Christianus Ischyrius: Petri Diesthemii Homulus Antwerpen 1536.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton023100 — Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. A1r]

HOMULUS
PETRI DIESTHEMII,
Comoedia in primis lepida & pia,
in rem Christiani hominis adprime fa-
ciens, Anverpiae quondam in publi-
co civitatum Brabanticarum conventu
vulgariter acta, palmamque adepta.

HOMULUS haec inscribitur comoedia, quod in ea,
hominis Christiani vita, & cuiuslibet voluptatis
carnalis fugacitas graphice depingitur.

[Drukkersvignet: I.G. — S.P.P.T.]
(Iaspar Gennepaeus, Surgit pulchrius penia tonsa)

Coloniae, ex officina Iasparis Gennepaei,
sub intersignio Viri Sylvestris in anti-
quo foto, ubi & prostant. M.D XXXVI.


[fol. A1v: Houtsnede: Mors]
[fol. A2r]

CHRISTIANUS ISCHY-
RIUS AD LECTOREM PIUM
& candidam iuventutem.

HABES candide lector, comoediam non minus lepidam quàm piam, quae tametsi Terentij venustatem aut Plauti non redoleat eloquentiam, tamen Christiani hominis vitam, mundique huius luxus fugacitatem, tanquam ex quodam perpendiculo depingit & aestimat. In ea siquidem non turpes amorum illecebras, non vitae infamem luxum, non denique amandi conciliationes, ut in Terentianis Plautinisque comoedijs deprehendes: quae licet syncerae latinitatis flosculis & egregie dicendi phaleris abunde cunctis praemineant, latet tamen saepicule sub decoris herbis frigidus & noxius anguis, nempe amoris vehemens aestus: quo ipsa iuventus, in malum usque propensa & proclivis, nocens teneris plerunque sub annis venenum imbibit: quod adolescentibus atque adhuc vernantibus in penetralia admissum annis, totam hominis corrumpit vitam, & in pecuinos adolescit mores. Felix igitur, ò felix illa iuventus erit, quae sub tanto verborum lenocinio delitescentem fugerit viperam. In quem denique Terentianae aut Plautinae comoediae scopum tendunt, nisi quod ad conficiendas nuptias finem faciunt? Sed dij immortales, nuptiae quid nuptijs praestant? Illae nimirum carnales sunt & periturae, istae vero quae in Homulo conciliantur nuptiae spiritales sunt & aeternae, quippe rationalis animae cum sponso Christo. Operaeprecium igitur fuerit, iuventutem castis comoediarum assuescere lectionibus, atque ad spectantem recitare populum. Nam quod rudibus animis sermo ille vivus est, hoc comoediarum comis exhibitio, ty- [fol. A2v] runculorumque festiva enarratio praestare solet, atque in imis animis ad extremam usque senectam residere. Ad haec, in hac nostra Homulo omnia cernes casta, atque ita ab omni amoris spurcitia emundata, ut vel à castissimo quovis sacrae monastices viro & legi & tractari possit sine offendiculo. Estque in ea augustissima Christianae vitae institutio, atque bene moriendi ars felicissima: quodque in humanis ac fugacibus huius seculi rebus, fidendum sit minime, sed in sola animi fortitudine & vera virtute, quae una felicem beatumque reddere potest hominem: quippe Post obitum benefacta manent, aeternaque virtus Quae coelos aperit, regna beata ferens. Bene vale. Traiecti Betasiorum, anno assertae salutis tricesimosexto supra sesquimillesimum.


OGDOASTIGHON EUSEBII CAN-
didi in Homuli comoediam, de nominis
ratione extemporaliter lusum.

Quilibet, heus, quondam fuit ista comoedia dicta,
    Nam trepidat mortis quilibet ire vias.
Nunc Homulus passim bene scribitur: en quod in ipsa
    Pingitur ad vivum vita fugax hominis.
(5) Omnia diffugiunt, mortis veniente figura,
    Sola manet virtus concomitans hominem.
Illam fac comitem tibi, si sapis, euge homo, fidam
    Dum vivis, mortis quae comitatur iter.


DISTICHON ISCHYRII.

Quilibet ante fui. mutato nomine, dicor
    Nunc Homulus. per me nam resipiscet homo.


[fol. A3r]

INTELOQUUTORES
comoedia sequentis.

DEUS,     MORS,     HOMULUS adolescens.
HANNIO,          HIRTACUS,          CANTA-
GER,         LUSITOR,        HARUNDIO, so-
dales & familiares Homuli.
MEGARIUS duobus stipatus famulis.   PAM-
PHILUS,            TRABILIO,         CONFRA-
NEUS,           LICAMBEUS,         ABAGAR-
DUS,       BELLEROPHON, amici & consan-
guinei Homuli.
CLATRIA duabus stipita puellis,    HELBIA,
PHYLLIRIA,      OLENDRIA,      OPULEN-
TIA,  cognatae & affines Homuli.
VIRTUS,       COGNITIO,       CONFESSIO,
sacrae virgines instar Vestalium aut matronarum.
MARIA virgo mater supplex ad filium.
PRUDENTIA,                     PULCHRITUDO,
QUINISENSUS, formosae puellae.
FORTITUDO vir armatus & egregiae staturae.
LARVICOLA,             CRAMBARABUS, ca-
codaemones
ANGELUS deducens Homulum.
Continue
[fol. A3v]

PROLOGUS
SIVE ARGUMENTUM
ASCLEPIADEUM CHORIAMBI-
CUM IN FABULAM HOMULI
PER ISCHYRIUM.

SPectores cupidi, huc currite, postulo.
Apporto lepidam, credite, fabulam.
Quam dicunt Homulum, certe adamabilem:
Nam profert hominis casum & originem.
    (5) Qui laesit nimium coelica numina
Peccati maculis, vitae & ineptijs,
Ut mortem minitans Iuppiter abditam,
Effrenos homines sub Styga truderet.
    Pallescens Homulo Mors mala mittitur,
(10) Horrenda heu nimium: dicaque scribitur.
Ut vitae properans à rationibus,
Adsit iudicio praeceleri gradu.
    Frigens horripilat tunc Homulus miser:
Moerens poscit opem forte sodalibus
(15) A cunctis, properent ut comitarier
Per durum hoc itiner mortis amarulae.
    Spondent unanimes, se fore quoslibet
Per casus comites inseparabiles
Et vitae atque necis, si quid opimius
(20) Fors fortuna ferat, mensave pinguior.
    Sed verum nimis est, acta probant fidem
Si res laeta stet, tu comitaberis
Heros splendidulis saepe sodalibus:
Sed si adversa fuat, diffugient procul.
[fol. A4r]
    (25) Sic spondent Homulo se fore comites,
Sed Mortis pavidae nomen amariter
Cunctorum trepidis auribus insonat,
Et se posse negant, dum petit, adfore.
[Alludit Terentianum illud in Phormione,
Non possum adesse. frequens proverbium.]
    Sic fit tristitiae tempore nubilo,
(30) Discedunt pariter, qui tibi pulchrius
Spondebant faciles, quum bona laetius
Sors risit, volucri nube fugacior,
    Virtus sola manet fida & amabilis,
Non linquens Homulum, fataque despicit,
(35) Nec casus metuit sive pericula
Et vitae atque necis, sed comes optuma.
    Haec placat superos, astra pijs duit,
Infernum spoliat, regna acherontica
Perfringens, itiner monstrat olympicis,
(40) Regnis aetherea & pace fruiscitur.
    Quam nobis tribuat Iuppiter optumus.
A fatis properis sumere gressibus,
Aeterno & hilares vivere gaudio.
Amen ferte pij, & plaudite vocibus.
Continue
[fol. A4v]

ACTUS I.    SCENA I.
DEUS, MORS, HOMULUS.

(45) PRincipio genus mortalium è limo condidi,
Telluris ut esset colonus omniparae,
Huic unicum, uti virtutem colat ingenuam,
Praeceptum dedi, seque noxiis amoribus
Abstineat, blandisque voluptatibus,
(50) Perfidia, & summis imisque ingrata superbia.
At ille coelestis habenae repugnans, &
In vitium praeceps actus, vulnere contabuit,
Venitque fera pessima leviathan,
Quae vitale eius robur abstulit mordicus.
¶ (55) Quamobrem misertum est me depereuntis hominis,
Illumque beluinis miserans excussi faucibus.
Priori denuo redditum incolumitati.
Ast ubi supremo, parvo post tempore, solio
Despicio terras, ô dolor, ô labor irritus,
(60) Omnes exorbitant in peius, defluunt timoris inanes,
Caeca perversitas occupat omnia,
Quae sanam devellit pectore mentem.
Aes malesuadum aurumque vitae perda,
In suum pellexit mortales arbitrium.
[Exclamatio in vecordem hominem]
¶ (65) O mens lethaeo epota poculo,
Commeministi ne in cruce expassi redemptoris?
Tui caussa ò homo fatum subivi ingratissime.
Ah, nefandus vitae tumor, & scelesta cupido,
Et reliqua scelerata cohors, late per orbem
(70) Sparserunt mores & sceptra regalia,
Septenis virgunculis violenter pulsis
Exilio, regnoque virtutibus actis.
Nuper candida venit quaeritans innocentia,
[fol. A5r]
Fas & pietatem in terris proscribi,
(75) Se probris exagitari maximis,
Impune pessundari quicquid manavit olympo.
[Ingratitudo conditi hominis.]
¶ Iam plane perspicio, quo benignitas maior est mea
Et lenta vindicta, plus crescit errantium vaesania.
Quare haec mea stat stat sententia. metam
(80) Ut ponam sceleribus, & meis calculum colonis,
Paululum si sinam voluptari, peius
Quàm in beluam degenerabunt stolidam,
Et mutuo rapidis dissecabunt dentibus.
Extincta fides, atque edicta mea salutarla
(85) Spreta iacent: nemo est, qui faciat recolatque.
[Causa conditi hominis.]
¶ Optabam coelestis ruinae deserta reparare.
Sed spe abij mea, & vacuis sedibus astra linquuntur.
Infoelix homo, miserum quem iuvat esse libenter.
[Accersit deus Mortem.]
¶ O mors rerum omnium aequissima, ubi es?
(90) Quid cessas? coram adesto.
Animadvertere, quae tua opera perferri velim iussa.
[Advolat Mors iaculum manu gestans]
MORS. Ad nutum, maxime divorum rector,
Praesto sum tibi paratissima. effare exequenda pater.
Pennigero expediam gradu, etiam si Plutonia
(95) Iubeas perrumpere claustra.     DEUS.
I rapido gressu ad Homulum, simulque
Illi ex me dicito, peregrinationi ut se praecingat ocyus,
A qua mortalium neminem vel prece vel precio
Eximi fas est, exactaeque vitae sine mora ut ponat rationem,
(100) Haec esse summi iudicis decreta, referto.
MORS. Aeternum numen, tua dicta capesso
Impiger & rite, nec me labor iste gravabit.
Nil Herclè hoc me delectat ludo amplius.
[exultabunda Mors iussis Dei paret.]
¶ O fortunata dies, o faustissima tempora
(105) Hodie imperium nanciscor in terris latissimum.
Nunc leges condam regnatura meas,
[fol. A5v]
Efficiamque, ne quisquam temerarius vel temulentus
Audeat tempsisse, scio quibus utar ipse flagellis,
Et quibus effodiam iaculis oculos & cuspide iecur.
(110) Saepe tuli claros violens regiosque triumphos.
Quemlibet deijciam, licet Hectora spiret,
Vomentem tumido pectore flammas.
[carnivales subindicat dies & lupercales.]
Quot nunc undique gentium volupe victitant,
Praesertim diebus istis pergraecantur, commessantur,
(115) Genium colunt accuratius, & bibunt meracius,
Belle percipient, ubi imparatos occupavero per iugulum.
¶ Sed primum pergo ad Homulum mei negocij perferendi gratia
Hic degit impudens prope bestia, liber à metu.
Nec amat coelum, nec odit tartara.
(120) Terrestrem deum domi habet in arca.
Abcedo, urget imperium tonantis.
[Procul conspiciens Homulum secum Mors loquitur.]
¶ Magne diespiter, quàm opportunus adest Homulus?
Quàm minimum super adventu pensitabit hic meo?
[Aggreditur Mors Homulum, per manum apprehendens.]
¶ Heus Homule, hodie suspirabis graviter,
(125) Hodie reddes, multos servare per annos
Quod fortasse putabas. ò Homule, quam fragilis hominum spes?
Dies ista tibi nigro signanda lapillo.
Advehit ista dies discrimina mille.
Iudicium, tribunal, iudex deus, morantur te.
(130) Sed quo nunc properas tam candido vultu,
Venustoque redimitus habitu?
[Fugae studet homulus, splendide vestitus.]
Quae te coelestium necat oblivio?
Scilicet hic superum cultus est?    HOM.
Quid isthaec rogitas?     MORS.


Scena II.

(135) Id scies quamprimulum, ausculta, paucis edocebo.
Imperatoris fungor legatione ex alto polorum,
Vertice, maximus ubi coelituum pater multa gemit
Super humanitate, per abrupta vitiorum
Et aprica voluptatum depereunte.
[fol. A6r]
(140) Ille me misit ad te.    HOMU.
[Admirabundus & gemens]
Ad me?     MORS. Ita plane.
Ne haesita, me una verum nil magis est.
Seria sum, & loquor, nil me iuvat garrire inaniter.
Deus quenquam sui oblitum haud negligit unquam,
(145) Arbiter aequus & integer omnibus Homule semper,
Nec quisquam mortalium tam vafer est vel astutus, ora
lllius & lynceos qui possit ocellos
Evasisse, videt omnia, coeloque terraque marique.
HOM. Quid negocij habet mecum?
(150) Quid rerum postulor?     MORS. Dicam, & quidem satis
Dilucide, ne tibi haereat quid scrupuli,
Calculum ut ponas exacto symposio.
Crepusculascit vespera, nunc demum redeundum est domum celeriter.
[Secum loquitur Homulus pectora tundens.]
HOM. Non capio sermonis huius involucrum,
(155) Clarius esset, pensiculanda negocia tanti
Iudicis ambiguis quis responsare querelis
Rite queat? quid hoc verbi est, domum redeundum ut sit mihi?
Cui id curae est, si quo minus redeam nunc?
MORS. Eruditiorem te ilico reddam, depone hominem,
(160) Completum est curriculum tui villicatus.
HOM. Cuius villicatus?     MORS. O stolidum pecus,
Nil novit coelestium hic homo terreus:
Quid sacra canat pagina, ne quidem audivit unquam.
Sic totus fuit theatri comes circumforaneus,
(165) Nugigerulus, sedentarius, bibax, corinthiarius.
Stulte, hac nocte repetent animam tuam.
Hoc peregre proficifci oportet irrevocabili tramite.
Quapropter pugillarem cautionum, chartasque papyraceas
Deferto tecum, ac prospice, ut salva sint tibi omnia,
(170) Quia immortali & omniscio Deo rationem ponere ine-
[fol. A6v]
    vitabilem cogit necessitas,
Quo tempora pacto duxisti rapido circumvoluta rotatu,
Et quibus actibus vita est redempta nefandis,
Quae pietas superis gratissima, fastum
Reppulit, infernis piandum sulfureisque lacunis.
(175) Caeterum haec una tibi spes est & solatium,
Ut ultro cupias, quod vitare non potes.


Scena III.

HO. Eheu quàm dura conditio, o crux invisa.
Huius dandae rationis immemor vixi semper,
Nec fuit quicquam tam absens animo, quàm res ista, meo.
(180) Sed quisnam es tu, qui hos adfers terrores atque horripilattones?     MORS.
Mors ego peccatorum pessima,
Aequalitatis normula, cui cuncta parent,
Humile meum pariter & celsum caput:
Nam qui meis legibus non subiectus est, haud latet usquam.
¶ (185) Sed nunc abde moras. per me hic calculus,
Mandato principis discutiendus est.    HOM.
O triste fatum, siccine properas? inopinanti
Ah nimium importuna venisti.
Mitesce obsecro. huic necessitati conniveto.
(190) Mille dabo libras hodie auri rarissimi
Mille minas argenti probatioris.
Istud si exiguum videbitur, electri omnium preciosissimi
Mille addam sestertia, ut praesenti me solicitudine demas,
MORS. Nequaquam Homule assentior tibi.
(195) Nunquam divertam ab aequitatis itinere.
Non rerum opulentia, non augustissima regna,
Vel gemmarum praestantissima virtus,
Animum dimoveant meum. spernit omnia fatum.
Non papa eminentissimus,
(200) Vel ducum comitumque praeclarissima turba,
Nec heros toto invictissimus orbe,
[fol. A7r]
[Vibrat manu Mors iaculum.]
Nec tu quidem Homule hoc effugies iaculum.
Vos etiam spectatores spectatricesque bellae reperiam,
Ubi messem occepero demetere meam,
(205) Si sylvestris caprea, famelici venata leonis
Faucibus, eluctari se poterit, & ipsi
Reticus meis vos pulchrè expedietis.
¶ O Homule, si me ista oblectarent,
Iam olim medio Phoebus quicquid circunspicit axe,
(210) In mea congestum haberem ditione, tametsi
Utilissima rerum auri est possessio.    HOM.
[Moeroris plena Homuli exclamatio.]
Omnium infoelicium infelicissimus ego,
Quò me nunc divertam? quo pedem
Conferam animumque meum,
(215) Auxilij & rationis egentem?
Heu quò me vesania, quò me dementia vexit?
[Desperabundus Homulus gladium admovet gutturi.]
Quid nunc actitem melius,
Quàm gladio me iugulem meo?*
Nempe quia schedula & papyrus mea
(220) Neglecta, atque incustodita, & obsoleta est,
Et muribus tineisque obesa, ut ne sententiam
Queas inde haurire quidem bonam:
Nunc quo pacto possem absolutum dare calculum?
[Sublevatis in coelum oculis orat.]
¶ O stelliferi conditor poli,
(225) Si mihi fatales duo lustra sorores,
Consensu parili praestent indulgenter ad aevum,
Accuratissime operam darem resarciendis chartulis,
Et ordine digererem vaga debita.
O chara mors, suspende paulisper vindictam,
(230) Dum consulam paucis huic meae calamitati.


Scena IIII.

MORS. Nequicquam voces latum sparguntur in aëra tristes.
Non delaenifica verba, non graves querimoniae,
[Prendit Mors Homulum per brachia.]
Non minae truces, blandique precatus,
Te poterunt nostris hodie excussisse lacertis.
[fol. A7v]
HO. (235) Unum te rogito, ut sciam, facito.
Licebit ne rursus commeare domum,
Simul ac computum fecero?     MORS.
Minime irrevocabilis est hic gradus
Aeterna lege fixum stabit, ab inferis nemo redire potest.
HO. (240) Magne pater superum, semper miserate dolentes
Adsis, & hac grandi cordis me mole levato
Sed fasne est comitari quenquam,
Qui moerores consoletur meos?     MO.
Utique, si quis hominum hos induet animos,
(245) Si quis intrepida gestat modo pectora larvis.
Acceleremus iter, ne seros verbera pungant.
Nam deus arbiter pro tribunali nos remoratur.
Agedum, chartulas tecum deferto, ut testes
Sint tibi, albus an ater sis. satis vixisti.
(250) Non enim donatus vitae, sed mutuatus eras.
Neque enim haec caduca & fluxa, sed immortalia sectari.
[cum accusatione sui]
HO. O caecum pectus, sola haec temporalia
Veras duxi semper divitias.     MORS
Cum tibi vivaces vegetent in vertice sensus
(255) Homule, nescio quae tanta fefellit
Cura voluptatum, nec subrepentia fata notasti?
De me dici solet, vocata atque non vocata venit.
HO. Utinam usquam terrarum tam tutum
Inveniri possit asylum, quo ego
(260) Turbulentam hanc effugiam persecutionem.
Nullus me uno hodie foret laetior.
[Precatur Homulus Mortem supplex]
¶ O chara mors, unius inducias fautrix largire diei,
Ut mecum mediter peragenda, sciamque sodalis
Si quis fidus erit, qui me comitetur euntem,
MORS. (265) Non equidem dabo
Nam satis induciarum est hic sermo prolixus,
[Ostentat dextra telum.]
Heu quot saepe dedi momentaneas hac cuspide strages,
[fol. A8r]
Fortia vibratu deieci cominus uno
Robora, dum nec vox, nec spiritus obstrepit ullus,
(270) Ultima namque dies stat ista parandis
Tuis Homule negotiis, sed paulisper,
Intus abeo, vultusque occultabo meos.
Tu rem geras sapienter tuam & celeriter.
[Abit intro Mors*]
Continue

ACTUS II.    SCENA I.
HOMULUS, HANNIO, HIRTACUS, CANTAGER, LUSITOR,
HARUNDIO, BELLEROPHON.

[Querimonia Homuli cum animi exhulceratione]
PErditissimus omnium ego sum, qui in terra degunt,
(275) Tantum mali gemitus & molestiae obtulit iste dies mihi.
O mea moestitudo perquàm gravissima,
Utinam hanc lucem intuitus essem nunquam,
Nec me parens edidisset hominem,
Communis participem & mundialis aeris,
(280) Pessima ne haec calamitas obtunderet miserum.
Nondum solidioris aevi metas conspexi fragiles,
Et cogor adolescens loeti flebilem inire tramitem.
[Suam Homulus damnat vitae stultitiam]
Ò coelum, ò sidera, ò dira necessitas,
Quàm minimum isthuc mentem solebam conferre meam?
(285) Lusitabam indies, & passim corvos sectabar inaniter,
Nympharum sponsus eram, choreasque ductiles
Optabam & componebam gratus & amabilis.
Flosculos dabam odoriferos, similiterque accipiebam.
Opulentia rerum & fortuna benignior,
(290) Suadebant omne scelus & lasciviam damnabilem.
Vir voluptatum eram, virtutum negligens.
Denique tot benefacta & mores congessi probos,
Quot vola pilos haec habet intimos.
[fol. A8v]
[Opprobratio in huius mundi insanum amorem.]
O caecus amor mundi, tantos qui mergit in alta
(295) Tartara, tantosque animos excludit ab astris.
Clementissime pater, quàm tuto sita esset,
Quae nunc iniquiori sedet loco, vita mea,
Si me ad sanctae religionis contubernia
Appulissem, abiectosque fratrum conventus
(300) Et calvus, & glaber, & lignipes,
Et colore griseo despicabilis,
Superas nunc possem evadere ad auras.
¶ Sed quia multa quaeror, & saucia
Pectora diris vulneribus lacero,
(305) Ah tempus abit volucri fuga.
Iam titania lampas medio declinat ab axe,
[Vesperi periphrasis.]
Et nigras festinat ad umbras:
Quem modo sanctorum solicitabo prece?
Coelum aeneum est, & obsurduit miserorum aerumnis.
[Sibi loquitur mutata persona.]
(310) Homule, spem tui bonam non habeo.
Veruntamen iam ibo, aliud tentaturus auxilium,
Dulce meum pulsabo sodalitium,
Blandamque (dum sospes eram) familiaritatem.
Hos ego conveniam, & exorabo,
(315) Ut huius peregrinationis meae se socios applicent.
Nemo, ut aestimo, refragabitur.
Tam chara dudum contraximus amicitiarum foedera.
Sed miror, quod hodie nullus invisit me.
Pergam ipse ad eos ocyus, ut sciam.
[Homulus ad amicos & sodales quosque omnes.]


Scena II.

(320) Salvete, quotquot adestis amici sodales.
Optati quidem huc adventatis,
Nam ego ad vos gradum converteram meum.
HAN. Et tu Homule salve festivissime.
Quid causae est, quod hodie nusquam pedem contuleris?
(325) Quid ita domi desides?
Salva ne sunt omnia?
[fol. B1r]
Quis malus satan te disturbavit cardine tuo?
HOMU. Emota sunt, confracta sunt,
Inimica sunt omnia & improspera mihi.
(330) Quod nunquam animo volutum est, hodie vulneravit graviter.
HAN. Quis tantus dolor deiecit
Vultum pallentesque genas? effare obsecro,
Mihi palam facito hanc animi pestem tui.
[Pulchra amici pollicitatio.]
Curabo, superis faventibus. si res postulet
(335) Comes ero tibi per medios erebi tutissimus ignes,
Vel phlegetontaeas inconcussus ad undas.
Nil metuas. abiectis, animo cape gaudia, curis.
HOM. Audacter loqueris, amo te, amicus es Hannio.
At ego perij radicitus.   HAN.
(340) Ne spem ipse tibi reseca, mihi ausculta.
Ex me uno salus hodie reparabitur tua.
Tantum huius disturbij caput ne celes.
Si quis mortem imprecatus est hodie, funus erit,
Et si me (ut verum proloquar)
[Vibrat manu gladium Hannio.]
(345) Adverso contingat simul enecari gladio.
HO. Novi animi tui ingenuum decorem.
HAN. Quid decorem? rem mihi pande,
Ut hoc voraci te liberem tristitiae barathro.
HO. Si tibi detegam vulnus meum
(350) Atque diros animi moerores,
Vereor ne horroris immanitate
Aut remedij difficultate territem te,
Sicque crudeliorem reddam mihi
Destitutus amicis aegritudinem.
(355) Habeo tibi gratias Hannio.     HAN.
Syncerus sum & absque dolo,
Candidus & sine stybio verbi factor.


Scena III.

HO. Praeclara dicis & quidem fraterna,
[fol. B1v]
Nec unquam te aut periurij aut vanitatis suspectum habui.
HIR. (360) Homule mi, nunquam secus de me dici poterit.
Et quidem duos hoc calamo scriptitio
[Ostendit manu strictum gladium.]
Dormitum composui, nunc addam tertium.
Tantummodo prode hominem nomine,
(365) Qui hanc in te exercuit fabricam.
HO. Non equidem diffido tibi,
Meritas deferant tibi numina grates.
Nonnihil accrevit animi, hac adiutrice
Atque praepugnaci eloquentia.     HIR.
(370) Esto fidens animi, ne ve
Muliebri luctu virum collutules.
[Laus virtutis.]
Mascula virtus impavido fert pectore casus.
Explorant adversa viros.
Quo te cunque trahit, sequar, ista tempestas.
HO. (375) Acceptum habeo mi Pylades.
Si me superstitem fata servaverint, scies aliquando
In quem collocaveris benevolentiam.    HAN.
Conticesce ab agendis gratijs,
At potius experire, si quis praestabit gratiam.
(380) Nam ego indignum arbitror
Recenseri sodalis nomine, qui candidus ore,
[Ficta amicitia graphice depingitur.]
Ast ubi opus est opera, cancros imitatur.
Quare si te adiutari desideres,
Diutius ne celatum velis. nam quicquid
(385) Mihi uni dixeris, amico dixeris integerrimo.


Scena IIII.

HO. Hannio, devicit me amor tuus
Et ahaena tui confidentia. enarrabo tibi
Et altos lingososque pectoris explicabo recessus.
[Exponit homulus sui moeroris causam.]
Peregrinari me oportet locis arduis
(390) Simulque longinquis, & itineris sum ignarus,
Nec fas est differre vel diem unum,
Sed auspicari oportet gradum,
[fol. B2r]
Antequam huius noctis tempus labatur tempestum.
Etiam denunciatum est mihi faciundi
(395) Calculi irrefragabile mandatum: nec via,
Nec modus est ullus, quo me queam subducere.
Nam maximus coelicolarum pater,
Qui terris solo imperitat nutu, coeloque renutu
Accersivit: idcirco tecum reputes,
Si hanc mecum dignaberis partiri methodum.
HAN. (400) Aequum est stare pollicitis, &
Inviolatam servare sodalium fidem,
Plane fateor, nec inficiabor unquam,
Me spopondisse comitem tibi.
Sed si ob peregrinationem tantum laboris
(405) Et ignoti itineris capesserem,
Taederet me lassitudinis, &
Huius petitionis exhorrescerem verba.
Veruntamen volumus melioris amici fungi munere,
Necnon consultare super postulatis desiderijs.
HO. (410) O compar & collega meus,
Ita ne claudicat & vacillat magnificus ille sermo,
Quem coram his testibus protulisti praesentissimum?
Cedo, nonne contestatus es, mei causa
Vel inferos subire, vel morte ipsa depasci prius,
(415) Quàm me incomitatum relinquere, si te flagitassem?
HAN. Ita me Hercle fecissem,
At nunc ista me terret formidolosa conditio,
Et ancipites viarum anfractus.
Sed esto, arripiamus iter hodie.
(420) Quando accelerabimus reditum?
Si etiam ingens sulcabimus aequor? HO.
Non aequor, sed mare acerrimum,
Nullis unquam remeabile ratibus.
CAN. Sane Homule, ego tecum proficisci nolo.
[fol. B2v]
(425) Nimis sum pelagi metuens, Charybdin,
Syrtim, Scyllaeque voraginem, caeteraque
Maris discrimina horresco recitans.
Sed centuplo magis expavesco, quod remeare non licebit.
Quò tandem perveniendum est, aut figenda ancora?
(430) Quis huius nuncij tabellio fuit?    HO.
[Mortis periphrasis.]
O miseranda necessitas,
Mors omnium malorum maxima,
Pestis atrocissima, larvarum longe teterrima,
Difforme & inexorabile monstrum.    CAN.
(435) O diva & olympica numina, quid audio?
Fuit ne mors huius internuncia rei,
Moeroris & tartarei fellis foecundissima lues?
Huius commercium non secus devito,
Atque ipsum atrum daemona,
(440) Seu orcum nocentibus infestissimum.
Si dones aurum quantum amplissima
Terra capax est, nihili ducam,
Si hoc odiosum queam effugere portentum.
Tantum abest Homule, ut tecum accingar peregrinationi.
HO. (445) Attamen ut pollicitis fidelioribus
Me munitum aestimabam firmiter,
Verum, ut video, innixus sum arundineo calamo,
Qui me incumbentem fallaci hallucinates est specie.
Spes mea fluctibus illocata est mobilibus,
(450) Et abijt ventis exagitata malignis.
Haeccine fides mihi promissa est?    CAN.
Non diffiteor, sodalem me spopondisse paratissimum,
[studia iuventutis.]
Siquidem compotandum, si esset ad lucem
Vel usque matutinam, vel totos usque dies.
(455) Si epularum dies extra moenia condictus esset,
Libenter irem: aut chorus puellarum invitaret uspiam,
A latere tuo discederem nunquam.    HO.


[fol. B3r]

Scena V.

Recte profiteris, libenter quidem illò
Concedebas & ultroneus horis omnibus,
(460) Nec chlamidem tibi divellere opus erat.
Si te ad festos expeterem dies, si ad prophana bacchanalia,
Nil remoraretur ò Cantager iter tuum.
LU. Nec ego mediusfidius hoc calle tecum congredi volo,
Neque unquam tam eleganter concionaberis,
(465) Ut vulpeculam ad aegrotum introducas leonem.
Si cupis argenti sitibundam visere Romam,
Vel aliud lustrare solum, nil detinet, assum.
Si quis te odio aemulatur iniquo, vindicabo acerrime,
Et ita me deus amet, tenus umbilico diffindam medium,
(470) Etiam si coelum contingat vertice.
HO. Lusitor, quorsum ista iactanter?
Quando aurum postulo mutuari mihi,
Tu foenum ingeris, quo nihil opus est.
Istud non est praesenti succurrere malo,
(475) Divertisti animum pariter atque operam ab amico.
Recole obsecro, atque reminiscere illius quondam
Contractae familiaritatis, incorruptaeque fidei.
Ah nimis verum est, adversitate amicos probari.
LU. Sive fidem, sive familiaritatem ululas,
(480) Utrique renuncio, tui satur sum, satis verborum aggerasti.
HO. Hei misero mihi, at unam saltem
Petitiunculam ô amantissimi sodales sinite ut exorem.
Obambulate mecum, animoque succedite,
Et aeternum vale dicite ad ultimos
(485) Duntaxat portarum cardines, en obsecro.
HARUN. Per sanctum Osyrim, ne vestigium quidem aut latum pedem,
Dum tuos spiritus vitales motitasset artus,
Nulla unquam tam acerba fortuna obtigisset,
Quae me tui Homule faceret desertorem.
[fol. B3v]
(490) Nunc te coeleste comitetur praesidium
Abeundum est mihi, te valere cupio.    HOMU.
Quid tu Bellerophon meum suavium, meaque ludicra,
Vin te comitem praebere mihi?     BEL. Quo?
Ad suburbana virginum comitia? ad vespertinas iuvencularum
(495) Excubias? placet, lubens veniam.    HOM. Commonstrabo,
Tibi. mihi te iunge socium, ut soles, bellissimus assecla.
Versus occidentem gradiemur, ad speluncam ultimam, quid stas?
Via haec nota est, hoc iter est universae carnis.
BEL. Quid ibi agendum est? an belle curabimus
(500) Cuticulam? convivia & symbola sodalitia si etiam parabimus?
HO. Hecates coena nunquam deerit.    BEL. Ibi etiam
Formosae veneres? Ho. Millia formosarum.     BEL.
Sed age, effare etiam modo, si à breviusculo tempore redibimus.
HO. Nunquam profecto     BEL. Aegre & graviter hoc
(505) Verbum illabitur mihi, hic volo apud meos sodales laetos
Consumere dies. quemvis alium tibi nanciscare viatorem.
[In Bellerophontem execratur homulus.]
HO. Hic adolescentulus praecoci perditus lascivia omni se
Oblectamento à primis anniculis dedidit, ob incuriam parentum.
Edoctus est plenos epotare calices, lautissime per omnes epulari dies.
(510) Peierare, audere quicquid alter, vel triplo aetate grandior.
BELE. Si contumeliose & prave loqui iuvat, ipse sat
Habes quod de te praedices, mihi tuo praeconio nihil opus est.    HOMU.
[cum summa animi desperatione.]
Deum neque homines curare, obscoenis assuescere, nycticoraces agitare,
Nulli quod lubitum est abstinere. ah sero ille, ut ego, sapiet.
(515) Nulla infirmiora praesidia, quàm amicos esse.
Itane diffugitis? siccine ad unum omnes?
Nunquam magis solus fui, quam hodie infelix ego disperij.
Continue
[fol. B4r]

ACTUS III.    SCENA I.
HOMULUS, MEGARIUS, PAMPHILUS, TRABILIO, CONFRANEUS, LICAMBEUS, ABAGARDUS, CLATRIA, HELBIA, OLENDRIA, PHYLLIRIA,

[Querimonia Homuli de sua infelicitate hominumque instabilitate.]
OMnium qui terras incolunt, nemo
Me uno expertus est magis hominum fidem.
(520) Instabilitate longe pervincunt populare folium.
Quos ego intraneo amore copulatos aestimabam,
Execrandae infidelitatis sese detegunt fabricatores.
Mox ut nimbosa exoritur procellula,
Fugaciores euro effugitant vel tigride.
(525) Si mundo adhuc pollerem spectabilis,
Auri dives & rerum praepotens,
Tot me stiparent amici, quot fert polus astra:
Alluderent suaviter, inservirent studiosius.
At nunc lachrymantem nemo consolatur,
(530) Egeno vel adminiculatur Homulo.
Nequaquam amici sunt, sed mendicabula atque ventriculi.
O sententiam coelestibus depromptam bibliothecis:
Personatum hominem si cupis agnoscere, calamitosus fias.
Quem ista doceri nequeunt, talpa est caecior:
(535) Plumbeus est, insensatus est, truncus est iners,
Qui malo venturo non prospicit suo.
Quò miser ibo? quem reliquum deposcam adiutorem?
Scio, necessarios & unius sanguinis propagines,
Quos etiam invitos natura pertrahit ad succurrendum,
(540) Solicitabo, urgebo precibus, & quidem impensius.
Cognatos omnes, ut adessint hodie.
Nec segniter cessandum est mihi.
Novi quis me intrò expectat graviter.
[Alta voce nunc vocat amicos Homulus.]
¶ Amiculi consanguinei, quid rerum agitis?
[fol. B4v]
(545) Ubinam locorum estis? adeste, quaeso.
MEGA. Adsumus Homule nepos, tuis negocijs
Atque desiderijs semper obsequentissimi, quid causae habes?
PAM. Homule, si me aut meis facultatibus
Opus est, utere: pelle pudorem inutilem tibi.
(550) Fare inter amicos liberrime tuos.
[Habebit Megarius duos famulos stipatores.]
MEG. Quid mali obtigit?
Hilariori esse fronte consueras. age palam
Mihi facito rem, uti est, enarra mihi*
Quod auro propulsari nequit, gladio forte poterit.
(555) Si quis iniuriatus est, hos duos tecum
Sume clientulos, atque illi iecur effodias.    PAM.
Propinquos genere, oportet
Mutuo defensare & prodesse invicem.


Scena II.

HO. Benigni estis, habetur gratia.
(560) Venio ad vos, ut paucis dicam,
Gravi oppressus amaritudine.
Eminentissimus ille siderum conditor,
Legato denunciavit mihi, peregre ut proficiscar
Quamprimum porrectioribus spatijs,
(565) A quibus nec fas est referre gradum.
Insuper calculanda est huius deductio vitae,
Omnium difficillima, ante iudicis conspectum.
TRA. Calculanda? tibi ne? quo pacto?
HO. De villicatus regij gubernatione possessa,
(570) Et quibus indulta saluti tempora traduxerim actibus
Reliquisque mortalium accommodatis rebus, ut locatae sint.
Hac mecum ut pergas, obnixe supplico,
Meumque calculum, ubi iniquior erit, ad purum supputes.
TRA. Quid? ut tecum pergam?
CON. (575) Proh, ista ne sorbitio
Tibi decocta est Homule?
Profecto aliud mente concepi, aliunde invitatus sum.
[fol. B5r]
TRA. Vertex mihi prurit ab ista cantilena.
Parcius deinceps promittendum censeo.
CON. (580) Pestilens & detestanda res est simulatio.
Idcirco ex animo dicam meam sententiam.
Semper ego fui exiguo corde, timor prostravit me
Nimis ego sum meticulosus
Sed si commodum videbitur, tecum dabo
(585) Ancillam comitem libenter, nam & ilia
Nuptiarum percupida est atque spectaculorum.
LIC. Itidem atque ego proloquor,
Nondum dimidio viae peracto, mihi spiritus fathisceret,
Ita sum & semper fui pavido pectore rebus gerendis.
HO. (590) Siccine destituitis miserum misere?
ABA. Homule, ne quid age praecipiti mente.
Res non parva est, voluta iterum atque iterum.
Nec itur ad puellaria tripudia
Utricularesque tibias, ut heri & nudiustertius.
HOM. (595) Missum facito ambages atque moras.
Ut animus est, ita quoque lingua canat.
LIC. Consultandi diem capio, ardua res est,
Quae pensiculari debet, nec stulta temeritate aggredi.
ABA. Recte quidem comperendinandum est.
(600) Nam & paranda sunt calceamenta & utres ciliarij,
Caeteraque longi itineris viatica.
HO. Isthaec verba sunt atque diverticula infidorum.
Quàm pulchre speravi inaniter.
Multa pollicitantur homines & magnifica.
(605) Ast ubi venit angustia, faciunt nihil.
LIC. Nepos, proficiscere bonis avibus
Et foelici sydere, non vacat mihi in praesentiarum
Absistere domo, meisque occupationibus*
Retentant me mea negotia.
(610) Nam libellus meus ratiocinarius
[fol. B5v]
Intortus est & incultus & deformi charactere.
Itaque satius esse reor, ista domi digerere.


Scena III.

HO. Cognatos apprime nunc cognovi meos.
Nativi moriones, non sunt moriones.
(615) Verus ego stultus sum & morio,
Qui spem locavi apud homines meam.
O coelum, ò sydera, ò rector aetherei culminis,
[Ad hunc Homuli clamorem mulieres exibunt.]
Perij, amissa est salutis ancora.    CLA.
Homule, quid rei est? quidnam
(620) Haec tam turbulenta vociferatio queritur?
Quamobrem mihi non indicasti,
Ut mater ego tibi sim, ut fui semper?
HO. Nec statio, nec sessio tuta est mihi hodie.    CLA.
Stultescis plus satis.    HO. Verax es    CLAT.
(625) Si ad me detulisses primitus hanc tui pectoris vomicam,
Dicto citius emancipassem te.
Merito accidit tibi, quod dici solitum est,
Sua mora cuilibet nociva est homini.    HOM.
Nimis sum ego miser & expes.
CLA. (630) Tace, desine ita proloqui.
Dum mihi vita comes erit, nullius egentem
Servabo. contuebor, si quis unquam impia invaserit manu.
[Hic Clatria ostendet Homulo sibi adstantes proles.]
Nepos, non tam chara sunt haec pignora mea,
Quàm tu, animo meo, deum invoco testem,
(635) Tecum vivam moriarque fidelis.
Pande quaeso, hunc tantum dolorem.    HELB.
Nepos, ab ipsis incunabulis
Praecipuum erga te gessi amorem:
Nec possem non lachrymis manare,
(640) Si quippiam hodie contingeret mali tibi.
Nulla tam saeva oboriri poterit tempestas,
Quae nos disseparet aut divellat unanimes.
HOM. Lubens isthaec audio. CLAT.
[fol. B6r]
Et quidem faciemus ex animo promptissime.
OLEN. (645) Cognita tibi sum Homule,
Nec opus est ut me ipsam iactitem.
Hoc enim (quia foemina sum) scio satis.
At si quis improbus tibi technas machinaretur,
Aut fraudem moliretur, virum
(650) Me aedepol sentiet atque leaenam.    PHYLL.
Si dimidium animae desideres meae,
Ita me deus amet, donabo libenter.
Tanti te habeo (tantus amor in te meus est)
Et amicos omnes nostri generis & sanguinis.
HOM. (655) Deus optumus tibi reddat vicissitudinem.
CLATR. Semper ne celabis intra te edacissimam
Hanc pestem? obsecro ut edicas mihi.    HOM.


Scena IIII.

Exhilarasti me paululum dicam.
Calculum humanorum operum à Deo postulatus sum,
(660) Et hodie proficisci oportet, ut absolvam ocyus.
Huius rei improvidus vixi semper & negligens.
Qua in re rogatam te habeo, ut congrediaris mihi.
CLAT. Ubinam discutiendus erit hic calculus?    HO.
Ante tribunal iudicis.    CLAT. Eheu, tribunal?
(665) Vereor ne maritus succenseat, si uspiam
Absque illius nutu me contulerim.
Pergam ad investigandum illius animum.
Et siquidem ilico non remearo, poscentem scies retrusam.
Homule, bene vale, forti esto animo.
HOM. (670) Omnes uno ore loquuntur grandia,
Et omnes uno more faciunt nihil.
Sperabam muliebrem animum,
Ut clementiorem, inflectere. ah Homule,
[Sibi Homulus loquitur.]
Mortalium nulla labellis est adhibenda fides.
(675) Pollicentur verbo, quod vafro corde negant,
Mellituli veniunt sciscitantes omnes simul.
[fol. B6v]
Nepos, si qua re opus est, suppeditabimus:
Si infortunium accidit, opibus nostris medebimur.
Et id genus mille mendaciorum
(680) Belle novimus, certe nihil est, certe ventus inanis est.
[Gemebundus sibi loquitur Homulus.]
¶ Sed quid nunc tentabo spe melioris successus?
Nescio. paulisper intus mecum meditabor,
Si quid consilij queam reperire mihi.
Continue

ACTUS IIII.    SCENA I.
HOMULUS, OPULENTIA.

NOn sum, ut arbitror, (secundet deus)
(685) Incassum congressus mecum. instruit sophos quidam,
Amans & amatum unum esse per amoris vim atque efficaciam.
Idcirco accedam ad fortunam meam thesaurariam,
Quam ego sedulo adamavi & impensissime.
Aderit spero mihi, dabitque amores reciprocos.
(690) Heus bona fortuna, quo recubas antro?
Quave ferrata arca reconderis? adesto.    OPUL.
Hic sum compedita, obserata,
Muscosa, & tineis lacerata edacibus.
HO. Huc propera celeriter, atque sub aspectum
(695) Consiste meum, consultura mihi.    OPUL.
Consilij expers sum ego boni.
Malesuada vocor. terrena incommoda
Si infestant, depellam protinus. HOM.
Est quo aliud animi discrucior.
(700) Ad me venit hodie deforme & inexorabile monstrum,
Perferens me summo iudice accersitum,
Ac vitae rationem daturum. hac mihi
Te sponde comitem, opera ut adiutes tua.
Pecuniae enim obediunt omnia,
[fol. B7r]
(705) Atque iniquiora efficiunt rectissima.
OPUL. Nequaquam Homule parebo tibi.
Tui ipse expetis perditionem.
Plus mali quàm boni allatura sum tibi.
Multum quidem dispendij, impendij nihil.
(710) Simulque labefeci mentem & decoros corpore sensus.
Neminem hoc calle sectabor euntem.    HOM.
Id sera mihi illachrymabitur poenitentia.
Attamen te solicito semper complexus amore fui.
OPU. Mucronem ipse cudis, quo te feriat
(715) Iudex meritissimum.
vs. 715 meritissimum. er staat: meritissimum
Immodice qui me colunt quàm par est,
Superi oderunt bonique homines.
Quod abundat necessitati, egenis dispartiendum est.


Scena III.

HOM. Non queo refragari,
(720) Meumque me remordet pectusculum.    OPUL.
Quanti naufragantur meis irretiti voluptatibus,
Quot perditos enutriui puerulos,
Dum blandissima offero fercula sensibus,
Mollia strata, obscoenae fomenta libidinis?
(725) Plures strangulantur olenti crapula,
In orco cum divite sepeliendi epulone,
Stricto quàm cadunt ense totum per orbem.
[Habebit opulentia aureum in manu scyphum vini plenum.]
HOM. O caecas hominum mentes, ò inveterata malorum
Pectora, oculos fascinata misellos. quid volui mihi?    OP.
(730) Facesse Homule, & thesauros teneris relinque nepotibus,
Quos ego itidem illectabo, & aureo
Cyatho potabo meo atque Babylonico, ut quondam proavos.
HOM. Execranda & funesta belua, tetro abdere averno.
Tu infelicitatis scelus es & caput meae.
OPUL.(735) Cachinnum mihi moves ridicule.
Ubi vulnus acceperint, recte sapiunt stulti.
Gaudeo, ex voto acta sunt omnia meo.    HOM.
[fol. B7v]
Gaudes ne scelestissima contigisse cladem miseris?
Saevior es Alecto, tartareisque furijs.    OPU.
(740) Nectare & melle sum dulcior.    HOM.
Scilicet tu venefica mortem ingeris.
Pulchrè me delusit huius nefandae fortunae opulentia,
Quam ego tantopere complexus in vita,
Nil verius, nil ditius arbitrabar,
(745) Nil tenacius mente volutabam noctes atque noctes.
Rem plenam insidiarum & nihili,
Tam solerter quaeritabam miser.
¶ O rerum omnium dominator, miseresce tui servuli.
Quid? hic emoriar, an aliquò pergam
(750) Subsidij gratia, quaerendis suppetijs?
Labascunt vires, tremor occupat artus.
Ita metuo mortem illam sicariam.
Quae me manet intrò miserum.
Adhuc semel duntaxat convocatis
(755) Sensibus, ingenio, memoria,
Caput inter utrasque collocabo palmas,
Si queam reminisci cuiuspiam auxiliatoris.
Continue

ACTUS V.    SCENA I.

HOMULUS, VIRTUS, COGNITIO, FOR-
TITUDO, CONFESSIO, PRUDENTIA, PULCHRITUDO, QUINISENSUS, CRAMBARABUS, LARVICOLA.

Reclinabit sedens Homulus inter manus caput instar meditabundi cogitabundique paulisper in propatulo, ut videatur ab omnibus. Inde surget, hoc modo proloquens.
Actum est. Terras percurri omnes,
Nemo est cui ego fidam,
(760) Dubia tamen & ancipiti spe
Occurrit mihi mea virtus.
[fol. B8r]
Sed ò mea pravitas tantis est attenuata plagis,
Ut ne quidem pedem moveat inde,
Ubi semel constiterit aut resederit,
(765) Aut recubuerit tenerrima.
Non audebo compellare eam.
Volo, an ne? tentabo, licet rubicunda fronte
Cedat seu prospere, seu perperam.
Mea virtus, ubi es? ut vales?
[sedebit moerens virtus.]
VIR. (770) Hoc ego recubo viribus destituta cubili,
Invalida, languida, membris distorta,
Et incompos meorum artuum.
Hoc pacto tuis afflicta sum erroribus,
Improbis moribus atque tua impietate.
(775) Quid me obtundis aegram altis clamoribus?
[Complodet manus supplicans Homulus]
HO. Mille cruces, mille patior discrimina.
Virgo chara, mihi succurre petenti:
Opem, consiliumque ministra.
VIR. Non equidem ignoro divini numinis iram
(780) Accensam tibi, ob noxas & turpis luenda piacula vitae,
Simulque faciundae rationis adesse tempora.
HO. Haec moles est animo gravissima meo:
Tibi supplico charissima virtus, pavido comes adsis.
[stabit nutabunda Virtus.]
VIR. Etiam si totius orbis thesauros
(785) Adipiscar, ne unum possem stabilire pedem.
HO. O casta virguncula, tantáne est aegritudo?
[Ostendit veteres & fuliginosas literas.]
VIR. Sic me tuo demerito, tua vanitate confecisti.
Si enim recta monenti obsecundasses,
Calculus tuus meliori nunc staret loco.
(790) Aspice, ut papyrus tua hic iacet pulverulenta
Fuligine, situque obsoleta vetusto.    HO.
[Volvit revolvitque literas instar querentis]
O siderum rector, ò rex divumque hominumque,
Clementer indulge, quaeso, mihi.
Nulla hic litera reperiri potest legibilis.
[fol. B8v]
(795) Haeccine sunt mea scripta?    VIR.
Plane tua sunt Homule,
Ex me tua scripta cognosce.
[Manu retinet volentem abire virtutem.]
HO. Colendissima virtus, unica miserorum spes,
Ne me hodie desolatum deseras:
(800) Quoniam sodales, cognati, amici omnes,
Atque egentissima opulentia mea, abierunt infideles.
Deprecor, assiste calculanti mihi,
Ne me nervo inijciat iudex hodie.
[Languida loquitur virtus.]
VIR. Plus satis urges me Homule.
(805) Libens me tuae praestarem necessitati,
Si quo modo possem virium uti beneficio.
HOM. Est ne consilium tibi, quo me consoleris?
VIR. Hoc ipsum mente pertractare coepi,
Licet nusquam queam proficisci.
(810) Soror mihi est, cui vocabulum Cognitio.
Tecum ilia commeabit, solicitabitque
Ut indemnis negocium absolvas tuum.
[Non rogata accedit cognitio.]
COG. Comes fidelis ero tibi
Homule, recto te tramite ducam.    HO.
(815) Dies exoritur aperto candida coelo,
Phoebus stillare radios occipit suos,
Nuncque recalescit gelido mihi corpore sanguis.
Debitor sum ego gratiarum superis,
Atque officiosae adiutrici meae.    VIR.
(820) Animadverte parumper quid eloquar tibi,
Ubi illa te doloris immunem adduxerit regi
Calculaturum, pleno revalescam robore:
Veniamque tibi adminiculo tuae
Contuendae partis sagaciter, nunc subtrahendo,
(825) Nunc addendo, pro tua Homule utilitate quaerenda.
HO. Nunquam tantis gratijs par referre quibo.
Supra quàm dici potest, gaudio recreatus sum.
[fol. C1r]
Tam mirificis verbulis, melle suavioribus,
Quibus polus nil continet desideratius,
(830) Nec terra complexu amabilius.
COG. Absque mora properemus ambo
Ad pulchrae confessionis aediculam.
Illa in morem rivuli velociter labentis,
Illa te reddet puriorem defecatum scelere.
HO. (835) Ex animo perplacet, pariter gradiamur obsecro.
Quam habitat domum? quae tecta vicina colit?
COG. Amoena tecta salutis, decorosque
Inhabitat felicitatis lares, haec, ut arbitror,
Degit secure, victitat hilariter.    HO.
(840) Deus bene vortat, nostrisque votis faveat benignus,
Ut opportunitatem gratam nanciscamur,
Illaque nos laetioribus remittat animis.
COG. Haec est praeclara professio, intactaque nympha.
Genibus procumbe illius ante pedes.
(845) Nanque deo superisque simul gratissima virgo est.


SCENA II.

HO. O lilium hyberna nive candidius,
Perquàm suavissimos spirans odores.
O floscule viridanti vere vernantior,
Omni decore venustior, oblectantior,
(850) Supplex geniculor ante tuos virguncula vultus.
Miseresce, precor, dignare meas diluere sordes,
Contractosque expiare pectore nevos.
Adsum cognitione pia comite, mente saucius,
Et graves patiens luctusque molestos.
(855) Nam morte nuncia, magnum coeli ad imperatorem citatus sum,
Et mortalis vitae rationem postulatus.
Quapropter arnica professio, sospitatis reginula,
Schedulas calculatorias reparato meas,
Quoniam virtus emarcuit ob adversam valetudinem.
CON. (860) Homule, non latet adventus me causa tui.
[fol. C1v]
Quandoquidem respicio Cognitionem congressam tibi sororem meam,
Spem foveto bonam, solabor,
Et iniquo pondere presso subveniam tibi.
Daboque simul munuscula regi non invisa deo,
(865) Quibus dolor gaudet, odiumque malorum,
Quibus noxia corpora scelerum ministra
Piabis, afficiesque flagellis salubriter.
[Tradit confessio Homulo crucem in manum.]
¶ Accipe chare mihi, sanandi vulneris apta
Haec emplastra tibi & duros pro sorde labores.
(870) In mentemque tibi veniat crux, effusique cruoris
Imber, & haec mors salvatoris lesu.
¶ Sed tu ö Cognitio, ne abesto viro, vt melioribus
Haereat monitis, & ab aspero ne resiliat
Salutis tramite, haec cura gnauiter.
(875) Illius hoc modo reuirescet virtus robusta repente.
Homule, cave diffidas unquam, sed cogita facitoque religiose,
Quoniam breviori migrabis spatio, terrasque relinques*
vs. 877 relinques er staat: relinques.
Deum crebrius offensum efflagita veniam,
Nec plagas desine revelare tuas.
(880) Soror Cognitio quando mederi occeperit tibi,
Abfore tibi fas non erit unquam.
COG. Libens faciam, praesentem praesens
Hortabor, ut equos auriga suos.
HO. Fortunet deus, exordium faciam
(885) Poenitentiae, expurgandique criminis.
Nec metus absterret acris flagelli,
Cum mea viscera torret coelesti lampade fervor.
COG. Age, multa levant promissa timorem Dona dei, & fidutiam praestet bonam
(890) Pietas eximia, & indulgentia Christi.
Nam humana subiuit ergastula,
Factusque terrigenarum germanus, irritamenta satanis.
Saepe tulit egregius pugil in nostram salutem,
[fol. C2r]
Itaque naturae fragilis expertus lubricitatem,
(895) Ad miserationem pronus & clemens.


[...]

[fol. D4r]
Tua Virtute comite fideli, regnig socia
Calicuum turmis intersis lata canentibus.
Aeternosque cape & stabiles age dies modo. .
Immortalem hoc lutulento corpore spiritum
(1535) Excipio. illius ratio absoluta est integra
Coram iudice, virtute mediatrice optuma.
Nunc illum aereo vectito gradu
Ad regia recta celsitonantis, domosque desidereas,
Quò omnes vos pervenire cupio feliciter.

¶ Laus Deo trino & uni.


[fol. D4v Drukkersvignet:]

TLO RCS
Surgit Pulchrius Penia Tonsa
I G

Continue

Tekstkritiek:

In de zestiende eeuw werden de suffixen -ne, -ve en -que vaak los geschreven. Wij hebben hierin de tekst gevolgd
Ad lectorem fol. A2v sine offendiculo er staat: fine offendiculo
Ibid. fidendum sit er staat: fidendum fit
in margine ad vs. 273 Mors er staat: Moors
vs. 553 facito er staat: facito.
vs. 608 occupationibus er staat: occupationibus.
vs. 715 meritissimum. er staat: meritissimum
vs. 877 relinques er staat: relinques.
fol. D4v geeft de sleutel voor het motto in het titelvignet:. Wat de afkorting erboven betekent is mij onbekend, ‘Tibi Laudunt Omnes Rex Christe Salvator’ past erin. I.G. = Iaspar Gennepaeus.