich slaef my ken.
[fol. E3r]
uw gnaedicheyt veerplicht. myn Ianna! hoe veerblyden
sich wilt het droef Lion met onse komst’? o tyden!
O glukich voorgeval! doch voor ons ’t volk verrast,
nae ’t dorp tot u behoef, en rust den gank ons past.

Riquelmo, Ramiro, Overste, en Soldaeten,
aen deen sij van ’t Tonneel.

Riq. (1705) d hoef gnoh verseekert is. men heeft, ders niet te vreesen.
Ram.’t volk krijght men hier uyt ’t dal.
Over. dat moet ons dienstich wesen.
Ri. meest waepenloos het is: men dwingt het met ’t gesicht,
want weijgrich ’t volgen is: de vrees soo veel verricht,
waer niet dan welde broedt.
Ram. den noot Riquelm!*licht vinden
(1710) moght waepenen tot weer. Sachtsinnicheyt verbinden
meer kan, als straf gewelt. Ri. wie ’t stael heeft, meester is,
en breekt het geen niet buygt: doch sulk ik noodloos gis;
vertrouwend, elk sich voegt strax luystrich nae ons reden,
en willich b’hoeden tracht ’t landt voor dees vreemdicheden.
Over. (1715) Tot voorbaet; ’t volk verdeelt hout geene baen beset,
den uytgank van het dorp, soo heeft men ’t dal in ’t net,
indien men onwil waer, of swaericheyt sou worren.
Ram. Elk op sijn waepens past: want licht de boeren porren*
dit voordeel van den berg tot ’t stael, en weêrstant moght.
Sol. (1720) Gewensten stondt het waer, die ons tot plundren brogt.

Rugero alleen.

Mijn Ianna! mijn Infant! mijn waerdge, mijn beminde!
Waer gis ik dat gy vlucht? nu gy tot sulk versiende.
wat berg heb niet door sien? wat delling niet door vraegt?
wat u soo moedich maekt, wat u soo vluchtich jaegt?
[fol. E3v]
(1725) Ach! mijn rampsaelicheyt. ’t Moet syn, ik sal ’t gelooven;
sy vry geweldich heerst, sy gonk de windt ontrooven
sijn snellicheyt, en deedt sijn vleugelen u aen.
Ach! ’t aers niet mooglijk was mijn wackre sorg t’ontgaen.
Aers ’t niet te peijsen is, dat u soo voor deedt spoeden
(1730) een leedt vals ingebelt, een jversuchts veermoeden.
Ach! dat ik trouwen sou? Ruger verlochnen sou
sijn liefde? breeken sou sijn dierbren eedt? en trou
versaeken om een aer, een vorstendom te werven?
wat? om de werelt self, sou hy u kunnen derven?
(1735) u mijn Ioanna! u? ach al te bittren spyt!
was beter niet Ruger doorkent? en al dien vlyt,
en al dien*brandt van min, en al dat vierich streelen,
en al dien arg bestaen om u uw vaer ’t onsteelen?
was beter niet gekeurt den eeldom van sijn siel,
(1740) Den tucht, en d’achtbaerheyt, en die ten deel u viel,
sijns trous oprechtigheyt wie sou u waerdicheden,
en achtbaerheyt geschat soo hebben, en bevreden?
wie ander als Ruger? heeft sulk niet uytgewerkt
sijn heldensdeucht, ter nauw met gansch den west beparkt,
(1745) en ’t moedich fransen rijk? vervloekelijke rampen!
onwaerdich ingebelt te sijn! wat dat bedampen
sou vuylnis van verraedt, oft minste snoodtheyts smet
het heylichdom mijns liefds, soo vast op u geset?
O neen. Te vroom ik ben: dan mits gy vlucht ’k sal volgen,
(1750) en meer, meer blijken doen Ruger: schoon ’t lot verbolgen
[fol. E4r]
en al hem tegen vecht. Noch wonder; ’t wesen moet:
want min verdeelt de liefd kan sijn, als self ’t gemoedt.

Riquelmo Ramiro Bellardo en Ioanna.

Op ’t hoogst ’t geval ons heugt.
Ioa. Dat sijn mijn eygen panden.
Beminste Graef! Dien rink, die vlechten, en die banden
(1755) met gout, en sijd doorweeft, ’t sijn mijn. Mijn jonst s’u dee.
Bel. Dees schriften?
Ioan. ’t Sijn de mijn. De liefd, die ’k toen belee
door die; is weerom d’uw; gy haer met meerdren segen
erwonnen hebt: mijn Graef!
Bel. Mijn opperst gluk erkreghen!
U ’t sij en d’hemel dank.
Ram. Jont ’t kussen van uw handt
(1760) Prinsers! Ioa. veerschoon de schaempt: houd ’t dankbaer hert te pandt.
Ramier!
Riq. Godt wiêns geheijm van d’eeuwicheyt u voegen
tot d’echt elk ander moest, wil beijdens wensch vernoegen
met ’t geen men wenschen kan van voorspoedt, en van vreught.
Ioa. Soo hy ons ’t keeren gunt nae ’t vaderlant, gy meught,
(1765) u seekeren Riquelm! ik weeten sal ’t vergellen.
Riq. Als onderdaen my voeght te staen nae uw bevellen.
Dieshalven ’t glieven sal uws neerdren tot mijn by
gelegen hoef; al waer den Graef die pelgrims py,
en gy verwisslen meught Prinsers! die boeren vellen.

Rugero Overste en 3 a 4 Soldaeten.

(1770) Hoe schelmen! met veraedt?
Over. Laet vry het tegen stellen.
[fol. E4v]
Dus gy te krijgen waert. Lost, lost dien knots uyt d’handt.
Rug. Mijn waepens?
Ove. Lost, of dat gaet u door ’t ingewant.
Rug. Sulk recht mijn wenschen is.
Riq. Het krijghs volk laet sich hooren.
Rug. Mits k ’t leven haeten moet, naer ’t levens aes verlooren
Ra. (1775) ’t is d’Overst die van ’t dorp een man gevangen brengt.
Ioa. Wat sien ik? t’is Ruger.
Riq. Ay wat ’t geval al menght?
Rug. Mijn Janna! liefste!
Ioa. saacht. Rug. Moest ik u dan gevangen
man krijgen weer in ’t oog? wilt my u armen langen.
Ioa. hoe Sanchio? wat gy praet? siet gy te deeg wie ’k ben?
Rug. (1780) mijn Janna! of ’k u sien? of ’k u Ruger niet ken?
wie als ’t den hemel wou u vreught was, en u leven,
gelijk voor my gy waert.
Ioa.* laet broer sich niet ontgeven.
die Janna is verlooft. Spreek schiklijk; sijt gy wijs.
Want ’k mijnen man hier heb.
Rug. Wat man? ik staen als ijs!
(1785) doch neen. Mijn gramschap blaekt. Wie ’t sij laet ik hem weeten,
en sal, soo iedt ik kan, in duysent stukken reeten.
Bel. Wel seght gy, soo gy kunt.
Rug. O lighten vrouwen aerdt!
wat dat gy u ontrokt? wat dat gy sijt gepaert?
Ioa. om u ondankbaerheyt, en lochtheyt voor te vreeken.
(1790) Doch soo gy sijt getrout, wat dient het quaelijk spreeken?
Rug. getrout? volhardt gy noch, in dat vervloekt bedrog?
Ioa. Ik sorgde voor mijn eer, terwijl niet beter moght.
[fol. E5r]
Rug. Indien getrout ik ben; den afgrondt op moet scheuren.
En daer verdiende straf aen lijf, en siel gebeuren.
Ioa. (1795) Ruger t’is tans te spaed. Daer is geen helpen aen.
t’Ontbrak u niet aen wil, mislukte ’t los bestaen.
Rug. Noyt sulken wil beviel.
Ioa. Ruger ik ben verbonden,
uyt gissing, dat gy ’t waert, met mijnen Graef ervonden.
Rug. Ach vrouwen! uwe liefd treur eyndich meest deels speelt!
(1800) dit, een soo duurge liefd, soo trouwen dienstplicht teelt.

Fernando, Graef, Rosimunda, en al wat kan uyt.

Fer. Niet voorders. ’k Waepens hoor.
Gra. De delling is vol huysen.
Men licht daer iedt verneemt.
Fer. Den vyandt siet, ons kruysen
Den weg sal.
Bel. Dult Ruger! voor ’t vranderen van ’t lot.
Gra. Fernando ’k houdt voor goedt, dat ’t volk t’ontmoeten boodt.
Sol. (1805) Niet voorders. Stae. Wat volk?
Fer. t’is vrindt, en als van vrinden
eyscht vrindtschap self den Graef. Soo u de reen verbinden.
weet tot u schuldgen plicht.
Bel. Den Graef elk een ontsie.
Over.U woordt volbreng ik d’eerst, en buyg my voor u knie.
Ruger in handen is.
Gra. Ruger Over. hyself Gra. Kan ’t wesen?
(1810) ach vraerder! werres was u vluchten sonder vreesen
van achterhaelt te sijn? boosaerdigen! boeydt hem streng.
want in het Vorstendom sulk ongestraft niet g’heng.
[fol. E5v]
Rug. Sacht, Sacht. Rechts-wilgen Graef! ’k ben derfgnaem van Navarren.
Godt ’t al ten besten schikt. U ongenucht ontwarren
(1815) hy heden heeft begost. Diên boer met py verkleedt,
mijn broer genaemt Mirtil, is wie Lion houdt reedt,
als haer Princers, de kroon. Uyt ’t rijk was sij geweeken
met my verleydt door liefd, ’t kleedt hadt de vlucht besteeken.
En siende, dat gy Graef my troude met gewelt,
(1820) begaf sij haer te rug. Ik die het hert onstelt,
en voel de siel in roer, als door de liefd verbonden,
kon min niet, als haer naer, gerakt met nieuwe wonden
van medely, en sorg: doch eyndelijk haer vindt;
en hoor, haer trous geloft’ met desen pelgrim bindt.
(1825) ’t Welk, mits ’t haer aengenaem, vermindert my mijn rouwen.
geeft Graef! mij mijn Graevin; en laet ons ook met trouwen
den hemel g’hoorsaem sijn, ik wis sijn schikking ’t acht.
Gra. bly onverwacht geval!
Ros. infant u handen ’k wacht
tot glukxs, en eers gebie.
Ioa. Sulk sal Graevin! my voegen.
Riq. (1830) Vergiffenis elk heyst uyt oirsaek van ’t genoegen.
Gra. Elk een ’t vergeven sij. en allen vrok tot niet.
Riquelm! rijst, en Ramir!
Riq. u dienaers g’nae geschiet.
Gra. Rugero! neemt dien hals. Voor soon ik u sal houwen.
in plaets van wiên tot mijns, en ’t Graefschaps eeuwich rauwen
(1835) hier miste. Bel. Diên heer vaer! dien, self Bellardo ik ben.
sie, daer u waepen rink. Gra. Bellardo soon! ’k u ken.
[fol. E6r]
Bel. De Sarrassijnsche schaer, hier vaeder! u ontnomen,
verkocht my, soo w’aen ’t landt te Thunis waeren komen.
Daer heb den mooren Vorst ses jaeren trou gedient;
(1840) soo dat hy boven maet op mijnen dienst versient,
tot Overste my stelt van een getal galeijen;
doch dienende ’t geval, wist die in ’t gwelt te leijen
des Koonings van Lion don Sanchio. Wie den dienst
beloonde met een stadt, noch hielt my van de minst
(1845) sijns eeldeldoms in Hof, alwaer het oog liet vallen,
en ’t hert op mijn Princers. Ruger wilt die door kallen
te voeren buyten landt. Ik moest haer soeken gaen.
Gevonden, en haer liefd, en vroome deucht verstaen,
Sijn wy elck aer tot d’echt, in trou, en liefd verbonden.
Gra. (1850) O Soon! wat gloor, en vreught heeft uwen vaer gevonden?
Infante! gluk en heyl! hoe d’hemel gnoch ik loof,
wie al dees duysternis genaedelijk verschoof;
en ons den dagh opklaert met algemeen verblijden.
Hem dankbaerheyt, en gloor van nu sij t’aller tijden.
(1855) Koom spoeijden wy na ’t Hof, en doen het Graefschap weet,
en ’t Koningrijk Lion: op dat beijd toegereedt
dees dobbel bryloffeest op ’t heerlijkst viert te saemen
door Godt, Natuur, en reen, wie ’t voeglijk al versaemen,
En leeren, dat voor meer de Liefde sielen strikt,
(1860) die heugen endelijk wie t’saem den hemel schikt.

EYNDE.

[fol. E6v-E8v: blanco]

Tekstkritiek:

fol. A2v: Lion. er staat: lion.
vs. 115: volk? geef er staat: vokl?geef
vs. 128: my* staat in het origineel met asterisk. Waar deze naar verwijst is onduidelijk.
voor vs. 268: Rugero er staat: Ruger
vs. 384: broeder er staat: boeder
vs. 470: segen er staat: seggen
vs. 552: natuur er staat: naruur
vs. 888: wantrou er staat: wontrou
vs. 953: aenbiddelijk er staat: aenbiddelijk.
vs. 998: dijdt er staat: djidt. De spelling ji voor ij
ook in vs. 1195, 1695, 1706, 1708, 1755, 1171 en 1773
vs. 1131: Riq. er staat: Req.
vs. 1156: Rosimund er staat: Resimund
vs. 1395: krachten er staat: krachten. (met punt)
vs. 1470: wilt g’ er staat: wilt ’g
vs. 1510: lees er staat: leef
vs. 1565: eedeldoms er staat: eeldeldoms (ook in vs. 1845)
vs. 1611: wat er staat: want
vs. 1698: d’uw, er staat: duw,
vs. 1709: Riquelm er staat: Ripuelm
vs. 1718: porren er staat: pooren
vs. 1737: al dien er staat: aldien
vs. 1781: Ioa. er staat: Iar.

DenDRUCKER TOT DEN LESER.

PERSONAADJEN.

HET EERSTE DEEL.Den Graef op de Iaght uyt omslingert sijnde van een slang.De Iaght begint van binnen.

HET TWEEDE DEEL.Ramiro en Riquelmo.

HET DERDE DEEL.Iohanna alleen.

Tekstkritiek:

Den
DRUCKER TOT DEN LESER.

HET EERSTE DEEL.

Den Graef op de Iaght uyt omslingert sijnde van een slang.
De Iaght begint van binnen.

HET TWEEDE DEEL.

Ramiro en Riquelmo.

HET DERDE DEEL.

Iohanna alleen.