Johannes Kommelyn Kasparsz.: Jodelét, óf de knécht meester én de meester knécht. Amsterdam, 1683.
Uit het Frans van Paul Scarron, Jodelet ou le maître valet (1645); een bewerking naar Donde hay agravios, no hay celos (1636) van Francisco de Rojas Zorrilla.
Uitgegeven door drs. J. Breunesse.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton055280 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. π1r]

JODELÉT.

ÓF DE

KNÉCHT MEESTER

ÉN DE

MEESTER KNÉCHT.

BLYSPÉL.

[Vignet: fleuron]

Te AMSTERDAM,

By ALBERT MAGNUS, op de Nieuwen Dyk,
in den Atlas. 1683.


[fol. π1v: blanco]
[fol. π2r]

AAN DEN

E E. HEERE

WOUTER VALKENIER,

SEKRETARIS der Stad AMSTERDAM.

MYN HEER EN NEEF,
    Na zo veel tékenen van Vrindschap, én genégenheid die ik van U E E. ontfangen hebbe, neem ik nóch de vrymoedigheid van U E E. deeze, uit het Fransch van den Heer Scarron, Vertaalde, én door my in Vaarzen gebrachten Jodelét, met een eerbiedig én dankbaar hart op te draagen; wel verzekert zynde, dat U E E. naar zyne gewoonelyke beleefdheid, die tegens de Lasteraars van ’t geoorloofd Toonneelspél zult verdedigen én beschermen, waar voor ik my te dieper in U E E. schult réken te staan, en zal naar de gelegenheid verlangen om eens te moogen toonen hoe zeer ik ben

    MYN HEER,

            U E. E. ootmoedige Dienaar,
                én Verplichte Neef

                            JOH: KOMMELYN
                                KASP: zoon.


[fol. π2v]

VERTOONERS.

FÉRDINAND.Vader van Izabél.
IZABÉL. Dóchter van Férdinand.
LOUIS. Neef van Férdinand.
JONKER JAN. Broeder van Lukrétia, en verloofd aan Izabél.
LUKRÉTIA. Zuster van Jonker Jan.
JODELÉT. Knécht van Jonker Jan.
STÉVEN. Knécht van Louis.
BEATRIS.Dienstmaegd van Férdinand.
Het Tooneel is in ’s Graavenhaage, voor, én in ’t
huis van Férdinand.

Continue
[p. 1]

JODELÉT.

BLYSPÉL.
___________________

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

JONKER JAN, JODELÉT.

JODELÉT.
Ja, ’k zeg’t, als nóch, myn Heer, schoon gy het niet wilt weeten,
Gy zyt een Zót, óf van een kwaade Geest bezeten.
In ’t midden van de Nacht te komen in den Haag?
Die door te kruissen met een hólle en leege maag?
(5) My slaan? en dan nóch zo te schelden en te vloekken?
JONKER JAN.
Zwyg, Zót, ’k heb ’t eindelyk gevonden, naar lang zoekken;
’t Is hier omtrent, daar ’t huis van Ferdinandus staat.
JODELÉT.
Wat wilt gy doen, myn Heer? ’t is immers nu te laat.
JONKER JAN.
Ik wil met Izabél van deze Nacht nóch spreekken,
(10) ’k Bemin haar; wat hebt gy uw hoofd daar mêe te breeken?
Maak vry uw staat, dat ik, schoon u de honger kwélt,
Niet eer van hier ga, ’k heb dit by my vast gestélt.
JODELÉT.
Ei Jonker Jan, hoe heb jei ’t nou zo drommels loopend?
Je weet wel, dat men ’s nachts, zo laat geen deuren opend.
(15) ’k Scheld op uw Zóthêen; ’k moet vervloekken uwe min.
’k Ben kreupel van de reis, wyl wy om die Zóttin,
Van Uitrecht af, tot hier, niet anders als twee Uilen,
Op Paerden reden, die veel traager zyn als muilen.
’k Heb daar een blikaars van.
[p. 2]
JONKER JAN.
                                                Wat zegt gy, dronken Beest?
(20) Zy heeft verstands genoeg, ze is nooit zóttin geweest.
JODELÉT.
Ik wil sléchs zéggen, Heer, ’t zyn de aldergrootste narren,
Die voort verlieven, en straks in de min verwarren.
JONKER JAN.
’k Wil, dat ge uw spótten staakt, ik bén op haar verlieft,
Die schoone heeft myn hart door haar pórtrét doorgrieft.
JODELÉT.
(25) Ik kan ’t niet vatten, én het schynt voor my een wonder,
Dat de een den ander kan beminnen, én dat zonder
Malkaâr te zien, wél, dat ’s een groote razernij,
Hoe is het mogelyk, dat sléchs een Schilderij
U kan ten eersten aan ’t verstand, én zinnen raaken,
(30) Uw ingewand, ja, hart én ziel in min doen blaaken?
JONKER JAN.
Zwyg, groote zót, gy kénd de kracht dér Liefde niet,
Zyn groot vermogen, en zyn onbepaald gebied.
Ik wil ’t grootste ongeval, wél om die schoone lijen.
JODELÉT.
De drommel mogt op ’t zien van een pórtrét gaan vrijen.
(35) Je bént dan van die geen, die door een mooi pórtrét,
Gelyk veel zótten, mét die ziekte zyn besmét?
Een konstig Schilder zal u een portrét gaan maaken,
Dat u een Afgodin, zeer schoon, met roode kaaken
Verbeelden zal, maar dat men op een klaare dag
(40) De Juffer haalden, én daar tégen eens bezag,
Je zoud haast zien, hoe dat de Schilders kunnen liegen;
Waar door de juffertjes de jongmans meest bedriegen.
’t Is ook onmogelyk, dat ge aan ’t pórtrét, ’t gebrék
Van ’t lichchaam speuren zult, ô ’t is een groote gék,
(45) Die daar geloof aan slaat, je kund daar aan niet mérken
Of ze in een harnas gaat, om ’t lichchaam te verstérken,
Nóch óf zy ziekk’lyk is, in ’t énd, je weet ook niet,
[p. 3]
Of haar ook ietwes schort, dat haar de trouw verbied.
Myn Heer, ei luister, ’k zal vertéllen een Historie,
(50) Die my zélf is gebeurd, ik héb ’t nóch in memorie:
Ik had een juffertje (in het oog zeer schoon) bemind,
Zy daar én tégen had me ook wonder wél bezind;
Ik dacht niet anders óf haar veesten zouden ruiken
Als muskus, én ik kan haar water mê gebruiken,
(55) Wanneer myn mondtje mét de scheurbuik is gekwélt,
Zo raak ik ’t goed koop kwyt, en ’t kóst my ook geen géld;
Want, Heer, ’t is médicyn, wanneer een knéchtjes snater
Daar mê word omgespoelt, ’t is krachtig ’t maagdewater.
Ik kreeg dan eindelyk het ja woord van de meid,
(60) Daar ik twé dagen mét veel smart had om gevryd,
’t Wierd ’s avonds laat, zo dat het tyd was om te scheijen,
Ei, zei ze, laaten we eerst eens met ons bloote beijen
Maar voor een hallef uur uit onze kleêren gaan;
Dat is gezeid te kooi, het stond me heel wel aan.
(65) Wat dunkt u van die kuur? ’k had daar in ’t minst niet tégen.
JONKER JAN.
Maar....
JODELÉT.
            Zéker, heer, zy was ook niet met al verlégen.
Zy stak de hand na ’t haar, dat zy met ééne streek
Van ’t hooft aftrok, zo dat ze een ouwe hoer geleek,
Daar op zo vólgde dat het venusje aanging randen
(70) Haar réchter Oog, én lei ’t daar by, én toen de handen
Voort na haar bakhuis toe, en haalden van het zeer
De plaisters af, daar zy het schurft me dékte, heer:
Maar op het laaste toen gebeurden ’er eerst zaaken!
Toen ze in haar bakkesje al de tanden lós ging maaken.
(75) Ik keek gelyk een Bok die krakelingen at,
En loerde als eene kat doet op een muis óf rat,
Ik dócht de droes, wel hoe, moet dat al saam by ’t ander?
Wat zal ’t een zootje dan uit maaken mét malkander;
Ja, ’t was gelyk ik dócht, ze leyze ’er fyntjes nêer.
[p. 4]
JONKER JAN.
(80) ’k Zég, dat gy zwygen zult van ’t staaltje....
JODELÉT.
                                                                  maar, myn Heer,
Ik wil slechs zéggen, dat een ménsch zo word bedroogen;
Daarom zo bid ik jou, ziet ze eerst eens voor jou oogen;
Want daar is niemand, die jou ooit beklaagen zou,
Zo jei te trouwen kwaamt met zulk een fraaijen Vrouw.
JONKER JAN.
(85) Weet gy wel, Jodelét, dat, als gy zo wilt spreeken,
Ik u de lastigste van alle ménschen réken?
JODELÉT.
Daar is geen knorriger als ik, wanneer men gaat
Den heelen nacht, schoon ’t nóch zo koud is, op de straat,
Of dat ik in een stoep vast stamp voet om te swieten,
(90) Terwyl ik u verwacht, wie droes zou ’t niet verdrieten?
JONKER JAN.
Maar, Jodelét.
JODELÉT.
                        Myn Heer.
JONKER JAN.
                                        Ik meen, dat myn Pórtrét
Zyn werking heeft gedaan, zo Izabél maar lét
Hoe schoon ik daar in ben geschildert: uit de trékken
Van myn gezigt zal zy myn liefde straks ontdékken.
JODELÉT.
(95) Ik weet wel beter, Heer, daar is in ’t minst niet aan.
JONKER JAN.
Wat zégtge?
JODELÉT.
                    Dat het u groot nadeel heeft gedaan.
JONKER JAN.
Hoe duivel weetje dat?
JODELÉT.
                                    Om dat ze, in plaats van ’t uwen,
Het myne heeft.
[p. 5]
JONKER JAN.
                          Wie zou niet voor dat schelmstuk gruwen?
Indien zulks waar was, schelm, ’k verzeker u, dat gy,
(100) Zoud sneuv’len door dees’ hand, om die verradery:
Maar deze trouw’loosheid kan ik niet wel gelooven.
JODELÉT.
Wil vry uw trouwe knécht van ’t leevens licht berooven,
Zie daar, stoot toe, ik mag wel lyden, dat ge u wreekt,
Maar ’k bid tóch, dat gy my geen gat in ’t wambuis steekt.
JONKER JAN.
(105) Spót gy met my, voort zég hoe ’t daar mede is gelegen.
JODELÉT.
Je schynt vergramt, en tót bloedstorten zeer genegen.
Maar ’k zal ’t u zéggen, om uw dolle razerny
Voor deze maal te ontgaan. Wel, hoor dan toe, toen wy
Uit Vlaand’ren reisden....
JONKER JAN.
                                          Wél.
JODELÉT.
                                                  Had gy zeer groot begeeren,
(110) Om weder herwaards aan naar Uitrecht toe te keeren,
Maar gy vond op uw’ komst uw Broeder daar gedood,
Uw Zuster wech gevoert, en van haar eer ontbloot.
Men wist niet waar zy was, men kon in ’t minst niet denken
Wie zulks gedaan had, ja, ’t scheen uw ’t verstand te krenken.
(115) Dat ’s jammer, dócht ik, dat hy gék word, daar hy nou
Op ’t trouwen staat: óch ik beklaag die arme vrouw.
JONKER JAN.
Waarom errinnert gy, ô schelm, die ongelukken
My weder die myn Ziel zoo zwaar, én lastig drukken?
O’ Broeder die tót nóch de wraak van my ontbeert!
(120) O’ Zuster die nóch blyft zoo schandelyk onteert!
’k Zal aan uw hoonder, en uw moorder, my zo wreekken,
Dat ider daar van zal op ’t lóffelykste spreekken.
Maar laat ons wederom eens komen op ’t Pórtrét.
JODELÉT.
Dat ’s my onmogelyk, als gy het my belét;
[p. 6]
(125) Zie, Jonker Jan, ik tracht in ’t spreeken, én in ’t leezen,
Gelyk een Cicero, ordéntelyk te weezen.
Wy waaren naauwelyks weer naar dit land gegaan;
Of Ferdinandus bood u zyne Dóchter aan:
Men zond u haar pórtrét, zo dra gy ’t kreegt in handen,
(130) Begont gy lichter laag in haare min te branden,
Te meer, dewyl de Vaar beloofde, dat hy jou
Daar méde een tonne gouds ten huw’lyk geeven zou;
Gy sliept hier dan niet op, maar gy stélde uwe zinnen
Toen voort te wérk, om ’t hart van Izabél te winnen:
(135) Gy liet u schilderen, én wou dat uw pórtrét
Ook wierd aan haar gebragt, om door het zélve nét
Waar ge in gevangen waard, haar wéderom te vangen,
Zy had voorzéker in die strik ook blyven hangen
Indien ’t de hémel niet belet had.
JONKER JAN.
                                                    Maar wanneer
(140) Zal die Historie eens volénd zyn?
JODELÉT.
                                                              Hoor, myn Heer,
Zyt tóch zo haastig niet, de story, moet je weeten,
Heeft veel omstandigheid, ik hébze schier vergeeten;
Maar luister, ik zal ’t u verhaalen in het kort,
Dóch op konditie dat ik in myn rêen niet word
(145) Gestoord.
JONKER JAN.
                          ’k Beloofje dat ik u niet wêer zal stooren.
JODELÉT.
Waar was ik ook? ja, ’k héb ’t. u staat nóch wél te vooren,
Dat my de schilder, daar gy u van schild’ren liet,
Toen ook uitschilderde?
JONKER JAN.
                                      Dat weet ik.
JODELÉT.
                                                          Én voor niet?
JONKER JAN.
Vervólg maar.
[p. 7]
JODELÉT.
                      O wat was ’t een braave vént! de duivel!
(150) Wat kon hy békeren, hy mogt voor twé man zuyvel.
JONKER JAN.
Dat raakt my niet. ik wil dat gy my aanstonds zégt
Waar ’t is, én wat gy daar al mê hébt uitgerécht.
JODELÉT.
Ik bid u, geef wat tyd. ik zal daar aanstonds méntje
Van maaken.
JONKER JAN.
                    Wél men zou verliezen zyn patientie.
JODELÉT.
(155) Nou, Heertje, luister toe, je weet ik bén een man....
JONKER JAN.
Wie vraagt daar na?
JODELÉT.
                                Die zeer kurieus is, én dat van
Natuur, dérhalven nam ik ’s middags de pórtrétten
Van u én my, én ging ze eens by malkander zétten
Om ’t onderscheid te zien, dat tusschen ’t uwe én ’t myn’
(160) Mogt weezen, wiens portrét van ons het schoonst zou zyn.
Maar lét, hoe ’k voer, het was óf daar de droes mê speelde
Zo dra als ik ze zag, ik weet niet waar ’t aan scheelde,
Of ’t schortede aan myn oog, óf dwaaling in ’t verstand,
Het myn’ keurde ik voor bést, én ’t uwe moest van kant
(165) Zo dat ik ’t myne na jou liefste héb gezonden
Wyl ik het in myn oog het schoonste had bevonden.
JONKER JAN.
Wat heeftze wél gezeid van zulk een troni!
JODELÉT.
                                                                    Dat
Je niet heel mooi waart nóch veel schoonheid over had.
Maar waarom moogt ge u aan die beuzelingen stooten?
(170) Wie heeft zich zélf zo nét juist in een vórm gegooten.
Tén anderen, ’t is tót uw voordeel, want als zy
Het principaal, myn heer, eens zien zal by ’t kopy,
Zo zal haar vlamme zo veel hooger zich verhéffen,
Als uw schoon bakhuis myn pórtrét kan overtréffen.
[p. 8]
JONKER JAN.
(175) Zwyg ’k zie daar imant staan, ga, vraag’ óf hy ons kan,
Het huis van Ferdinand aanwyzen.
JODELÉT.
                                                        Heer, die man
Zal dat niet weeten.
JONKER JAN.
                                O gy bloodaard gy zyt waardig
Dat hy u lustig róste.
JODELET.
                                  En dat zo onrechtvaardig?
Hei kavalier.


TWEEDE TOONEEL.

JONKER JAN, JODELÉT, STÉVEN.

STÉVEN.
                    Wie daar?
JODELÉT.
                                        Goedvrind.
STÉVEN.
                                                          Ik zeg, hou stand.
JODELÉT.
(180) Ei maatje, met verlóf, waar ’s ’t huis van Ferdinand?
STÉVEN.
Dat ’s hier.
JODELÉT.
                  Hy heeft gelyk de Schoonvaâr is gevonden,
Kom hier Schoonzoontje broêr, wil hem uw komst verkonden,
Klóp hier vry aan.
STÉVEN.
                            ,, De droes wat heb ik zót gedaan,
,, Dat ik haar ’t huis wees daar myn Heer is ingegaan.
[p. 9]
JONKER JAN.
(185) Woont hier Heer Ferdinand?
STÉVEN.
                                                      ,, Ja wel ’k begin te vreezen
,, Dat dit van Izabél ook zal een vrijer weezen,
,, Wat zal ik doen, ik vind het raadsaamst, en voor bést,
,, Dat ik die doffer door een list hou van het nést.
Ik bid u, stoor hem niet, hy ’s ziek gy mocht door ’t schellen,
(190) Hem wakker maken, en daar door licht meer ontstellen.
Wie ben je wat voor vólk?
JODELÉT.
                                          Wy gaan het meest by nacht,
En zyn liefhebbers van de vrije katerjacht.
Wy schuuwen ’t licht, het is ons haatelyk in de oogen,
Noorwegen is het land daar wy zyn opgetoogen,
(195) ’t Leid aan de noorder pool, een land daar niemand slaapt,
Daar zelf het schanden is, wanneer men geeuwt, of gaapt.
Voor my, ’k slaap nimmer, en myn meester, dat ’s een waaker.....
STÉVEN.
Zeg liever dat hy is een groote moeitemaaker,
Die my laast overviel, ’k meen dat ik hem wel kan,
(200) Voor my ik pretendeer daar satisfactie van.
JODELÉT.
Zyt gy uw leeven moe? ik ben alleen u machtig.
’k Heb hier een endje staal, ’k zal u daar mêe waarachtig
Een knoopgat draaijen daar je voort jou ziel doorspuuwt
Des vlucht van hier, ik wil dat gy myn gramschap schuuwt.
(205) De droes de vént blyft staan, hy schynt niet bang te weesen
Kom avanceer myn heer, óch ik begin te vréezen
Dat het hier honden zal.
JONKER JAN.
                                      Kom, fielt, ik kom u by.
STÉVEN.
Ik zal u deze plaats inruimen, maar zo gy
[p. 10]
My tót in de andre straat....
JODELÉT.
                                            Ei, Heertje, maak hem vlugtig.*
JONKER JAN.
(210) Wél aan.
JODELÉT.
                        Ei, kyk, hy schaakt, dat is wél duivels kluchtig.
’k Was voor dien blooden hond nóch wél ter deeg bevreest.
Dat spytme zéker, ’t was récht myn partuur geweest.
Maar waar óf déze vént van daan komt?


DERDE TOONEEL.

JONKER JAN. LOUIS. JODELÉT.

LOUIS.
                                                                Stéven, Stéven.
JODELÉT.
Wie óf hy roept? ik mag de gék eens antwoord geeven.
(215) Ik kom, myn Heer.
JONKER JAN.
                                      Hy roept zyn knécht.
LOUIS. komende van ’t Balkon.
                                                                      Ik bén verspied.
’t Zal bést zyn dat ik vlucht, eer hier gewéld geschied,
’t Belang van eer, moet nu, voor myne liefde wyken.
JODELÉT.
Ei, Heer, maak dat hy meê gelyk zyn knécht gaat stryken.
JONKER JAN.
Ik zweer, dat gaat ’er deur, indien gy u niet méld.
JODELÉT.
(220) ’k Bén Jonker Jodelét uit ’t Dórp van Barnevéld.


VIERDE TOONEEL.

JONKER JAN. JODELÉT.

JONKER JAN.
Ach! Jodelét wat raad? die vént kwam daar van boven
De Galdery.
[p. 11]
JODELÉT.
                    Dat ’s waar, hy is ook al verstooven.
Die Heer slacht zyne knecht, hy dorst voor ons niet staan.
Maar is ’t de moden hier door ’t vénster uit te gaan?
(225) Wél nou, wat drommel, spreek.
JONKER JAN.
                                                    Zaagt gy hem daar afkomen?
JODELÉT.
Ja.
JONKER JAN.
      Ik bén heel ontstélt.
JODELÉT.
                                    My is de lust benomen.*
JONKER JAN.
Wat raad, gy weet de reên, waarom dat ik hier kom?
JODELÉT.
Ja, om mét Izabél te zyn de Bruidegom.
Maar déze vént, myn Heer, die wy daar aanstonds zagen,
(230) Kon u het wapen van Boksbérgen licht doen draagen.
Gy kund wél dénken hoe dat hy reeds by haar staat,
Terwyl dat zy hém ’s nachts door ’t vénster binnen laat.
JONKER JAN.
Daar voor bén ick beducht.
JODELÉT.
                                          Wat dunkje van die greepen?
Heeft Juffrouw Izabél alreeds al zulke kneepen,
(235) Wat zal ze niet....
JONKER JAN.
                                      Ik stél myn hoop alleen op u.
Een zék’re listigheid die my de liefde nu
Komt in te storten, zal my licht’lyk van dit vreezen
Bevryden, als gy my daar in wilt dienstig weezen.
Gy moet deez’ mórgen vroeg voor myne meester gaan,
(240) Én ik dan voor uw knécht, trék gy myn kleederen aan,
[p. 12]
Wy zullen van ’t pórtrét wel licht iets wonders hooren,
Wel hoe! gy schud uw hooft.
JODELÉT.
                                              Dat kan my niet bekooren.
’k Houw van dat kunsje niet. wat wierd ’er wel gezégt?
Dat ik de meester waar, en Jonker Jan de knécht?
(245) O dat is narre werk. ’k Meen dat die maskerade
Wel licht zou ruiken naar een braave bastonnade.
Maar pózitó zy wierd dan eens verlieft op myn?
En ik ook weêr op haar, wat duivel zou ’t dan zyn?
JONKER JAN.
Zyt daar niet voor bezórgt.
JODELÉT.
                                          Maar pósitó genomen
(250) Het viel eens kwalyk uit?
JONKER JAN.
                                                  Dat zal op my dan komen,
’k Word in myn’ achterdócht, door deze veinzery
Wel haast verlicht. Ik zal dan met de knechten my
Gemeen gaan maaken, en by ’t minste keuken meisje,
De vrijer speelen.
JODELÉT.
                            Goed, maar blyf haer van het vleisje.
JONKER JAN.
(255) En duuwen haar dan een steekpenning in de hand.
Zo voel ik haar de pols.
JODELÉT.
                                    Wat heb jei groot verstand.
JONKER JAN.
Gy zult dan midd’ler wyl, met eeten, en met drinkken,
Uw hart ophaalen, en in goude kleed’ren blinkken
Gelyk de Koning van Peru.
JODELÉT.
                                          Ja, ik begin
(260) Dat nou te vatten. O ’t is wonder naar myn zin.
Hoe droes bedenkje ’t zo? ik zal myn zelfs niet kennen,
En daar is niemand die kan weeten dat wy ’t bennen,
[p. 13]
Maar eer ik word jou Heer, óf eer jei word myn knecht,
Zo moest hier ’t geld zyn, óf daar wierd niet uitgerecht,
(265) Om voor de meisjens tót steekpenningen te dienen,
Wanneer zy open doen; wel ja, men zou aars mienen
Dat daar een rep’rateur, óf wel een snijers gast,
Kwam vrijen. O! op de eer diend wel te zyn gepast.
JONKER JAN.
Ik zal ’t u geeven.
JODELÉT.
                              Goedt.
JONKER JAN.
                                        Hy zal u braaf trakteeren,
(270) En gy zult daag’lyks zyn, by Jufferen, en Heeren,
Maar ik, in tegendeel door achterdócht gedrukt,
Zal u benyden, dat het u zo wel gelukt.
Ja hoop’loos leeven. Ach! wat zal het my ontroeren.
JODELÉT.
Maar, Heer, wanneer ik die karakter kom te voeren,
(275) Zo mag ik dan wel op uw adelyke rug
Een rótting léggen, én uw’ beenen maaken vlug?
Of u tót myn plaizier de stókkedans doen danssen?
JONKER JAN.
Gy moogt wel dreigen.
JODELÉT.
                                    Bloed! hoe duivels zal ik schranssen!
Gy kannen, kruiken, sta vry vast. Kom, gaan wy heen,
(280) ’t Word licht, myn Heer, ’t is tyd dat wy ons gaan verkleên.

Einde van het eerste Bedryf.
Continue
[p. 14]

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

IZABÉL. BEATRIS.

IZABÉL.
Pak vry uw goed op: ’k wil dat ge aanstonds zult vertrékken.
BEATRIS.
Wil my tóch de oorzaak van uw gramschap eerst ontdékken?
IZABÉL.
Gy weet die niet?
BEATRIS.
                          Voor my, ’k weet waarlyk nérgens van.
IZABÉL.
Het zy zo, ’k wil dat gy vertrékt.
BEATRIS.
                                                  Patientie dan.
(285) ’K verzéker u, dat ik, in ’t minst niet héb bedreeven,
Dat waart is, om een meid daarom de zak te geeven,
Ja zo ’k my érgens heb vergeeten in myn’ plicht,
Zo straft me vry, want ik word valschelyk beticht.
IZABÉL.
Dat ’s waar juffrouw. gy deed van deze nacht niet open
(290) Het vénster van ’t Balkon, nóch hébt bloots voets geloopen
Om niet gehoort te zyn?
BEATRIS.
                                      O ja! ’k ging op ’t Balkon,
Om uwe Lubben, die ’k by daag daar in de zon
Te bleeken had gelégt, te haalen, ’k was vol vreezen
Dat die wél lichtelyk gestoolen mogten weezen.
IZABÉL.
(295) Wél waarom spraakt gy niet, toen ik u riep?
BEATRIS.
                                                                              Ik las
Myn paternóster.
[p. 15]
IZABÉL.
                            Én zo hart?
BEATRIS.
                                              Mejuffrouw, ’t was
Door de yver die ik had.
IZABÉL.
                                      Wat wilt gy doen gelooven?
Hoe? waren ’t lubben, pry, die vént, die daar van boven
’t Balkon sprong?
BEATRIS.
                            Ach, juffrou, ik bid geloof het niet.
IZABÉL.
(300) Dérft gy ontkénnen ’t geen men voor zyn’ oogen ziet?
BEATRIS.
’t Is waar, juffrouw, Louis....
IZABÉL.
                                        Wat naam komt my ter ooren!
Wat was ’t voor een Louis?
BEATRIS.
                                            Uw Neef.
IZABÉL.
                                                            Wat moet ik hooren!
Kwam die, door uw bedryf, in huis van déze nacht?
BEATRIS.
Zo gy médogentheid voor eene misdaad acht,
(305) Zo is het waar, dat ik héb grootelyks misdreeven.
Dóch ’k weet, zo gy my hoord, gy my gelyk zult geeven.
IZABÉL.
Spreek dan récht uit, spél my geen leugens op de mouw.
BEATRIS.
Stoot my vry uitten huis, wanneer ik lieg, juffrouw.
Louis, kwam voor de deur, dees nacht, om u te spreekken,
(310) En wyl ’t hart régende héb ik hém op zyn smeekken
In huis gelaten, ’t was wél tégen myn gemoed,
Maar ’k wierd bewogen, door het bidden van dien bloed,
Zo dra hy was in huis, gy weet hoe dat uw vader
[p. 16]
Steets kucht en hoest, hoorde ik zyn stem, hy kwam ons nader,
(315) Louis vlood op ’t Balkon, en schuilde daar, tót dat
Uw vader, zig weer om te bed begeven had.
Hy zei dat hy u wénste een ogenblik te spreekken.
’k Antwoorde hem, dat ik my daar niet in wou steekken.
’t Was al Beatris veur, Beatris na, maar ik
(320) Ik dacht slechts kryt wat heen. Want ziet Juffrouw, ik schrik
Voor ’t kopp’len, niemant kan daar meer als ik voor gruuwen,
Maar toen hy my wat geld zócht in de hand te duuwen,
Meende ik hem de oogen uit het hooft te halen, licht
Wierd hier een ander door verleid in zyne plicht.
(325) Voor my, ’k ben van natuur een lam, Juffrouw, daar tégen
Weer een Leewin’ zo daar uwe eer is aan gelégen.
In ’t kort, zo dra hy zag, dat ik het récht begon
Te meenen, liet hy zich afzakken van ’t Balkon.
Hy was nóch nauwelyks benéden, óf ik hoorde
(330) Daar zulk gewéld, als óf men imand daar vermoorde.
Het was niet anders, als wie daar, schiet toe, sla, stoot,
Blyf staan, zo gy ’t niet wilt bekoopen met uw dood.
’t Was óf daar alles zou geraken om het leeven.
Dit zyn de reên waarom ge op my zo hebt gekeeven.
(335) Ik véste myn geluk, alleen op uwe trouw,
Op hoop dat ik daar door van u verkrygen zou
Een Bruilof stuk; maar ach! wie zal my niet beklaagen,
Nu ’k hoor dat Jonker Jan alhier in ’s Gravenhaagen
Te komen staat, om u te trouwen, jaagt ge my
(340) Voort wech.
IZABÉL.
                              Hoe! Jonker Jan daar ik voor gruw? jou pry
Derftge in myn byzyn nóch van zulk een Monster praaten?
Een Bullebak, die ik, in eeuwigheid zal haaten.
Gaa voort van hier. Ik meen ’t. maak al uw goed vry klaar.


[p. 17]

TWEEDE TOONEEL.

BEATRIS.

Die Duivelse Louis is de oorzaak, dat ik daar
(345) Zo kyven héb gehoord. Wat bén ik ongelukkig?


DÉRDE TOONEEL.

FÉRDINAND. BEATRIS.

FÉRDINAND.
Hoe zie je zo beschreid Beatris? hoe zo drukkig?
BEATRIS.
Om dat uw dóchter my de huur heeft opgezeid
Daar ik niets héb gedaan, als haar maar voorgeleid
Wat haare plicht is, én hoe dat zy hoord haar zinnen
(350) Te stéllen, om alleen haar Jonker Jan te minnen.
FÉRDINAND.
’t Is wél een kleene zaak. zo moetje daarom voort?
BEATRIS.
Ja, zonder eens tot myn verschooning ’t minste woord
Te willen hooren.
FÉRDINAND.
                            Kom, ga heen, én wil haar zéggen,
Dat haar haar vader hier verwacht.


VIERDE TOONEEL.

FÉRDINAND.

                                                      My dunkt zy léggen
(355) Te met eens overhoop. wanneer dat onze vloer
Niet is ter deeg geschrobt, is ’t strak jou voddemoêr,
Of dat ’er by geval een breekt van onze Glazen.
Ja om een beuzeling, begint zy voort te raazen.
Zo Jonker Jan dat wist, wat óf hy zeggen zou?
(360) Zy komt. Dat jonge ding is slimmer als een vrouw.


[p. 19]

VYFDE TOONEEL.

FÉRDINAND. IZABÉL.

FÉRDINAND.
Wél is ’t nou tyd myn kind de meid zo wég te jaagen?
Nu gy verwacht bezoek van vrienden alle dagen.
Ik meen myn hart eens op te haalen, ’k zal daar van
Myn deel wél krygen. ik verwacht uw Jonker Jan,
(365) Uw Bruidegom, myn kind, zal mog’lyk hier haast weezen.
IZABÉL.
Zyn trouw zal my veel meer als wél de dood doen vreezen.
FÉRDINAND.
Jei haakt meer na de dood als jei wel doet naar hém?
Zo ’t was een hófpop, die met een verwyfde stém
U met een airtje wist van de op’ra te onderhouwen
(370) ’k Meen dat gy graag mét zulk een lanterfant zou trouwen.
O wat bedurven eeuw beleeven wy! jou pry
Gy lacht ’er om. Ha ha... maar wélk een zótterny
Dat ik haar na lach?
IZABÉL.
                                Gy hébt groot gelyk myn vader
Dat ge u verstoort. maar zie dit Schildery eens nader
(375) En gaat in uw gemoed. ’k wéd dat gy zélf beként
Dat hy een monster is.
FÉRDINAND.
                                  ,, Hoe kom ik aan die vént?
Gy oordeelt ’t principaal dan na ’t kopy? wat reeden?
Een lichchaam, schoon mismaakt, heeft wél eelmoedigheeden.
Het weezen, dat bedriegt. ’t is waar, dat hy wél wat
(380) Afschuuw’lyk in ’t pórtrét geschildert is, maar dat
Beneemt zyn glory niet. men hoort hém éstimeeren
Voor een heel braaf Soldaat. daarom is myn begeeren
Dat gy hém minnelyk onthaalen zult. myn kind
’K beloofje dat ik u, zo hy is, als hy in ’t
(385) Pórtrét geschildert staat, aan hém niet zal besteeden.
[p. 19]
’k Verzéker u... maar ’k zie een Juffrou herwaarts treeden.
Hoe droes komt die in huis? die sakereerse knécht
Laat haar binnen. ô die wagen gaat niet récht.


ZÉSDE TOONEEL.

FÉRDINAND. IZABÉL. LUKRÉTIA.

LUKRÉTIA.
Ik kom, Heer Ferdinand, om uwe bystand smeeken,
(390) ’K wénsch u een oogenblik alleen te mogen spreeken.
FÉRDINAND.
Mejuffer, zonder dat ge eens zégt wie dat gy zyt,
Zo kommandeer maar, ’k bén uw dienaar t’aller tyd.
Laat ons hier wat alleen.


ZÉVENDE TOONEEL.

FÉRDINAND. LUKRÉTIA

LUKRÉTIA.
                                    ,, ’K dien zo myn ról te speelen,
,, Dat zyn médogenheid komt in myn ramp te deelen.
FÉRDINAND.
(395) ,, Die juffrouw is niet vreemd van mienen, ik bekén ’t.
LUKRÉTIA.
,, O Hémel! wanneer zal myn ramp eens zyn vol end?
,, Ik bén nu zonder eer, ach! waar ik zonder leeven.
,, In* welk gewést zal ’k my rampzalige begeeven?
,, Ach! dat den Hémel op my neederstorte óch! óch!
FÉRDINAND.
(400) ,, Dat ’s Kats, uit het verhaal, vol jammer, én bedróg.
LUKRÉTIA.
,, Waar berg ik myne schande? óch! óf dit gantsche weezen
,, Kwam storten op my nêer.
FÉRDINAND.
                                            ,, Zy is geheel doorleezen.
,, Wat ’s daar onze Izabél een botmuil by? ’k bekén ’t
[p. 20]
,, Dat leezen van romans maakt Juffers elokwént.
(405) ,, ’k Was in myn tyd ook een liefhebber van de boeken.
,, O’ wat ging ik daar uit al kompliménten zoeken.
,, Amadis kon ik fiks, ’k las Flooris deur en deur
,, Hoe smoorig hy verlieft was op zijn Blancefleur.
,, ’k Hield uittermaten veel, van amoureus te dichten,
(410) ,, Ja waar ik ging, of sting, niets kon my anders stichten.
LUKRÉTIA.
Vergeef het my, myn Heer, indien ik u belét.
FÉRDINAND.
,, De Sékretaris à la mode, heeft se ook nét
,, Op haare duim.
LUKRÉTIA.
                            ’k Hoop dat ge uwe ooren niet zult sluiten,
Voor myn gebêen.
FÉRDINAND.
                            ,, Zy kén hem heel te maal van buiten.
(415) Zyt vry verzékert dat ik u niets weyg’ren zal.
LUKRÉTIA.
    ’t Verveel u niet, myn Heer, dat ik u lastig val
Door ’t kort verhaal van myn geslacht. ik héb voor deezen
Gehoord,* dat gy wél pleegt een trouwe vrind te weezen
Van myn Heer Vader, toen hy binnen Roomen was.
FÉRDINAND.
(420) Dat ’s uit Lizander, én Kalist’. ’t komt wél te pas.
LUKRÉTIA.
    Weet dan voor eerst, dat ik tót Uitrécht bén gebooren.
Daar my veel rampen van den Hémel zyn beschooren.
Myn moeder sturf toen zy van my lag in de Kraam,
Tot groote droefheid van myn Vader. Zyne naam
(425) Was Fréd’rik Leeuwenveld. hy kwam ons op te voeden
Zórgvuldig, maar mét my ging ’t buiten zyn vermoeden!
’k Had nóch twee broeders, die myn Vader alzo teêr
Bemind heeft, als hy my genégen was, myn Heer.
Wy leefden ook in rust én vreede met elkand’ren.
(430) Maar ach! de liefde kwam haast myn geluk verand’ren.
[p. 21]
’k Was te Uitrécht op een Baal: ’k zag daar een vreemdeling,
Die ik, naar dat hy my heel minnelyk ontfing,
En ook veel tékenen van liefde had gegeeven,
Myn hart opófferde: Hy zwoer dat hy zyn leeven
(435) My niet verlaaten zou, dóch veinsde hém verlieft.
Daar ik, in tégendeel waar tót in ’t hart gegrieft.
Laat u de traanen, Heer, die uit myne oogen léken
Het ov’rig zéggen*, want de schaamt’ verbied my ’t Spreeken.
Vermits ik de oorzaak bén van myn Heer Broeders dood,
(440) En dat myn Vader, hém (ó misdaad al te groot)
Van droefheid vólgden. ’t Scheen dat ik door ’t driftig minnen,
Al de eer gebannen had, uit myn verliefde Zinnen.
Hy trok uit Uitrécht, mét belóften dat hy* zou
In ’t kort weêr by my zyn, ik hiel Hém voor getrouw
(445) En sloeg geloof daar aan, ’k bleef hém aldaar verwachten
Twé jaaren lang, op hoop hy zou zyn plicht betrachten;
Maar ik bemerkkende in het énd zyn trouw’loosheid,
En dat ik listig van die snoode was misleid,
Reisde ik hier na den Haag om hém zélf op te zoeken.
FÉRDINAND.
(450) Wat Guit is dat, wie zou dat schélmstuk niet vervloeken?
LUKRÉTIA.
’K rép van de vrindschap niet, die ge onderling wél eer
Met myn heer vader hébt gehouden, neen myn Heer,
Uwe édelmoedigheid zal u genoeg beweegen
Tot myne hulp. ik bid laat my tóch niet verlégen.
FÉRDINAND.
(455) Mejuffer weest gerust. ’k bén tót uw dienst gereed.
Uw vader was myn vrind, ja die my de eer aandeed
Van zyne Broeder my te noemen, ’k zal betoonen
Dat ik genégen bén die vrindschap steets te loonen,


[p. 22]

ACHTSTE TOONEEL.

FÉRDINAND. LUKRÉTIA. BEATRIS.

BEATRIS.
Myn Heer, daar is Louis uw Neef. hy wenschte mét
(460) U eens te spreeken.
FÉRDINAND.
                                        Lei deez’ Juffer in ’t Salét
By myne dóchter. wil een weinig patienteeren
Mejuffer, ’k zal my weêr zo aanstonds tót u keeren.
Zég aan myn Neef dat hy my nu wél spreeken kan.


NÉGENDE TOONEEL.

FÉRDINAND.

Na ’k aan haar reeden speur, zo is het Jonker Jan
(465) Zyn zuster, ik bekén ze is deerelyk bedroogen,
Ik zal haar hélpen, ’k bén door haar verdriet bewoogen.


TIENDE TOONEEL.

FÉRDINAND. LOUIS.

FÉRDINAND.
Wél Neef wat jaagt u hier om my te spreeken?
LOUIS.
                                                                              Oom,
Het is om uwe raad, dat ik hier by u koom.
Een zeek’re vrind heeft my van Uitrécht zo geschreeven
(470) Dat my ontmoeten zal, een kwéstie daar het leeven
Aanhangt. én wyl ze alleen is om het point van eer,
Dócht my het raadzaamst’ dat ik tót uw raad my keer.
FÉRDINAND.
Gy zoud in ’s Graavenhaag, geen béter raadsman vinden,
Als my, ik was altyd één van uw trouwste vrinden.
(475) Spreek openhartig, én verzwyg my niets daar van,
Ik zal u hélpen mét myn raad zo veel ik kan.
[p. 23]
Is dat de Brief daar gy van spreekt? die gy van wégen
’t Verschil, van uwen vrind, zo aanstonds hébt gekrégen.
LOUIS.
Ja ’k zal ze u leezen.
FÉRDINAND.
                                Goet, ’k héb juist myn bril verleid.
LOUIS. Leest:

        MYN HEER,
De jongste Broeder van die die gy dood gestooken hébt, is van daag hier uit Uitrécht getrokken, om u in ’s Gravenhage op te zoeken, om wélke réden weet ik niet, het was myn plicht, dógt my, u dit beként te maken, op dat gy op uwe hoede mogt zyn.

                                                                U Dienaar.

                                                                          KAREL.
FÉRDINAND.
(480) Maar Neef, waar viel tóch voor die buitenspoorighéid?
LOUIS.
Tót Uitrécht.
FÉRDINAND.
                      Was het ook een Edelman?
LOUIS.
                                                                  Myn béste
En trouwste vrind.
FÉRDINAND.
                              Hoe kwam het by dat gy hem kwéste?
Stak gy hem in duël?
LOUIS.
                                O neen, ’t was onverwacht,
Wyl het geschieden in het midden van de Nacht.
(485) Myn Oom, het heugt u wel, hoe de oudste van myn Neeven
Tót Uitrécht zou het maal van zyn promotie geeven.
Geduurende de tyd dat ik my daar onthiel,
Wierd ik daar ’s Avonds op een Baal verzócht, ’t geviel
[p. 24]
Dat ik een juffer daar ontmoette, schoon van léden;
(490) Zy vong my in de strik van haar bekoorlykhéden,
Ik smeekte om haare gunst, én vleide haar, tót zy
Vervoert van wédermin, zich over gaf aan my,
In ’t kort, terwyl ik haar, naar huis geleide, randen
My vier vermomden aan, voor my ik sloeg de handen
(495) Aan myn rappier, om my te rédden in die nood,
’k Stiet blind’lings toe, tót dat ’er eind’lyk imand dood
Ter aarde viel, ik moest tót rédding van myn leeven,
Dewyl de wacht kwam, myn beminde toen begeeven.
Ik hoorde ’s mórgens (ach! hoe stond ik op die maar
(500) Verstéld) dat* het de Broêr van myn beminde waar.
Dit zal nu imand van zyn vrinden willen wreeken,
Wat staat my nu te doen? my voor hem te versteeken
Gedoogt myne eer niet, én ’t was grooter wreedheid, dat
Ik hem om ’t leeven bragt.
FÉRDINAND.
                                          Dat ’s waar kouzyn. maar wat
(505) Inpertinénten Beest, hoor ’k aan de deur zo raazen?
Het steurt ons heel diskours, ’k hoor dreunen onze glazen.


ELFDE TOONEEL.

FÉRDINAND. LOUIS. BEATRIS.

BEATRIS.
’K héb hier een tyding die is honderd guldens waard,
Uw dóchter Izabél zal nou haast zyn gepaart.
Uw Schoonzoon was ’t die op de deur zo heeft gestooten,
(510) Hy treed gelyk een haan mét vullis in zyn pooten.
Wat is ’t een brakje, Heer?
LOUIS.
                                          Gy hébt uw kind besteed
Ten huw’lyk, zonder dat een van de vrinden ’t weet?
Gy moet wel haastig zyn.
FÉRDINAND.
                                        ’K weet wie ik héb verkooren.
[p. 25]
Het is een braaf Sóldaat.
LOUIS.
                                      ,, Ach! wat kom ik te hooren.
FÉRDINAND.
(515) Ga, zég myn dóchter dat zy haar wat opschikt, ras.


TWAALFDE TOONEEL.

FÉRDINAND. LOUIS.

LOUIS.
O Hémel! welk een maar?
FÉRDINAND.
                                              ,, Hoe maak ik het van pas?
,, Myn Schoonzoon is gehoont, én die hém kwam te hoonen
,, Is myne Neef, wie zal ik myne bystand toonen?


DÉRTIENDE TOONEEL.

FÉRDINAND. LOUIS. IZABÉL. JONKER JAN. JODELÉT. BEATRIS.

JODELÉT.in Heere kleederen, ge-
volgt van Jonker Jan.
Deez’ kamer is niet vrémd. wat dunkt u Iodelét?
IZABÉL.
(520) ,, Hoe lykt hy ’t Schildery!
JONKER JAN.
                                                    ,, Hoe lykt zy na ’t pórtrét!
JODELÉT.
De vloer is hier zo glat, men zou den hals schier breeken.
FÉRDINAND.
Zyt wélkom Jonker Jan.
JONKER JAN. tégens Jodelét.
                                  ,, Nu wil ten minsten spreeken.
JODELÉT.
,, Hy ziet gelyk een Uil die Schoonvaâr. ’k dankje zeer,
’k Bén bly dat ik u in gezontheid zie myn Heer.
[p. 26]
IZABÉL.
(525) ,, Wélk een bekoorelyk* figuur.
JODELÉT.
                                                          ,, ’k Zou haast vertrékken,
,, Die paay kykt my zo aan, ’k vrees dat het uit zal lékken.
FÉRDINAND.
,, Myn zwager lykt wél zót hy mymert zo.
JODELÉT.
                                                                    Zyt gy
Van uwe dóchter, Heer, ook maistre Cermony.
LOUIS.
,, Een schoone vraag.
JONKER JAN.
                                ,, Die Gék zal ’t vrees ik nóch verbrussen.
JODELÉT.
(530) Is ’t geen manier malkaâr hier wellekom te kussen?
’k Verzoek, myn Heer, dat gy uw dóchter kommandeert,
Dat zyme mét een kus voor ’t minst’ kongratuleert.
FÉRDINAND.
,, Myn dóchter had gelyk, het is een Gék der Gékken.
JODELÉT.
Wat ’s ’t vólk hier vies! hoe ziet men haar de neus optrékken?
(535) ’t Gaat anders in myn* land, een braave juffer ziet
Daar voor een Jongman op een zoen tien twintig niet.
Nou lustig spreek een reis.
FÉRDINAND.
                                        ,, Hy is niet by zyn zinnen.
JODELÉT.
Vergeef het my het is door al te hevig minnen,
Zo ik u zeer doe. Want ei voel, myn Heer, ik brand
(540) Puur óf ’t victory is, door al myn ingewand.
Maar gy myn Engelin ik wénschten wél te weeten
Of gy ook mê zyt mét dat zélfde vuur bezeeten?
LOUIS.
,, Hy redeneert niet vrémd.
[p. 27]
FÉRDINAND.
                                        ,, Wat onbeschoft is dat!
JODELÉT.
Zy lachchen al te maal, wat drommel bén ik zat
(545) Dat ge om myn réden lacht? jei luy bént al te zamen
Wél drommels vies, je hoort jou in jou hart te schaamen
Dat jei een eerlyk man dus uitlacht. wél ik praat
Niet als een hoveling maar als een braaf Sóldaat.
Is hier geen stoel in huis? hébt gy hier niet te zéggen
(550) Heer Ferdinand? voor my ’k zou daar de hand op léggen
Indien ’t tót mynent was.
FÉRDINAND.
                                        ,, Ja wél ’k zég andermaal,
,, Het is een vuilyk. loop, Beatris, én haal
Voor deezen Heer een stoel.
JODELÉT.
                                        ’K bid wil my de eer vergunnen,
Dat ik eens pas óf ’k u zou staande zoenen kunnen?
(555) Wél ja, ’t zou lukken, maar zyt gy niet hoog geschoeit?
Zo zég ik dat gy braaf zyt uit den drék gegroeit.
LOUIS.
Een aartig kompliment.
JODELÉT.
                                    Wie mag die lafbék meenen?
Bestaat hy u in ’t bloed Juffrouw? óf is het eenen
Van uw Baal Rékels?
IZABÉL.
                                  Neen, hét is myn eige Neef.
FÉRDINAND.
(560) ,, ’K zég voor de dérde maal: hy ’s zót, zoo waar ik leef.
JODELÉT.
Maar, Schéllempje, heb jei geen Tandestooker by je?
Ik weet niet wat my lét, daar is zo iets ter zyje
Myn linker kies, ik héb het myne gist’ren door
Het stadig peuteren, dewyl ik in myn oor
(565) Wat veel matery had, gebrooken heel aan stukken.
[p. 28]
Wél hoe? gy lacht al weêr, hoe drommel zal ’t hier lukken?
Scheert gy de Gék mét my, óf bén ik hier verraân?
LOUIS.
Maar apropo, myn Nicht, myn Heer, is niet voldaan
Op zyne vraag. hy zei dat hy wel eens wou weeten,
(570) Of gy ook meê zyt mét dat zélfde vuur bezéten.
IZABÉL.
Zou ’k niet, hy mériteert dat men hem teêr bemind.
’K geloof niet dat men in den Haag zyn weêrgâ vind.
JODELÉT.
Dat ’s waar, myn Engel. maar die hondert duizent gulden
Is dat largant kontant, én niet belast mét schulden!
(575) Heu, is het?
LOUIS.
                              Hoe, myn Heer, ’k hoop immers dat gy niet
Meer op het géld en goed als op de juffer ziet.
JODELÉT.
’t Zy ver, dat ik, haar om het Géld, óf goed zou trouwen.
’t Zyn schélmen, die daar voor, de leeuwenvélders houwen.
LOUIS.
,, De Leeuwenvélders! hoe hébt gy geen broeder meer
(580) Gehad in ’t leeven?
JODELÉT.
                                        Ja; maar hy wierd schélms ter neêr
Gestooten.
JONKER JAN.
                  Zo Heer Jan de moorder op kon spooren,
Door wien zyn waarde Broêr het leeven heeft verlooren,
Hy zou zyn handen niet ontworst’len, maar het snood
En Goddeloos bedryf, bekoopen mét de dood;
(585) Maar die verrader, weet na ’t schynt zich af te réchten,
Veel meer op moorden, als op voor de vuist te véchten
LOUIS.
Die knécht dunkt my voert hier het alderhoogste woord.
Ik héb nóchtans gehoord...
[p. 29]
JONKER JAN.
                                            Wél, wat hébt gy gehoord?
LOUIS.
Dat het by ongeluk...
JONKER JAN.
                                ’K zég dat het is gelógen.
(590) ’t Was door verraat.
LOUIS.
                                        Wie kan die stouticheid gedoogen?
IZABÉL.
,, ’K zie de édelmoedigheid steekt hém ten Oogen uit.
LOUIS.
Houd gy zulks staande.
JONKER JAN.
                                      Ja.
JODELÉT.
                                            Hy is ’er meê gebruit.
LOUIS.
’K zal u wél vinden.
JONKER JAN.
                                ’K zal my voor u niet versteeken.
LOUIS.
Was ’t hier niet, ’k zou u mét meer achting leeren spreeken.*
JODELÉT.
(595) Hoor. laat uw raân, zo gy veel van uw leeven houd.
Myn knécht slacht my wat. ô hy is zo drommels stout.
Dés zo gy u mét hém wilt in duël begeeven,
Hy ’s hart, voor my, ik geef geen oortje voor uw leeven.
LOUIS.
Gedoogt gy Oom, dat hier een knécht dus stélt den beest?
FÉRDINAND.
(600) O hémel! is dat een begin van ’t huw’lyks feest?
JODELÉT.
Kom Izabélletje laat haar te zamen véchten,
Wy zullen mid’lerwyl t’saam een akkoortje aan réchten.
Gy kunt heel wél muzyk, ’k zal speelen op de fluit,
[p. 30]
Voeg jei (ô ’t gaat zo fray),* daar by jou zoet geluit.
FÉRDINAND.
(605) Ja, dat ’s veel béter als malkander doot te steeken.
Myn kind uw Bruigom heeft het huis nóch niet bekeeken.
Ga na de Galdery, en opent daar de poort,
Beatris. Nu myn Neef, ik bid u ga tóch voort.
JODELÉT.
Dat gaat u voor myn Heer, ’k haat al die Cérmonijen.
FÉRDINAND.
(610) Dat is heel wél gedaan, voor my ’k magze ook niet lijen.


VEERTIENDE TOONEEL.

JONKER JAN. alleen.

Nu kryg ik eenig licht in al myne achterdócht.*
Ik meen myn zuster daar ’k zo lang naar heb gezócht
Nu wél té ontdekken, én mét eenen* ook te vinden
Die geen, die zich de moord* myns broeders onderwinden.*
(615) Ik meen dat déze Neef, wis is de zélve man,
Die ik mét myne knécht, deez’ nacht, zag springen van
’t Balkon. Ik héb zyn’ knécht gesprooken. uit zyn réden
Konde ik ’t wél mérken. ô gy minnaar, schoon ge op heeden
Gelukkiger dan ik staâg mét myn réden spót,
(620) ’t Zal ook myn beurt haast zyn, verwacht dan ’t zélve lót.

Einde van het tweede Bedryf.
Continue
[p. 31]

DÉRDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

LOUIS. STÉVEN.

LOUIS.
Spreek my daar niet meer van, dat zyn gedaane zaaken,
Die, wylze zyn geschied, niet anders zyn te maaken.
STÉVEN.
Waarachtig, Jonker Jan die hébt gy al te zeer
Verongelykt, ik héb mêlyden mét dien Heer.
(625) Is ’t niet genoeg, dat gy zyn zuster kwaam te onteeren?
Zyn Broeder doodsloeg? hoe, hébt gy nu nóch begeeren
Om hém te ontrooven van zyn Bruid?
LOUIS.
                                                              Weet, dat een hért
Geen reên erként, wanneer ’t door min gedreeven wérd.


TWEEDE TOONEEL.

LOUIS. STÉVEN. BEATRIS.

BEATRIS.
Zyt gy ’t myn Heer?
STÉVEN.
                                    ’t Is Król mogól. wat ’s uw believen?
BEATRIS.
(630) Houd gy uw bakhuis toe, Kap’tein der Gauwedieven.
[p. 32]
LOUIS.
Hoe vaart de Bruigom al?
BEATRIS.
                                        Die jonge Heer heeft van
Deez’ middag als een vraat gevreeten. óch! ik kan
Het naauw verhaalen, én daar by ook zo gezoopen
Dat hy zyn wambus én zyn broek wat lós moest knoopen.
(635) Toen hy gegeeten had, zo strékte zyne lust,
Dat hy hém moest terstond begeeven tót de rust:
Hy op de rustbank, voort aan ’t ronken, snurken, kreunen,
Dat daar het heele huis, schier van begon te dreunen.
LOUIS.
Ach! myn Beatris.
BEATRIS.
                              Myn Louis.
LOUIS.
                                                Myn toeverlaat,
(640) Wat zal ik doen? gy kunt....
BEATRIS.
                                                    Uw zéggen dat bestaat
Meest in belóften: maar ’k zal évenwél doen blyken,
Dat ik myn eige zélf daar door niet wil verryken.
LOUIS.
’k Zal ’t u beloonen; maar ik héb, vraag ’t vry myn knécht,
Myn Goudbeurs, eer ik uit myn huis ging, afgelégt.
BEATRIS.
(645) Hoor toe. Heer Ferdinand heeft zélf een groot mishaagen
In déze vént, ja wénst van hém te zyn ontslaagen.
En Izabél, die is zo toornig al te mét,
Dat zy hém dikwils dreigt te geeven een souflét.
Speel hier uw ról in, ’k weet dat ge iets, het kan niet missen,
(650) Zult opdoen, want in troebel water is goed vissen.
Tracht haar te buigen, door uw smeeken, én gebeên,
Wilt deer’lyk zuchten, spreek in prooze niet alleen,
Maar zélf in Rym, en zég: ô juist gevórmde Léden,
Hoe dring ik door ’t gedrang van uwe Gódlykhéden?
[p. 33]
(655) Hier zyn te zaam gesmeed, ô praal myns hófgezins,
Op ’t Aambeeld van natuur, twé groote vyandins;
Dat ’s schoonte én eerbaarheid.. myn Heer, en dan zo vórder.
Maar dat je ’er wél op lét, doe ’t nét, in goejen órder.
Me dunkt je lacht ’er om, en ’k ra jou als myn vriend.
LOUIS.
(660) Je bént heel nét bespraakt.
BEATRIS.
                                                    Dat doet, ik héb gediend
In een Boekwinkel, die niet anders wierd geheeten,
Als de vergader plaats, óf ’t beursje der Poëten,
Daar kwam een vólkje, Heer, van allerhande soort.
Geap’teekt, gechirurgynt, ja zélver Gedóktoort,
(665) Ook mede geadvokaat, én een van haar bekoorden
Myn juffer toen ter tyd, met diergelyke woorden.
O! die hoogdraavenheid die dócht haar wonder raar!
Doe jei by Izabel ook zo, dan raak je klaar.
Maar ’k hoor myn Heer. wil u in aller yl versteeken
(670) In déze hoek. én gy ook hanggat, wil niet spreeken,
Maar houd je tóch wat stil.


DÉRDE TOONEEL.

FÉRDINAND. IZABÉL.

FÉRDINAND.
                                              Ja, ’k zég ’t als nóch, ik wou
Veel liever stérven, eer ik myn belóften zou
Weêrhaalen in myn hals. Neen.
IZABÉL.
                                                    ’K bid, u wil my hooren.
FÉRDINAND.
Uw teemen hélpt hier niet, wil my niet meer verstooren.
(675) Al ’t geen gy hoopen kunt, is uitstél maar van tyd.
Myn hooft dat loopt my om, ’k raak schier myn zinnen kwyt.
Wie zag verwarder zaak? myn Schoonzoon is belédigt,
[p. 34]
En door myn eigen Neef, wie dien ’er ’t bést verdédigt?
Den een bestaat me in ’t bloed, den andere door de eer.
(680) Wat komt my voor?
IZABÉL.
                                        Heeft, Louis, de broêr, myn Heer,
Van Jonker Jan gedood?
FÉRDINAND.
                                      De Juffer die zo éven
Hier by my was, heeft my daar kénnis van gegeeven.
Het was de zuster van Heer Jan. met fatsoen
Ontzég ik haar myn hulp? wat staat my nu te doen?
(685) Louis weet ook niet hoe hy zig hier in zal draagen,
Dies kwam hy hier aan huis, om myne raad te vraagen?
Ik zal by Jonker Jan uw’ Bruidegom eens gaan
En van hém hooren wat hy my hiér in zal raân.


VIERDE TOONEEL.

IZABÉL. alleen.

En ik zal midd’lerwyl myn droevig lót betreuren.
(690) Wat onverlaat moet ik voor myne Bruigom keuren?
Helaas! wat word my van den Hémel opgeleid?
Dit kwélt my niet alleen, maar myn genégenheid
Doelt op een voorwérp dat ik zélf my schaam te noemen,
Wyl élk myn keur om zyn geringe staat zou doemen.
(695) En dit stélt my in een beklaagelyker staat
Dat my Louis bemint, die ik zo dood’lyk haat.
O ja rampzalige, vér van u te beminnen,
Zo haat ik u, gy zult my nimmermeer verwinnen;
Dóch zyn uw rampen groot, ’k meen dat de myne niet
(700) Veel minder zyn, verheug u vry in myn verdriet.
’t Verwerpen van uw min, ziet gy genoeg gewrooken.
Myn min strékt my tót schande, uw liefde is onbesprooken.
Ik haat, én ik bemin, ja bén in zulk een staat,
[p. 35]
Dat ik moet trouwen mét het voorwérp myner haat.
(705) Wie zal my in die twee hartstóchten zo verschillig
Verlichten?


VYFDE TOONEEL.

IZABÉL. LOUIS.

LOUIS.
                  Ik, Mevrouw, uw Dienaar die dienstwillig
Tót uwe bystand is. ik zal in korten tyd
U van dien overlaat ontslaan, ik bid u, zyt
Gerust, én wyl ik hoor, dat ik u kan behaagen
(710) Zo wil gebieden, ik zal alles voor u waagen.
’k Zal geen gevaar ontzien, alwaar het nóch zo groot,
’k Zal u van dézen dag, alwaar het door zyn dood,
Van dien vermétele verlóssen. ik bén vaardig:
’k Zal toonen, dat ik bén alleen uw liefde waardig.
IZABÉL.
(715) O Hémel! ach, ik schrik. wat snoode gruwel daad
Word my hier voorgestélt? ’k wil dat gy aanstonds gaat
Uit myn gezigt. hoe durft ge, ó snoode, my beminnen?
En dénken dat ik zo verbastert bén van zinnen,
Dat ik zulks toe zou staan? neen, dénk niet dat ik u
(720) Bemin, maar dood’lyk haat, ja, dat ik voor u gruuw.
Ga, ga, naar Uitrecht, om uw trouw’loosheid te pleegen.
Ga daar de zuster weêr onteeren, én uw dégen
Bezoed’len mét het bloed van haaren Broeder; maar
Laat myn in rust. ontménschte, is myne ramp niet zwaar
(725) Genoeg, poogt gy my nóch in al myne ongelukken,
Te maaken deelgenoot van uwe schéllemstukken.


[p. 36]

ZÉSDE TOONEEL.

IZABÉL. LOUIS. BEATRIS.

BEATRIS.
De droes spreek zoetjes, want uw vader die is mét
Myn Heer uw Bruidegom, hier naast in het salét.
Ik weet niet op wat wys Louis hier uit zal komen:
(730) Want ik heb in de gang, als ik daar kwam, vernomen
Die mooije knécht, die in ’t portaal op ’t schiltwacht staat.
IZABÉL.
Wat staat ons nu te doen, Beateris, wat raad?
LOUIS.
Ach, zo ik dorst...
IZABÉL.
                              Zwyg stil, ’k wil u niet hooren spreeken.
BEATRIS.
Ja wél, ik beef, juffrouw, laat ik hém gaan versteeken
(735) In uwe kamer, óf uw vader zal hem licht....
IZABÉL.
’t Verscheelt my niet als hy maar is uit myn gezigt.


ZÉVENDE TOONEEL.

IZABÉL. BEATRIS.

BEATRIS.
Zét nou je Bakhuis in póstuur, én wil my schélden.
Zég, labbekak, die reên die zullen hier niet gélden.
Jou ydeltuit, én ook sleeplenden, ’k zal je dat
(740) Verleeren, feeks, heb jei die kneepen in je gat?
Ja raas gelyk een droes, nou lustig dan begonnen.
IZABÉL.
’K versta ’t, Beateris, dat is heel wél verzonnen.
Hoe, bén ik zot, óf gy dat ik het toelaat? kan
Ik zulks gedoogen, slét, is myne Jonker Jan
(745) Wanschapen? dat ’s niet waar, én wat kan u dat raaken?
[p. 37]
Hy is, zo als hy is, kund gy hem anders maaken?
’K wil dat gy van hém nu zult zwygen, ik bemin
Hém om zyn deugd, wat raakt het u, waar dat ik zin
In héb, ik meen, indien myn vader dit eens hoorde...


ACHTSTE TOONEEL.

FÉRDINAND. IZABÉL. JONKER JAN.
JODELÉT. BEATRIS.

FÉRDINAND.
(750) Wat zyn de reên, myn kind, waarom ge u zo verstoorde?
IZABÉL.
’t Is om een poeijerdoos, papatjelief, die zy....
JODELÉT.
Neen, ’t is iets anders. ik héb ’t wél gehoord. jou pry
Bén ik wanschapen? ha! karonje, ha! valzaris,
Jou Izegrim, jou Beer, je bént een Kazuaris.
(755) Hou jei zo myn réspéct by uwe Juffer op,
Wat lét my dat ik u niet voort het gat uitschop.
FÉRDINAND.
Vertrék, zóttin, wég, wég.
JODELÉT.
                                          Ei, wil u niet verstooren,
Ik keef maar, om dat zy, geen kyven meer zou hooren.
’t Was sléchs uit korswyl, Heer.
FÉRDINAND.
                                                  ,, Ik bén alleen bevreest,
(760) ,, En zeer bekommert, dat dien onbeschóften beest,
,, Zyn zuster vinden zal. ’k moet hém zien op te houwen
,, Door myne dóchter.
JODELÉT.
                                  Ach! zo dra ik kwam te aanschouwen....
FÉRDINAND.
Myn Heer, ik moet u nu om zaaken van gewigt
Verlaaten, ik zal dan, zo dra ’k die héb verricht,
(765) Weêr aanstonds by u zyn.*
[p. 38]
JODELÉT.
                                                    Heel wél, wil maar vertrékken.


NÉGENDE TOONEEL.

IZABÉL, JONKER JAN, JODELÉT. BEATRIS.

JODELÉT.
Ik bid myn Engelin, wil eens aan my ontdékken,
Hoe dat ik uw hart te boek sta, én of gy
Ook zulk een brand nu hébt, als ik inwéndig by
My zélve daar gevoel, ik kan schier niet bedaaren.
IZABÉL.
(770) ’k Zal openhartig u de grond myns harts verklaaren.
Ik min myn Heer, én bén zo wél verliefd als gy,
Het voorwérp van myn min, hébt ge in uw heerschappy.
Alleen zyt ge oorzaak, dat de min my ’t hart doorgriefde.
Ik was voor dézen ongevoelig van de liefde;
(775) Maar nu, bevinde ik my, heel in een andre staat.
Zo dra ’k u zag, zag ik, het voorwérp van myn haat,
En liefde te gelyk.
JODELÉT.
                            Jei kund fraai rédeneeren.
Waar droes héb jy geleert zulk nét Philozopheeren?
IZABÉL.
Gy twyffelt hier nóch aan? ’k zég andermaal, ik min;
(780) Dóch vérre dat myn hért de minste vreugden in
Uw wéderliefde schépt, voel ik myn ziel gedreeven
Om u te haaten, tót het einde van myn leeven.
JODELÉT.
’t Is heerelyk gezeid, al kan ik ’t niet verstaan.
By wat Madammetje héb jei tóch School gegaan?
(785) ,, De droes begrypt het. dóch na dat ik kan bemérken,
,, Zo schynt de liefde in haar ook eenigzints te wérken.
Van ’t eerst dat ik u zag, Prinsésje lief.... ,, maar hoe
[p. 39]
,, Geraak ik hier bést uit? kom, Jodelét, én doe
Myn komplimént.
JONKER JAN.
                              Myn Heer.
JODELÉT.
                                              ’k Begeer geen tégenstreeven.
(790) Gy zult haar bést, voor my myn min te kennen geeven,
Gy weet myn oogwit, én gedachten, op een prik.
JONKER JAN.
Ik zal gehoorzaam zyn.
JODELÉT.
                                    Wat is den beest vol schrik.
Ei kyk, hoe beeft hy. nou, ordént’lyk, zonder gékken.
Het bakkes in zyn plooi, wil ’t wat modéster trékken.
(795) Nou onderhou haar, ik zal midd’lerwyl eens gaan
Voor aan de deur, om op wat anders acht te slaan.
BEATRIS.
,, Ik weet niet, hoe Louis zal uit zyn schuilplaats raaken?
,, Die lomp vrees ik zal my een hoope spul licht maaken.
JODELÉT.
,, Wie had ’er ooit gedacht, dat Jonker Jodelét
(800) ,, Zo aartig vryen kon, én dat zo duivels nét?
,, Ik wist het zélver niet, nou kom ik eerst te weeten,
,, Dat ik ben onder één der lukkigste planeeten
,, Gebooren, het geluk loopt my nu te gemoet.
,, Zo ik myn meester nu de schoen uit zyne voet
(805) ,, Kon treeden, wél ik zou het waarelyk niet laaten,
,, ’t Mankeert me aan geen verstand, ’k tart een Poët in ’t praaten.
,, Wel aan dan, laat ik nu, gelyk ik héb gezeid,
,, Van vooren by het haar Mevrouw gelégentheid
,, Gaan vatten, wyl zy is van acht’ren kaal gebooren.
(810) ,, Dóch wie zou dénken dat zy my zou bekooren?
,, Dat apetronitje. Maar hei daar, Jodelét,
Héb ik je by haar om te fluisteren gezet?
’K zég hou je bakhuis toe, óf wil me harder spreeken,
’K héb u daar niet gestélt om haar wat in te steeken.
[p. 40]
JONKER JAN.
(815) ’k Sprak zoetjes, wyl ik dacht dat gy het zo verstond.
JODELÉT.
Neen, neen, myn wil is, dat gy hélder uit de mond
Zult spreeken.
JONKER JAN.
                        ’k Zal u dan ’t geheim myns harts ontdékken:
Maar ’t geen ik zég, moogt gy zélf vry in twyffel trékken.
Ik bén hier niet die geen die ik behoor te zyn,
(820) Myn néderige staat is nu maar in de schyn:
Maar als ik aan ’t geluk eens dénk, ’t geen is beschooren
Aan die, die door u is tót Bruidegom verkooren,
Word ik geheel vervoert door minnenydigheid.
Dit zégt u reets genoeg wat my op ’t harte leid.
JODELÉT.
(825) Houd smoel. Sta af. ’k bedénk daar iets ’t geen wonder raar is.
Myn ziel gesuizebóld, Mevrou, die zal.... maar daar is
’t My al vergeeten. ô de zinnen zyn van huis,
’t Vermaak van u te zien dat maakt my heel konfuis.
Dat doe jei, Jodelét, én jei al mê, jou Guitje,
(830) ’k Zég, ga hier voort van daan; en laat my by myn bruidje
Hier wat alleen.


TIENDE TOONEEL.

IZABÉL. JODELÉT. JONKER JAN.

IZABÉL.
                        Myn Heer, wat zal dat zyn?
JODELÉT.
                                                                    Om dat
Ik zulks nu zo begeer, Mejuffer, dat je ’t vat.
IZABÉL.
Ei, laat Beatris maar...
JODELÉT.
                                  Wil my het hoofd niet breeken
Met uw Beatris, ik begeer geen tégen spreeken.
[p. 41]
(835) Niet lang te futselen? kom, gaan wy na ’t Balkon,
Daar is het luchtig, én vermaakelyk myn zon.
JONKER JAN.
,, Wat heeft de gék in ’t zin? ’k dien ’t oog in ’t zeil te houwen.
JODELÉT.
Kom gaan wy dan myn hart, op dat ik mag aanschouwen
Al uw bekoorlykheên daar eens in de ope lucht.
IZABÉL.
(840) Ik zal dat tóch niet doen.
JODELÉT.
                                                Waar voor zyt gy beducht?
Gy wilt niet? ô daar moet gewis iets achterschuilen.
Verwék myn gramschap niet, zo jei begint te pruilen,
Zal ik je by je vaâr een stókje steeken. Kom,
Ik zég u andermaal, ga mét uw Bruidegom.
IZABÉL.
(845) Ach! wélk een overlast! hoe kan ik dit gedoogen?
O hemel! moet ik juist behaag’lyk zyn in de oogen
Van zulk een onverlaat?
JODELÉT.
                                      Nou, malle gékje, ik weet
Je bént zo kwaad niet, ik doe je ommers nou geen leet.
IZABÉL.
Zo ik my niet ontzag....
JODELÉT.
                                  Geen kwéstie hier te maaken,
(850) Ik geef u liefst een zoen, om aan de vrê te raaken.
IZABÉL.
Hou op vermétele.
JODELÉT.
                                Zy gaat, nou is ’t verbrust.


[p. 42]

ELFDE TOONEEL.

JONKER JAN, JODELÉT.

JONKER JAN.
Ha, snoode schélm, zyt gy zo stout dat gy haar kust?
JODELÉT.
Wél waarom zou ik niet? wanneer dat jou een Juffer
Eens kwam te kussen, zoud jei dan gelyk een Suffer,
(855) ’t Haar niet weerom doen? wél, dat is ook raar, myn Heer,
Zy kusten my het eerst, én toen deed ik het weêr.
JONKER JAN.
Jou Vagebond.
JODELÉT.
                        Ach! ik bén dood, myn hooft, myn armen,
Ei, heertje lief, wil u, tóch over my ontférmen.
JONKER JAN.
Zo ik een rótting had, ik zweer, dat ik uw huid....
(860) Maar, ach! daar ’s Izabél.


TWAALFDE TOONEEL.

IZABÉL, JONKER JAN, JODELÉT.

JODELÉT.
                                                Jou sakkereerse Guit,
Zég jei, dat Izabél niet schoon is? ’k zal je leeren
Mét meer civiliteit de Bruid uws meesters eeren.
IZABÉL.
Myn Heer, ei, sla hém niet.
JONKER JAN.
                                            Die Beul.
JODELÉT.
                                                            Ik zal je slaan
Dat je in een maand jou fiel niet uit je béd zult gaan.
IZABÉL.
(865) Wat heeft hy tóch misdaan?
[p. 43]
JODELÉT.
                                                    Laat my begaan, Madame.
Het is een schurk, hy hoord hém in zyn hart te schamen.
De impértinéntie van dien eerdief is zo groot
Dat men hém zétten moet te water én te brood.
Hoe? gy my zéggen dat zy schoonheid nóch verstand heeft,
(870) Daar ider weet dat haars gelyke niet in ’t land leeft?
IZABÉL.
,, De ondankb’re haat my dan?
JONKER JAN.
                                              ,, Nu kan ik my niet meer
Verbérgen.
JODELÉT.
                Voort vertrék, én kom hier nimmer weêr.
Maar hoef ik hém wél zyn levry te laaten vólgen?
Wat zég je ’er af, Juffrouw?
IZABÉL.
                                            Hoe zyt gy zo verbólgen?
(875) Ik bid u, dat gy hém voor deze reis verschoont?
JONKER JAN.
,, Wie zag zich oit zo van zyn eige knécht gehoont?
JODELÉT.
Myn Engel. met verlóf, ’k ga heen en weêr eens myn
Gevoech doen, ik zal weêr zo aanstonds by u zyn.


DERTIENDE TOONEEL.

IZABÉL, JONKER JAN.

IZABÉL.
Maar Jodelét.
JONKER JAN.
                          Mevrouw.
IZABÉL.
                                          ’t Is waar, ik héb daar éven
(880) U de oorzaak van myn smart én lyden toegeschreeven.
Maar ik begeer geensints, dat gy u diend hier van,
Al wat ik zei, zeide ik ten opzichte van Heer Jan,
[p. 44]
En wyl gy toen ter tyd uw meesters plaats bekleede,
Zo héb ik ongeveinst mét u gevoert die réde.
JONKER JAN.
(885) Voor my, ’k stél myn geluk in dat van Jonker Jan,
’K acht hém gelukkig zo gy hém kiest tót uw man.
IZABÉL.
,, Die wreede schynt me dan, geen liefde toe te draagen!
Gy schépt in ’t huw’lyk van heer Jan dan uw behaagen?
JONKER JAN.
O ja, zo doe ’k, Mevrouw, ’k acht géen geluk zo groot,
(890) Als dat gy hém verkiest tót uwe Bédgenoot.
,, Ach! kon ik nu tóch van haar min verzékert weezen,
,, Maar ik die héden leef, als tusschen hoop, en vreezen,
,, Zie nu geen uitkoomst, hoe dat ik ’t ook overlég.


VEERTIENDE TOONEEL.

IZABÉL.* BEATRIS.

BEATRIS.
Die mooije spytige is dan eindelyk eens wég?
(895) Nu kan ik uwe Neef, doen uit zyn schuilplaats komen.*
IZABÉL.*
Doet zo, maar maak dat hy van niemand werd vernomen,
Wanneer gy hém hébt uit de deur geleid, zo kom
Straks by myn in de Tuin.


VYFTIENDE TOONEEL.

BEATRIS. alleen.

                                            Daar komt die sloof weêrom.
Zy ziet geheel beschreid, ’t schynt haar aan ’t hart te raaken,
(900) O liefde, wat komt gy al bruijery te maaken.


[p. 45]

ZÉSTIENDE TOONEEL.

LUKRÉTIA.

Tót nu héb ik vergeefs Heer Ferdinand verwacht;
Dóch ’t schynt, hy myne éllende én rampen niet veel acht;
Want ik héb zyne komst tót nóch toe niet vernomen.
’t Is bést dat ik vertrék. Maar ’k zie dien booswicht komen
(905) Die my onteert heeft, ik trée nóch wat aan een zy.*


ZÉVENTIENDE TOONEEL.

LUKRÉTIA. LOUIS.

LOUIS.
Békoorlyke Izabél, waarom ontvluchtge my?
’k Vervólg u niet, ô neen, ei, zyt dóch niet verlégen.
Of gy de trouwloosheid die ’k te Uitrécht kwam te plégen
Vervloekt, daar is alleen uw schoonheid oorzaak van,
(910) Vermits haar schoonheid niet by de uwe haalen kan.
Ja weet dat ik haar nooit zo teêr als u beminde.
LUKRÉTIA.
Ha trouwelooze, is dit de plaats daar ik u vinde?
Hier staat voor uw gezigt, die, die gy nimmermeer
Oprécht’lyk hébt bemint, schoon dat zy u zo têer
(915) Beminde, ik haat u nu, én zal u eeuwig haaten.
Waarom kond gy my in myn voor’ge staat niet laaten?
Waarom hébt ge u geveinst op my verliefd te zyn?
Had gy my niet misleid door zulk een valsche schyn,
Waar door dat ik myn hart u over héb gegeeven,
(920) Zo waar ik niet onteert, myn Broeder niet van ’t leeven
Berooft geweest. Maar hoe, meneedige, gy vlugt.
Ach, hélp!
LOUIS.
                  Ik sweer, Mevrouw...


[p. 46]

ACHTIENDE TOONEEL.

LUKRÉTIA. LOUIS. JONKER JAN.

JONKER JAN.
                                                    Wat is dit voor gerucht?
LUKRÉTIA.
,, Helaas! wat zie ’k?
JONKER JAN.
                                ,, Schynt dit myn zuster niet te weezen?
LUKRÉTIA.
,, Is dit myn Broeder, niet? ó ja, ’k begint te vreezen.
JONKER JAN.
(925) ,, Voorzéker,* zy is ’t zelf. rampzalige.
LUKRÉTIA.
                                                                        Myn Heer.
LOUIS.
Vermétele, wat wild gy doen? sta af, óf ’k zweer...
JONKER JAN.
O neen, haar zal van my geen overlast geschieden:
Maar ’k zal in tégendeel haar hulp én bystand bieden.
LOUIS.
Zyt gy geen knécht?
JONKER JAN.
                                O ja, myn meester is heer Jan.
LUKRÉTIA.
(930) ,, Hy heeft licht reên dat hy hém onbeként houd.
LOUIS.
                                                                                      Kan
Ik zulks gedoogen, dat ik my laat ringelooren
Van eene knécht?
LUKRÉTIA.
                            Helaas! wat komt my hier te vooren?
JONKER JAN.
’K wil niet, dat gy vertrékt. hoe komt gy hier? waarom
Riept gy om hulp? voort maak het my beként.
[p. 47]
LUKRÉTIA.
                                                                          Ik kom
(935) Om juffrou Izabél te spreeken, wyl ik wachte
Na haar, ontmoette ik hier dien Heer, die my voort trachte
Te ontvlugten.
JONKER JAN.
                        ’t Is genoech, de hoon my aangedaan
Is my beként. ik zal de deur eens sluiten gaan.
LUKRÉTIA.
Ach! ach! ik stérf van vrees.
JONKER JAN.
                                            Gy moet hier proeven geeven
(940) Van uwe dapperheid.
LOUIS.
                                            Dat zal u kósten ’t leeven.
JONKER JAN.
Ruk af.
LOUIS.
            Wél aan, ik zal.


NÉGENTIENDE TOONEEL.

FÉRDINAND. LUKRÉTIA. LOUIS.
JONKER JAN. IZABÉL.

FÉRDINAND.
                                            Doe op de kamer deur.
LUKRÉTIA.
Zyt gy ’t Heer Férdinand?
FÉRDINAND.
                                        Ik bén ’er zélver veur.
JONKER JAN.
,, Indien gy my ontdékt....
LUKRÉTIA.
                                        Ik bid, wil haar tóch scheiden.
FÉRDINAND.
Hou op, Louis, hou op, die geen die van u beiden
[p. 48]
(945) Niet opsteekt, ’k zweer, dat ik my zélve daar party
Zal tégen stéllen. Ach! wat vrémder zaak komt my
Te vooren. Maar, myn Neef, hoe koomt gy* hier tóch binnen?
En gy Lukrétia, ik kan het niet verzinnen,
Wie heeft u hiér ontdékt? wat port u Jodelét,
(950) Dat gy staag kwéstie maakt? ik sta ’er van verzét.
LOUIS.
Ik zal ’t u zéggen.
JONKER JAN.
                            Neen, ik zal dat bést ontdékken.
Maar eer ik zég wat reên de kwéstie kwam verwékken,
Diende ik te weeten, óf Lukrétia altyd
Zich hier verschuilt heeft, én óf gy vermaagdschapt zyt
(955) Met dézen Heer.
FÉRDINAND.
                                    Het is myn Neef. wil my nu zéggen
Hoe dat de omstandigheên van déze zaaken léggen.
JONKER JAN.
Wél, is ’t niet rédelyk dat eene knécht voor de eer
Van zyne meester stryd, wat zégt ge ’er af myn Heer?
FÉRDINAND.
Ja.
JONKER JAN.
      ’k Zal u zéggen, hoe de zaak is by gekomen.
(960) ’k Heb in deez’ kamer strak een naar geschrei vernomen,
’k loop daar op hier* na toe, én hoorde toen, als dat
Lukrétia uw Neef alhier gevonden had,
Alwaar uw dóchter slaapt. Ik zou voor vast vertrouwen
Dat hy den heelen dag zich daar in heeft onthouwen,
(965) Vermits ik altyd héb voor aan de deur gestaan,
Zo dat ’er niemand, óf ik zag hém, in kon gaan.
LOUIS.
,, Hy heeft te veel verstand om eene knécht te weezen.*
IZABÉL.
,, De eêlmoedigheid is zélf uit zyn gezigt te leezen.
JONKER JAN.
Waar méde ik zéggen wil, dat, Jonker Jan, gewis,
[p. 49]
(970) Wyl hy de Bruidegom van uwe dóchter is,
En ook de Broeder van Lukrétia, op héden
Aan beide kanten heeft een groote hoon geleeden.
Des, dunkt, my, is ’t myn pligt, in ’t af zyn van myn Heer,
Dat ik hém wreek én daar voldoening van begeer.
LOUIS.
(975) Doe vry u bést.
FÉRDINAND.

                                  Ik zég steek aanstonds op uw dégen.
Ei, Jodelét, ik bid laat u tóch ook beweegen.
IZABÉL.
,, De knécht die is jaloers, wie hoorde oit vrémder zaak?
,, In plaatze van zyn Heer.
FÉRDINAND.
                                        Ei, stél tóch uit de wraak.
JONKER JAN.
Laat my begaan, myn Heer, ik meen ’k zal hem betoonen,
(980) Dat zich een éd’le ziel van niemand ooit laat hoonen.
FÉRDINAND.
Ei, doe dat niet. ik zég Louis, dat ik begeer,
Dat gy zo aanstonds zult opsteeken uw geweêr.
Nou, Jodelét wat moogt gy langer tégenstreeven?
Wat zou ’t u baaten als gy hém al bragt om ’t leeven?
JONKER JAN.
(985) ’k Zal ’t doen om uwentwil. dóch op die voet, myn Heer,
Dat gy deez’ juffer in haar Broeders handen weêr
Zult stéllen, én dat gy ook zult voldoening geeven
Aan Jonker Jan.
LOUIS.
                          Hoe ik? voor my ik gaf myn leeven,
Myn woord niet aan een knécht.
JONKER JAN.
                                                    Wél, weet dat Jonker Jan
(990) Niet anders is als ik. strékt zulks tót nadeel van
Uw eer, dat wy alhier te zamen dit besléchten,
Ik zal haast waardig zyn om mét u zélf te véchten.
s[p. 50]
FÉRDINAND.
Ja ’t word u toegestaan. geef hém uw woord, myn Neéf,
Hoe staat gy dus?
LOUIS.
                            Wyl gy het my gebied, zo geef
(995) Ik hém myn woord. ik zal uw meester zien te vinden.
JONKER JAN.
Al ’t geen ik zég, dat zal heer Jan zich onderwinden.
FÉRDINAND.
Kom gaan wy na hém toe, om hém dit voor te slaan.
JONKER JAN.
Zo hy niet dronken is, zal alles nóch wél gaan.

Einde van het dérde Bedryf.
Continue
[p. 51]

VIERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

LUKRÉTIA. IZABÉL.

LUKRÉTIA.
Ei laat my gaan. ik bid wil my niet wéderhouwen.
IZABÉL.
(1000) Hoe juffrouw wilt gy gaan? gy moogt voor vast vertrouwen
Dat myne vader zal misnoegt zyn, want hy tracht
U mét uw Broeder te vereenigen, ei wacht
Een weinig, ’k bid u wil zo haastig niet vertrékken.
LUKRÉTIA.
’k Weet dat myn Broeder niets kan tót voldoening strékken
(1005) Als ’t leeven van uw Neef, die hy zo dood’lyk haat,
Des is myn béde op u dat gy u sléchs ontslaat
Van een rampzalige, die steeds moet traanen pléngen,
Zy kan de minste vreucht niet by u huw’lyk bréngen.
IZABÉL.
’k Zie Jonker Jan, ga wég, loop door de Galdery
(1010) Naar onze Tuin, juffrouw, ik kom u aanstonds by.
Ik zal my mid’lerwyl hier érgens gaan versteeken,
En hooren wat hy in zyn eenigheid zal spreeken.


TWEEDE TOONEEL.

JODELÉT. zingende uit.

            Ik lach eens mét een mooije Tryn,
                Ik hou veel meer van ’t wyntje
            (1015) Dat doet de Borsten vrolyk zyn.
                Dat is myn médicyntje. la. la.
                Dat is myn médicyntje.

[p. 52]
            Wéch Venus mét uw geil gespan,
                En alle vrouwe winkels.
            (1020) Ik hou ’t met glas én mét de kan,
                Dat maakt geen drooge schinkels. la. la.
                Dat maakt geen drooge schinkels.

            Leef lang, leef lang, myn kittebreurs,
                Met al uw braave bénden.
            (1025) Gód Bachchus schraapt alleen de Beurs,
                Maar Vénus Beurs én lénden. la. la.
                Maar Vénus Beurs én lénden.

            Ik haat dan al het vrouw gebroed,
                Dat lyf én Beurs vermagert.
            (1030) Ja ’k bén te naau ook van gemoed
                Om zo te zyn verzwagert. la. la.
                Om zo te zyn verzwagert.

Het Haagje staat my heel wél aan.
’k Was straks pas uitten huis gegaan
(1035) Of Haagsche Barend komt me ontmoeten.
Na dat we élkand’ren feest’lyk groeten
Verzócht hy me op een kolation,
Het geen ik hém niet wyg’ren kon.
Ik ging dan mét hém na zyn wooning.
(1040) Daar at én dronk ik als een koning.
Het zétte my ten eersten voor
Wat Koevoet, mét een Varkens oor,
Een Schotél huspót, mét een veugel,
Waar van maar overbleef een vleugel.
(1045) Hy schafte me alles na den eisch.
Maar ’k voel nóch dat dat veugel vleis
My bruijery maakt in myn Tanden.
Kom ’t moet ’er uit. wat was ’t een schanden
Voor Jodelét dat hy daar door
(1050) Zyn Tandjens uit zyn mond verloor?
Zyt nét myn Tandekens én kiezen.
[p. 53]
Wie zou u gaarne zo verliezen?
O Haagsche Barend dat onthaal
Hébt gy gemaakt heel kordiaal.


DÉRDE TOONEEL.

JODELÉT. BEATRIS.

BEATRIS.
(1055) Hoe! staat gy hier myn Heer? men loopt door alle hoeken
Van ’t huis, uw édelheid met groot verlangen zoeken.
JODELÉT.
En niemand vind my niet? wél dat is drommels raar!
’k Bén uit de waereld niet, zy moesten daar ik waar
My zoeken, wanneer zy my érgens wouden vinden,
(1060) Noem my die zoekers eens, wat zyn dat al voor blinden?
BEATRIS.
De een is Heer Ferdinand, en de andere Louis,
De dérde is uwe knécht.
JODELÉT.
                                    Beatris, bénje ook vies?
BEATRIS.
Wat vraag is dat, myn Heer?
JODELÉT.
                                            ’K wou u een zoentje geeven:
’K héb Koevoet straks geschaft, de droes de lipjens kleeven
(1065) Daar van zo aan malkâar.
BEATRIS.
                                                  Ei, sta op uw respékt
Ik bén een Meid, dénk dat u dit tót nadeel strékt.
JODELÉT.
Wat sléutel hébt gy daar?
BEATRIS.
                                      ’t Is die van uwe kamer.
Myn heer, heeft my belast dat ik u een bekwaamer
Vertrék beschikken zou.
[p. 54]
JODELÉT.
                                      Al weer wat nieuws? ja wél!
BEATRIS.
(1070) Hy vreest voor opspraak om dat gy by Izabél
Zo na geplaatst zyt.
JODELÉT.
                                Ach! ziet gy niet aan myne oogen
Hoe ’k door uw schoonheid bén in min gantsch opgetogen?
Ik weet niet hoe het is, van dat ik was een kind,
Héb ik gestaadig de Beatrisjes bemind.
BEATRIS.
(1075) Ik héb altyd veel van de Jonker Jans gehouwen,
Ik brande in min, zo dra ik u kwam te aanschouwen.
JODELÉT.
Myn bakkesje, ei laat ik....
BEATRIS.
                                        Nou répje, hoe dus mal?
JODELÉT.
Kom wys me nou de plaats daar ik logeeren zal.
BEATRIS.
Wél aan, dat gaatje voor, trarrare.
JODELÉT.
                                                    Watte dingen!
(1080) Neen, harte diefje, jei zult my zo niet ontspringen.
Hoe bénje nou zo schuuw? nu ’k myn genegenheid
Juist openbaren wou.


VIERDE TOONEEL.

IZABÉL, JODELÉT, BEATRIS.

IZABÉL.
                                Stoeit gy mét onze Meid?
Wél hoe, wat ’s dit, myn Heer?
JODELÉT.
                                                    Wél zyn dat zulke zaken,
Dat doe ik sléchs alleen om my wat te vermaaken.
[p. 55]
IZABÉL.
(1085) Dat had ik nooit gedacht dat gy u zo gemeen
Zoud maken met een meid.
JODELÉT.
                                            Nou Engel weest te vreên;
Dénk, ’t is de Jeucht, die ik zo licht niet kan vergeeten:
Myn Kallefsklauwtjes zyn nóch niet geheel versleeten.
Men loopt die zo niet af, daer toe is tyd van doen.
IZABÉL.
(1090) Dus doende bréngt ge my in een heel kwaad vermoên,
Ja ’k zou uw liefde licht daar door in twyffel trékken.
JODELÉT.
Ik deed het sléchs alleen om mét haar wat te gékken.
Loop, ga jei hier van daan, je hébt het nou verbrust,
Kom jei eens weêr jou feeks, in plaats je word gekust,
(1095) Zo zal men mét een stók u fraai de Ribben smeeren,
En u op zulk een wys die wulpsheid wél verleeren.
Myn liefste is van natuur een Juffer, én kan my
Licht trékken tot haar min, én liefde, wyl dat zy
Nooit buiten de eerbaarheid zal treên. ik bén voor dézen
(1100) Haar Dienaar staag geweest, én zal ’t ook altyd weezen
Zo lang ik leef. jei hébt myn gunst Juffrou. ik mien ’t.
Loop mal jei mét zulk vólk dat daar meê is gedient.
IZABÉL.
Ik zal vertrékken om u vryigheid te geeven.


VYFDE TOONEEL.

JODELÉT. alleen.

Dat kunje heel wél doen. de Droes ik bén myn leeven
(1105) Zo niet verrast als daar. nou zie ik eerst te récht
Hoe billik dat het is, ’t geen Aristot’les zégt.
Mét harde spooren moet men ’t Vrouwvólk staag bereijen,
Of ’t speelt aârs strak den baas, want ziet, zeid hy, ’t zyn preijen,
Hou haar wat kort én vat somtyds haar in de wol,
(1110) En willen zy nóch niet klóp haar zo plat als Schol.
[p. 56]
Die gulde spreuk, is fraai en dienstig voor de mannen,
Op zulk een wys zal ik haar kwaadheid ook verbannen.
’t Gaat* in een huis niet wél, alwaar het wyf is voocht,
Door zulk een man als ik word dat tóch nooit gedoogt.


ZÉSDE TOONEEL.

FÉRDINAND, JODELÉT.

FÉRDINAND.
(1115) ’K héb u gezócht myn Heer.
JODELÉT.
                                                Wél Heer wat ’s u begeeren?
Ik bén uw Dienaar jei hébt maar te kommandeeren.
FÉRDINAND.
Weet gy uw knécht niet?
JODELÉT.
                                      Neen; maar ik zal hém misschien
Van achtermiddag óf eer ’t Avond is wél zien.
FÉRDINAND.
Ik moet u van een zaak van groot belang eens spreeken.
JODELÉT.
(1120) Waar van myn Heer?
FÉRDINAND.
                                        Gy zyt gehoont én moet u wreeken.
JODELÉT.
Fiat my wreeken. maar hoedanig?
FÉRDINAND.
                                                      In duël.
JODELÉT.
’k Speel mét myn leeven niet. wat zóttigheid! ja wél
’k Zou véchten daar ik op het punt sta om te trouwen.
Ik had u voor een man van meer verstands gehouwen.
(1125) Zo ’k raakte om hals, het wélk licht kon gebeuren, want
De ziel, is zo suptiel, én dun, Heer Ferdinand,
Dat zy door ’t kleinste gat gemak’lyk kan passeeren.
[p. 57]
Hoe zou dat Izabél dan jammeren én deeren
Als ik gestooken wierd? ja wél, zy sturf van rou,
(1130) Want denk dat zy daar by het meest verliezen zou.
FÉRDINAND.
Voor my ik héb my nu in myne plicht gekweeten,
En zo ge aan uwe kant niet de uwe wilt vergeeten,
Moet gy van daag, die geen, die uwe Broêr by nacht,
’t Zy door verraad, óf voor de vuist om ’t leeven bragt
(1135) Te keer gaan, én de dood van uwen Broeder wreeken.
JODELÉT.
Hoe! was ’t by nacht dat hy myn Broedér kwam te steeken?
FÉRDINAND.
O ja.
JODELÉT.
        Hy vécht die wil, stoot hy ze ’s nachts ter neêr,
Wat zou hy niet wél doen wanneer het dag was, Heer?
Daar by zo heeft die vént groot voordeel moetje weeten.
(1140) Dénk dat hy reeds weet op wat hoogten én wat breeten
Myn broeder ’t hart droeg, dat hém dit de wég wyst, hoe
Men die van onze stam bést zénd na Pluto toe.
FÉRDINAND.
Maar hoe, myn Heer, begint u nu de moed te ontzakken?
JODELÉT.
O neen geensints, wilt gy dat ik hém aan zal pakken,
(1145) Wél aan ik bén gereed, waar komen wy te saam?
Is ’t vér van hier? myn Heer, zég my hoe is zyn naam.
FÉRDINAND.
Louis van Héldestein.
JODELÉT.
                                Van Héldestein, de Duiker!
Dat is uw eige Neef, ô neen, myn Heer, gebruiker
Een ander toe, gy voert een Stamnaam, ik zal tén
(1150) Respécte van die naam dat tóch niet doen, ik bén
Daar te édelmoedig toe. laat ons hém gaan begroeten
Als een Kouzyn, én hém mét minn’lykheid ontmoeten.
[p. 58]
FÉRDINAND.
De dood uws Broeders, Heer, port u alleenich niet
Tót véchten, dénk dat hy uw zuster schelms verliet.
(1155) En dat die over u alreeds begint te klaagen.*
JODELÉT.
’k Weet dat hy tégens haar zich trouw’loos heeft gédragen;
Maar ’k hébt verzwooren, én een zwaren eed gedaan
Van voor een vrouwspersoon ooit in duël te gaan.
’k Bid vérg ’t my daarom niet.
FÉRDINAND.
                                                Gy hébt dit zélf verzwooren?
(1160) Gy zyt een bloodaard in uw hart én ziel gebooren.
JODELÉT.
Vergramde schoonvaâr, die zyn eige schoonzoon port
Tót moordery, én die myn bloed graag zaagt* gestort,
Ik loof dat Bélzebuik u dit heeft ingegeeven
Dénk dat het niet alleen een ménsch is die ’k om ’t leeven
(1165) Zou bréngen, het is zélf myn zwager.
FÉRDINAND.
                                                                        Uwe knécht
Die zal dan véchten, hy heeft hém het toegezégt.
JODELÉT.
Heeft hy het toegezégt, heel goed, ik mag ’t wél lyden,
Hy hou zyn woord ’k zal hém dat vétje niet benyden.
FÉRDINAND.
Wilt gy uw Broeders dood, nóch de geschondene eer
(1170) Van uwe zuster dan niet wreeken?
JODELÉT.
                                                                  Hoor, myn Heer,
Ik moet in een humeur zyn om te duëlleeren,
Of anders doe ik ’t niet, én nu, nu wil ik zweeren,
Dat ik daar in het minst’ geen appetyd toe héb,
Dés wacht zo lang tót ik daar meer vermaak in schép.
FÉRDINAND.
(1175) Ik dacht gy waart vol moed, maar ’k vind my heel bedroogen.
[p. 59]
JODELÉT.
Als ’k op ’t Schavót kwam mét een mutsje voor myne oogen,
Wat zoud ge ó Zuster én vermoorde Broêr, daar af
Dan zéggen? ’k wêd gy my beklaagden tót in ’t graf.
Dat gy myn Schoonvaâr zélf om ’t aanraân zoud vervloeken.
FÉRDINAND.
(1180) Ga wil een ander vry ten huwelyk verzoeken.
JODELÉT.
Den Hémel geeft dat gy een Schoonzoon krygt, die als
Een Kastiliaansche Cid, zyn Schoonvaâr breekt den hals,
En toen daar na nóch ging met zyn Chiméne trouwen.
FÉRDINAND.
’K zég gy zyt een Póltron, ’k zal u daar ook voor houwen.
JODELÉT.
(1185) Hoor, Schoonvaâr, schoon gy nu nóch zo vertorent ziet,
Ik blyf uw dienaar.
FÉRDINAND.
                              En ik ik blyf de uwe niet.


ZÉVENDE TOONEEL.

FÉRDINAND, JONKER JAN, JODELÉT.

JONKER JAN.
Hoe zyt gy verstoort?
FÉRDINAND.
                                    Dien bloodaard is vol vreezen.
JODELÉT.
Ik bid Schoonvaârtje lief, wil niet zo haastig weezen,
Indien gy ziek wierd door die groote ontsteltenis.
FÉRDINAND.
(1190) Ik zal hém laaten gaan voor die geen die hy is....
En snijen hém heel af, vermits hy komt te toonen
Dat de édelmoedigheid by hém niet schynt te woonen.
Hy zeid hy ’s niet van sins de hoon hém aangedaan
[p. 60]
Te wreeken, ja ’t schynt hém niet eens aan ’t hart te gaan.
(1195) Ik bid dat gy hém tóch wat moed in ’t lyf wilt spreeken.
Draag zórge voor zyne eer. zég dat hy hém moet wreeken,
En toon hém wat een man dat hy behoort te zyn,
Zeg hoe dat hém Louis belédigt heeft. ’t raakt myn
Respéct wél iets, maar hy zal haast myn Schoonzoon worden,
(1200) Derhalven is ’t zyn plicht, indien men my zo porden
En dat ik op die wys van imand was gehoond
’t Mocht wézen wie het wou hy wier toch niet verschoont.
Louis verwacht hém, én zal van gedachten weezen
Dat uwe meester reeds voor hém begint te vreezen.


ACHTSTE TOONEEL.

JONKER JAN, JODELÉT.

JONKER JAN.
(1205) Wat is ’er Jodelét dat ik nu wreeken moet?
JODELÉT.
Is de ouwe wegh?
JONKER JAN.
                              Ja, ja, hy is al voort.
JODELÉT.
                                                                O bloed,
Wat heeft die vént my daar aan ’t hoofd al léggen teemen,
Hy wou dat ik Louis het leeven zou beneemen.
’t Is langer nu geen tyd dat ik speel voor uw’ Heer,
(1210) En jei voor myne Knécht, geef my myn pakje weer.
En trék jei dit weer aan, ’k vrees dat het uit zal lékken,
Wat zou Louisje dan dat Hondtje daar mê gékken?
Maar hébt gy hém voor my geeischt in een gevécht?
JONKER JAN.
Ja zonder dat ik hém het minste héb gezégt
[p. 61]
(1215) Dat ik was Jonker Jan, héb ik hém voor den dégen
Geeischt.
JODELÉT.
              ’t Was best geweest dat gy maar had gezweegen.
JONKER JAN.
Zou ’k myn mêminnaar niet uiteischen in Duël,
Die, die ik zélf vond in ’t vertrék van Izabél?
JODELÉT.
O! dit ’s ’t alleen niet, Heer, dat u verstoort kan maaken.
(1220) Daar is iets anders dat u meer behoord te raaken.
Dénk hoe dat u Louis beledigt heeft, myn Heer,
Het is een wichtig point, het raakt het point van eer.
JONKER JAN.
’K Weet wat gy zéggen wilt. ik zal hem wéderstreeven
Zo lang ik kan, als gy my sléchs niet wilt begeeven.
(1225) Maar is ’er imand meer die daar van weet als gy?
JODELÉT.
De gansche waereld, Heer.
JONKER JAN.
                                          O spyt! o razerny?
Maar, Férdinand, zég my, is die ons mede of tégen.
JODELÉT.
Naar ik bemérken kan, is hy ons zeer genégen,
Hy wil dat u Louis voldoening geeven zal.
JONKER JAN.
(1230) Staat hy zyn Neef niet voor?
JODELÉT.
                                                        O dat is niet met al.
Hy acht het Neefschap niet. Louis staat my te wachten
Hier buiten voor de deur. hy is nóch van gedachten
Dat ik bén Jonker Jan.
JONKER JAN.
                                  ’K zal hém te keer gaan, maar
Men word meest op de straat gescheiden van élkaâr.
(1235) ’K zal hém uitdaagen in het Bosch.
JODELÉT.
                                                                ’K weet een bekwamer
[p. 62]
En vrijer plaats, ik héb de sleutel van deez’ kamer,
Gy kunt malkanderen hier veilig mét ’t rampier
Begroeten.
JONKER JAN.
                Dat is wél bedacht. ga haal hém hier.
JODELÉT.
Myn heer, ’t zou béter zyn, dat gy hém zélf ging haalen.
(1240) Men zou die boodschap my, vrees ik, te dier betaalen,
Zoude ik daar heen gaan daar hy my voor Heer érkent?
O neen, ga zélf heen, én ontdék hém, wie je bént.
JONKER JAN.
Zou ik wie dat ik bén hém nu te kénnen geeven?
Daar ik tót nu, alleen door minnenyd gedreeven
(1245) Myn naam verzweegen héb? ô neen dat doe ik niet.
Des zo gy Jodelét me in ’t uitterste verdriet*
Niet bréngen wilt, moet gy nóch myne naam wat draagen.
JODELÉT.
Wél aan, myn Heer, ik zal ’t om uwent wil dan waagen.
Maar zo hy, eer ik hier aan huis kwam, eens van leer
(1250) Wou trékken, ’t geen zeer licht gebeuren kon, myn Heer,
Hoe zou het Jodelét die geen rampier mag hand’len,
Die nóch zo graag wat lang de waereld wou bewand’len
Dan maken?
JONKER JAN.
                    Roep hém sléchs van vérre, én bréng hém dan
Hier in* het huis.
JODELÉT.
                            Maar als hy my niet hooren kan?
JONKER JAN.
(1255) ’t Is lang genoech, ga heen.
JODELÉT.
                                                    Hoor, ’k moet dit eerst bedingen.
Wanneer dat jei Louis alhier zult gaan bespringen,
[p. 63]
Dat jei voorzichtig dan in alles weezen zult,
Want als ik mét hém kwam, mogt jei vol ongedult
En Toorn in plaats van hém aan my een steek toebréngen,
(1260) En zo myn édel bloed mét uwe dégen pléngen.
Wat zou het baaten, óf gy dan riep ik deed ’t mét
Geen voordacht, ik beklaag die arme Jodelét.

Einde van het vierde Bedryf.
Continue
[p. 64]

VYFDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

BEATRIS, zingende uit.

                                    Wat een groot verdriet
                                    Baart hier Kupidootje niet?
    (1265) ’k Wensch die Plat, mét zyn Gat, op een Heekel zat.
                                    Alles is in huis
                        Tot de Dienstmaagd in het kluis
    ’t Hart gegrieft, én verlieft, en geheel konfuis.
                  Elk steent, élk weent, als óf hy meent
                          (1270) Van Liefde voort te stérven.
                          Men hoord die snoode Guit
                          Het Land te bannen uyt
                          Zo zou hy ’t noit verkérven.
Ja wél ’k had noit gedacht dat Liefde zulk een plaag was,
(1275) Voor dézen meende ik dat ’er niemand in den Haag was
Die ’t my kon doen, én nu, nu komt ’er een Kay lak,
’K wil zéggen een Lakay, die my in Liefde ontstak
Zo dra ’k hém zag, en ’t gaat hém zélf niet eens ter harten.
O min! ô min! wat speult gy my al snoode parten.
(1280) Daar komt Mejuffer met Lukrétia verzélt.
’K loof dat het zélfde, dat my scheelt, haar méde kwélt.


TWEEDE TOONEEL.

LUKRÉTIA.* IZABÉL. BEATRIS.

LUKRÉTIA.
Ei laat u raân, verdryf die droevige gedachten,
Gy vórdert niet met al mét die onnutte klagten,
[p. 65]
Gy stort vergeefs juffrouw, uw’ traanen. ’k bid tóch hoor.....
IZABÉL.
(1285) Wat doet Beatris hier?
BEATRIS.
                                              ’k Bereij een kamer voor
Myn Heer uw Bruidegom. waar komje métje beijen
Van daan?
IZABÉL.
                Ik kom om hier myn rampen te beschreijen!
LUKRÉTIA.
Ik bid u zyt gerust, ’k verzéker u dat gy
In ’s Gravenhage niet (:schoon dat het u stond vry
(1290) Eén keur te mogen doen:) zult vinden zyns gelyken;
Want hy voor niemant niet in deugd behoeft te wyken,
Ja als gy van zyn Stam zyt béter onderrécht
Zult gy bekénnen dat het geen ik héb gezégt
De waarheid is.
IZABÉL.
                          En ik verzéker u daar tégen
(1295) Schoon gy hém nóch zo pryst dat ik niet bén genégen
Mét hém te trouwen, want wat héb ik aan een man,
Die zonder lachchen mét geen ménschen spreeken kan.
Die al te ékstravagant zich aanstélt als de zótten,
In minen, aktien, die waard zyn te bespótten.
(1300) Ja als hy érnstig spreekt, moet de een óf de andre gril
Daar tusschen komen, én zyn* beenen staan nooit stil.
Voor my ’k wou liever in een klooster my begeeven
Als mét hém trouwen, maar ’k vind dat het klooster leeven
My alzo zeer mishaagd als zyne trouw. het één
(1305) Stryd als het andere mét myn genégenheên.
LUKRÉTIA.
Mejuffer, ’k hoór gerucht, kom laaten wy vertrékken
Van hier. voor my ik ga. men mogt ons hier ontdekken,
Het is licht Jonker Jan, uw Bruidegom, misschien
Zou hy u vraagen wat u dus bedroeft doet zien.


[p. 66]

DÉRDE TOONEEL.

JONKER JAN. LOUIS. JODELÉT.

JONKER JAN.opent de deur, én trékt
daar de sleutel* uit.
(1310) Zy naderen, ’t is bést dat ik de kamer open,
En my in ’t Lédekant verschuil.
JODELÉT.
                                                  Och! ôch! ’k wil hoopen
Dat nu myn Heer my niet zal laaten in de nood.
Waar is hy? ’k zie hém niet. hy ’s wég. ’k bén hallef dood
Van angst. myn hart begint te trillen én te beeven,
(1315) Zie daar hy sluit de deur, dit géld gewis myn leeven!
LOUIS. sluit de deur achter hem toe.
Wél aan maak u gereed.
JODELÉT.
                                      Voor my ik haat den stryd.
Vergeef het my, myn Heer, ik héb geen appetyt.
LOUIS.
Wat wederhoud u nu om uwe hoon te wreeken?
JODELÉT.
,, Waar blyft hy? ôch! hy laat my in de pékel steeken.
LOUIS.
(1320) Gy spreekt niet eenen woord. waar wacht gy na? zo ’k my
Maar in het minste zo belédigt vond als gy,
’k Verzéker u, dat ik niet half zo veel paciénsie
Zou hebben.
JODELÉT.
                    Jonker Jan heeft zéker geen konsiensie.*
LOUIS.
Wat zoekt gy?
JODELÉT.
                        Ik? ik zoek koeragie.
[p. 67]
LOUIS.
                                                          Na dat ge u
(1325) Zo moedig hébt getoont, zo dunkt my schynt ge nu
Wat blo te zyn, maar daar ’s in ’t minst’ niet aengelégen,
’k Weet daar een middel voor.
JODELÉT.
                                                De droes hy trékt zyn dégen,
Ik kryg van angst de koorts.
LOUIS.
                                            Nu kwyt u in uw plicht.
JODELÉT.
Hoor ’k mag dat flikkeren niet veelen voor ’t gezigt.
LOUIS.
(1330) Gy zyt een bloodaard óf gy veinst ’er een te wézen.
JODELÉT.
,, Nou ’s ’t wél. ’k zie daar myn Heer. den hémel zy gepreezen,
,, Dat geef my weêr wat moed. ik ra jou als myn vrind
Fokseer myn gramschap niet, zo jei jou leeven mint.
,, ’k Bid heertje komt ’er uit? och! ik begin* te schroomen.
JONKER JAN.
(1335) ,, Wyk véchtende te rug, ’k zal u te hulp dan komen.
JODELÉT. trékt zyn dégen zonder in postuur te zyn.
Wél als dan wézen moet, én wézen zél fiat,
Dat gaatje zonder eens te biechten na je gat.
LOUIS.
Na ’k aan u zie zo vécht gy heel wél mét den dégen.
JODELÉT.
Dat doe ’k. ,, ’k bén dood, myn Heer, zo gy my laat verlégen.
(1340) Hou, wacht wat, daar ’s aan myn rampier zo wat ontstélt.
Myn Broêr hebt gy die niet in ’t duister neêrgevélt?
[p. 68]
LOUIS.
Ja.
JODELÉT.
      Om u dan een proef van myne moed te geeven,
Doof ik het licht, om u in ’t duister mê het leeven
Te ontneemen, ’k wil op u geen voordeel. ga nu vry
(1345) Jou gang.
Na dat Jodelét de kaars uitgedaan heeft, vlucht in de Alkove, en Jonker Jan komt ’er uit.
LOUIS. meenende mét Jodelét te véchten, maer vécht mét Jonker Jan.
                          Gy vocht zo wél by ’t licht niet, ik voel my
Gekwést.


VIERDE TOONEEL.

FÉRDINAND. LOUIS. JONKER JAN. JODELÉT. BEATRIS.

FÉRDINAND.
                    Beatris.
JONKER JAN.
                                ,, Voort wil uit de alkove komen.
FÉRDINAND.
Myn vrinden wat is hier te doen?
JODELÉT.
                                                    ’k Héb wraak genomen
Van myn geléd’ne hoon.
LOUIS.
                                        En ik, ik pretendeer
Daar van revénge ik bén gekwést.
FÉRDINAND.
                                                        Met wat geweer
(1350) Is ’t u gedaan, myn Neef? is ’t anders niet, een steekje
Sléchs in uw hand? kom, ga jou* gang maar weêr en wreekje.
LOUIS.
Mét uw verlóf dan Oom.
[p. 69]
JODELÉT.
                                        Die zakkereerse grien,
Hy groeit ’er in als hy ons maar mag véchten zien.
LOUIS.
De gramschap maakt dat ik de reên geen plaats kan geeven.
(1355) Wél aan ik bén het die u Broeder bragt om ’t leeven
En die uw zuster hebb’ misleid. was ’t niet gedaan
Zo zyt verzékert dat ik ’t nu nóch zou bestaan.
JONKER JAN. springt uit de Alkove.
Gy ként Heer Jan niet? hier ziet gy hém voor uwe oogen.
Zyt gy ’t verrader die myn zuster hebt bedroogen
(1360) En myne Broêr vermoord? wél aan gy zult dat snood
En goddeloos bedryf haast boeten met uw dood.
LOUIS.
Wie zal ik van u twé voor Jonker Jan dan achten?
JODELÉT.
Ik bén het in parade, én hy in moed én krachten.
JONKER JAN.
Ken Jonker Jan in my, ik bén ’t alleen die u
(1365) In ’t donker hebb’ gekwést, én dénk vry dat ik nu
Niet minder zal bestaan. ’k héb my verpynt tot zwygen
Op hoop dat ik daar door zou meerder licht verkrygen.
Van myn Heer Broeders dood. de hoon my aangedaan
Héb ik als knécht geleên. gy ziet my moog’lyk aan
(1370) Voor een persoon die door blohartigheid gedreeven
Zyn Broeder, die gy zo verrad’lings bragt om ’t leeven,
Niet wreeken durft. maar ik ik zal niet rusten voor
Dat ik u bloed tót wraak van zyne dood héb door
Deez’ hand gestort.
LOUIS.
                                Meent gy dat ik voor u zal vreezen?
JONKER JAN.
(1375) Schoon dat my hier in huis mogt alles tégen wézen,
Begeer ik dat men my Lukrétia ter hand
Zal stéllen, wyl gy zulks belooft hébt Ferdinand.
En gy Louis ’k wil dat gy aanstonds hier zult tégen
My véchten, én ’t geschil besléchten mét den dégen.
[p. 70]
FÉRDINAND.
(1380) Neem wat geduld myn Heer.
JONKER JAN.
                                                          O neen laat my begaan,
’k Héb door te veel geduld myn wraak te kort gedaan.
FÉRDINAND.
Om wélke reên zyt gy dus lang bedékt gebleeven?
JONKER JAN.
Alleen om dat ik wierd door minnenyd gedreeven.
Ik was jaloers.
FÉRDINAND.
                        Jaloers? van wie?
JONKER JAN.
                                                    Van hém.
LOUIS.
                                                                  Van my.
JONKER JAN.
(1385) O ja van u, ’t is u niet onbeként dat gy
Te nacht zyt van ’t Balkon van Izabél gekomen.
LOUIS.
Wie zégt dat?
JONKER JAN.
                      Ik. ik héb u zélve daar vernomen,
En vond u naderhand in haare Kamer weêr,
Daar ge u bedékt hield. ’t wélk myn minnenyd nóch meer
(1390) Vergroote. Ik héb u toen alleenig maar versleeten
Voor een mêminnaar, kort daar na kwam ik te weeten
Dat myne Broeder door uw hand was omgebragt.
’k Zag u wél aan voor een verliefde; maar wie dacht
Dat gy een Moorder waard? nu port de wraak my meerder
(1395) Nu ’k zélf hoor uit uw mond, Verraâr, dat gy de onteerder
Van myne Zuster roemt te zyn, nu gy belyd
Dat gy de moorder van myn eige Broeder zyt;
Schoon dat my alles ja den Hémel zélf was tégen
[p. 71]
Zo zweer ik dat gy hier zult stérven door myn dégen.
LOUIS.
(1400) Wat u heer Broeders Dood belangt, myn Heer, ’t is waar,
Hy is door myne hand wél omgekomen; maar
Op wélk een wys? men kwam met uitgetooge klingen
My onvoorziens by nacht verradelyk bespringen,
’k Stiet blind’lings in den hoop, én meende toen sléchs dat
(1405) Ik een verrader maar ter neêr gestooten had.
Dóch ik kwam ’s morgens vroeg heel onverwacht te hooren
Dat hy myn Vrind was die daar ’t leeven had verlooren.
Wie heeft ’er meer als ik toen zyne Dood betreurt?
Nu hoort gy dat het niet mét opzét is gebeurt.
(1410) Zo dat ge een voorwérp hier nu staan ziet voor uwe oogen
Dat niet uw wraak verdient, maar eer uw mededoogen.
Dóch dénk niet dat al ’t geen door my hier word gezeid
Uit vrees geschied, myn Heer, óf door blohertigheid.
JONKER JAN.
Een Edelmoedige kan lichtelyk vergeeven.
(1415) ’k Geloof ook dat toen gy myn Broeder bragt om ’t leeven
Hy u was onbeként. Maar ik vind my gehoond
Van nóch iets wigtigers waar van ge u niet verschoond.
Myn Zuster is onteerd, gy hébt haar eer benomen
Zy zal niet rusten voor zy heeft haar wraak bekomen,
(1420) En wyl ik aan haare eer de myne vind verknócht
Zo zou ik eerloos zyn, wanneer ik ’t niet volbrógt.
Zo lang als die niet is herstélt zal ik u haaten
En ’t is me onmogelyk in ’t leeven u te laaten.
LOUIS.
Wél aan ik zal u hier ook in voldoen, myn Heer.
(1425) Ik zal haar trouwen, én door ’t huwelyk haar eer
Herstéllen. dan hébt gy geen reên meer u te wreeken
Nóch ik tót verder’ haat, schoon dat ik bén versteeken
[p. 72]
Van ’t schoonste voorwérp dat oit aarde heeft betreên,
En die ik hoopeloos dus lang hébbe aangebeên,
(1430) Dewyl zy nimmermeer my ’t alderminste téken
Van wéderliefde gaf. ik kom van u te spreeken,
Bekoorlyke Izabél. ’k doe afstand van myn min.
En gy, myn Heer, verban die argwaan uit uw zin.
Het is wél waar dat my Beatris heeft verbórgen
(1435) Te nacht hier op ’t Balkon, én ook van déze mórgen
In haare Kamer, maar myn Nicht heeft daar van niets
Geweeten, want zo ras als zy daar van maar iets
Verstaan had, wou zy dat Beatris zou vertrékken.
FÉRDINAND.
’t Is waar, myn Heer, al ’t geen myn Neef u komt te ontdékken.
(1440) ’t Is lang genoeg getwist. hy heeft u nu voldaan.
Daar komt Lukrétia mét myne dóchter aan.
Kom hier myn kind wil u nu in uw lót verblijen:
De twist is nu volénd, die strydige partijen
Zyn nu vereenigd, dit is uwe Jonker Jan.
(1445) En gy Lukrétia verwacht Louis tót man.
Omhéls élkanderen, laat ons geen tyd verkwisten,
Ik dank den hémel dat ze een énd maakt van ons twisten.
JONKER JAN.
’t Geen gy gebied myn Heer vólg ik gewillig na.
LOUIS.
De vreugd die ik gevoel is zonder wédergâ.
JODELÉT.*
(1450) Wél is het spreekwoord waar, dat alles kan verdraaijen.
Eerst waar ik ’t Heerschip, én nou moet ik weêr lakkaaijen.


[p. 73]

VYFDE TOONEEL.

JONKER JAN, LUKRÉTIA, LOUIS, IZABÉL, FÉRDINAND, JODELÉT. BEATRIS.

IZABÉL.
Wat vólgt ons na zo veel gelédene verdriet
Al vreuchd!
LUKRÉTIA.
                  Is ’t nu niet waar? verzékerde ik u niet
Toen gy zo jammerlyk uw huwelyk beweende,
(1455) Dat hy zo hatelyk niet was gelyk gy meende.
JODELÉT.
’k Mag nu dit Heerschips kleed wel uit gaan schudden, én
Het myn weêr haalen, wyl ’k geen Jonker Jan meer bén.
JONKER JAN.
Neen blyf vry Jodelét het kleed werd u gegeeven.
LOUIS.
Tot blyk van vrindschap, die ’k zal houden al myn leeven,
(1460) Zo wil deez’ schoone van myn hand ontfangen.
JONKER JAN.
                                    Gy,
Die ’k strak zo hatede, en een vyand hield van my,
’k Draag u myn Zuster én myn hart op.
FÉRDINAND.
                                                              Gaan wy heenen
Om op ’t sukcés eens van dit dubbele vereenen
Te drinken.
JODELÉT.
                    Houd, Messieurs, de twist is nóch niet uit.
(1465) Ga zo niet wég, voor my, ’k heb ook noch een dispuit
[p.74]
Aangaande myn Pórtrét, het wélk by Isabélle
Berustende is, ’k wil dat men ’t my ter hand weêr stélle.
Wat weet ik wat je daar wél méde uit réchten zoud.
Ik geef ’t Beateris zo dra zy met my trouwt.
Einde van het vyfde én laatste Bedryf.
Continue

Tekstkritiek:

vs. 209 vlugtig. er staat: vlugtig
vs. 226 benomen. er staat: benomen
vs. 398 In er staat: in
vs. 418 Gehoord, er staat: Gehoord.
vs. 438 zéggen er staat: zeggén
vs. 443 hy er staat: zy
vs. 500 dat er staat: dar
vs. 525 bekoorelyk er staat: behoorelyk
vs. 535 myn er staat: mye
vs. 594 spreeken. er staat: spreeken
vs. 604 fray), er staat: fray,
vs. 611 achterdócht. er staat: achterdócht
vs. 613 eenen er staat: eeunen
vs. 614 de moord er staat: de moord,
onderwinden. er staat: onderwinden
vs. 765 zyn. er staat: zyn
p. 44 IZABÉL. er staat: IZABÉL
vs. 895 komen. er staat: komen,
p. 44 Izabel. er staat: Izabél,
vs. 905 zy. er staat: zy,
vs. 925 ,, Voorzéker, er staat: Voorzéker,
vs. 947 koomt gy er staat: koomt
vs. 961 daar op hier er staat: daar op hier op
vs. 967 weezen. er staat: weezen
vs. 1113 ’t Gaat er staat: ’t gaat
vs. 1155 klaagen. er staat: klaagen
vs. 1162 zaagt er staat: zangt
vs. 1246 verdriet er staat: verdriet.
vs. 1254 Hier in er staat: Hier hier
p. 64 LUKRÉTIA. er staat: LUKRÉTIA
vs.1302 zyn er staat: zy
p. 66 sleutel er staat: slertel
vs. 1324 konsiensie. er staat: konsiensie
vs. 1335 begin er staat: begint
vs. 1352 jou er staat: hou
p. 72 Jodelét. er staat: Jonker Jan.