Leon de Fuyter: Lope de Vega Carpioos verwerde-hof. Amsterdam, 1647.
Naar Barocus’ prozavertaling van El palacio confuso.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton029800 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. π1r]

LOPE DE VEGA

CARPIOOS

VERWERDE-HOF.

Gerijmt in Nederduytse vaarzen, door

L. D. FUYTER.

Gespeelt in de Amsterdamse SCHOUBURGH den 18 Sept. 1647.

[Vignet: Fortuna, Noch tyt noch rust]

t’ AMSTERDAM.

Voor JOHANNES JACOT in de vergul-
de Kronijck, In ’t jaar M D C XLVII.


[fol. π1v: blanco]
[fol. *1r]

AEN

Den Konst-voedende

Sr. MARTEN KRETZER,

Jegenwoordigh Hooft en Regent,
Van
de SCHOUWBURGH tot Amsterdam.

MYN HEER en VRIENT,
    Den doorluchtigen Plutarchus, vermaent ons wel te recht, dat wy sullen arbeyden, om de eere waardigh te worden; maar ons niet en hooren te verstouten de selve te beloopen: willende daer mede te kennen geven; dat die weynigh begeerend is, weynigh sal ontbreken. Waer by wy geleert worden, de vermetelheydt te schouwen, ende het vernoegen aen te nemen. Naer welcker betrachtingh, hebben wy in desen meer gearbeyd door lust, en vernoegen, dan om eer, in achtingh neemende de woorden van den Poët Terentius, daar hy seyt: Soeckt niet meer te bemachtigen, als ghy kunt bejagen. Ons daer door vermanende; dat wy ons selven niet en moeten betrouwen, ofte toe-schrijven, ’t geene in elcks oordeel bestaat: ’t welck oock Titus Quintius schijnt te bevestigen, als hy seyt: Overweeght [fol. *1v] uwe saaken rijpelijck, op dat ghy niet en doet, ’t geene ghy namaals niet souwt wenschen gedaan te hebben.* Zeer wel passende op de spreucke:
Versint, eer gy begint.
    Dit overwoogen hebbende, zullen wy U E. met ongedeckten hoofden dissen, op den Dis van reeden (daar U E. wel waardigh zijt de voor-zittende plaatse te bekleeden) de eelste vruchten der harssenen van den grooten Spaensche Poëet Lope de Vega Carpio, diese in geen kleyn aansien hebben ghebracht by den grootsten Staf-drager van Europa, die de selve so gekoestert heeft, datse bekent en geroemt zijn in al de redelijckste deelen der werelt, daarse my noch onkundigh zijnde, door het gehoor so vervoert, en doorgrieft hebben, dat ik my heb derven verstouten, dien Godt der Poëten op de hielen te volgen, om my te oeffenen in de eygenschappen sijner wijsheden, ende eyndelijcke door den Heere Barokus soo veel te wege gebracht, dat ick de selve heb hervormt, en gestelt in Nederduytsche vaarzen; op datse onse konstlievende (doch voornamelijck U E.) mochten smaaken en behagen; op dat wy hier door moogen plucken, het geene andere ghepluckt hebben: En om deese genietingh te be- [fol. *2r] machtigen, heeft het ons gedocht dit werk U E. op te dragen, die een Voester-heer, en liefhebber onser Sangeressen zijt, en alreede de handen aan de gareelen van Apollo geslaagen hebt. Wilt dan dese vruchten, om U E. waardigheyt, en onsen yver, so koesteren en streelen, datse haaren gewijden met laage danckbaarheyt bedancken, en met haar eer, eeren den genen, die haar de eere heeft waardigh ghemaackt; verhoope dat deselve my aen U E. so sullen verplichten, dat ick my mach toeschrijven de by-naem van*

                U E. Verbonden Vrient en dienaar,

                        LION DE FUYTER.

        In AMSTERDAM, den 30 Augustii,

                                                    In den Jaare 1647.


[fol. *2v]

TRIOMPH GESANGH

over het Siciliaans

VERWARDE HOF,

bemachtight en overgelevert, in dees’
verwarde Eeuw,

aen ’t Hollandts:

door LYON DE FUYTER.

            DE Leeuw! in deese tijdt
                Spaart arrebeyt noch vlijt,
            Schoon men hem dit of dat belooft;
            En vult met yd’le wint sijn hooft:
                (5) Maer fier ghemoedight trots,
                Loert achter bergh en rots;
            En sneloogd’ op sijn vyandt past,
            Dat hy’em (eer hy’t gist) verrast.
                Soo oock dees jonge Leeuw
                (10) In dees verwarde eeuw;
            Ruckt van het Spaanse lauwer lof
            Het beste van sijn loov’ren of,
                De alderwaarste schat
                Die oyt Madril besat.
[fol. *3r]
            (15) Brenght hy, als in Triomph ten toon,
            En hechtse aen sijn eeren kroon.
                Nu Lopes zijt te vreen,
                En volght met fluxe schreen
            Uw’ winnaar, die met uw’ het lof
            (20) Sal deelen, van ’t verwarde Hof.
                O! vega uw’ verblijt,
                Die sijn gevanghen zijt
            Door krijghs-recht, dat hy rechtevoort
            Uw’ deelt, ’t geen hem heel toebehoort,
ISAAC VOS.


OP’T

VERWARDE HOF.

van

LION DE FUITER.

HIer overtreft de Leeuw met spits’ en schrappe sinnen
d’ Aeloude outheydt, en doet ons sijn sinnen minnen,
Wat licht was, hy vergroot, en ’t warrende verlicht,
En spit de sinnen uyt, door sinnen van sijn dicht;
(5) En toont hoe ’t warrend’ Hof van Staetsugt is beseten,
Van min, en jalousy: sijn dicht heght als een keten
De minne by de min. Waer isser meer verstant
Als ’t geen, waer op Apol sijn grootste gunsten plant?
B.V.E.

[fol. *3v]

OP ’T

VERWARDE-HOF.

GElijck de gulde Zon, sijn glinsterende straalen
Met meerder helderheyt doet sien naa’t doncker weer:*
Soo sal ’t Verwaarde Hof, herstellen uwe eer,
En uw benijders in haar loogens achter haalen.
(5) Wanneer het van de faam wort heerlijck uyt gekreeten;
Soo sal het yders oor verwarren; Iaa het oogh:
Van uwe haaters selfs sal het door het vertoogh,
Doen strijden, met de tongh door afgunst afgesleeten.
Ia selfs de nijt-Goddin, en stighteres van haat
(10) Vertreckt naa’t swart gewelft, de aarde voort verlaat,
Soo draa haar klinckt in’t oor, ’t weer gaadeloos verhalen
Door duytse vaarsen al Cisiliens onrust:
Die gy hebt naa gesien, verbetert, en met lust
Gevolght, die geen die ’t u door yver gingh vertaalen.

UYT.
I.R. V. Staeveren.


[fol. *4r]

Op ’t VERWARDE-HOF.

VErwert, Verwerde Hof, als woedent was aen’t warren,
’t Scheen dat Cisilien was op het hoogste punt.
Matilda, daer d’ eersucht van Fredrick sich op munt
Schijnt als gants Raadeloos, doch door ’t bestuer der starren,
(5) Kiest een verschooven Prins, in schijn een slecht Soldaet,
Door keur, tot sulck een trap dat yder staet verweesen,
En roept wat vreemdeling komt tot dees troon gereesen,
En strijckt soo waerd’ een kroon van sulck een rijcken staet,
Doch Hendrick kampt om ’t lot zijn broeder toe geschooren,
(10) En laet, maar ’t is maer schijn sich door Matilda, hooren,
Als dat hy Koning is en stelt het al in roer,
Sy twisten onder een Lisardus, out verhaellen
Stelt Carel op den troon doet Hendrick needer dalen,
En geeft den een een Vorst en elk den aer een broer.
D.L. Bleu.


[fol. *4v]

VERTHOONDERS.

 LIBIO.
 FLORO.
 FREDERICO, Hertogh van Trapano.
 OCTAVIO, Edelman.
 MATHILDE, Coninginne van Cecilien.
 PORCIA, Hertoginne van Messine.
 HELENA, Princesse van Salerne.
 FABRITIO, Eedelman.
 POMPEO, Cesiliaensen Graaf.
CAREL
HENRICO,		 } Onbekende Princen van Cecilien.
 BARLOVENTO, Dienaer van Carel.
 ERNESTO, Slot-voocht Van Palermo.
 LUDOVICUS, Gheheym Schrijver van den staet.
 LISARDUS, Voester-vader van Henrick.
 PAGIE.
 HERAULT.


    Het Tooneel Is ’t Hof van Palermo.
Continue
[fol. A1r]

’t VERWERDE HOF.

Eerste-Deel.

Eerste Tooneel.

LIBIO en FLORO.

Libio.
’k Ben nauwelijk ’t gevaar der golleven ontkomen
Vrient Flooro, off Ik zie Palarmo in genomen
Met ongemeene vreught, Ia ’tschijnt dat deze stat
Alleen de blijdtschap van de heele Wereldt Vat.
(5) Ik bid mijn waarde vrunt, wilt my dogh kontbaar maaken
De oorsaak van dees vreught die elk het hart doet blaaken,
Verhaalt my hoe, en wat, en waarom, op dat ick
My mee naa deeze vreught, als andre borgren schik.
FLOR. Wel luystert met voordaght ik zal aan u verhaalen
(10) d’Oorspronckelijke gront. De laatste die de paalen
Van die all oude Rijk, verheerelijkten, vrient,
Was Edowardo: Zelfs van’t nootgeval gedient,
Mits hy Voordaghtsaam was, in Oorlogh en in vreede,
Noyt zagh Sicilien, soo’n Vorst haar stoel bekleede.
(15) Dien Kooninkx Egemaal, hadt uyt haar vrughtbre schoot
Twee zoonen voortgebraght op eenen tijt, ô! groot
Te, en onbedaght zaamheyt, zy vreesend’ voor den tooren
Haars mans, heeft ’t eene kint de ballinghschap beschooren
En gaff, door Moeder zught, het in bewaeringh, van
(20) Een haar vertroude vrundt, en ’t ander heefts’ haer man
Geoffert naa behoor. Hy, door nieus-gierigh heeden
Geprickelt, en verblint, bestont t’geheym t’ontleeden
Der Gooden, uyt de loop des Heemels, hoe zijn zoon
O onverzightige! berooft van staat en Kroon,
(25) Iaa, als een wree Tyran het rijk zouw moeten derven
[fol. A1v]
En als een ballingh, uyt zijn Vaders paalen swerven,
Den Koonink gantsch ontaart van Menscheyt, en van plight
Van Vaader, heeft verwoet dit kleyn onnoozel wight
In zyne raserij in eenen bus geslooten
(30) En offerden ’t de zee, dus leevent van zijn looten
En erfgenaams ontbloot, is hy ten graff gedaalt
Binnen Messina, als voor dees myn is verhaalt;
Sins zyne doot, zoo is dees gulden troon betreeden
Van zijne Night Matild, die naar voor oudren zeeden
(35) En over out gebruyk, de Staaten heeft vergaart
En borg’ren van dit Rijk, in deught en moet vermaart,
Uyt welkers rey Matild een man zall moeten keuren
Tot Schraagingh vande Kroon, en dit zall nu gebeuren.*
Dits de oorsaak vande vreught.
                                      Libio. Wie heefter oyt gehoort
(40) Van zoo’n barbaarsen wet, Vrunt Flooro nogh een woort,
Waarom t’gemene volck mee voor haar stoel doen daagen?
FLOORO. Tot vordringh van haar keur.
                                      LIBIO. Hoe! om de kroon te draagen?
Sicilien, met reen heeft u ’t gerught beschult
Voor wree Barbaaren, Ia met reght zyt gy gehult
(45) Met Vier’ge bergen die u ommetrek vergiffen.
Wat mongubelze borst voed zulcken wet? wie griffen
In uwe keuren zulckx? dat een oneedel hooft
De Croon zou torsen, Goon!
                                FLOORO. Is u ’t verstant berooft
Vrundt Libio! zegh op, of doolen uwe zinnen?
(50) Hoe trecktge deese zaak nu zoo ter hart’, ’t beginne
Van zulckx is niet van nu, ô neen het is een wet
By ’t noortze volck voor heen in volle kracht geset,
Die eer tyts deese plaats door hun gewelt besááten,
’t Is billick, de gemeent dees eer is toe gelaaten
(55) Te coomen voor de stoel huns Coninckx, schoon de keur
Doort kiesen huns vorstins, hun hoope stelt te leur;
Ik staa ’t u toe, ô Ja! dat d’ Adel door hun dááden
De scepters passe, maar Matilde, als berááden
[fol. A2r]
En een voorsienige Vrouw, myns ordeels, heeft al een
(60) In ’t hart gekeurt, met wie zy op dees troon wil treên.
Li. Wie meent gy hier zoo hoogh in luck te zyn gereesen
Vrunt Floro, die háár man, en onsen vorst zou weesen?
FLO. Om wel te kiesen na myn ordeel isser geen
In heel Sesilien, die tot voordeel van’t gemeen
(65) Den Náám van Coninck, en den schepter past te dráágen
Als hartoogh Frederick, een vorst die in de vláágen
Des Orlooghs, is zoo kloeck, dat hy dit rijk verstreckt
Een wonder, ’k weet háár gonst hier door is opgeweckt.
Daar is den hartog zelfs, ô wel gestelde leeden
(70) Gebooren tot ’t gezagh, om op dees troon te treeden
Noyt heeft Secilien een zyns gelyck gebáárt,
LI. Gelijk myn oogen zien,
                                      FLO. In moet en deught vermaart.


2 Tooneel.
Den Hartoogh Frederick en Octavio uyt.

Een yder stelt den vorst volcoomentlijk voor óógen
zyn goe genegenthyt, en van hoe groot vermóógen
(75) Elckx zught tot u waarts is, Ja zoo, dat in hun hart
U reets met deese kroon geluck gebooden wart,
Voor zeggende u heyl, ’t welck schijnt ten top gereesen,
Wat my belanght, ik leef beyd’ tussen hoop en vreesen,
Door dien ick twijfelent niet wel gelooven kan
(80) U luck wáár op ick hoop.
                                        FRE. Ziet myn vermoogen an.
Weet gy niet dat de stem van ’t volck godts wil, wil spellen?
Fortuyn, al ist een Vrouw, verhoop ick, zal háár stellen
Aan myne zy, en myn in’t minst niet teegen zyn.
’k Ben d’ eerste van dit rijck, Matilde heeft door myn
(85) De dienste aen de kroon, doen my de kroon betraghten.
Háár oogen (Ia te reght wt beelsters der gedaghten,
Die hebben Frederick al blyckx genoegh betôônt
Wat hart tot myn waarts in Matildens boesem woont)
Door dienze tongen zijn Octavi van de selven
[fol. A2v]
(90) Die spraakeloos ’t geheym uyt onse boesems delven.
Porsiáás liefde, moet my slááken van myn plight,
De kroon, die ist alleen die deese scheydingh stight:
Die tot den schepter raakt, die moet geheel verlaaten
Zyn menselijk gedaant, want Conincklijke staaten,
(95) Verevenaarden zigh by d’ opper Godlijkheen.
Octavio.*Daar komt de Coningin,
                                        FRED. Zeght dat daar komt die geen
Die door haar Godlijk oog, de starren doet ontlichten;
Zegh dat daar komt die geen, die vuurge vlammen stighten
In dees gesenghde borst, zegh dat daar komt een beelt
(100) Een proef stuck van Natuer uyt Gooden bloet geteelt.
O! engellijcke Vrouw, beroofster van myn zinnen
Die deese ziel beheerst, en dwinght my tot u minnen.
Octa.  Ik zie hoe Porsia Matildens zy bekleet.
FREDERICK.
Gy bant myn vreugt Octaaf swijght stil, verberght myn leet
(105) Ick vlie voor haar gezicht, midts ick geen dief wil weesen
Noch roover van een schat die ’k niet en zoeck,


                                Darde Tooneel.
Matilde, Porsia, Helena, den Grave Pompeo,
    Fabritio, Karel, Floro, Barlovento, Libio, Ernesto,
    en al de Hof-staat.

Pompeo.
                                                                    Aan deese,
En gy aen d’and’re zy, gy heeren neemt uw plaats.
BARLOVENTO.
En ick naa de gemeent, als zijn d’een man vol raats.
MATILDE.
Pompeo ’k Magh met reen wel voor barbaris schelden*
(110) Dees wet, hoe zal een vrouw hier de geheymen melden
Haar’s boesems? hooge Goon! welcke onbehoorlijkheen
Natura spreeckt my vry, en kant met zulcke zeen,
Voorwaar heer graaf, zoo’n keur was ons noyt aangebooren.
POM. Me-vrouw, uw ouderen, en al die van te vooren
(115) Dees plaats besaaten, en vermeerden uw gebiet,
[fol. A3r]
=== Hebben dees wet in kracht verdubbelt, schelt doch niet
Op dit al aut gebruyck, ’t welck niet al een geschreeven
Staat in uw keuren, maar in ’t hart van die noch leeven.
Doch om háár Majesteyt van schaamte te ontslaan
(120) Zal deese tack u woort verstrecken, neemtse aan,
En wie in u gedacht zoo luckig is gereesen,
Die deese gift geniet, zal onsen Coninck weesen,
Bekrachtight uwe wet en der voor oud’ren zeen.
MATILDE. Gy Heeren neemt uw plaats,
                    FREDERICK. Met alle dienstbaarheën
(125) Zijn wy verschuldight aan haar Majesteyts begeeren:
POMPEO.
Soldáát aen d’ and’re zy dees plaats bekleen dees Heeren.
CAREL.
Wel Graaf, en weet gy niet dat wie zoo wort genaamt,
Dees* Adelijke plaats, zoo wel als uw betaamt?
FREDERICO.
Wegh gy vermetele, wilt niet hart neckig weesen,
(130) Noch werckt uw eygen straf.
Pompeo. Zijn hooghmoedt is gereesen
Uyt zijn onwetentheyt.
                                FRE. wegh gy verwaaten zot.
CAREL.
Die, daar gy my voor schelt en was ick nooyt, ô Godt!
Mijn vroomheyt wort gehoont, en strant op afgunstklippen
Onkunde blaast dien smaat wt u verwaande lippen;
(135) Die meerder derft bestaan als gy met uw geweer
Kunt staande houden, doch myn onverwelckb’re eer
Leyd my op d’hooghste trap, en maakt dees plaats my waerdig*
Ten spijt uws Adeldoms, mijn moet tot straffen vaerdigh,
Door d’aengedaane hoon, verwyt u uwe schult
(140) Door’t dulden, t’welk u noopt dat gy mijn dulden zult.
Mijn Vroomheyt maakt mijn eel, mijn wercken mijn betrachting
Ziet naa mijn afkomst niet, neemt mijn gemoet in achtingh.
Barlo. Ick Barlovento, en de eerst wt mijn geslaght
Die naa de hoogheyt staat, getuygh myn meesters kraght
[fol. A3v]
(145) Zy ’t zeecker en gewis, dat onse dapperheeden
den gantsen aertboom, met ontsagh, en schrick bekleeden,
Door dien ick altyts aen myn Ioncker gaf de lught
Om t’overwinnen als een atila, ’t gerught
Ons moets most elck ont zien.
                            CAREL.     Swyght gy wat zal dit weezen?
Barlovento. (150) ô Bloet! dat ’s een gesight
                                MATILDE. Pompeo wat wil deesen?
                                    POMPEO.
Me Vrou dees Iongeling door hooghmoet derft bestáán
Te trachten náa dees plááts.
                                    CAREL.     Ick ben die geen; die áán
Háár Hoogheyt, noch aan u, met na dees plááts te trachten
Mis doe, of werck daar door u oneer, of veraghten,
(155) ô Neen, in’t minste niet, doch ooght eens op al’t geen
’t Welck ooyt natura schiep in weesen, ’tsy voor heen
Of nu, wegh gevende, zoo worden die door ’t geeven,
t’Niet; behalven d’eer, die blijft door ’t geeven leeven
In hááre volheit, niet alleenigh met die geen
(160) Die die ontfanckt, máár oock met diese geeft’ dees reen
Getuygen, dat die geen, die niemant eer wil geeven,
Seer weynig heeft, door dien de eer nooyt wort verdreven,
Noch en vermindert door’t wegh geven, noch vermeert,
Door het behouden; gy dan door myn Eer ge-eert,
(165) Vergroot u eere niet met my dees eer te weygeren.
                                BARLOVENTO.
Dat is de rechte kaats, om op de bank te steygeren.
                                  MATILDE.
Wie zytge? Porsia, dees man dat is die geen
Daar ’k u heb van gezeyt, zijn welgegronde reên
Die dwingen my, om hem gelijk my zelfs te minnen.
                                    PORSIA.
(170) Wel hoe Mevrouw! gy doolt, wat wilt gy gáán beginnen?
CAR. ’k Zal u verháálen t’geen my van hem is bewust,
’k Ben door barmartigheyt eens vissers van dees kust
Gekoetstert, en gequeeckt, en ’k heb noyt konnen hooren
Wie dat myn vader was, of wáár ick ben gebooren.
[fol. A4r]
(175) Soo ick een af-komst noem, zoo noem ick ’t met die geen,
Die eer in parlemoer op Sipres strant quam treên;
En noem ick Ouders, ’t zijn de golven ende rotsen,
In dien ick was barbaar, ’k sou Alexander trotsen,
En meenen dat Jupijn mijn Vader waar geweest;
(180) Ik ben als Romulus gebooren, ’k heb mijn meest
Ontrent de netten en de schuyten op-gehouwen,
Door swemmende, de Zee, ’k dorst my so veel vertrouwen,
Ten laasten, dat ick my náá ’t grondeloose diep
Begaf, en door myn stem de Dolfijns t’saamen riep,
(185) En maakte een vreed met hun schoon of zy twistigh wááren
Doch end’lijck is mijn moedt vergroot met myne Jááren,
Dat het onmooghlijk scheen in ’t Schelliprijck gewest
Die te verberrigen, my ghevende ten lest
In d’oorloogh, als een toets van moedige gedachten.
(190) ’k Heb Edowardos heyr, en Vaanen door myn krachten
Verrijckt en naa gevolght, doe den Napolitáán
En heel Calabria hem most ten dienste stáán.
Ik sal hier voor u al volkoomentlijck ontleeden
Hoe heerlijck ick myn jeught in uwe dienst besteeden,
(195) Waer door u Vyandt mijn geroemt heeft en gevreest
Als oorsaak van zijn val, ick ben die geen geweest
Die klimmend langs een pieck, een roode Standart planten
Op d’hooge vesten, van Kassano en dorst kanten
Alleenigh teegen al, toen s’Vyandts moedt versonck,
(200) En d’onse, als de zon, in hare volheyt blonk,
Ik heb dien Kalabrées die ’t heele Leeger hoonde
Ontsielt, en toonden hem wat hart dees borst bewoonde,
Ick reed hem te gemoet, my settende op een paart,
Een tweeden Pegasus in snelheydt, en ter vaart
(205) Mijn geevend’ daer ick vond dien Harculus geseeten
Op een gemoedight Ros, op moort en roof gebeeten,
Mijn yver vloogh sijn toorn gelijck een schight te moet,
Hy brulde en sagh my aen, met oogen, die in gloet
Een Aetna scheenen, die sijn gramschap mijn vertoonden,
(210) Oock zagh ick hoe de doodt in zijne armen woonden,
De straf in sijn gebit, de schrick in sijne stem
[fol. A4v]
Waar door de aard beweegd’ dit gaf myn yver klem.
Wy loopend’ op malkaar met euvelen moedt en tooren,
De steegel-reep en toom, en sinnen beyd’ verlooren,
(215) Weer koomend’ tot ons zelfs, door dien een duyselingh
Hem ’t hart soo wel als my benevelt hadt, soo gingh
’k Hem wederom te keer, en heb den toom gesneeden
Van sijn gemoedight paart, een Elifant in leeden
En grootheyt, overmits het op sijn schoudren droegh
(220) Een hoogh gepluymt Kasteel ’t welck ick den degen joegh
Dwars door de ribben, dat een vloedt van roode straalen
De aardt bevochte, en sijns Heeren endt ging maalen.
Wy smeedent op malkaar heel dapper, b’houdens d’eer
Mijns Conincks, door sijn doodt zijn hellem en geweer.
(225) Van deese, en andre daân, waar door myn faam gaat steygeren
Ten Heemel, sijn getuyge die deese plaats mijn weyg’ren.
Maer ick onluckige (verwachtende het loon
Van mijn verdiensten uyt de hand myns Conings) Goon!
Is met sijn doodt mijn hoop als hoopeloos vervloogen,
(230) Nu weet ghy wie ick ben, en wie staat voor u oogen,
Dees is mijn oorspronck, en de dese is mijn schat,
De werelt noemt my met de naam van Carel, wat
Meer is, de Hoovelingh gaat my den by-naam geeven
Van den Voorsichtige, uw Oorlooghs-volck myn leeven
(235) Een wonder noemen, en de deese sien mijn an
Voor een gemeene en een ongeachten man;
En ick derf my den naam van uwen dienaar geven,
BARLOVENTO.
Wat soo siet liegh al voort wel wie heeft van sijn leven
Van zulck een waterigh en voght geslacht gehoort,
(240) Now wacker t’sa weer aen, vaart met u saaken voort,
FREDERICK
Men steeckt ons naa de Croon, door sulcke hinderlaagen
Wat wil den Vreemdelingh?
                            MATIL.     De ziel wordt my ontdraagen
Laas Porsia ’t gedacht loop snel na Carel toe,
Ick ben ten end helaas ô hooge Gooden,
                                                            POR.    Hoe!
[fol. A5r]
MATIL. (245) Helaas wat sal ick doen?
                        POR.    Me-Vrouw u selfs verwinnen,
Ghy zijt een Coningin, wat wiltge gaan beginnen?
Sicilien uyt u keur een Coninck wachten moet,
Dies dooft die vlam Me-Vrouw, die reets u boesem voed,
Vorstin, ey wilt u niet door oogenlust gedreeven
(250) En min, als onbedacht dees vreemd’lingh overgeeven.
MAT. Zit needer, Carel, want ’k maak u gelijck die geen
Met wien ick (hooge Goon) meen op den Troon te treen.
’t Is reeden dat de deugt naa waarde wort verheven
Met staat, ick zal u loon naa uw verdiensten geven.
CAR. (255) Dat hare Majesteyt veel langer leven moet
Als d’Arabiersen Phenix,
                                        POM. Gy vermeet’len bloet.
Schoon hare Majesteyt belast heeft deze steede
Aan u, ten spijt van ons, onaad’lijk te bekleede:
Nochtans die plaats, die u haar Hoogheyt heeft gewijt,
En droeg noyt een als gy, gy zijt dan diege zijt.
Kar.
Dees plaats waar door my heeft haar Majesteit verheven,
Zal ick om d’eerens wil nu om een beter geven,
Nu zit ick op myn eer; want d’eerelijken man
Zat nimmer op een plaats als die toegeven kan,
’t Welk die verharde bank, vol onbeweeg lijkheden
Niet doen en kan, noch die, die deze bank bekleden.
Maar deze, die my torst, mits hy van laaken is,
Is reklijk, milt en zacht, gy Heeren houdt gewis
Dat dezen mantel, en dees kling my ging bekleden
Met eer, die ’k nu verdeel, en zit op d’helft; en heden
Zal ick hier voor u al stant houden, dat dees steê
Veel adelijker is als d’uwe.
Fred.
Zooge in vreê
U Rijk regeeren wilt, zoo wilt ons eer betrachten,
In ’t straffen van die geen, die reukloos derft verachten
U Ridderschap en volk; ons grootheyt ging tot niet,
Indien haar Majesteyt dees lastering toeliet.
Matil.
Schoon dat ick met de kroon, door Edowardoos sterven,
Niet en behoef de schult van mynen oom te erven;
Nochtans zoo dunkt my recht, en reden, dat ick die,
Die hy liet onbeloont, met eer en staat verzie;
Want by aldien myn oom in ’t leven was gebleven,
Zijn dapperheyt gewis was naa waardy verheven;
Nu zal ’t van my geschiên, want ick u heden maak
Marquies, dies neemt uw plaats.
Barl.
O bloedt! dat is een zaak,
Marquies, en noemt geen plaats, wie heeft ooyt zulks gelezen?
Doch ’k denk dat hy Marquies zel van zijn mantel wezen.
Wel dat komt zeker fray. Marquies, en zonder goet.
Fred.
’t Is wonder wat wy zien, en wat men dulden moet.
Matil.
Don Karel neemt uw plaats, ’k zal u den weg gaan banen
Tot hoogheyt, want ick maak u Marquies van Catanen.
Karel.
’k Mach u hoogwaarde vrouw wel lijken by die geen
In miltheyt, voor wiens moed de werelt scheen tekleen.
Ik kus u voeten tot vergelding: tza gy Heeren
Ruym plaats, vermits zulks is haar Majesteyts begeeren.
Pors.
Ik zeg noch eens Mevrouw, zie voor u watge doet,
Ey stoot uw groote naam niet reukloos met de voet.
Ik vrees en ben beducht, dat gy hem dus verheven,
Tot hoon uw ’s adels, licht dijn bloementak zult geven.
Matil.
Laas Porsia! ’k en kan het vuur en minnegloet
Niet langer bergen, (ach!) in ’t lievende gemoedt
Wort Karel meer met staat, en heerlijkheyt verheven:
En raat my niet, want zo ’k dees bloemen quam te geven
Aan hem, ick weet gewis, dat ick alleenig zouw
Beheerschen deze kroon, ach! of ’t den hemel wouw.
Nu vrees ick licht een Heer door deze keur te treffen,
Die d’hoogmoet boven my en mynen stant mocht heffen.
Pors.
En weetge niet Mevrouw, dat, wie van niet geraakt
Tot staat, zich licht vergeet? ziet wie gy heerscher maakt.
Matil.
Neen Porsia, ô neen, ick zouw alleen gebieden:
Want Karel is beleeft, myn wille zouw geschieden:
Hy zouw my eeren, doch al spreek ick zulke reên
Uyt vryheyt tegen u, denk, ick ’t wel anders meen.
Fred.
U komst tot hier, Marquies, heeft u al hoog verheven.
Karel.
’k Zal d’eer die ’k nu bezit, eens ruyme aamtocht geven,
En met gegronde reen verstarken myn onschult.
Mijn yver dreef my hier, ’k en was noyt opgevult
Noch dorstig na ’t gezach als gy, myn needrigheden
Verzochten deze plaats, die d’eer my doet bekleden;
Zijt zeker, en gewis dat ick geen Faëton
Noch voerman wezen wil van dees vergoode zon,
Al is ’t schoon dat haar gonst my in gelijkheyt brachte
Van u, om neffens u na haar bezit te trachte’.
Aanschout eens van een berg, of diepte, ’t blauw gewelf,
’k Weet gy bevinden zult, en speuren, schoon g’u zelf
Op zulken hoogt bevindt, dat d’een zoo na als d’ander
Den gulden hemel is.
FRE. Zijn reên zijn loos, en schrander.
Carel. Hier meê ick zeggen wil dat hare Majestyt
Den gulden hemel is, en gy de heuvel zijt.
En ick de laagte, doch om deze te genaken,
Ben ick zoo naa als gy.
Matild.
Wat zou Don Fredrick maken
Wanneer hy koning was; Porsia, ziet gy niet
Hoe yvrig dat hy doelt na ’t opperste gebiedt?
Porsia.
Ons liefd’ bedriegt ons zelfs, en vordert ons betrachting
Tot ’t geen ons eerlijk dunkt; Mevrouw neemt doch in achting
Wat vorst den hartog is, en in hoe groot bewint
’t Betrachten eerlijk is, na ’t gene dat men mint.
Matilde.
Mijn waarde nicht, ken ick niet u genegentheden,
En hoe gy Fredrick mint.
Porsia.
Mevrouw, en is ’t geen reden
Ik u ten besten raâ? al is ’t ick door die raadt
Mijn groote liefde smoor, en werk myn eygen quaat.
Matild.
Gy zijt geen vrouw (ô neen!) nu gy door reên u minnen
Kundt dooven, en u zelfs kloekmoedig overwinnen.
Fred.
’k Zal op u voor’ge reên, u Karel, antwoort biên.
Karel.
Dat is onnoodig, Heer, al zeg ick zulks, ’k weet wien
Dees bloemen waardig zijn, en wie ick die zou geven,
Indien ick tot dees keur, en eere werdt verheven.
’k Weet wie den schepter voegt, doch heb ick u gedult
Door myne reên getergt, zulks is myn tongens schult.
Fred.
Pompeo, ’t groots gemoet begint hem te begeven,
Mits d’oogen zien dat ick tot Vorst zal zijn verheven.
Pomp.
’t Is tijdt Mevrouw, u van dees bladeren t’ontslaan
Door ’t kiezen van een vorst.
Matild.
Ik mach met recht wel aan
Dien koning, die dees wet en keur eerst heeft geschrevë,
Den bynaam van Barbaar, en van onreed’lijk geven,
Don Karel, hoor een woordt.
Karel.
Wat wil haar Majesteyt?
Matild.
Gy zegt dat by aldien ’t waar in u keur geleyt,
Dat gy die gene weet, wiens moedt en brave zeeden,
Wel waardig zijn myn zy als koning te bekleeden.
Aanvaart gy dezen tak, op dat godt Hymen maakt
Gelukkig, die door u tot deze kroon geraakt,
Fred.
Haar Hoogheyt doet zeer wel, dat zy hem gaat betrouwen
De keur, en Majesteyt, ’k mach my verzekert houwen
Dat hy my kiezen zal; want ick alreedts bespeur
Dat hy myn vriendtschap zoekt.
Karel.
De bloemen en dees keur
Werden van my, u slaaf, ootmoedig aangenomen,
’k Dank u mildadigheyt, en kus de waarde zoomen
Van u vergoode kleên, zal hare Majesteyt
Haar heyl’ge handt aan hem die myne reed’lijkheyt
Dees waarde blad’ren schenkt, als koning overgeven?
Matild.
Zulks zal van my geschiên.
Karel.
Zoo wordt tot Vorst verheven
Op heden den Marquis.
Fred.
Wel hoe! wat wil dit zijn?
Wie ’s deze?
Karel.
Die ben ick, ick schenk dees gaaf aan myn,
Mijn diensten tot een loon; want waardiger te kiezen
Was yd’le moeyte, en maar vruchtloos rijdt verliezen.
Mevrouw, reykt my u handt, op dat Seciljen weet
Dat met u op den troon een schrick des werelts treet.
’k En ben niet zonder reên onder de witte schuymen
Gekoestert, ’t schijnt de goôn dees zeetel my inruymen.
Fred.
Dit ’s een doorsteeken, en een lang verdicht verraadt,
Hoe! een gemeene man tot koninklijken staat?
’k Sweer dat hy sterven zal, men hoeft geen woordt te houwen
Verdichte listen noch vetradery.
Barlo.
Ja trouwen
Stelt dat maar eens in ’t werk, hoo, hoo, myn lieve man,
Komt u myn Heer op ’t lijf, zoo raakrge in de pan.
’t Gemeen is eerelijk, d’eer kan geen eer vermind’ren:
Daar is geen onderscheyt, wy zijn al Adams kind’ren.
Floro.
Hoe mannen lijdt gy dit, dat hare Majesteyt
Gehoont wordt, door ’t gewelt der Adel ons ontzeydt,
Dees aangedane eer, neen, neen, wy moeten toonen
Dat het noyt veylig was ’t gemeen aldus te hoonen.
Men stuyt hun moed, wie ’t zy, dan met gewelt of recht.
Gy Heeren houdt gemak, eer gy u zelven hecht
Aan onse ongunst, hoe, wy willen dat dees krooning
Zoo datelijk geschiet aan Karel onsen koning:
Indien ’t Mevrouw gelieft, wy zullen toonen, dat
U d’adel tegens reên met zulk een blaam bekladt.
Claud.
Verwaande, neen, ô neen! u redeloos verkiezen
En geldt hier niet, waar door den Adel zou verliezen
Zijn oudt en wettig recht: wat waant gy dat u wil
Zy scheytsman van dees twist en ridderlijk verschil:
Voorwaar gy zijt verdwaalt, dit redeloos krioelen
Zal u bedriegen, ’t geen gy licht te spaâ zult voelen.
Staat af vermetele, eer gy u zelven brant
Aan ’t vuur van onse macht, die hier de vierschaar spant.
Floro.
En nu ’t zoo is geschiet, zoo wordt by ons verstaan
Dat Karel met de kroon als koning door zal gaan.
Fabr.
Lang leef Fredrico, ja lang moet den koning leven.
Libio.
De goôn hun zeegen aan Matilde en Karel geven.
Fabr.
Alhier gy Heeren wreekt, uw eer raakt in de ly.
Libio.
Alhier Gemeente kom, vervoegt u aan myn zy;
Hebt gy de vrede lief, zoo helpt Don Karel strijden
Hier voor den scepter.
Octa.
Hoe! zult gy u niet vermijden
Te kanten tegen ons? lang leve Frederick.
Floro.
Lang leve Karel, u, en d’uwe tot een schrick.
Pors.
Ach! wat hebt gy gedaan?
Matild.
Het schijnt ’t besluyt der goden,
Die Karel tot de kroon, my tot d’aanneming nooden.
Pors.
Zeg liever een bedrog.
Mat.
Ziet, de Gemeente spant
Zich tegens d’Adel, en dit dier heeft geen verstandt,
’t Is nijdig, plomp en bot, en trapt met domme zinne’
De reden op de nek.
Libio.
Dat hem de Koninginne
Terstondt de handt reyk, en betaal alzoo haar schult.
Matil.
Gy Heeren, schoon de wraak u ’t harte heeft vervult
Die myn beschulden derft, ofze de nijdt tot voordeel
Als haar gezuster heeft, dees keur na reedens oordeel,
Die moet u billick zijn, is u gezach misschiet,
Men wijt het de gemeent’, maar myn verkiezing niet.
Zy toonen zich gereet op d’adel haar te wreeken,
Zoo ick besta dees keur, en hunne wil te breeken.
’t Schijnt ’t goddelijk besluyt, dat Karel wert gehult,
En nu het wezen moet, is ’t reden dat gy ’t dult.
Fred.
Ik zeg haar Majesteyt den Adel en heur rechten
Op ’t hoogste heeft gehoont: ons wraaklust zal ’t beslechten
’t Geen gy den hemel wijt, wat hemel: uwe zucht
Heeft u zoo var gevoert, die werkt ons ongenucht,
Ik zweer, ons aller macht zal u uw loon verschaffen.
Karel.
Verwaanden, duykt, en zwicht, onthoudt uw tong van blaffen
In tegenwoordigheyt uw ’s Koninks, spreekt met eer
Van hare Majesteyt, en my uw Opperheer,
Of ick zal met dees kling dien hoogen moet bepalen,
En uw vervloekte ziel naa Acheron doen dalen.
Fred.
Eer ziet gy ’t machtig Rijk het onderst opgekeert,
Eer u den Adel eedt van trouw of Koning zweert.
Karel.
’t Is wel gezeyt, gy zult, ’k zal u die wieken snuyken;
En zien of voor myn wil uw wille niet zal duyken.
Pomp.
Zoo ’t de gemeente stemt, zoo is ’t met ons gedaan.
Gedult: Siciliën neemt u voor Koning aan.
Karel.
De reên u zulks gebiên.
Libio.
Uw onderdanen zweeren
U altijts voor hun Vorst, en Opper hooft te eeren.
Fred.
Is ’t mooglijk, (hooge Goôn!) dat myne oogen zien,
En moet ick dulden ’t geen dat recht en reên verbiên?
Mijn zinnen zijn verwart, ick kan naauwlijks gelooven
Het geen myn oogen zien myn Adeldom verschooven?
Floro.
Den Adel zich vervoegt om kussen uwe handt.
Fabr.
Gy Heeren laat ons gaan.
Fred.
’t Is al te grooten schant.
Karel.
En wie heeft u gezeyt dat gy de eerst zoudt wezen?
Pomp.
’t Is ’t overout gebruyk.
Karel.
Uw Koning heeft met deze
Of diergelijk gebruyk in ’t minste niet te doen;
’k Wil de gemeente komt.
Matil.
O hemel! wilt behoên
Mijn landen, hoe! myn Heer, wat doetge?
Karel.
Zulks moet volgen?
Met u verlof, Mevrouw.
Pors.
Den Koning schijnt verbolgen
In zijne razery. Ach! wat hebt gy gedaan?
Matil.
’k Moet dulden ’t geen ick niet met kracht kan wederstaan.
Libio.
Wy kussen uwe handt met alle dienstbaarheden,
Als dankbaar, voor de gonst waar meê gy ons bekleede.
Matil.
Den Adel u verwacht.
Karel.
Ik moet hun trotse zeeden
Wat temmen, dan is ’t tijdt.
Pomp.
Mijn Heer.
Karel.
En spreekt niet, heden
My zulks niet en gelieft, zwijgt van verzoeken stil,
En vergenoegt u met myn koninklijke wil.
bin.
Fred.
Is ’t mooglijk, kan ’t geschiên? gy Heeren helpt my wreken.
Onlukkig Rijk, ick zie een vloet van plagen leeken
Op uw aloude kruyn: ô hemel! dempt de vlam
Zijns hoogmoets, en verschoont de Seciljaanse stam.
Binnen.
VERTOONING.
Continue

Tweede bedryf.
Eerste tooneel.
Den Hertog Frederico alleen.
O hemel! heeft uw raadt dit over my beslooten?
Waarom my van den Troon en hoogste trap gestooten,
Van macht en mogentheyt? waarom door tegenspoet
Zoo onverziens myn hoop geworpen voor myn voet?
Vervoerde vrouw, door u is al myn glans verdweenen.
(O helsche lusten! zeg, waar voert gy d’nerten heenen?)
Mijn hoop die viel te zwak, en kost niet langer staan,
Matilde, toen uw zucht, door oogenlust, zich aan
De hoogmoet overgaf, ’t welk my met spaâ berouwen
Niet meer te hopen leert op schijngonst van de vrouwen:
Doch echter speelt my staag in ’t woelende gedacht
Dees ongerechte keur, en hoe zoo onverwacht
Een vreemd’ling tot gezag van Koning wort verheven,
Wat pen heeft op ’t papier oyt zulken stuk geschreven?
Mijn zinnen doolen door dees noytgehoorde daat.
Over het gehele werk
LANDEN
Italië
Tweede tooneel.
Porsia.
’t IS my zeer leedt, myn Heer, dat ick in dezen staat
Voor ’t wenschen van geluk, u onluk moer betreuren,
(Door een vervloekte, en al te reukeloos een keuren)
Mijn hert van minnenijt, en ingekropten haat
Ontbloot en gants ontleegt, zijn van myn goeden raat
Getuygen, hoe ick my in ’t raden heb gedragen,
Om ’t kroonen van uw kruyn, schoon minnes hinderlagen
Mijn voorstel stutten: ’k hoop den hemel zal ’t verzien.
Fred.
O eedle minnares! de troost die gy kont biên
Aan myn elende, zal myn qualen wat versussen,
En d’AEtna in dees borst verminderen, en blussen.
Niet om dat gy my nu van Koninklijke macht
Ontbloot ziet, en berooft door hare keur, ’t gedacht
Speelt op wat anders, ’t welk Matilde derft verwijten
Haar los bestaan, myn hoon en reukeloos versmijten.
Pors.
’t Is tijt, myn waarde Heer, dat uwe borst versmaat
De qualen dieze huyst: en myne min in laat,
Aanvaart dees offerhant, dien ick uw Hoogheyt offer
Uyt een oprecht gemoet en zuyv’re hertens koffer.
Derde tooneel.
Floro met eenige Helbardiers. Barlovento, en een Herout uyt.
DIt ’s wel een groote zaak, een zaak die onverwacht
Tot schand’ en oneer brengt het Adelijk geslacht.
Heraut.
Zijn Majesteyt gebiet op lijfstraf, dat voor ’t dalen
Der zon, den Adel ruymt de Seciljaanse palen,
Op peen van lijf en goet, dies zy een yder een
Gewaarschuwt, hy zich hoede, op straffen als voorheen.
Fred.
Laas! Porsia, dit ’s loon van de fortuyne.
Barl.
Heeden
Ben ick veel beter als die ’t Ridders ampt bekleeden.
Ik blijve, en zy gaan; mits ick bewijzen kan,
Dat ick gekomen ben van een geringen man;
Iaa dat ick ben van outs uyt het gemeen gesprooten:
Laat zien myn bestevaâr, die brocht wel eer de krooten
In ’t koninklijke Hof, myn oom dat was een schreur,
En myn vaâr een schoenlapper, of aârs een reperateur
Van laarzen, muylen, of van diergelijke zaaken:
En om van zulk een staat, tot hooger staat te raaken,
Zoo wiert door voorloop van een zijner beste vrient,
Hem ’t stilleveegers ampt binnen Madril verlient;
En myn moêr, dat mach ick u met de waarheyt toesnakken,
Ontsloot de Koningin haar achterpoort als ze zou gaan kakken:
En ick bediende voorts het luyzigh ampt, ô bloedt!
Daar leeft geen grooter vyandt als ick ben van dat goet,
Als ickze betrappen kan, zal myn nier een ontslippen,
Daar beginnenze al weêr, ick moet terstont aan ’t knippen;
Mijn gevoelen moet heel anders wezen, als Franciscus die hey lige man,
Die uyt devocy heele legers van luyzen fokten an:
En achtenze kostelijke juwelen, zoo ick in zijn Legende heb gelezen:
En zoo dat waar was, bloedt! wat zou ick een groot juwelier wezen?
’k Wed men myns gelijk op de werelt niet en vant;
Want het schijnt datze myn quellen als deze Sant,
Die uyt hey ligheyt zoo veel van dit goet aanfokte met hoopen,
Dat, hadden ’t soldaten geweest, men badd’ daar duyzent werelden meê ofgeloopen.
Flor.
Dat men terstondt het Hof rondtom met wacht bezet,
Op dat men ’s Konings last uytvoere onverlet.
Fred.
Waar mede zullen, Goôn! zulke beginsels enden?
Pors.
Met myne tranen (ach!) waar mede ick uw ellenden
Beweenen zal met smart, ick vreesde op dien dagh
U te verliezen, toen ’t gedacht u Koning zagh.
Maar op dien dagh wiert eerst myn ongeluk gebooren,
En ’t uwe: wat ’s ons min een ongeval beschooren?
Fred.
Men ziet dat naa de nacht, den dagh haar beurt bekomt,
Na ’t goet het quaat, (myn lief) schoon ons de nijt verdomt,
Ik zie de tijdt alreets van ons geluk gebooren.
Ik gaa, vaart wel, ey geeft de moedt zoo niet verlooren.
Vaart wel met deze kus, droogt uwe tranen af,
Beveelt de wraak de Goôn, aan my de aartsche straf.
Flor
Mijn Heer, ick volg myn last, uw Hoogheyt moet vergeven
My dit begrijp (ô Vorst,) ick word ’er toe gedreven
Door last des Konings, die ’t wel halsstark heeft geboôn.
binnen.
Pors.
Wat lijdt den Adel door dees ballingschap al hoon?
Barl.
Heliogabalus, schoon hy van dagen nachten,
Van nachten dagen, door zijn dwalende gedachten
Bestont te maaken, heeft noyt zulk een stuk bestaan
Gelijk ick hier bespeur, ick mach na binnen gaan,
En snuflen ’t alles deur; wat ziet men niet gebeuren?
binnen.
Vierde tooneel.
Matilde. Porsia.
Matil.
WAar zijtge Porsia, ick kom met u betreuren
Dit bitter ongeval, my dunkt my ’t herre barst
In deze boesem, als ’t gedacht dees ramp vervarst.
My zy alleen de schult, Seciliën, dat heden
Van een tyran u troon door hoogmoet wordt betreden;
Ik heb, tot eygen leet, in myne borst gevoedt
Dees Hydra, die my ’t hert en ingewandt doorwroet.
Goôn, ziet ons lijden aan, ’k vloek die genegentheden
Die dwers en strijdig gaan tegens de wet van reden.
Pors.
Uw reên beschulden u, vermits myn goeden raat
By u niet gelden mocht: daar komt de Graaf, ick laat
Haar Majesteyt alleen, zijn oude en wijze raden
Die zullen uwe borst ten deel van zorg ontladen,
Midts hy ervaren is, ick ga myn ongeluk
En ’t u betreuren, ach!
binnen.
Vyfde tooneel.
Den Grave Pompeo.
HOe! leeft gy onder ’t juk
’t Welk ons zoo lastig drukt, dus zorgeloos? daar heden
Uw Ridderschap den wegh der ballingen moet treden
Door last des Konings, die hun ampten heeft verdeelt
Onder ’t gemeene volk.
Matil.
Dit manen my verveelt.
Wat wiltge dat ick doe? helaas! wat zal ick zeggen?
Ik heb gezagh noch kracht zijn wil te wederleggen.
Pompeo, geef my raat; want raat in tegenspoet
Verstrekt een sterken arts voor ’t quijnende gemoet.
Pomp.
’k Toon my schultplichtig aan haar Majesteyts begeeren,
Ik heb, om zeek’re reên, met my ten hoof doen keeren
Een jongen herder, die in weezen en gelaat
Den Koning zoo gelijkt, dat d’alderwijsten raat
Zou feylen in de keur, ja ’t aldergaanste oordeel,
’t En zy ’t hem was bericht, zou hebben weynig voordeel
In ’t onderscheyden, en met dees zal ick bestaan
Een stuk, dat u en ons van onlust zal ontslaan.
Matil.
Toon my dien jongeling.
Pomp.
Ik zal hem u vertoonen.
bin.
Matil.
O herder! zoo by u zoo veele gaven woonen
Van loffelijk verstant, als uw’ gelijkheyt lijkt
Den Koning, zoo die gaaf uyt uwe reeden blijkt;
Zoo zal ick, door myn list, in ’t hof bestaan te maaken
Een warring, ’t is te laat om myn gedane zaaken
Te vloeken; ’k neem de list als raatsvrouw nu te baat,
Tot redding van myn volk, en onderdrukten staat.
Zeste tooneel.
Pompeo, en Hendricus in herders kleeren.
Pomp.
DIt is den herder.
Maril.
Goôn! wat zie ick voor myn oogen?
Dit is een wondre zaak; natuur van wat vermoogen
Zijn uwe gaven, ô! welk een gelijkenis,
Ik heylig uwen raat, en zijn geboorte, wis
Zal dees myn pijnen en bedroefde qualen stelpen.
Zegt herder, hebje ’t hert?
Hend.
Om u in als te helpen.
Matil.
Hoe nu! gy antwoort my te greetig, zonder weet
Wat dat ick zeggen wil.
Hend.
Al schijnt dit boerenkleed
My van aanzienlijkheyt en eere te ontblooten,
’k Heb moedt om als te doen, schoon vrouw Naturaas looten,
En telgen, zijn myn wiegh en baakermat geweest;
Gobiedt my wat u lust, ziet of ick ben bevreest?
Matil.
Hoe is u naam?
Hend.
Mevrouw, ’k wort Hendrick hier geheeten,
Een onderzaat des Graafs.
Matil.
Kent gy den Vorst?
Hend.
Mijns weeten
Heb ick zijn Majesteyt met oogen nooyt gezien.
Matil.
Ik ben verwondert Graaf, ô hemel! laat geschiên
Mijn voorneem en begeer, leent my, tot troost der vroomen,
U hulp, toont hoe ’t verstant kan alle krachten toornen.
Treet met my in ’t vertrek. Pompeo heeft ook een
Van ’t hof dees knecht gezien?
Pomp.
Mevrouwe, neen, ô neen,
Hy is bedekt met my in myn vertrek getreden,
Om zeek’re reên, die ick u met gelegentheden,
Wel zal verbalen.
Hend.
Ik treê in met uw verlof.
Matil.
O hemel!geeft my rust door ’t warren van myn hof.
binnen.
Zevende tooneel.
Matilde, en Hendricus in Koninklijk gewaadt.
Matil.
DOet zoo ick u belast, en om u t’ onderscheyden,
Zal deze pluym myn oog ten rechten doel geleyden.
Hend.
Is ’t mogelijk, Mevrouw, dat ick hem zoo gelijk?
Maril.
Is zoo, Hendricus, dar zonder dit merk’lijk blijk
Ik u te zamen zag, my zelfs wel zou bedriegen
In ’t keuren, ’t gauwst vernuft zou in dar oordeel liegen;
Ik moer door listigheyt myn raden, de natuur,
Zelfs overwinnen, en het al te schaad’lijk vuur
Zijns hoogmoets dempen, en door myn verdichte listen
Dit monster temmen, ’t welk ’s Rijks eendracht banden splisten.
Wie zoude zeggen, dat den reyger, die de zon
Een schaduw’ op der aart wil strekken, immer kon
Door ’s jagers listigheên, tot eenen val geraaken?
En wie zou zeggen, dat als ’t noordt bestaat te braaken
Een uyrgelaten storm, zoo dat het rookt en barnt
Op ’t strant, en ’t brakke schuym bevocht het hoog gestarnt,
En dat de golleven de duynen, rotsen, bergen
Beklimmen, en de lucht in steyle hoogte tergen.
Hoe dat het moog’lijk was het spoorelooze spoor
Te banen, daar het schip zijn eerste haven koor;
En wie zou zeggen hoe het mooglijk was die dieren
Te temmen, die met klaauw, met tant, en gifte vieren,
Ten borst gewapent zijn: zonder de listigheydt
Des menschs, die ’t al verwint; hier meê zy u gezeyt,
O Hendrick, dat dit Rijk door nootdwang moet gedulden
Een Reyger, die de zon door hoogmoet zou onthulden,
Indien ’t hem moog’liick was, een zee die altijt dreygt
Met onweêr, en een dier ’t welk als vergiftig heygt
Na zijnen adem, dees moet, door ons listigheden,
Zijn wreetheyt tot een trots, zijn op den kop getreden.
Hend.
Al wat de wreede koude en guere winter schent,
Wort weêr herbooren door een aangename Lent,
Die ’t velt zijn eerste verf, en groente doet bekomen,
De vogelen haar zang, de looverlooze boomen
Haar vruchten, bloemen, kruyt; al wat de noortvorst heeft
Geplondert, en verdelgt, de zoete Lente geeft,
Hoogwaardige Vorstin, hier meê wil ick betoonen,
Dat, alzoo lang dees list uw boesem zal bewoonen,
Seciliën voortaan twee Konings voeren moet,
Den eenen tot bederf, den andren tot behoedt
Haar ’s levens, nu voortaan, al wat dees Vorst zal binden,
Zal ick, op u bevel, te niet doen en ontwinden;
Op dat door dit bedrogh zijn al te hoogen moedt,
Door zulken warring, komt te vallen voor uw voet.
Mat.
Schoon gy twee beelden zijt, gevorremt na elkander,
Nochtans moet uw bevel, en ’t zijne van den ander
Geheel verscheyden zijn, midts gy voortaan te niet
Moet maaken, al ’t geen dees hoovaardige gebiedt:
Zoo lang den Koning slaapt, zoo zult gy van beveelen
U niet onthouden, om een Konings rol te speelen.
’k Zal uw beboedster zijn, Helena.
Helena uyt.
Helen.
Wat ’s u wil?
Matil.
Gaat zegt aan Floro, dat zijn Majesteyt hem stil
Alleenig spreken wil, van zwaar en groote zaken.
Helen.
Mevrouw, ’k volbreng uw last.
bin.
Matil.
O hemel! wilt ontslaken
De banden myns verdriets.
Hend.
Ik ben in ’t hert geraakt.
Matil.
Hendricus, ick vertrek.
Hend.
’t Is reden dat men waakt.
Matil.
Ik ga, volbreng uw last.
Hend.
De Oppermacht wil geven,
Datge door deze vondt het ov’rig deel uw’s leven
Gelukkig einden moogt.
Matil.
Den hemel u behoedt.
bin.
Hend.
Ik was noch gisteren een herder, opgevoedt
In velden, bossen, waar verachte lieden woonen,
En nu staan ick alhier, om yder te vertoonen
De grootheyt en ’t ontzagh eens Konings, by aldien
Wanneer het lichaam slaapt, de ziele ’t gaat ontvliên;
Zal ick, terwijl hy rust, zijn schaauw en ziele wezen,
Ik zal zijn groot gewelt verbreken, en door deze
Mijne gelijkheydt, aan Seciliën doen zien
Dat d’hoogmoet voor ’t bedrogh, en haar gewelt moet vliên.
Wy zullen als Castor en Pollux ’t licht verdeden;
’t Licht deelen van zijn macht: ’k begin myn rol te speelen.
Helen.
Floro zal datelijk hier by u Hoog heydt zijn.
Hend.
O hemel! wie is dees? wat held’re zonneschijn
Omnevelt myn gezicht? en met u waardigheden
Komt Flora voor godes in d’oudtheyt aangebeden;
De Griekse schoonheyt die zich aan uw naam verplicht,
Maar niet aan uwe leên, komt met u, uw gezicht
Zou klemmen doen de mont van die goddin, die ’t roemen
Haar ’s lofs, u ziende, straks verachten zou, en doemen:
Helena blijf, ey blijf, laat my ’t volmaakt gebouw
’t Welk uw gezicht verrijkt) aanschouwen, ach! wie zouw
Niet dwalen in zoo veel verscheyde schoonigheden
Van schoonheyt, ô! volmaakte en juystgestelde leden:
Denkt niet vergoode maagt, dat dees myn doente strekt
Tot vleijen, neen, ô neen: myn ziel won opgewekt
Door de nieuwsgierigheydt der oogen, die ’t beveelen
Door ’t zien volbrengen aan d’onzichtbaarlijke deelen.
Hel.
Indien uw Majesteyt met voorbedachten raat
Aanschouwen wil Mevrouw de Koningin, ’t gelaat
Haar ’s weezen, zal ’t gezicht uw ’s oogs een wonder strekken.
Hend.
Een nieuwe schoonheydt kan bey d’hert en oogen
Hel.
De omtrek die Natuur dees myne leden gaf,
En zijn niet waardig die te roemen; ey laat af
Van vleijen, met verlof, wilt my ten besten houwen
Mijn Heer; wie hoorden oyt, dat een, die de gebouwen
Des hoogen hemels ziet, zal kiezen voor die keur
De aartsche, deze reên uw vleijen stelt te leur:
Wie zal, aanschouwende de helle Staatgoddessen
Van Phaebe; zijn gezicht, en grooten yver lessen,
Om die t’ aanschouwen in de kristalijne vloedt
Van Tetis, ’t zy by reên en reden schoppen moet?
Ik acht zijn Majesteyt den inhoudt van myn reden
Ten vollen heeft verstaan; met uw verlof, want heden
My ’t blijven niet betaamt, indien haar Hoogheydt quam.
binnen.
Hend.
De schoonheyt voert ’t gebiedt over de ziel, de vlam
Der zelleve berooft de zinnen hare krachten.
Flora uyt.
Mijn Heer, de Gouverneur, en Kapiteyn verwachten
Met ernst na uw bevel.
Hend.
Men doetze binnen staan.
binnen in weêr uyt.


Achtste tooneel.
Libio, Arnesto, en Floro uyt,
Hend.
FLoro, ick wil zoo straks den Adel weêr ontslaan
Van hunne balling schap, en voorts ten Hoof doen keeren.
’k En mach d’eerwaardige zoo reukloos niet onteeren:
Zoo iemant van hun al, voor dees bewezen eer
Ons komt bedanken, zoo zult gy ’t gebodt uw ’s Heer,
Schoon hy zich toornig veynst, volbrengen noch nakomen;
Om zek’re reên wort zulks by ons ter handt genomen.
En gy, schoon of myn toorn u tot aan ’t leven tast,
Zoo dult, en geeft geen reên, als dat ick ’t heb belast.
Arnesto, of ick u beveel de stadt te mannen
Met borg’ren die verwoedt nu tegens d’Adel spannen,
Zult gy tegens ’t gebodt uw ’s Konings voor die tijt
Aannemen ’t eerloos schilt van ongehoorzaamheyt.
Dit strijdige bevel, is strekkend om myn landen
Te vrijden van ’t gewelt der hatende vyanden:
Dit moet zoo volgen, voort, slaat myn beveelen gaê;
Dat gy niet werkt uw schant, noch ’s Konings ongenaê.
Arn.
Wy volgen uw bevel.
Hend.
Gy Heeren, ick zal heeden
U met meer ampten als voorhenen gaan bekleeden;
Want ick Octavio, nu heden overgeef
Uwe papieren, en Pompeo uwen neef
De garde, Frederick zal slot en stadt gebieden:
Ik wil met eerder eer verheerlijken u lieden.
Libio.
Wy zijn u dienaars, en met u verlof wy gaan.
Hend.
Volvoert u last, u Vorst vindt heden zulks geraân.
Voorwaar ’k had noyt gedacht, dat ons gelijkenisse
Zoo veele oogen doen in keur, en oordeel misse.
Met welke angsten gaf myn ziel de woorden aan
De tong, hoe was myn borst zoo met de vrees belaân.
Negende tooneel.
Matilde uyt.
Hend.
HOe gaat het?
Noch toe wel.
Marild.
Den koning is voorhanden,
Hendricus, Karel komt, verschuylt u, ’k zal myn landen
Zoo lang dees aanslag duurt, van ’t dreygend’ ongeluk
Bevrijden, en met list weêrstaan dit lastig juk.
Ik luyster, daar ’s de Vorst.
binnen.
Tiende tooneel.
Karel met een open brief.
POrsia met wat woorden,
Met welk een wreetheydt om myn ziele te vermoorden,
Beantwoort gy myn brief? doch wat volmaaktheyt leeft
Hier zonder hoogmoedt? en wat schoonheyt, daar niet sweeft
De strenge wreetheyt? (ach!) maar in wat naberouwen,
En knaging raakt die geen, die op die schoonheyt bouwen?
O! brief, tyran myns hoop, die myne quaal vergroot,
En in u omtrek huyst het vonnis van myn doodt;
’k Herlees u andermaal: maar waar ’s ’er een gebooren
Die tweemaal d’uytspraak van zijn sterven tracht te hooren?
’k Min u met zulken min ondankb’re, dat ’t gedacht,
(Wanneer de ziel wanhoopt van uwe gonst) de kracht
Van reên en reden breekt, zoo dat ick in myn minne,
Alleen geen min, maar een verharde hartheyt vinne.
Maar hier van al genoeg, mits d’ongelegentheyt
Van hare komst.
Matilde uyt.
Mevrouw, ziet de genegentheyt
En liefde van die geen, die u volmaakte leden
Al lange heeft geviert, met vierige gebeden
In ’t middelpunt zijns herts (goôn!) hoe de ziele haakt
Na uwe spraak, ey spreekt, en ’t nortse swijgen staakt.
Matil.
De twijfel boeyt myn tong met reden om te spreken,
Mits d’ongewoonheyt van u vleyery.
Frederick uyt.
Tot teken
Van plicht en dankbaarheyt kus ick u hand, myn Heer,
De blijdtschap grooter is, terwijl ick wederkeer,
Als eer de droef heydt om als balling te vertrekken.
’k Blijf u verbonden slaaf.
Kar.
Hoe! zoekt men my te wekken
Tot toorne, wat is dit?
Elfde tooneel.
Pompeo uyt op de knyen.
GEnoegzaam loon geniet
Mijn trouw, terwijl het oog u straf en wreetheyt ziet
In gonst veranderen.
Karol.
Wat zal ons hier ontmoeten?
Twaalfde tooneel.
Octavio uyt op de knyen.
IK kus genadig Heer, u waarde en heyl’ge voeten,
En treê met dankbaarheyt in d’hemel van uw macht,
Op dat u voor ’t gezicht myn trouwheyt zy gebracht.
Uw dienaar hoopt voortaan in de vergoode stralen
Uw ’s gonsts, een zoete lucht, gelijk voorheen, te halen.
Dertiende tooneel.
Floro uyt.
Karel.
HOe! Floro gaat myn hof met schelmery vermast?
Floro.
Neen Heer, ’t geen hier gebeurt, grijpt oorsprong uyt uw last.
Karel.
Zult gy aan my, u Heer, zoo dwazen antwoordt geven?
En laat myn tooren u noch in haar gramschap leven?
Is myn gedult zoo groot? ick vraag u andermaal,
Of door myn last dees drie verschijnen in myn zaal?
Floro.
Hoe is dit veynzen, Heer, het schijnt u ernst te wezen?
Karel.
De doodt en is zoo niet te duchten, noch te vrezen?
Als myne toornigheyt, die als een AEtna brant.
Ziet wie zich tegens my en myne grootheyt kant;
Wat wilt gy arreme, en weerelooze wormen
Mijn groot heyt (welkers kracht noyt Tifon kon bestormen
Doch ondergraven, goôn! hou, hola, Kapiteyn.
Veertiende tooneel.
Libio uyt.
WAt wil zijn Majesteyt?
Kar.
Dees, die zich tegens myn
Door hoogmoedt zetten, en door eygenbaat belonken
Mijn kroon, dat gy die sleept naar d’ uyterste spelonken
Van ’t Montebels gebergt, zoo wort de wraak voldaan
Aan schelmen, die door list hun Vorst en Heer verraân.
Siciliën, gy zult door myne gramschap weten,
Dat uwen troon niet van een koning wordt bezeten,
Maar van een helsen droes, die staâg na wreetheyt dorst.
Libio.
Wel hoe! myn Heer, gy spreekt niet als een reedlijk Vorst,
Voor wien den Oceaan met zijn yvoore schuymen
Gantsch onderdanig buygt, laat uwe borst inruymen
De reden (groote Vorst) uw hevigheydt bepaalt;
Mijn Heer, de gulde Zon het aardtrijk niet bestraalt
Met een gelijke warmt, noch door zijn glans te bergen
Veroorzaakt hy het ys, noch gaat de noortvorst tergen,
O neen! in ’t minste niet, mits hy om d’aardtkloot gaat
Gezatig, en houdt streck, juyst op de middelmaat.
Karel.
Ik zeg u andermaal dat gyze neemt gevangen.
Libio.
Mijn Heer, ’t en kan niet zijn.
Karel.
Verft schaamte niet u wangen
Ontrouwe? neen, ô neen! dees al te hooge moedt
Als aamtocht van ’t verraat, is by u niet gevoedt,
Maar wel by n Vorstin, die ’t schelmstuk gaat verzellen,
Door dien de maan, alleen door hoogmoet, zich derft stellen
Tegens de gulde zon, maar hare hoogmoedt zinkt
En duykt, zoo dra de glans haars broeders haar omringt.
’t Is waar, het machtig rijk is u geweest voor dezen,
Maar nu is ’t myn. ô neen! ’k ben door u niet gerezen,
Noch door uw keur en tak, geraakte ick tot de kroon;
Mijn onverwinlijk hert, en moedt, heeft my dees troon
Rechtvaardig ingeruymt; maar re geringe kusten
Bezit ick, in wiens schoot de werelt hoort te rusten.
Arnestus.
Vyftiende tooneel.
Arnestus, Karel, Matilde.
Kar.
WEl wat is zijn Majesteyts begeer?
Zegt de Gemeente aan dat zy ren dienst baars Heer
Zich waap’nen met geweer, om zoo met kracht van mannen
Den Adel uyt myn hof, en koninkrijk te wannen.
Gaat heen volvoert u last dat uw getrouwheyt blijkt.
Arnest.
’t Is recht, noch reên myn Heer, gy zulken vonnis strijkt,
Gy dempt, en dooft den glans van u vergode ouders
Door deze daadt, en torst elks haat op uwe schouders.
Karel
Hoe! voert gy ook ’t gebiedt.
Arnest.
’k Volvoer u last met schrick.
binnen.
Karel.
’k En twijffel niet of ’t is het hemelsche beschick.
Matil.
’t Is ’t hemelse beschick, door dien wy moeten leeren,
Uyt zijn voorschickking hier gezatig te regeeren;
Want d’hoogen hemel stelt ten toon voor ons gezicht,
Altijdts op eene maat het goddelijke licht.
Waaromze ook heeft gemaakt onder haar gulde merken
Een schaal, om dit gebodt met meerder kracht te sterken;
Waar meeze scheyt het licht van ’t duyster: deze wet
Heeft Godt met eygen handt in ’t reed’lijk breyn gezet.
’t Welk leert gezatig zijn, dit ’s uyt hun niet gesprooten,
Maar wel nyt myn; want als de reên bun zien verstoten.
Gekrenkt, en neêrgestort, beurenze met meer kracht,
Als voor hun heyl ge kruyn, waar doorze zijn geacht
Voord’andere Natuur by ’t vrye volk, die wetten
In plaats van Vorsten op hun gulde zeetels zetten.
Ey zegtme doch waar door de ziel wort onderscheyt
Van andere schepselen, als door de reed’lijkheyt?
Toen in ’t begin den mensch most deze schoonheydt derven,
Brak d’eendrachts knoop, en al de zeden samen sterven.
’t Gemeen gaf u de kroon, in haar ontbrak de trouw;
In u de reden, dies ick vast en zeker houw
Dat door tyranse kracht geen kroon mach zijn genoten,
Hier door gy kennen moet dat gy u zelfs vergrooten,
En plaatsten u met kracht in ’t opperste gezach.
Ik heb u niet gekroont, dies blijf ick van dees dag
Regente van het rijk, gy, die gy waart voor dezen.
bin.
Kar.
Vertoeft, vertoeft Mevrouw.
Fred.
Arnestus, wat zal ’t wezen?
Waarom bracht gy ons hier terwijl de tooren brandt
Des Konings?
Arnest.
’t Is geveynst, en zonder mening, want
Zijn Majesteyt my zulks belasten, die om reden,
U met de stadtsvoogdy op heden wil bekleden.
Libio.
’k Acht my gelukkig, wijl ick zulken last beleef.
Floro.
Den Koning wil dat ick myne papieren geef
Ook van Octavio.
Libio.
Tot betring van uw schanden,
Stelt hy de garde. Graaf, in u genadens handen.
Fred.
Laat ick, ô groote Vorst! voor dees gedane eer
Uw handen kussen.
Pomp.
Zulks is echter ons begeer.
binnen.
Kar.
Mijn ziele neemt gedult, blus uyt de vier’ge hetten
Uw ’s toorens, wilt de wraak bestekte palen zetten;
Gebruykt in deze zaak de raden uw ’s verstandt,
Terwijl zich rijk en volk tegens u voorwerp kant.
Komt huwt u aan de list, om onder schijn van reden,
Dees wederwaardigen onder u voet te treden.
Ontrimpelt my het breyn, gy, die met deugt vermomt
De ondeugt toyt, en ’t goedt door uwe schijn-gonst domt.
Ik zal de toorts myns wraaks, die my het hert doet branden,
Bloedtplengende Belloon, u leveren in handen,
Tot schraging van myn kroon: ’k zal onder d’oorlogsschijn
Met Napels, aan dit rijk doen slurpen het fenijn,
Waar mede ick zwanger ga, en hier door zal ick royen
Den Adel, en het werk van myne wraak voltoyen.
’t Welk daatlijk moet geschiên, eer dit oproerig rijk
Mijn macht ontwast, en maakt my levendig een lijk,
’t Welk licht voor het verricht aannemen zou den yver.
Mijn pagie gaat terstondt, zegt myn geheymeschrijver
Dat hy alhier verschijnt, met d’hooftman van myn wacht
En stadtvoogt; voort ga been, neemt myn bevel in acht.
Zestiende tooneel.
Pagie, Octavio, Frederico, Pompeo, en Floro uyt.
Kar.
WAt duyvel zal dit zijn, wel hoe! wat zullen dezen?
O hemel! wat gedult kander zoo krachtig wezen,
Die myn getergde wraak in redens kreyts bepaalt?
Ten waar myn eer.
Fred.
De Vorst schijnt van de reên verdwaalt?
’t Geen gy voor oogen ziet, is uyt uw’ last gesprooten.
Kar.
Zegt schelmen, wie u met dees ampten ging vergrooten?
De wraak springt uyt den bandt, en holdt met wijde schreên
In ’t koninklijke breyn, ’t en kan niet zijn geleên.
Ik vraag u andermaal, verraders, wie dat deze
Bedieningen u gaf?
Pomp.
Wy zijn door u gerezen
Tot deze staat.
Kar.
Door my, gy liegt het alle drie,
Gy schelmen, daar ick trouw, noch dienftbaarheyt in zie,
Flor.
Uwe vergetenheyt en moet niet zijn gebooren
Uyt uwe veynzery, als u geveynsde tooren.
Mijn Vorst, ick bidd’ dat gy dees hevig heyt verzet,
Het koninklijke woort is voor ’t gemeen een wet;
Men ducht met reên voor een beveynsde Konings tooren.
Kar.
O schelm! uyt u alleen is al dit werk gebooren.
’k Sweer ick u straffen zal. Fredrico, ’t is geen recht,
Dat d’oorlog door ’t verzuym myns traagheydts blijft geslecht,
Waar door Siciliën zijn adem plach te halen,
Als het uytbreyden zou zijn welbezette palen.
Gaat heen, verzaamt het volk, ’t welk eertijdts de banier
Mijns voorzaats heeft gevolgt, ick wil door ’t oorlogsvier
Tot niet vermorsselen ’t rijk der Napolitanen,
En mengen d’as met bloedt, en uytgestorte tranen,
Op dat de werelt voelt dat hier een Tethis zoon
Op haar vier deelen slaat den strengen oorlogstoon.
Fred.
Met alle vlijtigheyt zal men uw last volvoeren.
Kar.
En ick met ernst myn wraak, tza doet de trommels roeren.
Octavio.
Octav.
Mijn Heer.
Kar.
Verzeker dezen gast.
Flor.
Verwacht ick zulken loon; ô al te strengen last.
Mijn Heer, gy hadt gezeydt uw toorn geveynst te wezen.
Kar.
Wel beelt gy u zulks in, zoo hoeft gy niet te vrezen.
Barl.
Recht, recht, Heer Koning, recht.
Kar.
Wie derft myn tooren breeken;
En vordert recht, wie is ’t, wie wil den Koning spreeken?
Barl.
Niet myne gierigheyt, maar wel een zak vol klacht,
Heeft my onder ’t gezicht van u, myn Heer, gebracht.
Ik bid ootmoedelijk, dat gy doch aan wilt hooren
Het ongelijk het welk uw dienaar is beschooren
Van een ondankb’ren Heer, die hem zeer heeft verstoort.
Kar.
Wat is ’t voor een? zeg op.
Barl.
’t Is Karel, met een woort
Zal hy my wel verstaan.
Kar.
Die kent u gantsch niet schuldig.
Barl.
Ia die ontkent genoeg die niet betaalt, zorgvuldig
Heb ick hem steets gedient, en als ick zulks verhaal
Zoo is hy doof, dies ick hem met het woort betaal
In d’ooren blaazen moet.
Kar.
Hy zal u wel betaalen.
Barl.
Hy zal, maar zeg wanneer, of waar zal ick het haalen?
Kar.
’k Blijf borge voor zijn schult, gaat heen, en zijt te vreên.
Barl.
Zoo gy hem kent myn Heer, betaalt voor hem, de reên
Gebieden zulks myn Prins.
Kar.
Ik laat u.
Barl.
O waarachtig,
’t Woort laten groote Vorst, dat luyt te sterrefachtig,
’k Loof niet gy sterven wilt, ô dat ’s zoo braaf gezeyt,
Daar Barlovento dat schenkt u myn mildigheyt;
Dat luyt veel beter als ’t woort laten in de ooren;
Als gy van laten spreekt, gaat al myn moet verlooren.
Kar.
Ik zegh u, dat gy gaat zonder gespreek of eys.
Barl.
Ik sterf, och, och, ick sterf, zegt gy dat noch een reys.
Kar.
Ik zeg u, gaat van hier, wilt gy myn toorn ontslippen.
Barl.
Waar duy vel zou ick heen, aan d’oever by de klippen
Gaan moslen zoeken? hoe, wijst gy my zoo van kant,
En onbeloont myn Heer, dit is te grooten schant?
Kar.
Gaat heen, haalt pen en inkt, ’k zal my mildadig toonë
Aan u; want ick u schenk tot loon twee duyzent kroonen.
Barl.
Ik kus u handt, maar neen, wech handt, ick kus u niet,
Voor dat myn oog dees gift, van u gegeven, ziet.
Tza wakker dat is gang; maar wat heb ick vergeten?
Is ’t jaarlijks, of voor eens? dat dien ick wel te weten.
Kar.
’t Is jarelijks, gaat heen.
Bar.
Wel dat komt zeeker fijn,
Van nu zoo zal myn naam, Don Barlovento zijn.
Porsia uyt.
Ik keer weêrom, vermidts ick gins den Konink zie.
Kar.
Porsia blijft, ey toeft, dat ick u vrage wie
Oyt hoorden, dat den dagh met haar vergoode stralen
Zich bergde voor het oog haars minnaars? ey laat dalen
Dees wreetheyt, myn goddin, de zon keert noyt de rug
Noch deyst: hoe welft uw haat myn min zoo’n steylen brug,
Ach! laat ick door myn klacht uw snelle vlucht verletten.
Pors.
De schaduw, Heer, en kan zich tegens ’t licht niet zetten;
Vermits men by de zon een Konings macht gelijkt,
Ik by u maar een schaâuw, ’t is reên de schaduw wijkt:
Uw tong wijdt in het tal der hemelsche Goddinnen,
Daar zijnder waardiger in ’t machtig Hof te vinnen,
Om zulke vleyery te hooren, boven al
Helena, die men stelt in ’t goddelijke tal.
Kar.
Ik bid u Porsia doch u gedult te lengen,
Ey wilt uw schoonheyt niet met uwe wreetheyt mengen,
Toont u gezatiger, zie wie hier smeekt en kermt
Om uwe min, erbarmt die om uw liefde zwermt.
De schoonheyt van myn Hof, moet voor uw schoonheyt wijken,
Gelijk de schaâu voor ’t licht, ’k zal ’t met ’er daat doen blijken,
Gy overwintze al, gelijk den diamant
De kroon van al ’t gesteent in waard’ en luyster spant.
En wat belangt Heleen.
Zeventiende tooneel.
Helena uyt, luysterende.
HAar oogen zijn een schaduw
Van d’uwe, die ’k noyt prees of minde oyt: ja uw,
Uw schoonheyt heeft geen ga, al gaf aan my de zee
Haar schatten, en de aart haar scepters, dat myn ree
Van dees tijdt blijft vervloekt, indien ick haar beminne,
Een vrouw die...
Hel.
Houdt myn Heer, laat reden u verwinnen.
Ben ick die geen (ô Vorst!) wiens wangeschapen leên
U zoo mishagen? ja nochtans toen uw gebeên
My offerden de zucht uw ’s vleyery, toen waren
Onschatbaar deze leen, vergult dees blonde haren,
Toen was ick een Goddin, een Flora; maar ick zie,
Dat gy uw schijngonst glimpt met woorden, hemel, die
Ik altijdt danken zal met vierige gebeden,
En looven, mits gy my zijn vleyery ontleden.
Kar.
Helena, zeg wanneer ick u de bynaam gaf
Van Flora? zeg wanneer zoo sprak ick n? laar af
Van zulke reên, gewis gy hebt u zelfs bedroogen
Door ’t droomen, en verschijnt voor ons met slapende oogen.
Hel.
Gewis myn slaap is met uw vleyery ontwaakt.
bin.
Pors.
’t Is reên zijn Majesteyt voor my zijn vleyen staakt.
Waarom bedriegt gy my met woorden zonder meenen?
Het is my lief, dat hier Helena is verscheenen,
Noch liever u te zien veranderlijk in min.
Kar.
Ey toeft, myn waarde, toeft, verzet dien wrev’len zin,
Die my myn ziele moort, moet ick myn hartje derven?
Pors.
Wel blijft gy zonder hart, zo zijtge vry voor ’t sterven.
Kar.
Waar vlucht gy myn Goddin?
Pors.
Die naam aan Flora geeft,
Waar die is een Heleen, geen darde schoonheyt heeft
Van noode.
Kar.
Ach waar heen?
Pors.
Om uwe vrucht te vesten,
Vertrek ick. Laatme los, het is uw min ten besten.
Kar.
Helena liegt, myn lief.
Pors.
Wanneer de zonne licht,
Is ’t billick dat Diaan met haar gezelschap zwicht.
Kar.
Hoe! is uw borst, myn lief, met minnenijt bezeten?
Pors.
’t Hert ’t welk noyt liefd’ bezat, en heeftze noyt doorbeten.
Kar.
Zijt gy ondankbaar dan darge geen liefd’ beloont?
Porsia.
Neen, eerelijk en kuys, ’k bid myn vertrek verschoont.
binnen.
Kar.
Z’is wegh, ô hartenwee. wat brouwen uwe lagen
Helena, in dees borst onlijdelijke plagen?
Zeg valsche vrouw, waarom heeft uw vervloekte list,
Tot Karels leet dees vondt uyt Acheron gevist?
O schichtige ommezway, ô duyvelse gedachten,
Uw vierschaar zy gevloekt, uw werking en betrachten.
O! onverwachte slag. Helena, ’s hemels straf
Dreygt uw vervloekte kruyn, haar haat, en Karels graf.
binnen.
Continue

Derde bedryf.
Eerste tooneel.
Matilde, en Henderickus.
WIlt nu, ô Henderick, myn last en wil ontrouwen,
Ik ondertusschen, zal gaan Karel onderbouwen;
Die door tyranse kracht, myn oudt en wettig erf,
Te brengen tracht (ô spijt!) tot ’t uyterste bederf.
Gy zijt de noort en ’t licht, waar ick het schip van reden
Na stuer, en wederstaâ zijn trotse moedigheden.
Gy zijt de stem en tong, door welkers aamtocht, ick
De zaaken van dit Rijk, ontvoogt, als voogt beschick.
Hend.
Indien ick met myn bloed uw kroon en staat kon vesten,
Uw dienaar gaf ’t Mevrouw gewilliglijk ten besten;
Gebiet my wat u lust, ’k ben willig en bereyt
Te doen, wat my van u zal werden opgeleyt,
’k En kan de goê natuur niet danks genoeg betoonen
Voor de gelijkheyt die in my en Karel woonen,
Als strekkend’ tot u heyl.
Mat.
Vaart wel, en zijt gerust,
Zoo lang ick voor u waak, blijft uwe zorg gebluft.
Hend.
Ik heb de vrees al lang uyt deze borst gestooten,
Mevrouw, in uwe zorg is myne zorg geslooten.
Mat. bin.
Over het gehele werk
LANDEN
Italië
Tweede tooneel.
Helena uyt.
HOe lichtlijk wort een vrouw bedroogen, die het oor
Leent aan de vleyery eens Minnaars, en gehoor
Geeft aan hun yl geklap: maar waar is die te vinde,
Die haar inbeelt, te zijn een lukkige beminde?
Nu ’t leven is bedrog, een strick daar elk in valt,
Gelukkig is die geen, die over haar gestalt
En schoonheyt zich niet roemt. Ziet zich den Vorst vertoonen
Gins in de zaal, ’k vertrek.
Hend.
Wel zijt gy daar, myn schoone?
Hel.
Hier ben ick, maar niet schoon.
Hend.
Gy doet u ongelijk,
Dat gy u zelfs misprijst, wijl ick een oordeel strijk
Op redens grondt gevest; waarom wilt gy bedelven
Uw schoonheyt met dit floers? waarom toont gy u zelven
Ondankbaar? en ontkent ’t geen u den hemel gaf,
Zoo gy hem niet bedankt, zelfs voor u zelfs, de straf
Die d’hemel altijts pleeg d’ondankbare te wyen,
Zal, tot u eygen leet, Helena, op u glyen.
Looft, die u loven doet, de gaven een voor een,
Waar meê gy zijt geciert, zijn waardig aangebeên.
Uw welgestelde leên, en schoonheên, elk byzonder,
Zijn meer als menschelijk, en voor elks oog een wonder,
U oog beneemt en geeft het blaauw gewelf zijn licht;
De zon houdt zelf te leen zijn glans van u gezicht.
Iaa dat den donderaar uw schoonheyt quam te naaken,
Ik weet hy d’hemel liet, en zou zijn woonplaats maaken
In dit albast gebergt, op welkers kruynen staan
Twee kaarsen, die robijn in gloet te boven gaan.
De gadelooze glans uw ’s schoonheyts, doet my grieven
Het hert, ’t welk lust verwerpt, en plaatst voor lust de liefde.
Hel.
’t Is wonder dat uw tong ’t geprezen dus misprijst:
En weêr ’t misprezen nu zoo grooten eer bewijst.
Gaa heen naa Porsia, ick ken uw listig vleyen,
Hoe! meent gy door uw tong my verder te verleyen?
Neen Heer, ’t is al te laat, gaa keert u na die vrouw,
Na die goddin, die zon die u verlicht, hoe zouw
Een slapende, als ick, een Konings hert ontsteeken?
Neen, gaat na die Sireen, hier ’s vruchteloos u smeeken,
Die schoonheyt die gy flus zoo boven and’ren prees,
Laat die de arts uw ’s quaal vertrekken, nu voor dees
Tijdt al genoeg: ick gaa.
Hend.
Helena, door dees woorden
Zult gy uw Konings hert vernietigen, en moorden.
Ik zweer u by myn hooft, dat u geprezen schoon
Noyt door dees losse tong geplaarst is uyt haar troon,
Porsia moet voor u, gelijk een wolk, verdwijnen,
Uw minnaar kent geen schoon, als daar uw fakkels schijnen;
Ik zweer ’t u andermaal, dat, die ’t u heeft bericht,
Tot breeking onser min, het valschlijk heeft verdicht.
Porsia uyt, luysterende.
Den hemel wil myn Rijk met eeuw’ge plagen straffen,
En my, zoo ’k haar bemin, rechtvaarde loon verschaffen.
Hel.
O hemel! wat ick hoor, ’t is vruchteloos gekermt.
Hend.
Ik merk dat hier ontrent den Koning heeft gezwermt.
Pors.
Nu mach voortaan de zon, en al de and’re dingen
Waar gy my by geleekt, triomf en vreugde zingen,
Over de rust die haar u wisseling bereyt;
Dank zy den hemel, dat gy weêr genezen zijt
Van deze ziekt. Princes Helena, zijne reden,
Hebben aan ons in ’t kort veel wonders doen ontleden.
Hel.
’t Is waar, met u verlof, dat ick zijn tooren vliê.
Hel. bin.
Hend.
Helena blijft, ey blijft.
Pors.
’t Is wonder wat ick zie.
Hend.
Zoo ick Porsia min wil my den hemel straffen,
En na waardy myn Rijk rechtvaarde straf verschaffen.
Pors.
O hemel, zijtge zoo stantvastig in uw min!
Hend.
Wat ick toen heb gezeyt neemt heden noch begin,
’k Heb uwe trouw beproeft; om zulks geloof te geven,
Zult gy van dezen nacht, het wit uw ’s wil beleven,
En trouwen Frederick, die ’k weet dat u bezint.
Pors.
’k Heb u te danken, nu bevindt ick gy my mint.
Den hemel wil de Vorst deze mildadigheden
Vergelden: dat uw naam van elk wort aangebeden.
Porsia binnen.
Barlorvente met pen en inkt uyt.
Kent gy ’t groot A.B.C. ô grooten Alexander!
Zoo schrijft op dit papier, vervolgens na malkander,
Eens zeven letteren met deze myn penseel,
Die uyt een ganzewiek myn vroomheyt viel ten deel,
Tot vordring van myn staar.
Hend.
Wie derft zich hier vertoonen
Met dit Notaris tuyg?
Barl.
De oudst’ van Momus zoonen;
Wel dat komt zeker schoon, dat ick hier by u kom,
Is om myn rente, hoe myn Heerschap, benje krom?
Of zoekt gy Barlovent door praat in slaap te wiegen,
Een Koning moet zijn knecht door woorden niet bedriegen:
En spot niet met uw slaaf, door dien een Koning moet
Aan groot of kleyn, het zy in ’t quade, of in ’t goet,
Met welgegronde reên, na tijts voorvalling spreken,
Hier door de Majesteyt by ’t godd’lijk wort geleken,
Ook goddelijk ontzien; en gy, wiens mont ’t gebiedt
Van reden kracht, en hier als goddelijk bezit
De opperst’ heerschappy, kunt met een pen betalen
Tienjaar’ge dienst, men Heer, verrijk my met de stralen
Van uw mildadigheyt, teykent, myn Prins en Heer,
Een al te kleynen gift noch voor uw grootheyt, d’eer
Die gy my daar door doet, zal ick met lettren grieven
In ’t getafreelde boek van dankbaarheyt, ey lieve!
Hend.
Ik weet hier gantsch niet af: dat ’s al uyt myn gedacht.
Barl.
Ik ga dan heen.
Hend.
Waar heen?
Barl.
Al zoetjens, zacht, zacht, zacht,
En vragen d’Edelen, die straks daar buyten stonden,
Of een van allen uw gedachten heeft gevonden.
Hend.
Ga voort uyt ons gezicht.
Barl.
My dunkt ick wort betaalt
Hier met vergetelheyt, ondankbre handt, komt maalt
Hier ’t loon van myn verdienst.
Hend.
Lang hier papier.
Barl.
Met eeren
Kondt gy van uwen slaaf de rechte miltheyt leeren,
Die yverig volbrengt het geen gy hem gebiedt.
Hendrick scheurt het papier.
Hend.
Zie zoo betaal ick ’t geen dat u niet toekomt: ziet
Het Koninklijke erf zal zulk een schult nooyt kennen
Voor eygen schult; ga heen.
Barl.
De pokken moet je schennen,
Dat gy myn trouwe dienst met zulk kleyn gelt betaalt,
Nu dat u ’t gantsche Rijk voor een tyran vermaalt.
Zijt gy dan, zoo gy zegt, alleen voor my rechtvaardig?
En is myn trouwe dienst zulk een belooning waardig?
Wort myn gedienstigheyt met zulk een loon beloont?
Maar nu bevind’ ick ’t geen gy ellek hebt betoont.
Hend.
Mijn Pagies! holla houdt.
Twee Pagies uyt.
Pag.
Wat wil zijn Majesteyt?
Hend.
Ga henen, brengt dees boef daar de hertnekkigheyt
Door water, vuur, en wicht wort uyt haar plaats gedreven.
Barl.
Ik heb zulks nooyt verdient. wel hebt gy van uw leven?
Hend.
Al wat een Vorst gebiedt in ’t quade of in ’t goet,
Dat moet een onderdaan voor lief in zijn gemoet
En boesem kroppen; voorts moet hy geen rechter wezen
Van ’t Koninklijk gebodt dat men behoort te vreezen.
’t Geen dickmaals by ’t gemeen onrecht geoordeelt wort
Is by ons recht, als uyt den Hemel neêrgestort.
De Koninklijke macht, hun wetten, en geboden
Vertoonen hier op d’aardt d’afbeeldsels van de Goden,
Mits in de zelve zoo onkunbre wegen zijn,
Als in de Godtheyt, voorts.
Barl.
Is ’t waarheyt of is ’t schijn?
Hend.
Gaat leydt dien booswicht nu zoo daatlijk uyt myn oogen,
Ik kan zijn yd’le klap hier langer niet gedoogen.
Barl.
Wel hoe springt gy zoo hoog? voor eerst van een soldaat,
Naar een Marquies, en weêr van die verheven staat
Tot ’t Koninklijk gezag, en nouw weêr omgesprongen,
Tot ’t ampt eens Predickers, of Farheer, nu een jonge,
O bloet! dat sinnen beuls.
Hend.
Ga voort, en wilt u spoên.
Barl.
Wat zouw een bruynvis, of een waterkoning doen,
De zeehaan niet gewoon als ’t brakke nat te gulpen.
Maar meent gy ’t?
Hend.
Voort van hier.
Barl.
Ik kruyp schiet in de schulpen,
Och, och! daar gy voorheen tot myn bederf uyt kroop.
En is er geen genaê, och! zoo verdwijnt myn hoop.
Hend.
Hy tergt ons goet gedult, zegt den gevangenhoeder
Dat hy hem straft na waard.
Barl.
Wie zagh oyt iet verwoeder?
Pag.
Voort, voort, al lang genoeg.
Barl.
Hoe stootje zoo, zeg guyt.
Pag.
Ga voort jou lompen bloet, of ’k touje op de huyt.
Derde tooneel.
Den Hertog Fredericko uyt.
IK heb uw last volbracht, en al het volk verzaamt:
Voorts tot bezolding heeft voor eerst het Rijk beraamt
Tien duyzent kroonen, die zijn Majesteyt kan lichten
Wanneer het u belieft.
Hend.
Zoo onrecht eer kon slichten,
Of dat door onrecht wiert een Konings naam verheert,
Ik ving den oorlog aan, maar wijlze d’eer verteert,
En doet vernietigen een Konings naam, zoo willen
Wy in onrechtigheyt noch goet noch eer verspillen.
Door dien den Hemel zelfs de zegenkransen hecht
Aan de rechtvaardige, en scheyt ’t onrecht van ’t recht.
Wy willen, Frederick, ons zelfs van opspraak myen,
En onrechtvaardigheyt, ick laat dat opzet glyen,
En vier na billickheyt den toom van reden bodt,
Dat ick onstrafbaar blijf van onrecht voor myn Godt.
Ontslaatze van hun dienst, ga zegt, myn wijze Heeren,
Dat zy ’t gegeven gelt weêr aan hun gevers keeren.
Want ick schel Napolis, en haar den oorlog quijt.
Fred.
Gy maakt u, door dees daat, een Numa van dees tijt.
Hend.
Ik zal ô Frederick! het yverig verlangen
Uw ’s liefd’ bevesten, mits gy zult van my ontfangen,
Voor echte gemalin, myn nichte; tot een gaaf
Van myne gonst.
Fred.
Ik blijf uw dienaar en uw slaaf.
Octavio uyt.
Oct.
Ik heb zijn Majesteyts begeerte (doch met schromen)
Volbracht, en al de eer van Floro afgenomen
Door zijn gevangenis.
Hend.
Zijn banden zijn my leet,
Ontboeyt hem, en hoort toe, gy vrome Heeren, weet
Octavio binnen en weêr uyt.
Dat uwen Koning met de ziekte van vergeten
(Schoon hy gezontheyt trotst) besmet is en bezeten,
Dees grijpt zijn oorsprong uyt de zwakheyt myns gedacht,
En deze zwakheyt heeft my myn verderf gewracht,
Zoo dickmaals my de mist haar ’s dampen heeft betogen
De harssens, is my gantsch en al ’t geheug ontvlogen,
Ia ’t geen myn mogentheyt in d’eene uur gebiedt,
Maakt dees vergeet’le ziekt’ in d’and’re weêr te niet,
O Creetse doolhof, ô verwarring, die ’t vervarssen
Van het geheugen rooyt, en rooft uyt myne harssen;
Mijn oneer queekt uw eer, myn ontrouw baart uw trouw,
Mijn val verquickt uw hert gelijk een beemdt den douw,
Mijn onbequaamheyt gaat uw slaverny ontkleeden,
Die vryheyt wisslen gaat voor ongastvryigheden.
Hier brengt den Hemel zelfs myn tyranny te pas,
Haar welverdiende loon, die elk een vyandt was.
Kom breydelt hem de macht, wiens voorzaat d’oude ryen
Verknocht hield aan zijn wet, en stelden heerschappyen.
Treurt met d’elendige, die eer door wijs bestier
Sloeg ’s Rijks welvaren ga, en Staten hielp uyt ’t vyer.
Ga eer d’eerwaardige, waar door ick was verheven,
Wilt my d’onlukk’ge naam niet meer van Koning geven,
Naam, die my meerder rust en vryigheyt benam,
Als ick vermaak of eer, door haar bezit, bequam.
’t Schijnt dat den Hemel aan myn hoogmoet zich wil wreeken
Door dees vergeet’le ziekt, zelfs aan my zelfs , tot teeken
Van myn onwaardigheyt, stel ick voortaan de staf
Weér in de handt van die, die my de zelve gaf.
Fred.
’t Is wonder ’t geen wy zien, myn Heer, door deze reden
Stelt gy voor ons ten toon uwe voorzichtigheden:
Ik hoop den Hemel zal myn Koning hulpzaam zijn,
En strekken zelfs den arts in uwe groote pijn.
Oilav.
Men zal den Hoogenraadt ontleden deze zaaken,
En aan ’t gemeen zoo straks uw wille kenbaar maaken.
Octavio binnen.
Vierde tooneel.
Marilde, Parsia, Helena, den Graaf Pompeo uyt.
Matil.
NU kan zijn Majesteyt, eer hem de ziekt’ benart,
Zich geven in de rust.
Hend.
’k Ben-d’eerste, die een hart
Ootmoedig en vol dienst, haar Hoogheyt wil betoonen.
Ik ga, wilt myn vergrijp en voor’ge fout verschoonen.
Ziet hoe een Koning hier een levend’ voorbeelt strekt
Van de gehoorzaamheyt.
Matil.
’t Is tijt, myn Heer, vertrekt.
Pomp.
Hy speelt zijn rol bequaam, en schijnt in all’s zorgvuldig.
Matil.
Wat zijn wy, Graaf, hem eer en dankbaarheden schuldig.
Fred.
O heyl’ge wisseling, Mevrouw; nu zal voortaan
Den Tabbert van de wet uw Majesteyt ontfaân;
In welker omtrek gy, bezet van alle kanten,
Zult zijn,van ons, wiens waard’ verstrekken diamanten
Aan uw verheven Kroon.
Matil.
O groote droeffenis!
Hier komt den Koning weêr, ’k loof hy bezeten is.
Ik spreek van Karel, Graaf.
Pomp.
’t Is my bekent, Mevrouwe.
Vyfde tooneel.
Karel uyt.
HErtog, ick heb verlangt u weder te aanschouwen,
Hoe gaat het met het heyr, en lichtinge van ’t gelt?
Fred.
Die heb ick uyt haar dienst door uw bevel gestelt;
Door dien gy zelfs (ô Vorst!) uw ongerechtigheden
Aan my bekenden, en met welgegronde reden
Verhaalde, hoe dat zelfs den Hemel noyt die geen
Begonstigde met heyl, die t’onrecht had gestreên.
Dies gy u vondt bezwaart om uw gevreesde armen
Te steeken in de schoot uw ’s nabuurs, en alarmen
Te queeken, in een verr’ of nagelegen Rijk,
Dat uwen scepter noyt in ’t minst deed’ ongelijk.
Hoe! is zijn Majesteyt zoo dra zijn last vergeten?
Karel.
Goôn! lijdt gy dat de macht eens Konings wordt versmeten,
Of dat de moogende voert moogend’ heerschappy,
Die myne moogentheyt durft werpen in de ly?
Meyneedige, gy moogt my myne macht bemueren
Of stuyten, maar heur glans zal uwe glans verdueren.
Fred.
O ongelukkige, my deert uw ongeluk.
Pomp.
Zijn schouders torssen (ach!) een al te lastig juk.
Karel.
Hoovaardige, ick zweer ’t gy zult uw wieken zengen
Aan ’t vuur van myne macht: hoe kan ick dit gehengen?
Zeste tooneel.
Floro en Octavio uyt.
Ploro.
IK kus (ô groote Vorst!) de waarde heyl’ge treên
Van uwe voeten, ach! laat ick met dankbaarheên
Omringen uwe schaauw, wijl gy de wraak laat hellen.
Karel.
Heb ick u niet geboeyt?
Flor.
Nu weder vry doen stellen.
Hel.
’k En zag noyt, Porsia, zulk een vergetenheyt.
Pors.
O Hemel! scheldt de Vorst eenmaal uw gramschap quijt.
Fred.
Mijn schoone Porsia, ick wil de last volbrengen
Des Konings, en voortaan myn wil’ge ziel vermengen
Met d’uwe; daar myn lief, tot trouheyts onderpandt
Geef ick aan u myn hert, myn ziele, en myn handt.
Pors.
Tot binding onser trouw, en tot uw minsbelooning,
Zoo geef ick u de myn’, door ordre van den Koning.
Karel.
Is myn gedult zoo groot? ô hemel kan ’t geschiên?
En moet ick deze smaat met eygen oogen zien.
’t Zal nimmermeer geschiên, dat zweer ick, wilt wat bey›,
Zijn uwe zielen eens, ick zal de lichaams scheyen.
Laat los, laat my begaan.
Matil.
Ach! wat een ongeluk?
Karel.
Weermaakster, gy alleen zijt oorzaak van myn druk.
Pomp.
Bedaar, myn Heer, bedaar.
Karel.
Hoe! kan ick dit gedoogen?
Pomp.
Onlukkige, zijn u de zinnen gantsch ontoogen?
Fred.
Die ’s Konings last volvoert is veylig voor de straf.
Karel.
Zegt gy, dat ick Mevrouw aan u ten huw’lijk gaf?
Fred.
Gy zelfs.
Karel.
Ik zelfs?
Fred.
O ja.
Karel.
Ontrouwe, ’t is geloogen.
Pors.
De oorsprong onser trouw grijpt plaats uyt u vermogen,
En koninklijk gebodt, wat hoef ick klaarder blijk.
Mevrouw, en is ’t niet waar?
Helen.
Mijn I leer, zy heeft gelijk.
Pors.
Is uwe wil misschiet, of eenigsins misdreven,
Dat zy niet ons, maar uwe ziekte toegeschreven.
Matild.
Uwe vergetenheydt is oorsprong van het quaat,
’t Welk u misnoegen werkt, en ondergraaft myn staat.
Barlovento schreyende uyt.
Laat Barlovento deur, dat hy zijn afscheyt neme
Van u wraakgier’ge Vorst, ick wil myn gaan vervreemen
Van u gebiedt; en gaan weêr na myn Vaderlandt,
Alwaar de Koningen met een veel milder handt
Begonstigen ’t gemeen, ô! al te felle slagen
Voor myne zorg en vlijt, die ’k voor u heb gedragen.
Kar.
Komt nader myn getrouwe; want gy zijt maar alleen,
Die ick met deze naam rechtvaardig mach bekleên.
Door dien gy my uw trouw betoont in vreugt en lyen,
Zegt gy waarom dit Rijk van Vorst zich wil bevryen,
En hem benamen met de schandelijke naam
Van dol; zeg op myn vrient, of staat gy ’t ook te zaam.
Barl.
Door dien zy nevens my u groote dolheyt proeven.
Kar.
Wat zegt gy? ’k voel myn hart weêr rot de doodt bedroeven
Door deze reên, ô goôn!
Barl.
Valsch en ondankb’re Vorst,
Ziet hier de tekens, op myn armen en myn borst,
Van uwe dolheyt, dien u razerny verkonden,
Och, och, myn pijn, och, och, hoe smarten my dees wonden.
Wat meent gy? dat myn vlees ondankbaar was van steen?
Gelijk u hart, ô pijn, en denkt dat niet, ô! neen,
Foey u ondankbare.
Kar.
Heb ick zulks doen gebieden?
Barl.
Gy zelfs, en woud dat zulks zouw aan u knecht geschieden,
Gy scheurde het papier, en u begon een koors
Te quellen, die in hit beschaamt Meduzaas toors.
bin.
Kar.
’k En weet niet wat ick zal, myn hart en zinnen twisten,
Het schijnt de Koningin, door haar Ulysses listen
My myn verstandt beneemt, en maakt ’t oproerig Rijk
Onwillig tot myn wil, willig haar wil gelijk.
Wat Circe is zoo stout, die door haar gifts vervormen
Bereykt myn Majesteyt, en durft myn troon bestormen?
Ach! ’t is met my gedaan, ick voel dat al myn leên
Haar kracht verliezen, en veranderen in steen,
Door het aanschouwen van u nickkerlijke vlechten.
Van hier Meduza, voort, ick wil myn wraakrecht slechten.
Van hier, noch eens van hier.
Pomp.
Het Seciljaanse Hooft,
O hemel, wordt geheel van zijn verstandt berooft.
Kar.
Ik ben Orphé gelijk, die aan de waterkanten
Van Hebrus, was omheynt met woedende Bachanten.
Giftmengster, weg, van hier: neen, reykt my u fenijn,
Die kracht zal dan de kracht van myn vermoogen zijn.
Gunt my onlukkige, geheel van ’t luk verwurpen,
Ik eeuwig op dees steê de vrucht’bre dauw mach slurpen
Des dageraats, (ô goôn!) tot teken van de vloedt
Van plagen; die u haat myn grootheyt zendt te moet.
Kom Myterbergse schaar, wilt myne leên bekranssen
Met kranssen, en vol rouw myn laatste uytvaart danssen,
Tot tuygen van myn val.
Fred.
Wel hoe! myn Heer, bedaart.
Kar.
Hoe! is den nevel daar zoo schielijk opgeklaart
Van myn verdriet: wat is ’t, wie wil den Koning spreken?
Pors.
Hy flauwt, helaas! hy sterft.
Pomp.
Zijn krachten zijn geweken.
Matild.
Hoe is het al myn Heer?
Kar.
Ziet hoe den hemel straft
D’hoogmoedige, en elk rechtvaarde loon verschaft.
Hoe ben ick zoo gelijk, door deze myn vertooning,
In wezen ’t voorbeelt van den Baby loonsen koning,
Die op ’t begraasde veldt zoo lang ten wey most gaan
Gelijk een beest, tot hy den hemel had voldaan.
Ik zal zoo lang myn kroon, myn stoel en scepter laten,
Zoo lang den hemel my verlaten zal en haten.
Vaart wel Vorstin, vaart wel: den hemel maakt dit Rijk,
’t Welk my myn Kroon ontzeydt, op aarden geen gelijk.
En gy, ô Frederick, u zy van my gegeven
Mijn nicht, den hemel laat u lang te zamen leven:
Ik razende, blijf steets beswangert met een quel
Van eereloos verdriet, het welk my myne hel
Hier op der aarden strekt.
Fred.
Wie hoorden oyt voor dezen
Van zulken vreemden ziekt’?
Octav.
Die elk behoort te vrezen.
Kar.
Blus uyt Siciliën a eeuwigvlammendt vyer;
Want grooter brandt bezit myn boesem, goden stier
My weder op het pad van reden, doet my teeken
Van u mildadigheyt, daar elk een af moet spreeken.
Alle binnen.
Continue

Vierde bedryf.
Eerste tooneel.
Matilde en Porsia uyt.
Matil.
LAas Porsia, ick voel dat dees ontsteken gloet
My langs hoe meer verteert het lievende gemoedt;
Schoon ick het met een mist van veynzen wil bedekken
Voor Karels oogen, die ’t vermoogen my onttrekken.
De warring van dit Rijk, en Karels dolheyt, spruyt
Alleen uyt myn vernuft, en overwijs besluyt
Des ouden Graaf. Princes hier is in ’t minst geen vrezen,
Mijn Karel is noch die, die dien hy placht te wezen.
Over het gehele werk
LANDEN
Italië
Al ’t geen der is geschiet, heb ick tot nat van ’t landt
En koninkrijk volvoert. ach! geeft my raadt nu; want
Goe raad en bystant strekt in noot een toets der vrinden,
Ach! was hem kenbaar, hoe Matilde hem beminden:
Ik weet hy dankbaarlijk, schultplichtig met ootmoet,
Mijn min bedanken zou, en vallen my te voet.
Pors.
Indien haar Majesteyt is yvrig, en begeerig
Te weten of hy mint, zoo toont u zelfs af keerig
Van zijn persoon, en doet door daden hem de weet,
Dat gy zijn trots veracht, hem gantschelijk vergeet.
Schiet op d’ondankb’re borst, die uwe borst deed vonken,
Noyt blijde draalen van u goddelijke lonken;
Veracht zijn moogentheyt, verwerpt zijn lossen raadt:
Scheurt zijne wetten, toont hem voor uw min uw haat.
Dees raadt my eerbaar dunkt, om zoo uyt Karel zelven,
’t Geheym zijns boesems klaar, en naaktlijk op te delven.
Hoe steektge zoo vol vuur, eerwaardige Vorstin?
De schets uw’s liefd’ is teer, en in zijn eerst begin.
Matild.
Men zag dick waarde gonst, onwaardelijk versmeten,
Vernietigen door smaat, te niet gaan door vergeten.
Een die zich in de min hulpzaam, gezatig toont,
Verwint in ’t laatst de koelt, en word met min beloont.
De grootste kracht der min, bestaat in deze deelen:
In doen, in laten, in volbrengen en beveelen,
In schijngonst, in bedrog, in jaloezy, in haat,
In arge achterdocht, in radelooze raadt.
Porsia, neen, ô neen! men moet hun teugel vieren,
Dat menze vierend’ blijft, door wijsselijk bestieren:
Gy moet my hulpzaam zijn, en Karel zeggen, dat
Hy zich te nacht vervoegt voor u Paleys; en wat
Meer is, gy zult hem voor my om weêrliefde smeken.
Pors.
En zal ick my hier door in geen oneere steken?
Matil.
O neen! in ’t minde deel, ’t ontkennen gelt hier niet
Van myne min die ’k hem toedragendt ben: doch iet
My daar te vooren komt, door welken kracht ick heden
Zijn hoogmoedt dempen zal, en t’eenemaal vertreden.
’k Zal in zijn byzijn al de zaken van het Rijk
Verrichten, en aan elk gehoor vergunnen, ’k wijk
Van myn voorgaande list, en looze minnenyver.
Karel luystert.
Mijn pagie ga, en zegt aan myn geheymeschrijver
Dat hy straks hier verschijn.
Pagio.
Ik ga, genaad’ge vrouw.
bin.
Tweede tooneel.
Matild.
VErgeef my hemel, ’t geen ick door dees warring brouw.
Karel.
O hemel! welk gerucht ontfang ick in dees ooren?
O! ongestaad’ge vrouw, waar toe ben ick gebooren!
Ziet hoe de lukkige, die ’t was naar wensch gelukt,
En wil, onlukkig wordt van al zijn macht geplukt.
Mijn zinnen swieren als de tomelooze winden
Door ’t swevendt swerk , helaas! zal ick geen uytkomst vinden?
Bedaart u Karel, sta, en stelt u zinnen schrap:
Beraadt u en grijpt moedt, zoo krijgt u wraak een trap.
Derde tooneel.
Ludovicus uyt met eenige papieren.
Matild.
VOlvoert u ampt terstondt, en wilt ’s Rijks nodigheden
Voor ons vertoogen, en volkomentlijk ontleden.
Pors.
Mevrouw, ziet wat gy doet, de Vorst is in de zaal.
Matild.
’k Ben voor zijn klachten doof, voor zijn verzoek van staal.
Ludov.
De posten van Lions, van Napels en van Roomen,
Vertrekken, dies Mevrou, om Karels macht te toomen,
Zoo teykent deze brief die van u buw’lijk melt,
Op dar zijn Heyligheyt hier goede ordre stelt.
Hier in beklaagt zich ’t Rijk in veel gedane zaken
Van Karel, en verzoekt zijn Heyligheyt wil maken
Te niete uwen echt; dat Karel wordt verklaart
Onwettig tot de kroon, tot uwe min onwaart.
Kar.
Gedult, gedult myn ziel, op datge in uw tooren
Niet wraak loos zonder wraak, ellendig komt te smooren
Lud.
In dit geschrift verzoekt eendrachtig het Gemeen,
Dat gy hun keuren, eer door Karels macht vertreên,
Weêr wilt bevestigen, en met meer kracht versterken.
Mat.
Zulks moet niet vollegen; want hy in zulke werken
Buyten ons orderen, in ’t minste heeft gedaan.
Kar.
Is ’t moog’lijk ’t geen ick hoor, hoe zal ’t noch met my gaan?
O pijn! ô hartewee, met recht vervloekte woorden,
Die Karels grootse ziel door uwe prickkels moorden.
Lud.
In deze wort verzocht, dat zy van nu voortaan
De naam van Karel gants en al te niet gedaan,
Zoo wel in schriften als in openbare zaaken,
Op dat dees staat weêr in haar voor’ge stant mach raaken.
Mat.
Dat staa ick toe, want ick geen Karel meer en ken.
Kar.
Ach! wat heb ick geweest, by dat ick heden ben.
Lud.
Is ’er noch iemant die haar Majesteyt wil spreeken?
Die wort gehoor vergunt.
Kar.
Mijn harte schijnt te breeken
Van spijt, vermits myn Rijk won ’t Rijk eens Amazoon,
Wijl vrouwen heerschen, en berichten volk, en kroon.
Frederico uyt.
Fred.
Mevrouw, het Koninkrijk doet u door my vermanen,
Of men aan Karel nu, den Marquis van Catanen,
Inwilgen zal het gelt tot d’oorelog beraamt.
Mat.
Ik wederroep zijn wil, vermidts het niet betaamt
Dat men den toom des Rijks een dollen stelt in handen:
De Slot-voogt kan dees last verkondigen de Standen.
Binnen.
Kar.
’t Is reden dat men kiest van twee het minste quaat;
Want zonder kroon en macht my ’t leven eerloos staat.
Pompeo uyt.
Ik was wel eer Mevrouw, ten aanzien van myn jaaren,
En deught, uw Voedster-heer en Opper-rader, daaren-
Tegen heeft Karel my uyt mynen staat gezet,
En myn doorluchte naam met lastering besmet.
Mat.
Uw deught houdt ons verplicht, Pompeo Graaf, van dezen
Tijt, blijft u waard’ by ons gelijkze plach te wezen.
Barl.
Hier kom ick wel te pas, terwijl het is een dagh
Dat yder wijs of zot hier recht verzoeken magh;
Zoo kom ick, ô Vorstin, hier voor u neder buygen
Die dit van beyd’s bezit, myn reden zullen tuygen
Dat ick rechtvaardig kniel voor hare Majesteyt.
Mat.
Wel wat is u verzoek?
Barl.
Dat gy d’ondankbaarheyt
Van Karel straffen zult, ey wilt hem doen betalen
Mijn lang verdiende loon, vergult my met de stralen
Van uw goetaardigheyt.
Mat.
Ik zal hem dwingen, dat
Hy u ter banden stelt die lang beloofden schat,
Zoo gy my schriftelijk hier kunt zijn hant vertoonen.
Barl.
O neen! ick heb den bras van diergelijk beloonen,
’t Welk my myn rug, ô ramp! aan stukken heeft gerekt.
Pag.
Van hier gy lompen bloet; ’t is tijdt dat gy vertrekt.
Barl.
Dat roert u niet schavuyt, ick zal den dagh noch leven,
Dat gy zult voor ’t gebodt van Barlovento beven.
bin.
Kar.
Fortuyn u drayend’ radt zy eeuwiglijk gevloekt.
Lud.
Is ’er noch iemant die gehoor, of recht verzoekt?
Die kome voor den dagh.
Kar.
Mijn onheyl derft u smeeken
Om recht, terwijl ick zie ’t hier veylig is te spreeken.
Mat.
Van hier gy razenden, en ongebonden zot.
Onlijdelijke, gaat uyt ons gezicht, wat lot
Of onluk voert u hier: het rouwt my, ick oyt eerden
Uw’ dwaze zeên, die my myn mogentheyt verteerden.
Kar.
’k Ben zulken straf wel waart.
Mat.
Lafharte, dit verlies
Is uyt uw haat gebaart.
Pors.
Met u verlof, Marquies,
’k Verwacht u t’avont voor myn veynster.
Kar.
Ik zal blijven
Uw dienaar, en dees eer doen aan Mevrouw beklijven.
Mevrouw, met u verlof.
Mat.
Eer spreekt niet, maar vertrekt
Gy razende.
Kar.
Helaas!
Mat.
Eer gy myn toorn verwekt.
Binnen behalven Karel.
Karel alleen.
Karel, kan u gemoet verdragen of gedoogen,
Dat het zich ziet ontleegt van Koninklijk vermoogen?
En zijtge niet de geen, die van een slecht soldaat
Staakt na de heerschappy, en Koninklijke staat.
Wel op myn moedig hart, gy zult de Kroon verwerven,
Of manlijk en vol moedt voor haar betrachting sterven.
En gy myn gezellin, die dorstig en verwoet
Veel boesemen ontsloot, ’t is over tijdt, gy moet
U slurrepende tong, en holle bloetdorst laven
In ’t deughtverbastert bloet myns machts ontglipte slaven.
Mijn zorg rust met de nacht, verlaatme t’ wijl ick schrijf
Den doodt myns haters, en myn hinderpalen drijf
De ziel ten boesem uyt, op dat de toom der landen
My zy gelijk voorheen gestelt in dees’ myn handen.
Gelukkig is die geen die op der aarden leeft
Zonder eergierigheyt, of staatzucht: maar daar zwee.
My iets in net gedacht, ’t welk vordert myn betracting,
Dat ’s Porsiaas verzoek, myn ziele neem in achting
Uw welvaart, rooyrt de vrees, dat u dooriuchte naam
De koopre mont ontsluyt van de gewiekte faam.
Den Hartoogh moet van kant, wil ick haar min verwerven,
Dies ick zijn vonnis vel, en schrijve, hy moet sterven.
Maar zacht, noch zwiert my iets in ’t woelende verstant,
Dat is Matickles doodt: myn hart de vierschaar spant
Van de rechtvaardigheyt; wil ick de Kroon verwerven,
En echten Porsia, zoo moet Matilde sterven:
Te meer, vermits dit Rijk my voor baar Koning koor.
Vierde tooneel.
Karel, Hendricus met de handt op de deegen.
MAar hoe! wat wil dit zijn, my dunkt ick iemant hoor.
O hemel! wat ’t zal zijn? bedriegen my myn oogen:
Is ’t droom of spookery? wat komt zich hier vertoogen?
Zou ’t wel d’inbeelding zijn van myn bezwalkre geest?
Of is ’t de schaduw van myn dolheyt, dick gevreest
Van myne haters? (ach!) ick voel myn hart bedelven
Met vreze, in wat vloet beschouw ick zelfs my zelven.
Wie zijtge?
Hend.
’k Ben u zelfs.
Kar.
Wat zoekt gy, zeg, waar heen?
Hend.
Ik zoek myn graf.
Kar.
Waar door?
Hend.
Door ongerechtigheên.
Kar.
Hoe! zijtge dan al doodt?
Hend.
Des doodts onzaadb’re kaken
Mijn afgesturven geest weder bestaan te braaken,
Om u te maaken kond u ongeboorzaamheyt
Diege hebt gepleegt.
Kar.
Aan wien?
Hend.
Aan hare Majesteyt.
Hendrick binnen.
Kar.
Toeft gy snelvluchte schaauw, en spiegel daar myn leden
In afgebeelt haar zelfs bezagen, hoort myn beden:
Maar waarom of ick volg? terwijl het is een rook,
Een niet, een yd’le wint, misschien de damp of smook
Van myn bedwelmde geeft: ’k wil myn ondankbaarheden
Berispen, en van nu myn hoogmoet gants vertreden,
Ik wil my dankbaarlijk, schultplichtig, vol berouw
Gaan werpen voor de voet van myn hooghwaarde vrouw,
Ik blijf haar dienstb’re slaaf, terwijl dat deze bode
My zulks belast, gewis een voorschick van de Gode.
Porsia, schoon uw min in ’t venster my verwacht,
Ik offer myne schult Matilde, heyl’ge nacht
Weest myn behullepzaam, wilt met a floers bestelpen
Mijn qualen, en myn ziel uyt deze warring helpen,
bin.
Continue

Vyfde bedryf.
Eerste tooneel.
De Grave Pompeo vervolgt van den ouden harder Lisardus.
Pomp.
GY ouden, houdt gemak.
Lisar.
Hoe kan dat mooglijk wezen?
Gy zijt het, die de helft, en ’t steunsel hebt van dezen
Elendigen gerooft, dat ’s Henderick myn zoon:
Ach! zegt my waar hy is, of stelt hem my ten toon.
Hebt toch medogen met het hoog getal myn ’s jaren,
Hebt toch medogen met dees wit besneenwde haren,
Ach! hoe bedroeft gy zoo een vaders hart? myn Heer
Zoo gy myn steunsel rooft, zoo plots dees ouden neêr;
Dies geeft my rekening van ’t ovrig deel myn ’s leven.
Pomp.
Lisardus, zijt gerust.
Lis.
’k En kan my niet begeven
Over het gehele werk
LANDEN
Italië
Tot ruste, hoe! wat ’s dit? onthout gy my myn zoon?
Pomp.
Noch eens, stelt u gerust.
Lis.
Ik daagh u voor den troon
Des Koninks, by aldien gy my niet stelt ter hande
Mijn zoon.
Tweede tooneel.
Karel uyt.
Pomp.
DAar is de Vorst, komt volgtme, dat myn schande
My niet verrast: ick ga.
Pompeo binnen.
Lis.
Hoe qualijk kan een hart,
Van oneer overtuygt, zich veynzen, als het wart
Van Goddelijk ontzag, en hooge macht beschenen.
Och, och, ’t is met my uyt. helaas! waar wil dit henen?
’k Vrees hy in ’s Graven dienst zijn leven heeft gespilt?
Maar daar ’s den Koning, ach! dit oude lichaam trilt
Gelijk het leut’rend riet, met neêrgeslagen oogen
Val ick angstvallige, van vaderlijk medogen
Geprickkelt, u te voet, viens hevl’ge mont ’t gebit
Van reden voert, en hier als goddelijk bezit
De hoogste Heerschapp, ach! wilt u doch erbarmen
Over dees ouden stok, en vaderlijk bescharmen
Uw armen onderdaan, die van gedult berooft
De handen deerlijk wringt, en ’t zilver-hairig hooft
Van ’t overige hair, door misvertrouwen, plondert.
Kar.
Wie zijt gy, wat ’s u beê?
Lis.
Ik ben een dienaar onder
’t Gebiedt van dezen Graaf, die my van mynen zoon
Berooft heeft, tegens wil des vaders; toon, ey toon
U toch meewarigh, ach! doet my myn zoon verwerven.
Karel.
Zoo hy uw’ zoon u niet ter handt stelt, zal hy sterven;
Rijst op, en zijl gerust.
Lis.
Ik ku’s de heyl’ge treên
Van uwe voeten, Vorst.
Kar.
Staat op, en zijt te vreên.
Lis.
Is ’t droom, of spokery, of vleyen my myn oogen?
O hemel! wat een vreught, kom wilt de tranen droogen
Die langs ’t geploegde vel neêr rollen, ô myn zoon!
Mijn eenigste vermaak, komt gy my zoo ten toon.
Omhelst my, ach, ach, ach!
Kar.
Gy ouden, wech ter zijden.
Lis.
Bedroeft gy zoo het hart uw ’s vaders, kund gy ’t lijden?
O hemel! wat is dit? of maakt dit zijden kleet
U dus hoogmoedig, zeg, dat gy uw plicht vergeet?
Kom, gaat met my ter plaats, daar ick gerust dit leven
Zal enden, kom, ey kom, wilt u uyt ’t Hof begeven,
Hendricus, ô myn zoon! uw eer en lijdt het niet
Dat men u minder, als gy waardig zijt, aanziet.
’t Is tijdt, en meer dan rijdt, u zelven weêr te voegen
By u gelaten vee, en plaatse vol vernoegen.
Kar.
Na redens overleg, verwonder ick my van
’t Bedrieghelijk gezicht, en oordeel van deez’man;
En hier in aldermeest, dat de gelijkenissen
Zijn ’s zoons, den ouden doen, in keur, en oordeel missen,
Dat hy my waant te zijn, die hy verloeren heeft.
Is ’t zoo, voorwaar ’t is veel, dat in dit wezen zweeft
Het wezen van zijn zoon. De driften myns gedachte
Zich schakelen te zaam aan d’achterdocht: ick achte
Dat dees voor zeeker is, die de voorlede nacht
Zich zelfs vertoonde, als my zelven, en gebracht
Door list des Koningins, daar ick, met tal van handen,
Gelijk een Gerion, de wraak een Vierschaar spanden.
Foey Karel, zijt gy zoo bedroogen van uw slaaf?
Niet Waardig u gezicht, ontbloot van goet en haaf.
Dit is re grooten schandt: Matilde uwe listen
Die hebben my misleydt, gebreydelt eer ick ’t gisten.
Nu merk ick, dat dees boef myn Koninklijke macht
Gebroken heeft, en al myn mogentheyt verkracht,
Waar over zich myn staat op ’t hooghste heeft verwondert,
En door dees warring’ zich van my, hun Vorst, gezondert.
Dees die my zoo gelijkt, onthoudt zich in ’t salet
Des Koningins, wel op, de wraak haar tanden wet
Op zijn gelijkheyt; wacht, ick zal de deur opbreken,
En zijn vervloekte borst wraakgieriglijk doorsteken.
Vertoeft gy ouden.
Lisar.
Hoe! noemt gy myn ouden, zoon,
Ben ick de naam onwaart van vader? toon, ey toon
U dankbaar aan die geen, die u voor ongelokken
Bevrijt heeft, en de muyl des wreeden doodts ontrokken.
Karel van binnen.
Ik zweer u by de Kroon, die deze hairen torst,
Dat ick doorstooten zal die eerelooze borst.
Bedriegbelijke kluys, die zoo lang hielt gevangen
Mijn eer, nu zijtge op, ’k zal hem zijn straffe langen;
En deze kamer doen bestroomen met de vloet
Zijns tranen, en de wandt vermalen met zijn bloet.
Derde tooneel.
Karel en Hendrico met bleete degens.
Hend.
’k Zal u, hoogmoedigen, uw’ hooge moedt bepalen,
En door dit gladde staal u doen ter helle dalen.
Vermeet’le, breekt gy zoo myn Koninklijk ontzag?
Karel.
Vervloekte, ’k zweer, dat ick door dees gestroopte dag,
En Koninklijke handt, u zal ter helle zenden,
In ’t eeuwigknagend dal, vol jammer, en ellenden.
Vreest gy den Koning niet?
Hend.
Den Konink, die ben ick.
Karel.
O Hemel! laat my toe dat ick myn wraak beschick.
Hend.
Hoe! zal een herder zich tegens myn groothert zerten?
’k Zweer dat hy sterven zal.
Karel.
Geen duyvelen beletten
Mijn wraak: ick vaar hem in.
Zy vechten.
Liar.
Welk een gelijkenis
Brengt my in twijffel, wie van dees myn zoone is.
Gy Heeren houwt gemak, en laat aan myne jaren
Het oordeel, om u bey voor ongemak te sparen.
Karel.
Ik zweer, hy sterven zal.
Lisar.
Gy Heeren, staakt dit woên,
Hoort reden, en geeft tijt, om uwe doodt te hoên.
Karel.
Vertrekt nyt myn gezicht, het schijnt de Oppermachten
My teug’len, dat ick u niet doe in ’t bloedt versmachten.
Het schijnt den Hemel u, om uw gelijkenis,
Wil sparen, die gy hebt met d’onse, zijt gewis,
Ten waar der goden wil, het zouw hier anders enden.
Hend.
Ten waar die macht my hiel, ’k zouw u ter hellen zenden.
Karel.
Wie zijtge, en van waar?
Hend.
De Konink Karel.
Karel.
Hoe!
Die zal u sterven doen.
Zy vechten weder.
Gy Heeren, staak ’t gevecht, ach! helpt dit onbeyl keeren,
Trawanten, dienaars helpt, ach! helpt gy vroome Heeren.
Vierde tooneel.
Matilde, Porsia, Helena, Frederico, Pompeo, Octavio, Floro, Libio, Arnesto, Fabritio, Barlovento, gelijk uyt met bloote degens.
Matil.
’k HEb Karels stem gehoort.
Fred.
Gy Heeren, staak ’t gevecht,
Door ordre van Mevrouw de Koningin, en hecht
U aan de reed’lijkheyt.
Karel.
’k Zal u myn dapperheden
Doen proeven, en de kracht van dees gezwinde leden.
Hend.
’k Zweer dat gy sterven zult.
Fred.
Wel hoe! wat zal dit zijn?
Twee Koningen gelijk: Natuur bedriegt gy myn?
Hend.
Gy Heeren, die te gaar, met diergestaafde eeden
Verbonden zijt aan my, en myne waardigheeden,
Verhoedt myn ongelijk, en mannelijk verbreekt
De hoogmoedr van dees boef, die na myn scepter steekt.
Karel.
Gy Heeren, dit ’s myn beê, ’t voorgaande te versmijten,
En hier voor my, uw Vorst, uw plicht en eedt te quijten,
Door dien uw oogen, van myn tegenwoordigheên
Getuygen zijn geweest, kom helpt dees trots vertreên.
Pomp.
Ik sta en ben beducht, door de gelijkenisse
Van deze twee.
Hel.
Wie zou uyt dees den Konink gisse.
Matil.
Het hert dat ick hem draeg tuygt my wie Karel is.
Karel.
Mevrouw en vaart niet voort met uw bedrog, gewis
U zal uyt dit uw doen, een grooten onheyl rijzen.
Doorloopt eens uw gemoet, ick weet dat gy zult dijzen
Van dit uw voorneem af, zijt zeker en gewis,
Dat dit myn staat, uw eer op ’t hoogste schand’iijk is.
Laat af, en wilt om reên, dees myn gelijker royen
Uyt ’t Hof, en brengt myn eer weêr in haar eerste ployen:
Hy is gelijk een beelt dat cierlijk is vergult,
Zoo dat zijn gloet de plaats, waar dat hy staat, vervult
Met heerelijken glans; maar wilt gy onderwinden
Te toetsen zijn waardy, zult u bedrogen vinden;
Gelijk het heden blijkt, hy voert in ’t oog de naam
Eens Konings, en in waard’ zoo maaktse my bequaam,
Matil.
Ik ken, en ick bely, als dat ick heb voor dezen
Mijn Koninklijke macht, en groote gonst bewezen
Aan een ondankbare, die d’opged ragen macht
Versmaat heeft, en zich zelfs uyt onse gonst gebracht:
Maar wie hy is van beyd’, kan ick nier onderscheyden.
Lisar.
De eene is myn zoon.
Matil.
Wel, zeg ons wie van beyden
U zoon is, op dat ick daar door te wete kom
Wie dat Don Karel is, myn eerde bruydegom.
Lisar.
Ik wil de gonst-goddin vast houden by haar vlechten
Terwijl zy my toelonkt, en Hendericus hechten
Aan ’t Koninklijke recht, ick veyns en kies verkeert,
Door een geheym, ’t welk my daar myn gewisse leert.
De vaderlijke zucht kan door ’t gezicht der oogen,
Mevrouw, tot geener tijt misleydt zijn of bedroogen,
Gy Heeren, met verlof, reykt my uw handen t’ zaam,
Dat ick door kenlijkheên, myn zoon, uw Konink, raam.
Hy myn of Karel.
Deez’ is myn Henderick.
Matil.
Hy heeft zich zelfs vergeten
Pompeo, of dees man heeft van ons doen geweten.
Lisar.
Al lang genoeg, na buys, uw rol die is volspeelt,
Gemaakten Konink, kom, dit narren my verveelt.
Matil.
Hendricus veynst.
Hend.
Mevrouw, ’k zal u gehoorzaam wezen.
Kar.
Ik sta gelijk vervormt door het gehoor van dezen
Meyneedigen rabaut. verrader, kent gy my?
Lisar.
Gy hebt noch recht noch reên, noch machten op nw zy,
Om u, als tegen reên, in ’t Konings ampt te dringen,
Dit stout bestaan, gewis, zal voor uw scheenen springen:
Gy opgeblazen zot: onlukkige heeft uw
Dit hoofse kleedt gemaakt van uwen vader schuw?
Haar Majesteyt gelieft my ’t spreken te vergeven.
Zijn booge moedt die zy den Grave toegeschreven,
Die hem, my tot een hoon, aantrok dit zijden kleedt,
Waar in den jongen gantsch en al zijn plicht vergeet.
Barl.
Ha, dorst ick het bestaan, ick wed ick wel zou weten,
Wie dat hier Koning is, of wie dat dient versmeten,
En dat door deze seêl: wil ick? ick schey ’er uyt,
Eer dat een stok of dagg’ dees myne lippen sluyt.
Karel.
O Hemel! krijgh ick zulk een looning’ voor de daden,
Daar ’k u, en uwe Staat met zegen heb verladen?
Is dit bezolding’ voor myn diensten? hooge Goôn!
Hoe zwaar drukt my de last van Edowardoos Kroon.
Matil.
’k Ontsla u van dien last, terwijl dat ick in ruste
Door uwe toedoen heers de Siciljaense kuste.
Ik dank u andermaal, en scheldt u ’t dienen quijt,
Om te vertoonen meer, die die gy niet en zijt.
Karel.
Wat zegtge? hoe? Mevrouw, met welken schijn van reden
Kunt gy dees schelmery voor mynen staat bekleden?
Matil.
Blijft diege zijt, en maak u tot uw reys bereyt,
Hier is geen meer van noô geveynsde Majesteyt.
Kar.
O ramp! ick barst van spijt, doet gy myn grootheydt deynzen?
Matil.
Den herder is volmaakt, en aardig in zijn veynzen.
Pomp.
Uytmuntend’ en beleeft, zijn nederigen staat
Scheelt veel van zijn vernuft, en loffelijke daat.
Matil.
Hendrico zijt te vreên, uwe gelijkenissen,
Zullen myn gonst tot u tot geener tijt uytwissen.
Zijn Majesteyt gelieft, om zaaken van gewicht,
Hem te vervoegen in den Breeden-raadt, ’t gezicht
Van Karels oogen, doen my ’t bloedt in d’ ad’ren zieden:
Ik lief hem als my zelf, en moet zijn min noch vlieden.
Alle binnen, behalven Karel en Lisardus.
Kar.
Vertrekt van hier gy slaaf, dat ick myn levens boek
Eens overlees.
Lisar.
Ik ga verwaten zoon, die ’k vloek.
binnen.
Barl.
Ik weet hier gantsch niet af; maar luystert, ’k zal verhalen
Een Story, die u rouw en reden zal bepalen.
Eens was een Konink; houdt myn Heer, en hoort gy niet?
Houw Karel, Henderick, of heerschap, ô verdriet!
Houw Konink.
Kar.
Wel wat ’s dit?
Barl.
My dunkt dat gy ontwaakte
Alleenig op die naam, die u onlukkig maakte.
O onbedachte mensch, die naam is niet meer waart,
Voor u, gelijk voor my, een Konink in de kaart.
Gelijk het heden blijkt, dit Rijk wil discardeeren,
En acht een enkle Vrouw, of Aas meer als twee Heeren.
Uw kans die is gekeert, u luk dat is voorby.
Kar.
Rampzalige, helaas, hoe spot gy noch met my.
Barl.
Gy raast, gy baart, gy tiert, en worstelt met ’t geen niet is,
En u ontslipt terwijl, door dolheyt, ’t geen dat iet is.
Gaat heen verzoekt gena, een vrouw is als een wint,
Die lichtelijk verdraayt, gaat mint die u bemint.
binnen.
Karet alleen.
Ik zoek my zelfs vergeefs, daar ick my heb verlooren:
Maar daar ick my verloor, ben ick ook weêr herbooren.
Daar ick myn hope zocht, verdweenze; dies ick houw
Niet als ’t geheugen, en het reeks-snoer van berouw,
De naam, waar door ’t geluk my toeloeg, is vervlogen
Gelijk een rook, (helaas!) en ’t Koninklijk vermogen
Gebrooken als een glas: hoe maakt zoo luttel tijdt
De waardige, onwaart, en schelt hem ’t heerschen quijt?
Dat ick rampzalige dit ongelukkig leven
(Dat als een kaatsbal wort van slinks geval gedreven)
Ging overwegen in des werelts evenaar,
Wat zou het zijn? een poel, en moortkuyl vol gevaar,
En droef heyt; ’k weet ’t getal myns droef heên zou beschamen
’t Getal myns hairen, doch het schijnt de Goden ramen
En zoo voorschickken; zacht, slelt u gerust myn ziel,
Schoon uyt u handt de Kroon en gulden Scepter viel;
Verzoekt ten tweedemaal genade: kan den regen
Een harden keyzelsteen, door stage drop bewegen,
Gy zult door uw getraan het wraak-bezittend hart
Wel meuken, schoon ’t nu van de haat bezeten wart.
Daar komtze. die dees ziel door baar magnete stralen,
Weet tegen wil en dank ten boesem uyt te halen.
O hemel! toon aan my uw goetheyt, vorm haar hart,
Dat het weêr menschelijk, gelijk voorheenen, wart.
Vyfde tooneel.
Matilde, Porsia, Helena, Pompeo, Libio, Floro. Henderico, Lisardus, Octavio, Arnestus, Fabritio, Barlovento, Frederico, en al ’t Hofgezin uyt.
Karel.
VErmogende Godin, niet waard alleen te dragen
Den scepter van dit Rijk, maar om te ondetschragen
Veel weerelden, ziet hier u onderdaan geknielt
Voor uwe voeten, van de tegenspoet vernielt.
Zoo ’k u niet lastig viel, of ophiel van veel zaken
Aangaande uwen staat, ick zouw een stroom uytbraken
Van naberouw, van leet, van knaging, van getraan:
Maar wijl ’t te lastig is voor u gehoor, neem aan,
Aanvaart dit gladde staal, en wilt het moedig stooten
In deze borst, waar in d’ ondankbaarheyt geslooten,
En als gevangen lag: ontschroeftze, en beziet,
Of ’t van die vuyle pest gezuyvert is, of niet.
Laat my alleen de naam, van die ick was, verwerven,
Dit ’s my genoeg Mevrouw: ick zal gelukkig sterven,
Indien ick met de naam uw’s bruygoms daal in ’t graf.
Vergunt my deze beê, en vordert uwe straf.
Matild.
Gy Heeren, ’k neem u al te zamen tot getuygen
Van zijne reên. beaat op.
Karel.
O neen Mevrouw, het buygen
Voor hare Majesteyt my wel en eerlijk staat.
Matild.
Mijn gonst en u waardy u zulks niet toe en laat.
Karel.
Mevrouw, wie derft zich zulks zonder uw handt, vermeten?
Matild.
Daar isze, nu staat op, u feylen zijn vergeten.
Hend.
Zijn Majesteyt ziet in myn onschult.
Kar.
Die bevin
Ik, in u dienstbaarheên, gedaan de Koningin.
Lisar.
Staat op; ô Henderick! want hooghgebooren zielen,
Betamen niet als voor haar Godt en Heer te knielen.
Fred.
Wel hoe, wat ’s dat gezeydt?
Hend.
Hoe prangt my het gemoedt.
Lisar.
Ik zeg dees Koning is van af komst, en van bloet.
’t Welk ick bevesten zal, door loffelijke regelen,
Die ’k heb met zorg bewaart, daar zijn des Konings zegelen,
En onderteykening des Koningins.
Matild.
Wat ’s dit?
Lisar.
Ik open u ’t geheym, ’t geen daar verborgen zit,
Dees is den rechten spruyt, en erfgenaam, die reden
Van zijn verandering, zal ick u gaan ontleden
Hier voor u allen; hoort, Ten tijden doe de lent
Des Konings was verwelkt, en afgerolt, het endt
Bereykte van de kreyts zijn’s overige jaren.
Bestondt de Koningin, op eenen tijdt te baren
Twee zoonen, van die twee, heeft d’een tot dezen dag
My toegedragen eer en vaderlijk ontzach.
Zy vrezend voor de haat des Konings, en verwondert
Van zulken vreugt, heeft ’t een van ’t andere gezondert
Met veel geheymenis, en gaf aan myne zorg,
Haar zorge over, tot een vaste wagenborg.
Ik heb myn last volvoert met moeyte, tsins zy ende
Haar leven, want tot noch hy zelfs zijn zelfs niet kende.
Pomp.
Het geen dees ouden zeydt is waarlijk zoo Mevrouw,
En mits zy zoo gelijk den and’ren zijn; zoo houw
Ik zeker, dar de Vorst en deze broeders bennen.
Matild.
En weet gy geen bewijs waar uyt men zulks kan kennen?
Hend.
Dit kan niet mooglijk zijn, mits hy hem van dees reê
Geslooten in een kist, deed werpen in de zee.
Pomp.
My speelt noch in ’t gedacht, dat Karel op zijn krooning
Verhaalde, van een slechte en visserlijke wooning,
Waar uyt ick zeeker raam dat hy den and’ren is;
Maar noch tot klaarder blijk, zal een geheymenis,
De waarheyt van dees zaak, aan ons gezicht ontleden.
De borst van ’t eene kindt dat moet een roos bekleden.
Waar uyt den Vorst verdwaalt, veel dwalingen besloot,
En dit onnozel wicht in ’t woeste water goot;
Draagt zijne Majesteyt dit teyken?
Karel.
Daar, gy Heeren,
Zie wie den Koning is, en wie u staat te eeren.
Matild.
O hemel! wat een vreugt.
Pomp.
Ik sweere, en bely
Dat Karel onsen Vorst, en rechten Koning zy.
Kar.
En niemant als Mevrouw, zal deze ziel gebieden.
Fred.
Wat laat gy goden op der aarden niet geschieden?
Matild.
Ik blijf u dienares.
Fred.
En ick u w dienstb’re slaaf.
Hend.
Laat ick u, broeder, voor dees onverwachte gaaf
Omhelzen, Godt zy lof, die d’overige looten
Van ’t koninklijk geslacht gelieft heeft te vergrooten.
Ik heylig dezen dag, waar in d’erkentenis
Van broederlijke liefd’ op nieuw herboren is.
Karel.
Het onweer is voorby, dat schricklijk placht te dreygen
Ons teere jeugt, de vreugt is nu ons erf, en eygen.
Hend.
Mijn Heer met u verlof, gezegende Princes,
Die Hendricks fiere borst beheerst als een godes,
Laat doch die zelve min, die ick heb roegedragen
Uw schoonheydt, in de schijn eens Konings, noch behagen:
Uw’ heusheyt, waarde maagt, aanvaard’ u dienaars beê;
Want ’t geen dat ick verzoek, verzoekt myn broeder meê.
Verrijkt my met den glans van u vergode stralen,
Ach! laat op my den dauw van uw genade dalen,
Verhoort my, die geknielt verzoek u wedermin.
Helen.
Mijn Heer, in dit verzoek ick al myn vreugde vin.
Ik zouw alleen niet u, maar meest my zelfs verkorten
Door zulk een weygering, en al myn glory storten
In poelen van berouw: rijst op, myn waarde, rijst,
Hend.
Ik ken my deer naauw waart die my Mevrouw bewijft.
Karel.
Indien men uwe min noch hooger kon verheffen,
Gelijk men niet en kan, ick zouze overtreffen.
Matild.
’k Dank uw genegentheyt.
Hend.
Mevrouwe, gy zult zien
Hoe veele uwe min de myne zal gebiên;
’k Blijf eeuwig uwe slaaf.
Karel.
Gy zult aan my bevinden
Een broederlijk gemoet.
Matild.
My aan uw vriendtschap binden.
Karel.
En gy, ô dapp’ren Vorst, die u wel in waardy,
In af komst, en in bloedt gelijken moogt by my.
Gy zult de Hartogin, myn schoone nicht, genieten.
Fred.
Met die genieting Heer, zoo enden myn verdrieten.
Mijn ziel zich eeuwiglijk aan uw waardy verbindt.
Porsia.
Nu zult gy zien myn lief, hoe Porsia u mindt.
Libio.
O Hemel, wat een vreugt! ick schijn als opgenomen
[fol. E1v]
Van blijtschap, ach myn ziel kan sich van vreugt nauw tomen.
HEN. De goede voorzorgh die my vader heeft gedaan
Zal nooyt soo langh ick leef, uyt myn gedachten gaan,
Want ick sal heden u noch als myn vader eeren.
LI. Vorst’lijke Prins, de Goon u grootheyt steets vermeeren,
Dat nooyt door ongeval uw vreught mach zijn gestuyt,
Tot dat het sterflot u des leevens draay-boom sluyt:
Leeft eeuwen langh te saam.
                                    HEN. Heb danck voor dit u wensen.
LIS. Den Heemel stelt u t’ saam een voorbeelt aller mense,
In vrughtb’re vrughtbaarheyt.
                                        FA. Den heemel geef u luck.
AR. Dat u noyt teegen spoet bejeegent, ramp noch druk.
LI. Ik wens den heemel u soo veel gelucken schincken
Als er aan ’t blauw gewelf vergulde lampen blincken.
FLO. Dat nooyt door ongeluck de zon mach ondergaan
Van u geluck, maar steets in haare volheyt staan.
CA. Ik wensch myn broeder heyl.
                                    HEN. En ick u in’s gelijcken.
OCTAVIO.
Dat nooyt uw vrientschap mach vermind’ren noch beswijcken.
CA Dat heymens fackel nu ons alder huwlijckx bant
Met zijne gloet bestraal, ter wijl de vreede plant
Haar witte standaart inde boesem van de Vorsten.
POM. O! heemel geeftse heyl, op datse nimmer dorsten
Naa tweedraght, op dat elck haar heyl’ge hoofden wijdt
Triomfe kranse, die verduere nijt en tijt.
                            Vertooningh.                        Alle Binnen.


’t AMSTERDAM,
_____________________

Gedruckt By Pieter Dircksz Boeteman.
Continue

Tekstkritiek:

fol. *1v wenschen er staat: weschen
fol. *2r koesteren er staat: koetsteren
fol. *3v meerder er staat: meeder

vs. 38 nuer staat: u
vóór vs. 96 Octavio. er staat: Octavia.
vs. 109 voor barbaris er staat: voorbarbaris
vs. 128 Dees er staat: Des
vs. 137 waerdig er staat: waerig)