Dirck Pietersz. Heynck - Veranderlyk geval, of stantvastige liefde - 1663

Dirck Pietersz. Heynck: Veranderlyk geval, of stantvastige liefde. 1663.
Zeer vrije bewerking naar een door Barocus vertaald Spaans toneelstuk,
mogelijk Examinarse de Rey o más vale fingir que amar door Antonio
Mira de Amescua (ca. 1574-1644).
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton036180 - UB Gent
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

VERANDERLYK

GEVAL,

OF

Stantvastige Liefde.

BLY-SPEL.

L’AMOUR PEUT TOUT.

Gespeelt op d’Amsterdamsche Schouwburg.

[Vignet: Perseveranter]

t’ AMSTERDAM,
By Jacob Lescaille, Boekverkooper op de Middeldam, naast de
Vismarkt, in ’t jaar 1663.

[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

MYN HEER,

DE HEER

GERAARDT

COLTERMAN,

Heer in Calans-oge,

RAADT

EN

OUT- SCHEPEN

IN HAARLEM, &c.

MYN HEER EN NEEF,

De liefde tot de Poëzy, die ik doorgaans in U E. bespeurt heb, heeft my de vryheit doen nemen, om U E. dit Bly-spel op te offeren, ’t geen ik voor langen tyt by leedige uuren, als [fol. A2v] een groot liefhebber, doch kleen uitvoerder der Dichtkunst, in Vaarzen heb gebracht; na dat het my uit het Spaans door d’E. I. Barokus was vertaalt; daar af en toe doende wat my toen goet dacht; niet zo zeer lettende op een naukeurige navolging, als wel, om het na ons hedendaaghs Tooneel eenigsins aangenaam in d’ogen der aanschouwers te doen schynen, daar in ik my misschien zo zal vergrepen hebben, dat ik U E. volgens den gemeenen zwier, niet derf verzoeken de bescherminge daer van aan te nemen, verzekert zynde, in het oordeel van veele, te hebben misdaan; en voornamentlyk, in dat, van die neuswyzige, die met een verkeerde drift van schynheiligheit, alles ten argsten uitkryten; den Schouwburgh, en maakers der Speelen, bykans vervloeken: meer beyvrende hun botte eigenzinnigheden te volgen, als de goede inzicht en nuttigheit daar van te betrachten: dat ik my evenwel weinigh bekreune, denkende dat vry beeter werken die sporeloze quaatspreekentheden onderworpen zyn: zal my derhalven genoeghzaam vernoegt houden, zo daar maar iets in gevonden kan werden, dat U E. behaaghelyk is: my vorder myn gewoonlyke beleeftheit dan betrouwende, bidde alleen vergiffenis van dat ik U E. gedachten met deze beuzelingen [fol. A3r] van van wichtiger zaaken aftrekke, (die, op het spoor zyner loflyke Voorvaaderen, ’t Gemeene best gedurigh zoeken te behartigen,) wenschende dat deze weinigh erkentenis van meenighvuldig verplichtingen U E. niet onbehaaghlyk macl zyn; en met eenen, dat U E. Stantvaslige Liefde tot U E. waarde MARGARETA eeuwigh bloeie, en nooit van ’t Veranderlik Geval ontrust werde, terwyl ik blyve

MYN HEER EN NEEF,

Uw E.

verplichten Neef en dienaar

t’Amsterdam, den 27
van Lentemaant, 1663.

OP VERANDERLYK. GEVAL,

OF

STANTVASTIGE LIEFDE;

Aan de aanminnige AMSTELDAMSCHE JUFFEREN.

Omnia vincit amor, & nos cedamus amori.

B eroemde godlykheên, de Min, die zyn vermogen
A cht nuttelyk geleent-Hit uwe aantrekkende ogen,
R ust, nu in ’t goivig hair van uw gekrulde pruik,
T hans op uw kaakjes schoon, als roozen op hun struik,
H uist ook in putjes, die ’t zoet lachje komt te maken,
O naangezien zyn kleent, werkt hy de grootste zaaken:
L aas! roept hy, hoe onteert ghy myn gewyde naam:
O goude eeuw! die om ’t gout de werelt rosselt zaam:
M yn zoete vrolykheên verkoopt voor bitt’re qualen.
E llendige als ghy zyt, ghy derst myn zonnestralen,
U schynvreugt baard verdriet: maar ghy die jaar op jaar
S iet trouwe liefde, en vlucht> tot Minnaars groot gevaar,
A ls ’t schuwe wilt door ’t vlakke en open velt, o wreedc!
B edenk u, zie door HEYNK hier liefde, en tegenheden,
B eide asgebeeld, uit liefd’ tot d’ovcr-eed’le kunst.
A l wie Stantvaste Liefd’ vertoont, verdient uw gunst.

27 Maart 1662. BARTHOLOMEUS ABBA.

KORT INHOUDT.

DE minne-nyt, de list, ’t verraat, en ’t los geval,
Bestormen bier vergeefs twee Koninglyke harten,
Die door Stantvaste Liefde al’s werrelts rampen tarten.
Stantvastigheit en trouw, in liefd’, verwinnen ’t al.

Vertooning voor het Spel.

HIer ziet men Henrik van zyn Broeder zelf verslagen!
Bedrog en Dwinglandy zyn met hem neêrgevelt.
En Karel wert op nieuw den scepter opgedragen;
En op zyn Vaders troon in Napels weêr herstelt.
Dees kroont de Deugt voor deugt, die straft de Straf met schanden.
Den heemel hoedt de goên tot schrik der dwingelanden.

Vertooning na het Spel.

DE Liefd’ ten hoogsten trap van het geluk gesteegen,
Vereenigt hier door Trouw’ met hart, en ziel, en zin.
Al ’t Hof, door vreugt vernoegt, dat wenst hun heil en zeegen.
De Minne-nyt is nu verwonnen van de Min.
Zo kan de Liefde in ’t ent door weêrliefd’ adem halen,
Stantvastigh lieven doet de Minnaars zeegepralen.

VERTOONDERS.

Koning van Napels.
Karel, onbekende Prins van Napels, verlieft op Margareta.
Frederico, ’s konings Neef.
Porcia, ’s konings Nichte.
Margareta, onbekende Princes.
Albano, adelyk landman.
Leonido, zyn zoon, verlieft op Margareta.
Arnesto, Napolitaanschen Graaf.
Lodovico, Napolitaanschen Marquis.
Leonoor, Staatjuffer van Porcia.
1,2,3,4, Raatsheeren.
Mengo, Karels dienaar.
Klarette, Mengos zuster.
Pagie des Konings.
Pagie van de Prins.
Voorts gevolg van Hofstoet en Iagers.

Het Tooneel is in en omtrent Napels.

AI waar deze ,, teekens staan, geeft te kennen alleenspraak, die van d’anderen op ’t tooneel niet moet gehoort werden.

VERANDERLYK GEVAL,

OF

STANTVASTIGE LIEFDE.

EERSTE BEDRYF.

Koning. Frederico. Porcia. Arnesto. Ludovico. Raatsheeren en gevolgh.

Kon. NU ziet men eind’lijk wat den hemel hadt beslooten;
Na zoo veel jaren krijg, en zoo veel bloet vergooten,
Er d’armen onderdaan te jammerlijk geplaagt,
Daar Napels tot ons leet ’t gevoelen noch af draagt;
(5) Dat al t’ellendigh zoo veel wreetheit moest bezuren
Van mynen broeder, nu gestraft ter goeder uren
Voor al zyn dwinglandy en openbaar gewelt.
Ik vind’ my op mijn troon gelukkig weêr herstelt.
Doch om dat veel van mijn trouwhartige onderzaten
(10) Niet weeten waarom ik myn Ryxstoel heb verlaten,
Behalven dat ik noch een zaak van groot gewigt
Hun kenbaar maken wil, zoo vinde ik my verpligt
U alles dezen dagh in ’t brede te verhalen,
Op dat de blyde zon van eendracht eens haar stralen
(15) In dit ontruste Ryk, met heerelyker schyn
Magh schieten, tot geluk van die ons gunstigh zyn.
Fred. De Vorst die volgh zyn wil, wy luist’ren met verlangen.
Porcia. En wachten vreugdigh zyn gebooden staagh t’ontfangen.
Arnesto. De nyt en oproer zwicht op ’t Koninklyke woort.
Ludo. (20) Zoo bloei de vreê! u lof werde aan ’t gestarnt gehoort.
Kon. Myn Vader Karel, die gelukkigh deze Staten
Voor my beheerde, hadt twee zoonen nagelaten,
Prins Henrik nevens my gebooren t’eender dragt,
Doch tegenstrydigh in natuur reets voortgebragt;
[p. 2]
(25) Want wy al worstelend’ het werelts licht genoten,
Als op die zelve tyt ons moeders oogen sloten,
Die ’t leven liet zoo haast zy ons het leven gaf.
Myn Broeder die wies op in hoogmoet, hy was straf,
Wellustigh, hadt al’t geen daar uit iet quaat kan spruiten,
(30) Daar ik in tegendeel my nimmer ging te buiten;
lk hadt zachtmoedigheit en ootmoet tot myn wit.
De toorn hadt mijn gemoet noyt zonder reên verhit.
Ik won elks hart door deugt, en volgde ’t spoor der reeden.
1 Raatsh. Wy weeten hoe de Vorst op ’s vaders troon quam treeden,
(35) Bevestigt na zyn doodt van Adel en gemeen:
Hoe veel oproerigh graau hier over niet te vreên
Van Henrik opgeroit, om met hem aan te spannen,
U sochten van uw rijk en erfstoel te verbannen.
Kon. Gelijk ’t gebeurde, want sy kreegen op een dagh
(40) Mijn kroon, en kroonden hem na ’t winnen van een slagh.
Doen kon Rechtvaardigheit by ’t volk geen plaats meer vinden;
Zyn vyanden voor dees, dat waren nu zyn vrinden.
Ik vluchte en redde my noch naulijks van de doot,
Met vrouw en zuster beid’: hoewel in barens noot,
(45) En schier op ’t uiterste, doch quamen noch gelukkigh
In onbekent gewaat in ’t naaste dorp; hoe drukkigh
Viel ons die ramp! hoe droef valt die gedachtenis!
Albanoos wooning, die niet var van daar en is,
Was onze schuilplaats. ’k moest my op zyn trou betrouwen:
(50) ’k Beval hem inder yl de droef en zwangre vrouwen;
En liet hun daar, wijl ik om uitkomst voor haar badt.
2 Raatsh. Den wreeden broeder, die uw doodt gezwooren hadt,
Vervolgde flux de Vorst tot in de minste hoeken.
Kon. Dies most ik beeter luk op vreemden bodem zoeken,
(55) ’k Gaf my na Duitslandt toe: maar was noch nauwelyk
Vol rouw gekoomen op de grenzen van myn Ryk,
Of ik vernam reets, dat myn bedtgenoot in ’t baren
Met haare zuster vol van smart gestorven waren.
Dit voede myn verdriet, en hiel myn hart beducht,
[p. 3]
(60) Niet weetend’ of ik hadt te hopen op een vrucht,
Daar ik de moeder dus ontydig wegh zagh rukken.
3 Raat. O los geval! gy geeft wel hondert ongelukken
Voor een geluk, en leert ons kennen dat in smaat
Of noot geen vrinden zyn, noch eenigh toeverlaat.
Kon. (65) Dit bleek aan my, die toen van yder wierdt vertreeden.
De zon hadt twintigh jaar den aartkloot omgereeden
Van ’t oosten tot het west; en met zyn goude glans
Den dagh verquikt, dat ik als balling (eer de kans
Wou keeren) zwerven moest. Toen d’hemel wiert bewogen
(70) Om Henriks dwinglandy niet langer te gedogen;
En my te helpen door de hulp der Duitse macht,
Tot ik hem overwon en eind’lyk t’onderbracht.
4 Raat. Gy waagde slagh op slagh, daar meenigh om moest zuchten,
Tot dat de Vorst zyn heir lafhartigh heen’ deed’ vluchten,
(75) En als beschermer en hanthaver van zyn recht,
Hem eind’lyk zelf verwon in openbaar gevecht.
1 Raat. Wat gy hebt uitgestaan dat kunnen wy getuigen,
Eer dat men Napels weêr zagh voor uw wille buigen,
Daar gy ten tweede maal met zegen zyt gekroont
(80) Door ’t Goddelyk bestier, dat altyt deugt beloont.
Kon. Nu wensten ik niet meer te weten voor myn sterven,
Als wie dat na myn doot myn Ryk en kroon zal erven;
En of myn gemaalin, die nu hier boven leeft,
Een erf voor deze Staat ons naagelaten heeft.
2 Raat. (85) Albaan, de schutsheer van u waarde Koninginne,
Leeft hier by ’t naaste dorp, die zal u droeve zinnen
(Gelyk wy hopen) haast verlichten van de smart;
Die zoo veel jaren u gelegen heeft op ’t hart.
Koning. ’k Heb daarom tot de jagt nu alles ree doen maken,
(90) Om eens uit dit verdriet en twyffel te geraken.
Geeft ons den hemel nu dat ik een Zoon bejaagh,
Ik hem met Porcia myn kroon en Ryk opdraagh;
En zo daar tot myn luk een dochter wert gevonden,
Wert Frederico doot de trouw met haar verbonden.
[p. 4]
(95) Doorluchte Neef en Nicht, ik wenste wel gelyk
U op te offren elk een machtigh koninkryk;
Want uwe deugt verdient ter kroon te zyn geboren.
3 Raat. Het schynt den hemel heeft het anders nu beschoren,
Die zonder uitstel door Albaan ons zal doen zien
(100) Wie dat op Napels troon zal heerschen en gebiên.
Kon. Gy heeren, dit ’s ’t geheim tot noch toe u verborgen!
Dit is het dat myn ziel bekommert hiel met zorgen!
Dit is de hoop, die my alleenigh aamtogt maakt!
Dit is de rust en troost, daar myne ziel na haakt,
(105) Nu ik ten einde loop van ’s levens hoge jaren.
De 4 Raatsh. Den hemel wil de Vorst en zynen nazaat sparen.
Fred. O vreemde toeval!
Porc. Meer als wonderlyk verhaal!
Fred. ’k Ben reets vol zorgen.
Kon. Kom, en voegh u al te maal
Aan myne zyde, ik wil op ’t braafst dees jagt vereeren.
Porc. (110) Wy volgen heel vernoegt zyn Majesteits begeeren.
Arne. Indien u erfgenaam, doorluchtigh Vorst, noch leeft,
’t Is billik hy de kroon van u te wachten heeft.
Kon. Eer Phebus duikt in ’t west en wy zyn schynsel derven,
Zal Napels weeten wie dit Ryk na my zal erven.
Porc. (115) ’k Ben Koninginne vind de Vorst na wens een zoon.
Fred. En zoo ’t een dochter is, krygt Frederik de kroon.
Porc. O hemel! het moet al na uwe wil geschieden.
Kon. Elk maak zigh voort gereet op ’t koninklyk gebieden,
En kom op ’t prachtigst zich vertonen op dees jagt.
(120) Dat al wat noodigh is in haast wert bygebragt,
Ik zelf ga voor, om dit gewenste wilt te jagen.
Arn. ’t Wert al in yl volbragt na ’s Vorsten welbehagen.

Mengo vluchtende, wort van Leonido met een pook vervolgt, die van Margareta wert gestut.

Mar. HOu! Leonido, toef, waar heen! wat ongeval?
Leon. Laat los, want Karel door myn hant nu sterven zal,
[p. 5]
(125) Doch eerst dien koppelaar.
Marg. Zyt gy berooft van zinnen?
Men. O moort! waar bergh ik my?
Leon. Hy laat u te beminnen,
Of sterf met recht, en deez’.....
Men. Och, hemel! wat voor raat?
Ontloopen kan ik niet; myn leven dat bestaat
In ’t houden van Margreet, myn doot in los te laten.
Leon. (130) Laat los, ondankbare!
Marg. Wat kan zyn doot u baten?
Leon. Genoeg, doch Karels meer.
Marg. Uw gramschap doch bestiert.
Leon. Nu hy van u, gelyk een afgodt, wert geviert,
En ik veracht, gehaat, ter noodt vol smart kan leven,
Zoo moet zyn sterven aan myn doot verlichting geven;
(135) Op dat myn bange ziel, die na de dootsnik hyght,
Eer datze my verlaat, een weinigh aamtocht kryght.
Marg. Bezadigh u.
Leon. Laat af!
Meng. Och, help! ik ben verlooren;
Hy wil my, zonder eens myn biegt voor ’t lest te hooren,
Na d’andre werelt gaan verzenden.
Leon. ’k Ben vervult
(140) Van minnenyt en wraak, en raas van ongedult.

Karel ziet haar, en luistert.

Kar. ,, Ach! ’t is myn Margareet.
Mar. Gewis gy zijt bedrogen.
Kar. ,, Met Leonido, laas! wat moet ik niet beogen.
Mar. ’k Heb Karel noit bemint.
Kar. ,, Wat hoor ik?
Mar. En veel min
Zal ik hem minnen.
Kar. ,, Zyt gy dan zoo licht van zin,
(145) ,, Daar gy zoo dikmaal my uw eigen helft gingt noemen.
Mar. Verbant die vrees, en veins, en wilt u toorn verbloemen.
[p. 6]
Leo. Bedriegt myn minnenyt my dan zoo reis op reis?
Mar. Hoe! twyffelt gy?
Leo. Met reên.
Mar. Voldoet u door een eisch.
Kar. ,, Na ’t schynt zoo zoekt zy hem met woorden weêr te paien.
Mar. (150) Zeg of ik Karel lief?
Kar. ,, Hoe kan die weerhaan draien!
Mar. Spreek Mengo, zwygt gy nu?
Leo. Blijf staan, waar wilt gy heen?
Men. Waar heen? na de barbier.
Leo. Wat oorzaak? om wat reên?
Heb ik u dan gequetst?
Men. Wel hoefje dat te vragen?
Ik zal ’t litteiken licht voor al mijn leven dragen,
(155) En voel my by myn rugh wel degelyk gewont,
Zie vry, ik ben alreê.....
Leo. Wat raast gy? zegh terstont
Of Margareet hem mint.
Men. Zou zy hem niet beminnen!
Mar. Wat zeght gy Mengo?
Kar. ,, ’k Ben nau meester van myn zinnen.
Men. Wat vraagt gy my na ’t geen gy zelver beter weet.
Kar. (160) ,, Ontkent gy dus uw liefd’, zo is myn liefd’ my leet.
Mar. Hoe weet gy dat ik hem bemin?
Men. Hoe zou ik ’t weten?
Kar. ,, Ik sterf van achterdocht.
Men. Ik zagh u lest gezeten
By Karel aan dees beek, in zoete redenstryt,
Van liefden en van trouw en aangenaam verwyt,
(165) Dat toen zoo lieffelyk gewrooken wiert met kussen.
Mar. Hy weet niet wat hy zeit.
Men. Ik docht een bort daar tussen,
Eer dat door ’t zoenen hier de zaaken varder gaan.
Mar. ,, Is ’t moog’lyk! kan hy dan myn teekens niet verstaan.
Leo. Wat hoor ik al?
[p. 7]
Men. Zy heeft hem gist’ren voor myn ogen
(170) Omhelst.
Leo. O min! wat moogt gy niet door uw vermogen,
Nu dat gy door u kracht der maagdenplicht ontaart?
Mar. Zyn vrees die doet dat hy in als de waarheit spaart.
Leo. Bedrieglyk veinzen! wat hebt gy al list van node?
Men. Ook schreef zy noch aan hem.
Mar. Hoe weet gy zulx, gy snoode?
Men. (175) Om dat ik van den brief bestelder ben geweest.
Wat zeghje daar op? he...
Leo. Nu is hy niet bevreest.
Mar. ’t Verstant dat is hem wegh, wat helpt hier ’t wederleggen.
Leo. De spyt verhit myn toorn.
Men. ’k Vergat u noch te zeggen
Hoe ik haar deze nacht beide in een kamer vond,
(180) Gestrengelt arm in arm, gelegen mont aan mont. binnen.
Mar. Dat liegt den schelm, ik zweer hy my t’onrecht betichten.
Leo. En echter kan ik daar myn smart niet door verlichten,
Rechtvaardige yver kruipt myn leden door en door.
Mar. ,, Ik veins nu, op dat hy myn Bruigom niet vermoor.
(185) Verbandt doch uit uw geest die ydele gedachten,
Ik liefde Karel noit, en zal zyn liefd’ noit achten,
Gy hebt alleen gepeilt het diepst van myn gemoet,
’t Is nodeloos dat gy door wraak uw leet verzoet.
Kar. ,, Dit ’s niet geveinst, maar ernst.
Leo. Myn ongedult te toomen
(190) Valt pynlyk voor myn hart, met wraaklust ingenomen.
Dan evenwel de hoop die gy myn liefde geeft,
Verdelght haar smart, en maakt dat myne ziel herleeft.
Mar. ’k Verzeeker u daar van, gy moogt myn woort betrouwen
Leo. Hoewel verandering is eigen aan de vrouwen,
(195) En dat men tusschen haar en ongestadigheit,
Geen onderscheit en vind, hoe nau het wert bepleit,
’k Stel my dan noch gerust: vaar wel myn welbehagen.
Vergeef myn klaght, uw’ schoont was oorzaak van myn klagen.
[p. 8]
Mar. Vaar wel!
Kar. ,, Geen menschelyk gedult was oit zoo groot
(200) ,, Die dees vergifte smaat, veel arger als de doot,
,, Kon wederstaan, de ziel die voelt te groote smarte,
,, ’t Is billik dat myn mont verlichting geef aan ’t harte.
,, Ik zeg hy weet van liefd’, veel min van minnenyt,
,, Die zulk een hoon vergeet, en zoo veel leet verbyt.
Mar. (205) Ik zie daar gints myn hart.
Kar. ,, O groote trouwloosheden!
Mar. ’k Zal nadren, en met hem myn onlust wat vertreden.
Myn Heer, myn Karel, Lief, myn vreugt, hoe dus ontstelt?
Myn troost, myn halve ziel, wat is ’er dat u quelt?
Zyn sprakelooze tong schynt als een ys bevroren.
(210) O Hemel! wat is dit? dit komt my vreemt te voren!
Be-oogt my Karel, ach! hoe zal ik dit verstaan?
Dus onbeweeglyk als een rots! wat gaat my aan?
Zyn ogen niet op my als vuurge stralen schieten.
Spreek doch, myn Hart, ik bidt.
Kar. Onlydelyk verdrieten!
Mar. (215) Hoe! voelt myn Engel iets?
Kar. Ik voel, ô snode Vrouw!
Een achterdocht die my bezwaart met naberouw;
Een pyn die my vertoornt, een toorn die my doet schrikken,
Een schrik die my vermoort op elleke ogenblikken,
Een moort die my ontstelt, en een ontsteltenis
(220) Die my steets hoont met hoon die my onlyd’lyk is,
Mits zy myn ziel met angst en pynen staag verzellen,
Beken nu zelf of ik geen reên heb my te quellen.
Mar. Plaagt u de minnenyt, Beminde, zyt gy dol?
Kar. Verraderes! hoe vals speelt gy geveinst uw rol!
Mar. (225) Hoe zegt gy zulx myn Lief, en prangt myn ziel met lyen,
Daar gy myn liefde kent?
Kar. Ik ken u veinzeryen,
Bedriegster, vol van list, myn oogen zagen hoe,
Gy Leonido streelde, en wierd die lust niet moe.
[p. 9]
Hy leeft in uwe gunst, daar ik veracht moet leven,
(230) De bloemen zouden zelf getuig’nis konnen geven
Van myne trouwe min en uwe trouwloosheit,
Ten zy Auroras komst, die zelf myn ramp beschreit,
Haar rukte van haar steel en deedze zoo verdwynen,
Op datze meê hun deel gevoelen van myn pynen.
Mar. (235) ’k Bidt, luister en bemerkt.
Kar. Zwyg stil, en laat my staan,
Eer ik tot wraak dit staal doe door uw boezem gaan,
Hoewel het beter waar dat het myn hart doorgriefde,
Waar gy uw woonplaats houd door myn oprechte liefde;
Op dat ik door myn doot betalen mogt de schult
(240) Dat ik u heb gelieft, en van myn ongedult;
Zoo kreeg ik stervende de naam van trouwe Minnaar,
En gy van valsche Vrouw.
Mar. Zyt doch uw zelfs verwinnaar.
Hoe! wert gy zinneloos? ey Karel, hoor my doch!
Kar. Laat af, Sireen! die door u toverendt bedrog,
(245) Gelyk een Cocodril door overvloet van tranen,
Myn ziel belaagt, ik zal myn zelven nu gaan banen
Een weg tot vryheit, om eens van u af te zyn.
Mar. Het is niet als gy meent, myn Karel, hoor na myn.
Kar. Ontken vry ’t geen ik zelf gezien heb met myn ogen,
(250) Waar door ik roereloos, gelyk als opgetogen,
My zelf zo miste dat ik my niet wreeken kon
Van hem en u gelyk, vermits myn hart begon
Te twyflen wie aan my meest oorzaak hadt gegeven,
Uw ontrouw, of zyn min, die u hadt aangedreven.

(255) ,, ZAcht, is dat Karel niet? nu is ’t al weer verbruit;
,, Zoo hy my ziet, zoo ziet het voor my deerlyk uit.
Kar. Zyt gy verrader nu den koppelaar geworden
Van Leonido? zeg my datelyk, wat porden
U hier te komen? eer ’k u hals en beenen breek.
[p. 10]
(260) Wat brengt gy uit zyn last aan Margareta? spreek.
Men. Niet, zeeker Heer, ik breng waarachtig niet met allen.
Mar. Gy brengt uw dwaasheit meê, laat die u weêr ontvallen.
Men. ,, Zy belgt haar voor gewis dat ik flus heb gezeit,
,, Hoe dat zy Karel mint, ’t moet anders zyn gedreit.
Kar. (265) Zegh, mint zy Leonid’?
Men. Voorzeeker boven maten,
Zy zou om hem alleen veel andre wel verlaten,
Dat weet schier ieder een.
Kar. ’t Is wel, trouwloze! ik ga.
Mar. Ey hoor myn onschult eerst, myn Lief, en ga daar na.
Als ’t u gelieven zal.
Kar. Uw list en veinzeryen,
(270) En zullen my niet meer gelyk tot noch doen lyen.
Mar. Beminde! blyf.
Kar. ’k En wil.
Men. ,, Nu ik hier d’oorzaak ben
,, Van deze twist, is ’t best dat ik myn zelver ken;
,, Daar ’s Leonido ook, hier vielen lichtlyk slagen. Men. bin.

Mar. NU zult gy Karel zien de liefd’ die ik u drage,
(275) Hoewel dat d’eerbaarheit met myn gedachten pleit,
’t Is nodig dat myn tong melt wat op ’t harte leit.
Gy snode, die de glans van myn oprechte minne
Zoekt te benevelen, tracht niet op my te winnen,
Weêrhoud u tochten vry, myn ziel is voor u doof,
(280) Ik heb u geest gevoedt met louter bygeloof,
Alleen om Karels wil, dat gy hem niet zoud deeren
Door dullen yver, dit kon my de liefde leeren;
Ik achte niemants liefd’ als maar de zyne alleen,
Sint dat wy door haar kracht veranderden in een.
(285) Wat hem nu deert, deert my, zyn vreugden zyn myn vreugden,
De kuische min geeft ons vernoegt voor deugden deughden:
Dies laat vry af; want ’t is onmoogelyk dat ik
[p. 11]
U lieven kan of zal: myn hart dat heeft een schrik
Voor ’t licht veranderen dat veel zoo weinig achten.
(290) Eer zal de blyde zon in ’t oosten gaan vernachten,
Eer telt men al ’t gestarnt des hemels te gelyk,
En peilt de zee op ’t diepst, eer ik van Karel wyk.
Wilt gy noch meer myn Lief, om u te vergenoegen?
Kar. ’k En weet wat dankbaarheên op zulke woorden voegen,
(295) Die krachtig zouden zyn te tuigen na myn wil
Wat ik u schuldig ben. Myn Lief! dies zwyg ik stil
Als overtuigt, en bidt dat gy my wilt vergeven.
Mar. ’t Is al geschiet, myn hart.
Leo. Myn geest, door spijt gedreven,
Beoogt uw hoogmoet, en betracht myn groot gedult,
(300) Die my met smaat veracht, en straft my zonder schult.
Ik duchte reets voor lang dat my dit zou gebeuren,
Dan by den hemel ’k zweer, gy zult dees daat betreuren,
Als ik u na verdienst zal straffen, door de doodt
Van dees verrader, die onwaart uw liefd’ genoot.
Kar. (305) Uw dreigen dat verstrek u zelve tot bedroeven;
Gy zult wat dat myn toorn vermach in ’t kort beproeven.
Leo. Myn vroomheit is zoo groot beroemt, en myne kracht,
Dat ik om u te doôn het staal niet nodig acht;
De naagalm is genoeg van myn doorluchte daden.
Kar. (310) Betoomt u dwaasheit doch, die u veel meer zal schaden,
Als al uw vroomheit helpt, op wint en waan gebout.
Leo. In ’t worst’len moet den beer, hoe wreet, hoe dul, hoe stout,
In ’t end zich buigen voor myn hande en sterke strikken.
Wat zoud gy dan.....
Kar. Den leeu, hoe woest en bits, moet schrikken
(315) Voor my als voor de doot, en vluchten ang en schuw,
Ten boschwaart op myn stem; en ingeval ik u
Slechs in myn armen gryp, zal ik u zoo benouwen,
Dat gy ter nauwer noot u ziel zult konnen spouwen.
Leo. Spot zoo gy wilt, ik zweer u sterf-uur is naby.
Kar. (320) Of d’uw’; ’t zy een van twee, ik acht geen snorkery.
[p. 12]
Mar. Waant Leonido tot zyn oogmerk te geraken
Door Karels doot? daar niet als hy, my kan vermaken,
Neen! weet dat ik door liefde in zyne boezem woon,
En als gy hem vermoort, zult gy my mede doôn.
(325) Myn ziel mint Karels ziel, zyn wil is myn vernoegen,
Hy sterf of leef, gelyk ’t den Hemel dan wil voegen,
lk ben gerust, als ik een nootlot en een pyn
Met hem in liefde of leet maar mag deelachtig zyn.
Wat d’een geniet en kan den andere niet derven,
(330) Alzoo wy moeten beide of geen van beide sterven.
Kar. Vrees niet myn Lief, ’k bevry ons zelven door dees hant:
U laat ik voor dees tyt, lafhartig onverstant,
Mits gy voor my te zwak valt om u kracht te tone,
En ook niet waardig, om te sterven voor dees Schone.
Leonid. (335) Toef maar, vermeetlen zot.
Mar. Myn Lief! gaan wy van hier.
Kar. Hoogmoedige! ’k verwacht u strak voor het rapier.
Leonid. Het is my lief, daar ’s niet als dit dat ons kan rechten.
Leonido binnen.
Mar. Zy gaan vertorent weg, en zullen lichtlyk vechten.
Myn Karel blyf by my, wat onvoorzichtigheit,
(340) Heeft nu tot ons bederf den eersten steen geleit!
Ik dien ’t Albano aan om onluk voor te komen.
O liefde! spoeit myn gang: de tyt dient waargenomen. Binnen.

Continue

TWEEDE BEDRYF.

Leonido en Karel vechtende.

Kar. NU zult gy snode zien dat gy vergeefs myn kracht
En myne vroomheit sart.
Leonid. Ik heb die noit geacht
(345) Veel min gevreest, kom aan, den deegen moet ons scheide.
Kar. Zoo doetze, ’t is myn wens.

Margareta en Albano.

Mar. Ik zie haar ginder beide,
[p. 13]
Zy zyn reets hant-gemeen, ach! hoe ben ik begaan?
Alban. Houd’ Karel! Leonid’! wat dulheit gaat u aan?
Leonid. Myn ziel die brant van toorn, ik kan geen antwoort geven.
Alban. (350) Hoe staat gy dus verwoet malkand’ren na het leven,
Daar gy te zamen zyt als broed’ren opgevoet?
’t Is schant, bevredig u, en ziet wat dat gy doet.
Mar. Myn Karel! laat doch af.
Kar. ’k Zal my gehoorzaam toone;
Myn Lief, stel u gerust.
Alban. Myn zoon, gy mint dees Schone
(355) Vergeefs, want na ik speur is haar genegentheit
Met hart en zin alleen op Karels liefd’ geleit,
Dies... maar wat ’s dit: ik hoor gerucht van volk en honden?

Mengo. DE Koning nadert ons, zyn stoet voor uit gezonden
Zyn al een deel in ’t dorp, en maken daar goet sier,
(360) ’t Zyn zulke ruige maats, ze drinken wyn en bier
Of ’t water was, de Waart die doet schier niet als tappen,
’t Scheelt haar niet of zy ’t half of heel door ’t keelgat lappen,
’t Is maar tap vol, haal meer, dat ’s uit, dat leit ’er in:
O dat gepeupel is zoo vrolyk in haar zin.
Alban. (365) Nu ’t zoo gelegen is, laat ons met yver pogen
De Vorst vermaak te doen, na ons gering vermogen:
Voorts wat hier tussen u en Karel is geschiet
Dat blyf vergeeten; twist en tweedracht dient hier niet.
Nu deze blyde dag na wens ons komt verschynen,
(370) Zal uwe haat en al myn zorg wel haast verdwynen. Binnen.

Koning, Arnesto, en Hofstoet op de jagt.

Koning. GY zaagt hoe Porcia, met onverschrokken hart,
Haar jagt-lust boete die de moet der mannen tart,
Tot schrik in ’t naar gebergt voor d’ongetemde dieren.
Wat lauwerier kan meer met roem haar jagt-spriet sieren
(375) Als dat zy ’t groene velt met purper heeft geverft
Van zulk een wreet gediert, een lof die noit versterft.
[p. 14]

Frederico. Porcia. Leonoor; en gevolg.

Arnest. Zy naadert, groote Vorst! met mannelyke schreeden.
’k Zie Frederico vol van moet haar zyd’ bekleeden,
Zy als Minerf, en hy den wakk’ren Mars gelyk,
(380) Cieraden aan u kroon, Pilaren van u Ryk.
Fred. Zyn Majesteit vergun dat wy uw handen kussen.
Kon. Zyt welgekomen beide; om ons verlang te blussen
Zoo komt gy recht van pas, ’t gebergt is zelf verheugt
O schoone Porcia, volmaakt in alle deugt,
(385) Waar gy de groente raakt doet gy een bloemtje groeyen,
Als d’aangename lent die tak en telgh doet bloeyen.
Porc. Ik toon my dankbaarlyk voor zoo veel gunst en eer
Van zyne Majesteit. Kon. Myn Nichte, zet u neêr,
En rust wat neven my in schaduw van dees eyken,
(390) Diens dichte takken zoo verwart malkaâr bereyken
Met strikken dicht door een van weelig klimopbladt.
Porc. Niets dat ik voor het oogh vermaakelyker schat
Als dichte lommer aan de kant van beek of stromen.
Kon. Men toef hier voor een wyl, want ik heb voorgenomen
(395) Hier te verwachten myn geluk of ongeval;
Albaan op ons ontbodt hier daat’lyk wezen zal,
Om ons gemoet in ’t ent van twyffel te verlichten.
Gy Frederico wilt ons midlerwyl berichten
Hoe dat nicht Porcia die wakkere Amasoon
(400) Dit schriklyk lantgedrogt zo mannelyk kon doôn,
Dat schier onmooglyk schynt.
Fred. Na dat wy met ons beide
De Vorst verlieten en met volle spoor-slagh scheide,
Vertoonde zich, niet var van deze beek, om hoogh
Op eenen boom een beer, zoo yslyk in myn oogh,
(405) Als ik ’er oyt een zagh; hy kauwde tak en basten,
Schuimbekkende als een leeuw verhongert door lang vasten,
Mevrouw hem ziende, lost haar bus in yl, en raakt
Hem tot in ’t ingewant, dat hem verwoeder maakt;
Dies schiet hy toe, en meent zyn zelve haast te wreeken,
[p. 15]
(410) Begint zyn grove keel vervaarlyk op te steeken
Dat bos en bergh weêrgalmt, hy recht zich over-ent;
Wanneer dees Schoone voort den teugel derwaarts went,
En gaat hem ’t jachtzwaart flux ter open keel induwen
Met zulk een kracht, dat hy op ’t velt zyn ziel moest spuwen,
(415) Eer ik of iemant van myn jagers was gereet
Om haar t’ontzetten; doch groot-achtbre Vorst, ik weet
Dat haare schoonheit, die geen roem en heeft van node,
Hem eerder als haar bus of zwaart heeft konnen doden,
Gints legt het roofziek dier, verslikt in ’t wreede bloet.
Kon. (420) Roemwaardig is uw daat, roemwaardig is uw moet,
O dappre nicht, niet vreemt dat veel uw weêrliefd vergen,
Die zelf Diaan gelykt rontom in deze bergen.
Por. Al ’t overvloedig is den lof die gy my geeft,
Kloekmoedig Vorst en heer. Kon. Te weinig; al wat leeft
Ludovico.
(425) Ter werelt, en u kent, zal uwen roem verkonden.
Maar daar komt Lodewyk, die ik heb heen gezonden
Om aan Albano te verwittigen, hoe wy
Verlangden hem te zien, zyn aangezicht staat bly
En welgemoet; ik hoop ons is geluk beschooren.
(430) Marquis, hoe is ’t Marquis? staat ons wat goets te hooren?
Hebt gy myn last volvoert?
Lod. O ja! genadigh Heer.
Het heele dorp dat juigt van blytschap, nu zy d’eer
Genieten van de Vorst gelukkig hier t’ontmoeten.
Albano komt voor uit zyn Majesteit begroeten,
(435) Met al zyn huysgezin, die in het hart verheugt,
Hoe waart uw komst hun was betoonden door haar vreugt.
Daar komense, gereet zyn Majesteit t’ontfangen.

Albano. Karel. Leonido. Margareta. Klarette. Mengo. en gevolg.

Kon. MYn vrient Albaan, hoe lang deed’ gy myn ziel verlangen,
Die nu vernoeging hoopt door een gewenst bescheit.
Alb. (440) Ik kus de voeten myns doorluchte Majesteit,
[p. 16]
Diens komste wy vergeefs zoo veele jaaren wachten,
En wens hem eeuwig heil en al daar hy na trachten.
Kar. Dat tyt noch nyt zyn kroon in eenige onrust breng.
Mar. Zyn ramp en ongeval den hemel noit geheng.
Leon. (445) Die doet zyn leven en geluk veel jaren duren.
Alb. Tot schrik der vyanden, en vreugt der bontgeburen.
Men. Dat wens ik alles ook, en dan noch tienmaal meer.
Wel Klaar, en spreekje niet?
Kla. Ik ook, genadig Heer.
Kon. Staat altezamen op, myn trouwe en waarde vrinden.
(450) Gy zult ons staag tot u met gunst bewogen vinden.
Allen. Dank zy zyn Majesteit.
Fred. ,, Wat overschoone maagt!
Por. ,, Wat braven jongeling!
Fre. ,, In als zy my behaagt.
Por. ,, Zyn wezen heerlyk is.
Kon. Nu zegt ons zonder toeven
Albano, ’t strek ons tot verblyden of bedroeven,
(455) Of Napels kroon by u een wettige erve heeft?
Alb. Een die door ’s hemels gunst tot u genoegen leeft.
Kon. Verhaal dan kort wat dat hier voorviel na ik scheide.
Alb. Uw Zuster en Mevrouw de Koningin, die beide
Nu boven het gestarnt haar plaatze gaan bekleên,
(460) Die bleven na de Vorst gelyk hy weet by een,
Vervloekende bedroeft de wreetheit van hun broeder.
Ik was die tyt alleen haar eenige behoeder,
Hoewel het nootlot my beroofden onverwacht
Van dit geluk, wanneer ik ’t minste daar om dacht;
(465) Uw zuster de Princes die bracht na twalef dagen
Een dochter voort, na ’t scheen noch niet geheel voldragen,
En stierf met haare vrucht die ’s werelts licht nau zag.
Mevrouw de Koningin, uw Echtgenoot, gelag
De tweede dagh hier aan, en liet ’er meê het leeven,
(470) Na dat zy Napels hadt een jonge Prins gegeven,
Die ik op deze plaats zorgvuldig heb gevoedt,
[p. 17]
En voor de dwinglandy uws broeders zo behoedt.
Ik dorst aan niemant oit zyn grootheit openbaren.
Kon. Zegh wie het is van beide, en help my uit bezwaren.
Alb. (475) Dees is het, groote Vorst; dees Karel is u zoon;
Zyn Hoogheit nader vry.
Kon. O steunsel van myn kroon!
Myn zoon! myn erfgenaam! wat vreugt is ’t u t’ontmoeten.
Kar. Ik kus eerbiedigh, heer, u Koninklyke voeten.
Kon. Ach! dat ik u omhels, staat op myn Karel, ryst;
(480) Dank zy den hemel die ons dit geluk bewyst.
Fre. ,, Dees Karel komt myn hert met zo veel smarten grieven,
,, Als deze Schoone my doet op haar schoont verlieven,
,, Ik zieze bey met pyn, zy roven my gelyk,
,, Den eenen van myn ziel, den ander van myn Ryk.
Porc. (485) Gelukkig is de uur die ons na wens verlichten.
Kar. Fortuin en vrou Natuur my met haar gunst verplichten,
En zoeken my met luk te vleien even zeer;
Dees geeft aan my een kroon, en die een vader weer;
Doch kon ik een van beid’ na haar waardy belonen
(490) Ik zou my aan Natuur het meeste dankbaar tonen.
Kon. Gy toont u kloek vernuft myn zoon, ’t is wel gezeit.
Fre. Ik ben den eerste Prins, die zyn gehoorzaamheit
En plicht u off’ren komt, en kus zyn Hoogheits handen,
Hy leve lang, tot vreugd van ons, en heil der landen.
Por. (495) ’k Verzeeker u, myn Prins, nu ik u waarde ken,
Dat ik myn leven lang u dienaresse ben.
Kon. Dit ’s Porcia u Nicht, en Frederik uw Neve.
Kar. Hoe buigt gy voor my neêr? ’k bid’ wilt het my vergeven
Dat ik onwetend’ dus in hoogmoet hier verviel.
(500) Staat op myn Nicht, en gy myn Neef, in wien myn ziel
Zich altyt spieglen zal, wyl zy in d’een en d’ander,
Een schoon Helena vint, en dapp’ren Alexander.
Fre. ,, In hem t’aanschouwen is myn geest geheel verdwaalt.
Por. ,, ’t Volmaakt gelaat heeft op myn ziel de zeeg’ behaalt.
Fre. (505) ,, Dees dagh zal myne kroon en leven beid’ verslinden.
[p. 18]
Por. ,, In die hoop ik een Kroon en Bruidegom te vinden.
Fre. ,, Nu meerdert myne zorg.
Por. ,, Nu mindert myne pyn.
Arn. Lod. Vergunt, beroemde Prins, dat wy uw dienaars zyn.
Kon. Dit ’s Ludovico den Marquis, en dees den Grave
(510) Arnesto, beid’ getrouw.
Kar. Ryst samen op, gy brave
En dapp’re Helden, die ik als my zelven acht.
Heer Vader, ’k heb een beede.
Kon. Op my? is ’t in myn macht
Ik geefze u blydelyk.
Kar. Ik wensten iets te schenke
Aan dezen ouden Heer daar hy my by gedenke.
(515) Zyn trouw is u bewust, en wat hy heeft gedaan.
Kon. Hy heeft ons in de noot zorgvuldig bygestaan.
Eist wat gy wilt, uw wil die zal in als geschieden.
Kar. Zo zal hy dit gebied, als Heer, voortaan gebieden.
Kon. Het zy zoo.
Alb. Heer, gy toont te recht uw Adeldom,
(520) Door uw mildadigheit.
Kar. Wel Mengo, zyt gy stom?
’t Verwondert my dat ik u niet heb hooren spreeken.
Men. Dat loof ik wel, ik heb myn oogen uitgekeeken;
Gy Prins te worden, Prins! dat dunkt my al wat vreemt.
’k Wet dat het onze Klaar ook voor een wonder neemt.
Kla. (525) Ik vaar, neen zeeker niet, ’k heb dat wel meer ’eleezen.
Men. Geleezen, hier malloot! wel waar zou ik dan weezen?
Ik weet van Amadis, en van Esplandiaan,
Van Ourzon, Valentyn, de Ridder met de Zwaan,
Van Don Guichot, en meer, ja quam zomtyts noch varder
(530) Tot zelver in d’Astré, daar wort een Prins licht Harder,
Een Harder weder Prins, een Harderin Princes,
Men neemt het daar niet op een leugen vyf of zes.
’k Zag in Ovidius ook veel veranderingen;
Maar ’k hoorde nimmer niet van zulke vreemde dingen,
[p. 19]
(535) Dat Karel, in een dorp by Napels opgebracht,
Zo schielyk Prins wiert als een Koning reet ter jacht,
Gelyk hier is gezien; dat zyn eerst wondre zaaken.
Kar. Zyn snaakze geest die kan my dikmaal heel vermaaken.
Nu Mengo, wilt gy my niet volgen in het Hof?
Men. (540) Na ’t Hof? neen zeeker niet, ik hou daar gants niet of.
Kar. Waarom doch? gy en kond’ geen beeter staat verkiezen.
Men. Waarom? ik zou myn zelf by zo veel volk verliezen.
Kon. Neem deze keten dan, gedenk daar Karel by.
Men. ’k Verzeeker u, myn Heer, hier mede boeit gy my;
(545) Ik volg, en dien de Prins waar dat hy zal begeeren.
Kon. ’t Is tyt, na ik bespeur, dat wy na stadt toe keeren.
Nu my den Hemel dus myn zoon heeft toegevoegt,
Zo is myn hart verheugt, en myne ziel vernoegt.
Kom volg my Heeren, en gy dienaars ga voor heenen,
(550) Diaan zal met haar glans ons fakkel-licht verleenen.
Arn. Wy gaan, myn Heer, en zien met vreugt en eerenfeest
Den Prins t’onthaalen na verdiensten op het meest.
Kar. Ik zal my dankbaarlyk voor zoo veel gonst bewyzen.
Fre. ,, Nu daalt myn zonne, daar de zyne is aan het ryzen;
(555) ,, De nyt gelyk een worm met pyn myn hart doorschiet.
Por. ,, De min, vol vuur, myn hart beheert, en ziel gebied.

Alle binnen. Behalven Karel en Margareta.

Mar. ,, Den Prins die blyft.
Kar. ,, Ik zie zy is alleen gebleven.
Mar. ,, Fortuin wat komt gy ons veranderingen geven;
,, Dan noch gy woed vergeefs op myn stantvastigheit.
Kar. (560) ,, O liefd’! hoe komt het dat de glans der majesteit
,, U niet verwinnen kan?
Mar. ,, Ik wensten hem te spreeken!
Kar. ,, Ik nader evenwel, Margreta!
Mar. Tot een teeken
Van myne plicht, myn Heer, dat ik uw voeten kus.
Helaas!
Kar. Hoe dus bedroeft? zeg! waarom schreit gy dus?
[p. 20]
Marg. (565) Om dat ik heb bemint een die ik nu moet derven,
En nimmer derven kan, ’t en zy hy my doet sterven.
Kar. Wel, waarom derft gy hem?
Marg. Om dat hy my verlaat.
Kar. De geen die oprecht liefd’ en alle ontrouheit haat,
Geen afzyn dat hem tot verlaaten zal bewegen;
(570) Wat ’s doch aan myn vertrek voor korte tyt gelegen?
Myn ziel die blyft by u, ja! zelf tot in het graf.
Dies stel u hart gerust, en droogh u tranen af,
Myn waarde Lief, gy kunt met weenen toch niet winnen.
Marg. Zulx is onmogelyk, ’k wert overstelpt van binnen,
(575) Vermits de liefde, die my daar door aamtocht geeft,
Is als een tengre bloem die hare wasdom heeft
In ’t groene velt der hoop, die, zo zy uit den hogen
Niet wert bevochtigt, zal verwelken en verdrogen;
Zo ook die Karel mint en nimmer tranen stort,
(580) Die doet de liefde en haar volmaaktheit veel te kort;
Want tranen gaan door ziel, en adren, en gewrichte,
En konnen vloeiende hun smart en pyn verlichte.
Kar. Kan ik wel leven ach! en van myn leven gaan?
Marg. Zoo mint gy my dan noch?
Kar. Wel twyffelt gy daar aan?
Marg. (585) Gy zult, door het gezicht van andre, aan my niet denken.
Kar. Niet kander zyn dat myn stantvaste liefd’ zal krenken.
Marg. Een slechte dochter is de min eens Prins niet waart.
Kar. De liefd’, gelyk een godt, de staten evenaart,
Die lydt niet dat ik oyt myn hart van ’t uw zal trekken,
(590) Dat ik uw trouw bemin zal my tot grootheit strekken;
Wat vreest gy dan?
Marg. Dat gy my noch vergeeten zult.
Kar. Ik ben stantvastig in myn liefde; neem gedult.
Marg. Daar zyn Sireenen.
Kar. Dan zal ik Ulysses wezen.
Marg. Dat geef den hemel, Lief, zo ben ik buiten vrezen.
Kar. (595) Wie dacht oyt dat dees staat...
[p. 21]
Marg. Ons hier toe hadt gebraght.
Kar. Wat onlust!
Marg. Wat een pyn! vergeefs is hier myn klacht.
Kar. Voogdesse van myn ziel!
Marg. Beminde Lief!
Kar. Myn harte!
Marg. Ach! stont het in myn macht te mindren onze smarte.
Kar. Gy bleeft hier, niet in ’t dorp.
Marg. Gy gingt niet na het hof.
Kar. (600) En Leonido.
Marg. Is bedriegelyk.
Kar. En of
Hy noch volharden bleef u tot myn leet te minnen.
Marg. Myn Karel, ’t waar vergeefs, zet zulx vry uit uw zinnen.
Kar. Wat doet gy dan, myn Lief?
Marg. ’k Zal hem versmaden gaan.
Kar. En als hy tranen stort?
Marg. Ik zal voor zyn getraan
(605) Stant houden als een rots.
Kar. En zoo hy u komt spreeken
Van liefde?
Marg. Afkeerigh zyn: ik acht zyn min noch smeeken,
Noch niemants liefde, als gy my maar niet en vergeet.
Kar.O neen, myn Engelin!
Marg. Helaas! myn Lief, ik weet
Dat zonder afzyn wel vergetelheit kan wezen,
(610) Hoe meer met afzyn dan, het afzyn doet my vrezen.
Kar. Verbant die vrees; want geen my evenaren kan
In trouwe liefd’: dies weest gerust.
Marg. Omhels my dan.
Kar. Vaar wel, myn Lief.
Marg. Vaar wel! den hemel u geleide;
Hoe klopt myn hart, ik beef.
Kar. Ik wil, en kan nau scheide,
(615) Zoo bint my haar gezicht, en echter moet het zyn;
[p. 22]
Neem moet, verliefde ziel!
Mar. Vertrekt gy zo van myn?
Kar. Wat zal ik doen? myn Lief, het moet doch eens geschieden.
Mar. Ach! ach!
Kar. Doch geene als gy zal oyt myn hart gebieden,
Dat zweer ik by dees hant, en ’t drukken van uw mont,
(620) En by u schoonheit daar myn vryheit boejens vont.
Mar. Ach! was zulx waar.
Kar. Maar gy, myn tweede ziel, myn Schone,
Verzoekt gy my niet eens?
Mar. O ja, myn Prins, ’k zal tonen
Wat trouwe liefd’ vermach.
Kar. Maar, ’k bidt u, zegh wanneer.
Mar. Wanneer! zoo haast ik kan, myn Lief, wat wilt gy meer?
Kar. (625) Ik ben voldaan.
Mar. Helaas wat valt het scheiden bange.

Pag. MYn Heer, zyn Majesteit verwacht u met verlange,
De koetsen staan gereet op ’t Princelyke woort.
Kar. O bittren afscheit! ga voor heen, ik volgh u voort.
Vaart wel noch eens, myn ziel, nu ’t anders niet kan wezen.
(630) Den hemel trooste ons.
Mar. Die bewaar myn uitgelezen.
Kar. Myn hart dat blyft u by, schoon dat ik van u ga.
Mar. En ’t myn dat volgt met myn gedacht u eeuwig na. Kar. bin.

Zo raakt de tortelduif aan ’t treuren,
Wanneer de jager, onverwacht,
(635) In ’t midden van de nare nacht
Op roof belust, haar nest komt steuren;
Waar door zy, eêr zy ’t denkt of gist,
Haar lieve gâ, haar leven mist,
En vreest voor ’t geen hem zal gebeuren.

(640) Zo komen wint en regenvlagen,
Op ’t schoonste van den heldren dach,
[p. 23]
Heel schielyk neêr met slag op slag,
Om d’armen lantman fel te plagen,
En slaan zyn kooren-aren neêr;
(645) Of rukken al zyn hoop om veer
Van veel in zyne schuur te dragen.

Zo komt een duistre wolk van boven,
Recht als het blyde zonnelicht,
Zo aangenaam in ons gezicht,
(650) Den dach verquikt, en veldt, en hoven,
Gelyk men hier nu tot myn leet,
Op ’t onverzienste eêr ik het weet,
My van myn Karel gaat beroven.

O droefheit! ô verdriet! ô hartenleet! ô pyn!
(655) Helaas! wie zal in ’t ent, wie kan myn trooster zyn?
Leo. Myn schoone Margareet, doet vry dees vrees vertrekken,
Ik kan, indien gy wilt, ik zal u trooster strekken,
Zoo gy my maar vertroost die zonder troost hier leeft,
En niet te troosten is zo gy hem nu begeeft.
Mar. (660) Wat zoekt gy troost aan my, die zelf mijn troost moet derven.
Leo. Het staat aan u, gy hoeft niet troosteloos te sterven.
Mar. Ik sterf genoech als ik myn Karel missen moet.
Leo. ’t Verlies van hem wert u door myne dienst vergoet.
Mar. Geen ander minnaar zal my oit als hy behagen.
Leo. (665) Wilt gy dan vruchteloos u liefde altyt beklagen?
Mar. ’k Hoop op ’t geval, hoe zeer ’t geval my tegen loopt.
Leo. Die op ’t onmoog’lyk hoopt, vergeefs is ’t dat hy hoopt.
Mar. Dat ons onmoog’lyk schynt kan d’hemel moog’lyk maken.
Leo. Inbeeldingen doen noit den schutter ’t wit recht raken.
Mar. (670) Ik tref myn wit genoeg, hou ik dezelve zin.
Leo. Zyn staat, uw ongelyk, verbied hem uwe min.
Mar. Die staat belet my niet van hem getrouw te wezen.
Leo. Zoo blyft gy buiten hoop van oit te zyn genezen.
Mar. De tyt geeft licht in ’t kort verlichting van myn smart.
Leo. (675) Die wens ik dat u mach vermorwen ’t harde hart.
[p. 24]
Mar. En ik, dat hy u doet een ander Lief verkiezen.
Leon. Geen ander krygt myn hart zo ik u moet verliezen.
Mar. Vergeef my dan dat ook zulk voorneem by my leit.
Leon. Gy hebt een tweede, ik niet. hier is groot onderscheit.
Mar. (680) Dat zy zo ’t wil, ik kryg geen andere gedachten.
Leon. Zult gy myn trouwe min altyt zo wreet verachten?
Mar. ’k Veracht die niet, ô neen! maar ik beklaag met leet,
Dat gy uw’ min en zorg vergeefs aan my besteet.
Leon. En ik zou deze min met recht gelukkig roemen,
(685) Zoo ik my met uw wil uw dienaar maar mocht noemen.
Mar. Dat kan niet zyn, ik bidt, vervolgt my doch niet meer;
Gy doet u zelve quaat, en quetst my in myn eer.
Leon. Heb ik in ’t minst dan niet meer op uw gunst te hopen.
Mar. Myn gunst en harte staan alleen voor Karel open.
Leon. (690) Voor een die, schoon hy wil, u niet meer lieven mag?
De zon van Karel straalt nu in een and’ren dag;
Die nu op d’hoogste trap van het geluk gezeeten,
Heel licht door ’t hof-gezicht uw schoonheit kan vergeeten,
En door vergeetelheit u moog’lyk wel versmaân;
(695) Dies bidt ik, volg myn raat.
Mar. Ik heb my lang beraân.
Myn hart is niet door u noch and’re te verdeelen;
Vertroost u zelf, ik ga, dees reeden my verveelen. Binnen.

Leon. Is dit dan ’t loon voor al myn min?
Is dit voor zo veel dienstbaarheden;
(700) Die ik zo lang aan u besteden,
Met wil en hart en ziel en zin?
Is dit de hoop van myn verblyden?
Zyn dit de vruchten van myn lyden?

Is dit het einde van myn druk?
(705) Zyn dit de blyde bruilofs nachten?
Is dit de vreugde die ’k verwachten?
Is dan het onluk myn geluk?
Is dit de troost voor al myn klagen?
O! droefste dag van al myn dagen.

[p. 25]
(710) Ach! schone Margareet, is dan
U harde hart noit te beweegen?
Is alles myne liefde tegen,
Dat ik u niet behagen kan?
Vermogen zuchten noch gebeeden?
(715) Veracht gy my zo zonder reeden?

Ik zal, wyl ’t anders niet kan zyn,
Die my verlaat, dan ook verlaten.
Die my wil haten, weder haten;
Zo raak ik eens uit deze pyn.
(720) Vergeefs op iemant te betrouwen;
En meest veranderlyke vrouwen.

Zwyg losse tong, die my verraat,
Die hartewondt kan noit geneezen,
Veel minder kan het moog’lyk weezen,
(725) Dat zy’ uit myn gedachten gaat;
’t En zy de doot myn ziel ontbinde,
En zo myn hart eens rust doet vinde.

O wreeden Hemel! waarom niet
Aan haar een ander hart gegeven?
(730) Of my noyt tot haar liefd’ gedreven?
Of moet ik leven in verdriet?
Wel aan, myn ziel, lydt dan als schuldig,
En draag dit bitter lot geduldig. Binnen.

Continue

DERDE BEDRYF.

Koning. Karel. Frederico. Porcia. Arnesto. Lodovico, en gevolg.

Fre. EEn quelling noit gehoort.
Por. Wie raat hier d’oorzaak van?
Kar. (735) ’t Is quaat te raden dat ik zelf nauw weten kan.
Arn. Vreemt lyden!
Lod. ’t Houd de Prins zyn lust en blyschap onder.
[p. 26]
Kon. Uw’ pyn en droefheit, zoon, veroorzaakt ons groot wonder.
Is ’t mooglyk dan dat dees verandering van staat
U niet verandert heeft, nu gy van onderzaat
(740) Zyt op de hoogste trap van Majesteit getreden?
Wat is dan dat uw vreugt benevelt? geef my reden.
Is ’t in ons macht men help, en keer ’t geen u verdriet.
Kar. De droefheit, Heer, en is hier van de reeden niet;
Want droef te zyn, of wel bezwaart van geest, valt beide
(745) Wel pynelyk, dan noch zo is het t’onderscheide,
De droefheit die beheert vaak zinnen en gemoet,
Bezwarenis van geest natuurlyk lyden doet,
En houd bywylen op na ’t overgaan der vlagen
Die door ’t gevoelen ons beweegen om te klagen:
(750) Het eerste raakt my minst, maar ’t leste treft my meest;
Want ik ben niet bedroeft, maar wel bezwaart van geest.
Lod. Een duist’ren antwoort;
Kon. Wel, nu de bekommeringen
Van uw’ gemoet uw ziel met zo veel lyden dringen,
Zo is het billik dat men reden plaatze geef,
(755) Ik laat u hier, myn zoon, vermaak u met uw Neef,
En zoek uw pyn door ’t een of ’t ander te verdeelen.

Binnen met Lodovico en gevolg.

Fred. Heer Graaf, myn listigheit zal nu haar rol ook speelen,
’k Verzeeker my daar door van Napels goude Kroon.
Arn. Zo stut men het geluk van Vader en van Zoon.
Fre. (760) En d’uitkomst van de zaak zal uw geluk doen ryzen.
Arn. Hoe ik uw’ wil betracht zal u myn trouw bewyzen.
Fre. Myn voorneem dat en is geen staatzucht, nu ik, door
Zyn kennis, d’erffenis van ’t machtig Ryk verloor,
Is hy myn vyant die ik billik mach belagen,
(765) Dat list verkryg ’t geen zyn geluk my heeft ontdragen,
Por. Wel hoe, myn Heer, zwygt gy dees oorzaak van uw smart
Aan my? ik bidt ontsluit en opent my uw’ hart.
Myn liefde wil dat ik meê deel gevoel van ’t lyen,
Dar u bestryden komt, hoe kan ik my verblyen,
[p. 27]
(770) Als ik be-oogen moet dat gy in quelling leeft.
Kar. De nieuwigheit, Mevrouw, ons dikmaal oorzaak geeft
Tot veel ontsteltenis, schoon wy het niet betrachten;
De tyt die moet het leet, dat hy ons bracht, verzachten.
Por. ’t Voorzichtige vernuft en wist hier nimmer van.
Kar. (775) Verandering van staat de vreugt verbergen kan
Van die in eenzaamheit zyn jonkheit heeft versleten.
Por. Niet van een Prins, zo hoog in top van ’t luk gezeten.
Fre. ’k Meen ongetwyffelt Graaf, dat Karel, nu myn Nicht
Hem niet vermaaken kan, een ander houd verplicht,
(780) Hy heeft een Meesteres in zyn gedacht verkoren,
Dies toont hy zich zo koel, en zy doet moeit verloren;
Doch nu ik zulx bespeur, zal een verdichte brief
Hem in het buitenhof doen komen by zyn Lief,
Daar ik hem na myn wens, door uwe hulp gesteven,
(785) Tot rust van myn gemoet, beroven zal van ’t leven.
Kom volg, ik zal ’t u al ontdekken lang en breet.
Hier dient geen tyt verzuimt.
Arn. Myn Heer, ik ben gereet. beide bin.
Por. Vergetelheit kon vaak de grootste smart verdoven.
Kar. Die heeft geen macht op my, zo gy my wilt geloven.
Por. (790) Indien gy tot de jacht genegen zyt, en weêr
Na het gebergt verlangt, ik zal na uw begeer
U volgen Prins, alleen om uw’ vermaak te geven,
Met een gespanne boog en zwaart na d’eere streven,
En zeggen ’t wreet gediert op ’t felst den oorlog aan.
(795) ’k Verzeeker my genoeg als ik met u mach gaan.
Kar. Mevrouw, ik moet met leet my dankbaar nu vertonen,
Het lyden dat my pynt, zal myn misdryf verschonen,
Om op een and’re tyt met meer genegentheit
Uw’ dienst t’aanvaarden.
Por. ,, ’t Is my al te veel gezeit.
(800) Nu wyl ’t zo is, myn Heer, zo neem het dan in ’t goede
Dat ik myn afscheit neem.
Kar. Den Hemel u behoede.
[p. 28]
Por. ,, Myn dwaze min bevangt myn geest met pyn en smart.
,, ’t Is hier vergeefs gevleit, een ander heeft zyn hart.
Ach Leonoor! wat doet de liefde ons niet beproeven?
Leo. (805) Mevrouw, ik bid’ en wilt u niet te haast bedroeven,
Een korte tyt kan veel verandering doen zien.
Por. Ik troost my dan in ’t geen den heemel laat geschiên. Por. bin.

Kar. Volmaakte Margareet! uw goddelyk vermogen
Verbergt het minnevuur,
(810) Ontsteeken in myn borst, door u zieltrekkende ogen;
Gy dwingt zelf myn natuur
Dat zy door ander schoon tot liefd’ niet wert bewogen;
Zo krachtig voert gy heerschappy
Op Karel, die maar wenst dat hy
(815) U vergenoeginge mach geven,
Om eens gerust met u te leven.

Mengo met Klarette rugh aan rugh.

Kla. WEl, zyt gy met de kop gequelt? wat zel dit wezen?
Men. Zwyg jy maar stil, myn kint, jy bint nou buiten vrezen,
En hebt toch gants geen noot.
Kla. Wat droes! hoe gajet an?
Kar. (820) Wel Mengo, wat is dit, dat gy den Keizer van
Zyn wapen dus berooft?
Kla. Zo moet hy altyt mallen.
Men. Myn Heer, my is wat vreemts en kluchtigs voorgevallen,
Vermits myn zuster.....
Kla. Zwyg, houd jy jou bakhuis maar,
Laat myn eerst spreeken.
Men. Neen, ’k versta dat zo niet Klaar,
(825) De mannen die gaan voor.
Kla. En ik en wil ’t niet lyen,
Al zouje barsten, nou noch ook tot gienen tyen.
Je bint myn voogt niet, vaâr.
Men. ’k Bin meer, ik binje broêr;
Zyn wy niet alle bey gekomen van ien moêr.
[p. 29]
Kla. Myn broêr, daar hoest ik in.
Kar. Dat ’s al beleeft gesproken.
Kla. (830) Ja Karel, altyt wil de kapstok leggen spoken,
Dat ly ik niet dat hy zo veel te zeggen heeft.
Men. ’t Is wonder zo jou tong in ’t kaak’len jou begeeft.
Kar. Nu laat haar los, en spreek dan vredig met malkand’ren,
En zeg my wat u in een arent deedt verand’ren.
Kla. (835) Ik kan het niet verstaan, hoe zulliks wezen ken,
Vermits hy Mengo is, en ik Klarette ben;
Want Arent onze knecht is immers t’huis gebleven.
Men. Hey, jy bint gek, en in die zaaken onbedreven,
Heb jy verstant om te begrypen wat men zeit.
Kla. (840) Genoeg, en meer als jy.
Men. Spreek dan met recht bescheit.
Kla. Dat doet maar zelf: maar nu, om tot begin te komen,
Zoo weet dan Heer dat......
Men. Wel, nou voort dan, zonder dromen.
Kar. Laat gy haar spreeken, haar verhaal vermaakt my nu.
Kla. Margriet my met een brief gezonden heeft aan u,
(845) Die ik van avondt noch heel zeeker zou bestellen;
’k Loof dat zy u om deen of d’and’re gift komt quellen;
Want meisjes in ’t gemeen begeren altyt wat,
Gelykje zelver weet.
Men. Hoe duivel weet jy dat,
Heeft zy het jou geklaagt. ô! hebje zulke streeken.
Kla. (850) Dat roertje niet, zwyg stil, het is myn beurt te spreeken.
Men. Wel lieg dan altyt niet.
Kar. Zy heeft gelyk, zeg voort.
Kla. En komend’ hier in ’t hof, zo quamen my aan boort,
Een hoope deugeniets van jongens en lakaien,
En diergelyk gespuis, die as de bontekraien
(855) My vielen op het lyf.
Men. Dat dat de waarheit is
Gelooft geen eerlyk mens, noch Mengo niet, gewis
Je slagt’er meer, die stil en zonder tegenzeggen,
[p. 30]
Gelyk de hennetjes van zelver plat gaan leggen.
Kla. Zwyg, ’t is myn beurt noch al, weet jy het hoe ik ’t meen?
(860) D’een trokme by myn arm, den ander by het been,
Dees neep my in de hals, en die begon te knikken,
Tot zes toe deden elk op ’t best haar schellemstikken,
Ze grepen my op ’t stoutst’, neen zeeker, ’t was te grof.
’k Docht, gaat het hier zo vaats en lompig toe in ’t hof,
(865) Daar zelf een Keuning is, en zo veel grote heeren,
Zo is het best dat ik weêr na ons dorp ga keeren:
En willende te rug zo namenze hun wyk
Voor d’uitgang van de deur, en riepen te gelyk,
Men rooft ons de Princes, men wil Mevrouw ontschaken,
(870) Zo liep ’t op scheeren uit: en ik, om wegh te raken,
Riep luitkeels moort! en hulp! tot onze Mengo quam,
Die....
Men. Stil, nou is ’t myn beurt, ik die ’t gerucht vernam,
Liep haastig uit, en zach myn lieve zus in ’t midden
Van al dit slim geboeft; wat zou ik doen? myn bidden
(875) En hielp daar niemendal wat dat ik zey of kreet,
Zy gingen d’oude gang dat my wel dapper speet,
Ook zes op een, het was te veel en niet om lyen:
En denkend’ hoe ik haar hier best van zou bevryen,
Zo riep ik, brant, brant, brant, men wil Lucretia
(880) Verkrachten met gewelt, men help eêr ’t is te spa;
Zy ziende dat ik vast niet op en hiel van roepen,
Verkozen ’t hazepadt, gelyk verbaasde poepen,
En ik bevindende dat myn verdachte list
My hadt gelukt na wens, en als ik ’t had gegist,
(885) Zo heb ik haar terstont in myn beschut genomen,
En vorder, om meer quaat en onheil voor te komen,
Hadt ik ’er als gy zaagt gebonden op myn rug;
Zy was voor my, en ik voor haar een storrembrug.
Kar. Waart gy maar vlug gy hadt haast konnen voort geraaken.
Men. (890) Myn Heer ’t geschiet alleen maar om u te vermaaken,
’k Wist dat gy treurig waart, en dan ten and’ren, dat
[p. 31]
Ik hare maagdom gaarn by u verzeekert hadt.
Kla. Nou Mengo, laatme gaan, waar toe dees malle dingen?
Men. Men zouw ons zo altyt van acht’ren niet bespringen,
(895) Elk quam vry na zyn wil, ik gaf den vyant keur,
’t Zy slings of rechts, daar was gestaag een schiltwacht veur;
Daar hoort wat moeite toe, een vesting te berennen
Die zo bebolwerkt leit.
Kar. Voorwaar ik moet bekennen
Dat dit verhaal my veel vermaak heeft aangebracht.
(900) Ach hemel! ik verlang met zinnen en gedacht
Haar weêr te zien daar my myn grootsheit van verbande.
Nu geeft den brief die u Marg’reta gaf in hande
Om my te geven, dat het aangenaam gezicht
Van haare letteren myn geest noch wat verlicht,
(905) Die myne ziel met vrees doen hopen en verlangen.
Kla. Daar isse, zo gelyk als ik ze heb ontfangen.
Voorzeeker, Heer, men doet, na’t lykt, Margriet te kort,
Ze heeft sint jou vertrek zo meen’gen traan gestort,
Och! d’arme sloof kan schier niet drinken of niet eeten,
(910) Doch d’oorzaak weet ik niet, die jy licht best zult weten,
’k Beklaag haar in myn hart: wat my belangt, ik meen
Zy tant- of buikpyn heeft, welja! het heeft zyn reên.

Karel leest den brief.

MYN HEER,
Ik kon van pyn en droefheit nauwlyks rusten.
Sint ik voor ’t laast met u dien vore den afscheit kusten,
(915) Alleen de woorden van u trouw vertroosten my
Een weinig,* dat ik hoop, hoewel met vrees daar by,
Vermits uw grote staat u licht mocht doen vergete
U will’ge dienaares, en trouwe
MARGARETE.

Denkt zulx niet eens, myn Lief! want ik in dit geval
(920) Stantvastigheit in liefde en trouw u tonen zal.
Geen staat noch kroon zal my myn waardste oit doen honen.
[p. 32]
Klarette ga, en zeg dat ik haar zal betonen,
Hoe ik de woorden van myn afscheit neem in acht.
Klaar. Ik zal, myn Heer.
Mengo. Zie toe, dat men jou niet verkracht.
Klaar. (925) ’k Heb daar geen noot van vaar, en of het quam te beuren.
Mengo. Ja ’k looft wel moer, je zoudt jou rok niet laten scheuren.
Klaar. ’k Zou u dan weder brant doen roepen op myn moort.
Mengo. Je liet het jou wel doen al sprakje niet een woort.
Kla. Nouw laat me gaan, hoe zel ’t hier met de vuilik wezen? Kl. bin.
Mengo. (930) Loop, vuile Klaar. Hebt gy, myn Heer, dien brief gelezen?
Zo neem een and’re, die my een vermomde vrouw
Daar flus gaf in het Hof, dat ik s’ u geven zouw.

Kar. ’k Zal u op middernacht, myn Prins, alleen verwachten
Op ’t Voor-hof, liefd’ wil meer als woorden of gedachten.
(935) ’t Is vreemt, dit is al ’t geen dat deze brief besluit.
Kom Mengo, laat ons gaan, en zien wat dit beduit,
De nacht die zal ons licht verlichting willen geven.
Men. ’t Is wonder dat het met geen naam is onderschreven.
Kar. Dat zy hoe’t wil, kom voort.
Men. Na ik het kan verstaan
(940) Zo is ’t een hoerestreek, best bleef men daar van daan.

Margareta in manne kleeding.

NU dat de goude zon vertrekt,
En ’t aartryk zich met nev’len dekt,
En geeft de zilv’re maan ’t gewonelyke teeken,
Die op haar beurt en na haar plicht,
(945) Den Hemel met een helder licht
Van duizent fakkelen zo cierlyk gaat ontsteeken,
Om zo haar broeder, die zy mint,
Met zorg en voordacht op te zoeken,
Tot zy hem ’s morgens weder vint,
(950) Zo derf ik my nu ook verkloeken,
Om mynen Minnaar na te gaan,
[p. 33]
Vond ik hem meê gelyk Diaan,
Wat zouw ik vreugt en blydschap vinden!
Ik vond my zelf in myn beminde,
(955) ’t Zou hart en ziel noch vaster t’zamen binden.

Bekommert in dees droeve staat,
Heb ik my zelf in dit gewaat
Verandert; want ik kon myn lyden niet meer dragen,
Wyl d’achterdocht, de vrees, en doot,
(960) My dreigden in dees hoge noot,
Doch myn Stantvastigheit en acht geen werelts plagen.
En of ik juist myn Karel niet
En spreek, ’t is my genoeg t’aanschouwen
De plaats daar hy zyn rust geniet;
(965) Zo veel vermach zyn liefde en trouwe
Op my; die tusschen hoop en vrees,
Gelyk een ouderloze wees
Den hemel smeekt met nare klachten,
Daar hy van droefheit schynt te smachten,
(970) Niet wetende wat lot hem staat te wachten.

Maar stil! my dunkt ik hoor daar lieden t’zamenspreeken,
Zy nadren, ach! ik schrik! waar zal ik my versteeken?

Zy verbergt haar en luistert.

Karel en Mengo gewapent.

Kar. EEn schoone nacht.
Men. Myn Heer, is ’t moog’lyk dat gy aan
Een zwarte (die ons hier nau toelaat dat wy gaan
(975) Door haare schaduwen) de naam van schoon kunt geven?
Kar. Zwyg onverstandige, wilt gy my tegenstreven?
Wien is de bruine verf niet heerlyk in ’t gezicht?
’t Wit is wel schoon, maar het verandert al te licht.
Men. Dan evenwel men ziet de witte meest verheffen.
Kar. (980) De lust vint onderscheit; de bruinen overtreffen
In aardigheit, verstant en aangenaamigheit,
De witte merkelyk, en alles heeft bescheit
[p. 34]
Ter oorzaak van het bloet, gelyk de Wyzen zeggen.
Men. En ik wou liever by een blanke als bruine leggen.
Kar. (985) De nacht is bruin, zo ook myn Engel die ik min,
Verwondert u dan niet dat ik haar schoon bevin.
Mar. ,, O hemel! ’t is de Prins; hoe trillen al myn leden!
,, Ik werd’ als zieleloos.
Men. Myn Heer, het heeft zyn reden,
Indien de liefde van de Juffer d’oorzaak is
(990) Geweest dat zy u schreef, zo komje nu niet mis.
Mar. ,, O lichtverleide, en haast veranderlyke zinnen!
,, Verrader van myn min, wilt gy een ander minnen?
,, Wert zo myn zuiv’re liefd’, die ik u draag, beloont?
,, Wert ik op nieuw van u dus onverwacht gehoont?
(995) ,, Kunt gy zo trouweloos en licht uw trouwe breeken?
,, ’k Weet naulyx wat ik doe; zal ik hem aan gaan spreeken
,, De liefd’ zeid my van ja, de minne-nyt weêr neen,
,, En doet met reden my verbaast te rugge treên.
Kar. Neen Mengo, neen, ik wil aan dees bedriegeryen
(1000) Myn oor niet gonnen, trouw die moet hier tegenstryen;
Dees brief en is in ’t minst geen oorzaak dat ik hier
Gekomen ben; maar wel het pynlyk minnevier
Dat Margaretas schoont in deze boezem stichte,
’t Geen ik in koelheit van de nacht poog te verlichte
(1005) Door haar gedachtenis, die ik in waarde houw;
Gy weet hoe dat zy is verzeekert van myn trouw,
En datze als een goddin van my wert aangebeden.
Toef hier, ’k zal ’t buitenhof in haast eens om gaan treden.
Men. Ik moet wel toeven, want ik niet var lopen kan
(1010) Met deze wapenen, ’k ben reets vermoeit daar van.
Mar. ,, Myn achterdocht verbant uw toorn, ’k begin ’t herleven
,, Nu ik zyn onschult hoor; ’k zie Mengo is gebleven,
,, ’k Zal hem van hier doen gaan; zo spreek ik licht myn Ziel.
Hou, holla! zeg ik, voort! ruim deze plaats, gy fiel.
Men. (1015) Een fiel, neen zeeker niet, al ben ik slecht van wezen,
’k Ben eerlyk in myn hart.
[p. 35]
Mar. Voort!
Men. O! ’k begin te vrezen:
’k Loof uit het vagevuur komt deze bullebak.
Mar. Vertrek zo datelyk.
Men. Ik bidje wacht wat, strak;
’k Ben hier noch vreemt in stadt, ’k zou zeeker licht verdolen.
Mar. (1020) Gy zult dan sterven.
Men. Heeft jou iemant dat bevolen?
Neen, ’t is onnodig, ’k ben myn leven noch niet moe.
Mar. Zo gy niet door en gaat, ik zweer het u, ik doe
U van dees hoogten af tot in den afgront rollen.
Men. Gy zoud heel qualik doen my zo te zuizebollen;
(1025) Want ik geen duizeling verdragen kan in ’t hooft.
Mar. Weet gy wel wie ik ben?
Men. Al watje zegt, ’k gelooft.
Mar. Kent gy myn naam?
Men. Wel neen; maar zo gy my gaat moorden,
Zo hietje, moordenaar van Mengo, met drie woorden.
Mar. Ik zeg u, flux van hier.
Men. Myn Heer, ik ga nu al.
Mar. ,, (1030) Op deze plaats ik nu myn Karel wachten zal.
Wat let u? gaat gy niet?
Men. Nu gaan ik zonder liegen.
Mar. ’k Veins dat ik Mengo ben, en zal hem dus bedriegen.
Men. Maar zegt, heer bullebak, waar dat ik heen zal gaan.
Mar. Wie zag oit zulk een nar?
Men. Men moet malkaâr verstaan,
(1035) Gy zend my wech, en moet my zeggen ook waar heenen.
Mar. Loop naar de hel.
Men. ’k Zou daar verbyst’ren na myn meenen.
Ik ken die wegen niet, ook val ik niet te stout;
Zo dat ik wenste, dat gy my die wyzen woudt.

Karel uit, wyl Margareta haar op de plaats van Mengo stelt.

Kar. ’k HEb alles wel bezocht, en heen en weêr doorloopen,
(1040) Doch echter niets gezien, hou Mengo!
Mar. ,, Ik wil hopen
,, Dat door ’t verand’ren van myn stem hy my niet kent.
Wat wil myn Heer?
Kar. Zaagt gy hier iemant ook omtrent?
Mar. Neen Heer.
Kar. Noch ik; want ’k heb het al in rust gevonden:
’k Geloof dat zy, die my dees brief heeft toegezonden,
(1045) Mistrouwt heeft aan myn komst, of dat zy is bevreest.
Kom laat ons gaan.
Mar. Zo is het al maar boert geweest.
Kar. Na ’t schynt.
Mar. Maar ingeval Margreet dit quam te weten?
Kar. Myn liefde zou die schult myn Lief haast doen vergeten.
Maar Mengo, zeg my eens, en zonder vleyery,
(1050) Is Margareet niet schoon?
Mar. Wel neen!
Kar. Ik zweer u by
Den hemel, dommen bloedt, hoor ik u weêr zo spreeken,
Van zulk een godlyk beelt, ik zal u straks doorsteeken.
Mar. Gy laat dat wel, myn Heer.
Kar. Zeg, is ’er lelywit
Zo schoon als ’t schoonste bruin dat op haar voorhooft zit?
(1055) Vint men in Cipres hof wel schoon’er purp’re rozen,
Als hier zo liefelyk op haare wangen blozen?
Is zoeter balsemreuk in Saba oit gegroeit
Als d’adem die hier door twee dunne lippen vloeit?
Wat schoont is zo begaaft met teng’re en zachte handen?
(1060) Met oogen die in ’t hooft gelyk twee zonnen branden,
Tot voetsel van myn brant? een zacht gekreukte hals,
Een boezem kleen en hart, geheel volmaakt in als,
[p. 37]
Waar langs met lossen zwier de krolde lokjes speelen;
En voorts al ’t zichtbaar, zo volmaakt in alle deelen,
(1065) Dat duizenden met my van hunne vryheit rooft.
Nu spreek, hoe! zyt gy stom?
Mar. Zo gy my, Heer, gelooft,
Haar schoonheit is gemeen, myn schoonheit is niet minder.
Kar. ’k Zweer by den Hemel, schelm!

Frederico en Arnesto vermomt met blote degens.

Arn. Hy is ’t, ik zie hem ginder.
Fre. Dat hy dan sterf.
Kar. ô neen lafhartige, myn moet
(1070) Bevryt my door dit staal ten koste van uw bloet.
Sa Mengo, wakker aan!
Mar. Ik blyf in geen gebreeken;

Maar volg u moedig na. Al vechtende binnen.

De schelmen zyn geweeken.
De moed van Mengo (dat ik nimmer had gedacht)
Heeft als een dapp’ren helt hun op de vlucht gebracht.
(1075) Ik zoek hem hier ontrent.

Mengo heel verbaast.

Och! och! waar zal ik heenen.
En was ’t geen schand, ik stak myn hooft wel door myn beenen;
En dook hier in een stoep, om ’t onheil zo ’t ontvliên,
Dat ik haar mocht van voor, zy my van acht’ren zien;
Dat staal gerucht dat klonk te vreez’lyk in myn ooren,
(1080) En daar is geen geraas dat ik zo nood’ mach hooren;
’k Ben zo bevreest dat ik my nau bedaren kan:
Maar, ach! wat zien ik daar? het is een wildeman.
Neen, neen, ik lieg, het zyn twee Jazons in malkander.
’t Lykt wel een reus; en nou is ’t weêr een salamander.
(1085) Daar komt het op myn toe.
Kar. Dit ’s ook van ’t volk, vertoeft
Verraders!
[p. 38]
Men. Och men moort, men quetst, men parst, men schroeft,
Men vilt, men rooft, men boort, men spykert my, ’k moet hangen;
Ey lieve doot my niet, ik geef me jou gevangen;
Och ik weet nergens* van, ik ben een boer van ’t lant.
Kar. (1090) Wel Mengo.
Men. O zyt gy ’t myn Heer? ’k hadt misverstant.
Kar. Dat ik u nu omhels, waar zynze in ’t ent gebleven?
Men. Hoe! boert myn Heer?
Kar. Wel neen!
Men. Voor my, ’k ben al myn leven
Gewoon geweest, mits ik niet garen en verlies,
Dat ik op d’eerste allarm het hazepad verkies.
Kar. (1095) D’ontrouwe schelms die zyn gevlucht.
Men. En de getrouwe
Vergaten ’t ook niet zeer, heb ik aârs recht onthouwe.
Kar. Ik hou myn leven aan uw dapperheit verplicht.
Hy doet u onrecht die met bloheit u beticht.
Omhels my Mengo.
Kar. ’t Schynt myn Heer hem wil vermaaken
(1100) Met my te gekken, ay laat ons van and’re zaaken
Gaan spreeken, ’k heb die lof veel liever ongerept.
Kar. Wat deed u roepen; daar g’haar bey doen vluchten hebt.
Men. Wat beide, Heer? gy doolt.
Kar. Hebt gy dan een in ’t stryde
Vermoort?
Men. Hoe; ik? wanneer?
Kar. Vocht gy niet aan myn zyde?
Men. (1105) Ik vecht myn leven niet als ik ’t ontlopen ken,
Indien ik anders noch de zelfde Mengo ben.

Mar. MYn Heer!
Kar. Wat zoekt gy hier?
Mar. Zy zyn al wech gevlode.
Zyt gy gequetst?
[p. 39]
Men. Hoe zo, wat ’s uw gevraag van node?
Kar. Wie zyt gy?
Mar. Wie ik ben? uw dienaar Mengo, Heer.
Men. (1110) Hoe drommel is ’t hier, ben ik Mengo dan niet meer?
Wie zyt gy dan? spreek op, en zonder te bedriegen.
Mar. Een dienaar van de Prins.
Men. Dat zulje moeten liegen.
Kar. Hoe! zyt gy Mengo?
Mar. Heer, wel twyffelt gy daar aan?
Kar. Wie is ’t dan van u bey, hoe zal ik dit verstaan?
(1115) Hier schuilt bedrogh.
Men. Zou ik in noot dan wel veranderen
Van een in twee, of zyn wy geesten van malkanderen.
Mar. ,, Myn list heeft uit, nu ’k my niet meer verbergen kan.
Men. Indien hy Mengo is, wat duivel ben ik dan?
Kar. Ontdekt ons wie gy zyt, en wilt uw naam verklaren.
Mar. (1120) Gebied my zulx niet Heer, door dien dat ik niet garen
Bekent zou zyn van ’t volk, die op dit staalgerucht
Vergaren.
Kar. Zyt in ’t minst daar voor toch niet beducht;
Verplicht my dat ik ken die my beschermden ’t leven.
Mar. Myn Heer, voor deze maal zoo moet gy ’t my vergeven,
(1125) Om oorzaak kan ’t niet zyn, ik ga met uw verlof.
Kar. Neem dan dees diamant, en spreek my aan in ’t hof.
Mar. Ik dank u, Heer, vaar wel. Marg. binnen.
Kar. Vaar wel, ’k zal u verwachten;
Zyn spraakgeluit gaf my heel wondere gedachten.
Men. Myn Heer, ik bid jou, dat jy toch wel voor u ziet,
(1130) ’t Was een bedrieger, en den rechten Mengo niet.
Kar. ’t Is laat, kom laat ons gaan, zo voed men geen vermoede,
En argwaan in het hof.
Men. Den hemel my behoede;
Dit is het vreemste dat ik oit myn leven zag,
Daar zyn twee Mengos, of ik ben niet die ik plag. bin.
[p. 40]

Frederico en Arnesto.

Arn. (1135) ’k VErwonder my op ’t hoogst, en vind my zeer bedrogen.
Fre. En ik niet minder, nu ik zelver voor myn ogen
Gezien heb,* dat dien boer, dien Mengo, zich zo stout
Ter wapen stelde.
Arn. ’k Hadt het noit in hem vertrouwt,
Dat hy, ten spyt van ons, ons beider kracht zou stutten.
Fre. (1140) Hy hielp gantsch onbeschroomt zyn Heer met moet beschutten.
Arn. En of men ’t zag, nochtans ik houw het was maar schyn.
Fre. ’k Bekent, ’k was wat beschroomt om niet bekent te zyn;
Dies ben ik na myn wil al vechtende geweeken;
En waar ’t dees’ oorzaak niet ik had’ den fiel doorsteeken,
(1145) En hem gezonden naar het voorburg van de hel.
Arn. Bedwing uw toorn, myn Heer, op dat men nu bestel
Het geen ons nodig is, men dient zich niet van woorden.
Fre. Is het ons nu mislukt dien schellem te vermoorden,
Zo heb ik tot zyn val een andre list bedacht.
Arn. (1150) Laat hooren doch.
Fre. Albaan die hem heeft opgebracht....
Maar zagt, ik wil om reên myn reeden vorder staaken;
Gy zult my morgen noch zien tot myn voorneem raaken
Door proefstuk van myn brein: ’k zweer by myn Ridderschap,
’k Zal dien vermeet’len zot doen van de hoogste trap
(1155) Van ’t wankelend ’t geluk tot in den afgront dalen,
En zo geleden hoon ten diersten hem betalen.
Begeeft u voort na ’t dorp, myn vrient, en zegt Albaan
Dat hy volhart in de belofte aan my gedaan;
En twyffel niet, het zal, zo haast wy ’t maar beginnen,
(1160) Ons gaan na wens. de hoon die scharpt met list de zinnen.
Arn. Ik ga, belust van hem te weeten, hoe dat gy
Het saam gebrouwen hebt. Arnesto binnen.
Fre. Ik kom u haast weêr by.
Myn ziel niet langer kan verdragen zo veel stormen
Van staatzucht, die myn hart gelyk als kankerwormen
[p. 41]
(1165) Doorknagen, zelf in ’t diepst van myn gedachtenis,
’k Vin geen vermaak, vermits my alles tegen is;
Myn leven in dees staat en is geen doot noch leven:
Dan ’k hoop de wraak die zal my haast vernoeging geven. Bin.

Continue

VIERDE BEDRYF.

Frederico aan d’eene en Karel aan d’ander zyde.

Fre. ,, DAar komt dien Karel, myn gezworen vyant, aan.
Kar. (1170) ,, ’k Zie Frederik myn Neef, hy schynt met zorg belaân.
Fre. ,, Zyn groote staat doet my verwonderen, en lyden.
Kar. ,, Zyn eêl gemoet doet vaak myn droeve geest verblyden.
Fre. ,, Myn pyn vermeêrt, nu ik moet zien dien ik zo haat.
Kar. ,, Hy is het waart, met recht verdient hy luk en staat.
Fre. (1175) ,, Hoe qualik kan myn hart zyn byzyn hier gedogen.
Kar. ,, Hoe braaf en aardigh toont hem Fredrik voor myn ogen.
Fre. ,, Hy ’t al onwaardigh is.
Kar. ,, Hy is myn hoonder noch
,, Verveelder noit geweest.
Fre. ,, Ach, lukte myn bedroch!
Kar. ,, Myn ziel tracht hem een plaats na zyn verdienst te geven.
Fre. (1180) ,, Myn staal bezwoer zyn doot, het gelt in ’t kort zyn leven.
Kar. ,, Is ’t mooglyk dat zyn komst my zo veel blyschap geeft.
Fre. ,, Is ’t mooglyk dat het luk hem zo begunstight heeft!
Kar. ,, Ik nader hem. Heer Neef, dus droevigh? hoe! wat smarte
Getuight my u gelaat?
Fre. Een pyn raakt my aan ’t harte
(1185) Die machtig is om my te dooden t’elker uur.
Kar. Hoe zyt gy dan verliefd’, quelt u het minnevuur?
Fre. Dat is de minste quaal die myne ziel moet dragen.
Kar. Is dit dan d’oorzaak, Neef, dat u niet kon behagen
Om gisteren te zyn op ’t vreuchdig eerenfeest,
(1190) Daar al den adel op het heerlykst is geweest,
En prachtigh munten uit, in kleeding en in paarden;
Men zach al wat het oog vernoegen kan op aarden.
[p. 42]
Fre. Een kleene ziekte heeft myn byzyn daar belet.
Kar. Hoewel dat d’ongeneucht myn blyschap palen zet,
(1195) ’k Zal echter trachten om u alles te verhaalen;
Zo weet dan, dat de zon noch naulyks zyne straalen.....

binnen gerucht.

1. Pagie met Margareta in harderinne kleding.

Mar. AL wilje niet, ik zal noch echter binnen treên.
Kar. Wat voor geraas is hier? wie stoort ons? wat ’s de reên?
Pag. Heer d’onverstandigheit van een van uw soldaten,
(1200) Die deze schoone maagt niet wou na binnen laten.
Mar. ’t Is ook wel onbeleeft en een barbaarsche wet,
Dat men een eerlyk mensch den ingank hier belet;
De kerk, die beter is als ’t hof, wert niet verbode
Van iemant te betreên, wanneer het is van node,
(1205) En datm’er heeft van doen; neen het is zeeker schant.
Myn Heer, ik kom hier uit het dorp uw vaderlant,
Dat zo veel eer door u geboort voor dees geschieden,
Die u gelykelyk hun trouwe dienst aanbieden,
En bidden dat u gunst die haar zo waardig is,
(1210) Doch immer blyven mach, en tot erkentenis
Breng ik dees kleene gift van uitgekeurde bloemen,
En kruiden, daar, ’t is waar, niet veel valt op te roemen;
Maar nochtans waart geacht dat ik ’s uw Hoogheit toon;
Misdoen ik, ’k bidt dat zyn beleeftheit my verschoon.
Fre. (1215) ,, Dit ’s de beroofster van myn zinnen en gedachten.
Kar. Daar zouden veel na u gebloemde gonsten trachten,
Die wel een beeter plaats als deze waardig zyn.
Mar. Myn Heer, ’k heb eer genoegh ontfangt gy die van myn.
Kar. Die zelf de lent verstrekt in schoonheit, jeugt, en leven,
(1220) Wat zou die beter doch als bloemen konnen geven?
Fre. Weest doch bewust myn Neef, sint ik dees schoone maagt
Gezien heb, heeftze my in alles zo behaagt,
Dat ik myn hart geheel vind’ in haar liefd’ ontsteeken.
Kar. Zy is het waardig, Heer.
Mar. Gelieft myn Heer het teeken
[p. 43]
(1225) Van onze dankbaarheit dan niet te nemen aan?
Kar. Wel zou ik niet? gy hebt my eer daar meê gedaan.
Fre. Myn liefd’ keurt groen, om met myn hoop zo t’evenaren.
Kar. Zo neem ik dan het blaauw ’t afbeeltsel myns bezwaren.
Fre. Het groen verbeelt de hoop, en hoop ons troosten kan.
Kar. (1230) De blaauwe verf is best, daar houd men ’t meeste van.
De luchtgodin gaat zich met deze kleur bedekken,
En kan den hemel zelf tot een cieraat verstrekken,
Daar ’t groen alleen maar is een aartse lieverey,
Die wegh gaat en verdroogt.
Fre. Welk nu de best van bey
(1235) Gekeurt heeft, stel ik aan het oordeel van dees schoone.
Mar. Myn oordeel is te kleen, myn Heer, wilt my verschoone.
Kar. ’k Bidt zeg doch, wie van ons zyn verwe ’t beste voeght.
Mar. Myn Heeren, ’k wenste u beide in alles vergenoeght.
Prins Frederik die heeft de beste kleur verkooren,
(1240) Door groente wert het al als op een nieu herbooren,
Verquikt zelf mensch en vee van d’een in d’and’re tyt;
En ’t blaauw verheelt ons niet als haat en minne-nyt,
Daar ’t groene lieflyk is en aangenaam en vurigh;
Wat meer is, d’hemel ziet men dikmaal wispelturigh,
(1245) Daar d’aarde, in tegendeel, altyt stantvastigh is.
Fre. Wat snediger vernuft!
Kar. Haar voorslagh slaat niet mis.
Fre. Wat aardigh voorstel!
Kar. ,, Wat ontrusting voor myn zinnen!
Fre. Ik sterf van liefd’ zo ik haar liefde niet kan winnen.
Heb mededogen Prins, acht gy ’t u Neve waart,
(1250) Die u zo ongeveinst zyn liefde heeft verklaart,
En helpt hem zoo gy kunt, gy zoud my zeer verplichten,
Vergeef, zo ik door u myn smart zoek te verlichten,
Dat ik u dit verzoek; een darde krygt vaak meer
Als wel den minnaar zelf.
Kar. Stel u gerust, myn Heer,
(1255) ’k Hoop dat ik u na wens in als zal vergenoegen;
[p. 44]
Treet gy wat aan een zy, ik zal my by haar voegen.
Fre. Zo doen ik Heer, en wens dat u begaaft verstant
Mach werken tot myn luk en lichting van myn brant.
Kar. ,, De minnenyt met vaak iets vals zich in te beelden
(1260) ,, Berooft ’t verstant van ’t licht dat ons den hemel deelden,
,, Zo dat men dikmaal aan geen reden plaatze geeft.
Myn schoone Margareet, daar in myn ziele leeft,
Wat heb ik uitgestaan u byzyn zo te derven!
Gy deed my yder uur door ’t lang verlangen sterven,
(1265) En even als de zon, door duist’re lucht bedekt,
Zyn flikkerend’ gestraal van ons gezichte trekt,
En weigert ons zyn glans; zo hadt gy het vermogen
Op my, u afzyn was een nevel voor myn ogen.
Want u niet ziende, was myn ziel, dien in my is,
(1270) En uwe schoonheit eert, in stage duisternis.
Gy zyt alleen, Mevrouw, het leven van myn leven.
Gy hebt my d’eerste straal van liefde in ’t hart gedreven.
Gy zyt het daar myn hart, en zinnen, en gedacht
Zo lang na trachten, daar zo meenig minneklacht
(1275) Vergeefs om is geklaagt; nu mach my nau gebeuren
U eens te zien: ik zit alleenig hier te treuren.
Is dit, ô Margareet! dat gy my hadt belooft?
Of heeft een ander my al van u gunst berooft?

Fre. ,, IK ben verwondert van hier Mengo noch t’aanschouwen.
Men. (1280) ,, Fredrikos fel gezicht is weinig te vertrouwen.
,, Wat of hy van my wil?
Fre. ,, De schyn geeft weinigh blyk
,, Dat deze dommen boer twee mannen te gelyk
,, Zou wyken doen, ô neen! het kan niet moog’lyk wezen.
Men. Hy ziet zoo stuurs op my, ’k begin al wat te vrezen.
Mar. (1285) Is ’t mooglyk Prins? het strek uw liefde tot verwyt
Dat gy met achterdocht op my gebeeten zyt,
Ik deed dit alles om myn Karel te beogen.
[p. 45]
Kar. ’k Heb uit zyn woorden niet als enkel vuur gezogen,
Sint ik hem sprak.
Mar. Gy ziet hoe ik my heb verstout
(1290) Om in dit boerekleet (het geen my mooglyk rout)
Verzeekert hier te zyn, wat zoud gy meer begeeren?
Ach! kon ik met myn liefde als gy te rugge keeren.
Fre. Gy waart het dan die hem zo vroom hiel in de nacht.
Men. O ja, myn Heer, ik was ’t, dees hant, dit staal, myn kracht,
(1295) Zyn onverwinnelyk.
Kar. Verschoon doch deez’ gebreeken,
’k Beloof u ’k zal voortaan van minnenyt niet spreeken;
Myn Engel! weest gerust, ’k zal u gehoorzaam zyn.
Mar. Myn Lief te honen was onmoogelyk voor myn;
’k Vergeeft u alles, doch op voorwaart van niet weder
(1300) Licht te geloven.
Kar. ’k Wierp my voor u voeten neder
Indien ik dorst om hun, om u myn dankbaarheit
Te tonen, doch ik bid, wyl wy met redenstryt
Nu beide bezich zyn, bezegelt myn gelukken,
En laat ik in uw arm uw zoete lippen drukken,
(1305) Tot zoen van ons krakeel, dus weig’rig lief? wel hoe!
Mar. Zulx kan niet zyn myn Prins, ik sta u dit niet toe.
Kar. Waarom, myn hartje? ’t zal u tot geen oneer strekken.
Mar. ’k Mocht met myn boerekleet u zydekleet bevlekken.
Kar. Myn ziel lyt pyn genoeg, wat quelt gy my dan noch?
(1310) Verlicht myn smart, ay kom, myn Lief omhels my doch.
Mar. Men mocht ons zien.
Kar. En of men ’t zach, ’t kan ons niet krenken.
Mar. Zult gy van minnenyt aan my niet meer gedenken?
Kar. O neen, ’k verban die gants, zelf de gedachtenis.
Fre. Zo zyt gy dan zo vroom?
Men. O! myn gelykenis
(1315) Ter werelt niet.
Fre. Gy hebt dan tegen twee gevochten,
En dat alleen?
[p. 46]
Men. Dat’s niet, ik deed eêr and’re tochten.
Myn Heer al waren zy twee hondert stark geweest,
’t Was weinig maar voor my, zo wort ik hier gevreest;
En hadden zy zo braaf niet weten wech te snappen,
(1320) Ik hadt dat bloo gespuis tot hutspot konnen kappen.
Fre. Hebt gy haar niet gekent?
Men. Neen; want zy haar te rat
Van achtren lieten zien.
Kar. Gunt my uw hand, op dat
Ik gunst op gunst van u, myn Engel, mag genieten.
Maar ach; wat zie ik hier dees schitteringe schieten
(1325) Door d’ogen in myn hart, verraderes, ik zweer
By d’hemel, ach! ik sterf.
Mar. Hoe dus ontstelt myn heer?
Kar. Wie gaf u deze ring?
Mar. Ach hebt gy reets vergeten
Uw eedt, en zyt gy weêr door minnenyt gebeten?
Kar. O neen, geen minnenyt beheert nu myn gemoet,
(1330) ’t Zyn honen, snode, diege op ’t wreetst my lyden doet,
Ondankb’re zeg my voort, wie heeftze u dan gegeven?
Mar. Gy zelf, myn Engel!
Kar. Ik?
Mar. Wilt my niet wederstreven,
O ja myn Karel, gy; ziet hier ik ben die geen
Die deze nacht voor u zo moedigh heeft gestreên,
(1335) En twee verraders deed met schant te rugge keeren.
Kar. Wat zegt gy?
Mar. ’t Geen gy hoort; want ik in mannekleeren
Uit ’t dorp vertrok, en u alzo bezoeken quam.
Kar. O wonder van de min! wat werkt gy door u vlam?

Koning, Arnesto, Albano, Ludovico, Frederico, Porcia en gevolg.

Kon. EEn wonderlyk bedrog.
Arn. Hier is hy.
[p. 47]
Fre. ,, Myne listen
(1340) ,, Die hebben wel gewerkt, het gaat ons als wy ’t gisten.
Alb. ’k Verzoek zyn Majesteit vergiffenis, en bidt
Hy dit misdryf verschoon.
Kon. Hou Karel!
Kar. Hoe! wat ’s dit?
Myn Heer en Vader, wat gelieft u te gebieden?
Por. Is ’t mooglyk hemel? ach wat laat gy niet geschieden.
Kon. (1345) Noem my geen Vader, maar leer beter nu verstaan;
Gy zyt geen Prins, maar wel den zoone van Albaan.
Alb. Ik was den oorspronk Heer, van deze listigheden,
Door dien ik, om myn bloet zien op den troon te treden,
Hem gaf de naam van Prins, dan ’t is myn eigen zoon,
(1350) En Margareet alleen is d’erve van u kroon,
En die uw Gemaalin, Mevrouw de Koninginne
(Wiens ziel in d’hemel rust, om grooter Rijk te winne)
Ter werelt heeft gebracht, en liet in myne hant;
Dies bid ik andermaal vergeef myn misverstant.
Kon. (1355) Wel, wyl gy ’t zelf bekent, zo zal u het ontdekken
Van deze list tot een vergiffenisse strekken.
Alb. Dees is zy, grote Vorst!
Kon. Myn dochter, dat ik u
Omhels, myn waarde kint!
Kar. Wat hoor en zie ik nu!
Mar. Myn Heer, zo veel geluk, noch dees veranderingen
(1360) En had ik niet gehoopt.
Men. O meer als wond’re dingen:
Kar. Ik weet nau wat dit is.
Men. Ja ’t is wat ongemeen.
Kon. Gy zult voortaan de naam van een Princes bekleên,
En nevens Vaders zyd’ zyn op den troon gezete.
Gy Heeren, roept met my, lang leve Margarete!
Alle. (1365) Lang leve de Princes! lang leve Margareet!
Mar. ,, Myn ogen, tongen van de ziel, getuigen ’t leet
,, Dat myne ziel gevoelt, in van hem af te scheiden.
[p. 48]
Kon. Myn dochter, kom, ik zal u in myn hof geleiden,
Op dat men u daar diene en eere na uw staat,
(1370) Die ’s Konings hart vermaakt in koninglyk gewaat.
Gy Karel, blyf in ’t hof, en wilt niet wederkeeren
Na ’t dorp, een ieder zal door ons gebodt u eeren,
Vermits ik u bemin, en noch in waarden hou,
Dies hoopt op onze gunst, volhardende in uw trouw.

Koning en Margareta binnen.

Fre. (1375) ’t Geval is wonderlyk, gelyk gy zelf kont speuren,
En ’t geen men hier ziet, heeft men meerder zien gebeuren. bin.
Arn. Het treft nu dees dan die, en elk na eigen schult. bin.
Lod. ’k Bedroef my nevens u, vaar wel, en neem gedult. bin.
Alb. Kom Karel, volg my na, hier kart geen treuren baten.
(1380) Gy moet met my na ’t dorp, en deze staat verlaten,
Die, zynde die gy zyt, u toch in ’t minst niet voegt. bin.
Por. ,, Gy weet het hemel, hoe zyn onluk my misnoegt.
,, Hy is dan die hy is, noch kan ik niet verzaaken,
,, Dat ik myn ziel gevoel in zyne liefde blaaken. bin.
Kar. (1385) O ramp! ô hartenleet! ô ongeluk! ô spyt!
Men. Dit komt te slecht myn Heer, hoe voor zo weinig tyt
Een Prins van ’t lant te zyn, en voort weêr zo verstooten
Eer datmen noch ’t gevoel van ’t Prinsdom heeft genooten.
Ik kan my zeeker niet onthouden van gelach;
(1390) My dunkt dat ik met recht u wel gelyken mach
By sinte Blazius, die wy in ’t dorp steets vieren,
En met verandering van kleeren dikwils cieren,
Zo dat hy nu Sint Jan, en dan Sint Pieter lykt,
En voorts zo ’t heele jaar voor andre Heil’gen prykt:
(1395) Maar nauwlyx komt zyn dag, men ziet zyn pracht verdweenen,
Hy wort weêr Blazius gelyk hy was voorheenen.

Kar. Nauw weet myn tong de pyn en smart,
Die ik gevoel aan ziel en hart,
Met droeve woorden uit te drukken.
(1400) O Hemel! wat all’ ongelukken,
[p. 49]
En wreede rampen lyd ik niet?
Die my bestormen met verdriet,
En angst, en kommer, en bezwaren.
De Koning komt hier zelf verklaren
(1405) Dat ik zyn zoon niet ben of was.
Wat ongeval, helaas! hoe ras
Kan ’t wankel luk haar aanzicht keeren!
En ’t alderhoogste tot het laagste toe verneêren.

Nu merk ik eerst de veinzery
(1410) Van Porcia, die zich zo vry
Aan myne liefde zocht te binden,
Op hoop van daar een Kroon te vinden;
Margreet al zwygende geniet
De gunst die haar den Hemel biedt;
(1415) Fredrico, die myn vrintschap eerde,
Verlaat my nu als een verneêrde;
Arnesto zich hoogmoedig toont;
Albaan bespot my zelf, en hoont
My in myn leet en ongevallen;
(1420) Ja zelf tot Mengo toe, acht men my niet met allen.

Dan daar ’s niet aan, zy mogen my
Verlaten, alles wat ik ly
Dat zal ik met gedult verdragen;
Ten trots van tegenspoet, en plagen
(1425) Die my ’t geval heeft opgeleit;
’t Zyn menschen die d’ondankbaarheit
Als eigen is en aangeboren;
Een snode drift van haat en tooren
Die den verwinnaar lauweriert,
(1430) En om zyn luk staag vreest en viert,
En gaat den overwonnen haten,
En als verworpeling versmaden en verlaten.

Het pynt my niet, doorluchte Vrouw!
Ik laat de Kroon niet met berouw;
[p. 50]
(1435) O neen! nu gy die zult genieten
Kan het verlies my niet verdrieten;
Myn vroomheit blyft my altyt by;
Niet vrees ik, als alleen dat gy
Nu, door hoogdravende gedachten
(1440) Gevoedt, mijn liefde zult verachten.
Den hemel zy getuigh hier in,
Dat ik zo veel en meerder min
Prins zynde, u staag heb toegedragen,
Als oit van d’eerste uur dat u myn ogen zagen.

(1445) Volmaakte liefde, in hooge staat,
Vertoont haar waarde door de daat
Van onverbrekelyke panden;
Die wenste ik nu wel van uw handen;
Op dat gy, als ik heb gedaan,
(1450) Myn trouwe liefd’ niet mocht versmaân;
Noch varder gaan myn zuchten zwerven,
Ik wenste al ’s werelts luk te derven
Als ik u maar genieten kon;
Ik wenste starren, maan, en zon
(1455) Tot medelyden te bewegen;
Maar ’t is om niet, de glans der Kroon die schynt my tegen.

Dies is het beeter dat ik sterf,
En ik dit stervend leven derf,
Als onverhoort myn ramp te klagen.
(1460) Geen eêl gemoet kon oyt verdragen,
Dat die noch gistren ’s Konings staat
Bekleede, nu als onderzaat
Beoogt wert, en veracht moet leven.
My zelven uit dit hof te geven
(1465) Is ’t beste, en voor de rest gedult;
Myn nootlot moet hier zyn vervult:
In zo veel onluk is het scheiden
De kortste weg om my na wensch ter doot te leiden.

[p. 51]
Vergeefs op iemants heil gesteunt,
(1470) Als zelf den hemel zich niet kreunt
Aan ons verdriet; geen mededogen
Van menschen zal een traan afdrogen,
Geen enk’le traan van ons gezicht,
Dat hart en ziel hun pyn verlicht;
(1475) Ter werelt is geen troost te vinde,
Ten zy de doot myn ziel ontbinde
Van ’t lichaam, die ik nacht en dag
Aanbidden zal, met droef geklag,
En naar gezucht in bos en bergen,
(1480) Om haar dien laatsten dienst in deze noot te vergen.

Vaar wel dan, schoone Margareet!
Vaar wel, Princes! ik ben gereet;
Uw trouwe dienaar die staat vaardig,
Om u te offren, is hy ’t waardig,
(1485) Een trouwe en onbevlekte ziel,
Die mooglyk u weleer beviel;
Een ziel die noch op d’ogenblikken
Van d’allerlaatste levens snikken
Zal zeggen, ’k lief myn Margareet;
(1490) Op dat de heele werelt weet
Hoe myn stantvastigheit in ’t minnen,
In spyt van ’t wankel luk, de doot zelf kon verwinnen.

Men. Myn Heer, ik bidt u laat dees droefheit toch, en tracht
Na vreugt.
Kar. Ach! Mengo, ’t is niet meer in myne macht.
Men. (1495) ’t Is al, indien gy wilt.
Kar. Om noch te konnen leven
Moest de vergeetelheyt de grootste hoop my geven,
Indien het mooglyk was, dat ik die schoone zon
(Nu d’oorzaak van myn doot) daarom vergeten kon.
Maar neen, ik moet de smart en pyn die my bestryden,
(1500) Nu ik haer stralen mis, op ’t felst noch wreder lyden;
[p. 52]
Te meer, terwyl ik weet dat haar den Konink met
Fredrico binden wil door Hymens heil’ge wet.
Wat wil, wat zal ik doen? wat kan myn liefde baten?
Men. Dat gy niet om haar denkt, gy moet haar doch verlaten.
Kar. (1505) Wel aan! ik zal u raat dan volgen, doch met leet.
Maar hoe zou ik zo ras die schoone Margareet
Vergeeten konnen? die ’k meer als my zelf beminden;
Die Margareta die geen wederga kon vinden,
En blinkende als een star, var boven and’re scheen;
(1510) Want alhoewel dat ik d’ondankbare met reên
Vergeten wil, nochtans ik voel my zelf bedrogen,
En vint my machteloos; d’aantreklykheit der ogen
Vermag meer als ik dacht, de krachtige natuur
Verwint het alles; ach! ik sterf op yder uur,
(1515) Wyl Margareet my moort, vermits dat Margarete....
Men. Hou op van Margareet, is dit haar dan vergeete,
Myn Heer? my dunkt dat ik die naam te dikwils hoor.
Kar. Hoe zyt gy noch zo dwaas! gelyk een zieke door
Verbodt, in d’hoogste brant van zyne koorts gelegen,
(1520) Het drinken wert ontzeit, maar evenwel daar tegen
Wert toegelaten dat hy zyne mont slechts spoelt,
En met een weinig nat zich voor een wyl verkoelt;
Zo ben ik ook, nu ik Margreetaas byzyn derve,
Gevoel ik zulk een brant die my byna doet sterven.
(1525) En wyl myn ziel haar niet na wens genieten kan,
Laaf ik my door myn tong, en spreek daar zomtyts van;
Dit wil den hemel tot myn troost maar slechts gehengen.
Men. Is ’t mooglyk; kan men u tot geen bedaren brengen?
Kar. Ik ben vol pyn, en vind’ hier geen verlichtenis.
Men. (1530) Heb maar gedult, het zal wel bet’ren na ik gis.
Kar. Wat zal ik doen, myn Lief gaat haar door d’echt verbinden.
Men. Wacht tot zy weduw wort, of tracht een aâr te vinden.
Kar. Dees hartstocht raakt te fel, myn ziel zo kout als ys
Tuight dat myn doot genaakt.
Men. Men hoeft hier geen bewys,
[p. 53]
(1535) Dewylje ’t zelver zegt zo dunkt me was ’t geen wonder.
Kar. Myn lukstar en myn zon die gingen t’evens onder.
Men. ’k Beken, u ongeluk in ’t lieven is wel groot;
Maar, Heer, van sterreven en hebje noch geen noot;
’t Geen u nu overkomt, ziet men wel meer gebeuren.
Kar. (1540) Heel onbegryplyk is myn liefd’, gy kunt het speuren;
Want schoon ik heb getracht noch meerder dienst en min
Aan haar te tonen, ’t was onmooglyk, mits ’er in
Myn borst geen grooter min of liefd’ oit wiert gevonden.
Ach hemel! met wat vreugt, indien ik wiert gebonden
(1545) Aan haar door d’echtebant, zou ik u heel vernoeght
Dank zeggen eeuwiglijk voor ’t luk my toegevoeght.
Men. Hoe woud gy trouwen, Heer? dat wil ik nimmer hopen.
Men zou de grootste schat niet dierder konnen kopen,
En na ik merken kan, gelyk men ’t my verbeelt,
(1550) Zoo is ’t een zaak die licht eer als men meent verveelt;
Daarom bedenkt u wel, ’k verzeeker u, het trouwen
Geeft niet als ongemak, en al te laat berouwen;
Wilt gy gewroken zyn van die u zo misleit,
Zo laat haar trouwen, en blyft gy in vryigheit.
Kar. (1555) ’t Is wel gezeit voor die, die geene weerliefd’ achten,
Maar ik vind’ by my zelfs heel andere gedachten,
En acht myn liefd’, en zorg, en dienden, wel besteet,
Mocht ik in zulk een staat eens zyn met Margareet.
Men. Voor my, ’k heb noit gedacht in ’t slaafs verbont te treden,
(1560) En vraagje my waarom? hoort toe, dit zyn de reden:
Een vrouw die puntig is, en altyt net wil gaan,
Past zelden dat in huis het nodigst wert gedaan;
En slordig zynde of vuil, zy staat u altyt tegen;
Een jonge is al te veel tot minnespel genegen,
(1565) Ze tokkelt altyt aan, men doet meer als men kan;
En out, men heeft noch nacht of dag geen vreucht daar van,
Maar wort eer dat men ’t weet al levendig begraven:
En neemje een weeuw, je moet voor and’re kindren slaven.
Is ’t al een vryster, zy is vies en haast geraakt,
[p. 54]
(1570) Die van de moeder vaak hartnekkig wort gemaakt;
En zooze een Vader heeft, zo looptze lichtlyk klagen;
En heeft z’er geen, het gelt dan iemant van haar magen,
’t Zy peet of bestemoêr; en isse boos of quaat,
De duivel in de hel en weet tot haar geen raat;
(1575) Goet zynde en milt, je wort al slapende bedurven;
Een gierige, zo is ’t veel beter eer gesturven;
En isse wys, je hebt jou meester altyt t’huis;
En isse mal, waar is ter werelt grooter kruis;
Zo ze eerlyk is, ze zal altyt van u begeeren;
(1580) Oneerelyk, zo zal ze u door haar doen onteeren;
En adelyk, denk vry dat gy haar dienaar zyt;
En arm, gy voed de muis die u de keel afbyt;
Groots zynde, zalze altyt die minder zyn verachten;
En nederig, wat heeft men meer als schant te wachten;
(1585) En isse ryk, zy zal ook wis hovaardig zyn,
Dan hoort men dikmaal, ’t is van ’t u niet, maar van ’t myn;
Een lelyke die is verdrietlyk voor u oogen;
En is ze al schoon, je moet zomwyl noch wel gedogen,
Al benje een Heer van ’t lant, dat men jou duivel maakt,
(1590) En ziende zelfde zaak, noch wert de zaak verzaakt,
Zo kan dat gretig goet haar aan hun lust verbinden.
En neem, ’t was naje wens, je kond’er eentje vinden
Die net en was noch vuil, te jong, noch ook te out,
Te goet, noch niet te quaat, te nedrig, noch te stout,
(1595) Te gierig, noch te milt, te wys, noch van de malste,
Niet te begeerlyk, noch t’oprecht, noch van de valste,
Niet aadlyk, arm of ryk, met weinig hoverdy,
Te lelyk noch te schoon, het zy ’t een vryster zy,
Of weduw, hoe zy is je bint ’er meê bedrogen,
(1600) Al wasje noch zo gauw en zaagt met Argus ogen;
’t Schynt zo in ’t eerst wel wat, als ’t meisjen opgepronkt
Gelijk een hoofse pop, de vryer eens belonkt,
En helpt het kalf op hol die al de kermis prullen,
Door zalfjes, pleistertjes, door strikken, quikken, krullen,
[p. 55]
(1605) Zo raakt Heer loshooft vast, en eer hy ’t weet om hals.
Kar. Houd op! uw zotte reên verveelen my in all’s;
En leer beleefder en met meerder eerbied spreeken
Van ’t vrouwelyk geslacht, dat ik als god’lyk reeken.
Onnodig met u snap hier meerder tyt verspilt;
(1610) ’k Verlaat het hof, gy moogt my volgen zo gy wilt. Karel bin.
Men. Zo doen ik ook, ik zal in noot jou niet verlaten;
En heb ik my vergist in wat te vry te praten,
Vergeef het, Heer, het is om beters wil geschiet;
Die niet getrouwt en zyn geloven het doch niet;
(1615) Doch ’t zy hoe ’t wil, ik heb ’t niet uit myn duim gezogen,
Zo ’t al geen waarheit is, ’t is alles ook geen logen. Binnen.

Continue

VYFDE BEDRYF.

Karel alleen in ’t dorp.

EEn zeeman ploegt de woeste zee,
En zwerft met kommer op de baren,
Op hoop dat hy na lang bezwaren
(1620) Zal ank’ren op behouden ree;
Maar echter onverwacht, door felle storm gedreven,
Kan ’t nootlot vaak niet wederstreven,
Wyl een onzichtb’re dootse klip,
Daar hy zyn haven meent te kiezen,
(1625) Hem t’evens weghrukt met zyn schip,
En doet hem lyf en goet verliezen.

’t Verliefde vogeltje vermaakt
Zich zingende op de groene bomen,
En gaat vernoegt verwellekomen
(1630) Zyn ega die van weêrliefd’ blaakt;
Wanneer een vlugge pyl zyn treurspel komt voltrekken,
In ’t midden van zyn trekkebekken,
Daar hy zyn grage wellust boet;
Zo dat, in plaats van vreugt te vinde,
[p. 56]
(1635) Hy nederstort in ’t lauwe bloet,
En vint de doot by zyn beminde.

Een hart dat, als de vlugge wint,
Door bos en bergen weet te vliede,
En schoon hem iemant stryt aanbiede,
(1640) Geen wederga in snelheit vint,
Raakt evenwel door list des jagers in de netten,
Die hem zyn snege loop beletten,
En end’lyk met gevelde spriet
En jagt-zwaart ’s levens draat afsnyen;
(1645) Dies kan daar hy hem op verliet,
Hem van de doot niet meer bevryen.

Zo heb ik als een schip geholt,
Door woeste golven, heel verbolgen,
Gelyk een vogel moeten volgen,
(1650) Waar hem het onluk heenen rolt;
Ja, als een vluchtig hart, in myne doot geloopen;
Dies is ’er niets voor my te hopen.
Ik leed myn schipbreuk op een rots;
Een wreede pyl myn borst doorgriefde;
(1655) Een jaghtspriet trof myn hart, dat trots
Het wankel luk stantvastig liefde.

Leon. WEl Karel, ’t dunkt my vreemt u nu alleen te zien,
Weet gy niet dat de Vorst met al zyn Edelliên
Hier in ’t geberregte zo daatlyk is gekomen?
(1660) Hy blyft hier voor een wyl; en na ik heb vernomen
Zo wil hy zich ter jagt vermaken dezen dag;
Dies waar ’t niet vreemt dat men u ook genegen zag,
Om nevens andere zyn Majesteit t’ontfangen.
Kar. Na Karels byzyn zal men nu niet zeer verlangen,
(1665) Dies is ’t onnodig, vrient, dat gy my zullex vergt,
Ook als zyn Majesteit komt jagen in ’t gebergt,
[p. 57]
Zo is hem wel bekent ons aller onvermogen,
Hy zal ’t genegen hart met goedertieren ogen
Wel inzien zo ik meen; en blyft hy deze nacht,
(1670) Daar wert al wat men kan tot vreugde bygebracht,
Om na behoor de Vorst en zynen stoet t’onthalen.
Maar zeg, zaagt gy Margreet met goddelyke stralen
Niet blinken als de zon in ’t heerelyk gewaat?
Leonid. O ja! noch schoonder dan de schone dageraat,
(1675) Die hare schoonheit van dit schone beelt moet leenen;
Daar wort gezeit dat haar den Koning wil vereenen
Met Frederik zyn Neef, door Hymens heil’ge bant.
Karel. O pijn!
Leonid. Zyt gy ontstelt?
Karel. Het gaat my aan ’t verstant.
Leonid. ’t Is vreemt!
Karel. ’t Doet niet.
Leonid. Zyt gy minnydig dan?
Karel. Met reden:
(1680) Een minnaar wert altyt met achterdocht bestreden.
Leonid. Zo mint gy de Princes?
Karel. Zy is het die myn zin
En ziel alleen gebied.
Leonid. Wat voordeel kan die min
U geven? niet met al.
Karel. Haar eeuwig te beminnen
Myn lust en oogwit is.
Leonid. Wat zultge daar me winnen?
Karel. (1685) ’t Is my genoeg als ik haar dienaar maar mach zyn.
Leonid. En zonder liefs genot voor al uw minnepyn?
Zo dwaas en ben ik niet, dat ik zal liefde dragen
Diens grootsheit my veracht, dien ik niet kan behagen,
Schoon dat ik haar behaag, vermits de hoofse eer
(1690) Niet toelaat dat zy haar gedachten tot my keer.
’k Beken, ’k heb Margareet voor lang myn hart gegeven,
Eêr dat haar ’t luk zo hoog hadt boven my geheven:
[p. 58]
Maar toen zy wiert bekent, zo heb ik voorts getracht
Die liefd’ te bannen uit het diepst van myn gedacht;
(1695) Want iets te minnen dat men nimmer kan genieten,
Is zotheit, die niet brengt als quelling en verdrieten.
Verbant dit uit uw geest, wilt gy u laten raân.
Karel. Hadt ik als gy bemint, ik hadt zulx licht gedaan:
Maar neen! myn liefde is al gebouwt op vaster gronden,
(1700) ’k Vind’ vreugd’ in myn verdriet, en balsem voor myn wonden,
Wanneer ik aan haar denk, kan die gedachtenis
Myn ziel verlichten, die vol pyn en droefheit is.
Leonid. U staat is t’ ongelyk, bezin u eens te degen,
Een lantman zal die een Princes tot liefd’ bewegen?
Karel. (1705) Wat lantman? ’k zeg gy liegt, vermits het edel bloet
Dat in myn ad’ren is, de deugt van myn gemoet
Genoegzaam tuigen kan, dat niemant kon verneêren.
Ik ben een Prins, en wil by d’hemel u hier zweeren
Dat yder een die my voor zullex niet en kent,
(1710) Myn hoonder is, en al myn roem met onrecht schent:
Want myn gedachten noit van ed’le daân vervremen,
Maar doen hun lof tot by ’t gestarnte plaatze nemen.

Fredrico in jagtgewaat.

Fred. Wat’s dit!
Leonid. ’t Is Karel, Heer, die zelf hier niet alleen
Zich Prins noemt, maar durft noch door schandelijke reên
(1715) My hoonen, dan ik zweer myn wraaklust haast te koelen.

Leonido binnen.

Fred. Lafhartige! ’k zal u myn gramschap doen gevoelen.
Wat oorzaak hebt gy schelm, dat gy u zelf de naam
Van Prins toeëigent, daar geen and ren erfgenaam
Des Ryx en is, als ik; ’k zweer ’k zal u haast beroven
(1720) Van alle hoop, die u dees zotheit deed’ geloven.
Gy zult niet straffeloos dees blykelyke hoon,
My aangedaan, ontgaan, ô neen! ik wil dan, schoon
Het my tot schand’ verstrekt, dat ik, met een verachte
[p. 59]
En slechten mensch als gy, myn staal beproef en krachten,
(1725) Dat gy u degen trekt, geen woorden, maar de daat
Alleen beschut u ’t lyf voor myn gerechte haat.
Karel. Ik bidt myn Heer, wilt toch u toorne wat bedwingen,
’k Verzeker u dat ik zyn Hoogheit in geen dingen
Ter werelt oit misdeê, ook nimmer doen en zal:
(1730) ’k Ly met gedult het woên van ’t wankele geval.
Fred. Dat u ten troon verhief, onwaardig tot regeeren.
’k Zeg dat gy u verweert, of by den hemel ’k zweere
Dat ik u dooden zal.
Karel. Is ’t mooglyk dat de wet
Eens onderzaats myn staal nu inhoud, en belet
(1735) Om dien hoogmoedigen van’t leven te beroven?
O spyt! ô schant! wat plicht gaat u gevoel te boven!
Fred. Het is nootzakelik dat ik gelegentheit
In acht neem, Karels doot zal d’Oppermajesteit
Van ’t machtig Napels my na wil en wens doen erven?
(1740) Noch eens verweert u, of ik doe u daatlik sterven;
Voort trek u degen uit.
Karel. Myn eer laat zulx niet toe,
Dat ik in zulx te doen my zelf en u misdoe,
De Prins en zal my noit van myne plicht af krygen.
Fred. Zo zal ik u dan hier met steek op steek doorrygen.

Trekt degen, daar op Karel de zyne mede.

Karel. (1745) Wel nu gy my zo trots en overmoedig tergt,
Kom aan, myn groot gedult is al te veel gevergt;
Dan ’k neem den hemel tot getuige, dat u woorden
My dwingen tot dees daat.

Mengo. Men wil myn Heer vermoorden:
Och, help! sta by, och help!
Karel. Hoe maakt gy zulk gerucht?
Fred. (1750) Zwygt schellem, of ik zal....
Karel. Ik ga, vermits ik ducht
Dat ik in ’t end myn staal niet zou bedwingen konnen.

Karel binnen.

[p. 60]
Meng. Twee vochten styf en stark, en niemant had gewonnen,
Was ’t geen Romeinse daat?
Fred. Toont u vry dankbaar aan
Zyn komst; want andersins ten waar zo niet gegaan.
Mengo. (1755) Terwyl hy omkykt zal ik meê de vlucht verkiezen,
Ten dient my hier niet meer.

Mengo binnen.

Fred. Ik moet myn hoop verliezen:
Hy laat my hier, en is geweken zonder reên.
Wel Mengo, hebt gy... hoe! dien fiel is ook al heen.

Arnesto. Wat toorne dwingt u om u staal hier dus t’ontbloten?
(1760) Zyn Hoogheit is ontstelt.
Fred. ’k Heb Karels doot besloten,
En voer myn voorneem noch van dezen dag wel uit.
Arnesto. Myn Heer die overdenk, ’t is al een vreemt besluit.
Fred. Zwygt Graaf, en zegt my niet, ’k zal hem alleen zyn leven
Niet nemen; maar de Vorst ook zelf de dootsteek geven:
(1765) Op dat doch eens myn hoop, door staatzucht opgevoed,
De vrees verbannen mach van myn ontrust gemoet.
Kom gaan wy, ’k zal de zaak in ’t brede u openbaren;
Wie dat iet groots bestaat moet bloheit laten varen.

Beyde binnen.

Porcia van d’eene, en Karel van d’ander zyde.

Porcia. Ik heb myn tweede ziel, die myne ziel gebied,
(1770) Om wien ik zorgend’ leef, en nauwlyx rust geniet,
Na wens gezien: hy komt bekommert herwaarts treden,
Zyn opgetogen geest die is geheel t’onvreden,
Nu slaat hy zyn gezicht ten hemel, dan na d’aart;
Zyn droefheit myn gemoet zo wel als ’t zyn beswaart;
(1775) Myn hart op elke zucht door meêly schynt te breken;
Hy gaat, ik roep hem hier, wel Karel, zonder spreken
Hier dus verby te gaan? dat dunkt my al wat vreemt.
Kar. Mevrouw, ’k verzoek dat gy het doch niet qualyk neemt,
[p. 61]
Ik was in myn gedacht een weinig opgetogen.
Porcia. (1780) Zo heeft de liefde dan op u al groot vermogen.
Karel. Te veel, zy plaagt myn ziel met smart en ongedult,
Zo wert myn nootlot door myn lyden heel vervult.
Porcia. Uw edel hart is waart iets waarders te verwerven.
Karel. ’k Moet stervend leven, om al levende te sterven.
Porcia. (1785) Hoe leeft gy dan?
Karel. Mevrouw, ik leef verheugt met pyn,
Porcia. De pijn en vreugt nochtans heel tegenstrydig zyn.
Karel. ’k Voel pyn, wanneer ik denk aan’t geen ik heb genoten,
En echter d’eenzaamheit houd mijne vreugt besloten;
Dies heb ik pijn en vreugt wijl dat ik ben alleen,
(1790) En niet vergeten kan ’t geen is geschiet voor heen.

Marg. ,, En zie ik Porcia en Karel daar niet beide
,, In redenstrijt? zy zijn’t; wat mach hun hier geleide?
,, ’k Verberg my hier, en leen aan hun gesprek het oor.
Karel. Vol dankbaarheit geef ik Mevrouw na wil gehoor.
Porcia. (1795) Uw staats verandering die ging my aan het harte,
En heeft op ’t hoogst mijn ziel doorgrieft met pijn en smarte;
Dan echter weet dat ik u noch in waarden hou.
Marg. ,, Het is verlooren, ’k sterf van achterdocht en rou;
,, Ik nader.
Karel. Daar vertoont zich ’t leven van mijn leven.
(1800) Mijn ogen reets hun vreugt vernoegt te kennen geven,
Vergode Margareet! mocht ik u spreken aan,
O hemel! wat geluk zou ’t mijn te boven gaan.
Marg. Volmaakte Porcia, gelief u niet te belgen
Mijn kleen verzoek, om hier, in schaduw van de telgen,
(1805) Waar haar de glinsterende Aurora zelver toit,
En alle morregen haar zilv’re peerlen stroit,
U nevens my wat te vermaken langs dees vlieten,
Die door een labb’re koelt haar ruissend nat doen schieten
Langs d’oevers, daar de roos en geur’ge violet
(1810) Turkois trotst en saphir, aan ’s Konings kroon gezet,
[p. 62]
Hier plagt ik heel gerust, van onrust vry, voor dezen
(Eer ’t luk my tegen wens verhief) vernoegt te wezen;
Zo dat my dacht dat ik u ongelyk zou doen,
Indien ik zonder u dees lust genoot in ’t groen.
Porcia. (1815) Mevrouw ik blyf verpligt aan u genegentheden.
Marg. Kom gaan wy, ’t is een vreugt zich zo wat te vertreden.
Porcia. ’k Zal u gehoorzaam zyn, ,, hoewel het my verveelt,
,, Wyl Karel maar alleen in myn gedachten speelt,
,, Diens byzyn ik verlaat, maar werd’er toe gedrongen.

Mengo. (1820) Ik ben Fredrikos toorn heel aardig noch ontsprongen.
Karel. ’k Wil naderen, Mevrouw!
Marg. Ter zyde, snoden, voort!
Vertrekt uit myn gezicht; is dit u trouw, u woort,
Trouwlooze, dat gy zwoert my eeuwiglik te houden?
’k Vervloek met recht den dag dat ik u eerst aanschouden.

Margareta en Porcia binnen.

Karel. (1825) Myn geest die staat door dees verwarringe verdwaalt;
Is ’t mooglik Margareet, dat gy met smaat onthaalt
Met zulke afkeerigheit die u zo trouw beminde,
En in stantvastigheit geen wederga kon vinde:
Is ’t mooglyk dan dat u verlaten Karel leeft,
(1830) Nu gy hem onverdient zo smadige antwoort geeft?
Ter zyde, snoden! voort, ach! most ik zulx nu hooren.
Tirannige, ach! ik sterf; myn zinnen gaan verlooren:
O hemel! hemel, ach! waar ben ik nu?
Mengo. Niet var
Van ’t dolhuis na ik gis.
Karel. Zwyg, onbeschaamden nar,
(1835) ’k Zal haar ondankbaarheit luitkeels te kennen geven.
Mengo. Dat hoeft niet, want men ken jou wandel en jou leven,
’t Ging lang al buiten west.
Karel. Ik zal de zee en lucht
Ontstellen door de galm van myn benaut gezucht.
[p. 63]
Mengo. Wat zal de wint dan doen, dat zou ik garen weten.
Karel. (1840) Veranderlyke vrouw! hebt gy zo haast vergeten
De liefde die ’k u droeg, en gy weêr toonde aan myn,
Zo was u liefde niet oprecht, maar liefde in schyn;
’t Was alles maar geveinst, dat toont gy door u daden,
De staatzucht doet u nu myn nedrigheit versmaden;
(1845) Uw vleiende bedrog bedroog my voor en na.
Mengo. Daarom is ’t dat ik elk het trouwen ook ontra;
Want vrouwen wonder zyn, wanneer zy woorden krijgen
Met ongelyk of niet, de mannen moeten zwijgen.
Karel. ’t Is veeltyts zo gy zegt, ’t bevinden geeft ons blyk,
(1850) Geeft haar een korsel woort, of ’t weinigste ongelyk
In d’een of d’and’re zaak, al hadt gy duizent malen
Haar opgepast, gedient, en wel gezocht t’onthalen,
Het zal vergeten zyn; zy zal met afkeer, smaat,
Belonen al u liefd’; zo verre strekt haar haat.
Men. (1855) Geen wonder, want wie kan hem op een vrouw vertrouwen,
De wispelturigheit is eigen aan de vrouwen,
Zy zyn gelyk de wint die lichtlyk keert en drait,
En als de haan die nu eens dus dan anders krait.
Kar. Zacht Mengo, ’k zie de Vorst hier met zyn hofstoet nad’ren,
(1860) Gaan wy.
Mengo. ’t Is best op dat jou zinnen weer vergad’ren.

Beide binnen.

Koning, Albano, Arnesto, Lodovico, en gevolg.

Albaen. Het dorp schept nieuwe lust zyn Majesteit te zien,
En elk tracht nu verheugt zyn dienst u aan te biên.
Koning. De droefheit der Princes heeft my tot hier te komen
Gedwongen, anders waar het licht niet voorgenomen.
Albaen. (1865) Nu droef te zyn, dat ’s vreemt, quelt zy haar zelven dan?
Koning. Het zy hoe ’t wil, het hof haar niet vermaken kan;
’t Schynt haar genegentheên tot eenzaamheden strekken;
Dies heb ik, om haar hart allengs tot vreugt te trekken,
[p. 64]
Voor goet gekeurt dat men haar lust na wil voldoet.
Albaan. (1870) De Vorst doet wel, wyl zy is eenig opgevoed,
Zal haar alleen te zyn licht allermeest behagen;
Natuur haar trek hielp vaak voor ’t lichaam zorge dragen.
Koning. Die laat ik nu begaan; want vreugde, zang, en spel,
Of wat men oit bedacht tot blytschap, om de quel
(1875) Die het gemoet beheert, in ’t ende t’overheeren,
Ten hielep niet, haar pyn scheen meerder te vermeêren,
Dies stel ik d’uitkomst voorts aan ’s hemels goet bestier.
Maar zeg Albaan, wat doet, waar houd zich Karel hier?
Albaan. De lees- en jaghtlust zyn zyn daaglykze oeffeningen.
Koning. (1880) Ik wensten hem te zien; want ik hem sonderlinge
Bemint heb, om zyn deugt, dien ik het waardig von:
Ik trachten hem in ’t hof te houden; maar ik kon
Door myn verzoek hem tot verblyven niet bewegen.
Albaan. Sint dat hy hier quam stont hem alle grootsheit tegen.
Koning. (1885) Hy is voorzichtig, wys, en zulk een inborst acht
Het wankel luk niet dat hem schielyk t’onderbracht.
Ludov. De schaamt en schant van dus de hoop der kroon te derven,
Deed’ hem verlaten’t hof, en wensten hier te sterven.
Koning. Ik neem den hemel tot getuigenis voor myn,
(1890) Dat ik wel wilde hy myn erfgenaam mocht zyn;
Want ik kan nauw, dat hy myn zoon niet is, geloven;
Iets twyffelachtigs wert my ingestort van boven:
Myn bloet getuigt, door liefde en toegenegentheit,
Natuur haar trek die tot zyn voordeel by my pleit.
(1895) Daar komt myn dochter, vol van kommer en bezwaren.

Margareta bedroeft met Porcia en Fredrik.

Porcia. Van droefheit kon Mevrouw tot noch toe niet bedaren.
Koning. Myn kint, nu zyt gy op de plaats, daar uwe geest
Zo na verlangde, op hoop dat zy haar quelling meest
Verlaten zou, en ’t hart van smart door haar vermogen
(1900) Ontlasten, waarom dan met neêrgeslagen ogen
[p. 65]
Het aartryk dus besproeit met tranen en geween?
’k Begaf my uit myn hof tot u vermaak alleen,
En nu ik hier ben, schynt uw’ droefheit te vermeêren.
Mar. ,, Vervloekte minne-nyt, hoe moort gy myn begeeren.
Kon. (1905) Nu vind ik waar te zyn, dat droefheit meest haar kracht
Betoont aan die met recht men meest verstandig acht.
Mar. Myn Heer, ik kon my noch tot geen vermaak begeven.
Fre. Haar rusteloze geest wert door iets vreemts gedreven.
Kon. Geef u tot rust Princes; de rust vermindert pyn.
Mar. (1910) Ik wenste liever wat alleenig hier te zyn;
Kon ’t wezen Heer, men zou my zeer daar door verplichten.
Por. Het schreyen zal de smart, die haar bezwaart, verlichten.
Kon. Men doe haar wil, op dat zy wat genoegen vint.
Fre. Zyn Majesteit doet wel.
Kon. Den hemel spaar myn kint.

Alle binnen, behalven Margareta.

Mar. (1915) WAt helsche pyn ontsteekt op eenen tyt,
Myn hart zo fel, met min en minne-nyt.
Kom tranen! mindert myn verdrieten,
Met staag uit myn gezicht te vlieten;
Nu ik myn ziel vol toorn en liefde voel.
(1920) Maar neen. gy zyt verscheide voortgesproten;
Uit d’onlust heet en uit de liefde koel.
Dies doet het niet, gy zoudt myn brant vergroten;
Vermits dat tegen d’achterdocht
Myn liefde als vuur wert voortgebrocht;
(1925) En als een Etna gloeit van binnen,
En zult gy doch niet konnen winnen;
Want ’t is niet meer in myn vermogen
Die brant te blussen door myn ogen.
Men. Indien barmhartigheit u immermeer bewoog
(1930) Om wel te doen, zo ziet met een genadig oog,
Doorluchtigste Princes! uw’ Karel aan, verlaten
Van liefde en van geluk, terwyl gy hem wilt haten.
[p. 66]
Hy leeft bedroeft, en wenst de doot, met zucht, op zucht,
Die d’harde rotsen zelf bewegen, en de lucht
(1935) Zyn trouw gemoet, en zyn stantvaste liefd’ doet weten.
Mar. Wat zegt gy al?
Men. Is ’t dan wel mooglyk te vergeten
Hoe groot zyn liefde was? hoe dikwils gy te saam
Lief koosden in ons dorp, zo zoet, en aangenaam,
Die u zo mint, en gy zo minde van te vooren.
Mar. (1940) Gaat heenen Mengo, ’k wil uw’ dwaasheit niet meer hooren,
Door dien dat Karel een verrader is, die my
Maar te bedriegen zoekt; want al het geen dat gy
My zeggen wilt is vals, en uit zyn list gesproten.
Men. De drommel mach Mevrouw, en hem, en my, wel stoten
(1945) In ’t diepst van ’t vagevier, daar noit geen ziel verkout,
Zo hy u niet bemint, en noch in waarden houdt.
Mar. Heb ik hem flus noch niet met Porcia zien spreeken?
Men. Dat kan daarom niet zyn by ontrouw vergeleeken.
Mar. Hoe wil men dat ik min, die ik niet minnen kan;
(1950) Die my met achterdocht, gelyk een wreê tiran,
Elk ogenblik vermoort, en aandoet duizent smarte.
Men. Kan u dan zyn getraan niet raken aan het harte?
Nochtans het heugt my wel, dat gy niet zonder zyn
Gezelschap leven kost.
Mar. Die tyt is, door de pyn
(1955) Die ik geleeden heb, al lang uit myn gedachten.
Men. Gy klaagt van weelde, daar hy reden heeft tot klachten.
’k Verzeeker u dat hy om u zo treurig leeft;
Dat hy zyn zinnen meest alreê verlooren heeft;
En duurt het langer (dat uw goetheit niet gehenge)
(1960) Zal dees bezwarenis hem tot het uiterst’ brenge.
’t Is wonderlyk, hy zit den heelen tyt meest stil,
En als hy dan een woort, of zo wat spreken wil,
Zo vliegen uit zyn mont niet anders als Margrieten,
Die hy, zo teer, zo schoon, en zo beleeft laat schieten,
(1965) Dat, waren ’t parelen, ik hadt lang ryk geweest;
[p. 67]
Maar ’t valt nu slechter uit: ’k ben zekerlyk bevreest
Zo ’t reets niet is, het zal hem haast in d’harsens raken;
Want hy begint zo veel posturen al te maken,
Dan kruist hy d’armen eens, en krabbelt als een haas
(1970) Zyn neusdoek schier te niet, dan weêr met een helaas!
Zyn handen van malkaâr, en d’ogen na de starren,
Ja zo veel dat ik zelf zou in ’t verhaal verwarren.
Wat zegt gy dan Mevrouw, wil ik hem roepen gaan?
Mar. Ja loopt, en blyft.
Men. Wel hoe! hoe zal ik dit verstaan?
(1975) Ja loopt en blyft, je hebt ten hoof al vreemde streeken.
Hoe kan het loopen by het blyven zyn geleeken?
Mar. Begrypt gy zullex niet, is u ’t verstant zo dom?
’k Wil dat gy loopt om hem te roepen, dat hy kom,
En voorts dan ginder blyft; nu weet gy myn begeeren.
Men. (1980) Heel wel, ’k ben ook zo bot niet, of ik kan wel leeren.

Margareta. Karel.

Mar. O hemel! geef in dit verdriet
Dat ik myn Karel trouw mach vinde;
Op dat myn ziel zich eens ontbinde
Van quelling; en weêr rust geniet.
Kar. (1985) Gelieft haar Hoogheit aan haar slaaf iets te gebieden?
Mar. Hoe, ik! wie zyt gy? wat ’s uw wil?
Kar. Kan ’t wel geschieden?
Wat hoor ik hemel! ach! wat hoor ik! wacht gy dan
Noch langer? doot my, nu ’k niet langer leven kan.
Gebiedster van myn ziel, de pyn dien ik gevoele
(1990) Verstrekt een strik, die gy, om uwen haat te koele,
My werrept om den hals, en smoort myn tong, die eêr
U weerliefd’ badt; maar, ach! zy kan noch wil niet meer,
De snode ondankbaarheit, my op de nek geschoven,
Verwart myn geest, en doet my zelven nauw geloven
(1995) ’t Geen dat ik nu met smart meer als te waar bevin;
Is ’t mooglyk, hemel! dat zo grooten liefde en min
[p. 68]
Zo haast versmoort kan zyn? ach! is u reets vergeeten
De tyt die wy vernoegt met vreugden hier versleeten.
Mar. ’k Beken dat ik u minde, en mooglyk tot myn leet;
(2000) Want te verzaaken ’t geen gy zelver beter weet
Is vruchteloos, ik zou met recht de naam van wreede,
Indien ik zullex deed’, of zocht te doen, bekleede,
En ’t strekte my voor al myn leven een verwyt,
Dan ik vertrouw uw’ deugt, wyl gy verstandig zyt;
(2005) Doch eer ik vorder ga, zo dien ik wel te hooren,
Wat gy met Porcia gehandelt hebt te vooren,
Toen ik u by haar vond’.
Kar. Niet zonderling, Mevrouw.
Mar. Geveinsde, ’k wil dat gy my zegt het geen zy wou.
Kar. Begeert gy’t? wel, zy gaf haar min aan my te kennen;
(2010) Doch ik, om niet de liefd’ dien ik u draag te schennen,
Heb my ondankbaar voor zo grooten gunst betoont,
En slechts met afkeer en versmaatheit haar beloont;
Vermits gy zyt alleen myn hart en ziels begeeren,
En kan ik nimmermeer geen andre schoonheit eeren.
Mar. (2015) Maakt my geen logens wys.
Kar. ’t Geen dat ik zeg is waar.
Mar. ’k Geloof u dan, en zeg u Karel, ’t valtme zwaar
Dat de gemeenschap die wy hadden met malkand’ren,
Door ’t wankele geval zo schielik moest verand’ren;
Ik ben op Napels troon gerezen, en gy tot
(2020) Het laagste neêrgedaalt; nu wenste ik wel, uw’ lot
Zo slecht niet viel, om u myn min te mogen toonen.
Maar ach! het kan niet zyn, of ’k zou my zelver hoonen,
En al den Adeldom, wyl gy een lantman zyt,
En ik Princes; het was my eeuwig een verwyt,
(2025) Dat zynde die ik ben, ik echter zou beminnen
Dien ik in slechte staat op-offerde myn zinnen;
My te verned’ren is nu zo onmoogelyk
Als u te heffen tot een Koning van dit Ryk;
Het eene quetst myn eer, by ’t ander staat te vrezen
[p. 69]
(2030) Dat u geen onderdaan oyt zou gehoorzaam wezen.
U dan te minnen en verlaten met berouw,
Getrouw te zyn, en zien de vrucht niet van myn trouw,
Te leven onvernoegt, voorts zonder hoop te hopen,
Is dwaasheit, die men meest met droefheit moet bekoopen;
(2035) ’t Is daaglyx sterven en oneindelyk verdriet.
Zo dat indien gy ’t al wel oordeelt en beziet,
Bevint gy lichtelyk, dat in u te vergeten
Geen misdaat en bestaat, daar ik u meê laat weten,
Dat ik met Frederik, die nu myn Bruigom is,
(2040) My geven zal in ’t kort in echts-verbintenis;
De liefd’ die ik u droegh wert hem nu toegedragen,
Gy kont my eertyts, hy my nu veel meer behagen:
Myn zinnen van u af, zyn nu op hem geleit,
Waarom dat weet gy, ’k vin te grooten onderscheit.
(2045) Dies zeg ik nu, vaar wel: hoe! geeft gy taal noch teeken?
En antwoort gy my niet?
Kar. Hoe kan een doode spreeken?
Mar. Zo geeft gy my geloof; neen Karel, Lief! myn Heer!
Keert weder tot u zelf, en zet u twyffel neêr,
Myns ziels gebieder, kan een woort u dus vervelen?
(2050) De Liefde, een kint, nam slechs vermaak met u te spelen,
En heeft u zin, zo wel als my myn hart, vervoert;
Omhels my dan, myn Prins! myn reden zyn maar boert;
’k Verzeeker u myn liefd’ en zal u noit begeven.
Kar. ’k Begin op nieuw in dees u armen weêr t’herleven,
(2055) Myn ziel die wort verquikt door ongemeene vreugt,
Die ’t alles schuldig blyft aan u volmaakte deugt.
Maar zeg, kunt gy Princes myn staat met gunst beogen.
Mar. Zwyg, laat die vrees, ik wil die woorden niet gedogen.
Gy kent my qualyk; want om u liet ik de kroon
(2060) Der gantsche werelt staan.
Kar. Zo ’k my niet dankbaar toon
Na waarde, ’k bidt, hou het uw dienaar doch te goede;
Zo wil den hemel ons voor meerder onheil hoede.
[p. 70]
Mar. Myn liefd’ is veel te groot, dies zyt niet eens beducht;
En volg myn raat, maar zacht.
Kar. My dunkt daar is gerucht.
Mar. (2065) Staat op, men mocht ons zien.
Kar. ’t Schynt iemant ons komt nad’ren.
Mar. Men zie wie ’t is, en schuil hier achter deze blad’ren.

Frederico alleen, met een pook; de Koning vertoont zich by de beek al slapende.

Fre. MYn ziel met zorg belaân, vol dodelyke schrik
En angst, deist redeloos op yder ogenblik;
Ik weet nau wat ik doe; nu werd ik aangedreven,
(2070) Dan houd men my te rug, en al myn leden beven,
En echter moet het zyn; ’t is billik dat hy sterf,
Diens doot myn leven is, en leven myn bederf.
’k Beken wel dat dees daat elk een voor wederspannig
En snoot uitkryten zal, voor wreet en voor tirannig;
(2075) Maar ’t zy hoe ’t wil, of hy als Konink hier gebied,
Myn degen onderwerpt zich ’t juk der wetten niet.
Het is hier stil, ’k ben nu verzeekert na begeeren
Voor yder een, dies is ’t geen tyt te rug te keeren.
Hier rust hy zorgeloos voor ’t wankele geval,
(2080) Terwyl dit staal hem al zyn zorg verbannen zal.
Ik nader hem: maar hoe! wat is ’t! wat wil dit wezen?
Myn hart dat klopt van vrees; dan ’t is geen tyt van vrezen:
Myn hoogmoet heerlyk is, myn staatzucht al te veel,
En edel, dat ik hier myn zinnen dus verdeel.
(2085) Ik ga: maar ben ik niet ondankbaar in elx ogen?
O neen! een Kroon die is van al te groot vermogen;
Haar glans doet onze ziel niet vrezen voor de doot.
De noot breekt alles, en dees wreetheit komt uit noot.
En of ik wreet ben, ik werd Konink door zyn sterven,
(2090) En blyft hy leven, kan ik Ryk noch Staat verwerven.
Myn geest in twyffel is: dan reên geen plaatze heeft,
De Staatzucht zeit my reets, hy heeft te lang geleeft;
[p. 71]
Dies vaar ik voort, en vind myn arm door moet gesteven.
Kon. Fredrico, Neef, wilt gy my nu de dootsteek geven?
(2095) Waarom vermoort gy my? ô al t’ondankbaar hart!
Is dit myn deucht beloont?
Fre. Hoe vindt ik my benart
Nu dat hy droomende zyn lyden my doet blyken,
Dan evenwel ik zal niet van myn voorneem wyken;
Maar wel het geen hy my heeft in zyn droom voorzeit,
(2100) Hem slapend maaken waar tot myn gerustigheit.

Hy wil den Koning doorsteeken, dan wort door Karel en Margareta belet.

Kar. HOud, Frederico, houd!
Mar. Och! help, men moort myn Vader.
Ondankb’ren schelm!
Kar. Hy zal hier sterven, dien verrader!
Kon. Wat zien ik hier myn Neef, den hemel my behoe!
Fre. Vergeef my, grote Vorst, de Staatzucht brachtm’er toe,
(2105) Zo snode misdaat oyt vergiffenis kon krygen,
Door leet en schultberouw, zo laat uw toren neigen
Tot die hier schuldig leit voor uwe voeten neêr.

Porcia, Arnesto. Ludovico, Albano, Leonido, en Mengo uit.

DIe u hoogmoedig heeft gehoont, doch bidt u, eêr
Gy hem van ’t leven rooft, hem noch voor ’t laatst te hooren.
Kon. (2110) Wel spreek, wy luist’ren wat ’t geval ons had beschooren.
Fre. Doorluchte Vorst, voor eerst moet ik bekennen dat
Myn staatzucht uwe val voor wis besloten hadt;
Te meer, wyl Karel was zo onverwacht gerezen,
Dies heeft myn list, om van die kant niet meer te vrezen,
(2115) U doen geloven dat hy uwe zoon niet was;
Hier quam Albanoos hulp na wens my wel te pas,
Met wien ik dit bedrogh en dees verandring broude,
Mits ik in alles hem myn aanslagh toevertroude,
[p. 72]
Die nu door ’s hemels wil mislukt is als gy ziet;
(2120) Dat dan dees braven Prins met recht weêrom geniet
De kroon en septer die ’k zyn vroomheit lang benyden.
Wy beid’ misdeeden u, doch doet ons beid’ niet lyden:
Maar straf de misdaat vry door my alleen begaan;
En niet dien man, die door myn toedoen heeft misdaan.
Kon. (2125) Albaan, zegt ons nu voort, op dat wy alles weeten.
Alb. Doorluchte Vorst, dat ik my zelf dus heb vergeeten,
Was maar alleen uit zucht en liefde tot myn zoon,
Om dat hy de Princes beminde, die hy ’t loon
Van weêrliefd’ te vergeefs zo langen tyt ging vergen,
(2130) Dies nam ik voor, haar staat in ’t eerste te verbergen,
Tot dat Prins Fred’rik my bewoog, door zyne raat,
Door haar verhooging hem te stoten uit zyn staat.
Maar nu, ô groote Vorst! voor wien ik leg gebogen,
Des Hemels toedoen scheid de waarheit van de logen,
(2135) Die neem ik nu voor u tot een getuigenis
Dat ik de waarheit spreek, en dat Prins Karel is
De Zoon zyns Majesteits, hy stel zyn ziel geruster;
Princes Margreet die is de dochter van uw zuster,
Die zy hier in het dorp ter werelt heeft gebracht.
(2140) Straf nu myn misdaat vry, ik ben in uwe macht:
Myn hart is nu ontlast, nu wil ik gaarne sterven;
Den Hemel zeegne uw kroon, en dees uw wettige erven.
Lod. O wonderlyke daat!
Por. Veranderlyk geluk!
Arn. De Staatzucht brengt den mensch te jammerlyk in druk.
Lod. (2145) Vervoert hem, eer hy ’t weet, van ’t quaat in noch veel quader.
Leo. O Vorst! ik bidt u, hebt doch deernis met myn vader.
Kon. Staat op gy beide, ’k wil nu door een brave daat
Myn naam laurieren dat die eeuwig niet vergaat:
Fredrico, die de doodt my daatlyk noch bereiden,
(2150) Treurt nu met naberouw, en wil zyn straf verbeiden;
Indien myn straf hem al ter doot verdoemt met pyn,
’t Zou wel gerechtig, maar gants niet barmhartig zyn:
[p. 73]
Albaan heeft zyne schult gewillig ook beleden,
Den hemel die vergeeft de schulden op ons beden,
(2155) Als iemant met berouw zyn eigen misdaat ken.
’k Ben Koning, maar ik weet dat ik een mensche ben,
Een sterflyk mensch moet hier vergeten en vergeven.
Staat op myn Neef, staat op, ik schenk u beide ’t leven.
Fre. Den Hemel gun u heil en leven in u Ryk.
Alb. (2160) U nazaat in getal ’t gestarnte zy gelyk.
Kon. Nu my den Hemel dus genadig heeft bejegent,
En door dees wond’re daat myn Kroon en Staat gezegent,
Zo wil ik dat myn Zoon Prins Karel zich verbint
Met Margareet, van hem, als hy van haar, bemint,
(2165) Door ’t heilig huwelyk; en om meer vreugt te vinden,
Zal Porcia zich ook aan Frederik verbinden.
Kar. De Vorst gehoorzaam zyn is ’t einde van myn druk.
Por. Uw Majesteits gebodt myn wil is, en myn luk.
Fre. In uw genade, Vorst, ik al myn lukken reeken.
Kon. (2170) Hoe! zwygt Margreta?
Mar. Heer, myn tong en kan door spreeken
De vreugt die ’t hart gevoelt niet brengen aan den dag.
Men. Zo dunkt my is ’t wel tyt dat ik eens spreeken mag.
Kar. Wat wilt gy zeggen?
Men. Maar dat ik wel wilde weete,
Nu dat gy trouwen gaat met uwe Margareete,
(2175) Wat ik voor al myn dienst dan end’lyk hebben zal,
Ik hebje trouw gevolgt door bos, en berg, en dal,
Doen yder jou verliet ben ik je by gebleven;
Mevrouw weet ook wel hoe het werrek is gedreven,
Is het niet waar Princes?
Mar. Hy heeft gelyk, myn Heer.
Kar. (2180) Wel wat verzoekt gy dan?
Men. Het Schoutschap, en niet meer;
Ten naaste by zel ik het daar meê konnen stellen;
O broek! hoe wil ik dan die courtizanen quellen.
Kar. Het wert u toegestaan.
[p. 74]
Men. Heb dank na vollen eis
Gelyk ik myne heb; komt iemant nu een reis
(2185) Te Napels, die ’t verkerft, ik zweer hun zo te plagen,
Dat haar de nasmaak wel zel heugen al haar dagen.
Kar. Gy Leonido, volgt het hof, ’k verzoek u, laat
Uw droefheit, ’k zal u haast verand’ren doen van staat.
Leo. Ik zal genadig Heer.
Kon. Gy Heeren, volgt ons allen,
(2190) Nu ’t alles tot myn wens en vreugt is uitgevallen,
Zal yder nevens ons zich voegen na de stadt,
Op dat men daar op nieu het vreugdefeest hervat;
Dat yder eer den Prins, dien ik myn Kroon zal geven.
All. Lang leef den Koning! lang, lang moet Prins Karel leven!
Mar. Stantvaste en kuische liefd’ verwint het endlyk al.
Kar. Verduurt de nyt, en tyt, en ’t wankelbaar geval.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 906: Een weinig er staat: Ee nweinig
vs. 1079: nergens er staat: nergers
vs. 1127: Gezien heb, er staat: Gezien, heb