Singende klucht van Domine Johannes, ofte den jaloersen Pekelharingh. (Amsterdam, Otto Barentsz Smient 1658).
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton105960 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. A1r]

SINGENDE KLVCHT

VAN

DOMINE JOHANNES,

OFTE

DEN JALOERSEN

PEKELHARINGH.

[Vignet: Perseveranter]

t’AMSTERDAM,
_____________________________________

By Otto Barentsz. Smient, woonende op
de Reguliers-Bredestraet, tusschen
bey de Reguliers Poorten, in de nieuwe
Druckery, Anno 1658.


[fol. A1v]

Namen der Persoonen.

                PEKELHARINGH, een Mulder.
                MOOY ELSELYN, zijn Vrou.
                DON JAN van BARBARY.
                DOMINE IOHANNES, een Schoolmeester.
                IONKER KAREL.

                                ’t Begint eer ’t endight.
Continue
[fol. A2r]

EERSTE UYTKOMST.

Pekelharingh. Vrou.

Pekel. DEwijl wier sint versproken beyd
    Als ich hak hout auf te heyde,
    Tot antwoort zoo een komt by dy,
    In mijn ould leersen te reyde
    (5) Met nein nein nein nein doet wie doe wert ghesaeght,
    Eon vroumens elck behaeght,
    Want het is ein slibbrige tzeyt.
Vrou. Zeit maer te vrede, uch nicht driebt
    Tegen uch ich immer streyt.

Pekel. (10) Dan als een Boeler komt tot dijn
    En Boelschaft op wol dringen,
    Soo bald spreeckt nein daer sol geen zijn
    Der eich daer toe sol dwingen.

Vrou. Nein nein nein nein, hem werd ich afschaffen bald
    (15) Wen er sich noer onthalt
    Daerom gebt eich maer te roe.
Pekel. Dan hadieu lief vrou.
Vrou. Dank heb lief man, komt haestigh weder t’hoes.

Pekel. spreeckt. Wol dan hartsliebste vrouwelijn,
    (20) Behalt dich kuys en from.
Vrou.                                            Nein, nein.

Pekel. Wolt jhr dan potzen met ein
    Ander machen, Vrou.
Vrou.                              Nein, nein.
Pekel. Zoo wolt jhr dan fijn eerlich zein,
    Ont dragen als behoort?
Vrou.                                Nein, nein.
Pekel. (25) Ja das ist ons versprochen woort,
    Ondt daarop ga ich heyn.
Vrou. Ja, gaet aen dijn versprochen oort,
    Ich sage doch immer neyn.                         Pekel. binnen.

Vrou singht. Kein oorsaek ich hem gaf,
    (30) Mijn getreuw lieb te verdenken
    Alleyne dat verdach,
    ’t Welch mijn hartseer doet krenken,
    Maar nein, nein, nein, nein, dees wijs ich noch moet singen,
    On antwoord yder dingen
    (35) Met nein, es is verlooren
    Dan er veracht de Haenry macht,
    On kroont sich met de hooren.

[fol. A2v]
Don Ian komt singende uyt.
    Don Jan ausz Barbary,
    Sprach tot zijn Lackay,
    (40) Haelt mich hier ein frisse Maeght
    Und brenktze balt tot my,
    Daer de Boer haer geeft een kus
    Ich zalse geven dry,
    Don Jan ausz Barbary
    (45) Is kus vry.
Spreeckt. Daer zie ich ein scheune Dame dero
    Woll ich anrede of zie geliebe
    Ein weinigh te spatsieren,
    Und alsoo dem geist ein weinich te rekerieren:
    (50) Gegruest, hartsliebste Jonferlein,
    Solt uch gevallen een weinigh te spatsieren.
Vrou spreeckt.                         Nein, nein.
Domine Iohannus komt uyt en singht.
    Hey lustigh nu Herrn Jan
    Dijn lieb te treffen an
    (55) Auf de strasz, auf ein pas,
    Auf ein trit, auf ein schrit,
    Hey lustigh het geht fris an.

    Dijn genidder met kaprioelen,
    Dijn jonkharts auf te hoolen
    (60) Op ein dronk op ein spronk,
    Koele wein moester zein,
    Hey lustigh, het geht fris ein.

    Heer toch merck toch liebs verswijgen
    G’lijk fyer vnd flachs ein aer bejegne,
    (65) Lieb, lieb, lieb, dijn gesprek ich haest wol andren,
    Haest hier haest daer, kussen, strooken, streelen,
    Lieb, lieb, lieb, o dijn pat ich wel wol wandren.
Don Ian singt.
    Dan hadieu mijn bemindt
    Het is schoon hindt,
    (70) Kupido wert mie nicht treffen,
    Ziet uch wol veur
    Bewaert dijn deur,
    Dan ich solze niet offnen.                         Don Ian binnen.

Dom. Iohan. singht. Sol ich onderstein, hen ein toe gein,
    (75) Sol ich es gaen wagen,
    Het is ein anmoeten, ich wil es versoeken,
    De argst is nein zu zaegen.
Spreeckt. Ein schoon kreatuur voorwaer,
[fol. A3r]
    Zy is holtseelig in er swarts bruyn ogelijn,
    (80) On waerom zol zie nicht barmhartig zijn?
    Ich wilze ansprechen van op sikerary,
    En ben verhoffent sie te maken declinary,
    Ach! hat ich noe mijn schoon hoet aufgesetst
    Wijl ich op de vryagie geh.
    (85) Goeden dach mijn harts alderliebste Mauselijn.
Vrou. Mauselijn?
D. Iohan. Mauselijn.
    Mocht ein man per interrogationem
    Euch nicht wol fragen eine questionem?
Vrou. (90) Nein, nein.
D. Iohan. Nein, nein, Toeplex negatie
    Est affirmatie,*
    Dan twe nikketijfs, macht ein firmetijf,
    En tweemael nein by de Jonge Dochter, ha
    (95) Das is soo viel als im goet Hooghduyts, ja.
    Derowege getroost ich mich ’k wol sie noch ein
    Mael aen rede, goeden dach mijn hartsliebste Wormelijn.
Vrou. Wormelijn?
D. Iohan. Wormelijn.
    (100) De oorsach dat ich met euch heb, zy mocht
    Ontspringen, zie mocht ontstaen, uyt twee
    Principale pouncten.
Vrou. Pouinkte?
D. Iohan. Pouinkte.
    (105) De ein is ’t Oeniversalis,
    De ander is ’t particularis.
    Oeniversalis, respectum hominitatus,
    Particularis: hoe dat ik waer u eerste Preceptor,
    U schrijvende voor, geleich in de boeke
    (110) Staet A, B, C. qui vermation,
    Recriation, declination, of ’t ander,
    Wie man sage mach tetidere
    Tingo, tanga.
Vrou. Ach! saegh mier Domine Johannus
    (115) Wie lang seyt jer so spitsvinnigh geweest.
D. Iohan. singht. Ik kan danssen ik kan springen,
    Het teit uch gros wonder
    Daerom beweist mier lieb met lieb.
Vrou. Nein, nein.
D. Iohan.             Ach we es donder.
Vrou. (120) Domine Johannus packt euch van hier,
    Dijn liebd doe ich af slagen.
D. Iohan. Zoo bleibt steets kuys
    Ik dijn voorhuys,
[fol. A3v]
    Denck nimmer nach te jagen.
Spreekt. (125) Dan hadieu mijn harts alderliebste inde
    Hout kamer, ich hab menichmael of de
    Vriagie geweest, maer nicht soo door
    De korf gevallen. himp hamp de pieptangh,
    Fiarne dotskie alla kastre amigo.                 D. Iohan. binnen.

Ionker Karel komt uyt en singht.

    (130) Ich greuts euch Jonffer, oder Maeght
    Wend uch nicht soo von hier,
    Vertzey ein weynich! nich zoo eyl
    Ein weynich blijbt by mier.
Vrou. Nein, nein, nein, nein, een eed hab ich geswooren
    (135) Mijn Man geraekt in tooren
    Wen er zijn lieb nicht vint.
I. Karel. Verstocktes harts erlost mijn smarts.
Vrou. Die liefde is gaer blint.
I. Karel. Wie werden lustig sijn,
    (140) Morgen im koelen wijn,
    Met Musik ondt met danssen,
    On wolt ier da nicht zijn?
Vrou. Nein, nein, nein, nein, das ding acht ich niet viel,
    Es is ’t noor kinder-spiel,
    (145) Es is ’t geyn speis voor mich.
I. Karel. Ach schoone goddin! verandert die sin.
Vrou. Alleyn voor hem leeb ich.
I. Karel. Jaarmarkt hab ich gekoft voor dier,
    Gordel, hantschoe, ont ringen,
    (150) On wol dijn lieb ont vrindlijk harts
    Verwerpen zolche dingen.
Vrou. Nein, nein, nein, nein, golt alle ding bekracht,
    Ein vrouwen hart spricht nein,
    Das geschenck zy nicht veracht.
I. Karel. (155) Hier door ’k bevin de vrou er sin,
    Door ’t golt daer toe gebracht,
    Iet sonder gelt ein wedt ein vraegh ich dy leg veur,
    Oft mier gebrecht ein bedt wolt ier my weisen de deur.
Vrou. Nein, nein, nein, nein, ein bedt hab icht zo sampt,
    (160) Daer Kupido auf kampt,
    Der kamp bringt vreugden ein.
I. Karel. Dan dis hen ein laes ons noor gein.
    De nacht valt ons te spaet.                                 Binnen.
Pekelharingh komt uyt en singht.
    Te haus wol ich hen ein
[fol. A4r]
    (165) Mijn arbeyt valt mich soer,
    Mijn Frou fray gekleet wil zein,
    Ondt ich ben maer ein boer.
    En dat sol make mijn kamraet gan,
    Dil, dil, dil, dil, dil,
    (170) On warom sol ein ander man
    Malen op mijnder mil.

    Mijns hantwerk ich ein Milder bein,
    Kan malen ook geswint,
    Ont doe mijn mil fry dapper gein,
    (175) Als ich maer heb goed wint,
    Ont dat sol make mijn kamraet gan,
    Dil, dil, dil, dil, dil,
    On warom sol ein ander man
    Malen op mijnder mil.
Ioncker Karel neemt afscheyt van Pekelharinghs Vrou. Zy singt.
    (180) Hadieu, mijn Herr voor u lieb heb dank,
I. Karel. Neemt dees ring eer ich gee.                         De Vrou binnen.
Pekelh. Ach wee! mijn Vrou maeckt my heel krank
    Mijn hooft dat doet my wee,
    Als hy het gemaekt mijn kamraet gan,
    (185) Dil, dil, dil, dil, dil,
    Zoo het hy verdorven dan
    Mijn alderbeste mil.
I. Karel. Mijn vrint hoe geet gy hier
    Zoo spatsieren deser weegh?
Pekel. (190) Ach ich vrees das doe hast
    Gespatsiert in mijner steegh,
    Als doe hast gemacht mijn kamraet gan
    Dil dil dil dil dil,
    Zo habst dou verdorve dan
    (195) De alderbeste mil.

I. Karel. Ik moet u iet verhalen
    En verdrijven zoo de tzeyt
    Een kortswijl mier geschach.
Pekel. ’t Wert mijn gevallen nicht
    (200) Als doe hast gemacht mijn kamraet gan
    Dil dil dil dil dil,
    Dan habst du verdorve
    Bey wint ondt wasser mil.
I. Karel spreeckt. Mijn vrijnt.
Pekelharing spreeckt.
    (205) Was vrijnt? woe ferren ich dijn vrijnt zy
    Ist es meer durg mijn barmhertigheyt
[fol. A4v]
    Dan das doe das an mier verdient hast.
I. Karel. Ich weis nicht dat ich der herr zijn vyant zy,
    Dan ich wol eich eines potsierelijgen ont
    (210) Cortswijliger histori verhalen von einer
    Jonferlijn der anders nicht had gesaeght als
    Nein, nein.
Pekel. Hat zy anders nicht gesaeght?
I. Karel. Gein einiges woort meer.
Pekel. (215) Alias mijn eigen vleijs ont bloet.
I. Karel. Dan kom wier mosten meer Companjons
    Zoeken om onse erklaringh te doen, dan het
    Heeft voorwaer eijn goeden begin.
Pekel. Wo dat het dan geen quaden uytgangh en heeft.         Binnen.

Vrou komt uyt en singht.

    (220) Mijn man ’t is wonder blijft zeer langh,
    Daer moet yet zijn, mier is zo bangh,
    Wen er mich bezaelt met solcher mas
    Wie ich hab gedaen hoe fijn weer das.
    Ich waer te vreed’ by mijner try
    (225) Ont sage d’een voor d’ander fry.
    Dan oft geschiet das onrecht baldt
    Das werd met onrecht weer bezhalt.

Zy gaet aen de hoeck van het Toneel staen, onder dies komt Pekelharingh en Ionker Karel uyt.

Pekel. spreeckt. Was dousent slaprementen wier gaen
    Hoerhuys in hoerhuys uyt ont kunnen
    (230) Geleichewol keyn kampangie vinden.
I. Karel. Zie daer is eyn kavaljer der wol
    Ich an rede das er by ons in treden sol,
    De Herr vertsey mir er geliebe eijn
    Kurtser tzeyt sich by ons auf te halten, wier
    (235) Haben eyn potsirelijge sache zu erhalen
    Van eynder Jonfer der anders nicht en rede
    Als nein nein.
Ian van Barb. Das selbige ist mier auf desen dach auch wedervaren.
Pekel. Zie daer komt mijn oulde schoelmeyster
    (240) Domine Johannis, hier ist eyn trits
    Van boeven voorhanden. Domine Johannis
    Is klaveren boef, er is gaer im swarts.
D. Iohannus. Ach mich! ey mich! das die uber de masse
    Scheenes Jonferlijn met yren swarts
    (245) Bruyn ogelijn der anders nicht ont saegt
    Als nein nein, der had mier de Milankoly
    Veroersachet.
Pekel. Voorwaer ick geloof dat mijn vrou een
[fol. A5r]
Open Akademie heeft gehouden, daer in
    (250) Dese studenten hare lexionen haben gehaelt.
    Ha Domine Johannus incibus.
D. Iohannus. Ha Pekelharinghibus wie steits?
Pekel. ’t Simmeliger masse, ’t simmeliger masse.
D. Iohannus. Das ist hubs.
Pekel. (255) Domine Johannus der olde schoelvers
    Der doe mie gelerrent habt is mier noch
    Nicht vergessen,
D. Iohan. Hoe was das?
Pekel. Das was also: Sillis licicte,
    (260) Lik toe mich im Aers, qui tibi?
D. Iohan. Nein nein also nicht, dan ich wol dich
    Beweisen, das Sillis licicte,
    Lik toe mich im Aers qui tibi,
    Viel besser ist, dan es velt besser op de tongh.
Pekel. (265) So holt dan smoel toe Domine Johannis,
    Noe sunt wier starck genoegh
    Mach noer ein anvangh.
I. Karel. Wol an jer Herren, sol ich es historiael
    Antfangen oder in Musikael?
Pekel. (270) Nein nein las ons de welklinkende
    Orgelpijpen von eyer nachtigalische stim hooren.
I. Karel. Wol aen dan luyster zoe.

Singht. Ich sprach zie an om hare lieb
    Nein nein sprak zy.
Pekelharing singt. (275) O deuglijcx weib.

I. Karel. Ich vraegd, of zy wol gaen ’t som wijn
    Nein nein sprak zy.
Pekel.                         o dat was fijn.
I. Karel. Wan ich dich mit gewalt trek hen ein
    Sol ier dan gram zijn, zy sprak nein,
    (280) So ick hier bleib werd euch zu wider
    Nein nein sprach zy, en met lag ick nider.

    Pekel spreeckt. Hoe lach jy nider.
I. Karel.                                             Ja.
Pekel. singht. Och we das ist mein vrou,
    Tot een koekoek ben ik geworden
    (285) Dat alle eewen duuren doet
    In hoeren stank en orden
    O fy zy an hen aus.
Vrou ter sijde singht. Hen aus met dy, fy fy.
Allegaer singen zy.
[fol. A5v]
    O fy zy an hen aus, en daer de sulke zy.

Pekel. (290) Hoe ist Domine Johannus
    Scheerje de gek met ons?
    D. Iohannus. Nein nein dat sint de keldre toeren
    Om den ackoort te holden.
Pekel. Doe Jy die kelder doeren toe, en singht recht uyt.

Pekel. (295) Het is ein rechte duivel.
    En hoe de vyant mijn plaegt
    Zy roept, zy tiert, zy schelt, zy baert
    Van smorgens bis den naegt,
    O fy zy an, hen aus.
Vrou.                           Hen aus met dy, fy fy.
Alle singe. (300) O fy zy an, hen aus, en daer de sulche zy.
Pekel. Als zy int bedde lecht
    Rompomp gaet haer geschuts
    De duivel haelde lont en stok
    Zoo raestet aen er bucx
    (305) O fy zy an, hen aus.*
Vrou.                                   Hen aus met dy fy fy.
Alle. O fy zy an, hen aus, ondt daer de sulche zy.

Pekel. Als zy maer nedder bukt
    Et was te heeven op
    Zoo ras met grossen ongestaum
    (310) Haer hinder slot barst op
    O fy zy an, hen aus.
Vrou.                         Hen aus met dy, fy fy.
Alle. O fy zy an, hen aus, en daer de sulche zy.
Pekel. Wanneer zy worsten maeckt
    Haer neus die druypter in.
    (315) En vrag ik waerom zy dat doet
    Zy, zeyt het wert fijn din.
    O fy zy an hen aus!
Vrou.                         Hen aus met dy fy fy.
Alle. O fy zy an, henaus, en daer de sulche zy.

De Vrou geeft Pekelharing en Domine Iohannis elk een klap.

D. Iohannus sprekt. O Pekelharing, o, daer het sy mijn beste wijn-
    (320) Tant aus geslagen.
Pekelh. spreekt. Ja wel Domine Johannus zo moetje jou
    Voortaen met bier behelpen.
Vrou singt. Waerom loopt gy alsoo.
Pekel. Lief vrou ich mein jou niet.
[fol. A5r]
Vrou. (325) O wilt doe dat verlochenen,
    Doe loose valsch dieb,
    O fy dy an, hen aus.
Pekel.                         Hen aus met dy, fy fy.
Alle. O fy dy an, hen aus, en daer de sulche zy.

Vrou. Beweist mie nor der man
    (330) Der sulks beweisen kan,
    Sou soler alsoo balt,
    Ein neu liet vangen an,
    O fy dy an, hen aus.
Pekel.                         Hen aus met dy, fy fy.
Alle. O fy dy an, hen aus, en daer de sulche zy.

Pekel. (335) Ziet, daer staeter
    Ich bid mijn Herr,
    Dijn anvang maeckt ein endt.
I. Karel. Noe ich gemant met mijn verstant
    Te slechten dees behendt.
Vrou. (340) O fy dich an hen aus.
Pekel.                                           Hen aus met dy, fy fy.
Alle. O fy dich an, hen aus, daer de sulche zy.

I. Karel spreekt. Nu wier waeren zoo weit tot aen het niderleggen.
Pekel. Ja, das niderleggen das maelt mier in kop.
I. Karel singt. Soo balt ick nider lach
    (345) Begost bald mijne vreugdt,
    Ach wee! Ach wee! my-ich erwacht.
Pekel. spreekt. Wat ontwachte je.
I. Karel. Ja ich lag in een droom.
Singt. Mijn lust verkeert in leet.
Vrou. (350) O fy dich an, hen aus.
Pekel.                                           Hen aus met my, fy fy.
Alle. O fy dy an hen aus, on daer de sulche zy.

Pekel. Was dieses nur* ein droom.
I. Karel. Niet anders gelaubt my noer.
Vrou. Soo bist du ein verlochner dieb.
Pekel. (355) Lief vrou dou bist geen Hoer    etc.
Vrou. O fy dich an, hen aus.
Pekel.                                   Hen aus met my fy fy.
Alle. O fy dy an, hen aus ond daer de sulche zy.

Vrou. Zijt maer zu vried euch nicht bedriebt
    Alle yver ich verlas.
Pekel. ’k Sweer op mijn knie ’k salt niet meer doen.
[fol. A6v]
Vrou. (360) Soo sterft all onser has.
Alle. O fy de Jalouzy verhaeste Jalouzy
    Het macht maer quaet ein man
    Dille dan
    Und werkt viel schelmery.

Pekel. (365) En die de Jalouzy
    Op ’t yvrigst niet vervloekt
    Die wens ik een paer hooren
    Op de kop te zijn gedoekt.
Alle. O fy de Jalouzy
    (370) Verhaeste Jalouzy
    Het macht maer quaet ein man
    Dille dan
    Und werckt viel schelmery.

Pekel. Dan ich hoff even wel ik niemant hier en vint
    (375) Hebt gy u vrouwen hartlijck lief
    Al evenwel weest niet blint.
Alle. O fy de Jalouzy, verhaeste Jalouzy,
    Het macht maer quaet ein man
    Dille dan
    (380) Und werkt viel schelmery.

EYNDE.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 95 Est er staat: Et (emendatie van Bolte, Die Singspiele 1893)
vs. 305 hen er staat: heu
vs. 352 nur er staat: uur