TWEEDE TOONEEL.
Catilina, Probus.

Probus.
Wel hoe, myn Heer, zyt gy ’t, wiens yver u den drempel
Het eerst doet nadren, en de Altaaren van myn’ Tempel?
Weet gy, dat Tullia hier komen zal?

Catilina.
                                                            Gewis,
’t Is my bewust, schoon ik haar hier niet zoek; het is
(205) Uw zaak, ô Probus, die my herwaarts heeft gedreeven;
Myn hart wil u de pyn, die ’t voelt, te kennen geeven.
De Raad heeft, aangespoord door Ciceroos beleid,
Het Hoogepriesterschap aan Cezar toegezeid;
Hy zegepraalt op u, en wil, hier door te stouter,
(210) De wetten stellen aan het Priesterschap en ’t outer.
Ik dacht dat Cicero, als zynde uw bloedverwant,
My sterken zou voor u door zynen onderstand,
Of edelmoediger zou weezen in ’t verkiezen:
Maar door zyn schatten deed hy me alle hoop verliezen;
(215) Dus schend men thans die wet, daar Rome steets op boogt.
Die zelfde Raad, weleêr het voorbeeld en de Voogd
Der Koningen, die ’t gantsch Heeläl zyn recht deed pryzen,
Verdachte gierigheid zelf dorst ter dood verwyzen,
En zyne Inzettingen vormde uit den raad der Goôn,
(220) Verkoopt nu alles ’t geen onze ouderen tot een’ loon
Der deugd bewaarden. ’k Zag met smart uw eer belaagen.

Probus.
Maar ’k ben ’t alleen niet, die deeze onëer moet verdraagen;
De Raad hoont u nog meer dan my in ’t openbaar;
Gy, die de wet ontfangt van eenen Redenaar;
(225) Gy die, tot nu geducht, als ieder kan betuigen,
Het stoutste hart bezat, en ’t minste waart te buigen;
Gy, die een’ Raad, zelf door één’ opslag van ’t gezicht,
Deed beeven, en hem dwongt tot eerbied en tot plicht,
Bukt nu voor hem gelyk een slaaf, en kunt gedoogen,
(230) Dat hy zo trots braveere uw aanzien en vermogen;
En hebt de zorge voor ’t Heeläl weêr afgestaan
Aan mannen zonder naam, die Rome in ketens slaan!
Wat schade is ’t, dat de Raad my hoont, myn eer wil stremmen,
Dat zyn bedorvenheid den prys steld op zyn stemmen?
(235) ’t Heeläl verliest niets door ’t vernedren van een’ man
Als ik, myn naam noch deugd is daar het sieraad van;
’k Ben, om als meester hier te heeschen, niet gebooren.
Gy zyt.... maar ach, hebt gy dat recht niet reets verlooren,
Met zulk een dapper hart, dat niet dan zuchten loost,
(240) En een gehoond gezicht, dat slechts van schaamte bloost?
Hoe, moet men om ’t behoud van ’t Vaderland u smeeken?
En wilt gy, dat al ’t volk met my, ten vaster’ teeken,
U toeroep’: Marius en Sulla zyn niet meer,
Doe hen, ô Catilyn, herleeven, en regeer!

Catilina.
(245) Verzoek geen zege die my zou tot schand verstrekken,
De misdaad van den Raad kan nooit myne eer bevlekken:
Ik beef zo wel als gy, nu ik zo onbedacht
Het recht misbruiken, en de wetten zie verkracht.
’k Prys middlerwyl in u een hart, my zo genegen,
(250) Dat gy door ’t nadren van de Goden hebt verkregen:
Maar by al ’t geen ge om my te spooren hebt gedaan,
Vergeet ge een voorwerp.

Probus.
                                            Wat?

Catilina.
                                                      Myn’ plicht. ô Probus! aan
Hoe veel begeertens moet men zich niet wel onttrekken,
Opdat men zyne deugd bewaare zonder vlekken?
(255) De hoon, hoe smartelyk, veröorzaakt geen verdriet,
Zodra ’s Lands welzyn, dien te straffen, ons verbied;
Dit dierbaar welzyn is ter hoogste wet verheven;
Daar voor te sneuvelen, is voor zich-zelf te leeven.
Zie myn Voorvadren in dees Tempel staan ten toon,
(260) Door Rome waard geschat te plaatzen by de Goôn:
Het bloed, welk zy voor deez’ doorluchte moeder stortten,
Liet haar een’ Zoon, die nooit haar eere wil verkorten:
Al zyn dees Beelden stom en doof, zy zeggen my
Dat ik niet minder een Romein moet zyn dan zy.
(265) Rome is my niets verplicht; ik alles aan die Moeder.

Probus.
En gy gedoogt dat zy hoe langer hoe verwoeder
Verdrukt word’, dat een volk, het welk u heeft begroet
Als zyn beschermer, nu een ander kiezen moet:
Vergeefs heeft Rome, ziende all’ haare hoop dus stranden,
(270) Zo veel vermogen dan gesteld in uwe handen.
Ik zie in ’t fiere hart eens Raadsheers, tot myn leed,
De zwakheid van ’t Gemeen, dat van geene afkomst weet;
’t Is Catilina-zelf, die zich hier wil erbermen,
En ’t overschot van een’ trouwloozen Raad beschermen;
(275) Meest ballingen, zo vaak verweezen uit het Land,
Die Sylla minder dan zyn slaaven schatte; want
In d’afgrond, daar zyn trots hem instortte, is voorheenen
De grootheid van dien raad, gelyk een rook, verdweenen:
Dus is dit lichaam onze Altaaren niet meer waard,
(280) Alwaar zich ’t Godendom tot ’s menschen heil verklaart.
Minerve is reets voorlang uit deezen Raad geweeken,
Zoras zyn dwinglandye en pracht haar was gebleeken;
Het geld bezit alleen, daarin, den hoogsten trap,
En vormt de stemmen tot het Burgermeesterschap.
(285) Ja, zonder Opperheer, staat Romens val te vreezen.
En wie is, buiten u, toch waardig dat te weezen?
Want Cezars trots belooft ons naderhand, wanneer
Hy ouder word, veel ramps. Lucullus is niets meer.
Pompeus heeft, door zyn gelukkig oorelogen,
(290) Maar één geluk, waardoor zigh Rome vind bedrogen.
En Crassus vol begeerte, onwaard een grootsch gemoed,
Stelt al zyn grootheid in ’t vermeerdren vam zyn goed.
Ja Cicero, door ’t vuur van zyn verstand ontstoken.....
Maar ’k laat, om Tullia, den Vader onbesproken.
(295) Wat Cato aanbelangt, zyn moed is dolligheid,
En zyn gestrenge deugd heeft ons en elk misleid.
Het overschot is niet gemaakt tot wetten stellen;
Gy zyt alleen, myn Heer, dien ik het durf voorspellen.
Wat eer voor u, dat gy, die Rome t’onderbragt,
(300) U kunt beroemen by al ’t sterffelyk geslacht,
Dat één Romein ’t heeläl veranderd hebbe, zonder
Dat hy van ’t Godendom den vreesselyken Donder
Ontleende!

Catilina.
                   Ach, Probus, wat stelt gy my voor?

Probus.
                                                                    Ik meen
Het heil van allen, de eer van wel te doen, en ’t geen
(305) Een hart, door zulk een hoop gevleid, vóórlang had moeten
Besluiten, als het wil ons bitter lot verzoeten.

Catilina.
’k Beken, ô Probus! dat uw edlen yver niet
Dan vuurge pylen in den grond myns harten schiet;
Ik voel, in weêrwil van my-zelf, myn vreeze wyken.

Probus.
(310) Wel, laat op dit berouw de uitwerking schielyk blyken.
Bezetten wy deez’ plaats, daar een trouwlooze Raad
Myn Goôn durft trotsen, met gewapend volk, en laat
Het Bloed.... Maar Tullia verschynt, ik zal haar myden.

DERDE TOONEEL.
Tullia, Catilina.

Catilina.
Hoe, vóór den dageraat, mevrouw, by deeze altaaren!
Wat dryft u hier zo vroeg? ei wil het my verklaaren.
Intusschen is ’t me een vreugd, dat, uw bekoorlykheên
(320) Aanschouwende, ik hier all’myn Goden vind byëen!

Tullia.
Zyn dit de Goôn, waar voor ge uw offers doet ontsteeken,
Weet dan, dat zy zich steets op goddeloozen wreeken;
En, ging hun wil zo verre, als hunne grimmigheid,
Het blixemvuur wierd tot hun minste straf bereidt.

Catilina.
(325) Verklaar me dit geheim, mevrouw, want door het gissen
Zou myne liefde en ook myn glorie kunnen missen;
En als ik my hier niet by u-alleen bevond,
Zou ik nooit denken dat gy my daar door verstond.

Tullia.
Ach! ’t is alleen tot u, ô Goôn! dat ik my wende,
(330) En tot geen wreedaart die berouw noch wroeging kende!
ô Monsters! die, vol woede, en Goôn en mensch braveert;
Dien de ondaad volgt tot aan de altaaren, die men eert,
Die, met onschuldig bloed bezoedeld, trots van harten,
Het wreekend Godendom nog hoonen durft en tarten!
(335) Het bloed van Nonius, dat, hier omtrent gestort,
Nog rookt, is ’t offer dat den Goôn geöfferd word;
De onzaalge hand, die ’t storte, om eerloos zich te wreeken,
Verwagt alleen de toorts om Rome in brand te steeken.
Het is geen Mithridaat, die Romens vyand heet,
(340) Noch trotsche Gauler die dees aanslag heeft gesmeedt;
Maar een my waardiger, rampzaalger hand, ô Goden!
Die Rome doemt, en die myn’ Vader dreigt te dooden.
Deeze overmaat van woede, aan Sylla onbewust,
Past u, verrader! als een vyand van de rust.

Catilina.
(345) Beteugel dit verwyt, zo haatlyk in myne ooren,
Mevrouw, of wel bedwing uwe achterdocht en tooren;
Denk, dat, om myn ontzach te treden met den voet,
Men, van die schanddaad, my eerst overtuigen moet;
Ja, overtuigd moet zyn, vóór dat men durv’ gelooven
(350) De minste lafheid die myn glorie kan verdooven;
Denk, dat de liefde haar gezach verliest, wanneer
Zy iemand spoorloos tracht te kwetzen in zyne eer:
Denk eindlyk, dat een hart, door edlen moed gedreeven,
Het haaten ligt, maar nooit het hoonen kan vergeeven.

Tullia.
(355) Wat deert me uw vyandschap? gy zult me in geen geval
Zo laf zien, dat ik u om deernis smeeken zal.
Wel aan, ô wreêde! tracht aan my die wraak te koelen,
Die gy aan ’t Vaderland, helaas, wilt doen gevoelen.
Bepaal uw wreedheid aan ’t verscheuren van myn hart,
(360) Dat zich ontëert heeft door een laffe minnesmart;
Dit hart, te veel daardoor bezoedeld, is rechtvaardig
De grootste schande en smaad, ja aller onëer waardig;
Het schaamt zich zyner vlam: maar denk niet, Catilyn,
Dat dit rampzalig hart, welk gy door valschen schyn
(365) Van deugd u eigen maakte in ’t onbedacht verklaaren,
U, als ’t u schuldig kent, een oogenblik zal spaaren;
Het zal veel vaardiger zich waapnen t’uwer straf,
Dan ’t ooit geweest is toen ’t zich aan u overgaf,
ô Groote Goôn! beminde ik dan een eedverzaaker,
(370) Een heilloos moordenaar, en trouwloos oproermaaker?
En dees Barbaar vergroot myn smart nog door zyn’ hoon,
En wil, dat ik ontzach voor zyne woede toon!
Maar, wreede, myne min schiep nooit daarin behaagen;
Wierd my den last, om u te straffen, opgedraagen,
(375) ’k Zoude u opöfferen het Vaderland ten zoen:
Wilt ge u ontschuldigen, gy kunt het haastig doen.

Catilina.
En waar van zal ik toch myne onschuld u doen hooren?

VIERDE TOONEEL.
Tullia, Catilina, Fulvia, verkleed als een’ Slaaf.

Catilina.
                  ,,Wat zie ik? Goôn! ’t is Fulvia.

Tullia, tegen Fulvia.
                                                                      Kom nader.
Spreek, ik gebie ’t u in den naam van mynen Vader.

Fulvia.
Ik spreeken! hoe, Mevrouw, aan welk gevreest gevaar
Tracht ge een rampzalige hier bloot te stellen! maar,
(385) Van wat geboorte of rang ook een Romein moog’ weezen,
Ik weet te wel hoe ik hem eeren moet en vreezen;
En deezen bovenäl ben ik ontzach verplicht.

Tullia.
Ontsla u van die vrees, de zaak is van gewicht.
Wat noopt een’ Slaaf, zo vast verknocht aan ’t heil van Romen,
(390) Dat hy het aanzien van één enkel man zou schromen?
Spreek; kent gy hem? wie is ’t? verklaar op myn bevel....

Fulvia.
’t Is een oproerge Ziel. Ik ken maar al te wel
Dien sterv’ling zo geducht, die, binnen Romens wallen,
Zo hy onschuldig was, de grootste was van allen.
(395) ô Ja, Mevrouw, hy is ’t; hy is ’t, die, gantsch verwoed,
Zyn Vaderland en Goôn bezoedlen wil met bloed;
Die d’achtbren Raad, en ook uw’ Vader dreigt te ontzielen,
En die gantsch Rome wil door vuur en staal vernielen.

Catilina Tegen Tullia; veinzende Fulvia niet te kennen.
Hoe, stelt gy My gelyk, door die getuigenis,
(400) Met een rampzaalge, die zo min geloofbaar is?
En dwingt me, dat ik moet, tot schande myner eere,
Gedoogen, dat een Slaaf my hoone en trots braveere?
Die stoutheid gaat te verre.

Tullia.
                                   Ondankbre! schaam u vry
Der misdaad, maar niet des getuigens: denk dat gy,
(405) Door trotsheid, hem vergeeefs een’ schrik zoekt aan te jaagen.
Uw’ staat te roemen, is geen antwoord op myn vraagen.
Vaarwel.
Tegen Fulvia.
               Gy, volg my na.

VYFDE TOONEEL.
Catilina, Tullia, Fulvia, Probus.

Tullia.
                              Wat’s uw oogmerk?

Catilina.
                                                              Ik gebie
U, uit den naam des Raads en der Gemeente, die
U deeze Altaaren en dees Tempel toe vertrouwden,
Dat gy dees snoode Slaaf zult in verzeekring houden,

Tullia.
(415) Door die verzeekring waant gy my te blinden, maar
Het is vergeefs, ik zie uw oogmerk al te klaar.

Catilina.
Neen, verr’ dat ik hem door myn fierheid wil doen zwichten,
Begeer ik, dat hy voor den Raad my zal betichten,
Die hier vergadren moet; daarom geeve ik hem aan
(420) Den Priester over, die my voor hem in zal staan.

Tullia, heen gaande.
Denk, Catilina, dus zult gy uw Leeven waagen.

ZESDE TOONEEL.
Catilina, alleen.

TWEEDE TOONEEL.
Catilina, Fulvia, Probus.

Catilina.
Waar zyn we, ô Probus? en wat zie ik! welk een hoon
Voor my, en welk een schand’ voor Rome! groote Goôn!
Een fiere Romeinin, verächtende de plichten
Van haare kunne, zal een heerlyk werk verrichten,
(575) En, in vermomming van een schandlyk Slaafs gewaad,
Den edelsten Romein ontëeren voor de Raad,
Als een slachtoffer van haar dwaaling hem verkloeken;
Doch zonder eens vooräf zyn misdaad te onderzoeken;
En daar my iederëen rechtvaardigt, wil ze, uit spyt,
(580) Me opofferen aan haar verwoede Minnenyd!
Welk doelwit poogde ik door myn dapperheid te raaken?
Voor wien is ’t, dat ik my een Ryk wilde eigen maaken?
Is ’t ook voor Cicero, myn grootste Vyand, dien
Ik nog door deezen arm gesneuveld wensch te zien?
(585) Neen, ’t is voor eene ondankbre, aan wie ik offre tevens
Myn glorie, mynen plicht, en al de zorg myns leevens.

Fulvia.
Vaar voort, want dit verwyt verschaft een’ schoonen schyn
Aan harten, die, als ’t uw, geheel onschuldig zyn;
Maar gy hebt my ’t bedrog, uw grootste konst, en ’t liegen
(590) Te wel geleerd, om thans my-zelve te bedriegen.
Weg, smaal niet meer op myn vermomd gewaad, want nu
Is ’t een en ’t ander, zelf uw gramschap, valsch by u.
Breng Cicero om hals voor ’t oog van all’ zyn maagen,
’k Zeg evenwel dat u zyn Dochter kan behaagen.
(595) Het is van heden niet, dat gy den moorders aart,
De deugd, de misdaad en den Minnaar t’zaamen paart;
En al had Tullia nog meer bekoorlykheden,
Niets zou haar’ Vaders hoofd verzeekren. Maar wat reden
Hebt gy van klaagen? wat maakt my by u gehaat?
(600) Ben ik het die u wil betichten voor den Raad?
Neen: want myn tederheid, door hoop tot u geprikkeld,
Heeft me al te diep in uw laf Eedgespan gewikkeld.
Ik heb u Cezar, en ook Cepió, ’t geslacht
Van Sylla, Lentulus en Crassus toegebragt.
(605) ô Wreede! ’t was myn wensch en eenigste verlangen,
Dat al wat leeft, met my, uw wetten mocht ontfangen;
Maar daar ’k elks hart voor u tot opstand wekk’, bereidt
Gy middlerwyl voor ’t myn de grootste afkeerigheid;
En ’t uw’*, door Tulliaas bekoorlykheid bezeten,
(610) Heeft alles, wat het my verplicht is, haast vergeeten.
Nochtans, wie is ’t, die u de grootste weêrstand bied?
Zy zoekt uw ondergang, ondankbre, maar ik niet.
’t Is waar, dat ik u uit haar hart verbannen wilde;
Maar ’t is alleen daarin, dat ik myn yver spilde,
(615) Dat ik, te vreên met u te scheuren van elkaêr,
Niets heb verzuimd, opdat gy haatlyk wierdt by haar.
Hoe kon ik denken, dat eene ydele eere, in ’t waaken
Voor ’t overschot van dit Gemeenebest, zou maaken,
Dat eene Minnares haar’ Minnaar bragt ten val?
(620) Maar ’k eisch één oogenblik, dat u behouden zal.
Laat aan myn hart de zorg van u weêr vry te spreeken,
Ik weet niet, of ’t u moet beminnen, of zich wreeken;
’k Begeer daarop ook geen verklaaring, die het zoet
Van deeze hartstocht kan verändren, in ’t gemoed;
(625) Maar sta my toe, dat ik myn woord herroep, en weder,
Voor ’t oog des Raads, den trots van Tullia verneder’;
Haar hart, voortaan uw liefde onwaardig, is ontaard.....

Catilina.
Zy zoekt myn’ ondergang, en maakt zich myner waard;
En gy, die my door een trouwloosheid onrechtvaardig
(630) Behouden wilt, zyt noch myn Min, noch achting waardig.
Gy moet my heden voor den Raad betichten, ga;
’k Vrees niets, noch hem, noch u: maar zo gy Tullia
Durft tegenspreeken, hebt gy anders niet te hoopen,
Dan dat gy deezen hoon zult met uw’ dood bekoopen.
(635) Verklaar dan alles; door dit middel zult ge ligt
Een hart herwinnen, dat u niets meer is verplicht.
Want myn standvastigheid is alle kracht benomen,
Door uw bestaan.... maar ’k zie den Burgermeester komen.
Vertrek.

Fulvia.
                Ondankbre! gy braveert me in deezen staat....
(640) Vaarwel, gy zult my nog van daag zien in den Raad.

DERDE TOONEEL.
Cicero, Catilina, Bundelbyldraagers, Lyfwachten.

Cicero, Tegen de Bundelbylraagers en Lyfwachten.
Vertrekt. Ik zoek u hier, ô Catilina, niet
Gelyk een’ Raadsheer die vol woede is en verdriet,
(645) Maar als een’ vyand, die zyn’ haat weet in te binden,
Zo verre een Roomsche deugd haar’ plicht daarin kan vinden.
    Sints dat het noodlot van het lieve Vaderland,
Door de algemeene keur, gesteld wierde in myn hand,
Trotseerde ik nooit uw haat, ik schatte ook nooit geringer
(650) De waare vriendschap van zo edlen mededinger.
’k Verwierf, vóór u, den rang van ’t Burgermeesterschap,
Maar kocht geen stemmen ter beklimming’ van dien trap;
En gy, gy weet wel, dat het vóórrecht van die achting.
Waarmeê ge u vleidde, zelf ging boven myn verwagting.
(655) Maar de edle Raad, wiens roem gy steets verächt, verkleent,
Heeft all’ de stemmen toen in myn persoon verëent.
Nog eens, zo gy somtyds bezadiger kost weezen,
Zo gy, elks achting waard, wat minder u deedt vreezen,
Uw dierbre gaven wel gebruikende, ik vertrouw,
(660) Dat elk min hoogmoed in uw doen bespeuren zou:
Maar tartende den Raad, en Burgermeestren tevens,
Wilt gy dat alles siddre op ’t minst’ verdriet uws leevens.
    Zie deeze Altaaren, zie, by onze Goôn, om stryd
Dees Beelden pronken, aan uw Vadren toegewyd;
(665) Zy wierden slechts door haat tot dwinglandy gedreeven,
En Rome beefde nooit, ten ware voor hun leeven:
Als, min eerzuchtig, uw verheve dapperheid
Een’ zelfden afkeer in uw’ boezem had bereid,
Wie van ons had zyn stem en keuze niet geschonken
(670) Aan zó veel deugds, waarmeê de hemel u doet pronken?
Als Staatsman, Redenaar, als Hopman en Soldaat;
Zyn uw gebreken zelfs bestraald met deugdsieraad.
Welk een Romein! ja een der grootste stervelingen,
Indien hy ons niet dreigde een’ Meester op te dringen!
(675) Men zegt.... maar ik geloof aan geen gerucht, ontbloot
Van zeekerheid, dat u durft noemen Eedgenoot.
Zelf Catoos argwaan durft die lastring niet gelooven;
De Raad nogtans, om dit gerucht weêr uit te dooven,
Dat, in een’, u ontëerende, ook ontëert
(680) Zyn eigen lichaam, heeft, wyl hy uw’ lof waardeert,
U tot het Hoofdbestier van Azië verheven.
Pompeus moet zich met Petreïus straks begeeven
Naar Ostia, om u te ontfangen, met bevel,
Dat de een en de ander u ’t gezach in handen stell’.
(685) Vertrek dan, en bedenk, dat wy alle ons vertrouwen
Op uw gehoorzaamheid alleenlyk kunnen bouwen.

Catilina.
Hoe! zonder dat ik ’t weet belast de Raad my dan
Met eene waardigheid, die ik verwerpen kan.
’k Weet niet of hy met dwang my daar toe zal verplichten,
(690) Maar ik begryp nog niet, hoe gy ’t my durft berichten,
My waant te blinden door ’t vermommen van de schand’
Dier eere, die ’k met recht moet wyzen van de hand.
Men haat, men vreest me, en heeft zelf Romens val besloten,
Men noemt my slechts alleen van alle de Eedgenooten;
(695) Nogtans de Raad, hoe min verzeekerd van myn’ plicht,
Draagt me, ondanks dit gerucht, een ampt op van gewicht.
De strenge Cato, thans toegeevener te schatten,
Schynt zelf nog daaromtrent geen’ argwaan op te vatten;
En Cicero verschynt met weldaên, daar hy met
(700) Zyn blixem, als hy wil, myn gantsch ontwerp verplet.
Maar een Staatkundige, om geen achterdocht te wekken,
Moest beeter, dat hy my verbannen wil, bedekken,
Geen misbruik maaken van de ligtgeloovigheid
Eens Raads, die al te veel voor zyn vermogen pleit;
(705) Want die geruchten, uit zyn zwakheid slechts gebooren,
Gegrondt op argwaan, zyn’t, die uwe rust verstooren.

Cicero.
Hoe, ’t is dan niets by u verdacht te zyn? gestaeg
Door heerschzucht aangedaan, die snoode zielenplaag,
Veröorzaakt gy zo veel ontrusting, dat de blyken
(710) Van ’t minste kwaad vermoên na zekerheên gelyken.
Men is geduurig van een snood ontwerp verdacht,
Wanneer men eens ontrust de wettige oppermagt:
Is daar in ooit te veel voor Rome zorg gedraagen?
Kan ’t ampt, dat Rome u wil vertrouwen, u behaagen?
(715) Spreek: want het is daarom dat ik by u verschyn.

VIERDE TOONEEL.
Cicero, alleen.

Cicero.
            Met welk een’ schrik laat hy myn’ geest belast!
(780) Wat schande waar ’t voor my, als ik had misgetast!
Want Catilina zou onschuldig konnen weezen.
Maar ach, wat is hy ons gevaarlyk, en te vreezen!
Wat vyand heeft ons ’t lot verwekt! wat groot vernuft,
Gepaard met edlen moed! zyn geest, die nimmer suft,
(785) Doordringt, voorzeid en ziet. Ach, Rome is wis verlooren,
De Goden hebben reets haar’ ondergang gezwooren!
Doch laat ons middlerwyl eens vyands wrevlen aart
Bezadigen, die all’ myne ongelukken baart.
Indien hy voor den Raad zyne onschuld kan betoonen,
(790) Zal zyne zegepraal myn leeven niet verschoonen.
’k Merk zyn begeerte, ondanks zyn’ list; maar ’t is gedaan
Met ons, indien hy durft, het geen hy kan bestaan.
Laat ons ’t vermogen dan van Tullia gebruiken,
Doordien ik myn gezach nu tot zo verr’ moet snuiken.
(795) Rampzaalge Cicero, wat ramp, wat ongeval!
Gaan wy myn Dochter zien en Cato; want ik zal
In ’t hart van deezen man-alleen, bevryd van smetten,
Hervinden onze Goôn, en Rome, en onze wetten.

Einde des tweeden Bedryfs.

TWEEDE TOONEEL.
Catilina, Sunno.

Catilina.
Ik zocht u, Sunno, ’k ben verheugd dat ik u vind’.
Ons heimlyk oogmerk is ontdekt en al ons poogen,
En nooit zag ik myn’ val zo duidlyk voor myn oogen.
De Raad en Ridderschap, ontsteld en ongemeen
(860) Beroerd, beroepen ’t volk in ’t veld van Mars byëen;
Men ziet elk morrende zich derwaarts heen begeeven:
Maar, schoon ik de oorzaak ben, het kan my niet doen beeven.
’t Rampzalig punt genaakt, en, verre dat myn deugd
Ontstellen zou, voel ik eene onbekende vreugd.
(865) Ik vrees het draalen slechts, dat ons ontwerp kan stooren,
Men kan ook ligt het vuur der Saamenspanning smooren;
Zodat, in zulk een zaak, men nooit te haastig is.
Als ik dan vast kan gaan op uw verbintenis.....

Sunno.
Nooit vond men ydelheid in ’t woord van myns gelyken;
(870) Ik ben een Gauler, die zyn trouw altoos laat blyken;
En de Eere is de opperste van onze Goôn. Doch gy,
Gy weet, wat last my hier is opgelegt; wat my,
Als Afgezant, op myn bediening dwingt te letten;
Dat ik weêrhouden word’ door de allerstrengste wetten,
(875) Die my verbieden, zo baldaadig als verwoed,
Myn staal te verwen in het Roomsche Burgerbloed.
Voorts is ’t geheim van uw ontwerp my nog verborgen;
’k Moet, zonder dat ik iets kan hoopen, alles zorgen.
Als elk uw’ toeleg niet rechtmaatig noemen kan,
(880) En gy ons slechts wilt doen verandren van Tyran;
Als billykheid in ons verbond niet is te vinden,
Is ’t maar vergeefs, dat gy begeert, dat we ons verbinden.
De dapperheid is ook onze een’ge deugd niet, neen;
Wy achten ’t recht zo veel als de ongeveinsde reên.
(885) Schoon in een Tent gezoogd, en kind der dapperheden,
Zo had de Gauler nooit dan schuldelooze zeden.
Zo gy ons overtreft door loosheid en beleid,
Wy overtreffen u door onze deugdzaamheid:
Want de Eer zit vóór by ons, opdat geen toeleg misse,
(890) En waare billykheid al ons belang beslisse.
De Goden, de Overheên, de Wet, de Plicht en de Eer,
Zo kloek als vaardig, met de rechten en ’t geweer,
Ja alles, om by ons geene achting te verliezen,
Bukt zonder lafheid, en gehoorzaamt door’t verkiezen.
(895) Daar Rome, welk door zyne ontwerpen elk verkloekt,
Veel min naar Vrienden, dan naar Onderdaanen zoekt.
Vermits we alleenlyk naar ’t eenvoudig erfdeel haaken,
Waarvan de tyd en ’t lot ons deelgenooten maaken,
Zo zie, of gy, den Raad beteugelnde in het punt
(900) Van woede, een Schutsheer van de Gaulen worden kunt.
Misschien hebbe ik ons volk te fier, te vry verdedigt,
En ook de majesteit des Tybers dus beledigt,
Maar als ons noodlot staat in myne hand, ik zweer,
’k Zal spreeken tot de Goôn, gelyk tot u, myn Heer.

Catilina.
(905) Ik kan een rede’, zo grootmoedig, juist niet doemen,
Wyl een gewyd belang my die doet wettig noemen;
Maar ’k zou die wraaken, als myn deugd geen eerbied in
Uw hart verwekken kon: ’k verwonder my ook min,
Dat gy, als Afgezant, om niet uw ampt te krenken.
(910) Een’ grootschen toeleg, als te eerzuchtig, kunt verdenken,
En dat ik, die ’t Heeläl den weg ter vryheid baan’,
Het nog te vaster in de ketens zoek’ te slaan.
Keer echter uit dien waan, hy kan myn hart ontroeren,
En u door al te veel voorzichtigheid vervoeren.
(915) ’t Is waar, dat ik het Hoofd van veel misnoegden ben,
Maar ik wil daarom niet geleken zyn by hen;
Men moet vaak, om hen tot gehoorzaamheid te brengen,
Hunne ongebondenheid en misdaên wel gehengen,
De hachelyke keur van Eedgenooten, laat
(920) Niet altoos edele gemoedren toe; het kwaad
Is dikwerf nodig, om de zinnen wel te scherpen.
By de allerschoonste daad, en by de grootste ontwerpen.
Zo gy my houd voor een’, die slechts door staatzucht blaakt,
Een’, dien de neiging tot Regeeren woedend maakt,
(925) En die met de Oorlogstoorts, gereed tot onderdrukken,
’t Heeläl verwoesten wil, om Rome te doen bukken,
Bedriegt ge u, Sunno; merk eens op den staat des Raads,
Dien onzer Wetten, dien des Volks en des Soldaats;
Waar vind ge in Rome een’ trek van ’t geen haar eertyds roemen,
(930) En oppermeesteres der waereld heeft doen noemen?
’t Gespuis der Roovers, door Pompeus op de zee
Vernield, was zeeker min misdaadig, meer gedwee.
Maar ter beletting dat het onrecht grooter worde,
Is ’t meer dan tyd, dat ik het zwaard ter straffe aangorde,
(935) Dat ik een’ trotsen Raad door ’t recht der wetten knellen’,
En dus ’t geluk van Rome en van ’t heeläl herstell’.
Zie daar, myn Sunno, dit is ’t doelwit myner zinnen,
Maar geen rampzalige eer om ryken te overwinnen;
En wyl ik achting voor de Gaulen heb, myn Heer,
(940) Zal ik geen’ dood ontzien, daar ik hun recht verweer’.
Maar denk niet, dat ik hier myn aanzien wil vergrooten
Door uwe dapperheid. Ik en myne Eedgenooten,
Hoe veel gevaaren ons ook dreigen een voor een,
Zyn zonder vreemde hulp in staat; ik wilde alleen,
(945) Dat, als gy gaat van hier, gy, zonder tydverliezen,
In ’t Heir van Manlius een schuilplaats zoudt verkiezen:
Doch vóór dat ons de nacht doe scheiden van elkaêr,
Is ’t billyk dat ik myn verwagting u verklaar.
Het levert me alles wel, naar ’t schynt, deez’ stad in handen;
(950) Maar Rome heeft, zelf verr’ van hier, in andre landen,
Meer Legers. Schoon ik hier den Raad doe bukken, word
Deszelfs vermogen niet genoeg daardoor verkort,
Hergroeiende van zelfs, kant ’t zich alöm vermeeren,
Als in Italië; hoe ik moog’ triomfeeren,
(955) Zyne onderwerping kan mislukken, want hy zal
My nieuwe vyanden verwekken overäl.
Dies is myn wensch, indien het lot myn onderwinden
Verydeld, om alsdan in Gaule hulp te vinden,
En, in een’ tyd van nood, een veilge toevlucht by
(960) Uw vrienden, en by u; dit ’s ’t oogmerk.

Sunno.
                                             Ach, zo gy
U wapent voor het recht, behoeft gy niets te vreezen;
De Gaulen Zullen u met vreugd gehoorzaam weezen:
Ik sta u daar voor in.

Catilina.
                                     Wie zyn uw borgen?

Sunno, hem de band toereikende.
                                                                Sla
In deeze hand, dat zyn onze eeden... Maar ik ga,
(965) Want Tullia verschynt. Vaarwel.

DERDE TOONEEL.
Tullia, Catilina.

Tullia.
Vertoef een oogenblik, ik hebbe u iets te ontdekken:
(970) Doch in den schrik, dien uw gedrag my kan verwekken,
Weet ik niet, of ik my verklaaren durve, of kan.
Thans beide blootgesteld der felste gramschap van
Een Minnares, moet ge, als myn argwaan heeft misdreeven,
Uw fiere zwygen daar-alleen de schuld van geeven;
(975) Gy kost my door één woord myn dwaaling doen verstaan.
Waarom my niet verlicht in dien rampzaalgen waan?
Waarom, ten koste van myne achting, met veel zorgen,
Een’ naam, die u terstond ontschuldigd had, verborgen,
En die haar liefde had verdacht gemaakt? Gy weet,
(980) De strengheid myner deugd, die steets, in ’t grootste leed,
Zich aan de plichten van een vroom gedrag gewendde,
En dat ik Fulvia nooit dan by naame kende.
Waarom my voor de schand’, die ’t naberouw verzwaard,
Om dat ik haar te veel gehoor gaf, niet bewaard?
(985) Moest gy een deugdzaam hart, in plaats dat gy ’t behoede,
Nog een onstuimig hart doen dienen in zyn woede?

Catilina.
Ach! ik was reets te veel verneêrd, myn rang ten doel
Van uw verächting ziende, om u by ’t smart gevoel
Beschaamd te maaken, door haar liefde aan u te ontdekken.

Tullia.
(990) Ach, moet haar’ haat my nog tot zwaarder smart verstrekken!
Ik bid dat ge, ondanks alle uw gramschap, dan haar Min
Waardeerd, en haar verschoond. Want zulk een vyandin
Kan immers u noch vrees verwekken, noch vertzagen:
Haar staat, haar naam, het doet my alles haar beklaagen:
(995) Laat ons, verr’ dat men smaale op haar vermomming, haar
In ’t heimlyk heen doen gaan; zo zyn wy al’t gevaar,
Wyl Fulvia alleen getuigen kan, te boven,
En niemand zal alsdan haar Minnenyd gelooven.
Ik bid, verr’ dat gy-beide u in den Raad vertoont,
(1000) Dat ge u, om mynent wil, van dat gevaar verschoont.
Wat zal u van zo zwak een zegen overblyven,
Die uwe glorie niets dan smetten aan zou wryven?
Verächt haar gramschap, want zy was, uit bittre smart,
Alleen bedacht om u te bannen uit myn hart.

Catilina.
(1005) Hoe, daar ’t myn leeven geld en eer’, durft gy my
Dat ik de vlucht kieze, of my beevend ga verbergen?
Dat ik de onzinnigheid van Cato mynen naam
In ’t openbaar dus laat bezoedlen met een’ blaam?
Ja dat ik Fulvia verzende, opdat uw Vader
(1010) My, in haar afzyn, kan betichten als Verrader?
Hoe! daar gy zelf, zyn’ haat ontsteekende in ’t gemoed,
My overgeeft aan ’t volk, myn eer geweld aan doet,
Daar, op een valsch bericht, men reets my durft bezwaaren,
Daar Cato tegen my halstarrig uit durft vaaren,
(1015) Begeert gy dat ik zelf, getuige van hunn’ haat,
Nog eenige genaê verwagte van den Raad?
Of dat uw Vader, door myn afzyn, zich ontferme,
En, my niet betichte, of wel myne eer bescherme?
Ach! denk niet, dat het valsch gemoed van een van all’
(1020) My kan beschuldigen, of my verwinnen zal:
’k Moet my verdedigen, daar ik myne eer zie krenken.

Tullia.
Hoe, zoudt gy immer my van trouwloosheid verdenken?

Catilina.
Neen, maar men heeft uw liefde en ligtgeloovigheid
Misleid, opdat gy my weêr op myn beurt misleidt.
Zo eens de ligtste schrik in ’t schroomend hart kan raaken,
(1025) Kan die een deugdzaam hart ook dikwils trouwloos maaken.

Tullia.
Ontzie myn Vader in myn Byzyn toch, myn Heer.

Catilina.
Ach! had hy min gehoord naar Catoos list, en meer
Die ydle schim van vrees uit zyne ziel verdreeven,
(1030) Zo waar ’t Gemeenebest door ons in stand gebleeven.

Tullia.
ô Wreede! ’t is nog tyd, indien gy my verhoord;
Ga slechts niet in den Raad, vertrouw u op myn woord;
Een ydle ontroering maakt uw fierheid onverduldig,
Denk, dat hier niemand is, dan ik, die u beschuldig’,
(1035) Dat ik ook alles door één woord herstellen kan,
En dus die dwaaling weêr uit ieders geest verbann’.
Kan u ’t geheugen van onze eerst Min niet nopen,
Bedenk ten minste, dat myne eer gevaar zal loopen.
Hoe, my beminnende, geeft gy my over aan
(1040) Die wrevele eer’, dat ik uwe onschuld doe verstaan?
De Min rechtvaardigt u, en wil’ er zich naar voegen;
Myn hart moet u, wanneer ’t u vryspreekt, vergenoegen.
De Raad heeft tegens u nog niets verkondigt, neen.
Ach! gun my de eer, dat ik u weêr met hem verëen’!
(1045) En ook myn’ Minnaar met myn’ Vader, tot een teeken....
Helaas! ben ik het, die het eerst daar van moet spreeken?
Of heeft de liefde dan niets meer dat u bekoort,
Uw tedre wenschen vleid, en u tot vrede spoort?
Gy zyt nog Romens hoop, en ieders achting waardig;
(1050) Maak u dan, tegens u, tot haar bescherming baardig.
Waarom beklaagt gy-u, ondankbre, daar ’t alleen
Uw wil is, dat de Raad hier komen moet byëen?
Zo ge uw verdediging hardnekkig hebt verkooren,
Zal zich de Burgerheer ook op zyn beurt doen hooren;
(1055) En daar op zullen straks uw vrienden, gantsch verwoed,
Deez’ plaats bezoedelen met afschrik, moord en bloed.
Wilt gy een drove Stad, waar in ik woon en ’t leeven
Ontsing, aan ’t gretig woên der vlammen overgeeven?
Laat me uw’ geduchten arm ontwapenen, ô ja,
(1060) Gun op myn traanen aan het Roomsche Volk genaê
Opdat het éénmaal zegg’, wen ik uw wraak betoome,
De Held van Tullia was ook de Held van Rome.

Catilina.
Ach, staak uw reên; mislei my langer niet: ik zou
My liever streng van u beschuldigt zien, Mevrouw,
(1065) Om eenen Raad, die my vervloekt, meer aan te spooren.
Hoe, daar men my vervolgt, moet ik uw smeeken hooren?
Wat zegge ik? Tullia komt hier en roept my aan,
Om all’ die wreden, die my naar het leeven staan,
Te redden; stort voor hen, en niet voor my, haar traanen!
(1070) En, verr’ van my een’ weg tot myn behoud te baanen,
Zie ik haar zelf met hen nog dingen naar myn hoofd!
Hergeef my dan myne eer’, die gy my hebt ontroofd,
Zo gy niet wilt dat ik myn onschuld voor zal draagen:
Maar door uw traanen wil men my vergeefs belaagen.
(1075) En uit wat inzicht of uw liefde my begeerd
Te ontroeren? heeft ze ook op uw’ plicht getriomfeert?
Hoe, op ’t bericht van een getuige, welk een wonder!
Houd gy me schuldig aan een snoode daad; en zonder
Dat gy iets onderzoekt, of iets bewaarheid vindt,
(1080) Verraad uw strenge deugd een’ Minnaar, die u mint?
Dit voorbeeld is te groot, dat ik het niet zou volgen;
Hoe meer gy my vermurwt, hoe meer myne eer, verbolgen,
My noopt, om niets te ontzien, daar ik haar recht bepleit.

Tullia.
Weläan, ô wreede! vaar dan wel in eeuwigheid.

VIERDE TOONEEL.
Catilina, Probus.

Probus.
                   Myn Heer, ’t is tyd dat ge-u behoedt;
Weet dat ge op ’t oogenblik van hier vertrekken moet;
De Raad vergadert straks, en alles is u tegen.

Catilina.
(1090) Maakt u een vyand, die reets voor my beeft, verlegen?
Ik wil, terwyl ik met de fierste een’ aanvang maak’,
Hen alle voor my zien vernederd: daarom staak
Uw vrees; ik ga terstond....

Probus.
                                          Om u-alleen te waagen?

Catilina.
Myn tegenwoordigheid zal hen zo wel vertzagen,
(1095) Dat niemand kikken durft.

Probus.
                                  Myn Heer, waar denkt gy aan?
Moest Romulus ook zelf niet door den Raad vergaan?
Ik pryze een’ edlen moed en stoutheid; maar daar tegen
Eischt ook voorzichtigheid, met haar eerst raad te plegen.
Hoe meer de Raad u vreest, hoe meer gy van uw’ kant
(1100) Een heillooze aanslag weêr van hem moet vreezen, want....

Catilina.
Neen, Probus, ik braveer ’t gevaar, al is ’t gewichtig;
’t Geluk was steets een Zoon der stoutheid. een voorzichtig
En schroomend man ziet al te veel, de dooling blykt,
Terwyl een harssenschim voor d’onvertzaagden wykt;
(1105) Het schriklykste oogenblik verlicht zyn dapperheden,
En de allerstoutste is dan de wyste: om deeze reden
Is in ’t vermetele ook geen onvoorzichtigheid;
Zy is in ’t valsch ontwerp, zeer kwaalyk aangeleid:
Maar word het ook zo wel gevolgt, als voorgenomen,
(1110) Is ’t vaak voorzichtig dat we stout zyn, en niets schroomen.
’k Weet, dat men meenigmaal een trots heerschzuchtig man
Meer door verachting dan door list bedwingen kan.
Vaarwel, ’k zal hen terstond, om myn ontwerp te kroonen,
In een misdaadiger hunn’ Opperhoofd vertoonen.

Einde des derden Bedryfs.

TWEEDE TOONEEL.
Cicero, Cato, Catilina, Crassus,
Lentulus, Cethegus, en verdere Raadsheeren.
Bundelbyldraagers, Lyfwachten in ’t verschiet.

Catilina, komende met veel yver in den
Raad, die hem ziende opstaat, en een
weinig daarna weder plaats neemt.
Hoe! met de dood? ik merk dit vonnis raakt my nader.

Cato.
(1250) Het moest u raaken, wyl het ziet op een’ verrader.

Catilina.
Ik weet niet wie van beide, in d’algemeenen schrik,
Het meest te vreezen is voor Rome gy of ik:
Ik zoek haar best, en gy, door valsche deugd aan ’t blaaken,
Haar’ val.

Cicero.
                          Stoutmoedige! hoe durft gy ons genaaken?

Catilina.
(1255) Wie zou beletten dat ik in den Raad verscheen?
Of zyn het vyanden, die ik hier vind byëen?
Ik zal hier niemand, noch u-zelf, noch Cato vreezen.

Cicero.
Hoe! gy durft bovendien nog zó vermetel wezen
Dat gy gewapend hier verschynt?

Catilina.
                                                Het belge u niet,
(1260) ô Burgermeester, dat gy my gewapend ziet.
Doch eêr ik iets omtrent dees nieuwe misdaad zegge,
Zo sta my toe dat ik u de and’re wederlegge.
Heby gy vergeeten, wat ik u beloofde? Schoon
Gy alles wat ’er leeft doet volgen uw geboôn,
(1265) Zo hoop ik echter, dat men zich wel zal verwaardigen
My aan te hooren; ’k wil als Burger my rechtvaardigen.
Ik sta des Raadsheers rang voor eeuwig af; en gy,
ô Crassus, Cepio en Schout, vergeeft het my,
Antonius, gedoog dat ik uw’ naam niet schroome
(1270) Te noemen onder all’ de vyanden van Rome.
Ik zie geen Cezar, maar Cethegus wel, aldus
Ontbreekt hier niemand dan een snoode Spartacus;
Want de eerbre Cato, dank zyn onbedachtzaam poogen,
Kan tusschen hem en ons geen onderscheid gedoogen.
    (1275) Beschreeven’ Vadren, zyt gy meer gemoedigd dan
Te vooren? want gy ziet den staat van ’t Eedgespan,
Zyn opperhoofden en geduchte Legerschaaren,
Daar Rome zo voor vreest; ja alle die gevaaren,
Slechts uit het dwaas begrip van één getuige ontstaan,
(1280) Wiens woede Tullia gelooft; en, in dien waan,
Houd deeze Schoone my voor eenen deugdversmaader,
Die eerloos toelegt op ’t vermoorden van haar’ Vader,
En van den Raad, en gy gelooft het alle nu?
Rampzalig dat ik ben gebooren onder u!
(1285) Ik vloek u, Sylla heeft u reets gedoemt tot schanden:
Gy zyt het overschot der eerste Dwingelanden,
Trouwlooze Rechters, en Regeerders stout en snood,
Wien zoudt eene eer’ zyn, dat hy over u gebood?
En gy verdenkt my, dat ik na het Ryk durft dingen,
(1290) Ontmenschte Raad, die al wat adem haald wil dwingen,
En reets te lang ’t Heeläl verdrukte? Ik haat te veel
De Dwinglandye om u te kluisteren in ’t gareel.

Cato.
Wel waar toe dient u dan de meenigte dier wreeden,
Die wy in uw Paleis en ook daar uit zien treden,
(1295) Die nacht en dag, opdat het alles beeve en trill’,
Als snoode Dienaars van uw woede en haat....

Catilina.
                                                                      Zwyg stil.
’t Is waar dat ik voorheen, nog jonger zynde in jaaren,
Dit bleef u onbekent, besloot u niet te spaaren,
En, ’t geen gy nog niet hebt geweeten, meenigmaal
(1300) Het opzet nam, u-alle op te offren door myn staal.
Het voorwerp, welk u toen ontroofde aan myne dreiging,
Sprak voor geen’ Vader, neen; het was een andre neiging,
Die, waardiger aan een’ Romein, eensklaps myn hand
Ontwapende; het was de zucht voor ’t Vaderland,
(1305) Die my, in weêrwil van my-zelf, genaê deed geeven
Aan een’ ontmenschten hoop, onwaardig om te leeven.
Nu, daar men van gevaar noch kwaad moet zyn bewust,
Komt een verwoede vrouw, die ieders geest ontrust,
En door haar Minnenyd de vreeze en schrik doet nadren;
(1310) Om haar te dienen zien wy hier den Raad vergadren!
En op dit valsch bericht wil een oploopend man
Verdelgen, al wat Rome ooit deugdzaam schatten kan?
wyzende op Cato.
Hovaardig Burger, wiens gestrenge en wyze zeden
Min deugd zyn, dan de vrucht van zyne uitspoorigheden;
(1315) Tyrannig Staatsman, die, ondanks zyn deugd, het meest
Te duchten is voor Rome, en wiens ontruste geest
De onschatbaare Eendracht steets verbande uit onze zielen;
Die, om de eenstemmigheid der Raaden te vernielen,
De Tweedracht onder ons geduurig kweekt en voedt,
(1320) En dus veröorzaakt, dat men saamenspannen moet:
Maar hy wil heerschen; wel, dat hy u dan bestiere,
En naar zyn’ zin op zulk een’ Raad vry zegeviere,
Wiens gantsche waardigheid, om dat hy laat verlaat
Zyn aanzien en gezach, in trotsheid slechts bestaat.
    (1325) Wat is thans de orde van uw Staatsvergaderingen?
De schrik en ’t oproer zyn derzelver Eerstelingen;
De moord het teeken dat men op een’ keurdag wagt;
Uw Schouten aan den voet der Rechtbank omgebragt;
Een Burgerheer bebloed (maar waardig dat hy bukte)
(1330) Van een gemeente die hy op zyn beurt verdrukte.
Dat uw verkiezingen niet zonder moord geschiên,
Is laatst by ’t keuren van uwe Overheên gezien:
Dus kies men, of dus weet men andren af te weeren,
En dus zag ik my door een bittre schimp ontëeren.
(1335) ’t Gemeen verheft zich, en ’t geslacht der Overheên
Verkiest zich zonder schaamte een’ Vader van ’t gemeen;
En om ’t Verzoonen, daar ’t belang hem heen doet wenden,
Laat gy de majesteit van Rome deerlyk schenden.
Zie daar dees raad, die hier de wet beschermt, behoed,
(1340) En alle Koningen ten voorbeeld’ strekken moet;
Zie daar dees Raad, die ’t al doet beeven en wil dwingen,
En die der Goden vuist den donder poogt te ontwringen.
Gerechtigheid, voorheen uw Godheid, heerscht hier slechts,
Om straffeloos te zyn ter vierschaar des gerechts;
(1345) De vryheid, billykheid, de wet, de burgeryë,
’t Smoort alles onder ’t juk van uwe dwinglandyë;
Want Cato, de afgod der Romeinen in dees tyd,
Is hun Wetgeever.....

Cicero.
                              Daar gy hun verdelger zyt,
Verrader! had de Raad u recht doen wedervaaren,
(1350) Zo moest een strenge straf u eindeloos bezwaaren;
Doch kan hier myne stem nog gelden als weleêr,
Gy zult de zwakheid van de wet zo lang niet meer
Braveeren.

Catilina.
               Dat men, om een schuldig hart te buigen,
Dan dees getuige breng’, die my zal overtuigen,
(1355) Dit waard gedenkstuk van uw doorzicht, die Slavin,
Of zogenaamde Slaaf, op dat hy ’t werk beginn’:
En waarom doet gy toch hier Fulvia niet komen?
Of heeft haar Manlius het leevenslicht benomen?
Want zy wist al ’t geheim zyns harten.

Cicero.
                                                      Spreek hier niet
(1360) Van Manlius, maar van uw’ toeleg op ’t gebied;
Uw listen zyn te wel bekent, om van iets anders
Te spreeken; beef voor u, en voor uw Medestanders,
Oproerige! gy zyt reets overtuigd van schuld;
Ook is uw lot beslist, doordien gy ons geduld
(1365) Te lang vermoeit hebt door misdaadige besluiten.

Catilina.
’k Moet de ongebondenheid van uwe reden stuiten.
Gy waant, ik merk het, dat ik, vreezende voor straf,
My en aan listen en konstgreepen overgaf;
ô Neen. Want waar in kan uw wantrouw my toch krenken?
(1370) Gy moet dan, dat ik my rechtvaardig’, nimmer denken.
ô Onbedachten! weet gy wel, als ik één woord
Wil spreeken, dat gy straks hier allen word vermoord?
Al ’t volk, waaraan uw haat genoegzaam is gebleeken,
En myne onnoozelheid, wil dat ik my zal wreeken;
(1375) Maar [’k volg de razerny van Cato niet, en laat
De vrees aan Cicero,] ’k heb u in deezen staat,
Om u te straffen voor die stoutheid, u zo eigen,
Slechts bloot te laaten voor de slagen die u dreigen;
En zonder dat ik my van vreemde hulp bedien’,
(1380) Kan ik my, zwyge ik nog één’ dag, gewroken zien.
En gy veröordeelt my? verstandeloos beseffen!
My, die het staal weêrhou’, gereed om u te treffen;
My, die geen snood ontwerp behoeve, als ik voortaan
Slechts Manlius en ook de Goden laat begaan;
(1385) My, die my zonder nood dus bloot stelle aan gevaaren,
Wyzende op Cicero*.
Om eenen Burgerheer, die my dus hoont, te spaaren.
    Ik heb, by ongeluk, uw’ eersten schrik verwekt,
En daarom ben ik ook alleen by u ontdekt.
Daar is ’er nochtans, meer te duchten om hun laagen:
(1390) Wat zyt gy blind, en wat is Rome te beklaagen!
Spreek niet van Manlius. Wat grooter achtloosheid!
Terwyl gantsch Rome ’t uur van zynen val verbeid,
Daar ’t schrikkelykst’ gevaar den Raad verplicht te waaken,
En daar men wil van Rome een tweede Troje maaken?
(1395) Wanneer ge, ondankbren! ’t meest myn’ondergang bedoeld,
Is myne ziel begaan met uwen ramp; zy voelt
De zucht voor ’t Vaderland en dierbaare Eensgezindheid
Op nieuw herleeven; uw beklaagchelyke blindheid
Voert myne deerenis tot een’ te hoogen trap,
(1400) Om u op te offeren aan myne vyandschap.

Cicero.
Wel aan, zwyg langer niet, myn Heer, wil niets verschoonen;
Ja straf, als een Romein, de ondankbren die u hoonen.
Vergeet, ter gunste van u-zelf, vry alles kwaads,
En doen ons bukken ter behoudenis des Raads.

Catilina.
(1405) Ik heb geenzints verwagt het punt dier offerhande,
Ten dienste eens Raads, die my verwyst ter straffe en schande;
’k Heb sints acht dagen tyds myn vrienden saam’ vergaêrd:
Zie daar het Eedgespan, waar meê ’k my heb bezwaard!
Maar ondanks de edle zorg, opdat ik ’t onheil weere,
(1410) Verdenkt men wy, als of ik eerloos Saamenzweere!
Doch wapent u, voorkomt het moorden, en verspilt
Geen’tyd, zo gy en Raad en Stad behouden wilt.
Want Manlius, die thans uw benden voor de wallen
Gebied, zal deezen nacht uw poorten overvallen.

Cicero.
(1415) Hoe! Manlius?

Catilina.
                  ô Ja, vrees dat, nog vóór den nacht,
Gy zulks bevinden zult, als gy word omgebragt.
Zie daar het hoofd, gereed dien aanslag te onderwinden,
Dies waakt, of vreest dat gy-u zult bedrogen vinden:
Ik weet nog in ’t geheel den verdren aanhang niet;
(1420) Maar ’t is uw’plicht, dewyl de ontdekking is geschied,
Dat ge op uw hoede zyt; uw redding, voorgenomen,
Is oorzaak dat ik hier gewapend ben gekomen,
En niet ter straffe van den hoon, my toegevoegd;
Want strydende voor u, is myne wraak vernoegd.
(1425) Gy kunt my, zo gy wilt, gelooven of verdenken,
Ik heb myn’ plicht betracht, dat kan myne eer niet krenken.
Myn vrienden staan gereed, gy kunt ze waapnen, zy
Bezitten niets dat u ontroeren kan, wyl gy
Hen alle kent. Men moet op ’t Kapitool doen letten,
(1430) De Pozzuoolsche poort en d’Aventyn bezetten;
En wel inzonderheid de Brug Subliciaan,
’t Gewest van Cato en het myne gadeslaan;
De Prenestynsche Poort, gelegen aan die zyden,
Zal ongetwyffeld ook den grootsten aanval lyden;
(1435) Ze is ’t naaste aan myn Paleis, alwaar men ’t vloekgespan
Ten minste door een lang gevecht verduuren kan.
Gy schynt geheel ontroerd, en ook beschaamd te weezen,
Dat ik niet ben dien gy-u hebt verbeeld voordeezen.
Zou ik, na zo veel hoons, verachting, weigering,
(1440) Die ik, gelyk nu blykt, verkeerd van u ontfing,
Misschien in ’t einde op u mistrouwen triomfeeren?
Neen; de ondervinding heeft my ’t tegendeel doen leeren;
Niets kan eene achterdocht genezen in haar drift;
Zo ontstaat uit dwaaling, die haar voed met haar vergift;
(1445) En de allerblankste deugd word meenigwerf geschonden
Door ’t snood verdenken, als ’t belang daar wor gevonden:
Maar ’k weet één middel, dat, zo ik te recht u kenn’,
U overtuigen zal dat ik een Burger ben.
Gy alle kent de deugd van Cicero, uw achting
(1450) Verwierf hy reets vóórlang door zyne plichtbetrachting,
Hy is ze ook waardig om zyn trouw: gy kent niet min
Het streng en wys gedrag van Cato: ’k stel het in
Uw keur, wien gy verkiest; ik zal by een van beide,
En zonder vrienden, en ook zonder vrygeleide,
(1455) My stellen in zyn macht. Verkiest op heeter daad,
Of die het strengste, of die ’t mistrouwenste is; ik laat
Hem meester van myn lot, dat hy my recht verschaffe,
En my behandle als Held, of als Verrader straffe.
Gedoogt dat ik terstond stelle in bewaarders hand
(1460) Een man, de vreeze en schrik, of hoop van ’t Vaderland.

Catilina.
ô Catilina, ik geloof, gy zyt rechtvaardig;
Maar zo gy schuldig zyt, zyt gy te meer vloekwaardig;
Want ik bespeure in u een’ geest, die my ontsteld,
Of van den snoodsten Schelm, of van den vroomsten Held.

Cicero, tegen Catilina.
(1465) Herneem uw plaats, myn Heer, gy word daar toe gebeden,
De Raad dankt u, door my, voor uwe oplettendheden;
Gy zyt grootmoedig, toon dan ook in deezen tyd,
Dat gy, als onze hoop, ook ons beschermer zyt;
Onze onrechte argwaan eischt niets meer van uwe zorge,
(1470) De glorie van een’ man, als gy, is de eêlste borge.
Tegen de Raadsheeren.
Wel aan, myn Heeren, waakt voor allen overval,
Vermits het nu en Raad en Vryheid gelden zal;
Gaan wy daar de eere ons roept, de nood zy onze dryver.
Vaarwel, ô Catilyn, ik wagt van uwen yver
(1475) Alle onderstand, die de eer in ’t edel hart kan voên;
Want Rome heeft u en uw dapperheid van doen;
Stryd slechts voor ons, zo zult gy all’myn vrees zien wyken.

Derde TOONEEL.
Catilina, Cethegus.

Cethegus.
(1480) ô Catilina, wat bedoelt gy? en waar uit
Ontstaat die wanhoop? zeg my toch, wat is de rede,
Dat gy, daar gy zo groot eene onderneeming smeedde,
Die edle ontwerpen weêr vernield, en, in dien staat,
Uw vrienden, uw geheim, en Manlius verraadt?

Catilina.
(1485) Hoe, heeft Cethegus my voor Tullia genomen?
Gy schent den vriendschapsband door zulk een nutloos schroomen.
Bepaal uw twyffeling voortaan, en zyt gewis....
Maar zeg my eerst hoe ’t met onze Eedgenooten is,
En of ’er iemand beeft, of een’ge vrees laat merken.

Cethegus.
(1490) ô Neen, wy kunnien ons met zeekerheid versterken:
Ik had hen alle in uw Paleis vergaêrd met spoed,
Daar zy, omringende den kop, waar in het bloed
Van Nonius, tot een verzegling, was geschonken,
Ook alle, zonder schroom, uit deezen beeker dronken,
(1495) En zich met eede aan u verbindende een voor een,
In hunnen drift de Hel mistrouwden naar het scheen.
Ik voelde myne ziel door vreugde en schrik bewoogen,
Doch Cezar bleef alleen verborgen voor hunne oogen.

Catilina.
’k Behoeve in deezen staat geen’ eed van Cezars kant;
(1500) Zyn heerschzucht strekt my een genoegzaam onderpand.*
Wat u betreft, die geen verrassing van my vreezen,
Maar uit één’ opslag van myn oog myn zin moest leezen,
Weet dan, dat Manlius ons dorst naar ’t leeven staan;
Een weinig wagtens had ons alle doen vergaan.
(1505) De ontrouwe, op Fulvia verlieft, het zy haar traanen,
Of haare belgzucht hem daartoe wist aan te maanen,
Wilde ons aan Cicero verkoopen tegens plicht:
Maar ik, door Ceso van dit laf besluit bericht,
Kwam hem dier misdaad vóór: myn hand was deezer stonde
(1510) Nog rookend van het bloed, gestroomd uit zyne wonde,
Toen ik hier in den Raad verscheen, die ’t moordgeval
Verneemende, gewis niet anders denken zal,
Dan dat ik t’zyner gunst, en om zyn welbehaagen
Te winnen, hem van een’ verrader hebbe ontslagen.
(1515) Doch wil niets vreezen van een dwaas verhaal, dat ik
Alleenlyk heb bedacht den schroomenden ten schrik;
’k Moest door een valsch gerucht den nood doen hooger schatten,
Wilde ik hen dwingen om de wapens op te vatten,
Dewyl ik zonder schaê geen’ Held bewaap’nen kon,
(1520) Indien de bange Raad zulks niet het eerst begon.
Wat is ’t, in dit gevaar, voor my een groote zegen,
Dat ik hem, tot myne eer’, dus zie gewapend tegen
Zich-zelve! ik heb verdicht veel posten hier en daar,
Die d’aanval vreezen, en ’t eerst blootstaan voor’t gevaar,
(1525) Schoon my niet dienstig: maar ik moest door list voltooiën.
Het geen der magt ontbreekt, en ’t volk des Raads verstrooiën
Draag zorge intusschen dat men ’t zeeker teeken heeft,
Welk onderscheid aan ’t onze en ’t Roomsche krygsvolk geeft.
’t Paleis van Sylla, ons ten toevlucht, sterk van muuren,
(1530) Zal meer dan eenen dag ’t geweld der Stad verduuren.
En Ceso, die in plaats van Manlius gebied,
Staat myne wraak ten dienst, dies vreeze ik niemand niet,
Dan Ruffus, meester van zes onderscheiden schaaren
Van ’t oude Krygsvolk, dat de Poorten moet bewaaren.
(1535) Doch Ruffus heeft geen’ vrind dan Cato, en noch dien,
Noch Cicero, heb ik gantsch overtuigd gezien.
Als Ruffus, zo vol moeds als loosheid, kan ontdekken
Den grooten aanslag, dien hy Ceso ziet voltrekken;
Zal hy of gunst of magt gebruiken naar zyn’ zin,
(1540) Opdat hy zyn ontwerp verydle, of hem herwinn’:
Dit middel is ’t alleen, dat onze hoop kan stremmen;
Hoewel dit nieuw gevaar myn hart niet kan beklemmen.
De zwaarigheên, die ik vertoonde, vleien my,
Hoe groot de meenigte van myne haaters zy,
(1545) Met hoop, dat ik ben zal verrassen: zy omringen
Myn wooning met veel spoeds, het zy om haar te dwingen,
’t Zy ter verdediging; hoe ’t zy, ik zie voortaan
Myn wraak verzeekerd; want onze eerste Raaden gaan
Ook derwaarts om ’t geheim van d’aanslag te doorgronden,
(1550) Ligt word ’er Cicero en Cato ook gevonden.
Wat valt de tyd my lang! wat zou’t me een vreugd zyn, ach!
Als ik hen alle konde opoffren mer één’ slag!
Vaarwel, ik ga, opdat ik Tullia doe weeten....

Cethegus.
Zy, die ons doemt ten val....

Catilina.
                                                Ik heb dat niet vergeeten.
(1555) ’k Wil op myn beurt, om haar te straffen, haare Min
Tot de allersnoodste daad gebruiken naar myn’ zin.*
Zoras het straffen van een’ hoon my komt te vooren,
Hoeft gy myn wraakzucht door geen lessen aan te spooren,
Dies stel u vry gerust op ’t geen myn hart verkiest;
(1560) ’t Moet alles durven, wyl het alles thans verliest.
’k Zal haar ’t verdedigen der Poorten doen verzoeken,
Voor my, en dat ik met myn benden alle hoeken
Bezetten mag, als of een’ toeleg wierd gesmeed,
Daar niemand, buiten my-alleen, ’t geheim van weet.
(1565) Gy moet, als de avond valt, om ’t onheil af te wenden,
De posten hieromtrent vermeestren met uw benden.
Wat Probus aanbelangt, zyn weiflng is te groot;
Laat ons den inkeer van een beevend Eedgenoot
Vóórkomen; draag ook zorg om Fulvia te straffen,
(1570) Men moet haare ontrouw en haar misdryf loon verschaffen,
Wyl ik geen deernis meer gedoog in myn gemoed:
Myn Veldstandaarden zyn, en vuur, en staal, en bloed.

Einde des vierden bedryfs.

TWEEDE TOONEEL.
Cicero, Cato.

Cicero.
                              Wel hoe! ’k zie u gewapend komen,
Wat wil dat zeggen? moet men meer of minder schroomen?

Cato.
Ik zoude, ô Burgerheer, in d’algmeenen druk,
Vergeefs u vleiën met een tyding van geluk;
(1605) Het noodlot van den Raad is des te meer te vreezen,
Wyl de arm, die ons bestryd, onzichtbaar schynt te weezen;
’k Was, nu met voordeel, dan met nadeel, langen tyd,
Doch zonder kennis aan één vyand, in den stryd.
Ons Krygsvolk, achteloos om eere te behaalen,
(1610) Heeft d’edlen moed niet meer, die ons doet zege praalen.
’k Zag de oudste Benden, gantsch verbaast, vervult met schrik,
Hun rang verlaaten in ’t gevaarlykste oogenblik:
De nacht zal in het kort dit werk verward volënden,
En Ruffus staat niet in voor Ceso en zyn benden.
(1615) Indien Petreius ons niet byspringt in dees nood,
Blyft ons niets ovrig dan een glorieryke dood.
Doch als wy ’t oordeel naar Pompeus traagheid vellen,
Vrees ik, dat hy ons in die hoop teleur zal stellen;
En dat Petreius, zulks gewoon, in dit geval,
(1620) Zyn Opperveldheers spoor gewislyk volgen zal:
’t Is Nochtans tyd dat hy verschyn’, dewyl het stryden,
Nu op zyn hevigst’, zich verspreid aan alle zyden,
De fiere Catilyn, dien gy myns ondanks in
Een ampt gesteld hebt, zo volkomen naar zyn’zin,
(1625) En wel op de ydle hoop, en met het groot verlangen,
Dat gy hem in den strik, dien gy hem spreid, zult vangen,
Heeft mooglyk uw geheim ontdekt; vermist hy aan
De Prenestynsche Poort, daar hy gereed moest staan,
En die door Ruffus reets is in bezit genomen,
(1630) Nog niet verscheenen is; dit doet my billyk schroomen;
Ligt is hy in ’t Paleis van Sylla, want ik meen,
Dat ik ’er Celius en Sura uit zag treên.
Pomponius, u steets getrouw, die deeze wooning
Omringde, heeft, wel verr’ van eenige verschooning,
(1635) Op Cesoos raad al veel Oproerigen vermant,
En hen gekluistert met der Gaulen Afgezant.
De koele Crassus, ’t zy ’t uit haat of uit verachting
Geschiede, zwygt, als gantsch beschaamd in zyn verwagting:
Dus zwygt ook Cezar, schoon niets zo gevaarlyk is,
(1640) Als Cezar wen hy zwygt: in die gesteltenis
Staat nochtans zyn Paleis geöpend, als voor deezen,
Voor elk, als waar ’er geen het minst gevaar te vreezen.
De helft des Raads verweert het veld van Mars, ’t gemeen
Begeeft zich van alöm vol woede derwaarts heen.
(1645) Aldus vertoont gantsch Rome een bloedbad voor elks oogen.
Maar ’t geen my ’t meest houd in verwondring opgetogen,
Is, dat Pomponius my heeft gezegt, myn Heer,
Dat Manlius niet word gezien.

Cicero.
                                                      Die leeft niet meer.

Cato.
Goôn! wat geluk. Door wien is hy beroofd van ’t leeven?

Cicero.
(1650) Door Catilina-zelf, wiens hand hem heeft doen sneeven.

Cato.
Ge ontsteldme, ô Cicero. ’k Vrees dat de onbillykheid
Van die verdenking u en Ceso heeft misleid:
Laat ons een’ schrander’ man, om niet zyn’ roem te krenken,
Die ligt onschuldig is, niet al te los verdenken.

Cicero.
(1655) Ei, luister minder naar die vroomheid, hoe ’t ook schyn’
Wie anders zou de bron van all’ die rampen zyn,
Dan Catilina? wie zou onzen val bereiden,
Als hy ’t niet deed? Laat ge u zo ligt door schyn misleiden?
Daar Manlius, door hem vermoord, te kennen geeft,
(1660) Dat hy uit argwaan zich van hem ontslagen heeft.
’k Merk, de een Verrader is, voor ’t schelmstuk, ondernomen,
Uit vrees van weêr-verraad, van d’andren voorgekomen.
Ach, wilde ’t Godendom, dat Ceso ’t opperhoofd
Der Eedgenooten had van ’t leevenslicht beroofd!
(1665) Word eens zyn stoutheid door een goed gevolg gesteven,
Zo duurt zyn wreedheid tot den einde van zyn leeven.
Gy ziet ook zeekerlyk Schout Lentulus, met leed,
Aan ’t Eedgespan, ’t welk door Cethegus is gesmeed;
Maar zult haast merken, wat hun woede u heeft beschooren.
(1670) Maar ’t is te lang gewagt....

DERDE TOONEEL.
Cicero, Cato, Lucius.

Lucius.
                                Laat uwe vrees verdwynen,
Petreius zal hier op het oogenblik verschynen;
Ik heb zyn’ naam alreê gehoord van allen kant,
(1680) Zyn volk heeft de Adelaars reets voor den wal geplant,
En zonder deeze hulp, door ’t Godendom gezonden,
Was Rome aan ’t wreedst geweld ten prooie in korte stonden.
’k Zag Catilina, die tot driemaal van ’t Paleis
Van Sylla uitviel als verwoed; en reis op reis
(1685) Door onze benden, als een blixem, heen gedrongen,
Heeft hy ook driemaal, doch vergeefs, de Poort besprongen.
Ik zag hem onder ons, byna alleen, vermengt;
’k Zag Ceso sneuvlen door zyn zwaard; zyn woede brengt
Den schrik alöm; al wie hem nader komt, moet vlieden
(1690) Of sterven, Ruffus kan hem nauwlyks weêrstand bieden:
Hy zend my herwaarts om u dit te doen verstaan.

VIERDE TOONEEL.
Cicero, Cato, Tullia, Lucius,
de Ridderschap.

Tullia.
Waar wilt gy heen, myn Heer? de moord holt langs de straaten;
En laat nauw doortocht aan de woedende Soldaaten.

VYFDE TOONEEL.
Tullia, alleen.

ZESDE TOONEEL.
Tullia, Catilina, ongewapend, maar met een Dolk in de hand.

Tullia.
Myn Heer, in welk een staat vertoond gy-u voor my?
(1725) Hoe! gantsch bedekt met bloed, terwyl uw oogen branden....
Voor wien bewaart gy toch dit staal in uwe handen?
Wat zie ik!

Catilina.
                        Een rampzaalge, een overwonneling,
Beschaamd dat hy nog leeft, of’t leevenslicht ontfing.
Goôn, die me afgunstig zyt, en zonder mededogen!
(1730) Brengt my ten minsten eens myn vyand voor myne oogen.
’k Ontweek zo meenig staal vergeefs om hem te zien;
Die laffe wist altoos myn felle wraak te ontvliên.
Terwyl de wanhoop my het harte komt verscheuren,
Mag mynen vyanden een volle vreugd gebeuren!
(1735) Dit staal, bewaard om ’t hen te wringen in de borst,
Zal ik eerlang nu zien met eigen bloed bemorst.

Tullia.
,,Rampzaalge waarheid, ach, te veel door my bestreden,
,,Hoe kwetst gy my gezicht door uwe afgryslykheden”!
Hoor my, myn Heer, verlaat die woede en razerny;
(1740) Wie kan u dwingen tot die droeve klacht? zo gy
Verwonnen zyt, moest dan myn Vader ’t leeven derven?

Catilina.
Weet hy wel wat het zy, voor ’t Vaderland te sterven?
Gy zyt het niet, hy is ’t, dien ik hier zoek; ontvlucht
Een woedend Minnaar, dien de wanhoop maakt geducht.
(1745) ô Goôn! na zó veel daên van de edelste waardyë,
Schiet my niets ovrig dan eene ydle razeryë!
Ontbrak my wys beleid of moed in ’t grootst gevaar,
Ik zou myn nederlaag aan ’t lot vergeeven: maar,
Wat is ’er dat ik niet gedaan hebbe en verzonnen,
(1750) En wat toch moest ik doen, dat ik niet wierd’ verwonnen?
    ô Dappre Vrienden, waard een beeter lot, gy zyt
Voor my gesneuveld, en ik leef na u, ô spyt!
Hoe! Sylla, min door moed, dan door ’t geluk gesteven,
Kon zelf in éénen dag aan Rome een’ Meester geeven;
(1755) En ik, de speelpop van de ontrouwe Ceso, zie
My-zelf tot tweemaal toe verwonnen, en door wie?
Door u, ô Cicero! daar Rome moest bezwyken,
Zyt gy ’t die haar Behoud, en my beschaamd doet wyken:
Zal myn verstand, ontroerd door dit onedel hart,
(1760) Dan steets het offer zyn van ’t zyne? ô bittre smart!
Na dat hy my ’t gezach en ’t ampt der Burgerheeren
Ontrooft heeft, moet ik hem met roem zien triomfeeren!
    Geluk der Helden, gy begunstigt niet altoos
De waare Dapperheid, opdat ze roekeloos
(1765) De lauwren niet verächt’, waarmeê gy haar doet pronken,
Want gy hebt nu dezelve aan Cicero geschonken,
    ô Machtloos werktuig van myn wanhoop, gy-alleen
Blyft my dan overig in myn rampzaligheên?
Een reeks van vrienden moest voor my het leeven derven,
(1770) En ik, tot grooter smart, moet ongewroken sterven.
ô Wreede Goôn, bedenkt een straffe, die voor my
Zoveel te droeviger en schandelyker zy!

Tullia.
Ach, ongelukkige! wat zegt gy? daar uw leeven
Gevaar loopt, word uw hart tot bitterheid gedreeven,
(1775) En klaagt nog dat het niet meer snoodheid heeft begaan?

Catilina.
Wat hoore ik? men beticht my hier met euveldaên!
Gemoed vol zwakheid, dat, verslaafd aan laffe vreezen,
Eene Eerzucht de oorzaak van de misdaad meent te weezen,
Verwaande dwaaling, die een edel hart steets wraakt;
(1780) Weet dat het myne tot Regeeren was gemaakt.
Rome, ongebreideld en Slavin, had lang te vooren
Een’ Meester nodig; ’k had den waardigsten verkooren,
En die ben ik; gy zyt, zo gy dien toeleg doemt,
Niet waardig, dat men u het voorwerp daar van noemt.
(1785) Gy hebt misschien gewilt, dat ik, om ’t Ryk te dwingen,
Vooraf geraadpleegd had met Catoos mymeringen;
Of dat ik, doende een keur naar uwen zin, myn stem,
Tot veeler schande en smaad, gegeeven had aan hem,
Die, schoon de Raad hem eert, niets heeft om op te roemen,
(1790) Dan de eere, dat hy zich moge uwen Vader noemen?

Tullia.
Denk, dat hy scheidsman van uw lot is, en erken....

Catilina, toonende zynen dolk.
Zie daar de Scheidsman van myn lot; en schoon ik ben
Verwonnen, vrees, indien ’t geval, met my bewoogen,
Dien nieuwen Scheidsman thans deed komen voor myne oogen.

Tullia.
(1795) Hoor my, ô wreede! vóór dat nog de woede, ontzint,
Uw onbetemlyk hart ten eenemaal verblindt.
De tyd is dierbaar, ligt zal ’t oogenblik verschynen,
Dat all’ den roem van uw geboorte doet verdwynen.
Nog eens, indien ik u in ’t Veld, daar de eer regeert,
(1800) Daar de Overwonneling den Winnaar vaak braveert,
Zag dingen naar een glans van glorie, ’k zou ’t verdraagen,
En zonder schaamte altoos uw groot verlies beklaagen.
Maar zich te dooden voor een heilloos Eedgespan,
Is dat te sterven als een Held? helaas! ik kan,
(1805) Om uw’ aanstaanden dood, al moest ik, u niet haaten;
Het medelyden doet my haat en wraak verlaaten;
Myn hart, minyvrig op zyn plicht, waar aan ’t voorheen,
In spyt der Liefde, die ’t u toedroeg, wettig scheen,
En dat het billyk mogt uw ondergang bereiën.
(1810) Weet nu niet anders dan zyn offer te beschreiën.
    Barbaar! hebt gy my ooit bemind, zo u de dood
Een ydle kwelling schynt, vrees dan, in deezen nood,
Een wreeder lot voor u, als gy, verstokt van zinnen,
Een Minnares, die u verliest en moet beminnen,
(1815) Van smart ziet sterven; want myn ziel vind troost noch heul;
Wilt gy dan stervend’ my verstrekken tot een’ beul?
Erken uw Tullia, wier fierheid is verdweenen;
Hoor haar; zy is ’t met wie de liefde u wil verëenen,
En die, opdat ze u rukke uit uw’ bedroefden staat,
(1820) Zich niet zal schaamen, dat zy haaren plicht verraad’.
Denk, Catilina, dat gy Rome, als uwe moeder,
Moet waardig schatten, en verstrekken tot behoeder;
Verban die trotsheid, om een magtig volk, waar aan
’t Heeläl gehoorzaam is, in ketenen te slaan;
(1825) Gebruik geen wapens, om een’ weg tot eer te baanen,
Dan ’t wederkeeren tot de deugd, en myne traanen;
Zweer my dan, dat ge nooit uw hand, in overmoed,
Zult baên in ’t uwe, noch in der Romeinen bloed.
’k Zal u ontrukken aan ’t gevaar, gy zult niet sterven,
(1830) ’t Geen ik voor Rome deed, zal uw genaê verwerven.

Catilina.
Neen, neen, verdwaalde, myn genade is in myn hand.
Heeft Cicero zyn vrees reets in uw hart geplant?
Ik bidden, smeeken, ik het leeven nog begeeren!
Het aan te neemen zou my schandelyk ontëeren.

Tullia.
(1835) Wel aan, verächt, ô wreede! een edel gunstgenot;
Maar volg ten minste dan, in uw rampzalig lot,
Een Minnaresse, en wil met haar van hier vertrekken.

Catilina.
Zoud gy daardoor myn schande en nederlaag bedekken?
Dit is ’t, dat my de ziel verscheurt; en ach! indien
(1840) U dit nog raakt, wil dan myn ongeluk ontzien.
Als ik besloot de vrucht van uwen raad te plukken,
Verdiende ik al te wel de rampen die my drukken.
Wel verr’ van medely, moest gy me, in deezen staat,
Aanspooren tot den dood, als tot een heldendaad,
(1845) En edelmoedig zelfs de hand biên. Wil de smarte,
Zo schandelyk voor my, versmooren in uw harte.
Vreest gy myn dood? de dood is maar een oogenblik?
Dien ’t moedig hart verächt, en ’t laffe wagt met schrik.
Myn zinnen zyn verward, maak my niet meer verbolgen.

Tullia.
(1850) Stoot toe, Barbaar! nochtans zult gy me, uws ondanks, volgen.
Neen, denk niet dat ik vrees voor uw vergramd gezicht;
Ik ken my-zelf niet in dit doodlyk tydgewricht.
Hoe! is standvastigheid uw boezem reets ontweeken?
Helaas! denkt gy-u hulp- en wapenloos te wreeken?
(1855) De gantsche Raad word hier op ’t oogenblik verwagt.
Wilt gy, dat ik u voor myn oogen zie geslagt?
Ondankbre, volg me, opdat gy Tullia’s vermogen
Eens van uw leeven slechts erkend uit mededogen;
Gy hebt haar tederheid en traanen menigwerf
(1860) Veracht, geef my dat Staal....

Catilina, zich doorsteekende, reikt den Dolk aan Tullia,
                                          Daar is het

Tullia.
                                                          Ach! ik sterf.

Catilina.
’t Is alles uit voor my; maar ’k troost me, al moet ik sneeven,
Dat my myn haaters niet berooven van het leeven.
Ach! Tullia, beschrei my niet... Wat wilt ge van
Een hart, wiens woên de dood alleenlyk stuiten kan.
(1865) Men moet me alleen, dat ik verwonnen sterf, beklaagen.

ZEVENDE EN LAATSTE TOONEEL.
Catilina, Cicero, Cato, Lentulus en Cethegus geboeid.
Lucius, Bundelbyldraagers, Lyfwachten.

Cethegus, in ’t voorbygaan tegen Catilina.
Vaarwel, ô Catilyn! vaarwel, wy gaan ter dood.

Catilina.
Rampzaalge Vrienden! ach! myn hand heeft nu doen vlieten...
(1870) Het bloed,... dat ik tot uw bescherming moest vergieten.....
Ik sterf, maar heb dien troost, daar ik het leven derv’
Door eigen hand, en niet door myne Beulen sterv’.

Cato.
Zyn dood bevrydt hem voor ’t rechtmaatig strafbezuuren,
En zyn halstarrigheid bleef tot den einde duuren.
(1875) Intusschen zien wy Rome uit deezen tegenspoed
Geredt, en meest door u, ô Cicero! behoed.

Cicero.
Men geev’den Goden de Eer. Laat ons onze offerhanden
Van zuivre Dankbaarheid op ’t Outer doen ontbranden,
En smeeken, dat zy Rome en ’t Vaderland voortaan
(1880) Met Kracht beschermen, en de rust hier doen bestaan!

Einde van ’t vyfde en laatste Bedryf.