Georgius Macropedius (Joris van Lancvelt): Adamus. Utrecht, 1552
Uitgegeven op basis van de uitgave op de cd bij Georgius Macropedius, 1487-1558 leven en werken van een Brabantse humanist (Tilburg 2005) door Henk Giebels en Frans Slits.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton061550 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. De lopende toneeltekst, in het origineel cursief gedrukt, hebben wij in romein gezet.
Continue
[fol. R1r]

❧  ADAMUS
MACROPEDII FABU
LA CHRISTIANAE PIETATIS
plaena. In qua Kωμικῶς ostenditur, quo pacto
lapsus homo post multas multorum saeculo-
rum calamitates & miserias per Christum
ab initio promissum, tandemque mundo
exhibitum, saluti restituitur.

[Vignet: Superantur ingenio vires]

ULTRAIECTI.
Excudebat, Harmannus Borculous, Cum Gratia
& Privilegio ad quadriennium, anno
1552.


[fol. R1v]

PErmissum atque concessum est Harmanno Borculoo typographo ex Caesareae Maiestatis privilegio. Comoediam hanc Adamum Georgii Macropedii suis typis excudere, atque nemo ausit aut curet alibi excudere ad quadriennium sub poena in monimentis expressa atque ubilibet terrarum distrahere, quemadmodum haec latius clariusque declarantur in literis eidem ab eadem Maiestate concessis. Datum Bruxellae, Anno Domini millesimo quingentesimo quinquagesimo secundo, Die octava Aprilis.
De la Torre.                   


[fol. R2r]

❧  ORNATISSIMO VI-
RO M. LAMBERTO CANTHERO,
Legum Doctori & Caesareae maiestatis in
urbe Traiectina Consiliario dignissimo
Georgius Macropedius Salutem dicit plurimam.

TAnta me vir ornatissime benevolentia prosequeris, tantaque pueros meos pauperes pietate complecteris, ut non modo (si qua sint) mea, sed & me ipsum prorsus tibi debeam. Cum igitur videam tibi nostra plus aequo (pro meo quidem iudicio) placere & plus quam mereantur ultro probari, non potui quin Adamum meam ab initio tibi destinatam nomini tuo dicharem seu nuncuparem, & in hoc uno quod possum, animi mei gratitudinem tibi ostenderem. Videbis autem in Actu praecipue quinto nonnulla languidius quam velim cohaerentia, ut scopas (quod aiunt) dissolutas non immerito fortassis iudices, id quod eam ob causam accidit, quod in diversis locis quaedam severitati & divinae scripturae rigori non satis conformia, hortatu amicorum subducta sint, qui rem seriam fabulosius tractandam dissuaserunt, Cuiusmodi erant nonnulla, quae de Simeone, Zacharia, Iosepho &*[fol. R2v] ipsa diva virgine ut fieri poterant, citra scripturae auctoritatem facta fingebantur. Accipe tamen hoc quale quale sit exiguum, mi domine, abs tuo Macropedio comicum munusculum, accipe (inquam) Adamum hanc nostram, & cum perlegeris, si & aliorum lectione dignam iudicaveris, è malevolorum dentibus vindicatam cuivis typographorum excudendam trade, si indignam, liberrime supprime. Tuo iudicio stet aut cadat, servetur aut pereat. Non usque adeo siquidem φιλεγκώμιος sum, aut (si dici liceat) φιλόφημος, ut calcibus merito proculcanda mordicus nitar defendere, aut passim omnibus impudenter obtrudere.
Vale, vir undecumque doctissime.
Traiecti, anno a Christo nato sesquimillesimo
quinquagesimo primo.
Die Octobris 14.
( . · . )



[fol. R3r]

ARGUMENTUM in ADAMUM.
PAradisi Adam pulsus beata patria,
In hanc miser mortalitatem trusus est,
In qua ante legem primiter multiplicibus
Erroribus seductus & plagis crebris
(5) Attritus est. Sub lege deinde Moseos
(Quamquàm figuris mysticis, subindeque
Prophetico fretus fuit solatio)
Tantis tamen post murmur & legis Dei
Transgressionem afflictus est laboribus
(10) Doloribusque & cladibus, passim suis
In liberis, ut destitutus undique
Consilio, ope & solatio, iam propemodum
Animum suum desponderit, donec Deus
Gnatum suum post multa misit saecula,
(15) Qui homini salutem perdito tandem attulit,
Solatioque destituto gaudium.


[fol. R3v]

PROLOGUS.

VOs plurimum salvere cupio quotquot huic
Theatro alacres advolasse conspicor.
Oratque vos grex noster omnis comicus,
Et author huius exhibendae fabulae,
(5) Ut stetis arrectis (quod aiunt) auribus
Et mentibus, sub fabula sine fabulis.
Dein ipse vos magnopere & oro & obsecro,
Quo exaudiatis non gravatim paucula,
Quae in omnium vestrum salutem proloquar.
    (10) Qui nunc suam nobis Adamum candide
Vobis agendam & exhibendam tradidit,
Macropedius, leves (ut aliquot autumant
Κριτικοὶ) & facetas fecit olim fabulas,
Quibus volunt aures pias offendier;
(15) Quapropter ex sacris libris graviusculas
Aliquot alias, & hanc suam novissimam,
Veteres novosque pervagatus codices
Excogitavit, ut ab initio hominum genus
Usque ad Dei patris atque matris virginis
(20) Unigenitum, usque ad Christum Iesum patribus
Promissum, & expectatum adaeque gentibus
Salutis auctorem, exhiberet Kωμικῶς,
Non fabulamque ut fabulam, & non ludicram ut
Rem ludicram tractaret in proscenio.
(25) Ut omittat hoc, poeta quod scite ethnicus
[fol. R4r]
Deos canit mortalibus colludere,
Unum rogat vos Christianus author hic,
Mortalium genus quid aliud à suis
Primordiis generationes per suas
(30) Ad Christon usque & tempora haec novissima,
Quàm comicum prae se tulit negocium?
An non Deus rectum creaverat hominem
Ab initio? An non omnibus quae condidit
Praefecerat? Sed honore tanto & gloria
(35) Abusus in superbiam, assimulatus est
Pecudibus insipientibus, & in hanc miser
Miseriam, amarorem & dolorem trusus est.
Parum est, in hanc mortem animae acerbam & corporis
Praevaricator legum in aevum adactus est.
(40) Adhuc parum est, nos nos suos heu filios
Secum pari involvit malo per traducem.
Quid dixero? An non post Protheseos maximam
Tranquillitatem, in Epitasi turbatio
Mox gliscit, & procedit inde maxima,
(45) Quàm post modum in Catastrophe solus Dei
Gnatus suo adventu salutari abstulit,
Quo comicae laetus rei sit exitus?
Quid quaeso enim sit laetius mortalibus,
Quàm morti & igni destinatos tartari
(50) Perennibus, nos morte filii Dei,
Pretioso & innocentis agni sanguine
[fol. R4v]
Tandem redemptos, morte & omnibus malis
Semel esse iam & semper futuros liberos,
Caros Dei vochari & esse filios?
(55) Haec proloqui me voluit auctor comicus,
Ne omnino temere quispiam se iudicet
Suam edidisse Adamum ad instar fabulae.
Praeterea ob haec quoque admonendum censuit,
Ne quis putet, per singulos Actus videns
(60) Eundem Adamum progredi in proscenium,
Hunc protoplastum hominemve primum proprie
Signarier sed per Adami & Haevae nomina
Hominem vel humanum genus totum, quod à
Primo homine propagatur usque ad ultimum,
(65) Intelligat, in Adamo quod primario
Viciatum erat, quia in hoc ad unum omnes simul
Peccavimus, quod non aliud haec vox Adam
Quàm hominem ex soli limo creatum expresserit.
Tandem monet (quod res agatur seria)
(70) Ne quis moretur in hisce ludis comicis
Lasciviam, tragicosve fastus, ut solent
Leves viri, stultique pueri, & faeminae,
Sed maxime maturitatem in moribus,
Et christianam in omnibus modestiam.
(75) Valete quotquot advolastis, & precor
Ut qui probi estis arguatis improbos.
Per quod profecto plurimum negocio
[fol. R5r]
Nostro atque vestro utrimque commodabitis.
Nisi enim improborum strepitum & insolentiam
(80) Prudentium coerceat maturitas,
Vobis nihil nos exhibebimus probe,
Et vos nihil probe haurietis auribus.
Valete denuo, & sua cum coniuge
Pulsum videte Adamum amaena patria,
(85) Immo potius videte nostrum quemlibet,
Per hunc sceleribus atque morti obnoxium,
Mundano in hoc ergastulo atque exsilio in hoc,
Heu tum labore tum dolore confici.
Continue

Personae dramatis seu diverbii Actus primi

Adamus
Haeva.		prothoplasti.
Elohim Deus.
Cain
Abel.		fratres.
Genius Adami.


ACTUS primi. SCENA prima.
Versus iambici trimetri sunt in
primo Actu omnes.
Haeva sola.

O Increata in unitate Trinitas,
(90) Et omnium invisibilium & visibilium
AEterne conditor Deus, quot undique
Premunt me amaritudines, angustiae,
Et miseriae, nullus malorum finis est.
Dolor unus alium parturit, quo sit prior
[fol. R5v]
(95) Doloris initium novi, una calamitas*
Ad proximam est aliam gradus. Fames, sitis,
AEstus, gelu, morbi mali, curae graves,
Sese indies reciprocant, nullus datur
Securitati vel quieti usquam locus.
(100) Quòdque insuper plus omnibus me conficit
Et auget aerumnas meas, heu liberi
In scelere quos concepi, & atrocissimis
Enixa sum doloribus, cura quoque
Pervigili in hunc diem educavi, neque patrem
(105) Neque me audiunt, sed pro sua libidine
In alterum alter se erigit, sevit, furit.
Cain Abelis prosperis successibus
Malus invidet, bonoque clam intentat malum.
Heu quot modis quantisque calamitatibus
(110) Nos atque nostrum traducem illecebra unica
Vetiti cibi simul obruit. Sed eccum eum,
Qui cum mei socius fuisset criminis,
Consors miseriae factus est. Is liberis
Qui cesserit sacrificium, mihi referet.


ACTUS primi. SCAENA secunda.
Versus ut superiores.
Haeva.    Adamus.

(115) O Protoplaste plaste imago maximi,
Et nuncupator omnium, qui post Deum
Es unicum vitae meae solatium.
[fol. R6r]
Vir salvus es. Ad. Salve, virago imaginis
Nostrae simillima, os meis ex ossibus
(120) Caroque meis ex charnibus. Qui salveam,
Longe à salute dissitus, doloribus
Oppressus & laboribus? Hae. Commune id est
Utrique nostrum, similibus qui cladibus
Atterimur. Atqui eo amplius verbum tibi
(125) Verae salutis imprecandum censui.
Ad. Quàm post preces tot, totque lachrimas miser
Tandem adfuturam hucusque frustra credidi,
Nunquam futuram suspicor, quod usque res
Nostrae labent, & sensim in exitium ruant.
(130) Quantumlibet duris meis laboribus
Ligone, aratro, sarculo, rastrove agrum
Exerceam, (maledicto ut est obnoxia)
Spinas mihi tribulosque terra germinat.
Caroque morti destinata praeviis
(135) Nece gravioribus malis atteritur, &
Nihilominus mentem reluctando opprimit,
Omnemque contra eius renisum pertinax
Minus pudicis motibus, minus probis
Affectibus, suas ad illecebras trahit.
Hae. (140) Haec omnia a transgressione didicimus,
Ubi innocentiae stola nudi, illico
Menti rebellem nostrae eandem sensimus,
Ficusque foliis heu pudenda teximus.
[fol. R6v]
Quid denuo haec recenseamus? sat sient
(145) Eis tot annorum utriusque lachrimae.
Nunc obsecro, qui liberorum res se habent
Recenseas. Ad. Dum sistere lachrimas putas,
Magis elicis. Hae. Quid audiam? Ad. Rem lugubrem. Hae. Heu.
Ad. Scis tu Cain quam Abelis actibus invidet?
Hae. (150) Scio, quod Deo nobisque sit charissimus.
Ad. Is cum sacrum Deo obtulisset optimis
Ex gregibus ovium & ille terrae ex frugibus,
Deus indicavit iusti Abelis munera
Accepta sibi, sed non Cainos lividi.
(155) Respexit illius, sed huius neutiquàm.
Quapropter ira percitus gravi Cain
Fratri minatur proh dolor necem ultimam.
Nec (ut est atrocis animi) ab hac vesania
Cessaverit, donec scelus patraverit.
Hae. (160) Heu quo mihi fecunditas, si liberos
In orbitatem enixa sum? Quid consilii?
Ad. Nihil, nisi ut Cainos hos animos truces
Domum reversi mitigemus (si queat
Fieri) logis clementibus. Vereor tamen
(165) Conatus hic frustraneus futurus sit,
Quod nemo eum corrigere possit, quem Deus
Despexerit. Hae. Tentemus (heu) vir obsecro
Maturrime, ne gliscat ira in odium, & in
[fol. R7r]
Furiam periclo proximam. Ad. Cedamus huc.


ACTUS primi. SCAENA tertia.
Cain.    Abel.    Elohim.

(170) BEne habet, neque pater hic foris neque mater est.
Neuter sinit me vivere ex sententia.
Ego patiar hunc tandem mihi dominarier,
AEtate iuniorem, & imparem mihi
Virtutibus animi atque robore corporis?
(175) Non patiar. An feram Diis, parentibus,
Totique nostro germini hunc haberier
In precio & usque me futurum inglorium?
Mactetur invisum caput, cessetque me
Sacrificio superare vel contemnere.
(180) Ut iusseram, veniat in agrum. hodie manus
Nusquam meas evaserit. El. Quid sic furens
Irasceris fratri tuo? cur concidit
Vultus tuus? Nonne bene si egeris, bene
Receperis, sin male, tibi peccatum erit
(185) In foribus? Ca. Ecquid tandem erit discriminis,
Bono & malo, si uterque morti obnoxius?
Non patiar hunc rebus meis dominarier.
El. Subter te erit tuus appetitus, eique tu
Dominaberis. Ca. Stat perdere hunc sententia.
(190) Nullus me ab hac averterit. Sed eccum eum,
Quem fulmine exstinctum velim. Ab. Domine Deus
Unde hic ferox fratris mei in me occursus est?
[fol. R7v]
Armatus heu clava furens quid advolat?
Ca. Tuam hactenus toleravi Abel superbiam,
(195) Iniuriam, arrogantiam, nunc omnium
Meritas mihi paenas dabis. Ab. Serva obsecro
Mi frater hanc animam meam, quod innocens
Nunquam vel in te vel tuam in substantiam
Peccaverim. Si queritur, mors ultro me
(200) Tandem opprimet. ne queso tu me perduas,
Vitaeque in authorem Deum pecces, mei
Sanguinis atrocem vindicem. Ca. Adhuc mihi
Minare? post haec desines. Morere minax.
Ab. Deus meus, quem colo cui deservio,
(205) Primus tibi libens sanguinem meum lito, &
Animam meam insons offero. Ca. Offer deicola,
Offer deicola, offer deicola atque morere.
Iam sine minis agricolam agam liberrime.
Sed abire praestat ne quis insimulet palam
(210) Me caedis huius, sed Leonem, Pardalin
Feram vel aliam pessimam. Videor mihi
Longe videre patrem meum & matrem meam.
Ne deprehendar, abire praestat tempori.


ACTUS primi. SCAENA quarta.
Haeva.    Adamus.

MEns mea mihi praesagit infortunium,
(215) Quod tempori neuter domum reversus est.
[fol. R8r]
Ad. Nihil boni mens tua tibi praesagiat,
Quod ira, livor & furor Caina se
A caede fratris continere non sinant.
Quid dico non eum sinant, & non magis
(220) Non siverint? Fit namque certo certius
Cecidisse Abelem pestilentis caestibus.
Iustum igitur est tantisper ipsum quaerere,
Dum caedis usquam pareat vestigium.
Hae. Me miseram, ut his me territas tecmerijs.
(225) Faxit Deus feliciora. Ad. Faxit, at
Modo mente sufferamus aequa oportet hanc
Lachrimabilem infelicitatem. En filius
Hic noster exstinctus iacet. Hae. Proh dolor, ubi? Ad. Hic.
Ad dexteram. Hae. Proh proh Deum ac hominum fidem.
(230) Heu gnate Abel, qui tam fuit frater tuus
Crudelis in te, durus in mea viscera, in
Deum impius, ut in innocentem, amabilem &
Piissimum ita seviret, insaniret, ut
Te caederet, mactaret atque exstingueret?
(235) Heu membra pulchra & amabilia, quám lurida,
Tumida, rigida, vestro in nigranti sanguine
Collisa iam tabescitis. Quae lachrimae
Meo dolori, hisque abluendis artubus
Suffecerint? Profundite, eia profundite
[fol. R8v]
(240) Oculi mei, larga lachrimarum flumina, ut
Meum dolorem paululum, sat filii
Casum dolendum lugeam. Mi Adame, ades,
Lachrimas tuas suffunde in ora filii,
Cuius cruore sat irrigata est haec humus.
(245) Lachrimas tuas misceto nostris lachrimis,
Ut ora saltem haec eluamus tabida.
Ad. Quid Haeva frustra his immoramur fletibus,
Gemitibus atque questubus? Peremptus est
Nostrum utriusque filius. nec lachrimis
(250) Nostris resurget profluis. Quin hoc magis
Curemus, ut cadaver hoc terra obrutum
In pulverem redigatur, ut Deus arbiter
Decrevit hoc, nam spiritus rediit ad eum
Qui condidit. Mortis suae ob nostrum scelus
(255) Faeliciter primus pependit omnium,
Quo nos adhuc miseri obligamur, debitum.
Nec denuo moriturus huc rediturus est,
Nos magis ad illum morte adacti tendimus.
Surge igitur Haeva, quo simul levemus hoc
(260) Corpusculum, atque temperatis lachrimis
Veneremur hoc sepulchri honore debito.
Hae. Natura amorque in filium me lachrimas
Cohibere prorsus non sinit, nihilominus
Quia me Deus tuo dominio subdidit,
(265) Quantum queam tuo acquiescam iussui.
[fol. S1r]
Sed qui levare duo queamus corpus hoc?
Ad. Mihi te Elohim dedere in adiutorium,
Manum applicemus, fors Deus opitulabitur.
Hae. Deficio & animo & viribus, quid adiuvem?
Ad. (270) Domine Deus quem graviter ambo offendimus,
Reliquum nihil solaminis, nullave salus?
Vicina desperatio est. Nisi tu adiuves,
Actum est semel de nostra & omnis seminis
Nostri salute. Dolor, timor, morbus, fames,
(275) Pressura, & omnigenum malum βίου βροτῶν
Quid obsecro nisi una mortis imago sunt?
Hic vivum inevitabilis necis omnium
Exemplar est? Haec cuncta quo tua plasmata? ad
Unamne desperationem pertrahunt?
(280) Accedit his quod coluber ille callidus
Nostrae salutis semper hostis pervigil,
Nunquàm mali libidinem non suggerit,
Nunquàm bonis successibus non invidet,
Nunquàm neci & periculo non ingruit.
(285) Et nullus est qui protegat, quod peius est,
Vix ulla spes salutis est aut gratiae.
Tandem levemus temperantes lachrimas.
Hae. Mihi languet animus, meque virtus deficit.
Qui potero chara obruere terra pignora?
Ad. (290) Terra obrues, aut devoranda feris dabis.
Frustrane te viraginem vocaverim?
[fol. S1v]
O socia nostrae miseriae, recipe animum.
Hae. Qui recipiam? iamdudum enim despondeo.
Non potero charum obruere terra filium, at
(295) Lugebo eum digressa, donec occidam.


ACTUS primi. SCAENA quinta.
Adamus.    Genius.

NUnc & mihi animus incipit labascere.
Siccine Deus tuam creatum ad imaginem
Hominem sines perire sine solatio?
Sontes licenter agere, iustos opprimi?
(300) Nunquamne in ira misericordiae tuae
Memineris? Ubi iam seminis promissio,
Quod conterat serpentis invidi caput?
Domine Deus num inanis haec promissio?
Gen. Adam. Ad. Quis hic? Ge. Genius tuus. Ad. Genius meus?
(305) O gaudium meum & unicum solatium,
O qui prius iuxta me eras, cur longius
Rogo distitisti? Ge. Te tuo quod a Deo
Elongaveris diroque colubro adhaeseris,
Nec angelorum dignus es consortio.
Ad. (310) Pedibus tuis te provolutus obsecro
Servum tuum ne deseras, sed plusculo
Digneris alloquio anxium, nos antequàm
Baratra desperationum absorbeant.
Praeferre enim vitae necem iam coepimus.
[fol. S2r]
Ge. (315) O inanis homo, quo pacto in hanc dementiae
Deductus es sententiam, ut Deum tuum,
Plasten, tuum & rerum creatorem omnium
Vanum putes, nec praestiturum quod tibi
Promiserit? Non tibi satis manifesta erat
(320) Salutis haec tandem adfuturae perditis
Promissio? Ponam (inquit ad colubrum) odium
Inter te & inter mulierem, semen deinde
Inter tuum & semen mulieris perditae,
Ipsumque tandem conteret caput tuum.
(325) Nonne hic palam consideras, quod per tuum
Semen capite serpentis attrito, salus
Tandem tibi adfutura sit? Certissimamne
Expertus es Dei tui sententiam,
Qua propter esum vetitum huic labori, huic
(330) Dolori, huic morti pavendae addictus es?
Cur ergo minus uni tribuis ac alteri?
Si non fefellit illa, quid de hac haesitas?
Ad. Heu, non fefellit illa, cum mox certa mors
Secuta sit. sed haec mihi per quam salus
(335) Promissa erat, differtur in multos dies.
Et ipsa fit mihi vita morte amarior.
Ge. Cui miser homo imputabis hanc molestiam,
Nisi unius inobedientiae tuae, &*
Legis Dei contemptui? Num pro tuo
(340) Arbitrio, praedestinato tempore
[fol. S2v]
Dandam salutem quam spopondit, conferet?
Ad. Ergone adhuc speranda sit, quam in filio hoc
(Heu) morte adempto conferendam credidi?
Ge. Pro hoc semine exstincto dabit tibi dominus
(345) Semen aliud sanctum, pium, iustum, innocens,
In quo suam promissionem implebit, ut
Caput colubri ipsamque mortem conterat.
Qui non secus tuus atque Abel mitis, pius,
Iustusque, ab iniustis, ab impijssimis
(350) Crudelibusque viris neci tradendus est,
Mortique cum nil debeat, sua tuam
Simul & propaginis tuae mortem auferet.
Ad. An tanta quaeso charitas meis queat
In liberis reperirier, quo animam suam
(355) Pro patre quis ponat suo vel fratribus?
Ge. Etiam suis pro liberandis hostibus.
Ad. Euge obsecro quando hoc futurum existimem?
Ge. Post multa tandem saecula. Ad. Heu heu domine mi,
Quid audio? post multa tandem saecula?
Ge. (360) Post multa tandem saecula, quo sentiat
Genus tuum pressum malis & obrutum
Σωτήριον Dei, tuum semen, Dei
Tuumque filium sibi necessarium.
Ad. Ergone nostro e semine Deus homo fieri
(365) Dignabitur? Ge. Dignabitur, sed maximum hoc
Mysterium non impiis vulgandum adhuc
[fol. S3r]
Generis tui, verum piis duntaxat &
Fidelibus. Video futuros plurimos
Viam Cainos qui aemulantes inviam,
(370) In omne charnis flagitium, libidinem,
Luxum stuprumque ut pecora praecipites ruent,
Perdetque eos uno Deus cataclismate.
Iccirco non nobis dolendum plus satis
Pro filio quia raptus est, ne malitia
(375) Immutet intellectum & illius animam
Dolus implicet, quod & de Enoch non mortuo
Videbitur. Verum hic die novissimo
Resuscitatus ex soli huius pulvere,
Vivus resurget ad perennem gloriam,
(380) Per hoc Dei σωτήριον. Ad. Me miserum, ut est
Grave & exsecrandum facinus illud, quod mihi
Meaeque soboli tanta mala simul intulit.
Nihilominus sermonibus tuis meam
Solabor (ut potuero) flentem coniugem,
(385) Ut sciat, adhuc quod spes salutis reliqua sit.
Ge. Sciat. Ad. Quid hoc, quod subitus hinc se proripit,
Nil mihi relinquens nisi dolorem & lachrimas?
Sed adest Cain, quem ob sanguinarias manus
Ex caede fratris horreo. Adeo coniugem,
(390) Relicto in hoc loco interim cadavere. Heu


ACTUS primi. SCAENA sexta.
[fol. S3v]
Cain;    Elohim.
Quocumque vado dira conscientia
Me territat, & excruciat usque cor meum. El. Hem.
Ca. Quis terror hic? El. Cain Cain. Ca. Et cuia vox?
El. Ubi est Abel frater tuus? Ca. Nescio, quid hoc?
(395) Custosne fratris ego mei statutus sum?
El. Vox sanguinis fratris tui ad me clamat e
Terra, & requirit vindicem. Iccirco tu eris
Maledictus in terra hac, quae aperuit os suum,
Ut sanguinem fratris tui susciperet e
(400) Manu tua. Si quando colueris eam,
Non tibi dabit vires suas. profugus tremensque
In ea vagaberis, & necem moraberis.
Ca. Iniquitas mea maior est, quàm mihi queat
Remittier. Si hodie eijcis me ex hoc solo, &
(405) Facie abs tua, profugusque ero in terra ac tremens,
Certo futurum praescio mihi, nempe quod
Quicumque me deprenderit caesurus est.
El. Non ita, sed omnis qui tibi vitam tuam
Ademerit, paenam est daturus septupli.
Ca. (410) Vale ergo longum amica terra, salus vale.
Valeant parentes, valeat omnis aequitas.
Fruere anima mea quoque vales solatio.
Carnis voluptati stude & libidini,
Ut vel salute temporali gaudeas,
[fol. S4r]
(415) AEterna cui promissa iustis tollitur.
Adsunt parentes, cessero.___________


ACTUS primi. SCENA septima.
Haeva.    Adamus.

___________ME aliquantulum
Iam, vir meus, verbis tuis solatus es,
Edoctus a genio tuo, manifestius
Multo explicans promissiones Elohim,
(420) Quàm hucusque novimus vel intelleximus,
De conterendo capite serpentis, mei
Virtute seminis. Sed unum hoc explica,
Quando haec futura prodidit? Num in semine
Quod hoc pro Abele suscitabis primulum?
Ad. (425) Non Haeva, sed post multa tandem saecula. Hae. Heu.
Post multa tandem saecula? Ad. Sic prodidit,
Post multa tandem saecula. Nos interim
Verbo Dei & promissioni fidere
Monuit, & exspectare spem salutis hanc
(430) Quae in semine utriusque nostrum mittitur.
Hae. Spes quae diu differtur affligit animum.
Ad. At est periculosa desperatio.
Hae. Sic est profecto, quae Caina perduet.
Ad. Fidamus itaque, & sepeliamus filium.
(Hae. 435) Esto, si & hunc resuscitandum credimus.
Ad. Credamus. & matrem & patrem & fratres suos
[fol. S4v]
Semen tuum excitabit hoc ex pulvere, ad
Vitam perennem sub novissimo die.
Hae. Tumulemus igitur filii cadaver hoc,
(440) Denuo Dei resuscitandum ad gloriam. Heu.*
Ad. Ne fle, sed alacriter leva gnati pedes.
Hae. Levabo, sed natura ad haec materna mens
A lachrimis se non valet compescere.
Ad. Soletur uxor omnium communis haec
(445) Mortalitas, cui solus hic ereptus est.
Nam solus hic morti pependit debitum,
Cui nos sumus cum posteris obnoxii.
Soletur (olim quam futuram diximus)
Te corporis nostri resuscitatio.
(450) Soletur inde te malorum oblivio, &
Vitae perennis cum Deo felicitas.
Dabit insuper tibi Elohim semen aliud,
Pro Abele mortuo. Hae. Putas? Ad. Certo scio.
Levemus igitur hoc cadaver, ut solo
(455) Seorsum in aedibus sacris honestius
Tegamus, in fine excitandum temporum.
Hae. Levemus, & laudes canentes Elohim
Quantum licebit elevemus lachrimas.


CHORUS.
VERSU Anapestico.

[fol. S5r]
[muziekbalken]
O Conditor omnipotens terrae,
(460) Maris, aeris, aetheris, atque poli
Te laudent cuncta vigentia in his,
Superum praesertim hominumque genus.
    Quamvis offensus in has merito
Nostrum ob scelus in lachrimas, clades,
(465) Mortemque cruentam tradideris,
Nobis tamen usque colendus eris.
    Merito quoque adhuc laudandus eris,
Quod nos nostras miserans clades
Decreveris ipsis tartareis
[fol. S5v]
(470) Colubri spiris tandem eripere.
    Serpentis enim caput antiqui
A semine nostro elidetur,
Et morte triumphata miseris,
Nova vita resurget apud superos.
Continue
            Personae dramatis in Secundo Actu
Protoplasti 2.
Genii 2.		Siba
Elieser		 } servi
Abraham patriarchaElohim Deus.
Isaac filius


ACTUS secundi. SCAENA prima.
Versus iambici trimetri.
Haeva.    Adamus.

(475) O Ter miserrimum genus mortalium,
Quod ultro ab ortu sensim in interitum ruit.
A Seth enim (pro Abele quem suscepimus)
Hunc usque Noe ad ultimum, omnes atra mors
Absorbuit, nostramque prolem funditus
(480) Propter nefanda & abominanda scelera iam
Olim Deus gravis arbiter cataclismate
Mersit, necuit, exstinxit (heu) mea pignora.
Ad. Rursumne mulier lachrimabere mortuos?
Quin lachrimas magis, quod a Seth filio
(485) Nostro usque ad Abrahamum ultimum, annorum fere
Elapsa sunt tria milia, atque nullum adhuc
Apparuit solatii vestigium aut
[fol. S6r]
Verae salutis mentio. Speravimus
Quod Noe vir coram Deo perfectus &
(490) Iustus, adeoque acceptus Elohim, nos omnibus
Ab operibus maeroribusque huius soli,
Quod dominus execratus est, eriperet, &
Tandem quietos redderet, verum secus
Multo accidit. Siquidem ipse iustitia sua
(495) Sese & suos morti mage ac vite usui
Servavit, & post multa tandem saecula
Nobis nihil verae salutis attulit.
Quin ipse demum exstinctus est. Hae. Exstinctus est.
Et proh dolor post multa tandem saecula
(500) (Ut Genius explicaverat) semen meum
Nequaquam adhuc ferens salutem apparuit.
Ad. Invadit horror me gravis. Hae. Me quoque velut
Ob numinis (quod suspicor) praesentiam. Au.


ACTUS secundi. SCAENA secunda.
Versus ut superiores.
Genii 2.    Adamus.    Haeva.

Quid imperitis denuo sermonibus
(505) Tempus socordes teritis? An quaeso excidit
Adame inanis quid tibi olim dixerim?
Quod pro necato Abele semen alterum
Deus excitaturus sit, id quod callidi
Leto suo caput colubri conteret,
[fol. S6v]
(510) Post multa tandem saecula? Ad. Haud quàquam excidit.
At multa mundi saecla nunc elapsa sunt,
Et parvum adhuc salutis est vestigium.
Ge. O bulla inanis homo, miserendi tempus &
Deum salutis tune praescribes Deo?
(515) Quemadmodum non Noe (vir quantumlibet
Iustus fuit) servavit, ita nec Abraham
Servaverit, nec à malis praesentibus
Nec a nece. Sed ut ille in undis saeculo
Typum salutis praestitit, sic Abraham
(520) In filio suo immolando praeferet.
Ad. Quid obsecro te domine Noe praestitit?
Ge. Ut ille tum fidens Dei sermonibus
Cum liberis, cum nuribus, cum animantibus
Ingressus arcam caeteris pereuntibus
(525) Servatus est, ita per aquas baptismatis
In seminis tui profuso sanguine
(Si creduas) mundabere, & servaberis
A morte & omnibus malis perennibus.
Quare hanc moram aequo fer animo, atque credito.
Hae. (530) Si gratiae tantum mereo, te quoque precor,
Quem mihi Deus vitae patronum tradidit,
Ut velut Adamo Raziel, sic tu mihi
Famulae tuae salutis avidae edisseras,
Quemnam typum salutis edet Abraham.
[fol. S7r]
Ge. (535) Sta paululum, monstratur. En tibi Abraham, &
Dudum seni genitus ephebus Isaac.


ACTUS secundi. SCAENA tertia.
Iambici tetrametri.
Abraham.    Isaac.

Tantisper hic pueri mei moramini, dum ego & Isaac
Sacro peracto ad vos revertamur. Sequere me gnate mi,
Lignorum ut hos fasces feras, ego gladium & ignem gessero.
Is. (540) Feram, & libens sequar pater, quocumque me produxeris.
Ab. Sic te decet, fili, Deo & patri obsequi. at morare adhuc.
Tantisper hic, dum colligavero haec, sede, commodius ut
Onus feras istisque sufficias laboribus. Is. Libens
Sedeo pater, malim tamen iuvare te pater. Ab. Iuva. Is. Hem.


SCAENA interiectitia. Omnes senarii.
Siba.    Eliezer.    pueri Abrahae.

(545) ELiezer! Eli. Hem. Si. Noster quid heros lachrimat?
Eli. Quid lachrimet? Si. Lachrimat profecto. vidi enim in
Genas seniles defluentes lachrimas.
[fol. S7v]
Cum fascem amato filio iam imponeret
Eli. Si lachrimat, non sunt inanes lachrimae.
(550) Quid suspicemur nescio, hoc certo liquet,
Quod ad sacrum faciendum abit cum filio.
Et nos neque comitarier, neque fasce nos
Puerum levare, aut sacro adesse sustinet.
Si. Ea ipsa miror, omniumque maxime
(555) Quod ad hoc sacrum nec bos nec agnus ducitur,
Nisi quod erilis filius sequitur patrem,
Non aliter atque agnus qui ad aram ducitur.
Eli. Putas in illum saeviat? Si. Non saeviat.
Nam quicquid egerit, institutus caelitus
(560) Oraculo peregerit, velut hactenus
Omnia patrata audivimus. Nihilominus
Si hunc immolet, cedet tibi uni hereditas.
Quod abdicatus Ismahel, tibi filio
Miser relinquet omnem eri substantiam.*
Eli. (565) Temeriter hoc ne dixeris Siba, quod ex
Oraculo hic Isacus haeres omnium
Futurus est, etiam si eundem ex mortuis
Resuscitaturus sit ipsus Elohim.
Dei inanis esse non potest promissio.
(570) Redeamus itaque ad nostrum asellum, ne fame
Tabescat, aut furto pereat. Si. Eamus, &
Reducem moremur utrumque eorum aut alterum:
Graidion (haud scio quod cuive) audio queri,
[fol. S8r]
Et condolere ephebo onusto fascibus.


ACTUS secundi. Residuum SCAENAE tertia.
Versus partim dimetri, partim tetrametri.
Abraham.    Isaac.    Haeva.    Genius.    Elohim.

(575) SAt ligna iam compacta sunt; oneri subito, gnate mi.
Is. Ne fle pater: facile feram. Ne lachrima, facillime
Pater feram. Hae. Gravibus ephebus quid oneratur fascibus?
Quin’ alter horum fortiorum hunc imbecillem sublevat?
Ab. Fili tenes? Is. Teneo pater, ne lachrima. Ab. Sequere. Is. Sequor.
Gen. (580) Intende nunc mysterio. Hae. Iam tota mente intenta sum.
Is. Heus mi pater. Ab. Quid gnate mi?
Is. En ligna & ignis & ensis hic,
Ubi in holocaustum victima?
Ab. Sibi providebit victimam
(585) Deus offerendam gnate mi.
Ge. Ut immolaturus suum gnatum unicum ducit Abraham,
Sic filium Deus unicum ex semine tuo in mortem horridam
Daturus est, mortis tuae qua solvet omne debitum.
Vides ephebum innoxium lignorum onustum fascibus,
[fol. S8v]
(590) Sic semen istuc innocens crucis suae lignum feret.
Hae. Rursus mihi videor videre duci Abelem. Quid pater
Nunc occipit? Ge. Componit aram, aptat struem cui filium
Ut mactet impositurus est. Hae. Avertat hoc Deus arbiter.
Quid videro? Teneras manus plantasque teneras obligat
(595) Durus pater. Ge. Sic alligabunt & tuum semen cruci,
Hae. Imponit arae sublevatum, quid futurum nescio.
Ge. Sic elevabunt & necabunt impii. Hae. Proh proh dolor.
Iam stringit ensem in filii innocui necem. Non sivero.
Ge. Mane. Hae. Quid hoc tonitru? atat.
El. (600) Abraham Abraham. Ab. Ecce ego domine.
El. Ne extende pater in filium
Manum tuam. Iam novi enim
Quod Elohim dominum Deum
Timeas tuum. Nec filio
(605) Me propter unico tuo,
Quem diligis peperceris.
Ge. Quid nunc? Hae. Rei novitate perculsa stupeo, neque me capio
Prae gaudio, quod meruerim vocem loquentis Elohim
Audire, non secus atque quondam cum loquentem audivimus,
[fol. T1r]
(610) Cum nostrum utrique pacta vitae (heu) derelicta tradidit.
Quamquàm misera nil omnium quae dicta sunt intelligo,
Celebro tamen ter maximum Deum patrem, qui innoxium
Quem iusserat mactarier, vitae usui restituit, &
Nostrae saluti consuluit. Ge. En Abraham ipsum conveni.
Hae. (615) Quonam ille se iam proripit, spe destitutam deserens?


ACTUS secundi. SCAENA quarta.
Quaternarii.
Abraham.    Haeva    Isaac.

TUn’ Haeva mater nostra prima & omnium viventium?
Hae. Ego Haeva mater vestra prima & omnium mortalium,
Quos nempe non tam lumini, quàm morti acerbae enixa sum.
Ab. Salus tibi, veneranda mater, & omnibus gnatis tuis.
Hae. (620) Prognate, salve; at unde nobis spes salutis fulgeat,
Qui omnes sumus reatui mortique dirae obnoxii?
Ab. Venturum adhuc confidimus, qui dona nobis gratiae*
[fol. T1v]
Impertiens, veram salutem conferet. Hae. Quando obsecro
Fili, & quid argumenti habes? Speravimus te (qui Deo
(625) Acceptus es) patri, mihi, totique nostro semini
Posse indipisci gratiam. Ab. Non nostrum id est mater mea,
Non nostrum id est, qui ex traduce in sceleribus orti vivimus.
Necesse siquidem crimine fore liberum, qui crimine
Nos liberet, & innoxium qui servet omnes noxios
Hae. (630) Id consonum rationi, at ex radice putri qui integri
Nasci valebunt surculi, aut fructus boni ex arbore putri?
Ex hacne peccatrice massa aliquid boni decidimus?
Ab. Decidet ipsus Elohim. Hae. Quando? & quod argumentum habes?
Ab. Praesente Adamo patre nostro dixero. en & ipse adest.


ACTUS secundi. SCAENA quinta.
Tetrametri, seu Octonarii.
Adamus.    Abrahamus.    Haeva.    Isacus.

(635) Ostendit eminus mihi sacrum Abrahae Genius meus,
Ex ordine quoque evolvit omnia illius mysteria.
[fol. T2r]
Quod et Isaac semen figuret & coniugis, quod lividi
Caput colubri conteret. nunc ipse conveniam virum,
Exactiusque suscitabor dicta & acta singula.
(640) Quin ipsus ultro est obvius. Ab. Salve pater mihi plurimum
Venerande & observande. Ad. Salve, gnate, cum semine tuo,
In quo mihique & omnibus mortalibus nonnulla spes
Verae salutis creditur. Dic ergo quidnam caelitus
Oraculo de hoc semine tibi proditum est. Ab. Dicam tibi
(645) Pater & tibi mater mea, ut vel paululum solatii
Hinc hauriatis & spei, post calamitates plurimas,
Per multa vitae saecula. Ad. O si post tot acta saecula
Cunctis piis desideratus gentibus tandem adsiet.
Ab. Tandem aderit, & servos suos solabitur. Deus optimus
(650) Dudum unicum cum sibi iuberet immolari filium
Meum Isaac, mox ligna caesa ei ferenda tradidi.
Araque structa cum immolare niterer mea pignora,
Ne extendito (inquit) Abraham manus tuas in filium.
Iam novi enim timere te Deum. Ostenditque mi
(655) In vepribus haerentem arietem cornibus, quem concitus
Rapui & meo pro filio mox obtuli. Ad. Isthaec omnia
[fol. T2v]
Monstrante genio vidi, eorumque didici mysteria.
Semenque promissum impii exstinctum putabunt, at caro
Salvo manente spiritu moritura supponenda erit.
(660) Tu reliqua perge dicere. Hae. Et meus mihi Genius eadem
Dempto ultimo explicuit Adame, reliqua pergat eloqui
Ab. Post multa semini meo promissa munera gratiae,
Sobolisque multiplicationem maximam, ut arena maris
Sine numero valuerit aequipararier, tandem intulit.
(665) In semine Abraham tuo
Cunctae tribus mortalium
Benedictionem iugiter                    Dimetri 5.
(Hoc est salutem & gratiam)
Dei valebunt assequi.
(670) Non modo mihi haec promissio, sed & tibi omnique generi
Mortalium salutis & solatii spem contulit.
Hae. Putasne fili quem Deus mactarier sibi iussit, &
Inter sacrum saxumque positum denuo servarier,
Per te genus mortalium servabitur? Is. Per me Deus
(675) Quid efficere decreverit nescio equidem mater mea
Hoc scio tamen, quicumque sim, morti, miseriae & crimini
[fol. T3r]
Sum obnoxius. Ad. Praepropere (ut olim) mulier istaec suscipis.
Rogandus hic erat Abraham, qui exorsus est nobis loqui,
Aut potius usque ad terminatum debebat exaudirier.*
Hae. (680) Peccavi Adame, ignosce quaeso salutis aegro affectui.
Ad. Dic Abraham quando haec salus speranda sit. Num in filio hoc?
An alium adhuc morabimur? Ab. In filio quidem meo, ex
Hoc nempe suscitando, & id post multa tandem saecula.
Sic namque mihi locutus est olim Deus. Certo scies
(685) Quod inquilinum adhuc erit semen tuum in terra haud sua,
Ubi opprimetur servitute annis quadringentis, dein
Generatione quarta in hunc locum (ubi modis miserrimis
Afflictum erit) revertet, at multis onustum sarcinis.
Ex quo liquet, quod Isaac verae salutis gaudium
(690) Non adferet, sed semen id mater tuum, quod in Isaac
Signatur, hinc post multa tandem saecula. Hae. Eheu, denuo
Post multa tandem saecula? Ab. Ita, post multa rursus saecula.
[fol. T3v]
Ad. Heu nos facile miserrimos. O quàm grave est nostrum utriusque
Piaculum, quod tot malis, tot saeculorum lachrimis
(695) Non expiatum est hactenus. Sedeamus uxor (dum nihil
Solatii) tantisper in nostri doloris latibulo,
Dum hinc abeat, atque redeat huc charum Deo semen Abrahae.
Et veniat is, qui saeculo venturus est novissimo,
Aut cum peregrinante peregrinemur (id quod optimum
(700) Arbitror) ut cum regrediente regrediamur. Hae. Id optimum.
Ne deseramus semen hoc charum Deo. Quis Adame quis
Non mente concidat semel, animive non despondeat,
Si nam Dei tot saeculorum lachrimae non molliant?
Ad. Meminisse oportet quam periculosa desperatio,
(705) Qua lapsus est olim Cain, & a Deo propulsus est.
Flere Haeva nostrum, plangere & lugere nostrum, qui Deo
Peccavimus. Hae. Me miseram ut usque lachrimae, ut usque lachrimae.
In antrum eamus denuo, et sinum impleamus lachrimis.
Vale Abraham. Ab. Mater vale. Hae. Vale Isaac. Is. Mater vale.
Ad. (710) Vale Abraham, & totum genus mortalium prece adiuva.
[fol. T4r]
Ab. Vale Adame longum protoplaste, & omnium nostrum parens.
Fiduciam sume haud modo in singultibus vel fletibus,
Sed & in fide promissionis nascituri seminis,
Quae tibi fides ad iustitiam apud Elohim reputabitur.
Ad. (715) Putasne mihi iustitia originalis & primaria
Hanc per fidem, ut promissioni creduam, reddenda sit?
Ab. Certo scio. Si sponsioni creduas, reddenda erit.
Ad. Vale Abraham, ne sermo tibi meus molestus sit. Ab. Vale,
Revertor ad meos. Sequere fili. Is. Sequor te. Ad. Ipsane fides
(720) Qua credimus promissionibus Dei de semine,
Referre iustitiam Haeva per delicta perditam queat?
Hae. Qui queat Adame, qui queat? quam non tot calamitatibus,
Tot cladibus, tot lachrimis in hunc diem promeruimus?
Eamus, & sit utrique nostrum haec una consolatio, ut
(725) Dolore cruciet nos Deus, nec parcat usque in saecula.
Ad. Vide Haeva, ne prolata sint haec temeriter. Abeamus hinc,
Interque eundum canticum flentes canamus lugubre. Hae. Hem.
[fol. T4v]

[muziekbalken]

CHORUS. Versu Anapestico.
PRoh dura lues, proh tabida mors,
Ut in omne hominum grassare genus,
(730) Nullumque sinis non ore tuo
Spumante premi atque absorberi.
    [Repetitio, seu versus intercalaris]
Nostrum flemus mortale genus.
    Oculos per te caligo tenet,
Patulaeque aures obsurdescunt,*
(735) Perit olfactus, sapor oris abit,
[fol. T5r]
Totumque iacet corpus stupidum.
    [Repetitio, seu versus intercalaris]
Nostrum flemus mortale genus.
    Vigor omnis abit, color ater obit,
Caro putrescens redit ad limum,
Execrandum scelus ob nostrum
(740) Vetitique cibi in paradiso usum.
    [Repetitio, seu versus intercalaris]
Nostrum flemus mortale genus.
    Tandemne Deus miseros miserans
In semine promisso eripies
Mortale genus de multimodis
Quae perpetimur sine fine malis?
    [Repetitio, seu versus intercalaris]
Nostrum flemus mortale genus.
    (745) Heu saecula multa quousque labant?
Tandemne Deus dabit his finem, &
Miseros miseratus terrigenas
Mittet cito quem missurus erat?
Continue
        Personae dramatis Actus tertij.
 Protoplasti 2. Aaron
Nadab
Abiu		levitae.
Moyses
Levitae alii 2.
 Genii 2. Lorarii 2.
Elohim Deus
Populus
Booz
Isachar		pueri
 Reus lapidandus AEgri 4.


ACTUS tertii. SCAENA prima.
Tetrametri.
Adamus.    Haeva.

QUid socia nostri criminis, adeoque nostrae miseriae
[fol. T5v]
(750) Et calamitatis nunc tibi fiduciae, post tot Dei
Exhibita semini Abrahae beneficia in AEgypto & mari
Rubro? Anne clare haec indicant erga genus mortalium
Dei favorem & hactenus non proditam clementiam?
Hae. Vere indicant, & multa tandem saecula olim prodita
(755) Mox terminanda fidimus. Sed terret hoc quod sperma idem
Multis malis sinit affici, hac in vasta eremo, & obrui
Fame, siti, aerumna, labore, cladibus, quasi rursum eos
Nunc oderit quos ante tanto amore prosecutus est.
Ad. Natura nostra fragilis est, & ad malum proclivior,
(760) Mox ipsa ab adolescentia. quapropter in multis Deum
Tum nostram ob ignorantiam, tum nostram ob impotentiam,
Tum mentis ex protervia cuncti subinde offendimus,
Et plurimi absque ullo timore innumera perpetrant mala.
Iratus igitur Elohim pro quantitate criminum
(765) Variis malorum incommodis sibi rebelleis arguit.
[fol. T6r]
Hae. Fortassis ita se res habet, sed praeter unum (proh dolor)
Praevaricatum ab initio, mandata nulla accipimus.
Nos nihil habemus (fateor ingenue) quod excusemus, at
Nostri nepotes posteri, quos stirpitus vitiaverat
(770) Nostrum scelus, qui adhuc rudes quae sint agenda rite vel
Vitanda nesciunt: quo ad has paenas adeo graveis
Merito trahantur, nescio. Proponat aequum, & iudicet.
Praecipiat, ut sciamus hinc quae agenda vel fugienda sunt.
Ni desit is qui iubeat, haud est defuturus qui impleat,
Ad. (775) O Haeva mater omnium viventium, immo verius
Multo, omnium morientium, quid ad hoc tibi respondeam
Non sat scio, quod humana mens nisi iussibus seu legibus
Coerceatur, quolibet raptatur & praeceps ruit
In omne flagitium, proterviam, dolum, libidinem,
(780) Idololatriam, Dei contemptum & ignorantiam.
Cuiusmodi nunc accidisse vidimus, caesa quoque sunt
Milia virorum plurima. Et contra verendum plurimum,
[fol. T6v]
Ne pluribus si mancipemur legibus, iam denuo
Praevaricati puniamur atrocius, quod unicam
(785) Servare non potuerimus. O si nunc sit hic Genius meus,
Et pectori (nodo hoc soluto) scrupulum nostro eximat.
Phaseque nobis explicet, (quo non vacat) mysterium. At
Quos omnium primos in hac eremo habemus obvios?
Hae. Viros hebraeos ex colore ipsoque cultu vestium
(790) Agnosco, Leviten utrumque, ipsos rogemus obiter, et
De phase & agno iam immolato sive ritu victimae,
Quae dudum in AEgypto immolata non vacat mysterio.
Adorire, ne nos alio ituri deserant. Ad. Non deserent.


SCAENA interiectitia. Versu tetrametro.
Adamus.    Haeva.    Nadab.    Abiu.

SAlvete, Hebraei. Na. Salvus es. Ad. Soli quid hic spaciamini?
Na. (795) Nos gnati Aaron hic patrem moramur atque patruum.
Ad. Obsecro vos, quos in sacris Dei ministros conspicor,
Narrate quonam pacto in AEgypto agnus immolatus est.
[fol. T7r]
Cuius cruore ut sunt notata limina & postes domus,
Exterminatis hostibus populus Dei servatus est.
Na. (800) Quod accidit verissimum. melius tamen frater meus
Facundior,s tibi recitabit ut accidere singula.
Si quid per oscitantiam tibi exciderit, ego suggeram,
Ordire frater a Novi mensis Nisan decimo die
Quo anniculus agnus & sine macula inferebatur domum
(805) Ad vesperem, quarto die immolandus in penetralibus.
Ab. Paucis senes vobis loquar, quod utrumque nostrum victimae
Caedendae adesse oporteat, & adolere thura sacrificio.
Dicto die mensis Novi cum caesus agnus vesperi
Esset, & utrumque limen atque uterque postis ostii
(810) Agni calenti sanguine a patre familias notatus est,
Tum pelle detracta caput, pedes, & intestina, cum
Visceribus integris verubus affixa ad ignem tosta sunt.
Hae. Fimusne simul assatus est? Na. Non est, sed igne absumptus est.
Hae. Deinde quo ritu phase hoc assum Israhel comederit
[fol. T7v]
(815) Quaeso indica, quo pane vel condimine populus usus est.
Ab. Convenerant unis in aedibus viri atque feminae,
Iuvenes senesque tot, quot opus erat ad esum victimae.
Agnoque cocto singuli renes suos cinxere, ad haec
Stabant manu altera tenentes baculum, ut accincti itineri,
(820) Agnique sic carnes sacras raptim vorabant, ossibus
Sanis manentibus. Superflua ignis absumpsit vorax.
Na. De Pane nil meministi adhuc, carnisve de condimine,
Quae neutiquam silenda sunt. Ab. Non utique sunt, uti suggeris.
Iussu Dei nostri usum in hunc panem azimon cum agrestibus
(825) Lactuculis paraverant. Quibus uti prius animas suas
Afflixerant, sic modo et in agni usu fuere carnibus.
Dumque haec aguntur in israhel, AEgyptiorum singulis
In aedibus, primogenitum omne iacebat ab homine usque ad pecus
Prostratum ubique & mortuum. Porro ubi fores in Israhel
(830) Agni notatus sanguine reperit angelus, vita & salus
[fol. T8r]
Concessa sunt. Quapropter & Deus Israhel primogenitum in
Nobis sibi omne vendicat. Ad. Merito quidem. sed quid latet
In hoc Phase mysterii queso viri mihi dicite
Na. Quid lateat hic mysterii, non nostrum id est evolvere,
(835) Sed Moysi aut Genii tui. Vale, hora nos alio vocat
Ad. Valete, vestrae comitati magnam habemus gratiam.


Residuum SCAENAE primae.

Hae. Optasti Adame. en commodum, pro voto adest Genius tuus.
Scrutare nunc de Phase & in AEgypto immolata victima,
Deinde de Manna cibo dulcissimo esurientibus
(840) Iam caelitus populis dato. Ad. Secede tu dum suscitor,
Nisi adesse te quoque iusserit. Hae. Men’ prohibeat tibi coniugem?


ACTUS tertii. SCAENA secunda.
Octonarii ut superiores.
Adamus.    Genius.    Haeva.

OPtato ades, vitae meae praesidium, & unica lux mea,
In rebus ambiguis. Quid obsecro hactenus mihi pluribus
[fol. T8v]
Te sustulisti saeculis? Ge. Quia te Deo diffidere
(845) Novi, atque verbis illius non credere, iccirco bono
Te iure deserui. Miser & inanis homo, quid ambigis
Tandem futurum, quod tibi atque coniugi plastes Deus
(Licet inoboedientibus praevaricantibus quoque)
Pollicitus est? Ad. Credo futurum, at differendum vereor in
(850) Prolixiora saecla. ob hoc quod non modo reliquum genus
Nostrum, sed & semen Abrahae (unde quicquid est salutis &
Solatii tu nasciturum dixeras) crebris Deum
Sceleribus offendit, & ad iracundiam ipsum provocat.
Ge. Verum id quidem, quapropter & paenas graves dedere nunc.
(855) Et postmodum dabunt, nisi amodo a malis cessaverint
Et cognitam Dei voluntatem sui perfecerint.
Nec tu putes quod propter haec mala populi suam Deus
Promissionem differet. cuius quidem sapientiam &
Clementiam non vestra vincit malitia & protervia.
Ad. (860) Gaudeo, tametsi neutiquam sine lachrimis mea viscera,
[fol. V1r]
Rudem gregem lapsum per ignorantiam, aspicere queam
Laniarier. Nos digna factis recipimus, qui novimus
Dei voluntatem, per eius iussa nobis proditam,
Minimeque eam vetitis voratis fructibus perfecimus.
(865) At filii quos ad scelus per traducem produximus,
Dei & latreiae nescii, cur tam gravi (ubi deliquerint)
Sunt ultioni obnoxii? Cur non magis mandata dat
Legesque sancit atque caeremonias, quibus suam
Nobis voluntatem Elohim suique cultus explicet?
(870) Tum demum ubi praevaricantes senserit, vel increpet,
Vel puniat, pro quantitate aut qualitate criminis.
Cur emori miseros sinit, culpae absque conscientia?
Ge. O homo lutum putre, bulla inanior, quis es tu qui deo
Respondeas? An non per ea quae facta sunt, mortalibus
(875) Sui conditoris sempiterna potentia ac divinitas
Ita innotescunt atque pervidentur, ut coram Deo
Sint plane inexcusabiles? An non Deus ad imaginem
Et similitudinem suam te condidit, quo lumine
Rationis usque praeditus, consideres ex hac poli
[fol. V1v]
(880) Solique magnitudine creatoris omnipotentiam,
Ex mira eorum pulchritudine & ordine sapientiam, &
Ex usu eorum maximam in creata benevolentiam?
Cunque omnia haec ratione vestigaris, & plastae tui
Ex plasmatis divinitatem agnoveris, quid restat, &
(885) Quid ipsa ratio postulat, nisi ut & ea qua praeditus
Es memoria illi inhaereas cunctaque labantia negligas?
Dein libero quo praeditus es arbitrio, quem nosti ama,
Cole, venerare, amplectere, & nihil pudendi facinoris
Vesanus admitte, aut quod illi displicere noveris.
Hae. (890) Qui novero, nisi, quod placet vel displicet sua mihi
Seu lege seu mandato ad unguem scripserit vel iusserit?
Ge. Tu denuo mandata poscis mulier, ut Καθ’ ὑπερβολὴν
Γένηθ’ ἁμάρτολος ἡ ἁμαρτία δι’ ἐντολήν, aut (si velis
Haec ipsa planius explicarier tibi) ut supra modum
(895) Fiant tibi peccata per mandata peccatricia?
Quod vitae enim futurum erat, morti futurum senties.
Tun’ denuo mandata poscis, Haeva, quae nec unicum
[fol. V2r]
Servare poteras, arboris de non edendis fructibus?
Et quo modo servare poteris multa, gravia, variaque?
(900) Etiamne opus legis Dei natura vestris cordibus
Inscripsit, atque conscientia vestra idem vel improbat
Vel approbat? Nonne quoque συντῆρησις ad bona & optima
Propensa, & aversatur improbitatem & omnia vitia?
Ad. Legem Dei praevaricati admisimus quidem scelus
(905) Grave, non volentes conditoris iussui acquiescere, ob
Hoc maxime, quod mortis hanc aerumnam adeo gravem fore
Non novimus. Sed proh dolor cum auditui vexatio
Dederit mali experientiam, quaecumque nobis iusserit
Deus, exsequemur utique animo promptissimo. Sit ergo qui
(910) Nunc denuo praecipiat, haud est defuturus qui impleat.*
Ge. Mandata temere poscitis, mandata dura habebitis,
Quo nulla de ignorantia vobis sit excusatio.
Magisque de impotentia, quam hucusque de ignorantia
Queramini, praevaricatoresque legis denuo
(915) Convicti, ad unum omnes simul damnationi obnoxii
[fol. V2v]
Teneamini. Ad. Qui inciderit, is paenas dabit. Ge. Paenas dabit.
Hae. Quid spectat eminus, quid & terrore trepidat Israhel?
Quis subitus hic sonitus, tonitrus, fulmina, atque fulgura?
Quae lampades? quis fumus hic tubaeque clangor perstrepens?
Ad. (920) Adventus & vox Elohim est. ubi Genius est? cur deserit?
Hae. Heu heu morimur. quis ferat? quis videat? & quis audiat?
Ad. Certe uxor haec sunt audienda, videndaque, animo forti ades.


ACTUS tertii. SCAENA tertia.
Versus partim dimetri, partim tetrametri.
Elohim.    populus.    Adamus.    Haeva.

AUdi Israhel, dominus Deus
Tuus aemulator unus est.
(925) Non ergo habebis neque coles
Simulacra sive alios Deos,
Sed dominum adorabis Deum
Illique soli servies.
    Frustra Dei nomen tui
(930) Temereve numquam assumpseris.
[fol. V3r]
    Memento septimum diem ut
Pietate sanctum praedices.
    Parentem honora, uti valeas,
Longoque vivas tempore.
        (935) Ne occide proximum tuum.
        Nec coniugem eius pollicas.
        Nil omnium furto auferas
        Testisque falsus ne sies.
        Non concupisces proximi
(940) Nec coniugem, nec quidlibet
Ex omnibus quae possidet.
Pop. Quaecumque nobis Elohim
Locutus est servabimus.
Ad. Servabimus. Hae. Servabimus.
El. (945) Si impleveris quae iam tibi
Mandata sunt, benedictus es
In omnibus quae possides,
Et quae geris. Sed contra erit
Maledictus is qui non manet
(950) In omnibus legis meae
Sermonibus, nec opere eos
Impleverit. Pop. Maledictus is.
Ad. Maledictus is. Hae. Maledictus is.
Iam desinit nobis loqui dominus Deus, quantoque me
(955) Terrore conturbaverit, non facile Adame dixero.
Atque o utinam mediator adsit Moyses dux Israhel,
[fol. V3v]
Qui reliqua nobis explicet placita atque ceremonias,
Et sciscitemur ex eo, si qua orta fuerit questio,
Ne si deinceps sic Deus loquatur, horrore enecet.
Ad. (960) Optavimus nobis malum coniunx grave & praegrande, cum
Leges dari nobis Deum poposcimus. Quanta obsecro
Quàmque gravis in praevaricantes veniet animadversio,
Si tam molesta interminantis eam fuit praeceptio?
Sed eminus quos cernimus claro coruscos lumine?
Hae. (965) Nisi me acies fallat oculorum anilium, Moyses Dei
Exercitus dux alter est, illius & alter frater est.
Sed hoc quid est quod Moseos facies perinde ac lampadis
Fulgor coruscans radiat, atque eam intueri non queam,
Cornuta quod mihi pareat? Ad. Cornuta quoque paret mihi,
(970) Geminasque portat lapideas tabulas. Hae. Quid haec sibi volunt?
Ad. Afflatus est (ut autumo) quodam superno numine.


ACTUS tertii. SCAENA quarta.
Tetrametri.
[fol. V4r]

Aaron.    Moyses.    Adam.    Haeva.

FAciem tuam frater operi, quo populus atque Adamus hic
Tua frui praesentia queant, tuisque intendere
Sermonibus. Ad. Iam prospico. faciem suam obnubit peplo, ut
(975) Nobis liceat intendere, ultroque nos petunt, Sta mulier, ut
Siquid salutis adferant, laeti audiamus. Hae. Hem o utinam.
Aa. Salve, pater mi. Ad. Salvus es. Aa. Quid trepidus es? quid tristis est
Et Haeva mater omnium viventium? Ad. Quòd Elohim
Nobis loquentem, & horridis interminantem vocibus
(980) Audiamus, sed & veremur ne loquatur denuo.
Ad. Et denuo locuturus est, pluresque ceremonias
Daturus est, unum tamen per Moysen, quo vox Dei
Non amplius vobis siet formidini aut dirae neci.
Ad. Hoc est quod opto maxime. Tu loquere nobis Moyses
(985) Generose dux populi Israhel, ut te audiamus hilariter.
Mo. Es bono animo, loquar ipse toti coetui, vobis quoque
[fol. V4v]
Post paululum. Nam primulum, quòd ad tuum pater attinet
Solatium, & quod scire anhelas anxie, clare tibi
Edisseram quae tibi tuoque calamitoso saemini
(990) Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Israhel, Deus & tuus
Pronunciando fideliter mihi tradidit. Hae. Dic obsecro.
Ad. Praepropere (ut usque) tu quidem. Lente inquiunt festina, ut haec
Audita dudum oracla commode explicet. Hae. Sileo, explicet.
Mo. Cum territus iam clamitaret Israhel, non audiam
(995) Vocem Dei mei, nec aspiciam amodo ignem hunc maximum,
Ne moriar, hoc modo inquit ad me Adonai. Bene sunt locuti
Haec omnia, Prophetam enim excitabo eis similem tui,
Fratrum suorum de medio, & ad eos loquetur omnia
Mea verba quae mandabo ei. Quicumque vero non ea
(1000) Audiverit, quae nostro ad illos nomine locuturus est,
Mihi vindici paenas graveis daturus est. Ad. Tu gaudio
Quidem afficis nos maximo, quod excitandum nuncias
Similem tui mitem φιλάνθροπόν τε, qui nos leniter*
[fol. V5r]
Nostri Dei sermonibus docturus est. Sed obsecro, ut
(1005) Edisseras quo tempore is venturus est. Ad hoc enim
Post multa mundi saecla nunc mens nostra anhelat anxie.
Mo. Haec mi pater non mox futura credito, sed postea.
Ad. Quando, obsecro? Mo. Post multa tandem saecula. Ad. Heu heu gnate mi,
Post multa rursus saecula? Mo. Post multa tandem saecula. Hae. Heu,
(1010) Dolor dolor. Post multa rursus saecula? tot tempora &
Tot transiere saecula, neque saeculorum finis est.
O quàm beati in quos cadent tot saeculorum termini.
Mo. Prae caeteris mortalium plane beata lumina,
Aures, manusque, quae videre, audire contrectareque
(1015) Promeruerint illum prophetam, semen illud Abrahae,
Semen tuum, quod conteret serpentis antiqui caput,
Quod gratiam Dei adferet, quod scribet & legem novam,
Legem suavem, legem amoris & paterni spiritus
In mentibus credentium, pandetque regna caelica.
(1020) Verum haud statim (ut praediximus) tu istuc futurum creduas.
Quod ante testamentum haberi non potest novum, nisi hoc
[fol. V5v]
Quod conditum nunc est, vetus fiat, quo & evanescat hoc
Et inde sit novo locus. Quare interim servanda sunt
Quaecumque nobis praecipit servanda lex. Maledicto enim est
(1025) Obnoxius, quicumque non servaverit, quantumlibet
Difficilia videantur haec, factu quoque impossibilia.
Tantisper experiri oportet quemque quàm sit rigida lex,
Dum conqueratur non deesse qui imperet, sed qui impleat.
Ad. O uxor, in quas incidimus angustias nostrum ob scelus.
Hae. (1030) Heu me, meum ob fastum, gulam, & furtum. Aa. Omnium nostrum quoque ob
Inoboedientiam, quod in te omnes pater peccavimus.
Pari proinde paena ad unum omnes scelesti plectimur,
Parique legis hoc iugo distringimur. Quis hui novus
Tumultus hic? quis clamor hic? Ad. Cedamus uxor hinc procul,
(1035) Ne nos tumultus obruat. ___________


ACTUS tertii. SCAENA QUINTA.
Versus octonarii.
[fol. V6r]

Populus.    Aaron.    Moyses.    Reus.

________________ LEgem Dei tuebimur.
Pop. Tuebimur, praevaricatores quoque trucidabimus.
En Moyses, quin’ sciscitamur quo modo violator hic
Sit sabbati torquendus, aut qua morte puniendus est?
Aa. Hic aliquis aut exosus aut praevaricator legis est.
Mo. (1040) Praevaricatorem audio. Quo liberum fratres mei,
Ferro gravatum trahitis? Po. Huc ad te ducem populi Israhel.
Mo. Quid causae habetis contra eum? Po. Nobis iubebat Elohim
Diem tenere sabbati, quem rebus hunc servilibus
Violasse deprehendimus. Te ergo scientes iudicem
(1045) Legisque sacrae interpretem, hunc examinandum tradimus
Quo intelligamus pro scelere qua morte puniendus est.
Mo. Da gloriam fili Deo, quidnam patrasti criminis?
Re. Colligere ligna in solitudine deprehensus sum miser.
Mo. Quin’ veritus es legem Dei praevaricari & transgredi?
[fol. V6v]
(1050) Mox pedibus eius compedes manibusque manicas indite,
Clathris deinde fortibus servate sultis hunc Dei
Iudicio, ut omnis populus audiat, quid hic deliquerit.
Nos ibimus uti consulamus dominum in hoc negotio.
Po. Facessimus, profer pedes. Re. Vos obsecro ne durius
(1055) Stringatis, heu non suffero. Po. Sufferre oportet pluria. Re. O.
Po. Profer manus. Re. Nullane viri miseratio? Po. Nulla, patere. Re. O.
Po. Huc huc in hos legirupio clathros. reverso Moyse,
Tibi debitas poenas dabis. Quid adhuc morae? ___________


ACTUS tertii. SCAENA sexta.
Iambici trimetri.
Aaron.    Levitae. 2.    Moyses.

___________ QUis clamor hic?
Quis luctus in castris sonat? Quis cursus hic?
Le.a. (1060) Heu principes viri. Aa. Quid ominis mali?
Le.b. Heu Nadab & Abiu filijs tuis male est.
Aa. Quid liberis mali accidit? Proferte dum.
Le.a. Exstinctus est uterque. Aa. Uterque exstinctus est?
Le.b. Coram Deo igni exstinctum utrumque liquimus.
Aa. (1065) Qui id accidit? Le.a. Cum esset litandum, proh dolor,
[fol. V7r]
Uterque thuribulum instruit, non heu sacris,
Verum profanis & alienis ignibus.
Mox ignis erumpens sacer eos devorat.
Aa. Heu filii. Mo. Videto ne quicquàm mali
(1070) Tibi inferas, manus quod unctae sint tibi
Chrismate sacro, ne & tu similiter occidas.
Vos ite, idemque alijs duobus fratribus
Eleazaro Ithamaroque praecipite. Dein
Exstincta flammis corpora eijcite foras
(1075) Suis operta lineis, procul Dei
A sanctuario, ne in omnes has tribus
Furor Dei deseviat. Le.b. Curabimus.
Ac praeter haec nil aliud est quod effici
Decernitis? Mo. Nihil. Le.2. Valete, principes.
Mo. (1080) Iam consulendust’ Elohim de sabbato.
Aa. En gloria domini tabernaculum operit.


ACTUS tertii. SCAENA septima.
Trimetri, & pauci dimetri.
Elohim.   Moyses.   Lorarii 2.   Reus.   Populus.

HEus Moyses. Mo. Iuste arbiter, verax Deus*
Multaeque misericordiae decernito
Quae paena queve acerba mors huic viro
(1085) Sit irroganda, sabbatum qui polluit.
El. Morte moriatur iste homo.
Ipsumque populus Israhel
Foris lapidibus obruat.
[fol. V7v]
Mo. Vadam domine tuumque iudicium exsequar.
Lo. (1090) Ducendus est foras reus, adest Moyses.
Mo. Ubi sunt quibus custodiendum tradidi
Legis Dei praevaricatorem? Lo. Adsumus.
Mo. Hominem scelestum sine mora producite, ut
Iustam Dei nostri audiat sententiam. Lo. Hem.
(1095) Praesto est domine, Dei audiat sententiam.
Mo. Legem Dei praevaricatus es, ideo
Lapidibus obruendum & enecandum ab hoc
Populo Israhel iudice Deo pronuncio. Re. Heu
Heu dura lex. Quia legeram duo ligna vel
(1100) Tria morior. Mo. Redundet hoc scelus in caput
Tuum ipsius, quo populus hic sit innocens.
Producite. Lo. Hem. producimus. Mo. Nulli manus
Remissa sit. lapidesque primos inferant
Testes, deinde caeteri. Lo. Hem, testes sumus
(1105) Lapidesque primi mittimus. vos sequimini.
Po. Nos sequimur, & lapides secundi mittimus.
Mo. Utinam perinde omnes colant legem Dei atque
Ad vindicandum prompti & alacres sunt. Age
Iam protoplastos denuo alloquamur, &
(1110) Foveamus aliquo territos solatio.
Aa. Foveamus, etsi ego maereo. Legis Dei
Praevaricator iam neci propinquus est.
Eamus (inquam) ne meos quoque liberos
Videam voratos ignibus mox eijci.
[fol. V8r]
(1115) En miser Adam. ___________


ACTUS tertii. SCAENA octava.
Trimetri.
Adam.    Haeva.    Moyses.    Aaron.

___________ QUid mentis uxor est tibi in
Tantis malis, quae audimus atque cernimus?
Hae.Quid mentis heu mihi siet, quae filios
Video meos lapidarier, vel audio
Igni sacro vorarier, quod ilico
(1120) Videbimus (uti suspicor) cadaverum
More eijci, a canibusque dilaniarier.
Legem petentes heu necem poposcimus.
Accedit hoc, quòd omnium primum iubet
Servarier, se ut diligamus maxime,
(1125) Ex intimis praecordiis, affectibus,
Et viribus. Qui diligamus obsecro hunc,
Qui non secus, suis subactum legibus
Populum rudem, ac vilissimos & sordidos
Sibi canes caedit, flagellat, lancinat?
(1130) An non gygantes, qui fuere a saeculo,
Sic opprimebant quosque per tyrannidem?
Et quid rigore sunt adepti nisi odium?
Num benevolentiam atque amorem quispiam
Extorqueat tyrannide? Ad. Haud extorqueat,
(1135) Quisquis siet mortalium. at qui nos sumus,
Iustissimo ut respondeamus Elohim?
[fol. V8v]
Oportet uxor ei rebelles corrigi.
Nobis studendum & omnibus probis, ut hanc
Legem colamus & impleamus sedulo,
(1140) Quantumlibet dura videatur & aspera
Nunc primulum amplectentibus, dum veniat is
Qui eius iugum cervicibus nostrum omnium
Tandem auferat. Aa. Mi pater Adam. Ad. Quis loquitur hic?
Aa. Huc respice. Ad. Eia adeste, principes viri
(1145) Populi Israhel. Aa. Quid maesta facies est tua?
Quid Haeva mater lachrimas? Hae. Neci datos.
Ad. Neci datos nostros dolemus liberos.
Mo. Quid mi pater? Nonne ultro volueratis &
Legem dari, & praevaricantes argui?
Ad. (1150) Poposcimus fatemur, at non tam gravem
Paenam inferendam sontibus putavimus.
Mo. Num tibi gravis videtur animadversio,
Si plectitur prevaricans nece corporis,
Qui non erat modo corporis, sed & animae
(1155) Morti perenni obnoxius? Num tu putas
Deum tuo pro arbitrio fore iudicem aut
Mitem, aut severum, aut mediocrem? Certe anima quae
Peccaverit Deo suo, rea mortis est.
Ad. Non habeo quod respondeam miserrimus.
(1160) Sum namque perditissimus, nisi veniat is
Qui servet & qui liberet. Considero
[fol. X1r]
Quod ipsa lex aut proniores ad malum
Nos reddat, aut quod ante peccatum mihi
Incognitum, incipiat modo innotescere.
(1165) O ter beati vos, Dei qui maximi
Estis ministri familiares, & quibus
Subin ore ad os mitissime loqui solet,
Quòd neutiquàm iratum Deum, quemadmodum
Nos, sentiatis, sed suavem & amabilem, ut
(1170) Modo eo frui videamini, quod hactenus
Per multa mundi saecula expectavimus,
Nondumque nobis praestitum ingemiscimus.
Mo. Falluntur ij qui nos beatos autumant.
Dicant magis longe omnium miserrimos.
(1175) Perinde enim nos atque vos legis iugo,
Morti, atque peccato obligamur, nec sumus
(Ut uos putatis) liberi. Ad. Quin’ liberi?
Tun’ legis arbiter atque dispensator es?
Tun’ absque peccato neci vitae imperas?
Mo. (1180) Ut imperemus tum scietis, cum ob meam
Iram atque diffidentiam didiceritis
Me morte damnandum, sepeliendum quoque in
His montibus, longe a solo, quod lacte, quod
Et melle abundat, dissitum. Ad. Ob quam tuam
(1185) Culpam atque diffidentiam? Mo. In castris tibi
Recitabo, & alia pluria. Aa. Hui. quid audio?
Gemitus novus cladem novam ἐν παρεμβολῇ
[fol. X1v]
Plane indicat. Vocamur intro, ut (si queat
Fieri) malum pellamus a populo imminens.
Ad. (1190) Quod denuo heu populo Dei imminet malum? Ut
Praesens malum semper sequentis initium est.
Lustremus, Haeva, περίβολον tantisper hoc,
Dum certius plagae indicetur acerbitas.
Nam mage magisque dolentium vox personat.
Hae. (1195) Heu personat. Te sequor Adame quo voles,
Quod usque desolatio nec uspiam salutis est
Vestigium, sed ubique mortis plurimum.
O si meus tuusve Genius adsiet,
Qui (ut solitus) aliquid adferat solatii
(1200) Et explicet, quod omisimus nuperrime
Rogare, de Manna dato mysterium.
Euax Adam, insperato adest Genius tuus;
Iam sciscitare nuper id quod omisimus.
Ad. Memorem mones, interrogabo. ___________


ACTUS tertii. SCAENA Interiectitia Versu
tetrametro.
Adamus.    Genius.

___________ OPtato ades,
(1205) Nostrae salutis anchora, atque Post Deum spes unica.
Ge. Adame salvus es. quid est quod anxie adventum meum
[fol. X2r]
Desideras, dudum quod adfuerim tibi atque instruxerim?
Ad. Omiseramus sciscitari domine mi mysterium.
Quod (obsecro) dolentibus nunc explices. Ge. Quod illud est?
Ad. (1210) Gustare cupimus & videre, quem Deus populo suo
Panem dedit caelitus edendum, ut audio, & quid mysticos
Significat, Haud enim vacat mysterio, velut autumo
Ge. Bene autumas. quod panis hic typum gerat verbi Dei,
Dei tuique seminis. Nam verus ille futurus est
(1215) Panis, qui ab aethereo patre huc demissus omnibus in eum
Credentibus vitae cibus futurus est; nam qui ederit
Ex pane eo, numquam videbit mortem amaram & horridam.
Ad. At pane si vescamur hoc, num quid salutis adferet?
Ge. Vobis nil verae salutis adferet. Qui manna enim
(1220) Vescuntur hoc, in hac eremo pariter omnes occident.
Ad. Non mihi licebit typicon hunc gustare panem & coniugi?
[fol. X2v]
Ge. Quin liceat hoc, quod advenae Iether licet? pueros voca.
Ad. Heus pueri adeste. Denuo se proripit? ___________


SCAENA altera Interiectitia.
Booz & Isachar pueri 2.    Adam.    Haeva.

___________ QUid est pater?
Ad. Quid corbis hic tuus puelle continet? Bo. Vide pater.
Ad. (1225) Manhua? Bo. Lehem. Ad. Num panis hic? Bo. Hic panis est, quem hodie Deus
Nobis edendum, desuper cum rore lapsum tradidit.
Mensuram & hanc utrique nostrum iam pater demensus est.
Ad. Dic mi puer, mensura par per singulos distribuitur?
Bo. Gomor datur per singula capita. Ad. At quid si minus sufficiat haec
(1230) Robustioribus viris? Bo. Qui minus habet non deficit,
Nec abundat is qui plus habet. Ad. Res mira. verum hac forma, & hoc
Colore singulis diebus mittitur? Bo. Habitus, color,
Saporque constans permanet. verum si in alterum diem
Parcus reserves, conputrescit & scatescit vermibus.
[fol. X3r]
Ad. (1235) Quid audio? Bo. Id quod res pater. Ad. Coriandri adaeque semini
Simile est minuto & candido. Sed quis sapor? Bo. Dulcissimus.
Gusta pater aliquantulum. Ad. Hem. Bo. Plus accipe. Ad. O dulcissimum
Super omne mel vel saccarum. Cum tanta sit typico cibo
Suavitas, quanta uxor erit in pane vero & caelico?
Hae. (1240) O quanta erit. Num mihi licet quoque vescier? Ad. Gustes licet.
Hae. Tu quoque, puer, da mihi parum ex calatho tuo ut gustem precor.
ISA. Nolo. Hae. Parum. ISA. Nil obtines. Hae. Quare puelle? Te obsecro.
Is. Putas anus tibi dabo vorandum Man meum dulcissimum,
Ut ego egeam? Hae. Quantum tribus digitis queam prehendere. En
(1245) Donabo te puer aureis crepundiis, crepitaculis
Statiunculisque AEgyptiis. Is. Da & accipe. Hae. Hem. Is. Ede Man meum. Hae. En,
Digitis tribus. Is. Cape adhuc tribus. Hae. Sat est puer. Sint tua tibi.
Nostris fruere iocalibus. Vere omne mundi delicium
[fol. X3v]
Hic panis in se continet. Sed dic puer. num tua tibi
(1250) Matercula & fratri tuo hinc alia coquit cibaria?
Is. Quid ni? Subin frangit mola, subin terit mortario, &
Coquens in olla tortulas nobis parat dulcissimas.
Redito, gustandas tibi cras adferam. Hae. Haud necesse erit,
Revertere ad materculam. Is. Booz Booz. Bo. Quid Isachar?
Is. (1255) Panis mei quantum tribus digitis valebat premere, huic
Tanti mulieri vendidi. Bo. Hoc puer improbe hoc donum Dei
Divendis? abeamus domum, meritas lucelli huius patri
Paenas flagrio daturus es. Is. Tun’ denuo istuc deferes?
Bo. Quin deferam tam sordidum? Is. Heu. Lucrum libens tibi dividam.
Bo. (1260) Non capio. Is. Totum vendica. Bo. Non vendico, sequere domum. Is. Heu.
Hae. O quanta post in pane vero menti erit suavitas,
Si tanta nunc in typico Adame corpori dulcedo sit.
Ad. Profecto coniunx maxima, liceat modo experirier.


[fol. X4r]

Residuum SCAENAE octavae.    Senarii.

Hae. Atat, hui quid hoc? Quid stipes hic erectus est?
(1265) Quid alligatum habet colubrum pensilem?
Quid eum aegri adorant atque aspectant supplices?
Idololatras num videmus denuo?
Ad. Nequaquam; at accedamus, ut sciamus certius.


SCAENA nona. Octonarii.

AEgri 4.    Adam.    Haeva.

HEu heu dolor, succurre mi. Deus Abraham, succurre mi.
Ad. (1270) Dic quisquis es, cur aenei colis colubri imaginem, &
Cur eiulas? AEg. Ob murmur heu nostrum, ob laboris taedium, &
Ob caelitus panis dati fastidium, Deus igneis
Lethalibusque morsibus serpentium nos punijt.
At paenitentibus omnibus Moses iubebat erigi in
(1275) Ligno colubrum hunc aeneum, atque aspectus eius sedulus
Confert medelam languidis. Iamque ego salute gaudeo.
AEg.b. Ego quoque salute gaudeo. AEg.2.* Et nos liberi nece vivimus.
Ad. Haec mira quae portenta, quae prodigia, quaeve signa sunt?
Non absque causa huiusmodi populo suo Deus exhibet.
[fol. X4v]
Hae. (1280) Adsit utinam utriuslibet nostrum Genius ut explicet.
Ad. Adest tuus. Magnas agamus gratias simul Elohim,
Qui non deest fidentibus sibi, atque se petentibus.
Te uxor petit; tantisper hinc secedo, dum te deseret.
Hae. Tum mox redi. ___________


SCAENA decima. Senarii.
Genius.    Haeva.

___________ SAlve. Hae. Salute nil prius.
Ge. (1285) Nisi signa vel portenta crebro cernitis,
Non creditis. Hae. Culpam fateor, at obsecro ut
quid anguis hic portendat aeneus, explices.
Non frustra enim colendus hic suspenditur.
Ge. Quia non nihil solatij cliens mea
(1290) Tibi me daturum credidisti, haec accipe
Hic seminis tui, Haeva, serpens est typus.
Quòd ut hic per omnia sine veneno est aeneus,
Sic solidus ille & absque culpa erit innocens.
Ut pendet hic alto alligatus stipiti,
(1295) Ita & altus ille haerebit affixus cruci.
Et ut hic veneno saucios serpentium
A morte servat, intuentes liberat,
Ita & ille ab antiqui colubri morsibus
Fide intuentes liberos servabit, ut
(1300) Cessante morte salute in aeuum gaudeant.
Hae. O hactenus desiderata salus mea,
[fol. X5r]
Quando dabitur mihi potitae te frui?
Ge. Fruere fixis terminatis saeculis.
Hae. Dic, mi patrone, quando terminanda sunt.
Ge. (1305) Accede Mosen intro cum viro tuo,
Scenasque contextas duas considera.
Nam quàm diu steterit prior (quae ad tempus est
Correctionis ordinata, ad Κοσμικὸν
Ritum atque caeremonias), quam quotidie
(1310) Licet sacrificis ingredi, secunda quae
Semen tuum, verum sacerdotem semel
Suscipiet, ut sese offerat per spiritum, ad
Vestrum omnium redemptionem perpetem,
Ociosa erit. Verum abolita priore, erit
(1315) Sequens tibi & tuis salutari usui.
Haec indica viro tuo, & παρεμβολὴν
Mox introgressi singulos ritus sacrorum
Et ceremonias, tabernaculi quoque
Multiiugam compositionem ac vestium,
(1320) Arcam auream, candelabrum cum panibus
Mensamque & altare thymiamatis aureum,
Quae omnia typum dandae salutis praeferunt,
Quam transito Iordane post videbitis.
Hae. O mea salus, o quando mihi videberis?
(1325) Heu, quo patronus nunc meus se proripit?
Relicta sola ubi maritum reperiam?
Eccum virum doloris haud tolerabilis.


[fol. X5v]

SCAENA undecima. Senarij.
Haeva.    Adamus.    Moses.

VIr salvus es. Ad. Salve virago plurimum.
Si quem attulit Genius salutis nuncium
(1330) Mihi indica. Hae. Salutis admirabile
Portendit anguis hic aeneus mysterium,
Quod mox tibi intus dixero. Quid hoc sibi
Vult? Moyses iam denuo fit obvius.
Ad. Fortasse in hoc moratus est ut intro nos,
(1335) Uti voluerat, ducat comes. Mo. Quid obsecro est
Quòd distulistis me assequi? Serpentium
Ubi morsibus medelam adhibuit Elohim,
Ad vos reverti denuo, ingrediamur, ut
Post δεκάλογον iudicia caeremoniasque
(1340) Exaudiatis, & sciatis quae mihi
Conflanda, texenda, extruendaque Elohim
Monstravit, & sese figuris mysticis
Tandem adfuturum cum salute prodidit.
Ad. Ad hanc salutis mentionem illachrimor.
(1345) Praei, sequor; sequere Haeva. Hae. Vix lachrimae sinunt.
Sequor tamen salutis ob vocabulum.
Cuius utinam vestigium aliquod reperiam,
Ut lachrimis his moderer & maeroribus.
Ad. Utcumque sit, tamen Elohim vel lugubre
(1350) Canamus inter inambulandum canticum.


[fol. X6r]


CHORUS. Versu Anapestico.

O Quanta voluptas, quanta quies,
Et quanta salus homini a Plaste
Collata fuit, sed honoratus
Uti iumentum se iecit humi.
    (1355) Pulsum paradiso hominem flemus.    Intercalaris.
Nam conditor ipse priusquam hominem
Formaret, opus quo pulchrius haud
Fieri queat, exstruxerat, in quo
Logicas mentes positurus erat.
[fol. X6v]
    Pulsum paradiso hominem flemus.
(1360) Terram in medio fecit stabilem,
Elementa cui circumposuit
Tria, ponton, & aera, & aethera, & his
Planetarum sphaeras septem.
    Pulsum paradiso hominem flemus.
At in editiore loco terrae
(1365) Paradison amaenam plantavit,
In qua formatum hominem posuit,
Quo immortalis frueretur ea.
    Pulsum paradiso hominem flemus.
At cum faelix in honore foret,
Bona iussa Dei male sprevit, & ad
(1370) Has aerumnas mortesque ruit,
Procul a paradisi deliciis.
    Pulsum paradiso hominem flemus.
Continue

Personae dramatis Actus quarti.

    Protoplasti. 2.
Genii. 2.
David rex puer.
Goliath philistaeus		Esaias.
Hieremias.
Ezechiel
Daniel		 }
} 		prophetae.


ACTUS quarti. SCAENA prima.
Versus iambici trimetri.
Haeva.    Adamus.

NOn terminanda Adame tandem saecula
Post quae Deus semen sacrum sibi unicum ex
[fol. X7r]
Me filium missurus est? qui perditis
(1375) Mortalium rebus salutem conferat?
Quot myriadum zelo Dei cadavera*
Prostrata per eremum iacent terra obruta?
Quot postea Iordane transito mala
Et vidimus mi Adame, & ipsi sensimus?
(1380) Quot ethnicorum Iosue stragem edidit?
Sic Iepte, Sampson, Aioth, Hierobaal, Saul,
Quot impios trivere dudum cladibus?
Sic Sebec, Zeb, Sisara, Iabin, Anon
Populo Dei quantam intulere tyrannidem?
(1385) Quot caesa utrumque milia hostili manu?
Quorum licet plures fuerunt impii,
Nequit tamen materna mens quin lugeat.
Ad. Taedet etiamnum animam meam vitae meae
Verum cavendum ne quem admodum Israhel
(1390) Obmurmuremus Elohim, & serpentium
Quoque morsibus tradamur enecantium,
Aliisve plagis plurimis. Nam iustus est
Dominus Deus noster, nec in eo iniquitast’.
Sed cuncta quae nobis mala hactenus intulit,
(1395) Rigore iusto hucusque nobis intulit.
Sileamus ergo, & quid ferat solatii
Utrique nostrum Genius audiamus. Eccum,
Uterque adest. Hae. Adventus est gratissimus,
Hoc maxime, quod certiores faciet is
[fol. X7v]
(1400) Utrumque de Davide Iesse filio,
Quem pro Saule regem inunctum audivimus.


ACTUS quarti. SCAENA secunda
ut superiores Trimetri.
Genii 2.    Adamus.    Haeva.

SAlvete. Ad. Salve. Ge. Adhuc videmini mihi
Ferre minus aequa mente iudicia Dei,
Et ultionem facinorosis debitam,
(1405) Et prorogata saeculorum tempora.
Ad. De utroque non cessamus ingemiscere,
Quamvis sciamus iustum & aequum iudicem.
Ad alterum natura nos impellit, atque
Ad liberos pie afficit deperditos.
(1410) Ad alterum vehemens salutis propriae
Nos movet amor, dilata plorans saecula,
Post quae piis ipsam adfuturam credimus.
Ge. Non esse vera in liberos pietas potest,
Quae nutui Dei atque iustis legibus
(1415) Contraria est. Deinde cum sanctissimo
Israhele adhuc morandum erit σωτήριον
Ad destinata tempora. Hae. Eheu tempora.
Tandemne finis temporum? Num multa adhuc
Numeranda nobis saecula? Ge. Non multa, quòd
(1420) Iam saeculorum effluxerit pars maxima,
Veruntamen nonnulla adhuc ferenda sunt.
Vix septuaginta hebdomadas haec unctio
[fol. X8r]
(Quam nuper in Davide Iesse filio
Spreto Saule dominus auspicatus est)
(1425) Durabit. Et deinde post videntium
Vatumque (succedentibus sub regibus)
Sacerrimorum oracula Babilonius
Puer, immo vir ἐπιθυμιῶν, vaticinio
Suo quot hebdomades residuae erunt canet.
(1430) Haec verba & indubitata sunt, & vera sunt.
His interim vos mutuo solamini.
Hae. Solare nos aliquantulum, minus tamen
Multo, atque credidimus, quod in Davide (quem
Ephebum adhuc audivimus. qui ex semine
(1435) Nostro unctus est ab Elohim, qui Christus est,
Qui Meschiah) nobis salus speranda sit.
Gen. Nihil hic tibi verae salutis adferet.
Hae. Quid ergo id est, quod Elohim invenisse se
Davidem Iesse filium dicit virum
(1440) (Ut Samuel cecinit) secundum cor suum?
Quid ipse quotidie puer de se canit,
Inveni Iesse filium servum meum,
Sacroque meo oleo unxi eum, Manus mea
Auxiliabitur ei, & roborabit brachium,
(1445) Non hostis illi praevalebit, & impius
Illi nocebit neutiquàm, cum caeteris
In hunc Dei εὐλογίαις? Ge. Adhuc prophetica
Tibi clausa sunt mysteria. Hic veri typum
[fol. X8v]
Christi geret, non Christus ipse verus est,
(1450) Qui cum salute caelitus promissus &
Mittendus est. Si iure iurando Deus
Davidi promisit suo, quòd ipsius
Ex femore tandem nasciturum filium,
Regno & throno impositurus esset, utique non
(1455) Est Christus hic, sed virga, de qua tempore
Praedestinato Christus efflorebit &
Ascendet, omnibus altior prae regibus
Florisque fructus erit salus quam poscitis.
Hae. O saeculis tot expetita adsit salus.
(1460) Sed David ut Christi typum gerat explica.
Qui puer adhuc Christum figuret nescio.
Ge. Vidistin’ hunc spurium virum qui prodiit?
Hae. Et vidimus & expavimus. Ge. Hic Behemoth,
Satana, Leviathanque, serpentemque eum
(1465) Et tortuosum & callidum, qui tibi tuisque
Posteris cum miseria necem attulit
Significat, Hae. Horreo & doleo. Ge. Sile parum. hunc
Quemadmodum imbelli manu fortis manu &
Puer humilis, sternet superbum ac Martium,
(1470) Sic Christus humilis, innocens, circundatus
Infirmitate carnis, improbissimum &
Validissimum baculo crucis fortissime
Sternet diabolum, eique conteret caput.
Hae. Allegoria pulcherrima est. Sed qui puer
[fol. Y1r]
(1475) Hanc beluam sternere queat, quam totus hic
Exercitus munitus hastis expavet?
Ge. Valida in Deum fide queat. Hae. Valida fide?
Ge. Fide in Deum validissima. Hae. Haesito. Ge. Ne time.
An non fide Moses Erytreum mare
(1480) Ingressus est, & transiit? Hae. Ita. Ge. An non fide
Ierichontos alta conciderunt maenia,
Et Iosue inter hostium innumeros duces
Servatus est? Hae. Servatus, & victoriam
Populo Israheli adeptus est amplissimam,
(1485) Immotus ut tunc Phaebus iste testis est.
Ge. An non fide Iahel? Hae. Viraginem audiam.
Ge. Sile. Haud enim de singulis sibi proprium
Nunc audies encomion. Hae. Perge, sileo.
Ge. An non fide Delbora, Iahel, Hierobaal
(1490) Samsonque de ferocibus tum barbaris,
Tum bestiis fortes triumpharunt? Hae. Fide
Profecto, ut ipsa vidi, & aether testis est.
Ge. Fide ergo David haud minori gloria
De hoc barbaro iamiam triumphaturus est.
Hae. (1495) Valida est fides, sed hic admodum puer est. Ge. At hic
Puer perinde cum leonibus atque cum
Agnis subinde lusitat. quin & ferarum
E faucibus pecude eruta, saevissimos
[fol. Y1v]
Leonem & ursum fuste stravit querneo. Hae. Hem.
Ge. (1500) En tibi virum. Hae. Adolescentulum video. Ge. Virum
Videbis. Hae. Ad quid arma puero regia?
Ge. Praetentat ipsa num queant fore usui.


ACTUS quarti. SCAENA tertia.*
Trimetri.
David.    Haeva.    Genius.    Goliath.

HAEc arma non meis quadrabunt usibus,
Quòd neutiquàm sint apta nostris artubus.
(1505) Sua Rex habeto, ego utar assuetis mihi
Hae. Quid nunc spei? arma ponit, atque lympidos
Ex alveo torrentis in peram suam
Lapides legit. modo quinque habet. fundam capit.
Baculum rapit. Procedit & fera belua. Hui.
(1510) Omnes stupent, omnes pavent, paveo & ego
Quàm maxime. Qui possiet tantillus hic
Tanto antagonistae cataphratto quoque
Ἄνοπλος puer concurrere? Quid enim queat*
Fundae lapis (dic quaeso) contra cassidem,
(1515) Loricam, & ocreas graves? Quidve baculus
Adversus ensem, scutum, & hastam bellicam?
Ge. Multum queant, modo tu queas confidere
Hae. Plus fiderem si paribus armis fligerent,
Si aevo pari, paribusque viribus forent.
[fol. Y2r]
Ge. (1520) Ubi stulta nunc fides tua, paradigmatis
Tot roborata pristinis? Voca virum.
Vidibitis in incredibilibus maximam &
Miram Dei potentiam. Hae. Heus Adame ades.
Heu me relinquit dum voco Genius meus.


ACTUS quarti. SCAENA quarta.
ut superiores.
Haeva.    Adamus.    Goliath.    David.

(1525) QUid hic tibi est animi, quid & fiduciae?
Ad. Parum admodum mihi foret, nisi maxima
Virtus Dei ex gestis pateret pristinis.
Hae. Quid cernimus? Procedit in campum pugil.
Imberbis, & prior in duellum provocat
(1530) Geriona vasti corporis. Descendit &
Tricorpor ille fastuosus in aream.
Nunc iacta pugnae est alea. Tibi det puer
De hac belua victoriam Deus tuus.
Heu spes salutis Adame in hoc frustrabitur.
(Ad. 1535) Fretus fide, uxor, praevalebit; fidito.
Hae. Paveo admodum. Ad. Fide, & sile. Gol. Nunquid tibi
Videor canis, quem baculo ad arma provocas
Et lapidibus? Da. Non te canem, sed multo adhuc
Te viliorem iudico. Go. Te strangulent
(1540) Melchon, Chamos, Beelphegor, Baal, Astaroth,
Beelzebub, Dagon, Moloch vilissime.
[fol. Y2v]
Ades, dabo carnes tuas volucribus
Vel devorandas bestiis. Da. Tu ad me venis
Instructus hasta, ense, clypeo & panoplia.
(1545) At contra ego in nomine Dei sabaoth, Dei
Israhel venio te contra alacer in praelium.
Caesoque capite haud tu meas, sed ego tuas
Carnes, tuique exercitus dabo bestijs
Terrae vorandas & volucribus aeris.
(1550) Quo omnes sciant gentes per orbem, quod Deus
Israhel, cui modo exprobrasti, sit Deus
Verus, fide servans suos, non ensibus
Aut lanceis. Praesta virum quantum vales,
Instar canisve (si libet) ringe aut fure,
(1555) Tu neutiquàm manus meas evaseris.
Hanc fundam & hos nodos habebis obvios.
Go. Vah sordide Deus Israhel vires suas
Tecum universas exserat. Te bestijs
Omnesque Appellas devorandos traduam.
Hae. (1560) O Elohim, Davida nostrum protege.
Goliath enim haud secus ac leo grassatur. Ad. Ac
Festinat ex adverso, & occurrit puer
Non segniter. Fundae suae nunc lapideam
Glandem indidit. Bene est. glandem Dei
(1565) Dextera regat. Hae. Sed vibrat horrendum nimis
Hastam suam Goliath. Ad. Sed ictum alacrior
Puer effugit. Fundam rotat. Hae. Regat hanc Deus.
[fol. Y3r]
Euge. Ad. Euge, habet, per cassidemque infixus est
Fronti silex, nutat, labat vertigine.
(1570) Pronus iacet, pedesque longos porrigit.
Accurre victor, occupa, ne te occupet,
Molitur etenim surgere. Go. AE. Hae. Gladio caret.
Ad. Accurrit, & stratum pede primit altior.
Gladium rapit recalcitranti, & squallidam
(1575) Crassamque cervicem petit, transverberat.
Hae. Euge, euge, iam caput impij victor tenet.
Da. Soli Deo fortissimo sit gloria.
Israhel fugaces persequere nunc barbaros.
Ego sacrilegi caput hoc viri regi offeram.
Ad. (1580) Macte pueri virtute debetur tibi*
Βράβειον, & promissa regis filia.
Hae. Quis credidisset, quisve ephebo gloriam
Tantam spopondisset sua ex victoria?
O utinam Adame seminis nostri quod ex
(1585) Davide tandem pullulabit, in aspidem
Pugnam parem videamus & victoriam.
Ad. Sperandum id est? Hae. Sperandum, ut explicuit mihi
(Quamquam minus stabili in fide) Genius meus
Ad. Et mihi disseruit ipsum identidem. At
(1590) Vaeh utrique nostrum, quod ita sumus increduli. Hae. Heu.
Ad. Denuo utriusque nostrum adest Genius, cui
[fol. Y3v]
Sacer prophaetarum cuneus adiunctus est.


ACTUS quarti. SCAENA quinta.
Versus partim tetrametri partim trimetri.
Genii 2.    Adamus.    Haeva.    Esaias.    Hieremias.    Ezekiel.

ADducimus vobis prophetarum chorum, quo certius
Certo audiatis quam salutem saeculo semen pium
(1595) Iam destituto conferet, uti spiritus afflati Elohim
Vobis suo iam concinent oraculo. Esa. Salve pater
Et protoplaste plurimum, tuque omnium viventium
Veneranda mater salva sis. Ad. Salvete filii mei.
Hae. Salvi este gnati singuli. Ad. Nos omnium miserrimi
(1600) Vos obsecramus, quos suo Deus replevit spiritu,
Ut si qua spes nostrae salutis reliqua sit Davidico
E stemmate, eloquamini, tristesque nos solemini.
Esa. Haec inter alia predicare me iubet Dominus Deus.
        Nobis puerulus natus est & filius
(1605) Nobis datust’. Multiplicabitur illius
Quoque principatus, atque pacis non erit
Finis. Super thronum Davidis, & super
Regnum illius sedebit, ut confirmet in
Iudicio & in iustitia in omnia saecula.
Hae. (1610) Num puerulum qui natus est, ex semine
[fol. Y4r]
Davidis ortum credimus? Schlomonne is est?
An alius hunc Davidis occupet thronum?
Esa. Pacificus ille figura tantum Christi erat,
Pacisque regnum post futurum is indicat.
(1615) Nam virga de radice Iesse prodiet,
Eiusque de radice flos ascendet, &
Domini Dei super hunc quiescet spiritus.
Hae. Non capio quaenam proditura virga sit.
Num regium inquis filium? Esa. Non filium.
(1620) Quia ecce virgo concipiet & filium
Pariet vocabiturque nomen illius
Emanuel. Ad. Davidis ergo filiam
Virga indicat, flos virginisque filium.
Hae. Ergone Deus nobiscum erit, coniunx mee?
(1625) Ergone sine patre ex matre carnem assumpserit?
At quando vates haec futura praedicat?
Quem namque natum dixerat, iam tempore
Mutato eundem nasciturum praecinit.
Ad. Sile, uxor, haec quod temporis transsumptio
(1630) Signum est prophetis usque certitudinis,
Haec ne minus speranda quàm si facta sint,
Sed certa sint perinde quasi praeterita sint.
At quo modo populum suum (dic obsecro,
Si spiritus tibi suggerit propheticus)
(1635) Servabit hic. Num regio munimine,
Praesidio, & armis bellicis Leviathan hunc
[fol. Y4v]
Generis mei hostem callidissimum queat
Conterere, quem mortalium nemo hactenus
Aut viribus superavit aut industria?
(1640) Es. Vidimus eum, nec erat ei forma aut decus,
Sed eum putavimus ut leprosum, & a Deo
Percussum & humiliatum. At ipse propter nos            Scaz.
Propterque nostra scelera vulneratus est,
Eiusque sanati sumus livoribus.
(1645) Omnes perinde atque pecudes erravimus
Et omnium peccata nostrum illi Deus
Imposuit, atque ut voluit ipse oblatus est,
Et non aperuit os suum. Nam velut ovis
Sine noce mitis ad immolandum ductus est,
(1650) Coramque tondentibus ut agnus mutuit.
Propter scelus populi mei percussi eum,
Morti suam vitam dedit, cumque impiis
Reputatus est. Ad. Iam cernimus tandem, quibus
Armis vafer Leviathan expugnandus est:
(1655) Profecto amara morte nostri seminis.
Hic hamus est, quo quondam Iobus aspidem
Leviathan hunc capiendum, & armilla illius
Malas forandas dixerat, nam ex linea
Eatenus mortalium geneseos hic
(1660) Pendebit hamus, donicum carnem vorax
Sese vorare existimabit Meschiae, &
Divinitate falsus strangulabitur.
[fol. Y5r]
Hae. Eheu, dolores ipse nostros perferet?
Quae poma ab arbore vetita nos rapuimus,
(1665) Hic innocens qui non rapuit exsolvet, &
Neci ut eximat nos, ipse mortem obiturus est?
O vere inaestimabilis dignatio
Dilectioque mi videns. Sed te obsecro,
Tantam suis quando exhibebit gratiam?
(1670) Esa. Propinquus est adventus eius, & dies
Non differentur illius. quod certius
Daniel propheta edisseret. Ad. Solatur id
Nos haud parum. Dic Hieremia prius tuum
De Meschiae natalibus vaticinium,
(1675) Quod mira te cecinisse super his praedicant.
Hie. Novum creavit Elohim super aridam:
Circumdabit faemina virum. Hae. Vere novum,
Quod mulier haud virum, at puellum concipit.
Te nunc, Iezekiel, rogamus ut tuo
(1680) Solere nos oraculo. Iez. Dominus mihi
Locutus est. Haec porta sanctuarii
Serata sit, nec vir per ipsam transeat,
Quia Deus Israhel per ipsam ingressus est,
Eritque clausa principi. Princeps enim
(1685) Et ingredi per eam valebit & egredi.
Hae. O sacra porta virginis uteri, viro
Clausa, at duci ante postque partum pervia.
Valete vos, viri beati prae omnibus
[fol. Y5v]
Mortalibus, quibus Deus sua prodidit
(1690) Mysteria. O si modo puer Babilonius
Daniel adesset. ___________


ACTUS quarti. SCAENA ultima.
Trimetri.
Haeva.    Daniel.    Adam.

___________ HIc quis est? Danielne tu?
Quis (inque) te ex Babilone ad haec loca transtulit?
Dan. Quis rapuit hinc, mater, capillis Abacuc in
Babilona, & illinc me citato quis putas
(1695) Nisi angelus Dei mei reduxit huc?
Hae. Scio. Forsan & Genius meus te adduxit huc.
Dan. Potuit quidem, sed, mater, age: dic quid velis.
Hae. Cum te sciam divinum habere spiritum
Et generis humani salutem quaerere,
(1700) Daniel ἀνὴρ ἐπιθυμιῶν nobis cane,
Quo tempore hoc quod queritur σωτήριον
Semen meum promissum utrique primitus
Nascetur & mundo salutem conferet.
Dan. Mihi Gabriel desideranti haec prodidit.
(1705) Iam septuaginta hebdomades urbi tuae &
Populo tuo abbreviantur, ut remissa sit
Transgressio, abolita iniquitate salva sit
Iustitia, & ungatur cadesch cadeschim, id est,
Sanctus sua qui sanctitate caeteris
[fol. Y6r]
(1710) Praestabit, atque sanctitatem conferet.
Annis quadraginta novem templum Dei
Reparabitur, & Hierusalem instaurabitur.
Post septimanas sexaginta & adhuc duas
Servator occidetur ipse Meschiah,
(1715) Firmabit & pactum suum hebdomade unica.
Valete. rapiar in Babilona denuo.
Ad. Quid Haeva in his verbis tibi solatii?
Hae. Quamquàm hebdomades hae septuaginta mihi
Videntur, & sunt, longa quaedam saecula,
(1720) Nihilominus vir unus hic plus omnibus
Me mystico hoc oraculo solatus est.
Qui ἑβδομάσιν annorumve septenariis,
Quantumlibet multis, mihi spem roborat
Et fluctuantem certiorem reddidit.
(1725) Numerabimus etenim quadringentos adhuc
Et nonaginta annos, salusque presto erit
Mihi tibique & omnibus mortalibus.
Ad. Sic uxor est. Sed invocandus Genius est,
Quo hebdomadas has utrique clarius explicet.
(1730) Vatem vel hunc sequamur usque in Persidem,
Inde redituri in hos locos, ubi fuerint
Completa transmigrationis tempora,
Quae proh dolor duravit annis plusculis.
Hae. Sequamur. & fortassis in Chaldaea erit
(1735) Vates Iezechiel, vel alius quispiam,
[fol. Y6v]
Qui nunciet nobis saluti proxima,
Nostroque det finem dolori & luctui. Heu.
Ad. Quo mitigemus lachrimas, canamus haud
Sine lachrimis Davidis oden, filiis
(1740) Choro canandam traditam. Hae. Placet, incipe.


CHORUS. Versu Anapestico.

[muziekbalken]
VElut ad fontis cervus gelidas
Lassus sitiensque aspirat aquas,
Sic te Deus atque salutiferum
Sitit adventum mens nostra tuum.
[fol. Y7r]
    (1745) [Repetitio:] Dilata salus lachrimare iubet.
In semine nostro vera salus
Abs te nobis in principio
Mundi nascentis, & inde Abrahae,
Post Davidi promissa fuit.
    Dilata salus lachrimare iubet.
(1750) Nobis igitur pater omnipotens
Ostende tuum patrium affectum
Gnatumque salutiferum miseris
Tandem (rogitamus) ut exhibeas.
    Dilata salus lachrimare iubet.
Continue
        Dramatis personae in quinto Actu.
 Protoplasti 2. Abra famula
 Genii 2. Gabriel archangelus
 Simeon senex. Iosephus sponsus
 Zacharias senex. Elizabeth anus.
 Mariam virgo. Epilogus.


ACTUS quinti. SCAENA I.
Versus Iambici tetrametri.
Haeva.    Adamus.

PUtas Adame vera deprendemus illa oracula
(1755) Quae cecinerat de septuaginta hebdomadibus mysticis
Daniel? Ad. Puto, & non credere est nefarium. Hae. At nulla pietas,
Religio nulla, nullus est cultus Dei usquam gentium.
[fol. Y7v]
Dumtaxat hac in gente cognitus Deus. nihilominus
Vera pietas in hypocrisin convertitur, dum litteram
(1760) Legis sequuntur atque ceremonias. Labiis suis
Deum colunt, ab eoque longe corda eorum dissident.
Nam spiritum qui legi inest, ultro citroque negligunt.
Sacrificia sacerdotibus sunt quaestui, sunt luxui.
Templum a Schlomone Deo dicatum primitus, quo sit domus
(1765) Orationis gentibus, spelunca fit latronibus.
Ad hosne corruptos abominabilesque Meschiah
Venturus est? An his vel aliis perfidis vel impiis
Nasci, pati, & mori volet mi Adame tantus filius?
Quid haec repeto prolixius? Iam signa nulla videmus, &
(1770) Usquam propheta nullus est, nec amplius nos noverit.
Nisi forte nostro scelere percitus salutem differat.
Ad. Mulier sile, ne nostra diffidentia & rebellio
Iram Dei in nos provocet, nos percitusque exterminet.
An non Deus cum murmuraret Israhel prae taedio,
(1775) Immisit in eos aspidum dentes venenatos, quibus
Periere? Succurrat tibi, quod haec Iudith optima
Vidua monebat principes Betuliae. Hae. Succurrit hoc,*
Valdeque terret non sibi bene consciam mentem meam.
[fol. Y8r]
Sed quis ferat dilationem iugiter, ob hoc maxime,
(1780) Quod mihi salutis nulla spes per aliqua signa affulgeat?
At non ab Artaxerxe (si non oscitanter calculum
Subduximus) post saecula multa septuaginta fere
Hebdomades annorum absolutae sunt Adame? & nullum adhuc
Salutis est vestigium, nulla unctio, rex nullus, &
(1785) Regia propago aut nulla nunc aut humilis est. Ad. Silendum, adest
Genius tuus. ___________


ACTUS quinti. SCAENA II.
Senarii.
Genius Haevae.    Haeva.    Adamus.

___________ QUid denuo mulier vacillans Elohim ad
Iram & furorem provocas? Nunquid Deo
Tu terminum miserationum fixeris?
Certone Daniel praescius divinitus,
(1790) Post septuaginta hebdomadas haud modo tibi,
Sed & omnibus veram salutem optantibus
Christum adfuturum cecinerat? Hae. Sic cecinerat,
Et inaestimato affecerat me gaudio.
At numerus hebdomadων, domine, mi iam fere
(1795) Completus est. Et nullum adhuc salutis hic
Vestigium, nulla unctio, nulla pietas,
[fol. Y8v]
Sceptrumque nullum regium, nisi quispiam
Herodis allophyli honoret stemmata.
Si queritur genuina stirps Davidica,
(1800) Iam nulla fit, quod humilis atque abiecta sit,
Quondamque florida tota iam prope marceat.
Quid igitur heu salutis hinc sperabimus?
Ge. Stulti profecto quibus Dei potentia
Ambigua sit. Cum te crearet aut virum
(1805) Totamque mundi machinam, quae signa erant
Potentiae? Cum terram inundarent aquae,
Et praeter octo residui nulli forent
Mortalium, quae spes salutis tunc erat?
Quae signa erant. Num fragile lignum quo tribus
(1810) A morte distas dactylis? Cumque Israhel
Arctatus hinc AEgyptiis & hinc mari,*
Consilij inops & opis foret, quae signa tunc,
Quae indicia tunc, quae spes salutis tunc erat?
Quid Abraham, quid Moyses, quid Iosue,
(1815) Quid regius propheta David, tum puer
Gregorius, tum iuvenis, aut vir Martius,
Quid Iudith, Hester, Maccabaeus & alij?
Contrane spem in spem credidere singuli?
Opera dei per cuncta mundi saecula
(1820) Considera, praecipua quaeque & maxima
Paradoxa cernes & hominum impossibilia
Examini. Quod condidit hominum genus
[fol. Z1r]
Propter se, & omnem hanc machinam propter hominem,
Opus profecto maximum, Nec minus eo
(1825) Tamen aestimes, quod modo Deus operabitur,
Opus stupendum, opus salutis, gratiae, &
Redemptionis generis hominum perditi.
Hae. Quàm gaudeo, mi domine, ad istuc gratiae, &
Nostrae salutis nuncium. Doleoque me
(1830) Illachrimans obmurmurasse Deo meo.
Et ò utinam quod ais modo, haud careat modo
Ge. Modo haud carebit, fidito. Hae. Licet creduam?
Ge. Credas licet. Hae. Iam dulce flere. Ad. In lachrimas
Resolvimur prae gaudio, post hunc novum
(1835) Novae salutis nuncium.* Ge. Iam lachrimae
Cessent. modo est remissa terrae iniquitas.
Iam iam audietis eum loquentem cominus:
Ego ipse qui loquebar ecce adsum Deus,
Ut adferam lugentibus solatium, &
(1840) Habeant coronam pro cinere, oleumque gaudii
Pro spiritu maeroris atque taedij.
Vos itaque consolamini & letamini
Quod christus ipse in foribus est. rerrae quoque
Omnes videbunt termini σωτήριον
(1845) Dei vestri, iuxta prophetam. Et quo fidem
Vestram imbecillem roborem, eccos eminus
[fol. Z1v]
Senes duos, quorum alter alterius erit
Interpres. Hi vobis novum & verum adferent
De meschiah veniente testimonium.
Hae. (1850) Se proripit Genius meus. Mi Adame, quàm
Erimus beati, quando post tot saecula
Nostrum utriusque filium, semen pium, &
Fructum salutis omnium videbimus,
Exosculabimur, atque nostris filiis
(1855) Nostro peremptis crimine exhibebimus.
Et vulneri nostro omniumque medebimur.
Ad. Medebimur, mea uxor, & servabimur.
Sensim propinquant huc patres venerabiles.
Tardos moremur tardiores, mercem ob hanc
(1860) Senii molestam utrique multis saeculis.
Hae. Alter sacerdos, alter & Simeon pius
Qui & ipse toto Christum anhelat pectore.


ACTUS quinti. SCAENA tertia.
Trimetri.
Adamus.    Simeon.    Haeva.

HIc noster est Simeon? Si. Ego Simeon sed is
Qui cedit ipse est Zacharias, qui obmutuit.
(1865) Salvete atave ataviaque, quibus annuncio
Pacem & salutem proximam, multis quam ab hinc
Annis moratam in foribus esse gaudeo.
Ad. Congaudeo. Qui certo idem mihi suadeam?
[fol. Z2r]
Si. Dicam tibi, ut certissime persuadeas.
(1870) Generis mei cum servitutem, & omnium
Latum per orbem gentium errorem, scelus,
Morbos, labores, inediam, & mortem ultimam,
Non corporis modo, sed animae magis
Multoque maxime gemo atque lugeo,
(1875) Patrumque gemitus pensito & suspiria
Dicentium, O utinam Deus caelum tuum
Disrumperes, & ad solum descenderes;
Et, Osculetur me osculo vultus sui,
Et, Veniat electus meus in hortum suum,
(1880) Atque id genus sexcenta eorum symbola,
Quibus in dies desiderabant Meschiam.
In gentium & nostram salutem & gloriam
Danielis atque ubi ἑβδομήκονθ’ ἑπτάδας
Ferme absolutas colligo, vehementia
(1885) Fidei atque amoris incitatus, ad Elohim ex
Totis meis praecordijs dixi aestuans.
Adonai Deus, Deus Abraham, Deus Isaac,
Deus Israhel. quem hucusque nos simul & patres
Nostri anxie expectavimus, & ex intimis
(1890) Desideravimus medullis cordium,
Cum plenitudo temporum iam venerit,
Danieli quae prenuntiavit Gabriel,
Cum nostra cesset unctio, Iudae quoque
Regale sceptrum eiusque dux de femoribus,
[fol. Z2v]
(1895) Quousque nostri eris immemor? quousque nos
Facie a tua peccata nostra divident?
Utinam preces tandem meas & omnium
Timentium te exaudias, nobis quoque
Faciem tuam ostendas salutis nunciam.
(1900) O si quod ex scriptura agendum credidi,
Merear videre oculis meis, tremula manu
Mea levare, exosculari, & alloqui.
Putem videbo, putem manebo donicum
Venturus est? Utinam illa me nativitas
(1905) Videat adhuc superstitem. Quis mihi dabit,
Subinde quo te parvulum fratrem meum
Audire merear vagientem & ubere
Matrem suo te nutrientem cernere?
Haec mi pater dum lachrimans (Ad. Quid obsecro?
Si. (1910) Sile parumper) & his similia pensito
Numine suo sacro Deus mentem meam
Subito imbuit, & in ecstasi placida ἐνθέος
Venas susurri aperirier mihi sentio.
Mox applico mentem meam, quo exaudiam
(1915) Quidnam Dei loquatur in me spiritus.
Et audio verbum bonum, quod nunciat
Pacem & salutem in nostrum & omne hominum genus.
Ad. Verbum bonum eructa obsecro, gnate Simeon.
Solare patrem, matrem, & omne hominum genus.
[fol. Z3r]
Si. (1920) Solabor omne tuum genus pater optime,
In semine hoc mater quod ex te natum erit.
Audi (inquit) o Simeon senex vates meus.
Quia cor tuum tanto aestuat desiderio
Et pacis & salutis ovium errantium,
(1925) Quantumlibet confectus es senio gravi,
Mortem videbis neutiquam, nisi videris
Prius oculis tuis Dei σωτήριον,
Christum meum, Iustum meum, gnatum meum.
Nisi quoque prius manibus tuis gestaveris
(1930) Infantulumm & parentibus benedixeris.
Hoc semen est, quod Protoplastis, Abrahae, &
Davidi in hoc promiseram, multis ab hinc
Iam saeculis, ne animum suum propter scelus
Primarium longa mora despondeant.
(1935) Nam cunctae in hoc terrae tribus benedictae erunt,
Servatae erunt, & ab hostibus redemptae erunt.
Hoc certum & indubitatum habeto mi pater
Et mater Haeva oraculum. Nam proximis
Non seculis hebdomadibusve annalibus,
(1940) Verum diebus hoc salutare domini
Dei Israhelis adfuturum credimus.
Quod ubi his ocellis viderim, atque his brachiis
Portaverim, atque ei osculum libaverim,
Securus in pace cupiam dimittier.
Ad. (1945) Stamus perinde ac stupidi ob ingens gaudium.
[fol. Z3v]
Nam visa nobis est oriri lux nova
Iam stella oriri Balaamitica ex Iacob
Videtur hactenus quod expetitus Meschiah
In foribus est. Iam pone luctum, uxor mea,
(1950) Iam solve colli vincula, o filia Sion,
Letentur exsultentque gentes, quia Deus
Miseris salutare exhibebit omnibus
Gentesque dispersas per orbem diriget.
Hae. Benedictus es pie Simeon, benedictus &
(1955) Sermo venerandi oris tui, reduxti enim
A morte dira & ab inferis vitam meam.
Iam non meminero calamitatis amplius.
Iam non amaras, sed suaves fundere
Lachrimas iuvat. O quàm beatus venter, &
(1960) O quàm beata ea ubera, adeo nobilis
Et tam pudicae virginis, quae pondus hoc
Portare conceptum opere sancti spiritus,
Natumque lacte pascere emerebitur.
Si. Iam temperatis lachrimis adeamus hunc
(1965) Pium geronta Zachariam, cui nutibus
Loquendum erit quia surdus atque mutus est.
Ut & ex eo in vestra fide firmemini.
Hae. Tibi nutibus rogatus, etiam nutibus
Responderit? Si. Videbimus. redit modo
(1970) Qui cesserat. ___________


ACTUS quinti. SCAENA quarta.
[fol. Z4r]
Trimetri.
Simeon.    Zacharias.    Adam.    Haeva.
___________ Si. υ — υ —. Za. υ — υ —.
Ad. Quis gestus hic? Hae. Sese salutant mutuo,
Paribus notis. Ad. Nosti notas? Hae. Novi probe.
Ad. Quid hic innuit? Hae. ;שלומלר Ad. Quid ille huic?
Hae. Idem quod hic. Sit pax tibi. Si. υ — υ —.
(1975) υ — υ — υ — υ —. Ad. Quid haec volunt?
Hae. Frater tabellas profer e sinu tuo.
Ad. Respondeat. Za. υ — υ — υ — υ —.
Ad. Quid haec sibi? Hae. Hae tibi tabellas, perlege.
Ad. Lege obsecro tabellas modo nostra interest.
Si. (1980) Multum quidem vestra interest, quia Meschiam
Mox adfore hic mutis figuris nunciat.
Audite & intelligite quae legenda sunt.
Cum ego sacerdos Zacharias vicis Abiae
Ingressus in templum forem, quo fungerer
(1985) Meo officio, & imponerem arae aromata,
Ad dexteram angelus Dei astat Gabriel,
Me territumque affatur, & sic roborat.
Ne Zacharia, ne terreat te spectron hoc.
Audita enim est tua deprecatio apud Deum,
(1990) Quòd Elizabeth coniunx tua pariet tibi
Sterilis seni iam filium, nomenque ei
[fol. Z4v]
Indes Ioanni, quòd ipse gratiae
Daturus est praeconia. Hic coram Deo
Magnus erit, & numquàm merum bibiturus est.
(1995) Ex filiis quoque Israhel, convertet ad
Dominum Deum patrum suorum plurimos.
Praecedit ipse Meschian in spiritu &
Virtute vatis Heliae, ut convertat in
Gnatos patrum mentes, & ad prudentiam
(2000) Iustorum adhuc inobedientes, quo Deo
Plebem paret perfectam. Ita mihi Gabriel.
At ego ob meum meaeque senium coniugis
Incredulus Dei angelo, & signum petens
Obmutui atque obsurdui, quo & angelus
(2005) Verax probetur, & ego ἄπιστος puniar,
Donec mihi εὐαγγέλιον hoc perfectum erit.
Uxor igitur concepit, atque hic sextus est
Mensis, & adhuc veretur ire in publicum.
Ad. Profecto hoc εὐαγγέλιον est care Simeon.
(2010) Tuoque laeto nuncio bene consonum. Hinc
Intelligo quod hic puer sit πρόδρομος
Christi futurus, atque praeco iudicis,
Qui (quemadmodum cecinere vates) semitas
Eius parabit, & in eremo diriget.
Si. (2015) Is plane erit. υ — υ — υ — υ —.
Ad. Quid indicat? Hae. Sinui inserendas Zachariae
Monstrat pugillares, in usum huiusmodi.
[fol. Z5r]
Ad. Rectè quidem. Heus viri obsecro quid patria
Vestra relicta in hunc locum vel urbem ad hanc
(2020) Senes venitis? Anne nostra & id interest?
Si. Ob virginem sacram videndam, quae viro
Desponsa Ioseph ex tribu Iudae, & domo
Davidis inclyta, gradu quantumlibet
Incommodo huc concessimus. quòd illius
(2025) De sanctitate, castitate, modestia,
Miranda multi praedicant, ne forte sit
Mater futura Meschiae. Ad. Quid iam audio?
Bethlemicum fore credidi, quòd inde eum
Exire vates dixerit. Si. Videbimus.
(2030) Quin vaticinium & alterum verum arbitror,
Quo Nazareus quoque vocandus dicitur.
Hae. Ex Nazareth igitur oriunda mater est?
O utinam & hanc nobis videre liceat &
Venerarier, quam praedicatis virginem.
Si. (2035) Videbitis (si inventa fuerit), spondeo.
Ob hoc valete, protoplasti. Ad. Vos quoque
Senes valete. Hae. O utinam ab his inventa sit,
Aalma virgo abscondita, incognita viro
Puella, quo (licet senes) famularier
(2040) Ei queamus, aut eam venerarier.
Ad. Invenerint, spero. Hae. Quid hoc? Ad. Quid est?
Hae. Hanc ad sinistram respice. Ad. Hem. Hae. Deus bone,
Quàm pulchra, quam pudica, quam modesta, quamque
[fol. Z5v]
Ornata honestis moribus, cui nil deest
(2045) Quod ratio honesti postulet, nisi stemmatum
Generositas, pauloque cultus corporis
Decentior; quae si adsient, quis non putet
Christo esse dignam, ut mater esse possiet?
Ad. Posset quidem, nec cultus iste humilis Deo
(2050) Ingratus est. Cedamus huc secretius
Et audiamus quidnam aperto ex codice, aut
Modo legat, aut lectura sit. Hae. Cedamus. en
Sursum manus puras levat. ___________


ACTUS quinti. SCAENA V.
Senarii/ & quaternarii.
Mariam.    Haeva.    Adamus.

_________________ Oculos meos,
Deus meus, revela, ut haec intelligam, &
(2055) Legis tuae mirabilia considerem.
Hae. Orat Deum quo intelligat. Ma. Locutus est
Iehovah ad Achaz. Signum tibi pete dominum
Vel ab inferis, vel a supernis ignibus.
Hae. Pertractat Esaiam. Ad. Sile. Ma. Dixitque Achaz.
(2060) Non postulabo nec Deum tentavero.
Davidis ergo audi domus. Nunquid parum
Vobis, molestis esse hominibus, nisi etiam
Deo meo sitis molesti? Propter hoc
Deus ipse vobis signum adhuc daturus est.
[fol. Z6r]
(2065) Ecce תעלמת concipiet, &
Pariet viri sine semine
Gnatum, atque nomen illius
Emmanuel vocabitur.
Mel comedet atque butyrum,
(2070) Quo reprobare sciat malum
Et approbare quod est bonum.
Hae. O quàm suavis atque amena cantio haec.
O quàm pium pectusculum. O quàm ignitus est
Affectus hic tam gratiosae virginis.
(2075) Vide Adame supplices manus, cum lachrimisque
Oculos verecundos levatos ad aethera.
Ad. Video. audiamus quid Deum precabitur.
Ma. O mi Deus cui proprium miserescere,
Qui charitate perpeti nos diligis,
(2080) Qui in semine mulieris hominum promiseras
Generi salutem & gratiam, quod & Abrahae &
Patri meo Davidi repromiseras,
Quousque tandem (te obsecro) cibabis his
Nos lachrimarum panibus? Domine Deus,
(2085) Iam sceptra patria nulla, cessat unctio,
Silentque vatum oracula, & prope finis est
Danielis hebdomadûm. Iacet hominum genus
Totum per orbem saucium. Tempus modo
Venit illius miserendi, eheu tempus venit.
(2090) Veni igitur, ut nostrum omnium languoribus
[fol. Z6v]
Medearis, & feras salutem perditis.
Ostende nobis misericordiam tuam,
Et quod daturum te canit vates tuus,
Σωτήριον nobis tuum da. & gentibus
(2095) Ostende signum, ostende partum virginis,
Per quem tibi humanum genus post lapsum Adae
Tandem reconciliabitur. O virgo, quam
Quantamque te memorem, quibusve laudibus
Te predicem, divina cui sublimitas
(2100) Altissimique filius se dedit, &
Purissimo insinuabit illius utero?
O si mihi castissimo liceat frui
Huiusce contubernio, & me ancillulam
Dignetur ipsa admittere, vel infimam,
(2105) Quae virgo deligenda Christo mater est,
Quae tantam apud Deum impetrabit gratiam;
Domine, ante te est meum omne desiderium & hic
Gemitus meus tibi neutiquàm est absconditus.
O si queam tantam invenire gratiam.
Hae. (2110) Quis non liquescat tanti amoris facibus, &
Modestia? Clauso ostio orabit patrem in
Abscondito, secreta ab obstrepentibus.
Ad. Quid cernimus, coniunx mea? heu quid cernimus?
Hae. Nostrum utriusque genius est. Quis tertius
(2115) Virtute qui Dei videtur praeditus?
[fol. Z7r]
Ad. Persimilis est archangelo, qui flammeo
Nos ense paradiso expulit, fugiamus. Hae. Heu.
Siccine propinquat omnium nostrum salus?
Ad. Fugiamus, inquam. Hae. Ubi latebrae? heu quo fugiam? atat.


ACTUS quinti. SCAENA sexta.
Trimetri & nonnulli dimetri.
Genii duo.    Gabriel.    Maria.
Adam.    Haeva.

(2120) Quo fugis, Adame? quo fugis? ne fuge modo,
Sed huic parieti aurem tuam nunc applica,
Quo exaudias tibi nunc salutem proximam.
En Gabriel qui Zachariae erat εὐάγγελος,
Mariae adferet novae salutis nuncium.
Ge. 2. (2125) Quin Haeva stas? attende verba archangeli.
Non modo tibi timori erit, sed gratiae,
Quia non machaeram nunc ut olim flammeam
Sed ramum olivae pacis indicem gerit.
Hae. Ergone mihi affulget per hunc spes gratiae?
Ge. (2130) Affulget utique. Hae. Adame ades. tuta omnia. Ad. Hem.
Gab. Salve puella gratiosa,
Davidis e stirpe generosa,
Dominus Deus tecum tuus,
[fol. Z7v]
Benedicta tu in mulieribus.
Hae. (2135) Mi vir, quid audiemus? Anne haec virgo sit,
Quàm quaesiere iam senes? Ad. Nescio equidem.
Turbatur, ut vultus color facile indicat,
Tum prae pudore, tum timore (ut suspicor)
Subito introgressi iam cubiculum archangeli.
(2140) Expendit atque pro sua prudentia,
Qualis sit haec salutis impraecatio.
Hae. Putasne pavidam roboraverit? Ad. Sile.
Ga. Absit timor Maria tibi, quod gratiam
Inveneris apud Deum ter maximum.
(2145) Quem cecinit hic olim prophetes ἔνθεος.
Novum tibi laetumque porto nuncium.
En virgo concipies in utero filium,
Pariesque virgo permanens, & illius
Nomen vocabis Iesuah. Hic futurus est
(2150) Magnus, Deique filius vocabitur.
Dabitque ei dominus Deus patris sui
David thronum, & regnabit in Domo Israhel,
Eiusque regni finis haud futurus est.
Hae. Prae gaudio me spiritus iam deficit.
Ad. (2155) Meque omnium rapit dolorum oblivium. Hem.
Ma. Qui fiet istuc, cum virum non noverim?
Nam quamquàm Iosepho pudica nupta sum,
In copulam minime tamen consensimus.
Gab. Audi Maria mea domina, conceptus tui
[fol. Z8r]
(2160) Ego nuncius, non author ablegatus sum. At
Divinus ipse & increatus spiritus
In te superventurus est, virtus quoque
Altissimi mirifice obumbrabit tibi.
Ideoque sanctum quod genueris, filius
(2165) Dei erit, vocabiturque. Et ecce Elizabeth
Cognata tua & ipsa puerum concepit in
AEtate anili, & mensis hic iam sextus est
Praegnanti, ei quae erat vocata sterilis, ut
Certo scias è proximo, quòd Elohim
(2170) Facere perinde ac dicere haec possibile sit.
Nunc redde verbum, & virgo verbum concipe.
Profer tuum, & divinum in utero concipe.
Totus tuum mundus manet beneplacitum.
Vide lachrimas & Adami, & Haevae, & omnium,
(2175) Consensum in hoc facto tuum implorantium
Ma. Si me dominus & vilem & humilem virginem
Christo suo matrem eligit, pareo libens.
Ecce humilis ancilla domini,
O Gabriel fiat mihi
(2180) Tuum secundum nuncium.
Ga. Sic quod erat ante saecula
Ex te beata virgula
Verbum Dei factum est caro.
Erisque virgo θεοτόκος,
(2185) Et sine gravedine gravida,
[fol. Z8v]
Et sine dolore puerpera.
Vale Maria mea domina, redeo ad patrem,
Legatione cuius ad te functus sum.
Tu gratias ages ei super omnibus
(2190) Quae praestitit tibi bonis, per te quoque
Simul omnibus mortalibus. Ma. Vale Gabriel.
Patrique me superûm, atque superis omnibus
Commenda. Ga. In omnibus Maria tibi haud secus
Atque paranymphus obsequar. Vale Domina.


ACTUS quinti. SCAENA septima.
Trimetri.
Maria sola.

(2195) ITane tibi placuit pater mitissime,
Ut me humilem & abiectam puellam filio
Matrem tuo delegeris? Tibi gratias
Quantas valet mea imbecillitas ago
Domine Deus meus, quòd omne hominum genus
(2200) In primo Adamo perditum, requirere
Hoc ordine & servare nunc decreveris.
Iam postulat tempus, ut Abra mea accita
Castoque Ioseph νυμφίῳ proficiscar hinc,
Ut super inenarrabili dono Dei
(2205) Cum Elizabeth pariter agamus gratias.
Surgas oportet ocyus soror mea
Et itineri mihi destinato accingier.
[fol. a1r]
Adest Ioseph omnium quos sol videt
Iustissimus castissimusque vir meus,
(2210) Cum quo mihi paucis loquendum clanculo
Priusquàm eam. At meo pudori consulens
Domum introgressa excipiam eum cum gaudio.


ACTUS quinti. SCAENA octava.
Trimetri.
Adamus.    Haeva.

O Vera summa incomprehensaque trinitas
Deus meus, quàm discrepant tua à meis
(2215) Iudicia, quàmque incomprehensibilia sunt
Opera tua. Ecquis uxor ex mortalibus
Hanc crederet contemptam & humilem virginem ad
Tanta evehendam divi honoris culmina, ut
Mater dei, & nostrum salutis omnium
(2220) Foret author atque cooperatrix unica?
Iam cernimus quàm vera sunt. Excelsus est
Dominus, & humilia respicit, & alta eminus
Cognoscit. E terraque suscitat inopem, &
De stercore levat pauperem. Hae. Verissima
(2225) Istaec marite cernimus. Profecto enim
Resistit arrogantibus, sed humilibus
Dat gratiam. Crepunt fores, en virgo cum
Mox introgresso & flente prodit coniuge.
Cedamus hinc porro, & loquentem nymphio
[fol. a1v]
(2230) Spectemus a longe. ___________


ACTUS quinti. SCAENA nona.
Trimetri.
Mariam.    Iosephus.    Abra.

___________ MI Ioseph, quem Deus
Mihi castitatis vindicem & socium dedit,
Te obsecro, ne me hinc exeuntem lachrimis
His prosequare, pavore seu periculi,
Horrore seu viae asperae qua abitura sum,
(2235) Quòd angelus Iehovah me perducet in
Montana Iudaeae, & reducet prospere.
Io. O castitatis unicum mundo decus
Purumque sancti spiritus sacrarium,
Quamvis tuam prae rebus omnibus petam
(2240) Praesentiam, per me tamen licet abeas,
Quocumque spiritus Dei te duxerit.
Adi, saluta & gratulare Elizabeth
Anui piae, tibique sanguine proximae.
Quam nos senem, atque hucusque sterilem novimus,
(2245) Tu prole iam faetam rescisti oraculo.
Hanc quaeso plurima meopte nomine
Anum salute impertias. Ma. Id sedulo
Libensque mi vir fecero. Nunquid aliud
Me vis? Io. Nihil. Vale soror. Ma. Frater vale.
Io. (2250) Heus Maria. Ma. Quidnam chare Ioseph praecipis?
[fol. a2r]
Io. Nihil. sed in quem te diem expectabimus,
Aut te reversam denuo videbimus?
Ma. Post mensium tempus trium, quibus anui
Inserviam, spero reversam videris.
(2255) Vale. Io. Vale, comitatus angelus Dei
Te ducat atque te reducat sospitem.
Ma. Vale. Ades mea Abra, novum canamus canticum.
Ab. Adsum hera. Deo novum canamus canticum.
Cuius simul verba & modos, quemadmodum
(2260) Tuo ab ore perdidici, probe calleo. Ma. Bene est.
Prius tamen mihi calyptram porrige.
Tu tibi ricam tene, quia minime decet
Nos capite aperto incedere. Ab. Hem tibi domina
Redimiculum. Te operiam, & inde ipsa operiar.
(2265) Post iter agemus suavibus cum canticis.
Ma. Esto. expedi. Ab. Hem. ___________


ACTUS quinti. SCAENA. decima.
Versus trimetri.
Adamus.    Genius.    Haeva.

___________ EUge, commodum Genius meus
Sese ingerit. Mihi ò patrone optato ades.
Ge. Vidistin’ hanc divinam Adame virginem?
Ad. Vidi domine, videoque adhuc, licet eminus,
(2270) Et prae stupore maximo defecit in
Me spiritus. Quod Gabrielque ei attulit
[fol. a2v]
Verae salutis nuncium, laetissimi
Audivimus. Sed ai obsecro, num haec vere ea est
Iessea virga, quam propheta floridam
(2275) Praeviderat? Num vere ea est Haalma quam
Puerperam praedixerat? Ge. Vere haec ea est
Haalma virgo abscondita & prophetica,
Davidis é stirpe edita atque florida.
Quae Emmanuelem faeta sacro pneumate
(2280) Incorrupta vobis proferet, verum Deum
Verum & hominem. Quo, cum neci nil debeat,
Pro singulis morti perenni obnoxiis,
Mortem uti scelestus oppetat. Neque enim alia
Ratione fieri id potuerat, nisi Deus homo
(2285) Mortalis effectus foret. Hae. Dolor heu dolor.
Pro me innocens mortem oppetet? Ge. Mortem oppetet
Ad. Heu nostra propter scelera? Ge. Vestra & omnium
Mortalium, per originalem traducem.
Ad. Sic experimur & ingemiscimus ampliter,
(2290) Iugesque ob id nobis fluunt hae lachrimae.
At semen hoc nostrum, quod ex tot saeculis
Optavimus, qui fit quòd ex traduce nihil
Sive vitij sive sceleris contraxerit?
Ge. Quòd sine virili semine, sineque libidine
(2295) Conceptus est, sola hac parente virgine
[fol. a3r]
Edendus in lucem statuto tempore.
Ad. Sic quoque canebat Gabriel. Dei sacro
Quod faetui formando adesset spiritus.
Quid ergo huic sociata Ioseph coniugi?
Ge. (2300) Primum omnium, quo callido celetur hoc
Mysterium serpenti, & inde, quo adiuvet
Vir pauperem, puerperamque liberet
Improperio, ne indicetur adultera.
Norunt Ioseph multi ab annis pluribus,
(2305) Iustum, pium, & castum virum, Bethlemicum,
Et ex tribu Davidis ortum regia.
Proinde & hanc tribu ex eadem quoque satam
Necesse erat, quo facta Iesse filio
Rata sit Dei promissio. Ad. Iam plenius
(2310) A saeculis capio abditum mysterium.
Et ó utinam nobis liceat hanc alloqui.
Exactiusque singula sciscitarier,
Nobis quae ab ore archangeli eurus abstulit.
Hae. O si liceat, arcemur heu, se denuo
(2315) Gabriel perinde atque paranymphus ingerit,
Et virgini abeunti comes (uti suspicor)
Futurus est. Ad. At me meus iam deserit.
Hae. Mi vir sequamur obsecro has, vel eminus,
Quo recreemur canticis. Ad. Sequamur. &
(2320) Fortasse adhuc tandem assequemur, quod modo
Peccata nostra non merentur consequi.
[fol. a3v]
Hae. Sileamus, auscultemus: occipient melos.


ACTUS quinti. SCAENA undecima.
Trimetri, & dimetri.
Abra.    Mariam.    Protoplasti.

Nunc expedita singula, & prolixior
Succincta domina vestis est, eamus, &
(2325) Novum canamus canticum. Ma. Ne me voces
Dominam tuam, at conservulam. Succine, canam.
Cantate domino canticum,
Quod mira patravit, novum,
Sua triumphans dextera
(2330) Suoque sancto brachio.
Prot. Laudemus & nos Elohim. Hae. Hem.
            [Versus intercalares:]
Prot. Laus sit patri cum filio
Et utriusque spiritu.
Ma. Notum Deus fecit suum
(2335) Nobis salutare omnibus,
Suamque coram gentibus
Iustitiam in orbe prodidit.         Prot. Laus sit etc.
Ma. Meminit suae clementiae,
Et veritatis pristinae
(2340) Qua se salutiferum adfore
Tribubus spopondit Israhel.         Prot. Laus sit.
Ma. Videre cuncti termini
Europae, & Asiae, & Aphricae
Nostri Dei Σωτήριον,
(2345) Quod perditis daturus est.         Prot. Laus sit.
[fol. a4r]
Ma. Idcirco terrarum incolae
Nunc iubilate in gaudio,
Cum canticisque & tripudio
De benefico psallite.         Prot. Laus sit.
Ma. (2350) Cithara Deo alacres psallite,
Citharaque cum psalterio,
Clangore ductilis tubae,
Tubaeque voce corneae.         Prot. Laus sit.
Ma. Laetamini coram Deo.
(2355) Mare gaudeat cum piscibus,
Orbisque terrae cum omnibus
Ubique se incolentibus.         Prot. Laus sit.
Ma. Plaudant manu quoque flumina,
Montesque tripudient simul,
(2360) Coram Deo quòd venerit,
Terras ut omnes iudicet.         Prot. Laus sit.
Nam iudicabit pro sua
Iustitia in orbe quoslibet
Et in aequitate maxima
(2365) Populos ubique gentium.         Prot. Laus sit.
Ad. Cedamus huc, nam ab Elizabeth crepit ostium.
Hae. Recte. hoc enim consortio indigni sumus.
Ab. En commodam soror mea, en iam cantico
[fol. a4v]
Nostro absoluto Elizabeth tibi συγγενὴς
(2370) Prodit foras. ___________


ACTUS quinti. SCAEN. duodecima.
Versus ut superiores.
Elizabeth.    Abra.    Mariam.

___________ VOx cantici dulcissimi
Me excivit huc quantumlibet gravidam foras.
Ab. Non nos videt. Loquere prior, soror mea.
Tantisper hac dum ipsam salutes cessero.
Ma. Pax & salus cognata tibi cum gaudio, in
(2375) Deo salutari omnium credentium
Qui tibi dedit salutis atque gratiae
Concipere praeconem, dabit quoque parere.
El. O mea Maria Davidis inclita filia.
Benedicta tu inter mulieres
(2380) Et fructus iste uteri tui
Prae caeteris mortalium
Ab Elohim benedictus est.
Unde hoc mihi, ut domini mei
Mater me aniculam visitet?
(2385) Ut enim auribus meis tua
Salutis imprecatio
Divina virgo insonuit, hic
Infantulus prae gaudio
Exsiluit in utero meo.
(2390) Beata quoque quae credidit,
[fol. a5r]
Cui cuncta perficienda sunt,
Quae à domino ei promissa sunt.
Atque ò utinam non vir meus fuisset huic
Incredulus nostrae salutis nuntio,
(2395) Atque taciturnitatis immunis foret,
Quo lingua & ore haud litteris & nutibus
Quod audijt de infante nobis explicet.
Et notius nobis siet mysterium.
Ma. Fer cum viro aequa mente tantum incommodi,
(2400) Nam post trimestre videbimus, quod hic puer
Natus patri restituet id quod perdidit.
El. Si faxit hoc Deus optimus, qui nunc dolent
Nato puello erunt ovantes plurimi.
Ma. Confide, non revertar hinc quin videris.
(2405) Non creduas? El. Quin’ creduam verbis tuis,
Mater fide delecta filio Dei?
En ipsus hic de quo loqui iam caepimus
Cum protoplastis atque cum Simeone adest,
Cum quo ante pauculos dies in Nazareth
(2410) Profectus est. Interque se dum conferent,
Nos intro eamus paululum, ut virgo tuam
Ponas calyptram, & hi pepli quibus in via
Succincta eras, talos ad imos defluant.
Davidis etenim filiae talaribus
(2415) Tunicis solent incedere. Ma. Scio, si ita decet,
Obtempero. El. Sequere puella, tu quoque. Ab. Hem.


[fol. a5v]

ACTUS quintus. SCAEN. decimatertia.
Trimetri omnes.
Simeon.    Haeva.    Adamus.    Zacharias.

UT dixeras modo pater Adame obiter ovans,
Num inventa virgo regia est, per quam salus
Mortalibus sit proditura perditis?
Hae. (2420) Dic pro virili quaeso vir sine lachrimis.
Ad. Gaudete nobiscum viri, quòd hactenus
Quaesita mulier illa fortis, cuius est
Procul atque terrae a finibus precium ultimis,
Inventa sit, & inventa virgo regia,
(2425) Davidis orta stemmate, ut vates canunt.
Per quam quidem, nobis ab orbe condito
Implorata & expectata multis saeculis,
Vera hactenus dilata prodibit salus.
Si. Nil est salute quod offeras praestantius.
(2430) Sed (amabo) dic mihi pater, quibus tibi
Haec virgo signis innotuit, aut quo modo?
Ad. Ausculta, ut ipse Zachariae quae dixero
Aut litteris aut nutibus post indices.
Cum vos abistis, (forte fortuna Deo
(2435) Sic annuente) per fenestram vidimus
In cubiculo suo puellam virginem,
Adeo venustam, adeo verendis moribus,
Ut regiam atque heroicam non ambigas.
At gratia quia corporis fallax solet
[fol. a6r]
(2440) Subinde deprehendier, tanta in Deum est
Pietate virgo praedita, ut non tibi modo
Virtus, sed & divina quaedam claritas
Ex ipsius facie & oculis resplendeat.
Quid te moror? Dum tacitus haec considero,
(2445) Ecce angelus Gabriel polo lapsus, ad eam
Ingreditur, & blande salutat supplicem.
Faetamque sacro pneumate Dei filium
Altissimi mundo edituram nunciat.
Si. Quidnam audio? Ad. Prior quod ego cum coniuge
(2450) Tum vidimus, tum audivimus. Cunctaque tibi
Recitare possum ex ordine, nisi suspicer
Quod iam introgressam cum Zachariae coniuge,
(Quam visitandi huc advolavit gratia)
Prodire mox rursum foras videbitis.
Si. (2455) Ut ut est Adame hunc Zachariam (ut promiseram)
Domum reducam, ibique mihi vobiscum adhuc
Spero illius licebit alloquio frui.
Ad. Speramus & nos maxime. Si. Salve. Ad. Vale.
Hae. O utinam Adame si frui nobis quoque
(2460) Detur sacro alloquio, vel ipsa virgo nos
Dignetur alloquio suo vel ad horulam.
O si meus tuusve genius praesto sit,
Qui animum pusillum utriusque nostrum fulciat.
Et tum pavori tum pudori* consulat.
[fol. a6v]
Ad. (2465) En utriusque nostrum praesto Genius est.
Suum uterque nostrum sciscitetur obvium.


ACT. quinti. SCAE. decimaquarta.
Trimetri.
Genii .2.    Haeva.    Adamus.

ADeamus ultro protoplastos Raziel
Videsne ut Haeva cum marito lachrimat?
Ge. b. Video, miseretque me illius. Ge. a. Me quoque viri.
(2470) Adeamus itaque, uterque enim nos appetit.
Ad. Adi prior (quaeso) uxor, & supplex roga.
Hae. Prostrata humi rogabo. tu siste lachrimas
Ad. Si quibo sistam, & te gradu lento sequar.
Hae. O si queam domini invenire gratiam. O.
(2475) Ge. b. Ne procidas; surge. Illum adora qui tibi
Conservulum me fecit, ut qui virginis
Utero tuam dignatus est assumere
Humanitatem, hominique reddet gratiam.
Hae. Utinam Dei merear salutem & gratiam.
(2480) Ge. b. Quid denuo lamenta, quid suspiria?
Adhucne post tot signa tot vaticinia
Dubitas salutem & gratiam tibi proximam?
Hae. Non dubito, sed quod adesse matri virgini
Sordida mulier indigna sum, sic lugeo.
(2485) Ge. b. Quin Uriel tuum clientem provocas?
Ge. a. Accede Adame, ne verere. in proximo
[fol. a7r]
Tua est salus. Ad. Inveniat obsecro gratiam
Domini mei servus tuus. Ge. a. Σύνδουλον, haud
Dominum voca, quoniam Deus homo factus est.
Ad. (2490) O si liceat adesse matri virgini.
Ge. a. Siste lachrimas. licebit. asta coniugi.
Hae. O cui meae ratio salutis credita est
Angele Dei, non mihi licebit (aut meo
Saltem viro) colloquio adesse filiae, aut
(2495) Novae salutis nuncias affarier?
Ge. b. Adite uterque novae salutis nuncias.
En Maria cum veneranda anu prodit foras.
Ad. Audebimus? tantis sceleribus sordidi?
Ge. a. Audendum erit, quod pro scelestis, sordidis,
(2500) Et inquinatis haec salus sit praestita.
Praei, Adame. Ge. b. Sequere mulier à tergo virum. Hae. Hem.


ACT. quinti. SCAEN. decimaquinta.
Senarii omnes.
Elizabeth.    Adamus.    Maria.    Haeva.

EN miser Adam, qui abs te petit cum coniuge,
O virgo post tot saeculorum lachrimas,
Suspiria, atque angustias, solatium.
Ad. (2505) O virgo sancta, casta, dia, humillima,
Et virginum facile omnium dignissima,
Nisi improbus videar precator, obsecro
Ut iure sceleratissimos, quos sol videt
[fol. a7v]
Omnisque terra sustinet, mortalium,
(2510) Nos Protoplastos recipias in gratiam,
Ad mutuamque flexa misericordia
Vestram ὁμιλίαν, quo plenius hoc à saeculis
Absconditum, & per Gabrielem (ut vidimus)
Tibi proditum, tantae sciamus gratiae
(2515) Mysterium, atque has saeculares lachrimas
Cumulatiori diluamus gaudio.
Ma. Ades pater materque, quo mecum simul
Laetemini in Deo salutari meo.
Ad. Quid te vetat coniunx vocatam accedere?
(2520) Quid denuo tibi tanta lachrimatio? Hae. Heu
Pudor vetat, cientque gaudia lachrimas.
Ma. Cur te pudet mater mea humilem ancillulam
Tuamque gnatam accedere? Hae. O mea gnata ego
Corrupta peccatisque sordida mulier
(2525) Te virginem sanctam erubesco accedere.
Ma. Iam diluet sordes & omnes lachrimas
Maeroris, hoc semen tuum & gnatus meus
Mater mea. Hae. O ter semen hoc sanctissimum
Multis quod exspectavimus iam saeculis,
(2530) Et nunc mihi nascetur ex te filia,
Deique altissimi atque filius tuus
Vocabitur, quanto & quàm inaestimabili
Me gaudio repleverit profarier
Minime queo. Te idcirco supplex deprecor
[fol. a8r]
(2535) Mea filia, ut digneris hunc patrem tuum
Senem, atque me matrem tuam vel paululum
Tuo frui colloquio, & audire omnia
Quae ab angelo tibi clarius digesta sunt,
Quam nos potuimus eminus praehendere.
(2540) Ne quis doloris scrupulus reliquus siet,
Tot post amaras lachrimas. Ma. Mater mea
Quàm mihi dolent, & hactenus doluere tot
Gemitus tui, tuaeque amarae lachrimae,
Novit Deus, cui neutiquam est absconditus
(2545) Gemitus meus. Verum tuis & omnium
Maeroribus nunc antevortent gaudia,
Posthac quòd hic nostrum utriusque filius
Doloris omnes nubilos simul auferet.
Ergo obsecro cognata te, ut liceat mihi
(2550) Cum Protoplastis in domum tuam ingredi,
Ut explicem haec cupidis Dei magnalia
Exhibita nobis, & salutem proximam.
El. Nihil magis desidero, introeamus, ut
Cum protoplastis omnium parentibus
(2555) Sint laeta nobis usque contubernia, &
Hoc super inenarrabili omnes gaudio
Nunc gratias ex aequo agamus Elohim.
Qui non secus nos atque perditas oves
Tandem requirit, ut reducat propitius
(2560) Ad eminentem cum salute gratiam,
[fol. a8v]
Et ad perennem cum quiete gloriam. At
Prius obsecro, ut si quid residuum est cantici in
Laudem Elohim Dei salutaris tui
Nobis palam nunc praecinas, & gaudium
(2565) Salutis omnium omnibus communices.
Si quid potissim anicula senio marcida
Tibi succinam. Ad. Nos quoque senes
Tibi concinemus alacriter. Ma. Libens canam.
Et quicquid est virtutis in me psallet in
(2570) Laudem Dei. Mihi concine Abra. Ab. Prompta sum. hem.


ACTUS quinti. SCAE. decimasexta.
Versus Iambici dimetri.

Canticum Mariae. Versibus intercalaribus senes
post singulos quaternarios respondebunt.

MAgnificat anima mea Elohim,
Et spiritus mihi gestiit
Prae gaudio, in ter maximo
Deo salutari meo.
[Versus intercalares a senibus canendi:]
        (2575) Sit summa laus Deo Israhel
        Nunc & per omnia saecula.
    Quod ad humilia ancillae suae
Respexit, en posthac enim
Me omnes beatam dixerint
(2580) Generationes saeculi.    Sen. Sit summa laus etc.
    Quia magna cunctipotens Deus
Mihi non merenti praestitit,
Sanctumque nomen illius,
[fol. a9r]
Et omnibus venerabile.            Sen. Sit summa laus etc.
    (2585) Et misericordia illius
A saeculis prioribus
Usque in futura saecula,
Cunctis eum timentibus.          Sen. Sit summa laus etc.
    Exercuit potentiam
Magnam suum per brachium,
(2590) Dispersit & sententia
Cordis superbos proprij.           Sen. Sit summa laus etc.
    Detraxit & de sedibus
Suis potentes iudices,
Et debiles, & infimos,
(2595) Et calamitosos extulit.   Sen. Sit summa laus etc.
    Implevit esurientium
Fauces cupita gratia,
Vanis relictis omnibus
Qui se putarant divites.             Sen. Sit summa laus etc.
    (2600) Puero labanti dexteram
Porrexit Israheli suo,
Quo misericordiae suae
Memor esset olim praestite.      Sen. Sit summa laus etc.
    Ut patribus locutus est,
(2605) Nempe Abrahae & eius semini,
Quod fuit & est & post erit
In aevum & ultra saecula.        Sen. Sit summa laus etc.
[Versus intercalares a senibus canendi:]
[fol. a9v]
        Sit summa laus Deo Israhel
        Nunc & per omnia saecula.


ACTUS quinti. SCAENA Ultima.
Senarij.
Elizabeth.   Mariam.   Adamus.   Haeva.   Simeon.

NUnc absoluto cantico, quo in aedibus
Sit sermo nobis amplior, sit amplius
(2610) Et gaudium, de praestita mortalibus
Vera salute & gratia, iam Zachariae
Domum introite, amiculi. υ υ — υ —.
Ego Zachariam virum meum, prae gaudio
Illachrimantem praevium introduxero,
(2615) Qui nutibus signisque vos excipiet (hoc
Quod mutus est) humaniter. Domini mei
Mater praei. Ma. Non ita decet. Primi omnium
Sint protoplasti. pater Adame praeteri
Nos, & praei. Sequere Haeva mater, & introi.
(2620) Sequere Simeon. Ego cum mea cognata (ubi
Vos introieritis) sequemur. atque cum
Fructu salutari meo, πρόδρομος quoque
Eius aderit, iam gestiens prae gaudio
Infantulus. El. Communi adhuc modo gaudio
(2625) Unam Annam abesse doleo ter pijssimam
Viduam, quae & ipsa plurimum populi Israhel
Et omnium mortalium nocte ac die
Ieiunio & praecibus salutem postulat.
[fol. a10r]
Vocanda erit nobis diebus proximis.
(2630) Ingredimini. Hae. Modo anima mea exhilarabitur,
Vitae meae utique prae diebus omnibus.
Ad. Laetabimur pro ijs diebus queis Deus
Nos pressit, annis quoque quibus mala vidimus.
O utinam & hospes iste noster Zacharias
(2635) Communis huius haud sit exsors gaudij.
Si. Haudquaquam erit, quia nutibus ei singula
Indicabimus. Praeite, ne moremini
Praegnantibus quod statio sit molestior,
Phoebusque signet horam adesse vesperam.
Ma. (2640) Sit pax huic domui, atque eam ingredientibus.
El. Amen. Veni, ingredere benedicta ab Elohim.*
Sequere Abra heram tuam. Ab. Ilicet. El. Sit laus Deo.
Cunctis salutem qui dabit mortalibus.


EPILOGUS, per quemlibet dicendus,
aut canendus.

HAec quotquot advolastis ad spectacula,
(2645) Obnixius vos orat auctor fabulae,
Ne prorsus absque fruge vobis acta sit.
Prior ipse Adamus ob scelus primarium
Vos esse mortales ad unum suggerat.
Mortique monstret sempiternae obnoxios.
(2650) Deinde multis expetita saeculis
[fol. a10v]
Humanitas Christi atque Christo indigna mors
Contra offerant veniam, salutem & gratiam.
Haec si probe egimus & placuimus, plaudite.

FINIS.
Continue

Tekstkritiek:

fol. R2r Simeone er staat: Simone
vs. 95 calamitas er staat: calamitas.
vs. 338 tuae er staat: tue
vs. 440 voor het laatste woord staat abusievelijk opnieuw de sprekersaanduiding Hae. In de herdruk Ceneton061560 fol. B5r is dit weggelaten
vs. 564 Miser er staat: Meser
vs. 622 gratiae er staat: gratiae.
vs. 679 exaudirier er staat: axaudirier.
vs. 734 Patulaeque er staat: Patuleque
vs. 910 defuturus er staat: desuturus
vs. 1003 φιλάνθροπόν τε, er staat: φιλόνθροπόντε,
vs. 1082 Deus er staat: Deus.
vs. 1277 AEg.b. en AEg.2. sic
vs. 1376 Quot er staat: Quod
vóór vs. 1503 quarti er staat: tertij
vs. 1513 Ἄνοπλος er staat: Ἄμαπλος
vs. 1580 Macte er staat: Macto
vs. 1777 monebat er staat: movebat
vs. 1811 AEgyptiis er staat: AEgyptius
vs. 1835 nuncium volgens de herdruk, fol. G2r; er staat: unicum
vs. 1909 obsecro? er staat: obsecro
vs. 2006 εὐαγγέλιον er staat: ἐυάγγέλιον en in vs.
      2009 ἑυάγγέλιον
vs. 2303 ne indicetur adultera. er staat: ne iudicetur ad ultera.
vs. 2464 pavori tum pudori er staat: pavori tum pavori
      (conjectuur van Jan Bloemendal o.g.v. Macropedius,
      Jesus Scholasticus vs. 464)
vs. 2641 benedicta er staat: bendeicta