Een aardiege en vermakelyke vryagie van Jan de Plug, en Kaat de Brakkin. Herdruk, 1730.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton120151 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
[fol. A1r]
Een aardiege en vermakelyke
VRYAGIE
van
JAN de PLUG
En
KAAT DE BRAKKIN.
Het welk een Liefde is als de Katte Liefde,
die malkander krabbe en byten.
Beyde woonagtig tot Amsterdam,[Vignet: houtsnede]
Gedrukt Voor De Lief-Hebbers. Anno 1730. |
[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]
De Vryagie Van
JAN DE PLUG
EN
CAAT de BRAKKIN |
NOuw staen ik ’er by myn Ziel schoon by, daer heb ik gisteren weer een vent een snee in zyn Bek gegeven, en de Schout (na dat ik hoor) soekter een stuyvertje by op te doen, myn gat hy zal niet trekken: zou ik van zulke strontery geld moeten geven, zo had ik wel dagwerk want doen ik laest die hoer de trony had opgeveegt, meende my Monsieur de schout ook te betrappen dog myn pels, ik schuurde mijn piek voor een week twee drie, en doen ik weer quam was alles vergeten. dit meen ik nu ook zo te klaren. Caet van avond eens adieu gezeyd, en zien of ik haer zo kan bepraten dat zy my haer trou toe zegt, en een stuyvertje op de hand geeft, daer ik wat voor kan in de bogt springen als ik op de reys ben hier most ik wezen, Evenwel eens geklopt na mijn gewoontelijke tik.
Ik dogt het wel jou beest dat gy jer waert, hoe wat scheelter, staet jou kop kroes, isser onraed?
Wat een duyvel zou’er wezen, ik heb Piet gisteren avond (so als hy meende) na jouwent toe te gaen een regeboog in zijn bek geplant, want dat moetje wete Kaet als ik met jalouzy bezeten ben, dat ik niet ontzien zou myn Vaer self het mes in de [fol. A2v] smoel de draeje, wel laet je me hier soo aen de deur staen, zyn de bortjes verhangen;
Je meugt wel agter kome, myn moer is uit gegaen, dog waer na toe weet ik niet. Maer Jan om wat reden hebje piet soo een Jaap gegeven?
Om hem de hoop te benemen van jou malle donder hoer nimmermeer te zullen bekomen Hoor Caet gy weet wel dat ik je lief heb.
Ja zoo lang als ik opboey, ik ken immers jou Liefde wel.
Neen waeragtig Caet ik hebje lief, en ik heb jou wel dikwils ook doen blyken, want doen ik laest jou Moer digt of knokte om datse jou qualijk bejegent had, doen gaf ik geen kleijne blyke van genegentheyd tot je Perzoon.
Hiet gy dat geneegentheyt als je me moer wat af bruyt;
Wel ja, ik sou de duyvel selfs so der een is, wel op zyn tabbert komen om jou te behagen. Maer Caatje wille wy van avond een zwiertje hebben?
Waer heen? ik denk niet dat het lukke zal, onse Klaas Oom zal van avond hier komen, en dan durf ik immers niet uytgaen.
Wat bruyt jou Klaes Oom je moet het evenwel bakken, kom, kom, dou maer toe met ’t dik ent.
Ik durf waeragtig niet Jan, daer zou een duyvels huys leggen hoor ik hebjewat te zegge, maer je moest je digt houwen, ik geloof dat myn Oom [fol. A3r] hier van avond met een vryer voor myn sal kome, ’t is een Schipper op Smirna ende Straat.
Ja zeker, wel zoo die van avond hier komt zoo krygt hy’t kout in zijn wangen, vertelje dat nou tegens my voor wat nieuws, of om myn wat te bruyen?
Voor wat nieus mallen duijvel, datelijk spreekje op’t mes, kom zoen me rens.
Zoene, als je wilt, ik.... ook wel eens.
Daer zal ik wel wagt voor houwen, nou Jan, handen van de bank,* het vleesch is verkogt.
Loop aen de Galg is ’t vleesch verkogt, en leg ik je dan nog te zoenen en te bruyen?
Weg gek, je weet wel dat, als ik ’t iemant verkopen zou, datje dan de naeste daer toe zou wesen.
Kom Caat ik koop het hutje met ’t mutje, hoe veel het Zootje?
Ik ben niet te koop maer te geef, schofje, wat Jantje grijpt altemes zo al wat verder en verder loerje op een plakker.
Nou malle heks ik zel je niet opeeten, dat zou je myn beter kennen doen, hebje een broek aan Caet, laet ik eens voelen.
Auw, auw, loopt voor den duijvel.
Wensje me daer, zoo ben ik alzoo veer als ik [fol. A3v] kome sel, weetje niet dat de duyvel in de alderdiepste, diepste, diepste, grondelooste kuyl van den afgrondt aen een ketting vast leyt, daer elcken schakel zoo dik van is in ronte, als de klok in Duytslandt daer een heel regiment in reyen en gelederen onderstaen kan.
Wie het jou dat gezeijd Jan dat de duyvel zoo veer uijt de Weereld is.
Domine Bekker dat de hupste Karel is (indien hy altemets maer een sneetje wou legge) die ik geloof dat onder de son sou wesen, want de duyvel so stout aen te doen, dat is immers knevelagtig en ik hoor niet dat hijntjeman hem in postuur set om zyn wesen te verdedigen, dat ik Monzieur duyvel was ik zweer dat ik dien domine soo digt met het kout aen zyn gat sou sitten, dat hy wel bekenne sou dat ik’er was en leeren of ik werken kon op lighamen of niet maer het moet een onnosel hontje van een duyvel wesen, dat hy zijn eygen regt van sulke slegte slag van menschen al hier laet verdedigen? daer is onder andere eene de Vries tot Uijtregt, die om syn zugt voor den duyvel te doen sien, een vier vijf Maende lang anders niet gedaen heeft als letters gespogen tegen Bekker die so groot zyn en zo slegt dat men qualijk wort als men se leest, ’t is by mijn sole Caet regt na mijn sin want ik beken dat ik zou wel de helft te eer besluijten goed te doen, om dat ik nou weet dat al het quaed dat ik doe uyt mijn eigen zelfs voort komt en daerom straf waerdiger is als dat het my door verlyding van een ander over quam.
Soo doende soude met jou wel een verken tot bekeeringe komen
[fol. A4r]
Bekeering of geen bekeeringe, Ik sou met dat vertellen myn voornemen wel vergeten, hoor daer sel van het swieren dog naer ik sie van Avond niet vallen wy meugen hier so wat praten tot dat jou Moeder of Claes-oom komt, Dan gaen ik stilletjes deur.
Ja doe dat liever, maer je moet wel toesien dat je niet overhaelt, voor dat het tyd is, want ik sit ook op het vinke tou.
Wel zottinne, komt soent myn nou ook eens straks deed ik het jou.
Wel dat wil ik wel doen, maer dan moetje te vreen zyn, want een zoen is maer stof, diese niet hebben wi die veegtse of.
Ackerment Caet dat smaekt, je soud me soo doende wel maken dat ik myn eygen meester niet meer en zou zyn.
Dan schey ik ’er uijt met zoenen.
Neen, nee, soen maer voort gekje, ’k sel wagt houwen maer wat selt wesen, wy hebben nou al soo twee drie weeken met malkander geloopen, ik denk immers dat je ’t mient.
Hoe miene, wat is dat te zeggen.
Wel Trouwen Caetje is de bootschap.
Trouwen Jan, wat drommer sou myn Moer seggen, en onse Claas Oom.
[fol. A4v]
Jou Moer mag zeggen wat se wil, en Claes Oom mag myn gat eens likken.
Wel al ree man, wil ikje wat seggen; maer geen van twee sel toestaen om met jou te trouwe, wat zoude wy doen met malkaer?
Hoe kenje dat niet verzinnen? Speelhuys opsetten want jou smoel is goelyk, dat zou wel lukke, en ik om alles in order te houden geef na duyvel nog dood, gelykje bekent is.
Wel dan maekt myn Moer me bastert, en niet een duyt kreeg ik van Klaas-ooms goet?
Om een fotze 7 of 800 guldens die gy van je Moer sult* hebben, en Claas-Oom, die zel ik* met het Mes op de keel wel dwingen om je zyn Testament te maken.
Reyd ie de duyvel Jan, dat zel niet lukken, neen spit of.
Hoe spit of, wilje ’t dan niet doen, zoo hebje’t maer te zeggen, daer zal ik me na reguleeren, want lang te vragen en te bruyen dat weetje wel komt met myn kop niet over een.
Wel als ik eens ja zy zouje me dan altyd wel Lief hebben.
Weg hekse kind wel ja ’k, kom zottin doen het maer, ’k zel je by mijn ziel al me leven lief hebben.
De belofte zyn wel, maer d’ende drage de last, [fol. A5r] dog Speelhuys opzetten Jan dat is ook zulken slegten styl, datie wat anders kon verzinnen.
Wat duyvel wouje beter bedenke, je krygt een goeye winst van je waer, en je slagt die kleyne Graefjes uyt Duytsland,* gy bezit voor een blank of zeven duyten aen onderdaenen, veegt toe Caet wat een stront, hoe staeie zo te k... kamme
Myn Moer zal ’t waeragtig niet hebben willen, ik durf geen ja zeggen.
wel zo jou Moer geen toe stemming wil doen, zoo zal ik’er zo plat knokken als een stokvis, ik weet wel raet met een ouwe kol of twee, ey laet je eens zoenen, nou zel je ’t doen?
Och Jan Ja: Neen! Neen.
Loop voor den duyvel met dat talme zegt helder uit Ja of Neen, dan gaen ik na een ander die’er vingers en duym na likken zal.
Kyk, kyk, wordje quaed;
Wel vraagje dat nog, heb ik daer geen reden toe.
Nou Jantje, zweerje dan dat je me lief zult hebben, en blyven hebben.
Ja ’k, de donder slaet me, zoo ik je niet zo lief sal hebbe als mijn eyge selfs, maer daer moest wat op hand wesen, om blyken van je Trou te sien.
Wel wat sou ik ie geven, ’k heb al schier uit gegeven.
[fol. A5v]
Geeft me de ring die klaas-oom je lestent kogt.
Die selje dan immers weer verkopen, dat ken ik aen jou heele postuur wel sien, want ik geloof dat ’er gebrek in Israel is.
Neen, neen, benje dol, ik zal die voor een eeuwige gedagtenis bewaren. Hoe veel heeft se wel gekost?
Claas Oom gaffer 90 guldens voor maer se is meer waerd hou daer is de ring Jantje lief, dat ik je immers niet lief had ik sou ’t niet doen.
Soo dat mag ik leye, Cys Caet.
Og Jan daer wort geklopt, daer sel seker mijn Moer wesen, Of Klaas Oom,
Later de duyvel ook zyn wat bruijt mijn ’thele sootje, laetse in, ik sel me in de keuke verschuyle tot dat’er gelegentheyd* is om uyt te raken.
’t Is wel houje dan wat stil.
| De Moeder, Klaas Oom en Henderik Franke, Schipper op Smirna komen in. |
Goeden avond Moeder, goeden avond Klaes Oom, en goeden avond jou ook, maer ik kenje niet.
Ik hoop dat we wel wat meerder kennis sullen krygen.
| De Moeder spreekt stil tegens Caat. |
’t Is een vryer voorje Caetie, daer Klaas oom graeg sag datje mee Troude.
[fol. A6r]
Ha! ha! ha! wel daer moet ik om laghen.
Waer lagje om Caetje, mag ik het wel weten?
Ja tog klaes Oom, ’t is om die rondom leelyk, die Moeder zeyd dat hier komt om mijn te vryen, neen klaas Oom, je moest me beter slag weten opte doen als sulk een Joris Huygen.
Hoe Caetje, ik geloof datje me nog niet ter degen kent.
Wel ik wilje ook niet ter degen kennen, weg Jan Sali, die myn komt vryen die moester vry kittiger uyt zien, je bent de knevel niet gast, ik zou jou waeragtig hoorens opsetten.
Wel Caat wie leert jou sulke plugge praetjes of het Jan van avond weer by jou geweest?
Wat is dat voor een Jan;
Og klaas Oom ’t is sulken schoft hy sloeg me lest hier in myn eygen huys om dat ik hem de deur wou uyt hebben.
Is het mogelyk, en heb ik dat noyt niet geweten, wel Caat ik had andere gedagte van je.
Ho? ho looptse by Pluggen, dan isser geen stellen aen, je benter te hupsen Meyd toe.
Wat duyvel scheeltje te plugge en te schofte met malkaer, ’t is een eerlyk karel, en ik zelder mee Trouwen, ’t spyt die het spyten mag.
[fol. A6v]
Ik selder wel wagt voor houwen, dat verseker ik Jou, hoor voddemoer, wat sel me nog overkomen?
Zoo je dat begint, zoo trek ik mijn hand glad van je af, en je hoeft geen staet te maken van ooyt een stuyver van me goed te sullen hebben.
Ja ik schyt wat in die praetjes, en ik veeg me gat aen me Moer, en aen Jou ook Claes-Oom komt dit nou om die soete Seigneur Schipper, ’t isser een lievertje na.
Dat dat myn Dogter was, ik zou ze een Jaar of ander half in een beterhuys zette, want daer is dog anders geen stellen aen na dat ik hoor.
Jy! Jy! myn in een verbeterhuys setten, jou verdoemde dikken beest, ik haelje ’t gesigt wel uyt je kop.
Wel gy bent een schoon zwyn, ik moet het bekennen.
Jou Varke als je bent, sel je so spreke tege de luy, dat sel ik je verleeren.
Jan! Jan! help! ze vermoorden me!
Och Klaes-Oom! ’k wed dat die schurk hier in huys is.
Wat Blixem is hier te doen, speelje hier altemael so wat de baes, weg jou gerimpelde kol, [fol. A7r] kom jy hier Caet by myn, wat heb jy hier te doen hangebast? schofje de kit uyt of ik fliemje de bobbel op.
Wel vagebond ik ben hier in jou huis niet, gy sult mer niet doen uyt gaan.
Kom, kom, ik weet wel raed met jou.
Hy rukt sijn mes uit, en veegt hem de bek op.
Hendrik loopt het huis uit. |
Og, og, wat schelm is dat! help! help! help!
| Ian schopt Klaas Oom de deur ook uit. |
Nou jy ook Klaes-Oom, voort, voort de deur uyt, wilje anders ook niet een jaap in je saters bek hebben.
Wel laet me maer met vreden gaen, schopt me dan niet.
Nou Jan ’t is men Oom, ey laet hem met vreen gaen.
Hout de smoel en laet me in de bogt springen, of anders wort het jou beurt ook wel eens, wel nou hex moetje ook wat hebben.
Beginje maer jou stukke schelms, ik sel de bueren in halen, en zien offer geen regt in de stad is.
Ja voor seker isser regt; maer ’t beste regt datter is, dat is als je jou selve regt, kom je moet wat vuystlook hebben.
Og myn! og myn! og slaet me niet meer, ik sal al doen wat je hebben wilt.
[fol. A7v]
Jan. Wel dan hou ik op, want daar om knok ikje maer, hoor weetje niet dat Caet en ik aan malkander verlooft zyn?
Moeder. Neen ik tog niet, hoe sou ik dat weten, is dat waer Caetje?
Kaet. Ja ’t Moeder, en Jan en ik wouwe nou datje toestond dat we mogte Trouwen.
Moeder. Sou ik dat toestaen, dat sel ik in eeuwigheit niet doen.
Jan. En dan sel ik je weer soo digt op je tronie komen als hagel, wilje ’t toestaan of wilje ’t niet toestaan?
Moeder. Neen ik wil’t niet toestaan.
Jan. Kom, kom, al weer van vooren of aen.
Moeder. Och heer! och heer! help! help! help og ik sel ’t toestaan.
Jan. Wel nou waerom donder laetje me dan ook so veel arbeyd doen, scheerje de gek met me?
Kaet. Jan je hebt Waaragtig myn moeder de bek aen bloed geslagen.
Jan. Wel wat duyvel is daer aen gelegen, hoor het sel wel komen, wy meugen der onse Trou mee versegelen.
Moeder. Ja je bent een gasje; Caetje wat selje ook nog dikwils stokvis eeten.
Jan. Wat roert jou dat is ’t huwelik nou klaar?
Moeder. Voor myn ik selt dan toestaen, om dat ik zie datter anders geen mouwen aan te naeijen zyn: maer borst hoe sel jet met Claes Oom nou stellen? dat is ’er Voogt, en daar heeftse vry wat of te wagten.
Jan. Dan sal dat entje dat je daer straks sag sijn gange moeten gaen, ik weet wel raed, nou Caetje lief, wanneer wille wy de geboden laten gaan?
Kaat. Alsje wilt Jantje lief, wilje en Sondag [fol. A8r] over agt dagen, of nog agt dagen langer, hoe wilje?
Jan.* Nog agt dagen langer, om reden die ik daer toe hebben.
Moeder Ja bak gy luy het met malkander so als je ’t eeten wilt,* dog ik geloof datje de kost euvel opbreken sel; wat sel je luy beginnen?
Ian. Wy sullen een ark opregten, daer alderlei slag van beesten in sullen zyn reine en onreine en om het op zyn duits te seggen Speelhuis opsetten zie ik hou veel van te heerschen.
Kaet. Moeder daer is sulken winst aen vast, Je rekent somtyds soo twee drie voor een, als de Moffen overkomen, dan gaet ’t Karretje op een zant weg.
Moeder. Wel ik heb niet te seggen, en hoor en zie me blind: ik wensje geluk.
Ian. Geluk of geen geluk het sel aen’t huile van de honden niet komen dat de Kalveren sterven, nou ik mag dan gaen, en spreekje morgen nog wel Caetje: kom laet ikje evenwel nog eens soene eer ik heen gae.
Kaet. Nagt Jantje, og Jou schelmtje, ’k hebje zoo lief.
Moeder. Dat sel een Katte liefde wesen, die al karresseerende malkanderen ’t haair uyt plukken.
Ian. Nou nagt toekomende moeder, draeg sorg datje Caetje wel trakteert, nagt Caet.
Kaet. Nagt Jan tot morgen.
Moeder. Wel gy sult dan trouwen! Caet heb ik je daar voor altyd zo unjer opgetrokken, ja wel sie daar ik en kent niet vergeeten met zo een Ligtmis zo een schurk? waer komje toe!
Kaet. Ho! ho! ’k lever hem sulke waer wederom meenje dat ’t al goud is dat’er blinkt? Neen moertje, wel ik ben zwaar by een ander.
[fol. A8v]
Moeder. Wat segje benje swaer, by wie? heemels kinderen wat ik hoor en zie.
Caat. By een Sinjeur, ’t is een rijk koopman in Juweelen, hy woont daer op de nieuwe heere gragt, ’t is een gesjankte bol; dog ik hebber een schoon stuyvertje voor getrokken.
Moeder. Wel is’t mogelijk, wat hebje dogh getrokken.
Caat. Een gouwe Ketting twee dik om mijn hals met een boot in me nek, en twee gouwe Ringen, daar ik’er jan een of op trouw gegeven heb die niet beter weet of ’t een ring van onse Claas-Oom, en dan nog voor een twee drie hondert guldens aan gouwe stukken, Misterdailles, ik weet niet hoe dat se hieten.
Moeder. Ik zie een drommels leven te gemoet, als jou lievertje ziet dat je soo vroeg in de kraam komt.
Caat. Waerom stront, stront ik sel ’t hem voor een Kind van seve maenden op zyn schoot zetten.
Moeder. Nou ik moet dat rontje eens uyt zien, dewyl dat het niet anders wesen kan, de besemstokken* en het talhout so ik geloof, sal in jou houwelyken staat geweldig opslaen.
Caat. Daer lag ik eens om, ’k voer mee geweer mijn muylen zijnder ook, dog ik ben dat getroost.
Moeder. Ben Jy het getroost, ik ook, veul geluks met de vent, kom wat gegeten dan te bed, dit is een regt Huwelijkje om Moer en Kint te doen schreyen.
fol. A3r van de bank, er staat: van bank,
fol. A4v sult er staat: sule
ibid. ik er staat: ek
fol. A5r Duytsland, er staat: Duysland,
fol. A5v gelegentheyd er staat: gelentheyd
fol. A8r Jan. er staat: Jen,
fol. A8r so als je of gy Õt eeten wilt, er staat: so als Õt eeten wilt,
fol. A8v besemstokken er staat: besemstokker
|
