Samuel van Hoogstraten: Dieryk en Dorothé of de verlossing
    van Dordrecht. ’s-Gravenhage, 1666.
Uitgegeven door Patrick van ’t Hof
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton039610 — Ursicula
Lijst van aantekeningen in ms., waarschijnlijk van de toneelgroep
    van Jan Baptist van Fornenbergh, in ex. KBH 504 B 254.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd
    met een asterisk.
Continue
[p. 1]

DIERYK

En

DOROTHÉ,

Of de

Verlossing van Dordrecht,

TREURSPEL:

Berijmt door

SAMUEL van HOOGSTRATEN.

[Vignet: fleuron]

IN ’S GRAVEN-HAGE,

By Henricus Hondius,  Boeck ende Konst-verkooper,
woonende in de Hof-straet. Anno  1666.


[p. 2: blanco]
[p. 3]

OPDRACHT.

Eindelyk kom ik met Dieryk en Dorothe te voorschijn, nu al een ruime tijdt op de rol geweest, gaerne mocht ik’er laten’ leggen, en na den raat van Flakkus nett herschaven, maar de naaryverige Godin Picture verbiedt my zulx, en wil niet dat ik hare bevallyke Suster Poëzy na behooren diene, ik breng’er dan zoo zy zijn ten tooneele, zoo als ik’er uit een ingeboore drift tot den roem myner geboort-Stadt, welkers Aaloude Glory ik onbeschreumt trompette, best heb konnen uitrusten. Ik bekommere my genes ondanks, maar vernoegt met het gewoonlyk Poëten loon, van of versmaat of onnagelezen te zijn, roep ik uit [zoo’t anders waar is dat de oude Filosofen van de waarachtige deugdt leeren, dat menze om haar eygen zelfs alleen, zonder eenigh opzicht van lof of belooningen, behoorden te beminnen] dat de Poëzy of de deugt zelf, of haar zeer gelijk moet zijn, want schoonze weinigh belooningen verschaft, zoo zijn nochtans haare zoete tijdtkortingen den Liefhebbers zoo bevallyk, dat zy zich by haar zelven ten vollen vernoegt en voldaan gevoelen. Maar indien my het geluk gebeure, dat dit mijn tijt-verdrijf iemandt myner Lantsgenoten behaagt, en tot eenige deugden aenprikkelt, zoo heb ik gewis van een dubbel Poëten loon te roemen. Ondertusschen en begeer ik onder niemants vleugelen te schuilen, noch en beroep geen schutsheeren [p. 4] om dit Treurspel te beschermen, want ik weet dat de nijdt dies te vinniger plach te byten, maar indien ik om de gewoone sleur te volgen gehouden schyne eenich patroon te kiesen, wel aan ik offere dan deze Verzen, dit mijn Treurspel aan de verwoede en felle tanden van de verhongerde nijdt.
Verblyve ondertusschen een Minnaar en Dienaar van de zuivere en tydtkortende Godinne Poëzy,
S. van HOOGSTRATEN.


Op dit

TREURSPEL.

WAs oyt het voorbeelt van vooroudren deugdt
Het nutste prikkel, voor d’opgaande jeugdt,

        Zoo is’t dit Spel, waar in men als op heeden
        Kan zien, hoe braaf ons overvaders streeden.

(5) Wie nu geen hart om haar te volgen heeft,
Die schame zich dat hy in Hollandt leeft.
Batavier


[p. 5]

Op

S. v. HOOGSTRATENS

TREURSPEL

Van

DIERYK en DOROTHE.

WAar voert gy onzen lust? waar rukt gy onzen geest?
            Zeg, wat çieraden, zeg, wat lichten
            Bezielen de Toneel gedichten,
Daar gy de Lezeren zoo krachtig mê beleest?

(5) Het vyer dat uit den trant van uwe Veerzen licht,
            Door uwen yver heen komt gloren,
            Verdooft de vlam, door Dieryks toren
Zoo hevich in den Luicksche en Keulsche Vloot gesticht.

Uw Treurspel, daar de wraak zoo Edlen bloet vergiet,
            (10) Ach, zoo vol tranen! zoo vol smerten!
            Ontluikt de blijdschap in de herten
Die deelen van den lof, dien gy’er door geniet.

Dat gy uit soo veel ramps, elende, wreetheyd, spijt,
            Vernieling, schade, jamm’ren, qualen,
            (15) Zoo veel geluk van roem kunt halen,
Getuigt, ô Braaf vernuft! dat gy een wonder zijt.
H. DULLAERT.


[p. 6]

Parsonaadjen.

                Burgemeester.
                Stalmeester.
                Dubble.
                Dorothe.
                Rey van Jufferen.
                Eerste, 2de, 3de, 4de Bode
                Krijgs-bode.
                Rey van Nonnen.
                Grimmer.
                Luiker.
                Dieryk.
                Gysbert van Putten.
                Voedster.
                Schuts-Engel.

        Het Toneel is Dordrecht, begint aan den avont, en
                endight den naasten morgen.

    Den inhout is te vinden in alle Hollantsche Kronyken, op het jaar ons Heeren 1048.


[p. 7]

HET EERSTE BEDRYF.

Burgemeester.   Stalmeester.   Dubble.

STalmeester van den Graaf, wy hooren met behagen,
Graaf Dieryx goede zorg, beducht voor list en lagen:
Wy zullen, om de rust te voeden in den Staat,
Voldoen zyn hoog bevel: en van uw’ wijsen raat
(5) Ons dienen. Voorts men zal de Stadt aan alle kanten
Voorzien met goede wacht van schutters en trawanten,
Om, waar een vonk ontsteekt van onraat of rumoer,
Flux by der hant te zijn.   Stalm. Een goedt Piloot te roer
Kan klip en zanden door voorzichtigheit ontvaaren,
(10) En trotsen’t onweer self al dryvende in de baaren.
Burg.  De steeling mint den Prins, geen Burger, klein of groot,
Of liep tot ’s Graven dienst wel door een vuur ter doot.
Elk yveraart om ’s eerst, wie maar zyn’ naam hoort melden
Betracht met lijf en ziel te zyn van Dierix helden.
(15) Dat zach m’ in’t schenden van de Vloot, door zyn bevel,
Alhier ter steede in brandt gesteeken, veel te wel;
Toen yder ’sGraaven hoon als eygen smaadt wouw wreeken.
Maar zeg ons, zoo ’t u lust, waar uyt is doch ontsteeken
Dit twistvuur, en de Keulsche en Luikerwalen haat?
(20) Wie stookte dit krakeel, of broude zulk een quaat?
Of wie bestont hem eerst tot vyantschap te tergen?
Stalm.  Hoe ’t Trooysche steekspel, aan de Maasstroom by de Bergen
Van Luik, bestemt was, is een iegelyk bewust,
En hoe de Ridderschap, en Edeldom, belust
(25) Tot eere en roem, zich spoede, om derwaarts heen te jagen,
Om met de speer een kans in ’t harrenas te wagen.
Graaf Dieryk in die kunst ervaren, konden Frank
Noch Duitsch dees eer alleen niet laten, maer soo blank
Gewapent als een Mars, verzelt met onzen Adel,
(30) Is hy met schildt en speer gesteegen in de zadel,
[p. 8]
Getroost te trotsen wie hem voor de vuist ontmoet,
Hy draaft de Maasstroom langs, in ’t midden van zyn stoet,
En wacht tot Luik in stilt den lang bestemden morgen.
De tijt schiet eindlyk toe, de dach vol hoop en zorgen
(35) Verschijnt ter droever uur, doch heerelyk in schijn,
De Zon verschuift den nacht, en opent de gordijn
Van ’t Vorstelyk toneel, daar zich op ’t schoonst vertoonen,
By beurten in ’t geweer de Vorstelyke zoonen.
Men roert de Keteltrom, Claroen en Velt-trompet,
(40) De swadderende Pluim op ’t tintelendt Helmet,
De schoone Wapen-rok, de Schilt en ’t schilden teeken
Betuigen ieders moedt om naer de kroon te steeken.
De Spanjaart trotst den Frank, de Britt den Luzitaan,
De Pool ontseit den Griek, de Duitsch den Italjaan,
(45) En Noor en Goth staan pal om niemant Velt te wyken,
Wijl Batoos nazaat hoopt voor zich den prijs te stryken,
Want waar door Swaart of Lans oyt glory stont te koop
Hielt nimmer Helden roem, Graaf Dieryk buiten hoop.
Te meer nu gantsch Europe op deze Feest verscheenen,
(50) Zyn daden meerder glans en luister kon verleenen.
Burg:  Gy noopt mijn’ geest met lust, om d’uitkomst van dien dagh
Te hooren, en hoe ’t spel ten eind liep.   Stal:  Naulyx zagh
Men d’ ed’le Jufferschap geklommen ter stelladien,
En bey d’ Aarts-vaderen gezeten in sieradien,
(55) Of’t Trooysche spel ging aan: op ’t geeven van de leus
Verscheen ’er in de baan, een Heldt, die, trots een Reus,
Met onbeschoft gewelt tot drypaar Ridders velden,
Maar in zyn achtsten loop zyn hoogmoedt most ontgelden,
Vermits hy wiert gevelt, na ’t breeken van een’ speer,
(60) Door Hartog Baldrikus van Brabant, die om d’eer
Des eersten daags, na zoo veel Helden af te lichten,
Met Hapsborg strydende in zyn lesten loop most swichten.
Toen dook de Zon in ’t West, maer als de blonde Auroor
Den Hemel ’s andren daags, met Gout en Roozen, door
[p. 9]
(65) En door besprengde, scheen het Velt bezaait met straalen
Van goude Beukelaars, en Helmen, Berg en Dalen
Weergalmden op ’t geknars van wapens, staal op staal,
Dat mennigh trotsen kop dêe tuimlen uit de zaal.
Godfridus op een stark en moedigh Ros gezeeten
(70) Most, hoe ’t Loreinen spijt, door Wensel d’aarde meeten;
Die ook most buigen voor den Zoon van Kazimier.
Maar die den loop oit zach van een verwoede Stier,
Die alles neervelde en vernielde met zyn hoorens,
Die zach Stratonikus, wiens speer de hooge toorens
(75) Dée siddren als hy trof, hy velde Man en Paart,
En zat onwaggelbaar, tot niemant hoe vermaart
Hem meer genaken dorst, op ’t lest een Ridder drilde
Op een Leeuwverwigh Paart, een dikke speer, men tilde
Die naaulyx met zyn tween, zyn gouden schilt besloegh
(80) Een Roode Leeuw, die grimde en alles vrees aanjoegh.
De bleeke dootschrik verfde een ieder in ’t ontmoeten
Der Helden, in een wolk van ’t stof der Paarde voeten,
Haar Lanssen bryselden tot splinters, niemant kon
Oordeelen, wie van tween het minste voordeel won:
(85) Tot zy met nieuwen moet, en nieuwe en dikker speeren,
Weer troffen aangehitst als twee getergde Beeren,
Toen boog de Grieksche heldt een weinigh, door den steek
Des Leeuwenridders, maar de dardemaal besweek
Hy als een hoogen toorn, door lang en schriklyk rammen,
(90) Dien Leewenridder was Graaf Dieryk, geene vlammen
Ontsteeken zoo het riet als hier de helsche nijt,
De Duitsche Ridderschap deè blakeren van spijt,
Om Batoos nazaat van dien glorytroon te rukken,
Maar al’er speeren zijn aan splinters en aan stukken
(95) Gevloogen op zyn’ Helm, Baldwinus ’t Vlaamsche Hooft
Verloor Stygbeugelen en Zadel, en verdooft
Ter aarde plotsent liet Graaf Dieryk d’eer, in’t drave,
Die na dees zeege noch verwon al ’t puik der braave.
[p. 10]
Toen reedt ten renperk in, maar ach! was ’t nooit gebeurt,
(100) Zoo was der volken recht noch ’t heyligh bond gescheurt,
Toen zeg ik reet in ’t perk Lutgardus, halve broeder
Van Bisschop Piligryn, en van een zelve moeder
Met Wazo, die den Staf te Luik als harder sweit,
De Paarden zyn genoopt, de speeren aangeleit,
(105) Het klinkt, en d’aarde dreunt door ’t fel en vreeslyk stooten
De Paarden, door den slagh, zich neigden op’er kooten,
Lutgardus styve Lans versplinterde op den Leeuw,
Maar ’s Graaven speer drong door. helaas! wat moort geschreeuw
Verhief zich toen, van al zyn vrienden en zyn magen!
(110) Graef Dieryk stont verbaast, als hy den Heldt verslagen*
Zach smooren in zyn bloedt, de Speer hadt in zyn’ loop
’t Borstharrenas ontgespt, en alle leevens hoop
Geblust, het moedich hart was door het spits getroffen,
De Graaf won d’ eer van ’t spel maar mochter niet op stoffen,
(115) Wy Ridders hebben hem ter naauwer noot gebergt,
Want d’ Overlander, zoo van spyt als wraak getergt,
Wert hevich, om de Graaf van Hollandt te vernielen.
Wy deinsden dan te rugg na ’t Vaderlandt, maar vielen
In laagen, door de list van Brandenborg beleit,
(120) Want zoowe in ’t naaste bosch in volle zekerheit
Ons waanden, rusten wy den nacht uit zonder kommer,
De koele Auroor verrees, en straalde door de lommer
Der hooge boomen, toen wy schichtich, om en d’ om
Van vyanden omringt, een razende oorlogs drom
(125) Vernamen op ons aan, met haar gevelde lanssen,
Wy stelden ons ter weer, Graaf Dieryk riep, wy kanssen
Om ’t leeven, niet om d’ Eer, hy speete wien hy trof,
Of smeet hem uit de zael besmet van bloet in ’t stof.
Maar schoon wy met gewelt dwers door den vyand renden,
(130) Zoo bleeven, in ’t gedrang der vyandlyke benden,
Twee Ridders, ’s Graven broers, doch buyten Echt geteelt,
Verraderlyk vermoort: wie zich een’ Leeuw verbeelt
[p. 11]
In’t Afrikaansche bosch, van Jagers spriet besprongen,
Wanneer hy briescht en brult om ’t rooven van zyn jongen,
(135) Zach toen den Edlen Graaf, zyn voorhooft glom van haat,
Tot hy in deeze uw Stadt vergelden kon zyn’ smaat,
En dé den onderdaan des Heeren schult betalen:
Maar dit past u, myn Heer, by beurte te verhalen,
Gy die dees weerwraak zaagt in haren snellen vaart,
(140) Is myn verhaal uit plicht slechts die beleeftheit waart.
Burg.  Dewyl het Stadbewint, dat nu meest dwingt tot waken,
De tegenwoordige ja self daanstaende zaken
Aan myne zorg beveelt, Heer Dubble, die ’t beklagh
Der wrake lydende, ’t gejuigh der wreekers zagh,
(145) Kan uwen lust voldoen in ’t hooren van ’t voorleden,
Hy heeft geen weygrich hert voor billyke gebeden.
Stalm:  Al waar ’tGemeen u eyscht schelt u ’t byzonder quyt:
Des Burgemeesters plicht vergeeve aan ons den tydt
Misschien het heil des volcx wat roekeloos ontdragen,
(150) Wy zullen ons voortaan aan dezen Heer gedragen,
De Heemel onderwyl die zegene u gezag.
Heer Dubble ey vang nu aan.   Dubbl. Ik zal, schoon ik dien dag,
Die Dordrechts Burgeren noch menigh jaar zal quellen,
U meer met zucht op zucht als woorden kan vertellen.
(155) Graaf Dieryk, dan getergt door zyner broedren doot
En ziende mogelyk der Vorsten macht te groot
Om voor de vuist in ’t veldt te krenken, liet zich hooren,
Te blusschen ’t glimment vuur van zynen heeten tooren
In deez beroemde Stadt, door vetten overvloedt
(160) Van Keulsche en Luiksche vaart, in rijkdom opgevoedt:
Hy was nauw aangelandt, of dwong Hoogduitsche en Waalen,
Zoo ingezetenen als vremden, te betalen
Elk eene hooftsom, meer als ’t meerendeel vermocht,
En die zich weygrich of onwilligh toonde, brocht
(165) Men flux in gijzeling, dit zynde zoo besteeken
En hy met zyn gestoet na Vlaardingen geweeken,
[p. 12]
Kreeg ’t graaw den teugel ruim en alle ontzagh verdween,
Toen brocht een helsche geest een’ gruwel troep te been
Om die door vuur en staal met merg en bloedt te voeden,
(170) Om van de Vulpoort af tot aan den Boom te woeden.
De Haven, ’t Tolhuis langs na beyder einden, lagh
Gelijck een Mastenbosch vol scheepen, vlagg by vlagg,
De Rijnsche wapenen en Maze wimpels woeijen
Te pronk om strijdt, men zag den nutten handel bloeijen,
(175) Godts Zeegen storte milt de welvaart voor ’t Gemeen,
De Stadt vol neering tot behoud voor ieder een,
Men zagh den vremdeling en Burger wel gedijen,
En Dordrecht smaakte vast de vreugdt der Goude tijen.
Maar laas! t’ontydich zijn die spranten afgerukt,
(180) Die Goude telgen wech, verwoest, verongelukt.
Zoo zietme een’ Boomgaart, die, vol bloeisemen en bladen
In Bloeimaand schooner staat dan Vorsten Hofsieraden,
Waar in den Appelaar met schoone Starren vonkt,
En Karsse- en Peerebosch met witte kruinen pronkt,
(185) Waar uit men hoopt een’ Oegst van Goudgeel Ooft te plukken,
Door eene Noorder buy verslenst om varre rukken,
En de verwachtingen des Hoeveniers vertreen.
Dus schichtich raakte al ’t dol gepeupel op de been
Met toortsen in de vuist, men zagh’er Tisiffonen,
(190) Verwoede Serbren, en Slanghairige Gorgonen,
In ’t midden van ’t gedrang met vreeselijk getier,
De straaten barsten uit met zwavel, vlam en vier,
Zoo quam die donderwolk de scheepen toegevloogen,
Den Overlander hadt de dootschrik voor zyn’ oogen
(195) En vluchte waar hy kon, voorts, als en blixemzwaay
Beneden stort, zoo viel een hagel van de kaay,
Geglommen takkebosch, en turf, en wreede schichten
Van branthout, dat de vlam op alle toorens lichten.
Zoo viel die rijke Vloot in ’t midden van den gloedt.
(200) Noit spoog Vesuvius zyn vlammen zoo verwoedt,
[p. 13]
Noch Etnaas helsche keel kon zoo veel smoox uitbraaken,
Noit vloog de vlam zoo hoog van Romens hooge daaken,
Toen Neroos snoode lust het brandend Ilion
Verbeelde als in een spel, en Numaas schoone Zon
(205) Deé taanen, in een wolk van jammer en ellenden.
Men zagh de vlam niet eer dan met de bodems enden.
De stroomvoogt week van schrik, men zagh de haven droog;
Die haven, die noch flus zoo lustigh voor het oogh,
Den rijkdom van de Maze en Rijn voerde op’er kielen.
(210) Megere nam vermaak op haar verzengde wielen,
In zulk een Acheron en nieuwe Stix te voen.
Het scheepsvolk in’t begin gevangen stietmen toen
In diepe kerkeren, en daarmen iets vermoeden
Van d’Overlanders, hun parsonen of hun goeden,
(215) Men sloeg het alles aan, het ging’er byster toe,
Die noit des Graven toorn verdienden, trof de roe
Van zyn gestrengheit, ja die na veel lijfs gevaren
De Stadt met rijk gewas ophoopten zoo veel jaaren,
Genoten dit ten loon. ’t Is hachlyk of dit quaat
(220) Niet voort vliegt tot in ’t merg en ’t hart van dezen Staat:
Want met de Keulsche vlagg en Luicksche vaan te scheuren
Moet deze Stadt voor eerst in neeringloosheit treuren.
Ik zeg niet meer, maar hoop dat hy, die ’t ongeval
Kan keeren na zyn wil, een’ uitkomst geven zal.
Stalm:  (225) Die ’t volk een’ vinger slaakt ontbindt het bey zyn handen,
Vermits zy na ’tverderf eens anders watertanden;
Maar hier van andermaal, de tijdt gebiedt my voort
Mijns Heeren wyder last te vord’ren daar ’t behoort.


Dubble.

Was’t immer tijdt zoo is’t nu tijdt om voort te jagen,
(230) By deez gelegentheit noch eenen storm te waagen
Op Dorothe, misschien is door zoo veel ellend
Haar liefde tot den Graaf wel ietwes afgewendt.
[p. 14]
Of mooglyk vind ik kans die niet en was te gissen,
In troubel water is het, zeitmen, goedt te vissen.


Dorothe.
                (235) GElyk de Goude Zonneblom,*
                Wanneer’er Bruigom in ’t Oranje.
                Op zyne koets met gulden franje,
                    In’t Oosten rijst, om rond en om
                Des Hemels welfsels door te dringen,
                    (240) Hem te gemoet ziet naar het Oost,
                    En door zyn glans van schaamte bloost,
                Zoo voel ik mijn gemoet bespringen.
                    Zoo zie ik met een kuisch gezicht,
                Door Maagden teerheit half verlegen,
                (245) Mijn’ lang gewenschten Bruigom tegen,
                    Die Helden Zon! dat glansich licht
                Der Minnaars! en dat heil der landen!
                    Graaf Dieryk, die des Keyzers spruit,
                    Wel waardigh is tot syne Bruit,
                (250) Schijnt na zyn dienares te branden,
                    In liefde sonder peil of maat:
                Zyn overvaderen verkoren
                Geen gemalinnen, dan geboren
                    Uit een ontsachlyk Vorsten zaat.
                (255) Maar hy, van zyne jeugt gevangen
                    In liefde strikken, gaat om my
                    De Keyzerinnen zelf voorby,
                Terwijl zyn afzijn mijn verlangen
                    In eene zelve vlamme quelt.
                (260) Ik kusse en herkus met vermaken
                Deez letters, die mijn ziele ontschaken
                    Zoo even my ter handt gestelt,
                Van zyn getrouwen, die noch heeden
                    Hem in de Burgt te Vlaarding liet,
[p. 15]
                    (265) Waar in hy zich aan my gebiet
                Met heuschen stijl vol aardigheden,
                    Zoo dat ik na mijn Bruidegom
                    Verlang gelijk de Zonneblom.

Dubble.   Dorothe.
Hoe lang zal Dorothe, dus buiten aart der vrouwen,
(270) D’aanminnelyke tocht van liefde ontvlien en schouwen?
En met een ydle hoope op Dieryx trotse Zoon
Vergeefs verbeiden. Ach! gy sult veel eer tot loon
Van uw getrouwicheit zyn’ wreeden aart beproeven.
Een Prinsse trouw bestaat op ongewisse schroeven.
(275) En schoon hy door zyn’ eedt schijnt hoog aan u verplicht,
’t Belangh der zaken doodt zyn’ Eedt door overwight.
Hy kan al zyn bejagh met nooddwangs schijn vernissen.
Dus die op Prinsen hoopt moet sich gewis vergissen.
Dorot:  ’t Kan zijn, wat my belangt zoo buiten mijne schult
(280) My eenigh onheil treffe ik lijde ’t met gedult,
En wil mijn plicht alleen, waar toe dat ik verbonden
Van mijne jonkheit ben, bewaren ongeschonden.
Wy zijn al in de wiege aan Dieryx Zoon verlooft.
Dubbl: Een ongelijk verbond van onderdaan en Hooft.
(285) Zoo zal ’t onnosel Schaap zich aan een Wolf betrouwen.
Dorot:  Verbont te breeken zouw een Edel hart berouwen.
Dubbl.  Zoo bind gy dan u zelf aan al wat hem behaagt?
Dorot:  Ja, onderdanigh als een ondertrouwde Maagdt.
Die ’t past haar Bruidegom ’t zy groot of klein te eeren.
Dubbl.  (290) ’t Is dolheit slaaf te zijn die ’t vry staat t’ overheeren.
Een Prins blijft nimmer als om eigen baat getrouw.
Hy acht noch plicht noch Eedt noch zelf een echte Vrouw.
Zyn huwlyk is alleen om staten op te hoopen,
En Landen aan elkaar met banden vast te knoopen,
(295) Om Kroon en Septer van een machtich nagebuur;
Of wel met dwinglandy te water en te vuur,
[p. 16]
Bestaaft met Swagers macht, zyn wederspannelingen
Of wie zich reppen derf verwoedelyk te dwingen.
Ver af dat hy een Vrouw van minder Staat als hy
(300) Getrouw beminnen zal, ô neen! gelooft het vry,
Gy zult tot bywijf slechts verstrekken, of verdragen
Veel andre nevens u, ja mooglyk swaarder plagen,
Tot dat u jeugdt verslenst, en gy na lang gequijnt
Te hebben, met verdriet te jammerlyk verdwijnt,
(305) En troosteloos u al te spade sult beklagen.
Mijn Dorothe! hoe kan u zulk een Echt behagen?
Helaas mijn Dorothe! zouw dan u Edle geest
Verdragen zulk een juk? gy die zoo schoon van leest
Van elk wort aangebeén, die over land en lieden,
(310) Als door geboorten recht vry toekomt te gebieden.
Aan wie de Godt des Rijns zyn kroon van Pijnloof schenkt,
Als hy met niewen Most uw Hofgezinde drenkt.
Aan wie de Maaz en Merw, verheugt op uw verjaren,
Mildadigh offeren haar rype Koorenaaren.
(315) Wiens Godheit Vorst Neptuin eerbiedich viert en groet,
Tweemaal alle etmaal, zelf in ’t hevichst van zyn vloet.
Voor wie de Maagden rey van Hollandst Edle Steeden
Demoedigh neigt en eert zoo hooge uitnementheden.
Neen, neen, mijn Dorothe! ten past geen vry Vorstin,
(320) Door een gedwongen keur te worden een slavin.
Ey schuw dit paaren van twee strydige natueren
En neig my toe, mijn trouw zal zuer en zoet verdueren.
En schoon geen Graven hoedt mijn kruyn beslaat, zoo zal
Mijn Dubble Stroom en Dam u strekken tot een wal.
(325) Een Edel Burger is den stedelingen nutter
Als Prinsen dwinglandy. Dees handt is uw beschutter;
Ook blijf ik onderdaan schoon ik u liefd begeer.
Dorot:  Vaak stont een onderdaan na ’t ampt van Opperheer,
Wanneer hy ’s Vorsten Bruit en ’s vollix gunst kon rooven.
Dubbl.  (330) Mevrouw gelief voor ’t slimst het beste te gelooven
[p. 17]
Mijn liefde is onbeveinst en nedrigh, mijn bejagh
Is meer om u getrouw te dienen, dan ’t gezach
Te voeren, by mijn trouw.   Dorot.  Indien gy in uw zinnen
Noch ware trouw gevoelt zoo staak van my te minnen,
(335) Vermits de trouw, die gy uw Lantheer schuldich zijt,
Bevlekt wort als gy my, vergeefs doch, quelt en vrijt.
Dubbl.  Die smaat ontsteekt mijn borst ik zweer dien hoon te wreeken,
’k Zal poogen waar ik kan een stok in ’t wiel te steeken,
Wat reeden isser dat ik Dorothe verschoon?
(340) Wijl ik van Dorothe niet wachte als smaat en hoon.


Rey van Jufferen.

            Zoo schoonheit, dapperheit en deugdt,
            In een verwelkelooze jeugdt,
            Zich onderling te zamen strenglen,
            En dit sieraat een Eedle maagt
            (345) Van hooge’ en ouden stamme draagt,
            Zoo stel’ er in de rang der Englen.
                Dat luk heeft Dorothe, zy telt
            Zich in’t geslacht van Burgerheld,
            Waar in noit vlek was aan te wyzen.
            (350) ’t Is zy die ’t hoog geheim betracht,
            En echter fix op steure jacht,
            Verbindt een ieder haar te pryzen.
                Wanneer z’in roeyschuit of waay op,
            Het zeil getoogen in den top,
            (355) De blaauwe Zalmen weet te vangen:
            Of sluit en kooyt de quakende Endt,
            En schiet de wilde Swaan, gewent
            Van outs te sterven met gezangen.
                Of als zy met’er gouden pijl,
            (360) En zilvren boog, de jeugdt, terwijl
            De Reygers haar geschrey verheffen,
            Ten Doele daagt, om daar om strijdt
[p. 18]
            Den vogel of een vlek van krijt,
            Om een’ gestelden prijs te treffen.
                (365) Of als zy ’t Vendel van het gild
            Omslingert, of de Pieke drilt,
            Of als een Rot, met zyn geleeden
            Van jonge borsten zoo zy wenkt,
            Nu slings dan rechtsom keert en swenkt
            (370) Wie roemt dan niet haar goede zeeden?
                Of als zy haaren Maagden stoet,
            Van jongs in huiszorg opgevoed,
            Somwijl vermaakt op Edle toonen,
            Met zang en klinkent snarenspel:
            (375) Of hooger konsten leert, of wel
            De Koorgewyde by te woonen.
                En schoonze in Kerkelyken plicht
            De Godverloofde Nonnen sticht,
            Niet minder is’er trouw te keuren
            (380) Tot Dieryk, die om hare Minn
            De Keurprinsessen uit zyn zin
            Verbande, om haar ten troon te beuren.
                Zy luistert niet na ’t zoet geluit
            Van hem die’t wet der Dubble sluit
            (385) Met Dijk en Dam, is’t zoo beschooren
            En is de Man tot Heer gezet
            In ’t huwelyk? Zy volgt die wet
            En heeft haar Heer tot Heer gekooren.
                Laat Dubbel-Heer zijn dubbel hart
            (390) Vry knagen, die het spijt en smart,
            Dat hy met zyn beslikte schoenen,
            Op ’t Raathuis kent een hooger Hof,
            Dat hem, wanneer hy ’t maakt te grof,
            Noch machtich is om uit te boenen.
                (395) En schoon een heimspreuk over lang
            Ons dreigde, met den ondergang,
[p. 19]
            Zoo onze Landtheer met’er trouwde,
            Zoo is een ieder tot de Feest
            Geneegen, en zoo bly van geest
            (400) Dat niemandt deze keur berouwde.
                Te meer, terwijl’er wort gemelt
            Dat d’eygen heimspreuk heeft gespelt,
            Datz’ als Diaan, zoo d’oude schrijven,
            Die d’Echt ontvliende vliegt en jaagt,
            (405) Of als Minerf veel eewen Maagdt
            En kuisch en ongeschendt zal blijven.
Continue

TWEEDE BEDRYF.

Burgemeester.    Stalmeester.    Dorothe.

Daar smeult een vuur, ach waar’t te blusschen in’t begin!
Den Overlander heeft gewis niet goets in ’t zin,
Doch wat’ er schuilen mach, of niet, is kunst te droomen,
(410) Wy gissen’t maar.   Stal.  Gewis, dewijl dat alle stroomen
Naar boven zijn bezet met wachten, ik vermoe
De vyand zal met d’Ebbe afkomen, zie vry toe.
Ik heb het dreygende gevaar den Graaf ontboden,
Om by der handt te zijn in’t parsen van die nooden.
Burg:  (415) Hoe treurt mijn Dorothe, wat deert mijn waarde spruit?
Dor:  Alleen swaarmoedicheit parst my de traanen uit.
Burg:  Gy quelt u zelf te veel dus kommerlyk te duchten.
Dor:  ’t Benaude hart verlicht met uit de borst te zuchten.
Burg:  Stelt u getroost en laat my zorgen.   Dor.  Als ’t gevaar
(420) Dus groeit, zoo valt de last een’ Atlas nek te swaar.
Burg:*    Wy zijn hoe onvoorzien een voorval op ons hoede.
Dor:  Noch krijgtmen wel een slagh van waar men’t nooit vermoede.
Burg:  Men moet zich dan getroost weer schikken na den tijt.
Dor:  Men moet, ik ben’t getroost.   Burg.  Die zyn gewisse quijt,
(425) En met voorzichticheit zyn zaken heeft gedreeven,
Kan ook getroost de noot en doot te boven streeven.


[p. 20]

Bode.    Burgemeester.    Dubble.
Bode.  Och wapen, wapen, och! waar is de Burgervoogt?
Men heeft langs Arkellant een snelle Vloot beoogt,
Die reets van ’t Merwerhuis gezien wort uit den tooren.
(430) Ter wapen Burgeren, of alles gaat verlooren.
Burg.  Daar barst de bommel uit, dat lagh me al op de leen.
Bode.  Ter wapen Burgeren, het treft ons in ’t gemeen.
Burg.  Spreek duidelyk.   Bod.  Wy zijn verlooren.   Burg.  Staak dit roepen.
Bode.  De vyandt nadert vast met drommen en met troepen.
Burg.  (435) Van waar?   Bode.  Van boven af, de bleyke Merwe stoot
Voorwindt voor stroom beneên een zwangere oorlogs Vloot,
Bestuwt met yzervolk, de Zon verguld in ’t daalen
Haar staale wapenen met schitterende straalen.
Zoo glinstert Harrenas en Helm en Schildt van var
(440) Als Mavors Krijgsplaneet, de gloejende Oorlogsstar.
Reets kentmen in ’t verschiet den Branderborger Standert.
Burg.  Hoe is die Bondtgenoot zoo bysterlyk verandert!
Flux datmen wel bespie hun oogmerk, of hun streek
Noch mooglyk naar beneén van onze mueren week.
(445) Men haal de bruggen op, en laat de heggen vallen.
Men voer de Burgery gewapent om de Wallen
Een jeder op zyn wacht. Dat buiten ’s Hopmans wenk
Geen Schutter iets besta, ja zelfs geen’ vyandt krenk’.
Ik zal de Hoplien flux voorzien met raat en orden,
(450) En zelfs ook nevens hen het zwaart op zyde gorden,
Om ’t spits te bieden waar de noodt eyscht.   Dubbl. Wijs beleit
Is meer dan stouten moedt; gy weet, voorzichticheit,
Goe zorge, rypen raadt, nadenkich overweegen,
Zijn voeders van ’t geluk en moeders van den zegen.
(455) Maar, die te reukeloos en t’onbesuist een stuk
Bestaat, bevind zich haast in warrigh ongeluk;
En speurt met spa berouw zyn dul ontydigh ylen.
Dat bleek aan Adelbolt van Uytrecht die de pylen
[p. 21]
Des darden Dieryx dorst, om Bavoos misverstandt,
(460) Beproeven, en verloor zyn vryheit Stadt en Landt.
De Borgemeester kan de Stadt en zonder vechten
Beschermen, laat de Graaf zyn eigen zaak beslechten,
En onderwijl zoo blijf de Stadt by geenerley,
Tot zich een hooger macht vervoege tusschen bey.
(465) Der Prinsen twist vereischt een Vierschaar boven wetten.
Burg.  Hoe! zijn wy niet verplicht ons leeven op te zetten
In ’s Vorsten dienst?   Dubbl. O ja, wanneer hy wort bestreen
Ten aanzien van den Staat en zaken voor ’t Gemeen:
Maar niet haar Hofkrakeel met kriegelheit te wreeken.
(470) Graaf Dieryk heeft te Luik Lutgardus eerst doorsteeken.
Burg.  Maar ’t was in ’t vryë spel onschuldigh onvoordacht,
Een ongeluk was noyt een ongelijk geacht.
De Keulsche en Luiksche zijn reets aan den Prins gewrooken
In ’t moorden van zyn Broers; twee Ridders onbesprooken
(475) Van leeven.   Dubbl. Mosten wy daar op in onzen schoot
Die schennis lijden van het branden van de Vloot?
Mocht Dieryk zoo zyn moedt aan d’Overlanders koelen?
En kan men noch geen scha noch schuld noch schand gevoelen?
Burg.  Men krab die wond niet op. Geleeden hoon en spijt
(480) d’Onschuldigen wel eer betaalden. Dit verwijt
Kan ons van Eer en Eed niet slaaken. Wy zijn schuldigh
Den Landsheer trouw te zijn, en in de rest geduldigh.
Een ieder ken zyn plicht, de plicht lijdt geen beraat.
Dubbl.  Ik volg de Burgervoogt als een getrouw Soldaat.


Dubble.   Burgemeester.   Krijgsbode.   Dorothe.   Stalmeester.

(485) Zie daar een’ Krijgsbô met des Brandenborgers wapen.
Krijg.  Gy, op wiens zorg de Stadt gerustelyk mach slaapen,
Op wiens voorzichticheit men Kerk en Raathuis bouwt,
Aan wien men ’t Hooftgezagh en sleutelen betrouwt:
Het zy aan u bewust, dat d’Overlandsche Benden,
(490) Niet komen om u Stadt of Land of Volk te schenden,
[p. 22]
O neen, Prins Egbert die als Veltheer ’t heir gebiedt
Zoekt vreede, nevens recht: doch isser iets geschiedt
Dat niet te boeten is? dat wil hy graag vergeven,
Om voorts met uw als Vriendt en Bondgenoot te leven.
(495) Maar om met zekerheit te spreeken van die vreè,
Zoo eischt hy tot zyn borg de schoone Dorothe,
Om in zyn Vloot zoo lang met haar gestoet te wachten.
De Vreede is nutter dan de Krijgsgevaaren t’achten.
Maer zoo gy dit versmaat zoo wordt uw Stadt ontzeit
(500) Door hem te vuur en zwaart.   Burg.  Men zal u met bescheit
Afvaardigen terstont, tree maar een poos ter zyde.
Mijn Dochter tot zyn borg! wat ramp daagt my ten stryde?
Mijn Dorothe! gy hoordt wat Brandenburg verzoekt.
Dor:  Die voor ’t gemeene best zich weigert, is vervloekt.
(505) Ik zal u gyzelaar in ’t vyants heir verstrekken.
Burg:  De doodt zouw onderwijl mijn ziel ten grave trekken.
Dor:  Gy zult herleven wordt de Vreè door my herstelt.
Burg:  Als gy verlooren bleeft in’t vyandlyk gewelt?
Dor:  Verlooren? neen mijn moedt zouw op ’t gewelt niet achten.
(510) Burg:  Een maagden moedt, hoe groot, bezwijkt voor Mannenkrachten.
Dor:  Neen Vader, Dorothe en is niet minder vroom
Als Clelia wel eer; die door des Tybers stroom
Met hare Maagden zwom op svyands eygen Paarden,
Hoe nauw de troepen van Porsenna haar bewaarden.
(515) Ik zouw, zoo Egbert maar op eenigh quaat gedacht,
Een andre Judith zijn, en hem ter middernacht
Verrassen in den slaap, en flux den kop afsnyden.
In wanhoop heeft een Maagdt noch vreez noch medelyden.
Gevarelyk men aan de kuisheit schande vergt.
(520) Gelijk een felle lux, in een giool getergt,
Verwoedt naar d’oogen vliegt die haare rust verstooren,
Zoo hoedt een kuische Maagdt, van Eedlen stam gebooren,
Haar zuiverheit, en waar haar kracht en sterkte mist
Komt haar ’t vernuft te hulp, zy stiert de wraak door list.
[p. 23]
(525) Die d’Eer ten Schilt verstrekt zal nimmer wapen derven,
Tot eerlyk leeven, of op ’t slimst tot eerlyk sterven.
Burg.  ’t Is noodeloos, de Stadt is stark genoegh, men zal
Zich trots verdedigen, en ’t heir van onze Wal
Afdrijven. Datmen flux den Krijgsbood’ op doe breeken.
(530) ’t Waar schandelyk met hem ons in gesprek te steeken.
Met Dieryx vyant kan men Vreede noch Bestandt
Besluiten, dat hy ga, ’kontzegh zyn Heer ons Landt,
En zal, mijn Prins getrouw, hem van de Vesten keeren.
Dubbl.  Of mooglyk zal hy ons wel haast dien trots verleeren.
Burg.  (535) Melt ons dan beter raadt op dat hy flux vertrek.
Dubb.  Hoe dikwils Vreede ontstont uit minnelyk gesprek,
Is u, mijn Heer, bekent, men mocht door tusschenspreeken
Beslechten dit krakkeel: ’t is dolheit zich te steeken
In oorelogh en twist, daar vaak een enkel woort
(540) Een Stadt behoeden kan van schennis brandt en moordt.
Kost gy om Dorothe te zenden u verleege?
Burg.  Veel liever waag men ’t al op ’t spits van Speer en Deege.
Dubbl.  Mijn raadt is echter datm’een Boode aan Egbert schik.
Burg.  Wie Bode aan vyandt zent geeft teykenen van schrik
(545) Dubbl.  Veel eer van zyn belang verstandich t’overleggen.
De Markgraaf zal gewis geen reedlykheit ontzeggen.
Burg.  Maar miste ons dit?   Dubbl  Men wint noch tijt om onzen noot
’t Ontdekken aan den Graaf, die ylens met de Vloot
Voor Wittem al gereet, zal poogen ons t’ontzetten.
(550) De Vreedehandel zal de daadlykheit beletten
Van vyandtschap, en zoo geen vreede wort verwacht
Bespieden wy voor ’t minst des vyandts moedt en macht.
Men moet zoo ree niet zijn onnodigh bloedt te plengen.
Burg.  Wat my belangt, ik zal in gener wijs gehengen
(555) Een druppel Borger bloedt, zoo lang ’t mijn trouw gedoogt,
Te storten.   Dubb.  ’k Zie de Vreè dan dalen uit der hoogdt.
Burg.  Hebt gy dan lust of moedt om ’s vyandts pols te tasten?
Dubble.  Men mocht dien last voor eerst aan Luiker wel belasten:
[p. 24]
Een Bovenskint, bekent, bequaam en braaf ter taal.
(560) Burg.  Aan een’ gevangen man, van ’svyandts bloedt! een Waal?
Hy mocht in deeze zaak ons arger nukken brouwen.
Dubbl.  Men zal hem niet te veel macht geeven, min vertrouwen.
Hy zal om ’t winnen van zyn vryheit vlytigh zijn.
Burg.  Of dodelyken haat blanketten met een’ schijn.
Dubbl.  (565) Die eens verdacht is kan beswarelyk bedriegen.
Burg.  Die weet verdacht te zijn zoekt weer geloof in’t liegen.
Dubbl.  Dat hy maar vraage in’t kort wat d’Overlander wil.
Burg.  Wel aan, zoo eisch hy dan maar rede van’t geschil.
Dubbl.  Hier tusschen kan de Voogt der Burgery zich quijten,
(570) Dat niemandt hem als slof of angstigh kan verwijten.
Burg.  Berey hem vaardigh wat vereischt tot dezen tocht.
Dubbl.  Een welberade zaak dient in der yl volbrocht.
Burg.  Gy zult hem eerst ter deeg door onderrechting spitsen.
Dubbl.  Ik zal. Ja hem vol spijt tot uw verderf ophitsen.
Burg.  (575) Dat hy getrouwheit zweer ’kbeveel u alle zorg.
Dubbl.  ’k Zal hem beëdigen, en blijve zelf zyn borg.
Alleenlyk moet gy hem een goe geloofbrief geven.
Burg:  Wel aan, men yle dat die spoedigh zy geschreeven.
Dubbl.  Dat hy dan gaat en keert men opent hem de poort.
Burg:  (580) Neemt zelf de sleutels, doe voorzichtich zoo’t behoort.
Dubbl.  Ik zal hem voort voorzien van Paarden en Karosse.
Burg:  Men zal u danken zoo u vlijt de Stadt verlosse.
Dubbl.  Ik zal. Of ’t vuur daar in, de Brandenborger zal,
Ik zweert, voor middernacht beklimmen onze Wal;
(585) En ’t Overlantsche heir, zal eer de Starren zinken,
Hier binnen zijn, al zouw de Stadt in bloedt verdrincken.


Dorothe.   Burgemeester.   Stalmeester.

Was my ’t gezagh betrouwt ’k betrouwde Dubble niet.
Burg:  De noodt dreigt hem als ons hy keert ’tgemeen verdriet.
Dorot:  Om eigen inzicht zagh men vaak ’t gemeen vergeeten.
Burg:  (590) Hy was van outs getrouw, en van een goedt geweeten.
[p. 25]
Dorot:  Men oordeel niet te licht, de zaak dient bet beproeft.
Burg:  Hier spreekt de zake zelf, die geene proef behoeft.
Dorot:  De dubbelheit zijns naams veroorzaakt misvertrouwen.
Burg:  Stelt u gerust mijn kindt. ’t Is in den aart der Vrouwen
(595) Te vreezen buiten noodt.   Doroth.  De Hemel hoede ons ach!
En keere van ons hooft dien opgeheven slach!
Burg:  Zoo dra men vyandt speur laat alle Toorens kleppen.
Stalm:  Een Post berecht ons dat de Graaf begint te reppen.
Burg:  Zoo hy te lang vertoeft, wat hulp is by der handt?
Stalm:  (600) Heer Gijsbert heeft alreets zyn Krijgsbanier geplant
Op ’t Slot van Yselmont, en al de macht van ’t Westen
Vergadert binnen ’t perk der Rotterdamsche Vesten.
Men prest de schepen vast, om zoo wy in de ly
Geraken, ylens op te komen met de Ty.
(605) Graaf Dieryk zal veel eer zyn’ Staat dan u verzuimen.
Lagh oit Beerin of een Leewin op hare luimen,
Wanneer een Jager tracht de jongen uit’er nest
Te rooven, zoo bewaakt Graaf Dieryk uwe Vest.
Hy zal om Dorothe te hoeden haast verschijnen.
Dorot:  (610) Dat ons die Zon verscheen zoo mocht de nacht verdwijnen
Burg:  Men hope ’t best misschien oft onweer haast bedaart
Zoo volgt een schooner dagh. Wanneer de nevel klaart
Dan schaft de Zonneschijn meer luister en behagen.
Die nimmer kreunde kent ook geen gezonde dagen.
Dorot:  (615) Maar ach! ik zorg ons drijft een nevel over ’t hooft
Die grooter onweer dreigt als iemant noch gelooft.


Dubble.    Grimmer.

Dubbl.  Gy hebt den gront verstaan.   Grim.  Ik vat’et ’t kan niet falen.
Dubbl.  Zoo gy niet sluimert.   Grim.  Neen, eer zou de zon verdwalen
In zynen loop, eer ik een oogenblik vergis.
Dubbl.  (620) Vaar wel dan, tot ’er tijd dat Luiker keert, hy is
Gereet om voort te slaan, dit speeltuig heeft veel snaaren.
Grim.  Pas maar om met uw Luit op onze Bas te paaren.
[p. 26]
Ik zie een lustigh spel een stokkedans te moet,
Mijn harte springt alreets en plast in rookent bloedt.
(625) Men zal de scheepsbrandt noch voor morgen heerlyk vieren,
Hoe wil ik heene en weer brandtstichten, fakkels zwieren,
Tot weerwraak van de lest geleden overlast.
Zoo krijgt de Kraan ook op zyn beurt de Vos te gast,
Zoo nadert ook onze uur, de scha van Duitsche en Waalen
(630) De smaadt en spot en hoon geleeden, te betalen.
Ha lang gewenschte stond, waar naar ik snak en dorst!
De Stadt wort veeg, zy heeft de kanker in de borst,
Die als een Pestkool gloeit gezwollen en ontsteeken,
Om tot in’t ingewant haast doodlyk uit te breeken.
(635) Terwijl voor openbaar gewelt zich ieder wacht
Zijn ons de handen ruim, wy kunnen onverdacht
Het hart der Stadt met list bekruipen, dan verschoolen
Met valsche allarmen zelf de sneedichtste doen doolen
Want niemant zal op ons iet args of quaats vermoên,
(640) Geen beter kans als dan de wraaklust te voldoen.


Dubble.

Wanneer een moedigh hart van heete minne ontsteeken
Door smaadt beledight word, dan poogt het zich te wreeken,
Met reden, want wat hoon verscheurt een braaf gemoedt
Met pijnlyker gewelt, dan als door hoop gevoed,
(645) En in de minn getroost, het wellust meint te smaaken,
Men d’aangelonkte Bruit zyn armen komt ontschaken,
Dan brandt naar yver, haat en spijt al tevens op:
Dan blaast en spuwt de wraak, uit een geswollen krop,
En Draak en Padde gift. Wie kan dien wrok verdouwen?
(650) Dat spel heeft Dorothe uit Eerzucht ons gebrouwen:
Quansuis zy was verlooft van kintsbeen aan den Graaf.
Zy past op Dubble niet, een onderdaan en slaaf.
Zy moet als Landtvoogdes op ’sGraven zetel praalen.
Ha Dorothe! gy zult dien hoogmoedt duur betalen.
[p. 27]
(655) Uw schoonheit, die, ’t is waar, noit paar noit weerga had,
Hebt gy t’afkerichlyk met hooverdy beklad.
Te fier, te preuts op mijn verzoek en beé te passen!
Ik ben voor u niet, maar voor Dieryk opgewassen!
Voor my niet? neen. voor wien? voor een’ van hooger bloedt.
(660) Zoo ben ik dan te slecht! Zoo zijt gy dan te goedt.
Ha spijt! ik ben zoo goedt als gy. Hadt gy mijn zinnen
Zoo niet betovert, ’k was te goedt om u te minnen.
Maar wacht, de tijdt genaakt, de nacht die reedts de Locht
Omhelst, belooft my wraak, ten vollen uitgewrocht.
(665) Mijn hart en ziel verlangt na Luikers komst en ’t teeken.
’k Heb niets vergeten? neen, ’t is alles wel besteeken.
Gevangenen geslaakt? De sleutels? ja. Geweer?
Spitsbroeders? wel. Zoo neemt de bal een’ andren keer.
Hy wint niet dien het spel wat aanlacht in’t beginnen,
(670) Maar die na ’t rollen van de kans het komt te winnen.


Rey van Maryenborn Nonnen.

ZANG.

            Duik goude Zon! nu d’ yzere Eeuw
                Niets baart als brandt en moordt geschreew,
            En zwanger van vervloekte telgen,
            Gereedt om alles te verdelgen,
                (675) Vast dreigt als een verwoede Leew.
                Nu zoo veel Bisschops staven zijn
                Bestreeken met een helsch fenijn,
            Met stale punten fel beslagen,
            En scharp gesleepen om te plagen,
                (680) De Wolven gaan in wakers schijn.
                Duik goude Zon van schaamte duik,*
                Nu Wazo, ’t gulden licht van Luik,
            Dus driftigh is om zyn Banieren
            Vyandigh op ons af te stieren,
[p. 28]
                (685) Gestoort als Brandenburg, of Kuik.
                Nu Piligryn, die’t heiligh werk
                Van Keulen , der Apostels Kerk,
            Zoo vierigh stichte, ach onz Kapellen
            En Kerk en Kloosters dreigt te quellen,
                (690) En treedt vol haats in ’t oorlogs perk.
                Het schijnt de Vorstelyke wet
                Wort by d’Aartsvaders vast gezet
            Van, zonder knaging van gewissen,
            Op eigen voordeel maar te vissen,
                (695) Te schrapen in zyn eigen net.

TEGENZANG.

                Het net van Peter, lang verrot,
                Vong menschen zielen, om voor Godt
            Een heylig Spijsaltaar te disschen,
            Nu zien wy drypaar Vaders visschen
                (700) Sint Peters visschery ten spot.
                Dry Pauselyke zetels staan,
                In Peters Kerk, en Lateraan,
            En teffens in Maryen Tempel.
            Of Benedictus Peters drempel
                (705) Beslaat, is ons te zwaar om raan.
                Of wie met recht ten Troon op treet,
                Of wel Damasus ’t Ampt bekleet
            Na waardigheit, dan of Johannis,
            Of wel Silvester in den ban is,
                (710) Leeft niemandt die de waarheit weet.
                Noch of men Klemens of Gregoor,
                Mach geven onbeducht gehoor,
            Die door den Vorstelyken deegen,
            Of voor geschenken, d’Eer verkreegen
                (715) Met pracht te treên in ’t heilig Koor.
[p. 29]
                Dus is de Kerk in weinigh jaar
                Verkracht, gescheurt, gesleurt by ’t haar,
            En Benedictus zit vermetel
            Ten dardemaal op Peters zetel,
                (720) En dreigt ons schipbreuk en gevaar.

TOEZANG.

            Hoe zouw by zulk een Velt krakkeel
                En harder twisten, niet geheel
            d’Onnoozle kudden slaan aan’t doolen,
            En struiklen in verwarde hoolen,
                (725) Tot in der Wolven woeste keel.
                En of w’ oock onder Bernulf staan
                Die t’Uitrecht de gekruiste Vaan
            Ten Dom uitsteekt, hy zal voor ’t woeden
            Zich niet bekreunen ons te hoeden,
                (730) Schoon wy verzinken en vergaan.
                Behoed ons God! behoed ons! spaar
                Switbertus leere! in doots gevaar
            Geplant, toen hy deez Stadt verlichte
            Van ’t blinde Heidendom, en stichte
                (735) Uw Kerk voor vierdhalf hondert jaar.
                Op dat elk kenne en zeker blijk
                Dat gy den bouw van Kristus Rijk
            Beschanst met Jaspis daar de muuren,
            De helsche stormen trouw verduuren,
                (740) Der vroomen toevlucht heul en wijk.
Continue

DARDE BEDRYF.

Dorothe.

Geen plaatse is veyligh om mijn droefheit uit te spreeken,
Als duistere eenzaamheit, dies schijnt mijn hart te breeken,
[p. 30]
Helaas! hoe blindeling met een onzekren zwier
Laveert het top zwaar Schip van ’t Borgerlyk bestier!
(745) Wanneer de Stuerluy dus Kompas en Noortstar missen,
En ’t zetten van den koers na wind en golven gissen:
Of wel moedwillig ’t Roer naer een verborgen Rots
Aanwenden, om tot wraak van een’ gewaanden trots
In schipbreuk haren moedt en heete wraak te koelen.
(750) Helaas dit dolen kan de Schipvoogt niet gevoelen!
Ik weet wy zijn veraân, ’t leit op een quade moer,
Heer Vader wort misleit, en Dubble houd het Roer,
Wiens schijndeugd hem, en Volk en Oudtraadt zoo betovert
Dat hy de sleutelen der Poorten heeft verovert.
(755) Hy stelt de Schuttery en Burgers na zyn handt,
De Gulde Deekens zijn met hem in een verstandt,
Jan hagel, op zyn wenk, ruimt schoot of viert den takel,
De Burgemeester zet hem zelf tot Stadts Orakel,
En niemant kent zyn hart, zyn dubbelhart zoo vals
(760) Dat ons verderf beoogt, hy mikt op have en hals,
Om ons alleen niet maar den Graaf het zyn t’ontrukken,
Wieme ook verrader noemt dit zijn verraders stukken.
Maar waar beticht ik hem? waar vindt mijn mondt geloof?
Was maar een ieder blind, maar neen, men is ook doof,
(765) Ja Vader zelf, wanneer ik ’t stuk begin te mellen
Geeft geen gehoor. Hy komt, ach! wat mach hem ontstellen?


Burgemeester.    2. Bode.    Dorothe.

Wat angst beknelt mijn Ziel! hoe slaat mijn borst zoo bang!
Hoe beeven my de leén! wat voorspook naar en ang
Verschrikt my! hoor! wat groot gerucht komt my ter ooren!
(770) Flux datmen uitzie wat oft zijn mach van den Tooren.
Hoor! hoor! daar is allarm. Hoe zijt gy dus ontstelt?
2. Bode  Men heeft de Vrieze Poort vermeestert met gewelt.
Burg:  Hoe kan dat mooglyk zijn? My is nochtans in ’t Ronden
Niets voorgekomen, ’k heb de Stadt en Vest bevonden,
[p. 31]
(775) Met Wachten wel voorzien, Bolwerken dicht bezet,
En Bruggen opgehaalt, ja nergens geen Klinket
Noch Poorte of stondt na wensch bewaart met Burgerbenden.
2. Bode.  ’t Is waar, maar Luiker, die gezonden was te wenden
Dit oorlog van ons hals door middel van verdrag,
(780) Was weérgekeert, hy riep van buiten, niemant zach
Door ’t vallen van den nacht iets arg om voort te duchten,
Toen riep hy andermaal, de vyandt is aan ’t vluchten.
Burg:  Was Dubble daar ontrent?   2. Bode.  Hy hadt de Hooftwacht in
De Vrieze tooren.   Doroth:  Ach! hy heeft niet goets in tzin.
(785) Wy zijn door zyn beleit bedraait in ’s vyandts laagen.
2. Bode.  Sa mannen, riep hy, Sa, ’tis tijdt om na te jagen,
Ontsluit de Poorten vry, en laat de Valbrug neer.
O blindtheit! ieder liep, men paste op geen geweer
Of wapen, en men deé hem open graag om weeten
(790) Of Egbert in de vlugt niets hadt ten roof vergeeten.
Zyn waagen rijdt voor aan tot binnen in de poort,
Daar zy quansuis vertoeft, hy staat elck een te woort
Op ’t midden van de Brugge, en liegt op ieders vragen.
De Poorters jeukeren den vyandt na te jagen,
(795) En die noch strax van angst te byster was gequelt,
Gevoelt zich nu te zijn een onbevreesden Heldt.
Maar midden in die vreugdt begindt zich te verheffen
Gelijk een Hagelbuy, een ruw en vreeslyk treffen
Van Pijlen juist gemikt, en dootlyk wien het raakt.
(800) Een ieder wijkt verbaast, en Poort en Brugge kraakt.
Men dringt hol over bol naar binnen, en de wagen
Van Luikers snoot gevolg staat pal en vast geslagen,
En kan noch uit noch in. De vyandt wint de Brugh,
En slaat van achteren de Burgers in den rugh:
(805) Die midden in de poort elkanderen verpletten.
Men kan de vyanden verhindren noch beletten
Zeeghaftig voort te gaan, zy worstlen in de Stadt,
En klimmen over doôn en levenden, bespat
[p. 32]
Van bloedt en brein, en met een overyslik roepen
(810) Zoo valt den voorsten hoop op onze Burgertroepen,
Deeze overromplen Toorn en Wachthuis, t’wijl de rest,
Den wagen en de doón opruimen na de Vest,
Zoo staat de Poort wijd op: zagh iemant Dam en Dijken
Doorbreeken, en de stroom de Velden overstrijken,
(815) Als een verwoede Zee, die ’t alles scheurt ter neèr,
Zoo zaghmen ’s vyandts heir in barsten, het Geweer
Des Overlanders zal noch vrouw noch kindt verschoonen.
Hy wort alleen gestuit van Bevrens brave Zoonen,
Die met een wakkren troep van uitgelesen jeugdt
(820) Hem ’t hooft bièn.   Burg.  Zoo deeze uur is eene toets van deugdt.
Die d’Eer en trouw met my nu liever heeft dan ’t leeven
Moet voor het Vaderlandt zich in ’t gevaar begeeven.
Ter wapen, wapen, sa, wie hart heeft volg my naar
En sterf in ’t harrenas.   Doroth.  Ah Vader, ey bedaar.
Burg.  (825) Ik zal mijn kracht voor ’t lest den vyandt doen gevoelen,
En stervende noch eens mijn moedt en gramschap koelen.
Dorot.  Uw gryzen ouderdom en past geen Krijgsgeweer.
Burg.  Zoo dunkt u past het my des vyandts kling of speer
Te wachten, als wel eer d’aaloude Roomsche Vadren
(830) Den woedenden Soldaat haar koude en kleumige adren
Ten beste gaven, in den Franschen overval?
Toen heldt Papirius den onbeschaamden Gal
Dorst treffen met zyn stok, die hem den baart wou stryken?
Neen, ’k zal of schoon my macht te kort schiet, niet beswyken
(835) In moedt.   Doroth.  Uw Dochter zal u dan voor eenen schildt
Verstrekken, daar de Duitsch vergeefs zyn spies op drilt.
Zy zal u met een zwaart in deeze vuist betonen
Dat zy in noodt verstrekt een lid der Amazonen.
Zoo wordt door dapperheit mijn Eer en roem bewaart,
(840) En Dordrechts Maagden Staat door ’t Maagdelyke zwaart,
Of mis ik ’k ben getroost te sneuvlen voor uw voeten.
Burg.  Wat komt mijn ouderdom al ongevals ontmoeten!
[p. 33]
Mijn kint houd u gerust in ’t Blyen burgerhof,
Noch stark genoeg voorzien, ik zal met uw verlof
(845) Maar eens de Ronde doen, en moedigen de troepen
Die reets aan ’t deinzen zijn, en om mijn hulpe roepen:
Dan keer ik flux weerom.   Doroth.  Neen ik verzelschap u
In leeven en in doot.   Burg.  Mijn Dochter: wel hoe nu!
Zoud gy zoo reukeloos u zelfs in wanhoop storten?
Dorot.  (850) Ik hoope op Hemelhulp, Godts arm zal niet verkorten.
Burg.  Zoo tree na binnen, bidt, gebeên vermoogen veel.
Dorot.  Die zich in nood verzuimt met bidden mist zyn deel.
De Hartekenner stort op zweet en bloedt zyn zeegen.
Burg.  Dat past op elks beroep, uw sex en past noch Deegen,
(855) Noch Krijgstuig, daar de nood ons nimmer van ontslaat.
Dus onderwerp u.   Dor:  Ach Heer Vader!   Burg:  Volg mijn raadt,
Ik zal om uwent wil ’t gevaar voorzichtigh mijden,
Dus blijf tot dat ik keer:   Doroth:  Zoo Vader zich in’t strijden
Vermengt en al te lang vertoeft, zoo heb ik reèn
(860) Om u te zoeken, zelf door ’s vyandts troepen heèn.
Burg:  Mijn Heer gelieft terwijl mijn Dochter te verzellen.
Stalm:  Daar toe ben ick verplicht.   Dorot.  U afzijn zal my quellen.
Stalm:  Ik twyfel niet, indien men maar een korte wijl
Den vyand weeren kan, de Graaf zal inder ijl
(865) Op dondren, want mijn Brief heeft hy te dezer stonde
Al wech, ook hoortmen ’tgroot gerucht van Yselmonde.
Dorot:  Wat niewe quaal of deez verbaasde ons weder brengt?
3. Bode.  ’t Is al met ons gedaan, de Stadt in vuur verdrenkt,
Dorot:  Vertel ons wat gy zaagt.   Bode.  Zoo lang’er menschen leeven
(870) Kan niets ellendiger vertelt zijn of beschreeven,
Een smokent vuur, een fel getier vol schrik en ramp,
Vliegt van de Vrieze Vest door d’Augustyne kamp,
En langs de Linde gracht, de vlam vernielt de daken
Der Kloosters van Sint Frans en Angeniet, zoo blaaken
(875) Thiedrades Tempel, daar de Dubble d’armen spreit,
En Adrianus Kerk die voor de Vulpoort leidt:
[p. 34]
En als een blixem door een dwarrelwindt gedreeven,
Zoo doet een nieuwe vlam Sint Niclaas tooren beeven;
Alleen Maryenborn braveert met onze vlagg,
(880) Schoon ’t vuur haar om end om verlicht, als waar het dagh.
De Graauwbroers op’er dak met natte zeylen passen.
Maar ’t Heiligh Betlehem is reets in puin en assen
Begraven, met de Buurt de Raamstraat en den Hil.
’t Rumoer vliegt overal, de Stadt is nergens stil,
(885) De daken zijn bezet met vrouwen en met kinders,
Die alles na beneén afwerpen, en meer hinders
Aan vriend als vyand doen.   Doroth.  Ons oordeel in den nood
Vermindert, na de maat dat ons gevaar vergroot:
Maar zijn de moedigsten nu tot den val beschooren?
(890) En gaat zoo wel ’t Gewijd als ’t ongewijd verlooren?
En zouw ik hier terwijl verschuilen als vervaart?
’t Geval te duchten past geen’ Adelyken aart.
’t Is zaligh sterven op de Godgewyde drempels,
Of voor d’Outaren van voorouderlyke Tempels.
(895) Ik zal de Zusters van Maryenborn vol moedt
Verdedigen, of voor ’t geheyligde mijn bloedt
Vergieten, kom. Wat wil deez afgematte Boode?
4. Bode.  Ter naauwer noodt ben ik’t gevaar des doots ontvlode,
Ten minsten voor zoo lang dat ik wat adem haal.
(900) Dorot:  Hoe staan de zaken?   4. Bode.  Zoo op ’tpunt dat ons de Waal
Alhier bestooken zal.   Doroth:  Waar zijn des vyandts Benden?
4. Bode.  Tot in de Breestraat, daar het moorden branden schenden
Te byster gaat in zwang. Zoo wijdt quam hy voor windt,
Maar onze Burgery scheen varder niet gezint
(905) Te wyken, en bleef pall, gelijk een klip voor ’t klotzen
En beuken van de Zee, twee Helden, als twee Rotsen,
De Myl en Merwede verscheenen voor den hoop,
En keerden ’svyandts troep: de voorsten in den loop
Vervielen in de punt van haar verwoede klingen,
(910) Men zagh’er moedigh in’t gedrang des vyants springen,
[p. 35]
En stooten’t al ter neer, hen volgden voort de rest
Der Borgerhelden, elk bestont ’t gemeene best
Voor eygen zelfs belang te keuren, en ontsteeken
Van schaamte en haat, als dol den vyandt in te breeken.
(915) Geen oorloog leverde oit een vleesbank zoo beroemt.
Dien hoek zal eeuwen lang de moorthoek zijn genoemt.
Maar ’t onbestandige geval, gewoon te wikken,
Deed door een nieuwen hoop des vyandts ons verschrikken:
De Burgers wankten, maar verquikten door den roep
(920) Dat uw Heer Vader met een versch gemoeden troep
Tot hulpe toeschoot. Nu wy mogen ’t best verhoopen,
Ik zal na weinigh rust bezien hoe ’t af wil loopen.
Doroth:  Nu past my langer niet te suffen, nu mijn Heer
En Vader, uitgeleeft, door nooddwang zyn geweer
(925) Moet trekken, neen, ô neen, ach moght my maar gelukken
Dat my Graaf Dieryk zagh beschorst met oorloogsstukken,
Zoo voeglyk voor zyn Bruit, hy keurde Dorothe
De tweede Pallas, of de Maagdt Panthasilee.
Ik zal met schildt en speer en kling te voorschijn treeden,
(930) Doch wat geen Staal vermagh verhoop ik door Gebeden.
Stalm:  Mevrouw, gaf Vader ’twoort van hier te wachten.   Dorot:  Ja,
Maar mijn belofte is uit, want Vader keert te spà.
Stalm:  Hy zal gewis, na zyn beloften, herwaars jaagen.
Dorot:  Ik ben al t’ ongerust hy mach wel reets verslaagen
(935) Of zwaar gewondt zijn.   Stalm. Ey vertoef, heb noch gedult!
Dorot:  Vergeef mijn driften, ik voldoe mijn plicht en schuldt.
Ter wapen, ieder past in noodt zich zelf t’ontzetten.
Stalm:  Ik moet voorzichtigh zien haar dolheit te beletten.


Luiker.     Grimmer.

Zoo Grimmer, dat gaat wel, zoo krijgt de wraak zyn meug.
Grim.  (940) Mijn bloeddorst zuipt zich zat, en dronken met een teug.
Luik.  Wy waren vry beangst of d’aanslagh was te wagen.
Maar ’t Wyfelbaar bestaan is wonder wel beslagen,
[p. 36]
En drijft gelukkich voort, de Steedsche tot bederf.
Dat zy verleeren dus geen vremden anderwerf
(945) Te vangen, als een deel landtlooperen en fielen.
Grim.  Ik zal’er plagen als de helsche beuls de Zielen
Nu mijn verwoede drift den lossen toom gevoelt.
Ik hebme in bloedt gebaad, maar niet in’t minst verkoelt.
Tot noch toe streên wy meest met mannen voor de klingen,
(950) Nu zalmen haast de rest van’t weerloos volk bespringen,
Zoo oud als jong ’t moet al gelijk te gronde gaan,
In een gemeene schult heeft ieder een misdaan.
Men moet de kinders in de wiegen niet verschoonen,
Noch suffende Ouderen, men moet de wulpse Zoonen
(955) Doorstooten, schoon de Moer met jammer bidt en karmt.
Men schenn’ de Bruit, van haren Bruidegom omarmt,
Voor d’oogen van de Vaâr.   Luik.  Men legge ’t al in asse
Tot aan den grontvest tot geen steen op d’ander passe:
Opdat de vremdeling, wanneer hy hier voorby
(960) Komt reyzen, hooren mach: zie daar aan d’overzy,
Daar geene puinhoop rijst, met ruigte en riet deurvlochte,
Lach Dordrecht, dat voorheene op zyne Stapels pochte,
En ’sGraven stempel sloeg op gankbaarlyk metaal,
In eenen nacht verwoest in eenen dagh ten daal
(965) Gebracht, tot spiegel van die elk de loef af steeken,
En in oploopentheit het recht der Volken breeken;
Door d’Overlanders dus rechtvaardelyk vertreén.
Grim.  Al lang genoeg verpoost, sa Luiker op de beén,
Dit klappen gelt’er niet ’t is tijdt om ’t werk te spoeden
Luik.  (970) Ga voor, ik ben gereet om weèr op ’t nieuw te woeden.


Burgemeester.    1.Bode.    Stalmeester.

Wie zoo een lastig pak van zorg en kommer draagt,
Wordt in zoo bang een noodt nu hier dan gins gejaagt,
Al vlieg ik als de windt noch heb ik reèn te vreezen,
Vermits ik over al niet teffens by kan weezen.
[p. 37]
(975) Wien zoekt gy die dus heigt?   1. Bode.  Ik zoek de Borgervoogt.
Burg:  Hier ben ik.   1. Bode.  Help ons toch zoo gy noch iets vermoogt
Den Overlander heeft de Nieustraat ingekreegen.
Het puik der Schutters houd noch nauw de Wijnbrug teegen
Der Walen aanloop in, voor d’ Augustyner Kerk
(980) Zijn reets ter neer gevelt en Slingelandt en Berk,
Die liever streeden, tot zy vechtende bezweeken,
Dan voor al ’s vyandts acht een voet te rug verweeken;
Heldt Pompe bleef gewond. Voorts brengt in Steeversloot
Het Brandenburger heir ons volk in hoogen noodt.
(985) Sint Joris Poort staat op. Bolwerken Brug en Wallen
Zijn in des vyandts macht, door zyn gewelt gevallen.
Hy dringt recht toe recht in, en schoon men hevigh strijdt,
En uit de vensters schiet, en van de daken smijt,
En duyzenden verplet, noch schijnet heyr te wassen,
(990) En schoon wy over al op straat en steegen passen,
Soo wort’er brandt gesticht, men ducht noch voor verraat.
Burg.  ’t Gevaar wast aan, de Stadt is in een’ droeven staat.
Stalm.  Mijn Heer ik poogde onnut uw Dochter te doen wachten.
Burg.  Wat nacht zach in een hart ooit zoo veel smerts vernachten!
(995) Nu leyd mijn hoop in d’asch en jammerlyk vertreèn,
Mijn Stamhuis gansch vernielt, mijn aanwas afgesneèn.
Viel haar de tijdt zoo lang de Hofzaal te bewaren?
Stalm.  Ja aan haar ongedult elk oogenblik veel jaren:
’t Gemeen gevaar heeft haar ten ooreloog genoopt.
(1000) Zy schijnt uitzinnich, en met staal gewapent, loopt
Zy midden door den drang, onmooglyk om te volgen
Zy briescht als een Leewin, die woedend en verbolgen
Haar teedre jongen zoekt. Zy doet den stoutsten Heldt
Verschrikken, door een glans van Goddelyk gewelt.
(1005) ’t Is meer te duchten dat vermoeitheit haar zal quellen,
Als dat des vyandts Zwaart ’er zal ter neder vellen.
Burg.  Zoo brave Borgery! de spil beschaamt het Zwaart!
In Dorothe verschijnt een Amazoonschen aart!
[p. 38]
Zoo moet een Helden hart dan in haar Vader blyken,
(1010) Deez uur zal melden wie van bey den prijs zal stryken,
De Speuipoort houdt noch standt, en d’Omelingen staan
Noch voor den Riedijk, met d’ontwonde groene Vaan.
Kom Dorothe gevolgt om zeege te verwerven,
Of voor het Vaderlandt getroost en wel te sterven.


Rey van Maryenborn Nonnen.

ZANG.

                (1015) WY Nonnen, die, tot ruste van ’t gemoedt
                Des werelts weelde om ’t waare Hemels goedt
            Verlieten, die gestaag op ons Getyden
                Den Godt der Gooden met gemeene stem
                Aenroepen, die in’t nedrigh Bethlehem
            (1020) Van zyn Geboort begon voor ons te lyden.
                Wy keerden ons ten Geestelyken Staat
                Om onbelet geduurigh vroeg en laat
            Te volgen in zyn weegen, en te treeden
                Op doorenen en distels, door de paân
                (1025) Die scharp en steil zoo eng ten Hemel gaan,
            Zoo verre van des werelts breede wegen.
                Maar hoe gehart om wederwaardigheén
                Te lijden, deze rampspoet van ’t gemeen
            Heeft ons de Ziel zoo levendigh getroffen
                (1030) Dat ons de schrik en droefheit heeft vermast,
                Voer vry de Ziel ten Hemel, ’t vleesch is vast
            Aan ’s werelts zwakheit niet om op te stoffen.*
                Geloof en hoop bezwyken somtijts voor
                Wy ’t weeten, en de wanhoop krijgt gehoor,
            (1035) Maar Godt, die ons de zwakheit houw ten besten,
                Geeft uitkomst alsmenz op het minst verwacht,
                Zoo zent hy ons in deez’ verwaten nacht,
            Graaf Dieryk tot ontset voor onze Vesten.

[p. 39]

TEGENZANG.

                WY zwemmen of wy van een breekend schip,
                (1040) Dat door de storm op een verholen klip
            In spaenders stiet, het overblijfsel waaren:
                En of w’in zee, op stuk en stol gevoert,
                Een vrienden Vloot ontmoeten, die beroert
            Om ons ellende ons redde uit dood en baaren.
                (1045) Zoo komt de Graaf de Stadt in hoogen nood
                Ontzetten, op het punt als wy de doot
            En ’t uiterste voor oogen zien, de kaken
                Des afgrondts sparden open tot een schrik,
                Maar Godt zond af, in’t uiterste oogenblik,
            (1050) Zyn hulp om onse wonden te vermaken.*

TOEZANG.

                Een hulp van trouwe Bondgenooten, die
                Van Vlaardingen, en Mazelandt, en Schie,
            Met macht en moedt gehart, de Stadt intreeden.
                Wees wellekom ô roem van onzen tijdt!
                (1055) Godt geeve uw zeege, en slaat in dezen strijdt
            Uw vyanden. Wy volgen met gebeeden,
                Om Dorothe noch angstigh en begaan
                Die om de Stadt en Borgers voor te staan,
            Zich in’t gedrang der vyanden dorst waagen.
                (1060) Krijgshelden wie gy zijt die haar ontmoet,
                Zie toe dat haar door overgrooten moedt
            Geen ongeval beslâ door ’s vyandts lagen.
Continue

VIERDE BEDRYF.

Dieryk.   Rey van Nonnen.

’t Was veel dat ons de windt niet meer de Ty verliet,
Wanneer wy voor den Noort het droevige verschiet
[p. 40]
(1065) Beschouwden, eer wy noch dus onverhindert landden.
Het vuur verstrekte een baak, mijn scheepsmacht voer op ’t branden
Aan Riedijk en Groothooft en al de Noortzy aan.
Heer Gysbert gaf ik last van met mijn Leewe vaan
Te stooten na de Mart, zoo dra de Keurtrawanten
(1070) By een zijn, verders weet elk Hopman, zich te planten
Op zyne loopplaats in den Krijgsraat vast gestelt
Maar wie berecht ons, of door ’t vyandlyk gewelt
Aan mijne Dorothe geen overlast geschiede.
Rey.  Wy weten iets, zoo uw Genade ons zulx gebiede
(1075) Te melden.   Dieryk.  Mooglyk iets dat ons niet lief zal zijn,
Maar evenwel zeg op.   Rey.  Wat ongewoone pijn
Wy om ’t gemeen verdriet geknielt in onze Sellen
Gevoelden, weet mijn tong uw Hoogheit niet te spellen.
Maar toen de vyandt zelf aan ons Maryenborn
(1080) Het Klooster ramde, en op de Kerkdeur deed een torn,
Toen schoot de koude vreez met vlagen door ons Zielen.
Wy vloogen met d’Abdis na ’t Hoog Altaar, en vielen
Ter aarde als weerelooze, als Lamren die den Wolf
Verneemen, want men sloeg met een’ beslagen kolf,
(1085) En bongsde met een’ boom, zoo lang tot heng en slooten
Verbraken, en de poort ter aarde was gestooten:
Daar laagen wy ten prooy van alle hulp ontbloot.
’t Gezicht der moorders brande ons aan, was toen de doot
Behoudens Eer, geweest met bidden te verwerven,
(1090) Men hadt om ’s eerst gepoogt voor ’t heyligh Koor te sterven.
Maar ’t was ons uur noch niet, want, zoo wy d’ onbesuisd’
En wreeden vyandt, met een toorts in d’eene vuist,
In d’andre zyn geweer, in ’t oogenblik verwachtten,
En t’eynden alle hoop in wanhoop schier versmachtten,
(1095) Zoo hoorden w’onvoorziens een schrikkelyk gedruis,
Geklikklak en geroep, en daar zich dit gespuis
Juist eeven had vertoont, verscheen toen, als uit d’Englen
d’ Aarts-Engel Michaël, zoo’t vry staat dus te menglen
[p. 41]
Den schijn der dingen met de waarheit van de zaak,
(1100) Een Engel was’t voor ons, maar een die door de spraak
Bekent wiert, ’t was de Maagt, een wonder om te hooren,
De schoone Dorothe.   Dier:  Mijn Bruit en uitverkooren!
Rey.  Zy is het die onze Eere en leeven heeft bewaart.
Dier:  Een ongewapent kint?   Rey.  Zy voert Rondas en Swaart,
(1105) En Helm als een Heldin.   Dier.  Te tenger zijn’er leeden.
Rey.  Zoo heeft d’Aarts-Engel dan in haar gestalt gestreeden.
Dier:  Laat hooren watze sprak.   Rey.  Zy wenschte aan onse Abdis
Den Vreede als na gewoont, die door ontsteltenis
Bezweeken als een doó, geen antwoort wist te geven,
(1110) Mevrouw hernamze, kom, op, volg ons, berg uw leeven,
’t Is hier niet veylich, kom en schik u na ’t geval
Vrouw Bale als uit een’ slaap gereezen sprak, ik zal
Maryenborns verderf en val niet overleeven.
Zoo heb ik my vergeefs in dit gevaar begeeven
(1115) Sprak d’Edle Maagt, en gy, die ons ten voorbeelt placht
Met een standvasten moedt op Godt te hoopen, tracht
Door al te naauw een wet met u te zien verdelgen
Al deeze bloemen, ach! heb deernis met de telgen
Niet zonder ’s Hemels wil tot onze komst behoedt!
(1120) Indien, hernam d’ Abdis, mijn leeven iemant goedt
Of nut kan zijn, voor al aan mijn bedrukte Maagden,
Zoo leyme op Godes naam. Wy aan ’t verquikken, waagden
By donker Dorothe te volgen langs der Stadt,
Tot wy, door uwe komst verschrikt, het rechte padt
(1125) Verlieten, zy misschien ons en elkander misse.
Godt hoede Dorothe, de Zusters en d’ Abdisse.
Dier.  ’t Is dan geen dralens tijdt, nu ons een teedre Maagt
Dus voorgaat, en beschaamt, en zich in ’t harnas waagt.
Wy volgen’er op’t spoor: die onder u mijn Helden
(1130) Haar weet te vinden zal ik heerlyk doen vergelden.


Dubble.   Luiker.   Burg.   Dorothe.   Dieryk.

Heer Luiker houw gemak, al brandt genoegh gesticht,
Blus uit de toorts, wy zijn nu meester.   Luik.  Zoo men zwicht
[p. 42]
Men zwicht te vroeg, ik zie noch spel, wy moeten kansen.
Dubb: Wy zullen ieder naar ons pypen leeren dansen,
(1135) De Stadt is ons.   Luik.  Indien het radt niet om en draait.
Dubbl.  ’t Gaat alles voor de windt.   Luik.  De zake loopt bekaait.
Dubbl.  De Markgraaf heeft gebiedt om al de Zuyder vesten,
Luik:  Der gaat een oorloogs roep, een kreet op, in’t Noortwesten,
Die klaar genoeg de komst van Dieryk openbaart.
Dubbl:  (1140) Zoo moet of hy of wy dan sneuvlen door het zwaart.
Sla voort, verniel al, laat het staal zich dronken zuypen
In ’t Burgerbloet, of ’t zal ons zelf in d’oogen druypen.
Der kome of wat het wil de steen is uit de handt.
De vlam te blussen past geen vierigh stookebrandt.
(1145) Men leever onbeschroomt het geen men dorst verkoopen.
Hier is genâ noch heul noch uitkomst meer te hoopen.
En of ons oogwit juist ten vollen niet beslaat,
De merken zullen lang vermelden onzen haat.
Wat Krijgsluy zien we daar? zy nadren.   Dubbl. Laat ons zwijgen,
(1150) Men moet die vogels zien ’t net over ’t hooft te krijgen.
Burg:  Wy zijn te zeer vermoeit dus lang in ’t voorgelit
Met Halling, Blyenburg, en Meeuwen en de Wit,
Des vyandts aanval op ons schilden af te schutten,
Vergeefs verwachtende de Vaandelen van Putten
(1155) En hulleptroepen: dit vertoeven doet den moedt
Des vollix zinken, der is reets een stroom van bloet
Gestort. Kom rust een poos, een weynigh locht te scheppen
Zal ons verfrissen om de handen weér te reppen,
En dan met nieuwen moedt den vyand aangeranst.
Dorot:  (1160) Met Godes hulpe.   Burg.  ’t Volk heeft deezen hoek beschanst
Wy zijn hier zeker, kom, zit neder aan mijn zyde.
De Jeugd van Dordrecht gaat kloekmoediger ten stryde
Als iemant zouw vermoên.   Dorot.  ’t Is vremt men noch die wolk
Van vyanden weerhout! en met een handt vol volk!
(1165) Hoe queet zich vander Burg! zie voor u, op Heer Vader.
Dubbl.  Nu Dorothe, kom, nu ist tijdt om.   Doroth.  Ha verrader!
[p. 43]
Ja tijdt ist om ons noch te wreeken van uw doen.
Dubbl.  Gy zult op deez’ tijdt uw vermeetenheit vergoèn.
Dorot.  Of u verradery op dezen tijdt vergelden.
Dubbl.  (1170) Sa dwing’er met gewelt, al lang genoeg met schelden:
Dorot.  Men dwingt my zoo niet, neen, zoo lang ik adem haal.
Dubbl.  ’t Gebieden heeft gezach geholpen door het staal.
Dorot.  Verraders schoon gy ons omringt aan alle kanten:
Dubbl.  Gy zijt in ons gewelt.   Dorot.  Verdoemde vloekverwanten
(1175) Vermoordt my liever.   Dubbl. Zoo nu zijt gy overmant,
’t Is al vergeefs gewoelt.   Dorot.  Ik zal met hand en tand
My weeren.   Dubbl. Schoon gy wilt of niet, men zal u dwingen,
En binnen korten tijdt wel anders leeren zingen.
Luik  Verbrand ons vaartuig weér, kom knevel en verstoot
(1180) Ons in den kerker, hee!   Burg.  Vernoeg u met mijn doot.
Luik.  Eerst onzen moedt gekoelt, dan zalmen u ter Hellen
Afzenden, om de wraak de weerwraak te vertellen.
Dorot:  Houd op verwaten schelm, en schaamteloos gespan.
Help zoo noch iemandt leeft die ons verlossen kan.
Dubbl.  (1185) Verwaande snoer uw tong.   Dier.  Wat galm klinkt in mijn ooren?
Dorot.  Help.   Dier.  ’t Is de stemme van mijn Bruit en uitverkoren,
De schoone Dorothe! wie kent zich hier zoo koen
Met een verwaten handt zoo snooden feyt te doen,
d’Oogappel van mijn Ziel te quetsen, ’t zal u gelden.
Burg.  (1190) Hoe recht van pas verschijnt de Graaf de Heldt der Helden.
Dorot.  Ter goeder uur verschijnt mijn blyde Zon,
Naar eenen nacht zoo droef en bang, wy laagen
Ter neèr gedrukt door ’t groot gewicht der plaagen,
Daar niemant ons zoo ’t scheen af redden kon,
(1195) Dan Godt alleen, die op ons angstich roepen
Graaf Dieryk zendt, met uitgelezen troepen,
Ter goeder uur verschijnt mijn blyde Zon, mijn licht.
Dier.  Zy raakten ons ter vlucht in’t donker uit ’t gezicht,
Maar noch niet vry van straf, men zal’er waarze ook steeken
(1200) Uitvinden, u en ons van hare snoodheit wreeken.
[p. 44]
Burg:  Oyt overwellekom in ons voorleeden staat
Was Zyne Hoogheit hier, maar in een hooger graat
Is hy nu wellekom, wy zijn op ’t nieuw verbonden.
Dier.  Ter goeder uur heb ik u noch by tijts gevonden,
(1205) Mijn schoone Dorothe!   Doroth.  Mijn wellekome Heer!
Dier.  Mijn trouwe en waarde Ziel!   Dorot:  Beschermer van mijn eer!
Die zelf geen lijfs gevaar om uw Slavin vermijdde.
Dier.  Om mijn Godinn bestont ik met een heyr te strijde,
En heyr van Reuzen uit het Voorborg van de Hel.
(1210) Om Dorothe en is geen vyandt my te fel,
Geen Leewen muil te wreet, geen klauw der Tyger dieren,
Noch Zwijne tanden, noch verwoede en dolle Stieren.
Om u mijn lief en vind ik geen gevaar te groot.
Oprechte liefde ontziet noch arbeit noch de doot.
Dorot:  (1215) Waermede kan ik deeze oprechte minn beloonen?
Dier.  Alleen met wedermin en liefde te betoonen.
Dorot:  Ik ben mijn Heer verplicht zoo lang ik adem haal.
Dier.  Gâ rust in vaders hof, tot ik door’t sneedich staal
Den Overlander heb verleert zijn trotsich woeden.
Doroth:  (1220) De hemel wil mijn Heer voor ongeval behoeden.
Burg.  Godt spaar den helt die ons zoo troulijk heeft ontzet,
Dat hy den vyandt zelfs in zijn gespanne net
Verstrikke.   Dorot.  Dat wy weer na ’t eynden dezer qualen
De zwymende gemeent den adem zien herhalen.


Dubble.    Grimmer.    Luyker.

(1225) ’t WAs wijsselijk beleyt, en echter is ’t mislukt.
Maar hoe beslaat het heir.   Grim.  Het stondt een wijl gedrukt
Door Gijsbert in balans, maar wankte toen van Putten
Voor ’t Tolhuis op de mart in parste met zijn schutten,
Toen viel der Walen moedt en Keulen schoot te kort.
(1230) Nu wijktmen naar de vest; de Burgery van Dort
Hervat den strijd, en keert, doot slaande wie in ’t deinzen
Te lang vertoeft.   Dubb.  Zoo schijnt de groote zee te veinzen
[p. 45]
Afwijkende voor d’ Ebb van Merwe Maas en Rijn,
En laat ’er Oevers bloot, doch keert zy weèr, in schijn
(1235) Of zy tot Keulen toe de stroomen op zouw jaagen.
Grim.  Zoo schijnt het Vlaarlings heyr de Duitsche macht te plaagen,
En Hollant is de roe van Luik en Luiker waal.
Luik.  ’k Wil met geen wyven klacht ons algemeene quaal
Verzachten, neen, ô neen, ’tpast Mannen zich te wreeken.
(1240) Gedenk den scheepsbrandt! ’k wil brantstichten, ’t vier gaan steeken
In alle wyken, waar ik toe kan.   Dubbl:  Was ik brein
En zinneloos? hoe nu! was mijn vernuft zoo klein,
Dat ick my Dorothe liet uit de handen wringen?
En leevendigh dien dans my tot een smaat ontspringen?
(1245) De wraakzucht noopt my tot een niew en stout bestaan.
Grim.  Ik zweer door deze punt zal Hollants roem vergaan.
Dubbl.  Waar ons het blanke Zwaart des Brandenburgers misten
Verwachtmen uitkomst door verraat, en Helsche listen.
Luik.  Geen schelmstuk is te groot.   Dubbl. Ik heb my aan de wraak
(1250) Verzwooren.   Grim.  Ik verschaf de helsche Goón vermaak.
Dubbl.  Ha mocht ik Dorothe verscheuren met mijn tanden!
Grim.  Het ga zoo ’t wil de Graaf zal sterven door mijn handen.


Burgemeester.   Dieryk.   1. Bode.   Rey van Nonnen.   Rey van Jufferen.   Gysbert van Putten.

Zoo vlucht die droeve nacht, die uit een helschen kolk
Vergift blies, zoo verdrijft een helle en klare wolk
(1255) Die duisternis, wat ang en bang was most verdwijnen.
Noit zachmen d’uchten Stont zoo wenschelyk verschijnen.
Apollo schijnt ontwaakt: hoe schoon van stralen pronkt
De volle Morgenstar! de blonde Auroor ontvonkt
d’Oranje dageraat. Het blyde Zomerkrieken
(1260) Verheft uw glory op Vergoode en Gulde wieken.
Dier.  O overblyde dagh die ons met zeege groet!
Gy strekt een Parel aan mijn Graaffelyken hoedt,
Die noit gewent op storm van tegenspoet te passen
Door alle rampen heèn is tot een Kroon gewassen.
[p. 46]
(1265) ’t Is heden deze tijdt juist vierdhalf hallef Eeuw,
De Grootvaârs Bestevaar, ons Hollants fiere Leeuw
Betemde, die voorheên in hoolen en woestynen
Geheel vergeeten scheen’er selve te verquynen,
En niet eens dacht, hoe zy wel eertijds ’t Roomsch gezach
(1270) Bevocht, toen Burger hart dorst met de Leewe vlagh
De vryheit schenners uit de starke grenzen boenen,
En trekken tegen ’t spits der Roomsche legioenen,
Dat zelf den Adelaar verschrikte voor ’er klaaw.
Nu scheenze in dootschen slaap verzonken, loom en flaaw,
(1275) Tot Dieryk d’eerst’er weèr deed met de spooren ryzen.
Sins leerdez na zyn toom, nu zacht, dan vreeslyk bryzen,
En sparren d’oogen op, den Bontgenoot tot heul,
Den vyandt tot een schrik, den booswicht tot een beul.
Sins ley men toe om ons de voerders af te stooten,
(1280) Maar al ons vyanden zijn met ons Leewen pooten
Vertreeden, en ons recht heeft Themis gelauriert.
Met recht men dezen dagh met vreugden zeege viert,
Nu onze Purpre Roos van Dordrecht, uit den dooren
Gerukt, herbloeyen zal, nu onzen niewen tooren
(1285) Het hooft weèr opbeurt, nu de Stadt die dezen nacht
Verlooren was, door moordt, gewelt, en vrouwen kracht,
En in de grondt tot asch te branden scheen verweezen,
Herleeft, als van de doot en ondergang verreezen.
De stormers zijn bestormt, verdreven, en de pijl
(1290) Des Brandenburgers zwicht voor Hollandts scharpe bijl.
Burg.  Zoo heft uw Krijgsleewinn’er kruin op, en’er blikken
En brandende oogen doen den Overlander schrikken.
Dier:  Wat zegt mijn waarde Bruit van Dordrechts blijd ontzet?
Burg:  Haar innerlyke vreugdt d’uitwendige belet.
(1295) Wy zijn gereddet door uw’ Vorstelyken Deege’
Uit Hemelsche genâ.   Dier.  Wat brengt de Boode?   Bode.  Zeege.
Zoo dra de Keteltrom van Hollant in d’allarm
Genaakte, en dat de slagh van uwen yzren arm
[p. 47]
In ’svyandts orden trof, als hy van hoogmoedt dronken
(1300) Op’s Tolbrugs tooren vast zyn wimpel stak te pronken,
En ylde naar den roof, zoo schoot den Helden troep
Van uwe Lijfwacht toe, die met een’ oorloogs roep
Den Hemel en ’t Gestarnt deén sidderen en beeven,
Dit deè den Helden moedt der Burgery herleeven,
(1305) Men stiet gelykerhandt de Bruggen op, het scheen
Of Brandenburg bezweek, die strax weér op de been
Zoo dapper keerde, dat de kans ons scheen te wanken,
Tot tweemaal, door ’t getal der Keulenaars en Franken:
De Waalen hadden nu en d’Oostbrugh en den Boom
(1310) Schier overweldigt, maar geen oorloogsheyr zoo vroom
Dat voor den blixem van uw’ Bataviers kon duuren,
Te meer voor ’t Vaderlandt en binnen eygen muuren,
Men zette voet by ’t stek, men vochter knie aan knie,
En d’Echo door ’t geknars der wapens, vlie, vlie, vlie,
(1315) Voor ’s vyandts ooren scheen te roepen, als wy leezen
In’t oorloog met de Friesch ons heyr geschiet zouw weezen:
Gelijk een starken Eyk, beneden door de bijl
By na geknot, na dat hy waggelt, in der ijl
En plots ter neder stort, zoo vielen ’s vyandts Benden,
(1320) Na weynigh struikelen, in ons den rugh te wenden,
Voort alles overhoop zy drongen na de Poort,
De wraakzucht hitste ons volk tot razery en moort.
De Veltheer Gysbert volgt den vyandt kort in’t rennen,
Gelijk een wakkren Haan op ’t schreeuwen van zyn Hennen
(1325) Den Kiekendief bespringt, hy slaat hem in den staart,
En bijt hem in zyn kam, ontkomt noch iemant ’t zwaart
Die blijft gevangen.   Dier.  Zoo dat al die deze muuren
Vyandigh naken zulk een ongeval bezuuren.


Rey van Nonnen.
            Toen Saul een duizent Filisteen
            (1330) Versloeg, maar David voor d’Hebreen
            Tien duizent vyanden deê sneuvlen,
            Zyn hem de Reyen langs de heuvlen
            Met Lofzang te gemoet getreên.
                Dit baarde een innerlyken spijt
            (1335) In Saul, hy poogde uit haat en nijdt
            Den jongen Heldt de voet te lichten:
            Zou iemandt ook dit Lof ontstichten?
            [p. 48]
Rey van Juffren.
                Neen, wy beleeven beter tijdt.
            Hef aan en zing een’ helden toon
            (1340) Tot lof van Dieryx groote Zoon,
            Die ’s vyandts trots den kop verplette,
            En ons in groot gevaar ontzette.
            Versier ’em met een Burgerkroon.
Rey van Nonnen.
                Maar op dat ieder weten mach
            (1345) Wie meest verdiende in dezen slagh,
            Het was de Maagdt die ’s vyandts zeege
            Belette, en met den blooten Deege
            Weêrhiel tot ’t kriekken van den dagh.
Rey van Juffren.
                Zy dorst hem ’t hooft bien, toen elk een
            (1350) Te rug week, toen hy reets troffeén
            En trotse zeege teykens stichte,*
            De Maagdt verscheen toen ieder swichte.
Rey van Nonnen.
                d’Aarts-Engel heeft met haar gestreén.
            Zy tradt de spiessen te gemoet,
            (1355) En onbevreest door ’t slibbrigh bloedt,
            Gewapent met een vast betrouwen,
            Op Godt, die Israël door Vrouwen
            Wel eer tot meermaal heeft behoedt.
Rey van Juffren.
                Maar in dit Heldische bestaan,
            (1360) Wiert zy op ’t onvoorzienst verraân,
            Haar Eere en leeven was verlooren,
            Hadt niet de Graaf zyn uitverkoren
            Ontzet en ’s vyants macht weerstaan.
            Tien duizent zyn’er reets gevelt,
            (1365) Door onze Maagt, en door den Heldt,
            Wie komt de grootste prijs en eere?
Rey van Nonnen.
                Alleenlyk Goode, alleen de Heere
            Vernielde ’t Overlandtsch gewelt.
Rey van Juffren.
                De Veltheer Gysbert sloeg de rest,
            (1370) In’t vluchten, dus in ’t Wolve nest
            Gestoort, hy zal de Bisschops knechten
            Verleeren Hollandt te bevechten;
            Zoo’n Heldt versiert ’t gemeene best.
            Hy keert met ryken roof weêrom,
            (1375) Met Standaart, Vaan, en Keteltrom,
            Den Graaf met zeege te begroeten,
            Wy mengen ons in ’t blyde ontmoeten,
            Met Lofgezangen en gebom.
Rey van Non:  Godt hoede ons, nu de vreugd dus hoog is opgesteegen,
(1380) Dat geen nieuw onheil dit geluk kom t’overweegen.
Dier.  Zie daar mijn Zetels zuil, Heer Gysbert, die den trots
Der Rijnsche wapens kon verduuren als een Rots;
Die ’t heyr der Luikenaars zyn Zeegewiek kon fnuiken.
Gysb.  Zoo moeten all die’t hooft van Hollandt haten, duiken
(1385) En in’er bloedt vergaan.   Dier.  Zoo moet gy braven Heldt!
Bespat met ’s vyants bloedt, geduurigh uit het Veldt
Zeeghaftigh en gezondt, met vreugden wederkeeren.
Gysb.  Zoo moet den Hemel uw doorluchte kruin vereeren
Met Lauren.   Dier.  Gy verdient een dubble Muuren kroon,
(1390) Van heldre Diamant, en Paarlen tot een’ loon;
[p. 49]
Gy brengt een ryken beuit.   Gysb:  Men kan met geen gedachten
Gelukkiger geval bedenkken of verwachten.
De heyrkracht is verdelgt, gevangen of gedoot,
Het Leger in uw macht, als ook de gantsche Vloot;
(1395) En schoon’er weynigen ontslipten, wy gehengen
Datze in’er Vaderlandt de goede bootschap brengen.
Dier:  Ay my.   Gysb.  Wat’s dit!   Dier.  Ik ben gewont, in’t slinke been.
Burg:  Waar mede.   Dier.  Met een Pijl geschoten dwers door heen.
Gysb:  Van waar?   Dier:  Van daar ontrent.   Burg.  Ik zie geen venster sluiten.
(1400) Gysb:  Zoo komt de Pijl door ’t glas, door geen’ gebrooken ruyten,
Recht over dese straat.   Burg.  Schep moedt mijn waarde Heer!
Dier.  Ik ongelukkige.   Gysb.  Men loop de deur ter neèr.
Dier.  Geley my flux in ’t Hof van Blyenburg.   Gysb.  Trawanten,
Val aan, en breek in ’t huis, rontom van alle kanten,
(1405) Zoo aan de Haven kant, van voore, en waterzy
Dat geen der schelmen ook om hooge op’t dak ontgly.


Rey van Jufferen.

ZANG.

                Wie bloeysem keurt alreets van rijpe vrucht,
            Die bouwt Kasteelen in een ydle Lucht:
            Zoo ook, die ’t lachen van Fortuin betrouwen,
                (1410) Bevinden vaak, met al te spâ berouwen,
            d’Onzekerheit, want schoon zy vleit en streelt,
            En ons voor ’t oog een Berg van Gout verbeelt,
                Zy poogt te meer ons van den top te storten,
                Haar ladder schijnt voorzien met goude sporten,
            (1415) In’t klimmen, maar men vintze naar benèen
            Weèr sporteloos, alwaar een poel van weèn
                En jammer gaapt, waar in wy licht verdrenken,
                Betovert van Fortuins bedrieglyk wenkken.

TEGENZANG.

            DIe wenk verleyde Dieryk, op de Rots
                (1420) Van waar hy viel, toen hem ’t geluk zoo trots
[p. 50]
            Verhief, tot Vorst van Bataviers en Zeewen,
            Tot Vorst is veel, doch meer is ’t Vorst der Leewen.
                Hy blonk in Staat, hy zat in volle pracht,
                ’t Gemengelde bloedt, van Koninklyk geslacht,
            (1425) En Keyzers stamm, was in den top gewassen,
            Ter gloryen van Hollant en van Sassen:
                Dit wist Fortuin, die speelende de kans
                Verkeerde, in’t spel tot Luik, toen hy zyn Lans,
            In’t Ridderlyk Tornoi, met bloedt besmette,
            (1430) Onnozel, en na’t recht der Ridderwette’,
                Onstrafbaar. Ach! die d’overwinning kreeg
                En voerde geen Laurieren van die zeeg.
            ’tGeluk, gewoon de zeege hem te schenken,
            Was uit, hem in de zeege meer te krenken.

TOEZANG.

            (1435) Fortuin was uit, nu weèr en andermaal,
                Al t’ongehoort, hem in zyn zeegepraal,
            Des levens draat en glory af te snijden.
            Wat baat hem, ach! ’t ontzetten en bevrijden
                Van deze Stadt, nu hy voor al betaalt!
                (1440) Nu deze Zon in’t Zuiden nederdaalt!
            Wat baat hem, schoon hy ons van ’s vyandts Benden
            Verloste, nu hy zinkt in deez ellenden.
                Wat baat het, of de vyandt leit versmoort,
                Nu hy gewrooken is in deezen moort!
            (1445) Dit onheil zal de geest der Waalen pajen,
            En by den Duitsch van alle tooren krajen.
                Helaas! helaas! bedriegende Fortuin!
                Gy hefte ons wel, ’t is waar, uit as en puin,
            Maar nu wy ons betrouwden op uw wenken
            (1450) Zoo poogt gy ons in traanen te verdrenken.
Continue
[p. 51]

VYFDE BEDRYF.

Burgemeester.    Voester.    Dorothe.    Rey.

HOe houd zich Dorothe?   Voester. Zy keerde gantsch bespat
Van ’s vyants bloedt in’t Hof, bestooven moede en mat:
Daar wy ten einden aam gezucht en uitgekreeten,
Haar, op het onverwachtst, met vreugden welkom heeten:
(1455) Zy dankte Godt die ons door Grootvaar Arnulfs kroost
Zoo heerlijk heeft verlost: wy, dus door haar getroost,
Het Maagdelijk gevolg, op dat het haar verzelle
En Zy, gewapent als zy was, zijn ter Kapelle
Demoedich neer geknielt, Zy heft’er stemme en bidt:
    (1460) O Godt die in den Troon, aan ’t roer der dingen zit!
    Die uitkomst geeft, wanneer geen uitkomst is voorhanden:
    Wat Offer zal mijn ziele op ’t heiligh Outar branden,
    Tot dankbaarheit, voor zoo genadigen beslagh?
    Nu zoo verwaten nacht in een’ gewenschten dagh
    (1465) Verandert! Heere ontfang deez wapens, die wy schenken,
    Ter eere, om uwe hulp voor eewigh te gedenken:
Zoo spreektze, en rijst: men trekt’er schobbigh Panser uit,
Zy hanget aan een post, het Zwaart op zy, en sluit
Den Helm daar booven, de Plumaadje en Kam doorkorven,
(1470) Getuigen hoe zy door ’t geknars is omgesworven:
Haar Schilt, en Slujer, voort voltoyen de troffé.
Voort bidtze, ontfang deez gift.   Burg.  Dankbare Dorothe!
Voest.  Ontfang, herneemt ze, ô Godt! deez wapens, diewe in ’t woeden
Vergeefs gebruikten, tot gy, buiten ons vermoeden,
(1475) Met ’sGraven overkomst, ons tijdigh hebt ontzet.
Voort knieltze, en geeft’er weêr heel stille in haar gebedt,
Daar haar de slaap bevangt, en hooft en handen zakken,
Zy heeft wat rust van noode op zoo veel ongemakken.
Burg.  My dunkt ik hoor’er stem.   Dor:  Ach help!   Voets.  Zy is ontwaakt:
Dor:  (1480) Ik volg u.   Burg:  Hoe mijn kint?   Dor:  Men heeft de Graaf ontschaakt,
[p. 52]
En ik verdoole in deez woestyne en dorre zanden,
Kom Tygers, Leewen kom, verscheur met klaaw en tanden
Deez ongelukkige, verkort mijn leevens draat.
Burg.  Hoe is’t mijn Dorothe?   Dorot.  Ach Vader! Ach! wat raadt?
(1485) Houw my deez dooling uit zwaarmoedicheit ten besten
Burg.  Mijn Dochter? droomde gy?   Dorot.  Ik droomde Tygernesten
Te stooren met de Graaf, en kreeg een ruime zak
Vol jonge welpen, schoon geprikkelt met gemak,
Ik loeg om ’t domme Vee, dat door malkander rolde,
(1490) Maar ondertusschen d’ooge opslaande zagh ik, holde
De Tygerinne moer; of eer een helsche Geest,
De Graaf scheen afgemaakt, alreets van ’t vreeslyk beest.
Het voerde ’em op den rugge, en ran zoo uit mijn oogen.
Ik ben het in den slaap tot hier toe na gevloogen,
(1495) Ik schaam my: maar ben blyde ’et is een droom geweest.
Maar wat maakt Vader dus ontdaan en droef van geest?
Burg.  Wat was de nacht een nest vol Tygers en gedrochten!
Dorot.  De grootste Tygerin is van den Graaf bevochten,
En overwonnen, wy verlost van dat gedrocht.
(1500) Burg.  Gedrochten moorden ook met vergifte locht.
De Bazilisk en heeft noch tand noch klaauw van nooden.
Harpyen met een stank en vuilen adem dooden.
Zoo heeft het Schorpioen den angel in zijn’ staart.
Dorot.  Helaas wat gaat ons aan! gy maakt my heel vervaart.
(1505) Waar is de Graaf? ooy my? wat is ons nu beschooren?
Burg.  Kom volg ons.   Dorot.  Hemel ach! wy zijn ô ramp verlooren.
Rey.  Ten waar wy kenden haar gelatenheit, men zouw
Met reden vreezen, dat zy door te grooten rouw
In een vertwijfeling zouw vallen, maar wy kennen
(1510) Hoe zy haar wil gewoon is na Godts wil te wennen.
Voest.  O raare Maagdt! ey zie! De Vader staat verschrikt!
Maar zy, als meer en meer ontwakende, verquikt.
Kom volgen wy, zy treèn, zoo’t schijnt, na ’s Graaven kamer.
Zy knielt, merk op of zy door rouw verstom of stamer.


[p. 53]

Dorothe.    Dieryk.    Stalmeester.    Schuts-Engel.    Rey.

                (1515) Beschermer van wat zichtbaar is!
            En wat onzichtbaar in den hoogen,
            Te heerlyk is voor menschen oogen,
                Die veel te blindt en ’t ongewis
            De dingen avereghts bevatten,
                (1520) En volgen het verleydend snoer
                Van hen, die door ’t geval aan ’t roer
            Gestelt, te vaak in dooling spatten.
                Verlicht, verlicht, ô Hemelsch licht!
            Ons ooge en zielen, om de waarheit
            (1525) Te kennen, in’er eyge klaarheit,
                En drijf de nevels van ’t gezicht!
            Verlicht ons met zoo heldere oogen,
                Dat als Fortuin het vuur ontfonkt,
                Tot ons bederf, en lacht en lonkt,
            (1530) Wy door geen lonken zijn bedroogen.
            Op dat wy kennen wat ons nut
                Is, ’t zy dat wy ons wensch verhoopen,
                Of laten ’t wiel der zaken loopen.
                O Godt ey help ons uit den dut!
            (1535) Of ons de voorspoet staat te wenschen,
            Dan ofwe in een’ bedrukten staat
            U nader zijn? een hoogen graat
                Niet kenbaar voor ’tvernuft der menschen.
                Voor ons wy bidden groote Godt!
            (1540) Wilt dezen kellek van ons wenden,
            Verlost ons uit dees diepe ellenden,
                Waar meé de vyand dryft den spot:
            Dit bidden wy, ’t is naar ons oordeel
            Het beste, door medogenheit
            (1545) Bewo’ogen, en de liefde vleyt
            Ons t liefst te keuren ’t meeste voordeel.
                Wy bidden dit van rouw belaan,
            Doch bidden weder, dat uw wille
            Geschiede, en zoo men u bedille
                (1550) Verschoon d’onwetenheit en waan.
            Wilt onze zinlykheden neygen
                Na gy de hulk der dingen stiert.
            ’t Zy gy den takel kort of viert,
            Maak uwen wille ons willen eygen.
                (1555) Uw bouw en gronden zyn gewis,
            ’t Is goet al wat gy in den hoogen
            Volvoert, of voor ons scheemrende oogen
                Wat zichtbaar of onzichtbaar is.

Dieryk.
            Dat diep geheim staat nu klaar oopen,
                (1560) Voor ’t oog van myn verlicht vernuft,
                Dus lang in doolingen versuft,
            Ik voel in ’t sterven groeit myn hoopen.
                Nu weet ik eerst met zekerheit
            Datwe in dit leeven, hoewe ook praalen,
            (1565) Van in de wieg na ’t graf toe daalen:
                De doodt, hoe zeer gevreest, bereit
            Ons weêr op’t nieuw geboorte en leeven,
                Dus is ’t vergeefs geducht geschroomt,
                Daar d’ebbe en vloet der dingen stroomt
            (1570) Naar eene wet, van hem beschreeven
                Die nimmer mist in zyn bestel;
            Geen gifte Pijl en maaktme ellendigh.
            Was dit myn nootlot? ’k zal ’t bestendich
                En moedigh uitstaan; ’t gaat zoo wel.
            (1575) Alleen is myne ziele in kommer
                Om u, myn lieve en waarde Bruit!
                Om u ween ik myne oogen uit,
            En om myn volk, zoo diep in slommer
                Vervallen, onder ons gezagh
            (1580) Onkundich of noch arger plagen
            Te wachten zijn, wie konze dragen!
                Ach! of ik ’t bittere gelach
            Alleen op mynen hals mocht lade,
                En Godt verzoent was met myn doot
                (1585) O Heere ontferm u onzer! groot
            Is uwe goedheit en genade.

[p. 54]
Stalm:  Helaas de Graaf beswijkt, de Medesijn zie toe,
Dat hy niet blijve in flaawt.   Gysb.  Dat Goode zulx verhoe:
Dat onheil tref veel eer de goddelooze handen,
(1590) Die tot ons harten leet den fellen booge spanden.
Dier:  Heer Gijsbert bind wat in, ik speur een lichte straal,
Iets heyligs sweefter om de Koets, en in de Zaal,
My dunkt dat zoldering en Hoftapijten beeven.
Ik zie een opening als in een ander leeven,
(1595) Waar uit een nieuwe vreugdt, een Paradijs lucht straalt,
Een overlichaamt licht op zuivre pennen daalt.
Wat schoonheit! wat sieraat! ey wat bevallykheeden!
Daar opent zich de mondt, men luister na de reden.

Schuts-Engel.
VErgeefz, ô Dieryks zoon! heb ick met stage wacht,
(1600) Dus lang u bygestaan, in prijkels dagh en nacht,
Vermits het nootlot hier niet langer wou gehengen
Uw leeven, zelf door geen Aarts Englen te verlengen,
Waar in noch Vorst noch Prins geen meerder voordeel heeft
Als d’allerarmste slaaf, of wat noch minder leeft.
(1605) Dies kom ik, op dat gy u schikt, om wel te sterven,
U melden het beloop der zaaken uwer erven;
Want eer de gulde Zon op morgen duikt in ’t West,
Zal uwen aâm de Ziel uitboezemen voor ’tlest,
Om veyliger te zijn by aller vroomen hoeder.
(1610) Het Graafschap valt na recht op Floris uwen Broeder,
Die een veel grooter zeege, op Brandenburg en Luik,
Op Leuve en Keulen, op de Geldervoogt en Kuik,
Bevechten zal ontrent de kring van deze muuren:
Daar zal gansch Overlandt de wraak uws doots bezuuren,
(1615) De Krijgslièn smooren en verdrenken, in ’t moeras,
In poelen, die met riet en strooy en zooden gras
Arglistigh zijn bedekt, dus zal hy zeegepraalen
Tot d’Overlantsche wraak den adem kan herhaalen,
[p. 55]
En Kuik hem eindelyk verrassche, maar zyn val
(1620) Zal Dordrecht wreeken, op een eindeloos getal.
De vijfde Dieryk zal de Vriezen overheeren,
Ook Floris, maar zyn Zoon zal uwen naam vereeren.
De darde Floris stout het Heiligh Landt bezoekt:
Hem volgen Dieryk en Graaf Willem, die verkloekt
(1625) Met zyne Kennemers braveert op Damiaten.
Die vierde Floris in’t Tornoyen ’t lijf zal laten:
Uit dezen zal een Vorst verschijnen, wien de Kroon
En Roomschen Septer past, maar Floris Willems zoon
Zal deerlyk zijn vermoort, naar hem zal uw geslachte
(1630) Dan eindigen in Jan, maar nooit uit ’s volks gedachte.
Dan zal de tweede stam, dry Henegouwers ’t Landt
Regeeren vijftich jaar, en dat door Huwlijx bandt
Aan ’t Vorstlyk Beyeren met Keizers Kroonen hechten:
Vier Prinsen zullen uit die Stam dit Landt berechten,
(1635) Na hun Borgonjen, daar vijf Vorsten uit ontstaan,
Na wien de Vorsten naam en Titel zal vergaan,
En ’t Landt in vryen Staat tot aan de wolken wassen,
En slaan die wieken uit, tot bey des weerelts assen.
Van ’t Oosten tot het West, dan zal de trotse Vaan
(1640) Van Hollandt zijn gezien, zoo verre als Zon of Maan;
Geen Alexanders paal en zal’er kreits bepaalen,
Noch Bachus varre tocht haar Vlooten achterhaalen.
Dan zal dees Stadt, na lang en menichmaal gestreèn
Met Luik en Keulenaar, die Duitsche en Walsche Steèn
(1645) Afzleepen in ’er schoot, en die zy nu doet beeven,
Die zullen dan door haar, en zy door hun herleeven.
Wat vorder u belangt, bedroefde Dorothe!
Gy zult op geen verzoek, liefkozing ofte beé,
Belofte of schoonen schijn van dartle Vryers achten:
(1650) Maar in een’ Maagden staat u voor’er listen wachten;
Waar in gy bloeyen zult, en beurent hooft met pracht,
Op d’Oevers van uw vloedt, ontzien en hoog geacht,
[p. 56]
En zingen overluit, dat al de Buursteên luistren,
Met niewe Verzen die der ouden zang verduistren.
(1655) Uw noodtlot meldt ook, dat wie u ten Echt begeert,
Valt dus in ongeluk, of gy zult overheert
Tyrannen lusten noch geduldich moeten draagen.
Die wijs is dan die wacht hem voor bekende plaagen.
Ik heb mijn last en wat ik melden mach geüit.
Rey.  (1660) Den Oppervoogt zy dank voor ’t zeegenrijk besluit.
Dier.  Schuts-Engel stijg vry op ten Hemel in den hoogen,
Wy volgen u met ziel en zinnen, meer bewoogen
In ’t innerlyk gemoedt als ’t uiterlyk gezicht:
Uwe aanspraak heeft my reets verrukt in ’t Hemelsch licht.
(1665) Mijn ziel verlangt om haast dit sterflyk lijf* t’ontwijken,
Dit leeven zal my meer door uwe stem bezwijken,
Dan door de blawe wonde, uw pijlen gaanme aan ’t hart.
Dorot.  Schoon ook deez uitspraak my doorwond met dubble smart,
Eerst als verloofde Bruit en dan als Burgerinne;
(1670) Zoo tuig dit oogenblik hoe moedich ik beginne
Aan ’t voorbeelt dat voortaan de werelt zal doen zien,
Dat ik stantvastelyk de rampen ’t hooft wil bièn,
En onder ’s Hemels wil gehoorzaam my kan buigen.
Rey.  Laat elk vry dezen moedt in dit geval betuigen,
(1675) En zoo Godtvruchtelyk op alle plichten staan,
Dat hy d’onsterflikheit door ’t graf ook in mach gaan.

Uit.
Continue

Tekstkritiek:

vs. 110 Graef er staat: Greaf
vs. 235-268: deze lyrische stance bestaat uit omarmend
    rijmende kwatrijnen die om en om staand en slepend
    beginnen. In de druk van 1666 springen de verzen niet
    regelmatig in; wij hebben dit genormaliseerd: staand
    rijm springt steeds in. Hetzelfde is het geval bij vs. 681.
vs. 236 Oranje, er staat: Oranje.
vs. 421 Burg: er staat: Bug.
vs. 1351 trotse er staat: rrotse
vs. 1665 sterflyk lijf er staat: sterflyklijf