Zacharias Heyns: Vriendts-spieghel. Amsterdam, 1602.
Naar Giovanni Boccaccio Decamerone X, 8 (Titus en Gisippus, Tito e Gisippo)
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton036430 — Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. De fractuurletter is in een aparte kleur weergegeven, evanals de civilité.
Continue
[fol. A1r]


Vriendts-Spieghel.

Waer in de Hi-
storie Joannis Bocatij de vriendt-
schap prysende, Speelsche wyse klaer-
lijck t’aenschouwen voor ooghen
ghestelt wordt, door
Z. Heijns.

        Mids dat d’onvast geval den mensch brenght duysent wonden,
        De vriendtschap over al zeer kostlijck wordt bevonden.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Ghespeelt by de Camer uyt LEVENDER IONSTEN,
den 25. Februarij, Anno 1602.

[Vignet: putti met kransen]

t’ Amsterdam, by Zacharias Heijns, in de
Hooft-deuchden. 1602.


[fol. A1v]

SONNET.

Des vrientschaps edle duegt, natuer en werckingh crachtig
      In noothulp, trou bewijs hier speelwijs wort vertoont
      Door Titum en zijn vrient Gisippum (waerd gecroont)
      Als spiegels beyd’ oprecht na liefdes aerd eendrachtig,
(5) Wie sach oyt meerder gunst bewysen vriend waerachtigh
      Dan daer een vrient zijns vrients goed vrienschap so beloont,
      En hy zijn bruyt hem schenckt (gans tegen de gewoont,
      Op dat int leven blijf, die anders sturve clachtigh.
Dees weldaet wordt vergoen Gisippus zijnd’ in noot,
      (10) Want Titus die vrients schult op hem neemt, wil de doot
      Om zynen lieven vrients behoudingh voor hem sterven.
Vrient Zacharias Heyns dien u dit werck gheboot,
      Most vriendtschap selve zijn, die liefd’ int hert u goot,
      Dies sult ghy vrienden danck met palm omvlecht verwerven.

Deught verwinnt.    C. Ketel.


[fol. A2r]

Den Eerw. Konst-rijcken Mr. Gillis
Koninghslo, Schilder.

Waerde vrienthoudent man, den overgrooten yver tot de redenrijcke konste, die ic in u ghemoet gespuert hebbe, heeft my menichmael geport yets t’uwer eeren aen te vanghen, om u daer mede naer verdiensten te beschenken, doch tot noch toe niet gehad hebbende dwelc u maniere van leven na quam, is het selve nagelaten tot dat ic dit vrient-spel int licht bragte, dwelc ic U.E. altijd toegedocht, ende nu eijndelic toegeeygent hebbe, op dat het door u, als der vrienden vader tot s’vrientschaps nut ende vrients vermaning gelesen en voorgestelt werde. U.E. sal desen mynen cleynen arbeyt voor goet houden, tot dat de gelegenheyt yets beters geeft, d’almachtige God gonne U.E. een langhduerigh leven sonder ongeval desen 25. Feb. 1602.
U.E.D. Zacharias Heyns.


[fol. A2v]

M. Iacob Claesz. tot zynen swagher
Zacharias Heijns.

  En soect der liefden lief uyt liefd’ niet na zijn macht,
De Liefd’ te lieven doen, door haer lieflijcke stralen:
Ontdeckend’ over al, hoe dat deur haer de palen
Vermeerdren t’aller tijt, des vriendschaps vol eendracht!
    (5) Ja dit is’t daer altoos des vriendtschaps vrient na tracht
Waer voor men broeder u (ghesproken sonder smalen)
Met recht wel houden mach, wiens redenrijck verhalen,
Maect dat ’s vriends liefdens nut, werd aen den dag gebracht
    Hoe deur liefd’ d’eenen vriendt den andren hout int leven,
(10) En hoe den anderen weer, ’tzijn voor zijns vriends wil geven,
Waer door hy (midts Gods wil) ’tzijn en zijns vriendts bevrijdt.
    Hier in blijckt dan u aert, u hert en lust ter deghen,
Hoe ghy tot const en deugt, met ernst zeer zijt ghenegen,
Dies uwen lof hier deur sal dueren t’alder tijdt.
Hope vertroost.
____________________________________________________

SONNET.

    U constigh Vrienden Spel, vriendt Heijns ic stichtlick houw
Des vriends vriendlicken aardt, is recht hier in ghedreven
Gysippus gaet zijn Bruijdt, door vriendtschap over gheven
Aen Titus zynen vriendt, tot eene echte vrouw.
    (5) Dees twee goe vrienden mooght gy stellen wel ten schouw
Daer claerlick werdt betoont, de vriendschap, hier beneven
Hoe dat met danckbaerheyt, oock Titus waeght zijn leven
Doen zynen waerden vriendt, mistroostich was in rouw,
    Ghy jonghe spieghelt u, wilt d’oude vriendtschap leeren,
(10) Houdt eenen trouwen vriendt, vry voor een gaef des Heeren
U vyandt oock bemindt, met niemandt soeckt gheschil.
    Int wanckelbaer gheluck, wilt van u vriendt niet keeren
Maer draeght malcanders last, de vriendtschap sal vermeeren
Wenscht vriendtschap int ghemeen, in al ’t gae zoo God wil.
RUTGAERT IANSZ.

[fol. A3r]

Des Vriendts-Spieghels
Personagien.

Thalia
Erato		}Voorreden ende Tusschen spraeck.
Aristippus Philosooph.
Gisippus een Grieck
Titus Romeijn		}de vrienden.
Spaer-noy Gysippi Dienaer.
                                  Selden thuijs Titi Dienaer.
Sophronia de Bruijdt.
                                  Verneem-al de Maerte.
Dulcop. de Kock.
                                  Reysigher.
Pub. Ambrosius
Leeghwaghen		}Dieven.
Schoutet.
Dienaer.
Schryver.
Varro Rechter.
Octavianus. de Keyser.


VOOR-REDEN.

Thalia.
DEwijl ô Suster nu het vijfde jaer ghenaect,
So dat in Helicon gereedschap wordt gemaect
Van die van Thespien na d’over ou manieren
Om haren feest-dagh groot der liefden weer te vieren,
(5) Zo heeft my voor dees tijdt het beste wel gedacht,
Dat dit mijn Vrienden-Spel werdt aen den dagh ghebracht,
Dwelck ghy met Lid’ren sult door tongh gheluijt verschoonen.
Erato.
    Ic sal my waerde kaer hier inne vlytig thoonen,
Der Musen last is doch altijt ten dienst te staen
(10) Den genen die uyt jonst naer dees ons konste gaen,
Doch Suster seght wat gy hier in te pas sult bringen
[fol. A3v]
Op dat ic weten mach waer van en hoe te singen,
G’en hebt my tselve wit tot noch toe niet verclaert.
Thalia.
    De tweevuldighe liefd’, haer wesen, haren aert,
(15) Haer stout en strenghe daedt, haer wonderlijcke wercken,
Sal ick op dit Thoneel nu geven aen te mercken,
Den inhoudt sal hier van verhalen heel int cort
Wat na d’History schoon daer in ghehandelt wort,
Dies hoort ghy sult hier uyt den gantschen sin ervaren
(20) Doch groet met my voor eerst die hier uyt jonst vergaren.

              Veel ghelucs in allen weghen
              Wenschen wy den ghenen al
              Die hun tot het Spel verleghen
              Dwelckmen nu hier toonen sal,
Erato.      (25) Van hun moet in d’aertsche dal
              Thuijs vol vreuchden zijn verkreghen,
              En des Hemels soet gheschal
              Van Gods vreucht door zynen seghen,
Thalia.     Wy begeiren zo wy pleghen
              (30) Ofter ymands by gheval
              Tot veel sprekens waer gheneghen
              Dat hy my d’onnut ghekal,
Erato.      Want met sulcken luy gheral
              Zijn wy Musen gans verleghen,
              (35) Dus u oordeel sonder gal
              Tot den eijnd’ sal zijn versweghen.

Thalia.
    Nu suster maeckt wat plaets en gens u neder stelt
Door desen die hier comt sal d’inhoudt zijn vertelt.


[fol. A4r]

INHOUDT.

TItus Q. Fulvius van zynen vader Publius uyt Roomen om de Philosophie te leeren, naer Athenen in Chremes huijs ghesonden zijnde, koos zijns waerts*sone Gisippum, die met hem daghelicks Aristippi lessen hoorde, voor een vrient, ooc insghelijcks Gysippus Titum weder, en hebben elcanderen na des vriendtschaps wetten sonderlinghen besint, want nae dat Gysippi vrienden nae Chremi zijns vaders aflyvigheijdt hem een schoone, deugtsame, ende rijcke Griecksche dochter by name Sophronia ten houwlicke besorght hadden, ende zynen vriendt Titus, midts harer volmaeckte schoonheijt ende welsprekentheijdt, op haer so zeer verlieft zijnde, dat hy tot een quellende*siecte geraecte, so heeft de voorseyde Gysippus zynen vriendt Tito, om hem te verquicken ende weder op de beenen te helpen, zijn eygen bruijt sonder wete van zyne magen, overgegeven, hem evenwel veysende of hy die getrout hadde, alsoo is Sophronia, Titi huijs-vrouwe sonder hare wete gheworden: Want Titus, die in Gisippi naem besliep, tot dat hy in zijns Vaders Publij plaetse (die overleden was) gheroepen zijnde, het selve openbaer maecken moeste, om zyne huijsvrouwe mede te leyden, waer over de vrienden onstelt zijnde, hem die doch ten lesten volgen lieten, doch bleven op Gisippo zo zeer verbittert, dat zy hem korts daer naer uyt Athenen bannen, ende in d’uyterste armoede raken deden: Gysippus alsoo van zyne maghen verlaten, ende alle zyne goederen quijt zijnde, reijsde na Roomen, om zynen vrient Titum zijn armoed te kennen te gheven, en also eenigen troost van hem te verwerven, aldaer doch komende, ende sich voor zijn doir [fol. A4v] gestelt hebbende, is Titus uyt den huyse gekomen, en hem voorby ghegaen, zynen vriendt Gisippum, dewijl hy so slecht gekleet was, niet kennende, waer over de voorseyde Gisippus mismoedigh sich selven socht om te brenghen: Hier en tusschen gheschiede daer een neerlaegh, alwaer Gysippus by den dooden blyvende, sich den handadigen bekende, op dat hy ter doodt raken soude, werdt alsoo voor Verronem gebrocht ende verwesen: Titus by gevalle dier tijd opt Raedthuijs komende, hoorde Gisippi naem roepen, ende werdt hem kennende daer hy na den cruyce ter doodwaerts gingh, dede hem derhalven weder roepen, verclarende voor ’tghericht dat hy ende niet de verwesen de moorder was, dat zy derhalven hem dooden, ende den anderen ontslaen souden, Gisippus weder street hier stercker tegens, segghende, dat hy alleen de doodt om dit zijn feyt schuldigh was, doch Titus en hieldt niet op om zynen vriendt te verlossen, tot dat Publius Ambrosius de rechte dooder selfs in zijn ghemoet gheslagen zijnde, door Godes schicking eerst voor Verronem, daer naer voor Octavianum den Keyser te voete vallende, dese twee onschuldigh dede kennen, dewijl hy sich selfs de misdader met clare redenen thoonde te wesen, waer door de vrienden verlost, ende hem voor die tijdt het leven geschoncken werdt. Alzoo is Titus met zynen vriendt blylijck na huijs gekomen, ende heeft hem zijn eygen suster met de helft zijnder haven ten houwelick ghegeven.
Continue
[fol. B1r]

Vrundt-Spiegel.

I. Handelingh. I. Wtcomste.

Aristippus, Gisippus, Titus,
Spaer-noy, Selden-thuys.

GHy voelt nu by u selfs o waerde lieve jeught
Wat ons geleertheyt gheeft, ghy voelt nu wat een vreught,
In’t hert en in’t gemoet de wetenschap kan geven,
Daer d’ongeleertheyt steedts seer ongerust doet leven.
(5) Ick heb u meghedeylt van’t geen ick heb ghehadt,
Als namentlicken siet van eenen sulcken schat
Die waer ghy staet oft gaet by wien ghy ooc moght komen
U noch door vier noch swaert en sal zijn afgenomen,
Het gelt en ’tgroote goet kont ghy licht worden quijt,
(10) De wetenschappe doch thoont altijt wie ghy zijt,
En helpt u weder op een veel verscheyden wijsen,
Dies moetmen boven ’tgoet de leering altijt prijsen.
Een Wijsman welgheleert van d’ongheleerde schilt
Alst wel ghetemde paert van d’onghetemde wilt,
(15) Zoo dat een arm wijs man veel beter word bevonden
Als wel d’onwijs’ al heeft hy menich dusent ponden:
Den eenen en ghebreeckt niet anders dan het gelt
Den andren doch, al ’tgeen den mensch verheft en stelt
Tot een heer boven al d’onredelijcke dieren.
(20) Dies seg ick overluyt ghy beyde mijn scholieren
Wel gelucksalich zijt, dewijl ghy niet alleen
Het gelt en goet en hebt, by velen heel ghemeen
Maer noch daer neven ’tgeen het dier maeckt tot een mensche
[fol. B1v]
U en gebreeckt nu niet dies ick alleenlick wensche
(25) Dewijl Gysippus nu verandert zynen staet,
En dat ghy Tite med’ uyt mijnder scholen gaet,
Dat ghy te geener tijt en tredet uyt de palen
Des deuchts, hoe wel d’ondeucht u daer van socht te halen
Maect dat de wulpsheyt quaet oft wel de gulsicheijt
(30) Dewyl dat menich gast daer dore wort verleyt,
U doch tot geender tijt onthelsen met verlanghen,
Mits ghy van de fortuyn veel gaven hebt onfangen,
Want ’tleven dat zy ons voorhouden als seer goet
Wel voor een wyle tijts genoechlick is en soet,
(35) Doch als de mensch gevoelt wat hem is overkomen,
Zoo siet hy dat zijn goet door haer is wech genomen:
Begeeft sich ooc daer na dus geldloos tot het quaet
Tot leugen, tot bedroch, tot stelen, tot verraet,
Tot straetschendinge med’ als moorder achter landen
(40) Dwelc hem brengt om den hals door straf met grooter schanden.
Volgt liever het gebot van Genius en maeckt
Dat ghy de goy begeert en best, opinie raeckt,
Bidt haer seer ernstelick dat s’ eer zy van u scheyden
Dy door den rechten pat ter saligheyt geleyden.
(45) Ter wylen leeft en mint elckandren nu voortaen
Ghelijck ghy ’tselve doch tot noch toe hebt ghedaen.
Gysippe gy voor al, naer u beloofde trouwe
Die corts gheschieden sal, sult leven met u vrouwe
Ghelijck als dat betaemt, in deughden liefd’ en eer.
(50) Dit zy ghenoech gheseyt, ’tis tijt dat ick nu keer
Naer huijs, der clocken slach my roept tot mijnder scholen
Let u noch iets voortaen en latet niet verholen,
Maer comt vry onbeschaemt versoeckt noch mynen raet,
Mijn huijs mijn schole me voor u steedts open staet
[fol. B2r]
(55) Ick wil u t’alder tijdt zeer garen onderwysen.
Gysippus.
    U reden waerde Heer en is niet om volprysen,
Ick danck u dusent-fout van tgheen ick heb geleert.
Titus.
    Ghy hebt in my ’tverstant verlichtet en vermeert
Dies ic mijn meester danck met herten ende sinnen.
Aristippus.
    (60) Op dat het u wel ga, bemint men sal u minnen.


1. Handelinge, 2. Verschooninge.

Gysippus, Titus, met hare knechten.

Wat docht u Tite vriendt en schiept ghy gheen vermaeck
In dese leste les? voorwaer des menschen spraeck
Met redenen ghesticht werct wonderlijcke dingen.
    Tit. Jae vriendt by na en kond, ick mijn ghemoet niet dwinghen
(65) Zo had zijn tongh mijn hert getreft tot inden grondt.
Gysippus.
    Ic wensche dat hy blijf met vreughden en gesont
Tot veler nut en heijl noch langen tijt van jaren.
Titus.
    Ic hop’ oock dat wy hem met zyne gryse haren
Voor ooghen selen sien so langh ons leven duert,
(70) Want hy steets menigh mensch recht na de deuchden vuert.
Maer segt Gisippe vriendt, ick hoorde hem vertellen,
Dat uwe vrienden u int houwlick willen stellen,
Wat ist doch voor een dier dat u wordt toegheseyt?
En machmen haer niet sien? ick bid dat ghy my leijt
(75) Ter plaetsen daer zy is, en wilt dit niet weerleggen.
    Gis. Ken can o waerde vriendt het self u niet ontseggen
[fol. B2v]
Ick gaen nu nae haer toe dus volcht vry onbeschaemt
Sophroniam sult ghy sien en spreken soo’t betaemt.
Titus.
    Ick volge treet voor in den stoutrick sal ic slachten
(80) Ghy knechten gaet naer huys g’en hoeft ons niet te wachten.


I. Handelinghe 3. Wtcomste.

Selden-thuys, Spaernoy.

    Wy sullen haest smullen.
Spaernoy.
    Ja ’tsal haest aengaen.
Selden-thuys.
    Ons buyxken dick vullen.
Wy sellen haest smullen,
Spaernoy.
    Ja drincken met pullen
Menighe vaen saen,
Selden-thuys.
    Wy sellen haest smullen,
Spaernoy.
    Ja ’tsal haest aengaen,
(85) De Bruygom sal hem in der haest ter baen slaen*
Om met zijn Bruyt te spoyen na de kerck,
Dit is wel stil en dier ghegaen int werck,
Ken hebbet selfs tot noch toe niet gheweten,
Ons maerte Verneemal die alle secreten
(90) Naer haer vermeten opt duymken vast heeft,
Naer dese Roos, niet eens ghetast heeft.
Selden-thuys.
    Hoe sal zy luysteren met open ooren.
[fol. B3r]
Spaernoy.
    En dat om ’tBruyt stuck
Selden-thuys.
    ’tSou wel behooren,
Maer oft wy maet oock yet sullen kryghen?
Spaernoy.
    (95) Dat gaept als een hoven laet ons slechts swygen
Daer en is geen twyfel de saeck en lijt geen last,
U meester siet wel hoe dees broeck u past
Daer diende voor al een patroon na ghenomen,
En sout ghy hier me ter Bruyloft komen
(100) ’Twaer schande voorwaer uwen baes is t’eel.
Selden-thuys.
    Ken vrage daer niet naer al segt ghy noch so veel,
Want uwen Rock dient oock voorwaer ter eeren
Zoo men d’achterste wil na vooren toe keeren,
Wy hebben beyde wel wat nieus van doen.
Spaernoy.
    (105) Ken wil geen kleet ten zy opt nieu fatsoen,
Want ick voortaen de platte buycken prijse,
De schouderen breet op de Fransche wijse
Daer op seer net veel koordekens gheboort.
Selden-thuys.
    Ick bid u maet, dat ghy u niet en stoort
(110) Al waert wat minders ghy moet u lyden
Spaernoy.
    Siet ick salt den baes segghen by tyden,
En krijgh ick niet so wort hy my quijt,
Ick moete nu dagelijcx hooren ’tverwijt
Tot mijnder spijt daer komt pantrock ghestreken
(115) En wil ick eens de Vrijsters aenspreken
Met my zy steken den draeck over al
Ja segghen plat uyt datmen my sal
[fol. B3v]
Bevinden heel mal in alle mijn saken,
Om dat ick juijst het kleet laet maken
(120) Op d’out fatsoen, daer ick beter kan,
Doch ick salt versien, want ’tkleet maeckt den man
Ick wed’ ick kryghe dan vrysters met hoopen.
Selden thuys.
    Ja met kudden selen s’u na loopen
Ghelijck de hondt recht na de cluppel doet.
Spaernoy.*
    (125) Gelooft vry maet, ick heb noch goeden moet,
Kost ick my slechts wat veysen voor de lieden
My sou eer langh al wat goedts geschieden:
Wie weet noch watter nu korts ghebeurt,
By wijn en bier men selden truert,
(130) Men spreeckt op bruyloft al bruylofs reden.
Selden thuijs.
    Holla daer comt den baes aenghetreden
Laet ons verschoyen eer hy ons siet.
Spaernoy.
    Bylo langher te blyven en dient ons niet.


1. Handelinghe, 4. Verschooning.

Gisippus. Sophronia. Titus.

Sophronia mijn lief macht dan oock zijn so laet?
Sophronia.
    (135) Mijn lieve waerde lief men moet wel seggen jaet
Dewijl ons Maget stracx de kloc heeft hooren slagen,
’t Is een seer helder weer, en oock so zijn de daghen
Al vry wat veel ghelenght in dese lentens tijt.
Titus.
    Hier by so dient ghevoeght als ’tlief zijn liefste vrijt
[fol. B4r]
(140) Met soete redekens vol woorden van genuchten
Zo wil ghemeynelick Saturnus snel vervluchten,
Sulck minnaer doch elaes en vindt den tijdt niet cort
Die van zijn liefste lief te zeer verstooten wordt,
Want hy in dusent anxt altijt thooft heeft vol sorgen.
Gysippus.
    (145) So seg ick u adieu Sophronia tot morgen,
Sophronia.
    De Heer bewaer u lief oock u geselschap mede
Titus.
    O overschoone blom leeft langhen tijdt in vrede.
U minnelick ghelaet mijn herte gans doorwondt.
Gisippus.
    Vriendt Tite gaet ghy me?
Titus.
Gaet voor ick volgh terstont.


1. Handelinge 5. Verschooninge.

Titus.

    (150) O ongheluckigh mensch, hoe ben ick dus vermant
Waer is de liefde nu, waer is nu mijn verstant
Vergeet my so de deugt in Cremes huijs ontfangen?
Heb ick na mynen vriendt nu langer geen verlangen,
Gisippi vriendtschap groot heeft my veel eers gedaen
(155) Sal ick de selve nu niet langer gade slaen,
Denct Tite wat ghy doet, denct wat ghy wilt beginnen,
Gy mint, wie mint gy doch? ghy stelt al uwe sinnen
Op eene die alree den genen heeft ghetrout
Die u van herten lieft en voor zijn broeder hout,
(160) ’t Waer beter dat ghy haer als suster mind’ in eeren
En socht dees liefde blindt uyt u ghedacht te keeren.
[fol. B4v]
Dies u begeerte dwinght en breydelt uwen lust
Die doch onredlijck is en stelt u hert gherust
Wilt liever uwen sin aen een alsulcke leggen
(165) Daer uwen besten vriendt niet tegens en kan seggen,
Want al ist saeck dat ghy ’tversoeck verkryghen mocht
Zoo hebt ghy voor de deucht niet dan onmin ghewrocht,
Ick mercke tis also, dies wil ick oock verkiesen
Dat ic veel liever wil ’tlief als den vriendt verliesen
(170) En setten het ghemoet der liefden gans hier van
Holla wat segg’ ic daer, Sophronia ken kan,
Mijn jonckheyt is te teer Cupido veel te machtich
En zyne wetten med’ in alles veel te crachtich,
Siet door u schoonheyt groot en minnelijck gelaet
(175) Lief uwen naem alleen soo diep gheschreven staet
In ’therte ’twelck hier rust bereet voor u te sterven
Dat ick te geener tijt u hulp en kan ghederven:
En oft Gysippus schoon het deerlijck lyden merckt
Dwelck dit blint goyken strengh soo vierich in my werckt,
(180) Sou my mijn beste vriendt hier neven noch bedroeven
Daer ic elendich mensch wel hulp en troost sou hoeven?*
Ken hoop dat nimmermeer, zijn hert en zijn gemoet
Ten zy dan dat ick mis, te mywaerts is te goet.
Maer Tite tis zijn lief hy mint de selve mede
(185) Ja s’is hem schoon belooft, wat dunckt u sticht dit vrede?
Zoo ghy die had getrout en dat Gysippus quaem
Om haer, al waer’t u vrou waer u dit aenghenaem?
Hier op en heb ic niet nochtans ten mach niet baten
Want ick en kan haer doch uyt mynen sin niet laten
(190) Mijn leden werden slap ’tghebeente my begeeft,
De cracht vergaet my gans ick heb te langh geleeft.


[fol. B5r]

1. Handelinghe, 6. Verschooning.

Selden-thuys, Titus.

    U socht ic Edel Heer belieft u niet te eten
Gysippus wacht u vast, de vrienden zijn gheseten?
De klock heeft al eenwijl de maeltijt ingheluyt.
Tit. (195) Om ’tgeen ic nu behoef en gav’ ic niet een duyt
My’n dient noch spijs noch dranc naer ’tbed is mijn verlanghen,
Mijn leden soecken rust de sieckt heeft my bevangen
Zoo dat ic ligghen moet wel tegens mynen danck.
Selden-thuys.
    Hoe gaet dit toe mijn Heer? hoe zijt ghy doch dus kranck?
(200) Hier op en had ic eerst gheen ooghemerck gegeven,
Hy is voorwaer seer swack de siecte doet hem beven
Als een die Kortsich is oft wel van kou verkluent,
Heer hout u vast aen my vry op mijn schoudren steunt,
Zoo breng ic u naer huys daer ghy sult mogen rusten,
Titus.
    (205) Ga wy, de strate doch en can my niet verlusten


1. Tusschen-sprake

Thalia.

    Soo wie door ’tgoyken tblinde kint
Zijn hert door wont bevangen vint,
Al andre dinghen laken can,
Want hy veracht voor alle man
(210) Alleenlick niet ’tgoet en ghewin
Zijn vrienden en zijn huysghesin,
Maer oock de wetten alle gaer,
Ja stelt sich dickwils int ghevaer.
Heraclitus seer wel bediet
(215) Men can de liefde dwinghen niet,
[fol. B5v]
Want allen ’tgheen zy wenschen mach
Haelt s’int perijckel voor den dagh,
Der liefden brandt is een ghewelt
’tWelck dag’lijcks meer den minnaer quelt.
(220) Een hittigh peysen sonder endt
Die haer tot rasernye wendt.
Leander sich ter zee begaf
Doch raeckte daer niet weder af.
Oock Guischart med’ heeft onderstaen
(225) ’t Gheen hem de doodt heeft aenghedaen
Meer andre door der liefden cracht
Haer selven*hebben omghebracht.
Hoort noch hoe Koninck Ninus voer
Door ’tminnen van een snoode hoer
(230) Hy had in liefde zijnde blindt.
Simiramis soo zeer besint,
Dat hy na heure bed’ haer gaf
Voor eenen dagh zijn croon en staf,
Ded’ oock ’tghebodt in sulcken schijn
(235) Dat elck haer moest gehoorsaem zijn,
Zy dus ghestelt in volle macht
Ontboodt tot haer des Konincks wacht,
En heeft zeer strengh met vlijt belast
Dat Ninus werdt ghebonden vast,
(240) Daer naer oock dat hy werd onthooft,
Dies hy vant leven werdt berooft
En zy bleef zo int regiment,
Dus werdt des Koninghs stoel gheschent
Door blinde lief en cleynen raedt:
(245) Doch als Cupido, ’tminnen saedt
In ’therte van een wijsman stort,
De liefelijcke vruchte wort
Met deucht en eeren volghemengt
Die zynen Heer in vreughden brenght.
[fol. B6r]
(250) Erato vangt nu aen, hier hebt ghy stof om singhen
Hoe dat den schutter blint den minnaer kan gedwingen
Begint want elck bereet om hooren swijght nu stil.
Erato.
    Thalia suster, ’tsal gheschieden naer u wil,
Dewijl ons minnaer doch leeft in groot verlanghen*
(255) So meijn ic ’t Minnen lied voor dees tijt aen te vangen
Dwelc Sappho lestmael sanck, by ons int vreuchden dal
Dies ick het selve nu aldus beginnen sal.

Op de wyse: Liefd’ int secreet mijn jonck hert krencken doet.*
HY*is den Goden int gheluck ghelijck
Die onverboden hoort u reden rijck,
(260) En mach aenschouwen u Lief int ghesicht.
O schoon blom der vrouwen die my gans onsticht
    Want ghy my therte uyt den boesem treckt
Waer door mijn smerte daghlicks wordt verwect:
So dat mijn sinnen gantslijck zijn onstelt,
(265) ’t Lichaem ooc van binnen van den geest ghequelt.
    Wil ick aenmercken uwe schoonheyt groot
Voor alle wercken so wordt ick schaemroot
Mijn tongh wil cleven, de spraeck my vergaet,
Thooren daer beneven is in slechten staet.
    (270) ’t Ghesicht der ooghen my oock gans begeeft
Ten wil niet dooghen al tgheen aen my leeft
’t Schuddingh en bevingh valt my over ’tlijf
tVocht oock overbleven is van coude stijf
    Lief menichwerven mijn hert naer u wenscht
(275) Moet ick u derven so blijf ick verslenst
Vol onghenuchten oock tot aller stont,
Helpt my lief uyt duchten maeckt*mijn hert gesont.
Thalia.
    Ick seg u suster danck, men sal nu weer beginnen
Dus hoort wel naerstig toe gebruykende uwe sinnen.*
Continue
[fol. B6v]

2. Handelinge, I. Wtcomste.

Gysippus.

    (280) Hoe rijck de mensch oock is van ghelde Landt en Dorpen,
Zoo is hy evenwel veel qualen onderworpen,
Dit blijckt aen mynen vriendt die nu een wyle plat,
Te bed gelegen heeft, wat helpt hem zynen schat?
Wat helpt hem zijn groot goet, dewyl doch dat mits desen
(285) Zijn oversware pijn der krenct en can ghenesen,
Hy blijft noch soo ic merck al even kranck gestelt,
En ’tschijnt dat hy sich selfs wel ergens inne quelt,
Doch ic en can den gront tot noch toe niet geweten
Daer hy nochtans als vrient weet alle mijn secreten,
(290) Is dit de vriendschap groot o Tite dat g’u veyst
Voor een die t’aller tijt om u te lieven peyst?
Kont ghy alsulcken een weerleggen oft ooc haten
Die voor u waerde vriendt zijn leven soude laten?
Ghy hebt soo langhe wel met u ghesel gheleeft
(295) Dat ghy licht hebt gemerct wat hy in ’therte heeft,
Holla Gysippe saeght, ghy dwaelt in u gedachten
So ghy met reden wilt recht na de waerheyt trachten
Ghy lieft hem dat is waer, doch hoe ghy waert gesint
Heeft hy u t’aller tijt nochtans oock weer bemint,
(300) En oft de siecte swack met hare gesellinnen
Daer Morpheus hem by voegt, zijn hersenen verwinnen
So dat hy niet en weet waer ’thooft hem open staet,
Toerekent ghy hem dit als voor zijn eyghen daet
Neen doch zijn liefd’ en can tot mywaerts niet ontbreken,
(305) Ic wil weer naer hem toe, hem troosten, en toe spreken,
Maer holla, so my dunct zijns Kamers dore kraect,*
[fol. B7r]
Soud’ hy wel wat verquict, zijn van zijn bed geraect?
Voorwaer daer is hy selfs, o vriend ter goeder uren
Begint ghy wederom de leden wat te rueren,
(310) Hoe ist o Tite doch hoe ist met u doch al?


2 Handelinge, 2. Verschooninge.

Titus, Gysippus.

    Ic hope dat het haest ghebetert wesen sal
Mits dat de borste nu gheneyght is tot het quelen,
Soo dat mijns levens draet Lachesi wil vervelen
Die tot haer suster roept ghy wacht te lange snijt.
Gysippus.
    (315) Mijn lieve waerde vriend maect u dees quellingh quijt,
En seght my wat u deirt ic heb’t u dick gebeden,
Het is al veel te lang gheveynsdelick ghestreden
Met hem die sulcken hert u zynen vriendt toe draegt
Dat ’tself so lang ghy treurt in dit mijn lichaem claegt,
(320) Waerom wilt ghy my dan u qualen so verbergen.
Titus.
    Gysippe lieve man dit u soo dicwils verghen,
Bedwingt mijns herts gemoet en opent my den mont
Hoewel doch tegens danck, om u te maken cont
Waer om ick liever wensch te sterven als te leven,
(325) Siet het gheval had my ghelegentheyt ghegeven
Om proeven oft de deugt in my ooc was stantvastich
Doch ’teghendeel daer van viel my so overlastich
Dat ic my voel met recht verwonnen en beschaemt,
Dies ’trecht verdiende loon des doots my toe betaemt
(330) En dat in sulcken saeck dat ict my schroem te seggen,
Doch sal naer uwen sin de schaemte neder leggen,
Weet dan Gysippe vriendt de schoonheyt van u bruyt
Haer minnelijck ghelaet haer oversoet gheluyt
[fol. B7v]
Der spraecken Redenrijck heeft my thert so bevangen
(335) Dat tot haer nacht en dagh al myne sinnen hangen,
Sy heeft my door de borst geraeckt so diep int hert,
Dat my ’tsoet minnen vier tot allen uren smert;
Doch heeft al evenwel te recht de goede reden
Hert teghens dese liefd’ in mijn ghepeijs ghestreden:
(340) D’een wilde dat ick haer sou stellen uyt den sin,
Maer d’ander braght my die daer stracx al weder in:
D’een wilde dat ic doch dees dwaesheijt sou vermyden,
En d’ander dat ick my soud in dit vier verblyden:
De Reden wilde dat den brandt steets wert geblust,
(345) Maer d’ander wederom, dat ick sou scheppen lust
In ’tgene dat my nu te niet gantsch wil verbranden:
De liefd’ hiel d’overhant tot myner grooter schanden,
Alnoch so geeft my me de reden te verstaen,
Dat ick hier door my selfs heb veel te cort ghedaen,
(350) Doch scheld’ ick de Fortuijn dat ic dees bruijt moet derven,
Midts dats’ u toe behoort, dies wil ic garen sterven,
Ja wensche na de doodt, want ’tleven my bedroeft.
Gysippus.
    Dewijl O Tite vrient gy nu vrients troost behoeft,
En dat ghy sterc genoegh voor dees tijt zijt geslagen,
(355) Soo’n wil ick over u my selven niet beklaghen,
Hoewel’t wel reden waer, dewijl ghy my bedeckt
Alsulcken lyden swaer, dwelck u tot krenckte trect,
Want ’tschijnt dat ghy hier door de vriendtschap hebt ghebroken,
Dewijl dat eenen vrient, al sout zijn eere kroken,
(360) Geen dinc verborgen magh, dwelc hem op’t herte leijt,
Op dat hier op zijns vrients goetduncken wert geseijt,
Want een goet vrient so wel zijn vrienden moet ontraden
Het geen oneerlick is, en hun sou moghen schaden,
Als hy hun tot den nut int eerlijck helpen sal,
[fol. B8r]
(365) Na dat den tijdt me brengt, naer volgend’ het geval,
Doch dit en dient nu niet, ick wil het laten steken,
En u van dese saeck recht mijn ghevoelen spreken.
Dat gy mijn Lief bemint en geeft my geensins vremt
Hoewel doch dat zy my ten houwlick is ghestemt,
(370) Dewijl het wesen fris, en d’overgoe mannieren
De deughden ooc te recht haer schoonheijt so vercieren
Dat alle menschen haer met reden willen houwen
Voor d’uytgelesen blom van alle Griecsche vrouwen,
So dat het vremder waer dat zy van sulck een hert
(375) Dwelc eel is van*gemoet, ooc niet gemint en werd.
Maer nademael O vriendt ick nu wel kan gemerken
Der liefden brandt in u,*die vierigh is int wercken,
So dat u buytens haer ter Wereldt niet en haeght,
En wil ick Tite niet dat ghy ’tgheval beclaeght,
(380) Om dat my dese bruijt ten houwlick is ghegheven,
Want ic wil noch voortaen in vrientschap met u leven:
Ghedenckt u wel den tijt dat ick oyt heb ghehadt
Yet eygens sonder u, mijn gelt ende mijn schat
Heb ick O waerde vriendt ghestelt in uwen handen,
(385) Soo’n sal dit goet ooc me, al waer ick met de banden
Des houlicks schoon vercnocht, u niet geweygert zijn
Hoewel het selve, doch niet sonder smert en pijn,
Van dit mijn goedigh hert geschieden en sal konnen,
Dewijl dees bruijt byna mijn sinnen had verwonnen,
(390) Doch overmidts dat ghy tot haer so seer gesint,
De selv’ in u gemoet veel virighlicker mint,
Als ick tot noch toe doe, Sophronia midts desen
En is mijn Bruijt niet meer, maer ’tsal de uwe wesen,
Daeromme zijt ghetroost, u swackheyt weder stijft,
(395) Schept vrolijck eenen moet, u swarigheyt verdrijft,
Verbeydt van nu voortaen met blijdtschap en met vrueghden
[fol. B8v]
Den loon van uwe liefd’ in eeren en in deuchden.
Titus.
    Gysippe waerde vrient u milde vriendschap goet
Bethoont my claer genoegh hoe myne wesen moet,
(400) Daer om en wil ic oock voor ’t myne niet ontfangen
Het geen u God toevoegt en ghy met groot verlangen
Tot noch toe hebt verwacht, gebruyct derhalven nu
Met overgroote vreucht het geen alleen voor u
Is van begin geschict, wilt my des niet vermanen,
(405) Maer laet my liefste vriendt verdwynen in mijn tranen
Die my elendich mensch Gods schickinge toewent,
Want ic tot sulck gheluck onwaerdich ben ghekent
Dies bid ick hout doch op hier over meer te dingen.
Gysippus.
    Mach onse vriendtschap vriendt my gonnen u te dwinghen,
(410) Soo dat ick over u door haer ghebieden mach,
Wil ick dat zy als nu veel starcker als zy plach
U porrende sal doen tot mijnen wille neyghen,
Dat is dat ghy mijn Bruyt sult nemen voor u eygen
My is ghenoegh bekent der liefden groote cracht
(415) Die menich kloecken mensch heeft om den hals ghebracht,
Dat u ’tblindt goyken me doort schieten sou doen sterven,
Hier neven dat ic ooc sou kiesen Plutos erven,
Als ic u miste vriendt, die my zijt lief en waert
Mijn leven doch door u bywesen wordt ghespaert:
(420) Sophronia daerom u eyghen vrou sal wesen
Dewijl dat zy alleen u krenckte can ghenesen,
Mijn sinnen hebb’ ick haest een ander toegevoeght
Soo zijn wy beyde dan in vriendschap vergenoegt,
De miltheyt wet’ ic wel en sou so groot niet blijcken
[fol. C1r]
(425) In myne vrientschap goet waert datm’ in alle wijcken
So weynich vrouwen volc als goede vrienden vont,
Daeromme zo ghy wilt dat ic selfs blijf ghesont
Sult ghy door mynen raedt u selfs verdriet versetten.
Titus.
    Mijn overgoede vriendt sal ick alleen beletten
(430) Dat sulck u derven sal die u vercoren heeft?
Voorwaer ghy doet te veel, want gy my niet en geeft
Alleenlick tgheen ic min: maer ooc mijn leven mede,
Dies wenscht mijn herte meer alst oyt te voren dede
Om u mijn waerde vriendt in alles te believen.
Gysippus.
    (435) Om u in dese saeck dan beter te gherieven
So moeten wy voor al zeer naerstigh gade slaen
Wat ons voort beste nu hier in sal zijn gedaen,
Op dat het wyselick met voorsicht werdt begonnen.
Siet eer de vrienden my Sophroniam wilden gonnen
(440) Mijn maeghschap haer zeer dick met moyt had aenghesocht
Daer om en waret nu van ons niet wel bedocht
Maer wel een groot schandael dat ick den vrienden seyde
Dat my dit houlyck nu met allen niet en greyde,
Doch ick en naem hier op al even wel gheen acht,
(445) Waert saeck dat ghy hier door werdt in mijn plaets ghebracht:
Maer al mijn duchten is, zo ick haer wil weerleggen
Dat zy het ja-woordt soet een ander sal toesegghen:
Hier om so dunct my goet, zo’t selve u med’ behaegt,
Op dat dit Wilt int net heel seker werdt ghejaeght,
(450) Dat ick my veysen sal de Bruijdt te willen trouwen
En datmen in mijn huijs de Bruyloft ooc sal houwen
Daer na so sal ick u des nachts met goeden raedt
Bestellen by de Bruijdt als Bruijd’gom in den staet
[fol. C1v]
En dit Register vriendt wy so langh selen trecken,
(455) Tot dat gheleghen is den vrienden dit t’ondecken,
Wie sal het selve doch dan willen teghen staen.
Titus.
    O waerde lieve vriendt dit zy also ghedaen,
Siet hier alreed’ u volck gaet besich na de koken.
Gysippus.
Gae wy na binnen toe, ons reden is ghebroken.


2. Handelinge, 3. Verschooninge.

Selden-thuys. Spaer-noy.

Seld. (460) Hoe zeer doen mijn armen,
        Mijn lijf is onstelt.
Spaer. Soo soum’ hem verwarmen.
Seld. Hoe zeer doen mijn armen,
Spaer. Ick moet me karmen,
        Dit draghen my quelt.
Seld. Hoe zeer doen mijn armen,
Mijn lijf is onstelt,
Daer zijn ons korven nu neder ghevelt,
(465) Ick rade dat wy ons hier wat rusten.
Spaernoy.
    Voorwaer Selden-thuijs my sou wel ghelusten
Van dit Capuijntgien soo’t wel ghebraden waer.
Selden-thuijs.
    Vertoeft soo langh men salt u maecken gaer,
Doch ghy en sult de vinghers niet verbranden.
Spaernoy.
    (470) De vingers maer, ick wet nochtans mijn tanden
Om sulcken kost in mijn darmen te slaen,
En dan ghedroncken al waert een vaen
Van’t beste dorts bier, k’en sou niet verslicken,
Het sou sich soo wel by den anderen schicken,
[fol. C2r]
(475) Ja ’tsou my verquicken meer als dit werck.
Selden-thuijs.
    Spaer-noy Spaer-noy ghy drinckt al te sterck,
En daerom en willen de ronde schyven
Te gheener tijdt in uwen buydel blyven,
Dus blijft g’altijdt de selve die ghy zijt.
Spaernoy.
    (480) Ick en wil van u hier van gheen verwijt,
Want ick noch ben in soo goeden state
Als ghy, die daghelicks met zeer kleyne bate
U gheeft op de strate by u klappeijen,
Om al de Wereldt met den nues te leijen,
(485) Daer ghy selfs mede niet veel en dueght.
Selden-thuijs.
    Nu maet de hand, want dit en sticht geen vruegt,
Wy moeten malcanderen al wat verdraghen.
Spaer-noy,
    By lo sonder dat had ick by na gheslaghen,
Daerom en spreect my van sulcks niet meer.
Selden-thuijs.
    (490) U woorden ginghen al med’ aen mijn eer,
Dus moghen wy wel beyde swyghen.


2.*Handelinghe, 3. Verschooning.

Verneem-al. Selden-thuijs. Spaer noy.

    Amy hoe moe ben ick, ick moeter van hyghen,
En waer ick loope, k’en vind dees quanten niet.
Selden thuijs.
    Is u maerte blindt dat zy ons niet en siet,
(495) Roeptse roeptsedoch, zy gaet ons soecken.
Verneem-al.
    Ick sou dees gasten wel swart vervloecken,
K’en weet in wat hoecken ick die vinden sal,
[fol. C2v]
Spaer-noy.
    Al hier, al hier, comt hier Verneem-al
Hoe loopt ghy dus, zijn u sinnen berooft,
(500) Ghy lijckt by naer een kiecken sonder hooft
Hier zijn wy beyd’ om rusten gheseten
Verneem-al.
    Ja voorwaer ghy hebt den tijdt wel versleten
Het schijnt dat ghy doch nerghens op en acht
En ’tis na de spijs al datmen wacht
(505) De kock gans cracht sal u bekyven.
Selden-thuijs.
    Wy moeten nochtans hier noch wat blyven
En rouwen eens ons moede leden uyt,
Sit me wat neer, hoe maket de Bruijdt?
En is zy nu niet wel te vreden?
Verneem-al.
    (510) Wat dunckt*u doch, en heeft zy gheen reden?
Zy heeft nu ’tgheen zy langhe heeft ghesocht:
Maer seght wat heeft de Hoofmeester ghecocht?
My dunckt de corven zijn vol gheladen.
Spaer-noy.
    Verneem-al voorwaer ’tis oock geraden:
(515) Want tsou u schaden zo ghy’t niet en wist
Gh’en hebt doch wete ic wel geen lijf meer inde kist,
En u kints neuse mocht daer lust na krygen.
Selden-thuijs.
    Wa Spaer-noy maet wilt hier van swyghen,
Ick wil haer gheven het rechte bescheet.
(520) Maerte maeckt vry u ooren ghereet,
Hier zijn voor eerst Lams, Calfs, Hamels bouten en Hasen,
Cappuynen, Kieckens, Patrysen en Lamperasen,
Duyven, Gansen, Faisanten en Kalkoeten
En om den dorst te scherpen tot s’drancks versoeten
[fol. C3r]
(525) Zijnder noch Tonghen, Hespen, Sulten en Salaet.
Hier heb ic ooc een rolleken daert lecker ding in staet
Dat selen wy tot Jan Pasteykens bringhen,
Thien pont Rostilien, zo veel Lettren en ringhen,
Drie hondert Oblyen, vier ponden Succade,
(530) Acht pont Amandelen, vier doosen Marmelade,
Tien pont suykers tot het bancket,
Acht pont Bischuijt, dwelck men daer tusschen set,
Twaelf Marcepaynen, en sestien Kastelinghen,
Dat zijn van die hooghe spitse dinghen
(535) Diemen by ons de schorfte hoofden noemt,
Doch zijn so met suyker en Canneel bebloemt,
Noyt beter en cost en hebt ghy gheten.
Verneem-al.
    En salder gheen gheback zijn, dat most ick oock weten
Van eenigh ghevogelt oft lecker wilt.
Selden-thuijs.
    (540) By jaet introuwen de Bruijdt is te milt,
Daer is de Rol, al dit salder wesen.
Spaernoy.
    Voorwaer maet het waer te langh te lesen,
Dus en maeckt hier van nu gheen vermaen.


2. Handelinge. 4.*Wtcomste.

Dulcop. Spaer-noy. Selden-thuijs.

    Waer mach dit volck wesen, wat is dit ghedaen,
(545) Den eenen bout is na den andren ghesonden,
Wel vrou vuijl-saus heb ick u hier ghevonden
Ghy rechte lammere en sleter Verneemal,
Ick wed’ ick u less’ zoo heerlijck doen sal
Dat het u vry niet en sal behaghen
(550) En ghy Koppen luystaert en hannen leeghwaghen,
[fol. C3v]
U naken noch slaghen midts u quaedt bestier,
Den kost behoort al lang gheweest te zijn aent vier,
En beyde blijft ghy hier met rusten stil sitten,
Gaet leert delven, ploeghen, en spitten
(555) Ghy rechte kneuckels en plompe boeren.
Spaernoy.
    Dul-cop ghy hoort uwen mondt te snoeren,
Daer ghy voor’t volc ons maecken wilt beschaemt
Dul-cop.
    Dedet ghy u dingen ghelijck dat betaemt,
Soo’n werdt ghy soo van elck een niet bekeven,
(560) Maer nu soo moet ghy worden ghedreven
Ghelijck de Esels die ter muelen gaen,
Ja noch soo blijft ghy steegher staen,
Dus maeckt u ter baen om na huijs te spoeyen
Eer dees mijn woorden tot slaghen groeyen.
Selden-thuijs.
(565) Wy gaen, dus voortaen niet meer en claeght.
Dul-cop.
    Gaet en maeckt dat ghy u beter draeght,
Maer ick wed’ ick vind hem stracx op der straten,
d’Exter en can haer huppelen niet laten.


2. Tusschen sprake.

Thalia.

    Des Wereldts loop hout desen ganck,
(570) Van daegh ghesont en morghen kranck,
Soo wie den eenen dagh noch leeft,
Des anderdaeghs den gheest wel gheeft,
Waer blijdschaps vruegt ten huijs ingaet
De droefheijdt voor de dore staet,
(575) Wie d’een uer lacht in d’ander weent,
Al ’tgheen wy hebben wordt gheleent,
[fol. C4r]
Wie d’een tijdt wordt in staet ghebraght,
Men d’ander tijdt gantsch niet en acht,
Ja menigh heer en vromer helt,
(580) Wordt uyt zijn eer en goet ghestelt,
Hier van Persei leven leest,
Die een groot Koningh is gheweest.
d’Armensche strenghe Koninghin
Zenobia, en is niet min
(585) In’t selve swaer verdriet geraect,
Twelc menich groot heer heeft gesmaect
De Koningh Cresus was soo rijck,
Dat niemandts hem en scheen ghelijck,
In landt en sandt, in goet en gelt,
(590) Doch heeft hem Solon recht vermeldt,
dat gheen mensch saligh werdt bekent,
Al eermen wist zijns levens endt.
Want hy daer na werdt inden strijt
Niet alleen al zijn eere quijt,
(595) Maer ooc zijn volck, zijn goed, zijn landt:
Ja bleef daer na tot zijnder schandt
Een dienaer Cyri, wiens cracht
Gantsch niet en leeck by Cresi macht.
Hier teghens weer men dickwils siet
(600) Dat menigh man raeckt uyt ’tverdriet,
Ja dat een arm verlaten mensch
Wel alles krijght na zynen wensch:
Oock self des Koninghs staf en throon.
Maximinius Ghoti soon,
(605) Die over ’tvee op ’tplatte velt
Als eenen hoeder was ghestelt,
Werdt noch daer naer in grooter eer
Vant Roomsche volck een overheer.
Oock Herma Trapesunti slaef
(610) In zijn verstandt kreegh sulcken gaef
[fol. C4v]
Wt Platons schoone reden schat,
Dat hy daer na in state sat
Als een groot Heer vant Vaderlandt.
Oock onsen minnaer was vermant
(615) Door blinde liefde totter doot,
Maer nu sit hy in Hymens schoot.
Dies sult gy nu de tongh tot vrolickheden dwingen
En ons in Hymens eer een Bruylofs Lieken singen.


ERATO.

Op de wyse: Wee my ick mach wel claghen, mijn
druck en swaer verdriet.

O Hymen vol ghenuchten
(620) Wat vreughden doet ghy aen
Den ghene die naer ’tsuchten
Ja sonder meer te duchten
Recht tot hen liefste gaen
En haer trou ontfaen.
    (625) De liefde die verborghen
Den minnaer schier verstickt,
Stelt avondt ende morghen
Zijn hert in grooter sorghen,
Daer ghy het self verquickt,
(630) En als ten besten schickt.
    Hem die so cranck van minnen
Zeer deirlijck was ghestelt,
Hebt ghy ’tghemoet van binnen
Versterckt en zyne sinnen
(635) Ghemaeckt vry onghequelt,
Als een vrymoedigh helt
    De vreucht sal hy bevinden
Doch moet hy’t weten danck,
Den besten van zijn vrienden
(640) Die hem zo zeer beminden,
[fol. C5r]
Dat hy zijn Bruijdt hem schanck
Om dat hy was so cranck.
    O Hymen Prins verheven
Een God der Bruyloft me,
(645) Den Minnaers doet ghy leven,
Midts haer u vrueght te gheven,
En stelt haer hert in vre
O Hymen, Hymene.


3. Handelinghe, I. Wtcomste.

Verneem-al.

    Waer vind’ ick nu yemandts van de ghesellen?
(650) Waer sal ick loopen dat ick moght vertellen
’t Ghene t’onsen huyse te hans ghebuert,
In stede van lacchen elck een nu truert,
Ick ben bekuert waer ick yemandts sal vinden
Om mynen weet sack te moghen ontbinden,
(655) Want ick niet langher swyghen en mach,
Siet Selden-thuijs die comt hier aen den dagh,
Dien moet ick nu voor al dees sake gans ontdecken
Ick heb voorwaer soo vele te vertrecken,
Dat ick selfs niet en weet waer ick beginnen sal,
(660) Selden thuijs, selden thuijs.


3. Handelinge, 2. Verschooninge.

Selden thuijs. Verneem-al.

    Wie maeckt hier gheschal
Zijt ghijt Verneem-al ick com’ u by.
Verneem-al.
G’en weet tis t’onsent alles in de ly
Ons dochter onbly met alle de vrienden.
[fol. C5v]
Selden thuijs.
Hoe soo doch?
Verneem-al.
    Om dat zy bevinden
(665) Dat Gysippus Sophroniam niet en heeft getrout,
Maer datse Titus voor zijn huijs-vrou hout,
Teghens de meyningh van alle de maghen.
Selden thuijs.
    Y wat ghy seght, ghy maeckt my verslaghen,
Heeft dan mijn meester de vrou by de handt?
(670) Dit dunct my eenen droom, ba dits een vremt verstant
Hoe gaet dit toe, k’en kan dat niet bevroeyen.
Verneem-al.
    Ons dochter en had oock selver geen vermoeyen,
Maer hielde Gysippum voor haren man,
Die hem zeer wel in alles veysen kan,
(675) Men konde hem doch nerghens in betrapen,
Maer Titus heeft altijdt by haer gheslapen,
En heeft s’alleen als echte man bekent,
Soo datse doch by d’eer blijft ongheschent,
Dewijl Gysippus die Tito heeft ghelaten.
Selden thuijs.
    (680) Dees reden en kan ic voorwaer noch niet wel vaten
Hoe ghingh dit toe, en hoe wist alle man doch dit?
Verneem-al.
    Dat sal ick u segghen, ghy weet wel waer ick sit,
Als ick naer ’thuijswerc my begeven wil om spinnen,
Van daer hoord’ ick dat ter Cameren binnen
(685) Eenen post oft bod’ van Roomen comen was
Met eenen brief aen Tito, die hy las,
En werp ’tgesicht seer treurigh in der aerde,
Want dit gheschrift zijns vaders doodt verclaerde,
Derhalven hy werdt by den Roomschen Raet
[fol. C6r]
(690) Gheroepen na Roomen in s’Vaders staet,
En dat oock inder haest sond’r eenighsins te toeven,
Daer sach ick Gysippum sich gantsch bedroeven,
Als hy van Tito dees tydinge vernam,
Dies ick zeer stil vast aen de dore quam,
(695) Soo dat ick Gisippum doen hoorde segghen,
Mijn vriendt ons staet nu kloecklick t’overlegghen,
Hoe wy de vrienden voor ’tbeste spreken aen,
Midts ghy soo haest naer Roomen nu moet gaen,
Ick vrees dat hun den meesten hoop sal stooren,
(700) Als zy van deze saecke sullen hooren,
Nochtans soo dient de vrouwe me gheleijt.
Selden thuijs.
Wat heeft doch Titus hier op gheseyt?
Verneem-al.
    Wy moeten, seyde hy, Sophroniam openbaren,
Hoe sonder hare weet de saecken zijn ghevaren,
(705) S’en sal het self, hoop ick, ten quaetsten nemen niet,
Dewijl doch dat het nu volbraght is en gheschiet,
Gysippus des ghesint, heeft sonder langher beyden
De selv’ op staende voet aldaer by haer bescheyden,
Zy quam, Gysippus sprack, Sophronia ’tis tijdt
(710) dat ghy voorseker weet wiens huijsvrou dat gy zijt,
Tot noch toe heb ick u wel raedt en daedt ghegeven,
Maer dit is uwen man, met hem zoo moet ghy leven,
Ick wete dat ghy my voor uwen heere hout,
doch desen mynen vriendt heeft u te echt ghetrout,
(715) Siet Hymen heeft alleen hem met u doen verblyden,
Want ick, al meijnt ghijt schoon, noyt uwe groene zyden
Verwarmt en heb, dies hoort ’tverhalen van begin,
Alsoo der liefden brandt zijn hert, ghemoet en sin
[fol. C6v]
Zo zeer vast had ghestelt op u schoon suyver wesen
(720) Dat hy te gener tijt en conde zijn ghenesen
Van een so swaren krenct die hem ter doot toe brocht,
Ten waer door uwe hulp, so heeft my goedt gedocht
Dat het wel beter was u voor mijn vrou te derven
Dan dat ic mynen vrient al wetens sou doen sterven
(725) Derhalven heb ick hem mijn plaets by u ghegont
Dat ick het selve nu so stoutlick onderstont
In stilte sond’r u weet, en hoeft u niet te quellen
Want hadden wy hier van int minste iet willen mellen,
So soude ick mogelijck en Titus selver mede,
(730) By meest u vrienden al gheraeckt zijn in onvrede
Zo dat dit houwelijck ghecomen had tot niet.
Titus hier neven oock van tgheen hun was geschiet
Int houwelick vertrack al zijn secreetste saecken
Om by Sophroniam dees woorden waer te maken.
Selden thuijs.
    (735) Wat seyde zy?
Verneem-al.
    Zy sweegh een wijl al eer zy sprack
D’een voor en d’ander naer besiende met ghemack
Al oft zy had gheweest in haer ghemoedt gheslagen,
Daer na began zy doen met weenen te beclaghen
Het ong’lijck haer gheschiet dus tegen haren wil.
Selden-thuijs.
    (740) Wat seydese doch meer?
Verneem-al.
    Zy sweegh heel stil
Gaend’ uyt de camer wech met haer betraende wanghen
Naer s’vaders huijs in overgroot verlanghen.
    Selden thuijs. En ghy?
Verneem-al.
    Ick volghd’ haer naer met sinnen wel bedacht
[fol. C7r]
Daer hoord’ ick heel end’ al de selve klacht,
(745) Als dat Gysippus haer soo schendigh had bedrogen
Want hy in al zijn doen den vrienden had geloghen,
En heeft haer Ouders dit in als soo breet vermont,
dat yeder haer voor Titi vrou bevont.
Had ghy geweest ter plaetsen daer midts desen
(750) de woorden int gheslacht van beyde zyden resen,
Ghy hadt het self met wonderingh aen ghehoort,
Meest op Gisippum doch soo waren zy ghestoort,
In sulcker voeghen dat ick meyne by hun leven
Het self van yemandts oock en staet te zijn vergeven,
(755) dus staend’ om luysteren stil so sagh ick Titum komen
dies ic stracx mynen wegh heb herwaerts aengenomen,
Verlanghe nu met vlijt wat hier int eijnd van valt.*


3. Handelinghe, 3. Verschooning.

Spaer-noy.    Selden-thuys.

    Men magh wel segghen dat de Wereldt malt,
Wie hoorden oyt van sulcke vreemde seden?
Selden-thuijs.
    (760) Verneem-al, siet waer Spaer-noy komt getreden
Of hem dees saeck oock wesen magh bekent?
Spaer-noy.
    Holla wats dit, wien hoor ick hier ontrent,
O Selden-thuijs ’tis tuwaerts dat ick wende,
My dochte wel dat ick de stemme kende,
(765) U Meester soeckt u, ghy moet stracx voort,
Hy is alree gheleerst en oock ghespoort,
Om met zijn vrouw na Roomen hen te trecken.
Selden-thuijs.
    Ist mog’lick vriendt, of komt ghy met my gecken?
Ick dencke niet dat ghy u door my veyst.
[fol. C7v]
Spaer noy.
    (770) Ick segh voorwaer dat uwen meester reyst,
dus stracks naer huijs, en laet u daer dan vinden.


3. Handelinghe, 4. Verschooninge.

Spaer-noy.    Verneem-al.

    Wat groot gheraes was onder al de vrienden,
Weet ghy oock maert wat dat daer is te doen?
Verneem-al.
    Ick wistet al van gister voor den noen,
(775) Maer noch en weet ick niet wat Titus mogte seggen
Om alle desen twist te neder gans te legghen,
dewijl, ghelijck ghy seght, hy met dees jonghe vrou
Na zynen wil van daegh na Roomen trecken sou,
My wondert ofmen nu daer med’ mach zijn te vreden
Spaer noy.
(780) Hy sprack zeer wyselijck, dit zijn zijn eygen reden.
Veel Philosophen wijs voor seker houden dat,
Al ’tgheen den brooschen mensch aennemet of bevat
Wt Godes schickinge den oorsprongh heeft genomen,
Waer door ooc menigh mensch tot dit verstant is komen
(785) dat al ’tgheen is gheschiet oft noch gheschieden sal,
Nootsaecklick soo ghebuert, en gans niet by gheval,
Hoewel dat menigh me ’tnoodtsaeckelick bediet
Alleenelick in ’tgheen alree magh zijn gheschiet,
So dese meyningh dan int minst wort plaets gegeven
(790) Wat wordt van sulck een meer ghesproken oft gheschreven,
die d’onveranderlick, oft het gheschiede straft?
dan dat hy teghens God en zijn begeiren blaft,
Ghelijck ghy nu me doet, dewijl u kranck opmercken,
dit houlick niet en kent voor Gods voorweten werken,
[fol. C8r]
(795) daert doch genoeghsaem blijct hoe wonderlic hy voegt
Het geen u voor dees tijdt soo qualick verghenoeght,
Siet Iuppiter alleen u meyningh heeft ghebroken.
Verneem-al.
Heeft hier doen yemants ooc der vrienden ingesproken?
Spaer-noy.
    Gy zijt te hastigh kaer, doet, bid ick, wat gemack,
(800) Zy swegen noch al stil, want hy noch wyder sprack,
Ick neem nu, seyde hy, dat selfs van sulcke saecken
De Goden groot geacht, geen werc en wilden maken,
Soo dat de mensch alleen in sulcke daden wrocht,
Alst dan naer onse wijs ooc menschlick wort bedocht
(805) Soo’n kont ghy evenwel Gisippum niet ghehaten,
Om dat hy my zijn vrient dees huijsvrou heeft gelaten,
Want sonder reden ghy hem lastert ende schelt,
En onbehoorlick med’ tot allen tyden quelt,
Daer hy prijsweerdigh is in dese twee manieren.
(810) Voor eerst om dat hy steets de vrientschap soeckt te vieren,
daer naer mits dat hy me veel beter doet als ghy.
Al hier en wil ick niet (alwaer’t doch recht te ty)
Verhalen dat den vrient na ’trecht der vrientschaps wetten
Zijn leven ende goet voor zynen vriendt moet setten,
(815) Tis my voor al genoegh dat ghy te deser stont
Bedenkende bemerct dat somtijts svrienschaps bont,
Der bloetverwanten bandt al verde gaet te boven,
Wy kiesen sulcken vriendt daer wy ons dan beloven,
Maer krygen sulck verwant als ons tgeluc verleent,
(820) Heeft my Gysippus dan van herten soo gemeent,
Dat hy min heeft geacht u vrientschap als mijn leven
Waerom sal ’tself u dan verwonderinge gheven.
Dats d’eerst, de tweede re’en hier in te mercken staet
U scherpsinnigh verstandt, ’tvoornemen en den raet
[fol. C8v]
(825) Sophroniam had besteet aen een geleerder man,
Gysippus gaf haer weer aen een die soo veel kan,
Zy kreegh door uwe hulp een Eelman deser stede,
Door hem een rijc Romeijn van stam ooc eelder mede,
Ghy gaeft haer eenen die haer nau en had besint,
(830) Hy sulcken een die haer uyt grondt zijns herten mint,
Doch ken ic ’tswagerschap Gisipp’ u best sou hagen,
Om dat hy borger is, soo dat g’oock alle dagen
De dochter met den man sout hebben als ghy wout,
Dat staen ick u wel toe, maer dit voorseker hout,
(835) Een nootvrient ongheveyst, waert valt, in vreemde landen
Is beter voor gewis, dan vry veel gelts in handen,
Oock me meer eeren waert als eenen grooten schat.
Alsulcke goede vriendt te Romen in de stadt,
Ghy my bevinden sult, dies hoort men te verblyden
(840) Daer elck om ’thertste wil dit houlick tegens stryden,
Doch dat om mijn persoon gebuert, en denc ick niet
Maer wel om dat het stil oft steelwijs is gheschiet,
Dit evenwel en hoort niet qualick zijn ghenomen,
Want ick en ben by haer niet als onschaker komen,
(845) Den welcken metter tijt men noch vergeeft het quaet
doch komende by haer, socht ick dees houlicks staet,
Ghelijck als dat behoort, met eeren aen te vanghen,
dies ick haer eenen rinck wel hebbe willen langhen
In teecken van de trou eer ick haer heb bekent,
(850) Voor eerst so heb ick oock mijn stem tot haer gewent,
En duydelick ghevraeght met goy bescheyde reden,
Oft zy in als gerust oock seer wel was te vreden,
dat ick tot inder doodt sou wesen d’echte man,
Waer op zy seyde ja, waeromme wilt ghy dan
(855) U selven en my med hier inne langher quellen?
De Goden willen haer in myne handen stellen,
En wilt ghy met ghewelt die daer weer rucken uyt?
[fol. D1r]
Gysippum schelden med voor eenen snooden guijt?
Ick bid’ u geeft my ’tmijn en laet my henen trecken
(860) En wilt doch den Romeijn tot gramschap niet verwecken
Zo ghy my die onthout, houdt med’ in u ghedacht
Dat ghy gevoelen sult eer langh de Roomsche macht,
Dit als hy toornich werdt en met stuer sinnen seyde,
Gysippum uyt die plaets met hem naer buyten leyde
(865) Al dreygende de rest door’t schudden van zijn hooft.
Verneem-al.
    Door desen kout hebt ghy mijn ooren gans verdooft
Nochtans verlangh ick zeer om d’eijnd hier van te weten.
Spaer-noy.
    De vrienden sweghen al in stilte noch gheseten,
Want Titus had beweegt den meestendeel van dien,
(870) Tot datter twee oft dry de naeste van hun lien
Toestemden datmen hem (dewijl’t zo was begonnen)
Als echt en rechte man Sophroniam sou gonnen,
Dies Titus strax van hun gelijcklijck werdt gesocht,
En hebben hem zijn vrou tot zynen dienst gebrocht,
(875) Hy namse vierich aen, en dede straks bereyen
Al ’tgheen hun noodigh was, de wijl hy moste scheyen,
Ja was by naer al reed als ick hier buyten quam,
Want hy vast van zijn vriendt Gisippo oorlof nam
Die’t self daer niet en gaf: maer wild’ hem noch gheleyden.*
Verneem-al.
    (880) Swijght, hoort de door gaet op, treet met my aen d’een zy.


3. Handelinghe, 5. Wtcomste.

Titus. Gisippus. Sophronia. Selden-thuijs. Verneem-al. Spaer-noy.

[fol. D1v]
Ten is doch niet van nood’ O waerde vrient dat gy
Ons langer volget naer, eer wy wel komen buyten,
So sal de poorte doch naer onsen rugh toe sluyten,
En nu dewijlt adieu daer binnen is ghedaen,
(885) So nemen wy verlof, ick bid u laet ons gaen,
Al bleven wy noch langh het moet ghescheyden zijn.
Gysippus.
    Mijn uytverkoren vriendt het scheyden doet my pijn,
Dewijl dat ’tfatum doch het selve zo wil schicken,
Dat u bywesen my niet meer en mach verquicken,
(890) So laet ickt dan daer by bevelend’ u te Gode,
Hem biddende dat hy Mercurium zynen bode
Steets late by u zijn, op dat ghy zo met lust
Tot Roomen komen meucht in u ghewenschte rust,
Hier neven bid ick u ghy somtijts eens wilt schryven.
Titus.
    (895) Gisippe dat en sal niet onghelaten blyven,
U herte daghlijcks noch vant mijn vernemen sal,
De Heere spaer u langh sond’r eenigh ongheval,
En laet u d’edel vreugt met blijdschap steeds genieten.
Gisippus.
    Dat u Sophronia den druck oock mach verschieten
(900) Bid ick den Goden me.
Sophronia.
    Zy hebben (als ghy merckt)
O Vriendt alree ’tghemoet in my also versterckt,
Dat ick nu mynen man wil volghen t’alder uren,
So langh hier in dit dal ons leven mach gheduren.
    Tit. Adieu Gysippe.
    Gisip. Adieu O Tite vriendt,
(905) Adieu Sophronia.
    Sophro. Leeft langhe en wel ghesint.
Selden-thuijs.
    Adieu verneem-al.
[fol. D2r]
Verneem-al.
    Adieu Selden thuijs.
Selden thuijs.
    Eens ghesoent voor al,
Adieu Verneem al,
Spaernoy.
    Ick wenst u wel gaen sal.
Selden thuijs.
    Adieu mijn lieve buijs. Adieu Verneem al.
Verneem-al.
    (910) Adieu selden thuijs.


De derde tusschen sprake.

Thalia.

    Het gheen door’t fatum is gheschiet
En kan de mensch voorcomen niet
’t Voorstellen is wel by den man,
Maer God de daden schicken kan,
(915) Want hy des menschen herten kent
En alle dingh te rechte ment.
D’een soecket tghelt en tgroote goet
Maer met ghewelt hy’t derven moet,
Een ander tselve niet en acht
(920) Doch ’twordt hem in de handt gebracht,
D’een weet den voghel en tghewest
Maer d’ander komt en rooft den nest.
Tsy vrou oft man elck dickwils gist,
Maer ’tis ten deel meest al ghemist.
(925) Sophronia voor seker hiel
Dat s’in Gysippi handen viel,
[fol. D2v]
Zy trouden hem, maer haer verstant,
Doch Titus kreegh ’tlief by der handt:
Haer wooningh had zy hier ghemickt,
(930) Maer ’tfatum die tot Roomen schickt,
De vrienden doch te zeer halsterck
Dit houden voor Gisippi werck.
Ja wie de selve daet aenhoort
Is ende blijft op hem ghestoort,
(935) Dies is de vriendt nu qualijck aen
Om dat hy vriendtschap heeft ghedaen,
Maer boven al om dat zijn vriendt
die hy zo hertigh heeft besindt,
Nu metter woon na Roomen reijst
(940) dies hy sich nacht en dagh verpeijst.
dus bid ick laet nu hier d’adieu Liedt zijn gesongen,
Erato.
Tgheschie naer uwen wil, ick sal ’tgeluijt der tongen
Als oft Gysippus sprack, bedwingen naer zijn hert,
Ons is ghenoech bekent, hoe ’svriendts verreysen smert.

    Op de wyse: Era di mayo, of Met sware versuchten.

(945) O Vriendt vercoren
Mijn hert te recht u gaen beschreijt,
’Khebt al verloren,
Dewijl dat ghy nu van my scheyt,
Mijn vreucht mijns herten lust
(950) Ick blijf heel ongherust.
    Ick heb bevonden
Dat uwe vriendtschap waerde vriendt,
Tot allen stonden
Als u de mijn my heeft ghedient,
(955) Waer d’een handt d’ander wast
[fol. D3r]
Daer gaet de vriendtschap vast.
    In twee lichamen
En hadden wy oyt maer een ziel,
Wat wy voornamen
(960) Was ons ghemeijn hoe ’tself ooc viel,
Maer nu so wordt berooft
Het lichaem van zijn hooft.
    God u behoede
Op dat ghy blyvet ongheschent,
(965) Houdt my te goede
Dat ick u niet en blijf ontrent,
Elaes mijn lichaem deijst,
Mijn siel doch met u reijst.
    Waert zoo gheleghen
(970) Dat ick nu mochte met u gaen,
de sware weghen
En souden my niet teghens staen,
doch dat ick niet en mach
Beclaegh ick alden dagh.
    (975) Dies ick met weenen
U wensche op weghen goede spoet
’tAdieu met eenen
U gheve voor de leste groet.
de Pen voort aen met vreucht.
(980) Ons maken wil verheught.
Continue

4. Handelinghe. I. Wtcomste.

Gysippus.

    Elaes wat gaet my aen, wat is my overcomen?
Waer is nu mijn ghesin, waer is nu mynen staet?
Mijn eer en goedt alleen en is my niet benomen
Maer ick en mach hier me niet treden by de straet,
(985) Onschuldich ben betijght met sulcken sno misdaet
[fol. D3v]
Dat my de volle banck de stadt heeft doen verbieden,
Om dat ick niet en heb gevolght mijns vrienden raet
So moet ick nu voor haer en uyt Athenen vlieden.
O wreetheyt ongehoort moet dit alzo gheschieden,
(990) Om dat ick met mijn vriendt in vriendtschap heb gheleeft
Wordt ic int openbaer beschaemt voor al de lieden,
En vindt ic niemands nu die my vertroosting geeft?
Wee wee den ghenen die zijn vrienden tegen heeft.
    Ic moet elendigh mensch dees schoone stat Athenen,
(995) Mijn soete Vaderlandt nu teghens mynen danck
Verlaten, O verdriet waer wend’ ick my nu henen,
Mijn sinnen zijn versuft mijn herssenen zeer kranck,
Nochtans so moet ick wech voor sonnen onderganck.
O Tite wist ghy vriendt wat ick nu moete lyden
(1000) Om ’tgheen u waerde man mijn milde vriendschap schanck,
’t Geen u de soete vreucht doet scheppen met verblyden
Komt my met axten swaer en ongenucht bestryden,
Mijn huysingh zijnde quijt, mijn landt en al de rest,
Moet ick dees schoone stadt en grensen me vermyden
(1005) Om kiesen met onlust een ander vremt ghewest,
Het voghelken verlaet zeer noode zynen nest.
    Waer neem’ ic dan den pas? de Son begint te dalen,
Ic moete voort, waer hen? na Titum wil ick gaen,
Mijn hoop’ is dat hy my zijn vrient noch sal onthalen
(1010) Voor al de vriendtschap groot die ick hem heb gedaen.
Adieu geleerde stadt, ’ken blijf niet langher staen
Adieu mijn wooning schoon, Adieu mijn sture magen
Die my dus teghen danck geholpen hebt ter baen,
Ic seggh’ u borghers med’ adieu tot allen daghen
(1015) U kinders selen noch mijn ongheluck beclaghen
Als ’tgheen my is gheschiet men haer vertrecken sal.
O Goden geeft my cracht dat my de beenen dragen
[fol. D4r]
Op dat ick raken mach te Roomen uyt dit dal
Het paert zijnd’ op den wech spoyt altijt na den stal,
    (1020) Holla gaen ic ooc recht? hier zijn verscheyde wegen,
Daer comt my eenen man strack int gemoet en tegen
Dien moet ick spreken aen en vragen na den padt,
Mijn vriendt mach desen wegh oock recht gaen na de stadt
Van Roomen? seght my doch eer ic begin te dwalen.


4. Handelinge. 2. Verschooningh.

Reysiger.    Gysippus.

    (1025) Gaet vry recht uyt g’en sult niet konnen falen
Tot hier toe com’ ic noch van desen dagh van daer.
Gysippus.
    Ist mogh’lick man, is dan de stadt zoo naer?
Ick meijnd’ ick had noch vry al wijt te reysen,
Doch heb ick my op weghe gaen verpeysen
(1030) Waer door dat my den wegh heeft cort ghedocht.
Reysigher.
    Dien voetwegh heeft u in de recht gebrocht,
Nu sult ghy gaen verby dat hooghe riet,
De torens die ghy ginsen van u siet
Dat is de plaets daer ghy begeert te wesen.
Gysippus.
    (1035) Mijn vriendt ick danck u hoogelick mids desen,
Maer seght, kent ghy een jonghman goedt van aert
Die Titus Fulvius heet?
Reysigher.
    Ba die is wel vermaert,
Zijn Vader is nu cortelingh ghestorven,
Daer van heeft hy een krachtigh goedt verworven,
(1040) Want hy was rijck, oock edel van gheslacht,
Zijn soon is oock een Raedts-heer groot gheacht,
Want zijn verstandt en is niet om vercloecken.
[fol. D4v]
Gysippus.
    Den selven meijn ick, waer sal ick hem soecken
Als ick ghecomen ben binnen de poort?
Reysigher.
    (1045) Ick salt u segghen, doch let op mijn woordt,
uwen wech sal worden recht uyt ghenomen
Tot dat ghy zijt op een schoon pleijn ghecomen,
daer sult ghy sien zeer dichte by de kerck
Een huijs gheciert met veelderhande werck,
(1050) daer woondt de self daer ghy soeckt by te gaen.
Gisippus.
    Ick danck’ u goede vriendt, ic sal daer cloppen aen
Och ick verlangh zo zeer om in dees stadt te raken,
doch noch hoe langhs hoe meer om dit schoon huijs te naken
Op dat ick weten mach oft mynen besten vriendt
(1055) Nu ick in armoy ben, tot mywaerts blijft ghesint
dewijlt gemeynelick na’t spreeckwoordt wil gebeuren
Zo wie rijck is van goedt zo langh hy is te veuren
Veel goede vrienden steets aen alle zyden vindt
de mensch doch t’aller tijdt het groote goedt bemint:
(1060) Maer so den selven man tgheval wil tegens loopen,
Verliest aen elcken cant de vrienden stracx met hoopen
de mensche waer hy can ontvliedt den armen staet.
    Holla, hier ben ick schier al door de rechte straet
dees poorte com’ ick in, dit is thuijs zo ick meijn,
(1065) dit is de kercke doch, en dit de groote pleijn
Ick wil my voor dees door in stilte nedersetten
de clocke slaet daer acht, hy’n sal niet langer letten,
Elck Raedtsheer neemt alree na’t Raedthuijs zynen ganck
Hy comt. O Tite vriendt is dit nu mynen danck,
(1070) Heb ick sulcks oyt verdient in al ons samen leven
Gy soudt doch uwen vrient het minste woort dan geven
[fol. D5r]
En seggen gaet naer huijs, wat hebt ghy hier te doen,
O Tite ’tpadt en is voor my noch niet so groen
Dat ick my gheven sou in dese kou om reysen,
(1075) Ten waer ick uyt mijn stadt mijns ondancks moste deysen,
Is dit de vriendtschap groot die ick u heb ghedaen,
Dat ghy my sonder troost laet voor u dore staen?
En kan u herte nu sich tot u vriendt niet wennen?
Daer ’tmyne d’uw’ altijt voor broeder wilde kennen.
(1080) Saturne vader comt en vat doch dit u kint
En naer u ou ghewoont met tanden my verslint,
Ick heb te langh gheleeft, ick bidt u doet my sterven,
Dewijl ick van mijn vriendt het aenghesicht moet derven.
Comt Terra moeder comt, doet open uwen mont,
(1085) Comt Proserpina me en treckt my inden grondt,
Lachesis houdt doch op wat wilt ghy langer spinnen
Ghy Atropos snijt af en wilt u niet versinnen,
Ick soeck Plutonem nu met wil en metter daet,
Want mijn ghemoet verlanght alleen na zynen staet
(1090) Comt Caron comt doch strack en wilt my overvoeren
Op dat ick Cerberum de tongh mach hooren roeren,
Comt duyster wolcken swert bevanght my mijn gesicht,
Int doncker schep ic vreugt, bedroeve my int licht,
D’afgaende flauwe maen voor my voortaen sal deugen,
(1095) Want Phebi wagen schoon en can my niet verheugen,
Comt pynicht my dan doot tot sulcken u doch rast,
Die vlytichlick naer u met bey zijn handen tast,
Waeromme wacht ghy doch, kan u mijn bed’ niet winnen,
’t Schijnt neen, wat doen ic dan? ick ben berooft van sinnen,
(1100) Daer sterft zo menich mensch die geiren leven sou.
[fol. D5v]
O felle doot neemt my, waeromme wacht gy nou,
Laet uwe pylen doch my onder d’aerde vellen,
Den avont valt, wat raet? ic wil m’hier neder stellen,
En sien wat Iuppiter my morghen gheven sal
(1105) Waer door ick raken mocht uyt dit bedruckte dal.


4. Handelinge, 4. Verschooninge.

Pub. Ambrosius.    Leeghwagen.

Ist dat ghevallen? ay my mijn armen,
Leeghwaghen.
    Gans wonnen swijght, waer toe dient doch dit karmen
Wy worden ontdeckt, hoe roept ghy so stijf?
Pub. Ambrosius.
    Waeromme loopt ghy my so op mijn lijf
(1110) My dunckt dat mynen arm schier is ghebroken.
Leeghwaghen.
    Ic merckte so my docht dat ymans quam gedoken
Om ons den wech van voren t’onderscheppen,
Dies ick my vry te recht bestondt te reppen,
Doch nu en ist voor ons alhier gheen noot.
P. Ambrosius.
    (1115) Her laet sien dan doet open uwen schoot
Dat wy de buijt recht na behooren deylen,
Dats u, dats mijn.
Leeghwaghen.
    Holla, dat sou veel feylen,
Gy neemt daer als een dief meer als d’een helft te veel.
Pub. Ambrosius.
    Dat liegt ghy als een schelm door uwe snoode keel.
Leeghwaghen.
    (1120) Liegen seght ghy ja quant, dats op u diefsche huijt,
Weerdu flux rept u ras daer is het mesken uyt.
[fol. D6r]
P. Ambrosius.
    Wat zijt ghy voor een gast wilt ghy’t opt mes aenvanghen?
Ick sal ooc siet vry toe een uyt den diesack langen,
Leeghwaghen.
    Dats naer u lijf.
P. Ambrosius.
    Daer zijt ghy me gheraeckt,
(1125) By lo hy valt, hy sterft, wat heb ick nu ghemaeckt,
En hier is vast een man gheleghen om te slapen,
Dies wil ick metter haest dees cleedingen op rapen,
En eer de schoutet comt my maken op de vlucht.


4. Handelinge, 5. Verschooninge.

Schoutet, Dienaer, Gysippus.

    My dunct dat ic alhier stracx hoorde groot gerucht
(1130) Doch vindet nu al stil dewijlt begint te daghen,
Holla, wel wat is dit? daer leijt een man verslaghen,
En ooc een mes daer by, hoe mach dit zijn geschiet?
Raept op dit mes, hoe staet ghy dus en siet?
Ghy twee loopt alle u macht doorsiet stracx alle hoeken,
Dienaer.
    (1135) Wel Heer wy sullen hem zeer neerstiglijcken soeken,
Mijn Heer op dese banck een man int slape leijt,
Schoutet.
    De selv’ is denck ick wel de meester van dit feijt
Weckt hem, en bindt hem vast, hy moet wel wesen droncken
Dat hy dus by de doodt zo stoutelick blijft roncken,
(1140) Doch sal hy voor ’t misdaet den rechten loon ontfaen,
    Die. Her op du loose schelm spreect onsen schoutet aen,
Schoutet.
    Wie heeft seght desen man beroovet van zijn leven,
[fol. D6v]
Gisippus.
    Mijn Heer ick ben de man, straft my, ick hebt bedreven,
’Ken mach het niet ontgaen, de doot ic schuldich ben,
(1145) Dies ick oock dees misdaedt vrymoediglijcken ken,
Ja ben bereyt te gaen, g’en hoeft my niet te houwen.
Dienaer.
    Neen vat hem vrylijck aen, en bindt hem met u touwen,
Sout ghy hem laten gaen, hoe zijt gy doch dus dom?
Een arm ghevanghen man siet na zijn voordeel om.


De vierde tusschen sprake.

Thalia.

    (1150) Wie van zijn huijs zijn goedt en schat
Verbannen wordt uyt s’vaders stadt,
Zo dat hy sonder eenigh gelt
Sich moet begheven over ’tvelt,
Wie sich van zynen besten vriendt
(1155) Alleen zeer wijdt verscheyden vindt
Als hy zijn meeste hulp behoeft,
Voorwaer te recht zeer is bedroeft,
Maer wie zijn vriendt weer vonden heeft
Die hem als dan gheen troost en geeft
(1160) De sulck een is in argher staet,
Want hy sich gans vindt sonder raet,
Dies hy mismoedigh heel onstelt
In zijn ghepeysen sich so quelt,
dat hy zijn leven selfs vervloeckt,
(1165) En ’tvleesch int graf te brenghen soeckt,
doch d’ooge schyningh somtijts lieght,
de meyningh oock den mensch bedrieght,
Siet Piramus om dat hy sach
[fol. D7r]
Dat Tisbes doeck zeer deerlijck lach
(1170) Gans root bebloeyt int groene gras,
Want hy alzoo ghevallen was
Wt ’tschroemich muijl der wreeder leeuw,
Heeft zeer verbaest met een gheschreuw
Zijn overquaet gheval betreurt,
(1175) Want naer zijn meyningh was verscheurt
Zijn liefste lief en herts ghemack,
Dies hy sich selfs doort lichaem stack
dwelck haer oock mede qualijck quam
Want zy haer selfs oock ’tleven nam.
(1180) Gisippus dus nu zeer verkleijnt
Van zynen vriendt me t’onrecht meijnt
dat hy hem onghetroost laet gaen,
dit heeft zijn hert zoo wee ghedaen
dat hy hoewel zeer onbedocht,
(1185) Nu soeckt te worden omghebrocht,
Hier op van u als nu wat nieus werdt aengevangen
En wilt u tonghe weer in zijn gehemelt hanghen.


Erato.

Op de wyse: Een jonck Heerken deed’ my
vraghen. of, Met versuchten
moet ick claghen, &c.
KOmt o doodt en wilt u spoyen
Voert my na de duyster straet,
(1190) Want ick voel mijn lyden groyen
Al ’tgheluck voor by my gaet,
Niemandt en wil hem meer moyen
Midts ick nu ben slecht van staet,
Ick en weet gans gheenen raedt.
    (1195) Na dat ick van al mijn maghen
Was verlaten int verdriet,
Zo dat ick met recht mach claghen
[fol. D7v]
D’onghelucken my gheschiet,
Mijn ghemoet versuft verslaghen
(1200) By mijn vriendt te komen riet,
Maer elaes hy’n acht my niet.
    Over ettelijcke weken
Schreef hy my noch eenen brief,
Dat my niet en sou ghebreken
(1205) ’tZijn was al tot mijn gherief,
Maer hy had wel moghen spreken,
Zijt ghy hoer oft zydy dief
Hebt ghy gelt ick heb u lief.
    Zo langh als ick vol ghenuchten
(1210) In mijn huijs zeer weeldigh sat,
So langh als hy sonder duchten
Mijn broodt aen mijn tafel at,
Mocht ic smaken ’svriendsschijn vruchten,
Maer de bors my zijnde plat
(1215) En heb ick geenen vriendt ghehadt.
    Mocht ick immers nu voort derven
Van al ’tgheen my toe behoort,
Dit gheluck alleen verwerven
Dat mijn bede werdt verhoort
(1220) Ick sou roepen om te sterven,
Felle doot comt haestigh voort
En tswaermoedigh hert doorboort.
Continue

5. Handelinghe, I. Wtcomste.

Schoutet, Varro, Dienaer, Schryver,
Gisippus.

    De recht verdiende straf den boosen ’tquaet doet laten,
Gelijck als door de deucht de goed’ het selve ooc haten
(1225) So dat des rechters stoel hoognoodich is by’t quaet
[fol. D8r]
Op dat den snooden mensch sich schroeme voort misdaet
=== Want alsmen in het recht door ooghluykingh wil sluymen
So brenghtmer meer om hals door sulck onnuttigh suymen
De goede wordt vermoort midts dat de quade leeft,
(1230) Dies brengt ons hier dien man die gister morgen heeft
Den nederlaegh gedaen en wilt doch niet vertoeven
’tProces en duert niet lang voor sulke schelmse boeven,
Ic heb hem ondervraeght, ’tgeen hier geschreven staet
Heeft hy, ja sonder pijn, bekent met cort beraet
(1235) Dies sal u edelheyt hem tot der doot verwysen.
M. Varro.
    Recht moet recht zijn, dats waer, doch is daer in te prysen
Ja noodigh datmen eerst oock de partye hoort,
    Schou. Daer komtse.
    Dien. Nu treedt voort.
Varro.
    Dat hier nu overluijt zijn misdaet wordt ghelesen
(1240) Op dat hy soo’t betaemt en recht is zy verwesen
Treedt naerder zo moegt gy de woorden wel verstaen,
Schryver.
    Gisippus na dat hy in stadt was omghegaen
Mismoedigh sonder troost om krygen gans genegen
Een man des morgens vroech gevonden heeft opwegen,
(1245) Den welcken hy om ’tgelt ’tmes heeft int lijf geboort
En heeft hem sonder meer zeer schandelijck vermoort,
M. Varro.
Is dat alzo dan vriendt, is dat also ghebeurt,
Gysippus.
Ja heere gaet vry voort ’twert met de doot betreurt
Ic ben bereet alsnu voor dees misdaet te sterven
M. Varro.
    (1250) So sal Gysippus dan ’tverdiende loon verwerven
[fol. D8v]
Schoutet.
    ’Tsa beudel tast hem aen.
M. Varro.
    Doort ongheluckigh kruijs
Brenght hem op Plutos erf, int doncker duyster huijs
Op dat ons oude wet in alles werdt volbracht.


5. Handelinghe, 2. Verschooninge.

Titus. M. Varro. Publ. Ambrosius.*

    Gysippus, voorwaer hy ist, hout op o Varro sacht
(1255) Laet desen armen mensch tot hier toe weder comen
Want hy onschuldigh is, den Goden en den vromen
Heb ick ghenoech vergramt, dewijl ick eenen man
Ghebrocht heb om den hals, ghelijck ick tuygen can,
daerom en wil ick niet dat desen tweeden mensche
(1260) Om mijn daedt werdt ghedoot, dies ick nae’t straffen wensche.
Ic ben de moorder selfs heer Schoutet hout my vast.
M. Varro.
    Roept den verwesen weer.
pub. Amb.
    Hou vriendt u wordt belast
Met duydelick bevel van weghen myne Heeren
dat ghy van stonden aen weer int gerecht sult keeren:
(1265) Want so daer wordt verhaelt men u onschuldigh vint.
M. Varro.
    Ghy knechten desen man de touwen stracx ontbindt
Seght my doch goede vriendt waerom waert ghy soo slecht
dat ghy hier sonder pijn bekende voor tgherecht
dat ghy als gister vroech al eert began te daghen
(1270) den man hier voor verhaelt ter doot had neer geslagen,
daer desen man nochtans u gans onschuldigh kent,
[fol. E1r]
Ja seyt dat hy daer aen zijn handen heeft gheschent,
Hoe sal ic dat verstaen ’ken weet hier van wat dencken
Gysippus.
    Ic bid u Edel Heer en wilt het recht niet krencken,
(1275) Want ick voorwaer de man gedoot heb en hy niet,
En Titi vrundtschap trou is nu te laet gheschiet,
Daerom gaet met my voorts de straffe ben ic schuldich.
Titus.
    Gy siet mijn Heeren wel dat desen man eenvuldich
Een vremder is en dat hem d’armoy sonder gelt
(1280) Doet haken naer de doot, en hem vertwyfelt stelt,
Dewijl hy op de banck is sonder scherp ghevonden,
Daer me dat hy den man sou hebben connen wonden,
Dies desen dan ontlast en straft my metter doot.


5. Handelinghe, 3. Wtcomste.

Pub. Ambrosius, en Marcus Varro.

    O edel moghent Heer der Goden kracht is groot,
(1285) Want ick om dese twee te lossen wordt ghedrongen,
(Hoe zeer ick voor my selfs mijn tongh oock had bedwonghen,)*
Mijn eygen leet en daet te brengen aen den dagh,
Op dat u edelheydt door my dan weten mach
Dat gheen van dese twee dit feijt en heeft bedreven,
(1290) Ic ben die mynen maet berooft heeft van het leven,
Ter plaetsen daer dien man gheleghen was te rust,
Ick had met mijn ghesel verkregen t’onser lust
Een tamelijcken buijt, waer over dat wy twisten,
Mijn maet stack naer mijn lijf, het welck doch als hy misten,
(1295) Nam ick het zijn ghewaer, en stack hem in zijn zy
Met dit mijn eyghen mes, alzoo dat ick bely
[fol. E1v]
Den rechten man te zijn, het welc dees comt te stade,
Ick ben de dooder, Heer doch bid ick om ghenade
Het is elaes gheschiet door gramschap int ghevecht,
M. Varro.
    (1300) Ambrosy staet vry op ’ken kan niet buyten recht,
Ghy hebt de doodt verdient naer ons Romeijnsche Wetten
Hier comt ons overheer, hy sal daer selfs op letten
’Ken twyfel niet de saeck en moet hem zijn verclaert.


5. Handelinge, 4. Verschooninge.

Octavianus. M. Varro. P. Ambrosius.
Gysippus. Titus.

    Wel Varro wat is dit dat ’tvolc zo dick vergaert,
(1305) En dat den meestendeel so’t schijnt, gans zijn verslegen,
M. Varro.
    Ick ben ghenadigh Heer int vonnis wat verlegen
Dus was ic zeer verblijt dat uwe Hoogheyt quam.
Octavianus.
    Mijn comste was oock hier om dat ick sulcks vernam,
Wie is nu van dees dry den moorder metter daet.
P. Ambrosius.
    (1310) U hoogheyt edel Vorst sal weten dat dit quaet
Door my elendigh mensch uyt smoeders buijc geboren*
Gheschiet is, als ick ’tself vrywillichlick te voren
Varronem heb bekent, voorwaer geen van dees beyden
En hebben oyt haer mes ghetrocken uyter scheyden
(1315) Op desen mynen maet die ick brocht om den hals
Doch bid ick om ghena.
Octavianus.
    U daet is boos en vals.
Die my in mijn Palais ten deele quam ter ooren,
Dies moet ic desen Griec hier op nu eerst verhooren,
Seght my ghy vremdeling, waerom hebt gy geseyt
[fol. E2r]
(1320) Dat desen selven man door u was neer gheleijt,
En schroemt u voor geen doot beroeren u geen schanden,
Dat ghy zo voor een dief u leven wilt verpanden.
Waerom gheschiede dit? ick wil dat ghy’t vermelt.
Gysippus.
    Dewijl’t u hoogheyt wilt zo sal’t ooc zijn vertelt,
(1325) Ic ben een armer Grieck, doch edel van gheslachten,
Die nae zijn goedt voortaen niet langher en mach trachten
Want myne vrienden my ontnemen mynen schat,
En bannen my daer toe t’Athenen uyt de stadt.
Dees groote vyandtschap alleenlick is ghesproten,
(1330) Om dat ick myne Bruijt, dwelc hun seer heeft verdroten
Aen desen mynen vriendt ten houwelijcke gaf
Waer door zijn brandent hert verlost wert uyt het graf,
Als ic my nu dus vant verlaten van mijn maghen,
So vond’ ick goedt alhier na mynen vriendt te vragen,
(1335) Ick raeckte voor zijn door en Titus quam daer uyt,
Doch liet my troosteloos daer staen als eenen guijt,
Dit scheurde my mijn hert, dit de my menich werven
Luy roepen na de doodt, ick was bereedt te sterven,
Daerom so bleef ick oock vast by den dooden man.
Octavianus.
    (1340) En ghy Tite comt naer, u reden seght hier van,
Waeromme* waert ghy doch u leven zo zeer moede?
Titus.
    U Hoogheyt edel Heer die houdet my te goede
Want tself alzo voorwis in alles is gheschiet:
Maer om zijn snoode kleedt en kend’ ic hem eerst niet,
(1345) Doch als ick hem aensach, en hem voor seker kende,
Daer hy om sterven sich recht na den cruyce wende,
Zoo werdt ick heel verbaest, ’twas oock tijdt zo my docht,
[fol. E2v]
(Dewijl dat sulc misdaedt en mocht zijn afgecocht)
Dat ick in zyne plaets als moorder my zou stellen,
(1350) Om so zijn groote duegt tot mywaerts te vergellen,
Dewijl ick duysentmael hem ’tleven schuldigh was.
Octavianus.
    U reden zijn verstaen, gaet nu vry op dit pas
Naer huijs by u ghesin, onthaelt den vriendt met vreughden,
Maer ghy Ambrosi sno, die gans zijt vol ondeugden,
(1355) Hebt naer ons oude wet de straf des doodts verdient,
Doch nademael dat ghy verlost den eenen vriendt
Die door den and’ren sich ghestelt had in de banden,
Soo sult ghy voor dees reys gheraken uyt Buels handen,
Doch siet voortaen wel toe dat ghy u beter hout,
(1360) Want somen t’eender tijdt u vinden mach soo stout,
Dat ghy int minste doet het ghene wy verbieden,
Soo sal u voor de daedt drie dobbel straf geschieden,
Nu staet vry op, en u voor alle quaedt doen wacht.
P. Ambrosius.
    Ick danc u hoogheijt zeer, sal ooc na myne macht
(1365) So langh ick leven sal so wyselick my dragen,
Dat niemandts over my voornemen sal te claghen,
Want ick nu tot de deught ben al te zeer gesint.
Octavianus.
    Gaet henen ende maect dat yeder ’tself soo vindt.


5.*Handelinghe. Leste Wtkomste.

Titus.    Gysippus.

    Gysippe waerde vriendt nu wy hier zijn alleen,
(1370) Heet ick u wellekom, al ’tmijn is u ghemeen,
Doch wondert my vry zeer, dat ghy met sulck mistrouwen
[fol. E3r]
Op een onnut gepeys so vastlick wildet bouwen,
Dat ghy u*selven schier had om den hals ghebroght.
Had ghy my doch voor eerst ten minsten aengesocht
(1375) En niet so vast gestaen op sulck onnuttigh dencken,
dwelc u oft uwen vrient, of ooc ons bey kond krenken
So’en had ghy my noch u so seere niet bedroeft.
Gysippus.
    Mijn lieve waerde vriendt ick hebbe nu beproeft
’tgoet hert dat ghy my draegt, ’ken wil nu niet meer veysen,
(1380) Ick was so zeer onstelt, so vremt ooc van ghepeysen,
Om dat ick uyt de stadt Athenen was gheluijt,
Daer by doen ick u sach ter doren komen uyt,
En dat my mercklic docht dat gy staech op my saegt
Dat ick by na mijn self den beck had afgevaeght:
(1385) Doch danc den Goden noch dat zy my wilden sparen:
Tot dat ick Tite vriendt u vrientschap had ervaren:
Hoewel my mijn gebreck en ballinghschap bedruct.
Titus.
    Gysippe zijt gerust: ’tis alles wel gheluckt:
Ic sal u ’tgheen ghy hoeft als aen mijn broeder langen:
(1390) De dueght die ick van u t’Athenen heb ontfangen,
Sal u met vreughden nu alhier vergolden zijn:
Verset dan u verlies, vergheet u smert en pijn,
Het borgerschap alhier sult ghy door my gewinnen,
Daer na so sal ick u uyt broederlicke minnen
(1395) Mijn suster Fulviam ten houwelick toestaen,
Daer by de rechte helft van ’t geen my aen mach gaen,
Op dat ghy me voortaen gerustelick mueght leven.
Gysippus.
Mijn vrient ic wil my gans in u beschermingh geven
want gy alleen mijn troost, mijn hulp, en vader zijt.
Titus.
(1400) Ic salt ooc toonen vrient, dies sult ghy zijn verblijt
[fol. E3v]
Als ghy mijn suster siet, een peirel van veel vrouwen,
Wacht hier niet langher want men sal daer binnen trouwen.
THALIA.*
    Wanneer de mensch is buyten raet
So komt hem Godes kracht te baet
(1405) Wanneer het hert is in de ly
So is ’tgheluck wel ’tnaeste by,
Een man die gans is t’onderbracht
Raeckt menighmael tot meerder macht.
Wie door ’tverbannen wordt gheplaeght
(1410) Wordt somtijts int gheluck ghejaeght,
Want teghens reden menigh helt
Wordt uyt zijn goedt en eer ghestelt,
Doch d’ongheluck den banners vals
Ghemeynelick valt op den hals,
(1415) Timotheus werdt meer gheacht
Als Aristophon wiens klacht
Hem ’tVaderlandt verlaten de,
’tGhemeyne volck Ciceronem me
Voor al veel beter hert toedroech
(1420) Als Clodium die hem verjoech,
Demetrius die overluijdt
Ghebannen werdt t’Athenen uyt
By Ptolomeum als een Heer
Ghehouden werdt in grooter eer,
(1425) Themistocles oock insghelijck
Een Prince wert int Persis rijck
Daer hy was uyt zijn landt gheseyt
Alzo door ’tfatum Gods beleijdt
Gysippus als een vroomer knecht
(1430) Door groote moyte raeckt te recht,
Ja heeft meer wils in dese Stadt
Dan hy t’Athenen heeft ghehadt,
[fol. E4r]
Dus gheeft ons nu voor ’tlest een vrolijck Liedt int scheyden
Begint Erato want de lieden daer na beyden.
ERATO.
Op de wyse: Schoon lief wilt my troost geven.
(1435) DE vriendtschap hoogh verheven
Waer van veel wordt gheschreven
Ist kostelijckste pant,
Ja ’tbeste goedt int wesen,
Zy hoort te zijn ghepresen
(1440) In aller Heeren landt.
    De Schieten en Barbaren
Het selve med’ ervaren
Als ons Lucanus meldt,
Dies hebben som haer daden
(1445) Oresten en Piladen
Voor Goden opghestelt.
    Al ’tgheen de mensch mach achten
En narstich na wil trachten
Men in de vriendtschap vindt,
(1450) Hy dan die op haer wetten,
Zeer vlytigh steedts wil letten
Sich over wel versint.
    Sophroniam te derven
De Titum by na sterven,
(1455) Dwelck zijn vriendt heeft beschreyt,
Door vriendschap overwonnen
Heeft hyen willen gonnen
Die hem wae toe gheseyt.
    Hy die alree ghebonden
(1460) Nae’t kruyce was ghesonden
Werdt vry door svriendtschaps kracht,
Hy is te rechter tyden
[fol. E4v]
Wt al zijn pijnlijck lyden
Weer in den staet ghebracht.
    (1465) Want Titus vriendt der vrienden
Gisippum die hy minden
Het lijf behouden heeft,
Ja deed hem t’eender vrouwen
Zijn eyghen suster trouwen
(1470) Dies hy in vreuchden leeft.
    Men kan in gheender wysen
De vriendtschap te zeer prysen
S’is waerdigher alst Gout,
Dies singh nu elck opt ronste
(1475) Wt Levendigher jonste.
Wel hem die vriendtschap hout.

Recht moet recht zijn.

Klinck-veersken.

Hoe eenen vriendt ghetrouw, veel hoogher wort gepresen,
    Dan silver ende gout, schat ofte rijckdom groot,
    En hoe hy vaster staet dan broeder in der noot
    Wordt in dit Spel ghesien voor die het lust te lesen.
(5) Hoe vriendt zijn vriendt bevrijt wort oock vertoont in desen,
    En hoe den eenen vriendt selfs, door een vremt exploot
    Begeert te sterven voor den andren (die ter doodt
    Veroordeelt was) om dat hy hem hadd’ trou bewesen
Men siet hier vrienden hertt’ men kent hier vrientschaps macht
    (10) Als d’een om d’anders wil te leven niet en acht
    Om ’tleven van zijn vriendt te houden en bewaren,
Maer t’aller meeste datmen hier aenmercken magh
    Is deser vrienden Trouw’ die waerheydt aen den dagh
    (1490) Brengt: om dees vrienden daedt voor elck een t’openbaren.

Mijn haters zijn sot.
t’Amsterdam, by Herman de buck, inde Mol-steegh.
Continue

Tekstkritiek:

Hier is uitgegaan van het Leidse exemplaar van de Vriendts-spieghel. De tekst van het door books.google gebruikte exemplaar (UBGent BL 8585) heeft hetzelfde zetsel maar verschilt op enkele plaatsen door correctie op de pers. Op fol. A1v staat in het Leidse exemplaar ‘Des vriẽtschaps edle duegt’ als verbetering van ‘Des vrientschas edle duegt’ in het Gentse. In vs. 3 op die zelfde pagina zijn de accusatiefvormen ‘Titum’ en ‘Gisippum’ dus als verbetering bedoeld. De correctie van ‘Verlanghe’ in vs. 757 en ‘Thalia’ voor vs. 1403 is op grond van het Gentse exemplaar.

fol A4r zijns waerts er staat: zijnsw aerts
ibid. quellende er staat: quelende
vs. 85 tripelrijm na vier verzen met onregelmatig binnenrijm
vs. 181 Daer er staat: daer
vóór vs. 125 Spaer-noy. er staat: Soaer-noy.
vs. 227 selven er staat: selveu
vs. 229 uwe er staat: nwe
aan vs. 254 ontbreekt een versvoet
vóór vs. 258 krencken er staat: ktencken
vs. 258 HY er staat: HH
vs. 277 maeckt er staat: mackte
vs. 306 kraect er staat: kraece
vs. 375 van er staat: vau
vs. 377 u er staat: n
vóór vs. 492 2. er staat: 3.
vs. 510 dunckt er staat: dnnckt
vóór vs. 544 4. er staat: 5.
vs. 757 Verlanghe er staat: Verlangen (correctie naar ex. UBGent)
vs. 879 weesrijm.
vóór vs. 1254 Publ. er staat: Pul.
vóór vs. 1262b Pub. er staat: pub.
vs. 1286 sluithaakje ontbreekt
vs. 1311 geboren er staat:geboen
vs. 1341 Waeromme er staat: Waetomme
vóór vs. 1369 5. er staat: 4.
vs. 1373 ghy u er staat: ghylu
vóór vs. 1403 THALIA. er staat: THALIAi (correctie naar ex. UBGent)