Georgius Macropedius (Joris van Lancvelt): Asotus. Utrecht, 1552
Uitgegeven op basis van de uitgave op de cd bij Georgius Macropedius, 1487-1558 leven en werken van een Brabantse humanist (Tilburg 2005) door Henk Giebels en Frans Slits.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton061750 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. De lopende toneeltekst, in het origineel cursief gedrukt, hebben wij in romein gezet.
Continue
[fol. A1r, p. 1]

❧ OMNES
GEORGII MACROPE-
DII FABULAE COMICAE, DENUO
recognitae, & iusto ordine (prout editae sunt) in
duas partes divisae. Quarum catalogum versa
pagina lectori offeret.
Adiectae sunt Choris post singulos Actus notulae
quaedam musicae, quo simplici tenore
quisque possit citra laborem
versicos modulari.

[Vignet: Superantur ingenio vires]

Ultraiecti Harmannus Borculous excudebat anno
1552.


[fol. A1v, p. 2]

        IN TOMO PRIMO.
ASOTUS.
LAZARUS.
IOSEPHUS.
HECASTUS.
ADAMUS.
HYPOMENE.
        IN TOMO SECUNDO.
ALUTA.
REBELLES.
PETRISCUS.
ANDRISCA.
BASSARUS.


[fol. A2r, p. 3]

❧ ASOTUS
EVANGELICUS
SEU EVANGELICA DE
filio prodigo parabola.

Epistola nuncupatoria, Iambico trimetro.

Georgius Macropedius Godofrido Bollio,
Traiectinae civitatis Consuli me-
ritissimo, S. D.

QUia non modo de me, sed & de omni domo
Nostra bene meritus es, vir ornatissime,
Volui profecto saepe gratificarier
Aliquo tibi munusculo. Verum quia
(5) Neque aureo neque gemmeo neque tyrio
Inops queo, tentabo litterario.
Scripsi olim adulescens trimetris versibus
Et tetrametris, ea phrasi & facundia
Qua tum per adulescentiam, & mala tempora
(10) Licebat, evangelicum Asotum aut Prodigum,
Omnis quidem mei laboris initium.
Cum igitur sciam te nostra, quamquam vilia,
Non prorsus aversarier, quem iam fere
Annos triginta velut inutilem abdidi,
(15) Denuo resumpsi & edidi, ut tibi dedicem.
[fol. A2v, p. 4]
Cape igitur hoc manibus (quod aiunt) candidis
Munusculum, ut sub gravibus atque serijs
Rebus habeas quo animum subinde recrees.
Rogoque te, ne tam xenion ac benevolum
(20) Animum tui Georgij Macropedij
Consyderes. Vale vir ornatissime.


ARGUMENTUM IN ASOTUM.
DUos pater familiae habebat filios,
Quorum quidem senior, quo erat frugalior,
Hoc iunior rerum fuit profusior.
Is deprehensus cum improbis graecarier,
(5) A fratre primum, a patre deinde carpitur.
Plexis proinde sodalibus patrem petit
Rem hereditariam accipit. Longe in Asiam
Comitantibus scortis duobus navigat.
Scortatur inibi remque perdit pessimè,
(10) Dolore patre affecto & aegritudine.
Tandem fame premente servit & sues
Pascere coactus siliquis ventrem suum
(Quamvis cuperet) implere non permittitur.
Ductus igitur foelice poenitudine,
(15) Tandem ad patrem supplex revertit, gratiam,
Quam demeruerat, lachrymis uberrimis
Implorat, impetrat. Pater vitulum iubet
Seniore fratre non ferente occidier.
Epulantur, & ducunt choros cum gaudio.


Dramatis personae.

[fol. A3r, p. 5]
 Prologus.
 Eumenius senex.
 Philaetius filius senior.
 Asotus filius iunior.
Comasta
Daetrus		}servi nequam.
Merimnus
Tribonius
Thryptus
Cometa		}
}		servi frugi.
  Diaboli duo.
 Lorarij quatuor.
Margaenium
Planesium
Ancilla		}
}		meretrices
 Colax parasitus.
 Paegnium puer Asoti.
 Peregrinus Milesius.
 Chorus ex pueris & puellulis.
Continue
PROLOGUS Iambico trimetro.
NOn futiles nugas, ut hortos Tantali
Siculasve gerras aut Hiberas nenias,
Non stupra virginum aut dolos lenonios,
Quibus poëtarum scatent comoediae,
(5) Inertibus vel impudicis nectimus,
Sed auribus spectantium probam indimus
E veritatis ore lapsam fabulam.
Quid fabulam? Non fabulam, sed mysticam
E fonte puritatis haustam parabolam
(10) Spectantium probis probamus mentibus.
Nam filium rerum suarum prodigum,
Qui patria exularat ac patris aedibus,
In gratiam patris redire videbitis.
Sed orat auctor carminis vos res duas.
(15) Ne aegre feratis, quòd levem falcem tulit
[fol. A3v, p. 6]
Sementem in evangelicam eamque quod audeat
Tractare maiestatem Iambo & Tribracho
Neve insuper nimis haereatis ludicris
Ludisque comicis, sed animum advortite
(20) Hic abdito mysterio, quod eruam.
Foras euntem quem videbitis senem,
Typum geret coelestis omnium patris,
Qui nos amat, fovet, erudit, complectitur,
Cui aes omne confit iuvenis ob lasciviam.
(25) Amator est mundi, Deum qui deserit,
Quia ut adolescens patre relicto maximae
Adactus inediae, suilla siliqua
Ventrem replere postulat, nec impetrat,
Tandemque resipiscens redire cogitur.
(30) Ita homo relicto foedere aetherei patris,
Dum veritatis derelicto tramite
Sequitur voluptates suas, quas obsito
Spinis itinere neutiquam valet assequi,
Tandem malorum ingente pressus pondere
(35) Resipiscit actus gratia ac revertitur.
Et quemadmodum errantem pater iam supplicem
In gratiam recepit, ita peccantibus,
Sed paenitentibus remisso crimine
Dat gratiam Deus, & stolam innocentiae.
(40) Iam paululum digressus à spectantibus
Doctis loquar, qui non adeo spectare, quam
[fol. A4r, p. 7]
Audire gestiunt, logosque ponderant,
Examinant, dijudicantque pro suo
Candore vel livore, non latum tamen
(45) Culmum (quod aiunt) dum loquar sapientibus
Loco movebor. Interim valete vos.
Salvete docti, socculos qui comicos
Tragicosve trivistis cothurnos, auribus
Parumper arrectis adeste, advortite.
(50) Ut non solent docti poëtae in fabulis,
Quae facta sunt longe locis distantibus,
Populo exhibere, ut proxima, in proscaenio.
Ita quoque, tempestate si qua facta sunt
Diversa, non uno exhibere tempore,
(55) Sed ut acta sunt, verbis referre congruis.
Quo tamen Asotus hic rudi innotescere
Vulgo magis queat, cui non tam placet
Quod in theatro logicon est quam dειcticon,
Ratione, studio, haud arte omissa temporum,
(60) Abeuntem in Asiam Prodigum auctor fabulae
Post pauculos menses revertentem exhibet.
Nam veritatem pluris historiae facit,
Praesertim in hac re seria, quam industrium
Poëtices artificium; neque temere,
(65) Plautum secutus, Philocraten qui ex Aulide in
AEtoliam amissum reducit comicos.
Valete docti. En redeo spectatoribus,
[fol. A4v, p. 8]
Unoque stans fixus loco, vado, venio.
Salvete, paucis vos monendos censui,
(70) Quod absque fructu huic parabolae neutiquam
Dabitis operam, nec poenitebit otij.
Nam castitati non oberit, ut fabulae,
Versus quae habent spurcos, & immemorabiles.
Sed sermo purus, liber a lascivia,
(75) Post furta, post adulteria, post flagitia,
Vos iusta per lamenta poenitentiae
Ad patris aetherei reducet gratiam.
Si fabulae expetessitis vocabulum,
Quod Graece ἄσωτος, si Latinus exprimat,
(80) Comoediae aptè nomen indet Prodigo.
Qui adestis igitur ad videndum, quaesumus,
Silentium praebete, non decet uti eos
Sermonis officio, ad theatrum qui appetunt.
Continue

ACTUS Primi SCENA Prima.
Eumenius. Comasta.
Versus sunt iambici trimetri.

BOni parenteis esse ego arbitror suis
(85) Sic providere liberis, ne quid siet
Quod obstet naturae, honori aut moribus.*
Quandoquidem in hoc non genuit, ut vivant modo,
Sed ut probè vitam atque honeste transigant.
Ob id usque in hanc senectam, inexhaustus labor
[fol. A5r, p. 9]
(90) Haec occupavit artua annis pristinis
Mentemque discruciavit ah cura anxia
Animique sollicitudo multo maxima.
Parthos, Syros, Medos, Arabas & Italos,
Delum, Paphum, Pontum, Cyprumque, & Graeciam,
(95) Per saxa & ignes horridos, per stridulas
Syrtes, mare invium atque itinera devia,
Insomnis, impiger quoque peragravi & his
Temporibus albitudinem accivi ocyus.
Si interroges, qui tanta perpeti mala
(100) Potuerim, amore solo, amore pignerum.
Hic quaeque fecit aggredi durissima.
Hic solus exhibuit amara dulcia.
Merito quoque Dijs maximam habeo gratiam,
Quod non inanis hic labor, nec inutilis.
(105) Bonorum enim thesaurum abundantissimum
Congessi, uti nihil omnium absit liberis.
Ampla est domus & amplum famulicium est, agri
Uberrimi, campi latissimi, greges
Numerosi & (ut dicam semel) dono Deûm
(110) Nil omnium est, indiguerint quo liberi.
Sat hercle partum. susque deque omnia fero.
Quod supererit vitae, otio dare statui, ut
Indulgeat Genio senectus ultima.
Sed est quod absque dolore cordis maxumo
(115) Nec fero nec audio. Quod ubi suam pater
[fol. A5v, p. 10]
Industriam, sudorem & ipsum sanguinem
Suis beandis liberis impenderit,
Sunt plurimi qui his prorsus ingrati sient,
Qui morbidae parant senectae plurimas
(120) Diras quoque aerumnas & in dies cura,
                                                Scazon hypermet.
Moerore, amaroreque verentur neutiquam eam
Afficere. Edunt, bibunt, & abligurriunt
Rem omnem paternam, ut ossa nudent carnibus.
Plane id vel ex meipso ad unguem pensito
(125) Meaque familia, cui licet nihil
Subtraxerim, quod exhibere debui,
Nihilo minus fraudare me flocci aestimant.
Sunt namque duo mihi filij, quorum alter est
Frugi satis nobis, sibique maxime,
(130) Verum alter est totus lubricus & prodigus,
Cui non mediocris adhaeret, assentatur, &
Favet familiae turba, praecipitesque eunt
In omne flagitium, scelusve, quod audeant,
Audentque plurimum, quod assuefactio
(135) Audaciam dat & fovet libidinem.
Hinc gemitus & dolor hoc quatit pectus meum.
Hinc lacrymae ad aethereum patrem, & iuges preces.
Accedit & inhonesta famigeratio,
Mala publica & privata peior dictio.
(140) Nam quod familiae est, irrogatur patribus.
Hoc dedecus tuum, hoc tibi vitio Eumeni est,
[fol. A6r, p. 11]
Quod degenerat & improba exstat familia.
Num vero? An umquam eis mali auctor exstiti?
An non quod est patris modesti & optimi
(145) Exhibui? Ab incunabulis in hunc diem,
Et esse semper & probus concredier
Studui, neque nihili viris me miscui.
Non pyrirapis, furacibus, raptoribus,
Non turpibus, salacibus vel mollibus,
(150) Non mulierosis sive fornicarijs,
Non sacrilegis, fidifragis, nugigerulis,
Calumniantibus nec id genus alijs
Me asserui, ut orbis testis est & conditor
Orbis Deus. Quid ergo iure obiecerint?
(155) An indulgentiam, quòd increpaverim
Remissius delicta tenerae aetatulae?
An non vel ipsam infantiam compescui
Verberibus ulmeis, flagris & acribus?
Non crebra, non pia defuit monitio nec
(160) Omissa castigatio est. Nam eosdem ob hoc
Et paedagogo tradidi, neque corrigi
Umquam vetabam, at ineptias fugarier
Virgis volebam & acrioribus flagris
Lubricam indolem nequitia abacta corrigi.
(165) Verum licet iuxta omnibus rigidus fui,
Tamen omnibus non, ut velim, conduxero:
Frustra puer natu minor laceratus est.
[fol. A6v, p. 12]
Non tot minae, tot verbera, atque exempla tot
Virtutum, & institutio scholastica
(170) Stultitiam ab ingenio illius praevaluerant
Propellere, quia propter hunc domi meae
Contentio est crebra, & simultas civica.
Et quid loquar, nisi unicum Sapientis hoc?
Nemo potest corrigere, quem Deus arbiter
(175) Despexerit. Sed ecce, natu grandior
Gnatus meus Philaetius modo rus abit.
Illi volo concedere animi gratia, &
Uti videam, num cuncta recte agantur. Heus
Comasta, tu curassis interim omnia,
(180) Quae sunt domi (dum absum) probè. Com. Curavero.
Num quid aliud me vis, quod urget? Eu. Est. Com. Quid est?
Eu. Quod maxime curato opust’. Granarium
Invise, gurgulione quo sit liberum.
Com. Curabitur. Eu. Sed audin’? Com. Ausculto libens.
Eu. (185) Altilibus & pullis legumen addito.
Com. Curabitur. Quid deinde? Eu. Ne per familiae,
Licentiam res pessum eat domestica,
Cras rediero. Com. Sospes redi, sospes vale.


ACTUS Primi SCENA secunda.
Iambici trimetri vel senarij.
Comasta solus.

EUge, abijt hinc delirus ad villam senex,
(190) Cui tantum inest cerebri, cutis quantum uvidae.
[fol. A7r, p. 13]
Mihi credidit rem omnem semel domesticam.
Delirus hercle, dum probum me existimat.
Pol ego probus nunquam fui nec spem adhibeat
Umquam fore. Ast epularier, baccharier,
(195) Scortarier, lactare herilem filium
Novi probè, lepideque manticularier
Soleo senem, sublinire & os offucijs.
O Iuppiter supreme, quanto gaudio,
Felicitate quanta onustat me haec dies.
(200) Nunc omne famulicium domus certum est statim
Amittere atque accire herili filio
Tum sympotas, tum Asoticas sympotrias
Duas, & indulgere Genio & homunculos
Bellos agere mensis iocisque Sybariticis.
(205) Comasta, nunc te proripe actutum domum.
Sed ecce, parasitus Colax veluti canis
Famelicus nostras ad aedes advolat,
Ipsum volo praevortere, ut ropalo fores
Non pulsitet, donec ea quae volo fecerit.


ACT. primi SCE. tertia. Senarij iambici.
Comasta. Colax.

(210) SAlve, Colax. Col. Dij te ament. Quid salveam?
Macritudine aegra maceror miserrimus.
Instar puerperae, gemellos quae aedidit,
Flaccesco ventre, quatriduanam ob inediam.
Com. Ex renibus morbo laboras admodum
[fol. A7v, p. 14]
(215) Gravi, ex vitellulo tibi pulticula opust’.
Col. Dij Deaeque perduant te flagrio.*
Meam inediam querebar, & scelus obijcis?
Com. Compendium dictis volo nostris Colax,
Nam serio iocor. Col. Audio, ventri meo
(220) Si consulas, nam id unicum est, quod me beat.
Si eluseris, tentanda res aliunde erit.
Com. Ego faciam hodie, ut tympani instar turgeat
Venter tuus Colax, videberis quoque
Foetus iterum (ne fle) gemellis foetibus.
Col. (225) Et gaudeo, atque exsulto, vera si autumas.
O Iuppiter, videor renatus, gestio
Audire. Com. Tum audies, cum silueris.
Col. Sileo, etiamsi venter ut lupus ululet.
Com. Sile. Col. Hem. Com. quin modo siles? Col. quin modo cacas?
(230) Etiamne habes ludibrio? Com. Noli Colax,
Irascier, nam te velut omasum dabo
Sub hoc die fartissimum. Sile modo.
Col. Praedam meis è dentibus rapis hoc σύλει.
Quid vult συλεῖσθαι? Et modo caret modo. Face
(235) Compendium. Com. Compendio dictis opus.
Sed ipse graecissas modo. Col. Graecarier
Malim, atque pergraecarier. Com. Facetior
Nosti esse, quam prudentior. Col. Prudentior
Immo esse quam facetior novero, si erit
(240) Unde. Indies (si occasio) esse bis duos
[fol. A8r, p. 15]
Scitissimè scio atque prudentissimè.
Com. Ha ha he, tuis digni sales sunt moribus.
Col. Quid tandem id est, cui tanta sunt praeludia?
Dic sis modo. Com. Audi. Col. Audibo, dic agedum modo.
Com. (245) Gaude, ingredi, faxo te heri penarium,
Ubi flaccidum modo pernulis, petasonibus,
Larido suillo & optimo vino tuum
Hunc sacculum saturavero, gaude modo.
Col. E veteribus stipulis camoenas apparas,
(250) Et more coccygis eadem recantitas.
Nunc occine aliam cantilenam. Qui sinat
Ferre intrò me pedem senex tam tetricus,
Ut plane Aristippum superet, aut Diogenem?
Nugas agis trifurcifer, dimitte me.
Com. (255) Dimitto, abi. Col. Te devorent cacodaemones
Triverbero, miserrimus abeo. Com. Heus, Colax,
Seria loquor. Col. λῆρον ληρεῖς. Com. Cedo manum.
Col. Hem, quid manum? Com. Et me & te beavit haec dies.
Curaberis. Abt hinc senex in praedium
(260) Seniore cum Philaetio gnato suo,
Subducat ut ratiunculam cum villico.
En singuli absunt, qui forent obstaculo.
Rem credidit mihi totam, & argentariam
Primum, & cibariam, sed & vinariam,
(265) Oleariam, atque obsonariam. Insuper,
Super omnia bona sua me herus constituit, &
[fol. A8v, p. 16]
Super famulicium suum. En claves, quibus
Sum praeditus, quibus ingrediar in atria
Opipara, divitiasque heri primarias.
Col. (270) Beas, beas me, sancta saturitas mea,
Si id verum, & id certum. Com. Hercle vero verius,
Nec te esurire certius. Iam volo animum
Te advortere his paucissimis, quae iussero.
Producta verba longius sunt, quam utile est.
Col. (275) Ut me voles, semper ero; quidvis impera,
Sed es brevis. Com. Certum est. Herilis filius
Iunior Asotus, scis quam ad omnem facilis est
Lasciviam, petulantiam, iocos leves,
Epulas, sales, risum, & voluptatem id genus
(280) Reliquam? Col. Probè novi, is calamitati meae
Praesidium amabile, modo liceat per patris
Severitudinem. Quid ergo vis? Com. Face
Ut advolent duae animulae, & formosulae,
Et molliculae, & amabiles, Planesium &
(285) Margaenium, atque huius farinae pauculi
Bibesij voluptuarij. Col. Licet.
Com. Induce per posticulum pedepressim. Col. Eo.
Lepidè exsequar. Nihil aliud est? Com. Propere redi.
Col. Properrime, venter monet. Com. culina ego ut
(290) Instructa sit, curavero. Col. Id curaveris.
Quid? nihil in os venatico cani, antequam
Venatum est, iactandum erit? Com. Raptim. Col. Admodum.
[fol. B1r, p. 17]
Com. Ingredere, sequar, & omnibus praescripsero
Edicta heri, atque interminabiles meas
(295) Leges, quibus si verbulo obganniverint,
Et ulmei & phoenicei faxo sient.
Strident fores, an aliquis audeat egredi?


ACT.I. SCE. 4. Trimetri, ut superiores.
Tribonius. Comasta. Colax.

ET ipsum, & ingluviem ipsius, Diespiter
Perdat, qui in aedeis has herilειs irruit
(300) Non aliter atque famelicus post quatridui
Ieiunium lupus. Com. Colaci irascitur.
Tri. Pernis tribus citius quidem, quam dixero
Iamiam voratis, denuo petasonibus
Crudis, deinde artocreis avidè ingruit.
(305) Timui profectò in me quoque faceret impetum,
Ita dentibus fremebat in captam sibi
Praedam. Com. Libet ridere utrumque, & illius
Edacitatem, & huius impatientiam.
Tri. Atque utinam herus resciscat haec & corrigat.
(310) Nam his omnibus comasta, herus dum abest domo,
Connivet. atque videns tacet, & (uti suspicor)
Inducit hos nihili viros. Com. Hem, uti video,
Nisi rigidè abactus hic siet, pax nostro huic
Fore non potest negotio. Triboni, ades.
Tri. (315) Quis me vocat? Tun’ hic eras, Comasta? Quid
Me vis? Com. Quid aedibus relictis me inscio
[fol. B1v, p. 18]
Exis foras? An nulla tibi cura est rei
Domesticae? Tri. Est nonnulla, maior forte quam
Quorundam eorum, qui crepantibus ampliter
(320) Buccis eam sibi arrogant. Com. Haec in meam
Contumeliam, tuumque prosequeris malum.
Quae igitur foris rerum tibi curatio est?
Tri. Primum expulit me improba Colacis edacitas,
Qua indignè heri penu abligurit funditus.
Com. (325) Nunquid minus te id arguente acturus est?
Tri. Faceret minus, si tu minus conniveas.
Com. Salus herilis pendet ex te scilicet.
In heri negotia modo hic ablegandus est.
Quis militat cuivis suis stipendijs?
(330) Nulla alia causa te vocavit huc foras?
Tri. Haec causa prima (dicere ut iam coeperam)
Huc impulit, verum tametsi haec non foret.
Granarium vocarat huc vel horreum
Statim, ad cribrandum triticum, herus ut iusserat.
Com. (335) Id iam cribratum oportuit. Abi, abi hinc, frutex
Et expedi ocyus quae agenda in horreo,
Nisi fustibus scapulas velis metirier,
Nam & hoc peracto ad alia dirigendus es.
Abi. Tri. Heu. Com. Colax ades, evola. Col. En adest Colax.
Com. (340) Uti iusseram, i venare, utrumne illos queas
Tres debitores uspiam praehendere
Iurique sistere. Col. Exigam, haud effugerint.
[fol. B2r, p. 19]
Com. Curre, interim nos te domi morabimur.
Tri. Si intellegam probè dolos, quos cum improbo
(345) Commentus est, non debitores iudici,
Sed scorta herili filio ductanda sunt.
Conscendam in horreum hoc & è granario
Sollicitus observabo, quos adduxerit;
Si non doli hic commenta sint, nullus siem.


[muziekbalken]

CHORUS. Iambico dimetro.

(350) AMor parentis in suos
Res est stupenda liberos.
Non pupulae tam lumen est
Quam patri amicus filius.
    Ut araneus se eviscerat
(355) Pater & suam substantiam
Impendit, ut gnatum iuvet
Et calamitate liberet.
[fol. B2v, p. 20]
    Mancipia edunt, ipse esurit,
Parvove victu & aspero
(360) Vivit, suo dum filio
Parcat; sibi parcit nihil.
    Nam propter hunc beandum, adit
Terrae marisque pericula,
Latronum & insidias pavet,
(365) Sed & frequenter incidit.
    Horum omnium tamen interim
Fore liberi immemores solent:
Levibus rependunt moribus
Pro amore amaritudinem.
    (370) Sed tu probae indolis puer,
Tantis tibi laboribus
Obitis referre gratiam
Stude, & vicissitudinem.
Continue

ACT.II. SCE. I. Iambici tetrametri.
Merimnus. Tribonius. Daetrus.

MOrtalium nemo est miserior me vel infelicior,
(375) Nam servitutem praeter hanc quam servio, tametsi optimo
Huic viro, multis ab oeconomo modis diverberor.
Cui senex totam simul cum re familiam tradidit
Suam gubernandam. Tri. Haud minoribus afficior & ego malis:
[fol. B3r, p. 21]
Probra, improperia, irrisiones, scommata, & amari sales
(380) Et colaphi, & alapae, & ulmeus, livor manent Tribonium,
Ni pedibus & manibus libens eam eius in sententiam.
Mer. Sermone blando, moribus placidisque compello virum:
Fert semper aegre, ut hero fidelior sit obsecro, neque me
Nisi verbere aut convicio dignatur, & quod omnium est
(385) Multo mihi molestissimum, quaecunque sollicitudine
Mea aut tua frugalitate parta sunt, heri quoque
Quicquid laboribus erat aggestum, oeconomus inutilis
Et infidelis dissipat, nobisque demensum cibum
Subtrahit, herus quem iusserat tempore stato nobis dari.
Tri. (390) Rem veram & aerumnosam ais, Merimne; sed quod inclytum,
Quod amabilem adolescentem heri pulcherrimam substantiam
Corrumpit, illicitque in omne scelus, habet me pessimè.
Servi fidelis est heri magis usque honorem ac liberos
Curare quam vanas opes, magisque multo quam sua
(395) Commoda. Ferendum utcumque, siquis me angat aut rapiat bona
Domini, at quod in heri pignera exitium est, ferendum neutiquam.
Mer. Verum hercle, verum numquid aequum tibi videtur, si indies
[fol. B3v, p. 22]
Nos terserit & hanc servitutem faciat odiosissimam?
Tri. Profecto iniquum, sed decet pro hero fidelem servulum
(400) Opprobrijs saturari, & affici crucibus & emori,
Si tempus aut locus expetat. Mer. quid igitur est? quid facto opust?
Tri. Quod primum hero negotium omne deferamus, ut sciat.*
Ne nos doli insimulet, vel infidelitatis arguat,
Si clam fuat. Mer. Probè mones, redeunti hero indicabimus.
Tri. (405) Mora est periculo. Mer. Periclo? quando suggerenda sint?
Tri. Agundum id est statim. Mer. Statim? Tri. Statim, premit enim occasio.
Mer. Qui sic? Statuit, ut assolet, epulari? Tri. Ita, è granario
Dolenda vidi, scorta per posticulum intrusit Colax.
Mer. Nugaris. Tri. Utinam. Prius enim aeconomus vidente me dedit
(410) Mastigiae huic mandata, ut adolescentulo scorta ingerat.
Mer. Papae quid audio, perij: quin istud est cautum magis?
Tri. Haud eiulatione opus, sed sedula prudentia.
Tu praestinato ut iussus es scombros, ego patrifamilias
Haec clanculo interea omnia indicavero. Mer. Recte mones,
[fol. B4r, p. 23]
(415) Sed ecce ab incunabulis hypocrita Daetrus advolat,
Cave ne quid horum intelligat. Daet. Quid abitis, & quo tenditis
Iter ò viri integerrimi? Quid me domi relinquitis?
Mer. Nos praestinatum amittimur pisces, probi quod interest
Servi, domum intus et foris curato, aderimus crastino.
Dae. (420) Me miserum, adhuc livet cutis plagis nuperrimis, manent
Recentia heu me verbera, adeò rigidus est oeconomus hic,
Etiam in ijs, quae praecipit praescripta contra herilia,
Nullusque huic malo obviat: redeat utinam herus & obviet.
Tri. Servum innocentem omnia decet perferre mala, quanto magis
(425) Nos, qui innumera commisimus. Vale. Daet. Valete. _______


ACT. II. SC. II. Octonarij, ut superiores.
Daetrus. Comasta. Merimnus. Tribonius.

_____________ NUnc bene est.
Nunc carbasa. Sed huc irruit Comasta clavatus, lubet
Videre, quid agat, non puto animadvertet in amicum modo.
Com. Scelesti, inertes, plagipatidae, adhuc satin’ livet cutis?
Tantisper est garrire lubitum, & atterere diem otio?
(430) Abite, abite dum. Mer. Heu. Com. Vel ad corvos, vel in malam crucem. Tri. Oh.
[fol. B4v, p. 24]
Dae. O Hercules diverberat eos fuste, faxo eiusmodi
Ne condiat carnes meas condimine. Obsequar homini,
Blandamque frontem praeferens quae voluerit faxo, ut queam
Redimere tot plagas. Si erit frugi, coquendi copiam
(435) Mihi faciet, indulgere Genio sinet, ut arbitror. E foro
Passerculos, ficedulas, anates, lepusculum, & anserem
Dudum attulit, nonnihil in his sperare mihi licet boni.
Verumtamen scio equidem: herus veniens domum haec si rescierit,
Nos ulmeos totos dabit, sescentoplagosque faciet,
(440) Quia iuniori filio hanc occasionem dederimus.
Inter sacrum saxumque sto, lupum auribus teneo miser.
Delibera, perpende Daetre, utrum eligas, evadere
Praesens malum, aut perendinum. Ex misero quidem miserrimum
Te isthoc die facere valebis, sive felicissimum. At
(445) Quid ante tempus es miser crucians te ipsum inaniter?
Daetrus minister erit, coquet bellis homunculis, malis
Instantibus mederier licet, futura incerta sunt.
Quin etsi hero fiat palam, nihil est quod haud praetexero
[fol. B5r, p. 25]
Callidus, & excusare, & incusare, & assentarier
(450) Doctissimus. Sed iam revortit huc malitia praeditus
Trux carnifex, timeo faciat in me impetum, ita torsit ferox
Voltum, ast eo obviam, & capite demisso honorem exhibuero.


ACTUS secundi SCENA tertia.
Tetrametri, ut superiores.
Comasta. Daetrus.

HEus Daetre te volo. Daet. Hem domine, praesto sum, abutere ut libet.
Com. Te perduat tuique abusum Asphaltus impurissime,
(455) Uti libet potioribus. Daet. Quid dixeram? Ut libet utere,
Dicere volenti parcito. Com. Parco, cave sis amodo*
Mihi verbulo aut nutu obstrepas. Dae. Posthac cati cavebimus.
Dic mi patrone, siquid actum à me velis, perfecero
Lubens. Com. Probè, sic te decet mihi esse morigerum. Sed his
(460) Compendium dictis volo. Scis flagriones hos duos,
Quos fuste deturbavi ab aedibus usque iussibus meis
Rebusque singulis & adversari & obloqui? Dae. Scio.
Com. Hos uti merebant proximum in vicum expuli. Dae. Merito quidem.
[fol. B5v, p. 26]
Com. Vivarium ut contentur & pisces domum cras convehant
(465) Reliquamque familiam vacantem amisi ad opera extraria.
Dij boni, quam absente hero turba omnis infidelis est.
Te unum inter omnes & probum & fidum autumo, cui nil prius
Herilibus bonis. Dae. profecto nil prius. Com. paucis cape,
Sunt iuniori gnato herili amiculi Sybaritici,
(470) Asiatici, atque Asotici, quibus dapes lautissimè
Coquas oportet. Daet. scilicet, sed quid si herus resciverit?
Nae acerrimas poenas uterque dabimus, alter et alteri
Non utique suffragabitur, timeo admodum pelli meae.
Com. Et ego admodum iugulo meo. Per Herculem tu ignavior
(475) Cuculo es homo. Pelli times, tibi dum esse foelici licet?
De pelle si modo agitur, in portu silent merces meae.
Daet. Ero ut voles. Com. Cura statim sequare. Daet. Te actutum sequor.
Pol omnium quos vidi, hic est deterrimus. Com. Deterrimus?
Vaeh tibi, scelus. Daet. sine obsecro finire me sententiam.
Com. (480) Quam? Dicito. Daet. Pol omnium, quos vidi, is est deterrimus,
Qui respuat beatus esse, dum fuerit occasio.
Id coeperam. Cur mi volenti dicere id suscenseas?
Com. Haud loquere consentaneum, tamen facesse quae volo
[fol. B6r, p. 27]
Ne feceris mihi remoram, sequere. Daet. Sequar celerrime.
(485) Nunc abijt hic pol, omnium, quos terra sustinet uspiam,
Deterrimus, ridet senem, rem dissipat, gnatum locat
Scortis, ferit pueros, & omni luxui se immersitat.
Hinc aliquot affectos probro optimos viros longe aspulit
Quo indulgeat licentius suis cum herili filio
(490) Foedis voluptatibus. At ex intemperantia illius
Mihi cumulus obtinget bonorum, quod voluptate liceat
Frui, atque ad eius pessima facinora probum viderier.
O lepida fors fortuna servas me, bene est, bene me beas,
Nunc carbasa (inquam) Euro dabo, atque froena laxabo Genio.
(495) Intro sequor, coquo, lixo, torreo, condio, apparo splendide.
Exit Colax ad haec probe exigenda mirè accommodus.


ACT. II. SCENA IIII. Iambici senarij.
Colax solus.

IOvi optimo ter maximo habeo gratiam,
Mihi omnis ex sententia res provenit.
Albis quadrigis evehor, post brumam adest
(500) Vernus tepor, post hymbrem adest serenitas.
Sub inedia misero opitulatus obiter est
Comasta, praedam uterque quam vult, nactus est.
Parasitus est vaenatico similis cani,
[fol. B6v, p. 28]
Cui etsi feram venator eripere solet
(505) E dentibus quam ceperit, cibarium
Tamen accipit panem, ut suam ingluviem expleat.
Praedam priorem domino, & hanc sibi vindicans.
Item ego, feras quas prendidi oeconomus tenet
Sibi atque hero, scorta attuli, epulae me manent.
(510) Verua tument, chytropodes exhalant focis.
Foelicitati unum deest meae, utpote
Unius Asoti reditus, hunc si prendero,
Sat prendidi. Sed advolatne Asotus huc
Accipitris in morem, sinistra quem gerit?
(515) Sine, appropinquet, ipsus est, Asotus est
Ipsissimus. Nunc incidit fera ultima in
Casses meos, quam cupieram. Dij boni
Quàm vagus hic est pullus, quàm & indomita est avis.
Nec lac similius lactis est, nec aqua est aquae,
(520) Atque hic avi persimilis est. Patrem (auguror)
Abijsse scit, levitatis id dat fomitem.
Nam cum domi est, ipsum veretur plurimum. Hem,
Quid arguo, cuius meam dementia
Gulam beat? Canet, haud videntem se videt.


ACTUS secundi SCENA quinta.
Iambici dimetri & trimetri.
Asotus. Colax.

[fol. B7r, p. 29]
[muziekbalken]

1. (525) AVis ferae persimilis est   Acatalecti.
Iuventa lubrica & vaga,
Nam quemadmodum saepe avolat
Custodis avis incuria,
Ut nunquam eandem possiet
(530) Allicere vel praehendere.
Col. Vetus ista cantilena                     Catalecti.
Quadrat tuis ad amussim
Tum moribus tum factis.
.2. [Aso.] Iuvenis perinde lubricus     Acatalecti.
(535) Fugae fuat si occasio,
[fol. B7v, p. 30]
Nec patris imperium obviet,
Raptatur ultro quolibet,
Ut eius ignores vias
Nec possies reducere.
Col. (540) Bene intulit profectó.         Catalecti.
Ad haec libens ausculto.
.3. [Aso.] Si morte delirus senex         Acatalecti.
Sublatus è medio foret,
Et cederet mihi portio ex
(545) Haereditarijs bonis,
Beatus & felix forem, &
Liceret omne quod libet.
Col. Quamquàm canentem audire perlibet, tamen
Adorior hunc (quia proximus) iam comiter.
(550) Asote salve. Aso. Quis loquitur? Col. huc respice.
Aso. Tun’ es, Colax? Col. Ego sum animule. Aso. hem, salve Colax.
Quid admodum suavis es? Col. Egone iam tibi
Suavior sum, quàm hactenus semper fui?
Aso. Videre nunc quidem. Sed age dic mi Colax,
(555) Senemne vidisti patrem meum? Col. Domi est.
Aso. Perij. Quid inquis? Col. Te moratur in ostio.
Aso. Planè occidi miser, hunc abisse rus ratus.
Col. Quid si ego vetem te istanc modo aerumnam exsequi?
Aso. Dic serio, pater domi est? Col. Non, rus ijt,
[fol. B8r, p. 31]
(560) In praedium, vix crastino rediturus est.
Tamen domi est. Aso. Quisnam Colax? Philaetius?
Col. Non, cum patre est. Aso. Tribonius? Col. Non est. Aso. scio,
Merimnus absenti patri cupit integram, &
Salvam esse rem. Col. Nec is domi. Aso. Me plurimum
(565) Beas. Col. Beo inquam te, nam uterque abactus est.
Aso. Abactus est? quò abactus? Col. In pagum foras.
Aso. Cometa villicus est? Col. Patrem qui habet hospitem?
Aso. Salvae meae res sunt, teruncij caeteros
Non fecero. Sed dice quisnam sit domi,
(570) Quis obsit mihi? Col. Scis graecè? As. Ita, & graecarier
Utcumque calleo, dum licet. Col. μαργαίνιον,
Πλανήσιον. Aso. μανία γλυκεῖα, γλυκύς δόλος.
Sed age, quid hasce suggeris? Col. Rogas? Domi
Tuae morantur te. Aso. Me Asotum? Cerberus
(575) Te glutiat, nequissime. Col. At te mavelim.
Dum nuncio bona, etiamne diris devoves?
Aso. Mentiris omnia. Hactenus mi os oblitum est
Colax? An avis eiusmodi tibi videor
Impure, quicum lusites? Col. Cedo manum.
Aso. (580) Quid volt dari? hem. Col. Tam vera sunt haec quam supra
[fol. B8v, p. 32]
Nos est polus. Aso. Videris esurire. Col. Iam
Non admodum, nam illum tyrannum propuli
Πόῤῥω tribus pernis, qui adegit me cruci,
Denuo propulsaturus hinc ποῤῥώτερον
(585) Petasonibus, ποῤῥωτάτωτ’ artocreis.
Aso. Quo verbero verborum hic ingens ambitus?
Suspendio tenes, logis finem face.
Col. Compendio dicam. Senex abest domo,
Oeconomus aspulit familiam tetricam,
(590) Venatum abegit me. O lepusculos tibi
Pulposulos modo prendidi, Planesium,
Margaenium, feras & id genus alias.
Quicquid gulam aut Venerem allicere solet, domum
Comasta comportavit & Daetrus coquit.
(595) Vinum, iocus, risus salesque affluxerint.
Aso. O Bacche, servas me, si ita est, sunt res meae
Fultae. Sat est verborum, eamus intrò, nam
Ardet videre corculum quae dixti. Ament
Te Dij Colax, qui quod mea ex re est sedulo
(600) Curas, meminero dum sinent fortunulae.
Sequere. Col. Sequor, grunnire venter occipit.
Tu cantilenam prosequere, quam coeperas.
4. Aso. Cum bellulis homunculis    Acatalecti iambici.
Et candidis puellulis
(605) Porrigere frontem si libet,
Id propter inopiam haud licet.
[fol. C1r, p. 33]
Solvendum enim dum in symbolo est,
Ubique zonam perdidi.
Col. Id mihi accidit frequenter,
(610) Cum non eram solvendo.
5. Aso. Idcirco patrem accessero      Acatalecti.
Rogaveroque, ut impleat
Meam aureis crumenulam.
Si fors mihi id negaverit,
(615) Rem hereditariam petam
Mihi dividi atque abivero.
Col. Mentis suae secundum              Catalecti.
Vagam indolem canendo,
Fugam fugax meditatur,
(620) Ni consequatur votum.
Aso. Sequere. Col. Sequar te. Aso. Aperitur ostium. Col. Sequor.
Monet ipsa res, nident culinae obsonia.

[muziekbalken]


[fol. C1v, p. 34]

CHORUS. Iambico dimetro.

VAna est iuventus & vaga,
Salax, petulca, lubrica.
(625) A pecude, ni coerceas,
Post paululum nil differet.
    Sola est voluptas, cui studet,
Sola est libido, quam cupit:
Scortari, inebriarier
(630) Noctes diesque nititur.
    Tam caecus est ephebi amor,
Perversus, improbus, impius,
Ut iactet id potissimum,
Unde erubescat maxime.
    (635) Sua stupra clancularia,
Furtum, dolum adolescentuli,
Quantumlibet pudenda sint,
Celebrant, honestant efferunt.
    Quapropter hanc licentiam
(640) Oportet esse coercitam,
Alioqui epbebos criminum
Tandem in barathrum miserit.
    Nam quodlibet malum, cui
Non initio resistitur,
(645) In omne passim flagitium
Peius priore pertrahit.
Continue
ACTUS. Tertius.
[fol. C2r, p. 35]
SCENA Prima. Iambici senarij.
Cometa villicus solus.
MAndata herilia vix quidem, quae tuta sunt,
Solent inertes aggredi, & nihilominus
Cum hero suo, si utcumque ad oculum fecerint,
(650) Pro praemij retributione expostulant,*
Fidos probosque se arbitrantes servulos.
Verumtamen multo secus ego censeo.
Nam fidum ego & probum autumo, domini sui
Qui iussa sedulo facessit, & aspera
(655) Perinde fert ac prospera, haud tamen arroget
Sibi meritum, sed inutilem usque iudicet,
Totusque herili ex gratia dependeat.
Me scio equidem, scio verbera atque opprobria
Manent me ab oeconomo domi, nam aegre feret
(660) Se deprehendi ac reprehendi, herum quoque
Lento gradu meum assequi ad vestigium
Non suspicabitur, & ob hoc in me saeviet.
Verum imperium herile exsequi est sententia.
Visam quid actitet domi, num dissipet
(665) (Ut detulit Tribonius) domini bona.
Ne callida eludat vafricie simplices
Senis oculos. Coarguent nequam scio
Tribonium, quasi egerit iniquissimè,
Factus sui commilitonis proditor.
(670) Sed ego virum fecisse recte existimo.
[fol. C2v, p. 36]
Nam te infidelem hero esse, quo servo malo
Sis propitius, non convenit, minime expedit.
Crepit ostium, videbo clam quis exeat.


ACT. 3. SCE. II. Trimetri ut superiores.
Colax. Comasta. Cometa.

PArare vina animos solent (quemadmodum
(675) Cecinit poeta) sed mihi secùs accidit.
Quantumlibet ventrem meum vino oppleam,
Nihilominus labascit animus impotens,
Et propter adventum senis cor palpitat,
Nutant gradus, artus tremunt, pallent genae,
(680) Sed & pavor subitariam urinam exciet.
Papae, malo omine auspicatus sum diem hunc
In foribus est malum. Come. Quid occipit loqui hic
Scelestus? Col. Heus Comasta, te volo adesdum. Coma. Ut hic
Nequissimus bacchatur, ecquid est? Col. Malum. Coma. Hui.
Col. (685) Perimus. Coma. At servamur inquam. Col. Heu me, Coma. Quid est?
Col. Ubi transij limen domus, in culmine
Sedit sinistrae clamitans minaciter,
Rostroque teglas vellicans cornix. Quid hoc
Portendit aliud, quam quòd aut mea, aut tua, aut
(690) Utriusque nostrum vellicanda sit cutis?
Coma. O timidiorem lepore. Num cornicula
Te terret unica? Nec corax, nec noctuae, aut
[fol. C3r, p. 37]
Cornicularum mille me deterreant.
Adeon’ superstitiosus es, ut anilibus
(695) His fabulis attonitus expavesceres?
Ades, fruere praesentibus, futura namque
Incerta sunt, redi. Col. Redibo, at palpitans.
Certè hoc viro haud in orbe confidentior,
Qui homines veretur neutiquam, nec percita
(700) Ira expavescit Numina, at viro obsequar.
Come. Nisi durius Comasta sit coercitus,
Res nostra pessum ibit domestica, quoniam
Hoc homine confidentiorem neminem
Puto esse in hoc loco, nec usquàm gentium.
(705) Mediusfidius ipse Parasitus iustus est,
Si conferatur oeconomo. At ego nunc sequor.
Clausum ostium est, validissime pulsavero.


ACTUS III. Scena III. Senarij.
Cometa solus.

HEus heus, quis intus est? quis aperiet ostium hoc?
Ohe, domus plena est ligurrientium,
(710) Bacchantium quoque & meretricantium.
Nemo audit. Ecquis aperiet mihi ostium hoc?
Merimne, Daetre, Thrypte, Triboni. Nullus est?
Ut nulla deferentium suspicio sit,
Validius aliud ostium pulsavero,
(715) Poenitissimum quod ducit in domus locum. Heus,
Recludite heus. Nec vox sonat, nec sensus est.
[fol. C3v, p. 38]
Quid ah Dij vestram fidem, quid agitur hic?
Clamo, reclamo, pulsito, repulsito,
Ut non modo postes quati, sed & domus
(720) Nutare fundamenta videantur, nec est
Qui exaudiat, respondeatve, at una vox
Est omnium bacchantium & heluantium.
Risus, iocus, festivitas tractantur in
Penetralibus. Comasta hero inibi herilior.
(725) Vocabo tandem ex nomine. Heus Comasta. Ohe.
Exaudiunt, nam mussitant, ut musculi
Taciti silent. Prorumpet huc foras latro
Furibundus ac temulentus. Atqui nondum adest,
Quid nunc moratur? At nihil non suspicor:
(730) Num scorta clam eijciet per abdita? Neutiquam,
Nam audentior, pulsabo adhuc. Comasta adesdum,
Adesdum, adesdum. Quid moraris flagrio?
Non dubito quin me rideat, ea praeditus
Petulantia est. Convitio irritandus est.
(735) Exi e latibulo mastigia citus foras.
Egredere pernicies herilis aedibus.
Exi è culina nidor. Ecquid adhuc lates?
Quin advolas? His credo provocabitur
Sermonibus. _____________


ACT. III. Scena IIII. Senarij.
Comasta. Cometa.

_____________ QUid hic tibi clamatio est
[fol. C4r, p. 39]
(740) Pro his aedibus, scelus? Putas versarier
Ruri, tuove in sterquilinio sordido?
Abi frutex, abi, recede à ianua. Come. Heu.
Coma. hoccine volebas? Come. heu perij? quid verberas?
Coma. Quia lubitum est. Come. Patiar. Sine, adveniat senex.
(745) Senem sine advenire, quem absentem comes.
Tu urbane scurra, libidinum fomes, mihi
Rus obijcis? Post pauculas horas cave
Numerum in crucibus arentium ruri auxeris.
Nunc, dum tibi lubet & licet, bibe, perde rem
(750) Domesticam, corrumpe herilem filium,
Meretriculas accerse, pasce inertium
Gregem helluonum, unà age pollucibiliter.
Totos dies noctesque pergraecamini.
Istaecne mandavit tibi` cum abijt, senex?
(755) Hoccine statu offendet repositam rem suam?
Hoccine boni servi esse officium existimas,
Ut filium corrumpat absente patre?
Corruptum eum duco, dum ijs studet artibus,
Quibus eruditur ex magisterio tuo.
Coma. (760) Quid tibi (malum) dic quid ego agam curatio est
An non tibi curanda ruri pecora sunt?
Potare, amare scorta ducere animus est
Mei fit hoc tergi, haud tui fiducia.
Come. Quam audacter inter pocula modo perstrepit.
Coma. (765) Te Iuppiter perdat dijque omnes. Abi.
[fol. C4v, p. 40]
Tetrum allium Germana colluvies oles.
Come. Non omnium est unguenta olere exotica,
Neque vescier tecum opiparis dapibus. Tibi
Tuos habeto turtures, ficedulas,
(770) Passerculos, & id genus alias aves.
Sine me alliatum, & fruge contentum mea,
Fidum esse hero. Sis tu beatus, ego miser.
Coma. Bene imprecaris id quod est dignissimum.
Decet me amare, & te bubulcitare, me
(775) Quoque victitare splendidè, teque miserè.
Abi, cave molestus esse, rus abi.
Come. Non cessero posthac, licet modo oporteat.
Coma. Sapit, aufugit, neque quod loquor flocci facit.
Nam abactus est, explosus est. Sed nos quid hic
(780) Sordidus inexspectatus obruit? An hero (id
Quod suspicor) dolosus explorator est?
Vaeh tergori, vaeh gutturi meo. Attamen
Hic caecior talpa, atque pilo obtusior,
Ut atrum ex albo vix queat discernere.
(785) Hominem probe deludam, herus si resciat,
Nihilque in his non comminiscier licet.
Regrediar intro. Sint suae curae omnibus
Curantibus. Quid hui, quid intus est tumulti?
Inclamitant Divos: atat quid hoc mali?
(790) An (ut assolet) fit pugna pro mulieribus?
Celerius haec dirimenda, ne gliscat malum.


[fol. C5r, p. 41]

ACTUS III. Scena V. Trimetri.
Cometa solus.

QVid concito cursu in domum irruit latro?
Quid eiulatio atque deprecatio
Cruciumque verberumque? Per posticulamne
(795) Herus, hos ut inopinatus in facto opprimat,
Ingressus est? Suopte more neutiquam.
Revortar hac, fors & mihi indignabitur,
(Si intus siet) quod tantum huic dederim λόγων
Spurcissimo. Ipsus est senex, mirum quidem
(800) Qui tantum itineris mensus est hora brevi.
Urgebat hercle negotium, quod & addidit
Vires senectuti. Ipsus est certo senex.
Nam amarulentis gemitibus vox illius
Singultit, & Philaecij vox acrior.
(805) Eccas, propelluntur foras Margaenium &
Planesium meretriculae, & iuvenculus
Asotus indomitus, utrisque luctus est.
Procedam ut audiam, atque consulam probè
(Si quivero) bonae adolescentis indoli.


ACTUS III. Scena VI. Senarij.
Margaenium. Planesium. Asotus. Cometa.

(810) HEu, dura fors. Pla. Heu me miserrimam, ò dij, ut
Faedata cutis, & pulvere obsita. As. Ah dolor.
Mar. Quid oblitam istanc pulvere ingemis? Vide, ut
Mea tumida est, livetque verberibus cutis.
[fol. C5v, p. 42]
Nec me piget pudere nec sordere nec
(815) Plagarier tuo prae amore mel meum.
Te pudeat ob pulvisculum, qui adhaeserit
Vestitui, aut cultum imminutum conqueri.
Pla. Quis nescit, hac quod voce suggilles meum
In amicum amorem? An modo sibi te elegerit,
(820) Ductaverit, & amaverit? Sile olida sus.
Mar. Quin tu sile cloaca, susque morbida,
Cui praeter hanc frontem, femur, latus, inguina,
Et corporis alia membra purulenta sunt,
Infecta morbo, qui solet celarier.
Pla. (825) Tun’ audeas me morbidam? Mar. Quin audeam?
Veneficamque. Pla. Mene dices morbidam,
Veneficamque? En morbida haec venefica, haec
Te his verberat pugnis, & ungue vellicat.
Mar. Id neutiquam impunè egeris. tu foedior
(830) Quovis cadavere, atque caeno* obscenior,
Tu caederes? Sic disce pugnis caedere,
Sic disce pugnis caedere, sic vellica.
Come. Non est quòd usquam gentium intuerier
Malim: calyptra, pepla, vittae devolant,
(835) Passos capillos manipulatim vellicant.
Hic ludus est planè meretricius. Adit
Asotus, huic videro quid horum curae erit.
Sequester est profectò proelia dirimit.
Aso. Nolite rogo me propter altercarier,
[fol. C6r, p. 43]
(840) Nam utraque mihi ut pulcherrima, ita charissima est.
Faxo in malis sociae, & bonis fruamini.
Mar. Men’ illa caederet? Pla. Tibi ero ludibrio?
Aso. Quiescite, etsi coepta nostra negotia
Turbata sunt, fortuna tandem si volet,
(845) Meliora erunt. Mihi à patre recedendum erit,
Qui offensus his gravissimè, poenas graves
De singulis sumpturus est, in me quoque
Forte omnium gravissimè animadvorterit,
Si in ipso ei primo furore occurrero.
(850) Valete amiculae. Mar. Vale longum. Pla. Vale.
Come. Asote, Asote. Aso. Quis vocat? Com. quin respicis?
Me sequere, ut animi causa eamus quolibet.
Aso. Non te sequor. Come. Turbatus est. Heus te sequor.*


ACTUS. III. Scena VII. Iambici tetrametri.
Eumenius. Thryptus.

HEus Thrypte, sellam profer, ut lassus quiescam, nam domus
(855) Infusa baccho odore longe olet teterrimo
Epulantium bacchantiumque. Pro dolor, quod in hoc mea
Congesserim bona, ab improbis ut edantur his lurconibus*
Meretricibus, scortantibusque. Proh dolor, quod haec domus,
Quam semper hactenus scholam fuisse virtutum liquet,
[fol. C6v, p. 44]
(860) In ganeum atque prostibulum conversa sit. Quandoquidem,
Nisi modo rescissem, filio labem intulissent maximam.
Hoccine fidelium est opus servorum, herilem filium
Absente hero corrumpere, supellectilem pessum dare,
Caesis domus meae vel expulsis probis vernaculis,
(865) Ductare scorta, accire lenones, gregemque inducere
Parasiticum, & per furta rerum creditarum singulos
Opplendo pascere? An haec quieto animo ferenda sunt?
In huncne sceleratum gregem animadvortero? Haud parcam. Puer
Fer ocyus sellam, ut quiescam, nam oppido lassata sunt
(870) Membra mea stando, restitando, eundo, redeundo die
Toto. Haud fuit spatium quieti vel minuto temporis.
Thr. En sella adest here postulata; sede, quiesce paululum.
Vin’ adferam, quo prandeas parum cibi & potus? Eu. Mane.
Thr. Praeterijt hora prandij. Eu. Scio mi puer, sed hoc die
(875) Neque pane vescar neque bibam vinum, priusquam in impios
Therapontas animadvorterim. Producite illos huc foras,
Lorarij, quo iusseram intus ordine. Producite. Thr. heu.


Actus.III. Scena.8. Octonarij ut superiores.
[fol. C7r, p. 45]
Lorarij. Eumenius. Comasta. Daetrus. Colax.
UTi iusseras, Comasta adest domine, tuo discrimine aut
Plectendus aut servandus. Eu. Hem, quid ausus es
(880) Contaminare aedes meas nefande spurcitie tua, &
Scortis tuis; caedere familiam pro tua libidine
Praeterque abusum filij, furarier, baccharier,
Scortarier quoque, & nihil sceleris pudendi omittere.
Quid poteris his praetexere? Eloquere, quid obmutescis? &
(885) Quid concidit vultus tuus? quid mussitas? responde. Com. Ita
Quia libitum erat. Eu. Haec verba non sunt, quae mereri gratiam aut
Veniam queant, sed iram & indignationem provocent.
Coma. Iniquitas mea maior est, quam ut fata mortis deprecer.
Eu. Te serve nequam ex ore proprio iudico. Ob scelera tua
(890) Penesque nostra in mancipia proterva privilegia,
Te morte dignum teque plectendum horrida poena crucis
Pronuntio. Clangat tuba. Com. heu, sic separas me, amara mors?
Lor. O domine flectere. Eu. Apagete. Sin abducitis, peristis. Huc
Adducite alterum, volo etenim omnem semel domum meam
[fol. C7v, p. 46]
(895) Purgarier. Lo. Presto est here, hunc vin’ ad phylacam trudier?
Vin’ ulmeis aut taureis caedi? Eu. Ulmeis aut taureis
Mille crucibus dignissimum? O trifurcifer, quin tu mihi
Morem geris? Quousque ad oculum servies? Mavis malo
(Cum deprehendi non times) servo obsequi quam hero tuo?
(900) Quousque hypocrites eris? Quousque mente subdola?
Dae. Verebar here, ne vapularem haud obsequendo. Eu. Non times,
Insane eum qui carceri te perpetuo adigere potest
Ipsave morte tollere? At ventri studes, facile times.
Et istic abductus siet per compita omnia, ac fora,
(905) Insignis hac qua dignus est, furca, hinc phylacae innectite,*
Donec sciam, qua afflictione insigniter multabitur.
Procedat & Colax vorax, qui praeter id quod edit ac
Bibit, arietem validum intulit quoque castitati. Accede tu
Quoque bone vir. Quid iuris est tibi aut rei in domo mea?
Col. (910) Nihil. Eu. Quid ergo absente me istanc ingredi praesumpseras?
Col. Adegit huc me venter Eumeni famesque. Eu. Abducite
Scapulasque flagris caedite, ac dimittite. Col. Et quidem sat
Dignè, ut luant scapulae, quod antè venter hic pecca- [fol. C8r, p. 47] verit.
Eu. Iam sontibus plexis malum non parvum adhuc reliquum est, mei
(915) Gnati periculum iunioris, nam beat me neutiquam,
Quod iniquus aequa passus est; at perditus quòd filius,
Id pessime me habet. Ibo, & in morem ingemiscens turturis
Contabuero miserûm omnium miserrimus, donec vagum
Post furta, scorta, libidines ad veritatis tramitem
(920) Reduxero. Ite pueri, Asotum quaerite, ut compareat.


ACTUS. III. Scena. IX. Senarij.
Philaetius. Asotus. Cometa.

QUo perditus se proripit frater meus?
Moratur hunc pater, familia quaeritat.
Sed eccum adest, frugi comitatus villico.
Frustra monet, frustra obsecrat, scio perditum.
(925) Rigore agendum censeo, obiurgabo eum
Et ut meret durissimè increpabo eum.
Quid frater est, quod post tuam insolentiam,
Temulentiam, petulantiam, lasciviam,
Post ducta scorta, post domus rem perditam
(930) Adhuc patris te subtrahis conspectui?
Horum omnium non te pudet? Non poenitet
Mitem patrem irritasse tantis sceleribus?*
Aso. Pudet, pigetque, & poenitet. Phi. quin ergo ades,
Quo patris iram mitiges modestia?
[fol. C8v, p. 48]
(935) Quid iners foris vagaris, aut turpia levis
Levissimorum sequere contubernia?
Quid otiosus otiosa amplecteris?
Quid operi alicui te domi non applicas?
Iam complices poenas dedere tui, cruci
(940) Comasta iam suffixus est, Daetrus quoque
Fortasse subrigendus est, Colax flagris
Acerrimis laceratus est. Tu solus es
Cui parcere pater optimus desyderat
Et adhuc iners vagaris, atque in otio
(945) Tempus teris. Quousque abuteris patris
In te, & mea patientia & clementia?
Aso. Hem, sat λόγων, pudet, pigetque, & poenitet,
Quod nostra propter contubernia hoc die
Offensus est pater meus, quae ego non tamen
(950) Instruxeram, nec me sciente instructa sunt.
Sed inscius, quaesitus, ultro & accitus
Sum, caeterum neque tua vorata nec patris.
Ex integro substantia est. Porrò argui abs
Te indesinenter otij atque inertiae
(955) Taedere iam coepit, nec amodo perferam.
Num tu mihi praefectus, aut didascalus?
Si deprehendat in facinore me pater,
Redarguat, me corrigam, aut toleravero.
Abs te recuso vel argui vel corrigi.
(960) Curare desine quod tua non interest.
[fol. D1r, p. 49]
Phi. Non interest mea? Diu noctuque qui
Duris patri laboribus te deside
Inservio? En, callent manus, rigent pedes,
Curvatur oneri dorsum, anhelat hoc meum
(965) Pectus, gelu urit & aestus hoc squalens caput.
Tu contrà inerti semper otio vacas.
Tu suaviter, tu delicatè victitas
Instarque scorti molliter: haud mea interest?
Aso. Quid agam scio, si pergis hoc modo loqui.
Phi. (970) Fac quod velis. Aso. Abivero. Phi. Per me licet.
Aso. Tu rus abi sycophanta, abi in malam crucem.
Phi. Cometa sequere, actum est de eo. Come. Heu. Phi. Sequere ad forum.
Videbo, quanti grana veneant. Come. Sequor.
Aso. Ille abijt, ego recta ad patrem processero
(975) Omnemque rem, quae ad me attinet, petivero.


ACTUS Tertij. SCENA X. Senarij.
Eumenius. Asotus.

UT is beatus est pater, cui contigit
Generare prudentes probosque liberos,
Ita est profecto miserrimus, qui aut improbos
Fatuosve consecutus est. Id pro dolor
(980) Iamdudum ego experior meis in liberis.
Suscepi enim ex uxore filios duos,
Quorum alter est frugi nimis, quamque expedit
[fol. D1v, p. 50]
Aequi tenacior. Laboriosus is
Quidem, & utilis, sed admodum morosus est.
(985) Porrò alter ut iunior, eo est dementior.
Nam ad otium, luxum, iocum est propensior.
Sed eccum adest, tumens quasi ira percitus.
Habet profectò nescio quid incommodi,
A fratre forsan increpatus durius,
(990) Cui lenius quam meritus est loqui expedit.
Aso. Salve pater. Eu. Mi gnate ut est? Rectè omnia?
Aso. Etiam, sed est quod te volo. Eu. Ausculto libens.
Aso. Ne deneges mihi iam, quod abs te postulo.
Eu. Quid id est? Quid id celas? Adesdum, dic patri.
Aso. (995) Da mihi, pater partem meae substantiae,
Quae hereditario mihi iure obvenit.
Sine me institutis proprijs iam vivere.
Eu. Quid, gnate mi? Quid in me displicuit tibi
Obsecro, ut hanc rem postules? Aso. Nihil pater.
(1000) Fratrem tamen mordere me palam, & alios
Mihi invidere clanculum, non perfero.
Eu. Animaequior gnate es, bonique consule
Quod in tuam rem à fratre dicitur tibi, aut
Abs quolibet. Non rancor istius rei
(1005) Est seminarium, sed ipsa charitas.
Lasciviam fuge & otium, curato rem
Domesticam, fratri ades in agro, in vinea,
In aedibus: voto pari, si nequeas
[fol. D2r, p. 51]
Pari labore aut viribus. Ne iungere
(1010) Potantibus, scortantibus, voracibus
Rapacibusque, & id genus nihili viris.
Te tempori confer domum, mecum quoque
Consiste liber in aedibus. Ne te sinas
Obsequio, & arte subdola meae domus
(1015) Servorum ad improba pertrahi, sed moribus,
Sermone, gestu, actuque liberalibus
Praestare cunctis nitere, quibus imperas.
Haec tibi perennem gloriam, haec tibi commoda,
Haec tibi voluptatem omnium pulcherrimam
(1020) Paraverint. Haec facito, & in te ne quidem
Catellus unquam mutiet, sed omnibus
Habeberis charus, patri charissimus.
Aso. Ne verba mihi moramve feceris pater;
Praecide funem, amitte, iacta est alea.
Eu. (1025) In maximum dabo tuum tibi malum.
Olim scies, cum te instruet vexatio,
Quàm exegeris temere tuum patrimonium.
Mecum ingredere, quo fusius tecum loquar,
Et portionem, quam requiris, supputem.
(1030) Eheu miser. Aso. Ne lachryima pater, sequor.


ACTUS. III. SCEN. XI. Dimetri.
Belial. Astaroth.

HAhahe, quid usquàm laetius
Terra, mari, coelo, solo, aut
[fol. D2v, p. 52]
Apud inferos mihi accidit?
Ast. Quid Belial adeptus es,
(1035) Solito quòd es iucundior?
Bel. Per Cerberum tu bardus es.
Non hanc vides pulposulam
Feram incidere griphis meis?
Ast. Gnatum Eumenij vis dicere?
(1040) Cui hereditariam pater
Rem dividit? Bel. Volo. Ast. Video.
Bel. Viden’ capaces sacculos,
Magnamque vim pecuniae?
Ast. Quin videam? Et auri plurimum.
Bel. (1045) Videsne, ut inhiat filius
Hereditarijs bonis?
Ast. Video, atque plenis lancibus
Pendit pater gnato suo
Auri talenta plurima.
Bel. (1050) Dum appenderit, numerato ea,
Avidique Asoti uncas manus
Ad involandum respice.
Ast. Quintum pependit. Bel. Provide
Ne erres in aliquo calculo.
(1055) Si non velis stygos ignibus
In tartaro punirier.
Ast. Non erro, decimum ponderat,
Grandemque vestium puer
[fol. D3r, p. 53]
Parat expeditus sarcinam.
Bel. (1060) Vide sis. Ast. Video, iam appensa sunt
Auri talenta quindecim,
Argenti & addit sacculos
Duos probati ponderis.
Age dice quid factum velis.
Bel. (1065) Ponamus undique laqueos,
In ganeis, in compitis,
In oenopolio, in foro.
Absconditi insidiabimur.
Non poterit haec pecunia
(1070) expendier sine foenore.
Satana vafrum te exhibe,
Ast. Ero fortiore fortior.
Latebo in oenopolio.
Tu ganeum tuum occupa.


[muziekbalken]

[fol. D3v, p. 54]

Chorus, Versu Iambico dimetro.

(1075) SErvum fidelem hero decet
Rem creditam tuerier,
Vigilem, modestum, sobrium,
Absentem herum morarier.
    Inutilis contra solet
(1080) Foris morante hero interim
Domesticam rem perdere
Domesticosque caedere.
    Quicquid fidelis congerit,
Id infidelis dissipat
(1085) Absente hero ventri, gulae, &
Veneri nefandae deditus.
    Quapropter is, qui frugi erat,
Redeunti hero laudandus est.
At improbus vel in crucem
(1090) Vel in phylacam agendus est.
    In rebus itaque prosperis
Licentiam suspectam habe,
Et in omnibus, quae impunè agis,
Finem subinde respice.
Continue

ACT. IIII. SCEN. I. Iambici trimetri.
Merimnus solus.

(1095) COmasta, quo suo vacaret luxui,
Utrumque nostrum amisit ad vivarium
[fol. D4r, p. 55]
Pro irretiendis piscibus, ut eum Deus,
Fidelium pius arbiter, redarguat.
Profecto me piget, pudetque ignaviae,
(1100) Quod ambo caesi neutiquam restiterimus.
Malo igitur insperatus hoc die domum
Revertier, quàm crastino quo iusserat,
Ne me infidelitatis arguat senex.
Qui (cum sciam virum infidelem in omnibus)
(1105) Aedes timore verberum reliquerim.
At suspicor quòd iam me herus praevorterit
Et in improbum famulicium animadvorterit.
Quòd non redijt, ut dixerat, Tribonius.
Dij boni quid cerno? Nunquid ex cruce
(1110) Comastam heri promum atque condum pensilem?
Heu domine Deus, ut est subito mutata sors.
Ut graviter omnium virûm mitissimus
Eumenius animadvortit hunc in noxium.
Quid ego iam agam? Quo me miser vertam? An domum
(1115) Ingrediar? An foris morabor, dum parum
Herilis ira refrixerit? Paveo admodum.
Quin tuta pertimesco cuncta, & horreo.
Sed commodum, strident fores, videbo clàm
Ab angulo quis exeat. Cum Paegnio
(1120) Asotus est, peculiari servulo.
Libet mihi observare, quid vel egerint,
Vel dixerint. _____________


[fol. D4v, p. 56]

ACTUS IIII. Scena. II. Trimetri. Asotus. Paegnium. Merimnus.

_______ I Puer, & isthaec transfer ad
Margaenium aut Planesium. Pae. Facesso here.
Vin’ redeo? Aso. Non, dic me secuturum ilico.
(1125) Parentur omnia, quae ad gulam & Venerem attinent.
Mer. Ut video, & ut modo res se habet domestica,
Diutius quàm par erat, atrio abfui,
His piscibus dum irretiendis institi. Heus,
Quò fers puer vidulum istud & marsupium?
Pae. (1130) Ecquid tua interest? Eò, quò praecipit
Herus. Mer. I. Sequetur Asotus. huc subduxero
Me, & clanculum exploravero eventum rei.
Credamne tantum ab hero datum peculij?
Absurda sunt. Iam prodit infoelix foras.
Aso. (1135) Nactus peculium ad meam sententiam,
Auri talenta quindecim, aliaque plurima,
Genio obsequendum censeo, Venerique quoque
(Quod apud parentem non licebat), dum libet
Obtemperandum. Quorsum enim os, ventrem, & alia
(1140) Haec corporis natura membra condidit,
Si non sub hac aetate ijs fruendum erat?
Frondescit omne nemus, volucres incubant
Ovis, pecus lascivit, & solus homo erit
Solatij exors atque laetitiae? Absit. At
(1145) Cum suavibus puellulis, & dulcibus
[fol. D5r, p. 57]
Sunt poculis tractanda gaudia, dum comes
Vita, quia cras moriemur, haud praetereat hic
Flos temporis, rosis coronemur prius
Quam marceant, certe haec mea est sententia,
(1150) Recta adeo portum, viso si qua navis est
Milesia hoc die solutura, inde mox
Adibo amiculas meas, Planesium &
Margaenium, cenam parari iussero.
Mer. Heu quàm ista dementis similia verba sunt.
(1155) Haec optimo minime patri celanda sunt.
Et commodum, ex foro redit Philaetius
In agrum iturus, aggrediar & alloquar.


ACTUS. IIII. Scena. III. Trimetri.
Philaetius. Merimnus.

HEus quam premor squalore, cura, & improbis
Laboribus, membra omnia mei corporis
(1160) Sub vesperem lassata erunt. Solus vacat
Asotus. Mer. neus, Philaetie here. Phi. hem, quis me vocat?
Merimne, salve. Mer. Salve here, est mysterium
Quod in tuum effundere sinum cupio. Phi. Licet.
Mer. Petito Asotus à patre patrimonio
(1165) Fugam parat, mentem suam mihi prodidit
Iam nescius, quod si fuat, mox perierit,
Lusu, iocis, libidinique deditus.
Phi. Pereat, pereat, abeat vel in malam crucem,
[fol. D5v, p. 58]
Qui nil boni socors patravit hactenus.
Mer. (1170) Velim tamen per te pater resciscat haec.
Phi. Sciet profecto haud absque poenitudine,
Si totum ei peculium donaverit.
Mer. Quae à patre facta nescio, at quid dixerit
Asotus, & quid egerit, scio. Phi. Quidnam id est?
Mer. (1175) Nactus peculium (inquit) ad meam
Sententiam. Genio obsequendum censeo,
Venerique, & id genus alia, quae ad luxum attinent,
Quae ut praeterisset, ventus abstulit auribus.
Phi. Quid audio? Me. hoc quod dico, & audi caetera,
(1180) Nam multa convasata (nescio quae) in domum
Meretriciam portarier curarat, &
Secutus est. Culpandus haud tamen est pater.
Phi. Non est? Mer. Profecto non, sed admonendus est,
Ne quo modo iuvenem fuga labi sinat.
Phi. (1185) Curabitur, non absque poenitudine.
Sic nostra sint tradenda scortatoribus?
In hoc laboratum atque sudatum hactenus?
Obtrusero haec, si vera sint. Eccum procul.
Tu abi domum, stude parandis piscibus.


ACTUS. IIII. SCE. IIII. Trimetri.
Eumenius. Philaetius.

(1190) MIser aedepol status parentum est omnium,
Qui enutrierunt obstrepentes liberos.
[fol. D6r, p. 59]
Phi. Istuc quidem verum pater. Eu. Tam propè aderas
Fili? Phi. Pater aderam increpaturus grave.
Eu. Ob quam meam culpam? Phi. Quod indignum quidem
(1195) Vita, data pecunia dimiseris.
Scortatur, est, bibit volupe, totus perit.
Eu. Miserrimum senem, enecas me hac fabula.
Phi. Merere tu quidem pater, neque fabula est.
Tu vere enim spoliando nos dementiae
(1200) Illius interitum addidisti. Eu. Quid agerem?
Tua & illius defuncta dudum mater est.
Rem postulabat propriam culpanda erit
Haec mea benignitas? Vide ne tu magis
Sis noxius rigore quia adolescentulum
(1205) Quia noluit flecti, obruisti durior.
Hinc lachrymae, hinc suspiria, hinc mihi iam seni
Nece amara amaror amarior. Spero tamen,
Quòd resipiet tandem. Phi. Attamen non ego quidem.
Eu. Revertor intrò, uti videam, quid facto opust.
Phi. (1210) Ut video delirat senex. Cometa ades,
Ut vel aliquis prudentiae locus siet.
Rus ibimus, nam res probè domesticas
Tribonius reversus (eccum eum procul)
Recturus est. _____________


ACTUS.IIII. SCEN. V. Trimetri.
Tribonius. Asotus. Margaenium. Planesium, Thryptus.

[fol. D6v, p. 60]

_____________ NUnc in phylacam trusus est
(1215) Daetrus coquus: nunc in malam merito crucem
Deterrimus subrectus est Comasta, sed
Nunquàm quiescet mens senis, nisi filius
Reductus ad frugem siet. Sed eccum eum
Quem in compitis & ganeis quaesivimus.
(1220) Clam obsecro moremur, ut intuamur exitum.
Aso. O Hercules, quam est illa vita suavis, &
Beata, quae nullis coërcita legibus,
Suae voluptati, suisque amoribus
Paret, nutritur, pascitur; cui affatim
(1225) Aes subrogat crumenula, aetasque Venerem.
Fruere anima ijs quae parta sunt, dum fors sinit,
Dum luce vitae vesceris, donec licet
Id quod libet. Iam eo nave adepta ad turtures
Meas, meos passerculos, mea ubera.
(1230) Nihil moratus appeto, dudum quibus
Mandaveram cenam apparare, videbo quid
Agant. Sed eccas, utraque fertur obvia.
Me quaeritant. Pla. Animule Asote, quin venis?
Nulla absque te domi voluptas est, neque
(1235) Sine te aliquod est solatium. Mar. Quid Asote id est?
Te ocelle iamdudum moramur, omnia
Quae ad Venerem & ad gulam attinent, parata sunt.
Aso. Adeste delitiae meae, ò Planesium
Suavium meum meumque corculum
[fol. D7r, p. 61]
(1240) Margaenium. Mar. Complectere. Aso. Facio lubens.
Pla. An praeteris me? Aso. Neutiquam mea animula
Planesium. Ultro hucusque tendo ad vos iter.
Iam vero eamus, ut cuticulam molliter
Curemus & fruamur optatis diu
(1245) Complexibus. Pater gemit, frater fremit,
Sed id omne dissimulare oportet amodo.
Pla. Gemat senex delirus, & frater fremat,
Se torqueant, se mordeant, se devorent.
Cum illis tibi, obsecro, quid est negotij?
(1250) Valeant graves curae, atque frontem exporrige.
Mar. Facile domi tibi omnium horum oblivium
Induxero, intro eamus. Aso. Ite, Ego assequor.
Mar. Haudquaquam, utrinque prehende nos & ducito.
Aso. Esto, sed agite concinamus. Mar. Ita placet.


[muziekbalken]

[fol. D7v, p. 62]
    Aso. (1255) Foelices, quibus obtigit
    Sors nec dura nec infima,
    Sed amplissima & inclyta,
    Quis favet Venus aureis
    Lascivire cubilibus,
    (1260) Tranquillaque cum amiculis
    Consuetudine perfrui.
Tri. Audisne Thrypte, ut nequiter sibi vindicat
Asotus Euripidis hanc purissimam,
Hei cantilenam, pessime verba vitians,
(1265) Sensumque corrumpens? Thr. Capio sed abs te ego, ut
Poeta cecinit gestio audire. Tri. Audies,
Modis Erasmijs, metroque glyconico.
    Foelices, quibus obtigit
    Sors nec summa nec infima,
    (1270) Sed sane modica, & quibus
    Castos annuit aurea
    Nancisci thalamos Venus,
    Tranquillaque perenniter
    Consuetudine perfrui.
Thr. (1275) Pulcherrimè, vide ut improbus proba vitiat.
[fol. D8r, p. 63]
O quantum amaroris pariet hic nuncius
In corde patris, ubi filium resciverit
Perire scorta tam nephanda, & perdere
Rem hereditariam. At aperitur ostium:
(1280) Procedit huc senex foras, silendum erit.


ACTUS.IIII. SCEN. VI. Trimetri.
Eumenius. Tribonius. Thryptus.

VOx cantici me excivit huc foras, putem,
Felicitatis quippiam infelicibus
Fatis meis ea nunciet? Frustra putem,
Nam quicquid usquàm extat mali, in me concidit
(1285) Unum. Sed adsunt pueri, & inter se gerunt
Nescio quid occultae rei minime integrae. Heus,
Quid mussitatis mutuo? Nolite me
Celare, dum mea interest. Tri. Refert parum
Tua dolentis here. Profectò cantus hic
(1290) Non gaudij, at moeroris est, nam herus meus
Asotus adolescentior totus perit.*
Eu. Quidum Triboni? Tri. Adhaeret is spurcissimis
Meretriculis Margaenio & Planesio.
Vidimus eas huic excipi perblanditer,
(1295) Affabulari mollius, suavissimè
Quoque oscularier. Eu. Quo loci perductus est?
Tri. In ganeum ut conijcio, quoniam brachijs
Utrinque consertis eo an perductus est,
An duxerit mage concinendo, nescio.
[fol. D8v, p. 64]
(1300) Id here fuit, quod me canentem audiveras.
Repetebam enim, quae is nequiter corruperat
Casta Euripidis carmina. Eu. Ast (ut iusseram)
Cur non reduxtis perditum, cum occurreret?
Tri. Iam fama publica perstrepit, quod te adierit,
(1305) Patrimonium petiverit, receperit.
Emancipatus est, & ipsum adhuc velis
Reducier? Taceo quòd etiam non queat
Inducier, cui tanta cum meretriculis
Et tam arcta consuetudo cessit. Eu. Asote mi,
(1310) Mi care Asote, gnate mi, quis det mihi,
Ut aurum & argentum meum impendam tibi, &
Impendar ipse pro tua anima, gnate mi?
Ite pueri ad opera uterque sua, ego mox sequar.
Heus Thrypte, curriculum fac ocyus ad forum
(1315) Piscarium; vide si quid evectum mari
Quod edat familia piscium. Accipe hos decem
Denarios, eme quantum opus praesentibus.
Nam quod Merimnus attulit, non sufficit.
Thr. Faciam libens. Ibo, redibo ocyssime.
Eu. (1320) Satage, intus est quod interim peregero.


ACTUS.IIII. Scena·VII. Tetrametri.
Asotus. Paegnium. Margaenium. Planesium. Ancilla.

I Transfer haec, puer, in triremen Asiaticam. Pae. quid postea?
[fol. E1r, p. 65]
As. Dices gubernatori ad horam proximam meme adfore;
Tantisper in portu morare, dum paratus adsiem.
Pae. Facesso, sed quid de puellis dixero? num adduxeris?
Aso. (1325) Adduxero. An tibi excidit, quid intus hic decrevimus?
Abi ocyus furcifer, & isthaec in loco apto colloca.
Cave ne carina foeda sit neu tecta perstillantia,
Ubi turturellas has meas iam comptulas composuero.
Pae. Curabo sedulo. Num aliud est, quod statim factum voles,
(1330) Cum veneris? iam praecipe, ut opera una id exigam. Aso. nihil.
Comptis puellulis meis mox subsequar. Vade. P. vale.
Aso. Heus heus puer. Paeg. Quid volt modo? Aso. stabisne flagrio? Pae. quid est?
Aso. Utres duos cura optimo vino repleri. Pae. meminero.
Aso. Res postularet, ut & parenti, amiculisque & omnibus
(1335) Mihi familiaribus valedicam, hora at obstat serior;
Nam aestus maris iam proximust’, & maxime id vereor, patrem
Si accessero, instabit prece, instabitque lachrymis, trahent
Me proximi, iurgabit & frater, vetabunt singuli, ut
Resilire nequeam. Egero consultius, si solvero
(1340) Sic clanculum. Sed quid morantur hae meae Veneres? quid est
Quod non venitis? Pl. adsumus. Defer puella crepidulas,
Sandalia, armillas, calyptra, chirothecas, vittulas,
Flabella, amomum, galbanum, storaca, thus & reliquum
[fol. E1v, p. 66]
Mundum utriusque nostrum et almae Veneris incitabulum.
(1345) An. Hem, cuncta scriniolo sub hoc locata sunt: num aliud iubes?
Pl. Faxis supellex reliqua munditer usque servetur, cave
Ne quempiam introduxeris sine faenore. An. Obsequar, mi hera.
Pla. Vide sis, priusquam libra noctem cum die aequet, aderimus.
As. Vos tandem adeste: quid moramini? annus est dum comitur.
Mar. (1350) O mea voluptas, adsumus tandem: quid oro tristior
Videre? quid habes, anima? Pla. Asote tune amabo tristis es?
Aso. Nequaquam. Id unum me movet, quod insalutato patre
Amiculisque proximis abivero. Pla. Valeant graves
Curae. An tibi est quam nos sumus propinquior? Tu nos quidem
(1355) Materculas, sororculas, uxorculas, amiculas
Habebis usque, tum domi tum foris, & intra cubiculum.
Facessat omnis moeror, à nobis voluptatem accipe.
Mar. Mi Asote amor meus, meum pectusculum, nunc obsecro ad
Navim alacriter properemus, omnium propulsaturi ibi
(1360) Curarum amaritudinem, ludis, iocis, & osculis,
Dehinc perennibus in Asia complexibus. Aso. O mea gaudia
Non possum enim quin gaudeam praesentibus vobis, nec est
Ullus iam amaritudini cuiquam locus mea gaudia.
Eamus ultro ad mare soluturi ocyus. Vini optimi
[fol. E2r, p. 67]
(1365) Ferri in triremem iam ascopas iussi duas. Valeat pater
Valeat Philaetius tenax, valeant amici caeteri.
Nostros amores exigamus sedulo. Pla. Concedimus.


Actus.4. Scen.8. Tetrametri, ut superiores.
Eumenius. Thryptus. Philaetius.

QUam est anxium pectus parentum, liberis qui malevolis
Pravisque consultum volunt. Id ipse iam annis plusculis
(1370) Experior hoc in filio, qui iam suam substantiam
Poposcit, accepit, abijt necdum reversus. Ferunt
Alij meretricum sibi concire contubernium.
Alij fugam molirier praenuntiant, alij aliud
(Nescio quid) ad novae profecto calamitatis initium.
(1375) Iam vesper proximus est, fuat si spes aliqua, mox redierit.
Occurrit ecce Thryptulus, praeter suum morem quidem
Iam serius redit. Quid est inepte quòd tam sero ades?
Iam vesper est, coenamque coctam oportuit. Th. Non Eumeni
Sit irae & indignationi nunc locus, sed luctui.
E. (1380) An tu novum mihi calamitatis feres genus? Th. Feram.
Eu. Noli, puer, celare me, dic absque hypocrisi, quid est?
Thr. Veni in forum piscarium, hos emo pauculos pisces, quia
Alij ferè distracti erant, procedo mox ad portum, uti,
Si quid maritimorum mare piscium attulisset, coemerem.
Eu. (1385) Quid postea? breviter id quod dixeris. Th. brevissime.
Dum sollicitus & huc & illuc per mare & portum feror,
Paegnion Asoti adest puer, vidulum gerens marsuppiumque
[fol. E2v, p. 68]
Et ascopas vini duas. Quò fers rogo ista? Quò libet
Mihi inquit. Haud dubium est, quòd ad naves. Ubi inquam Asotus est?
(1390) In basylica inquit, obambulat. Curro ilico & lustro forum,
Et basylicam totam, at nec uni visus est. Ut conspicor
Mihi data verba, proripio me in ganeum ad Margaenium.
Rogo si Asotus intus est, refert puella abisse cum
Margaenio & Planesio ad portum, soluturum ilico,
(1395) Et navigaturum in Asiam sine remora. Mox denuo in
Portum propero, si fors queam ad te nactum herum reducere.
Sed heu laboratum hactenus frustra est, nam, ut in portum irruo
Soluta in altum cernitur progressa navis. Eu. Qui tibi
Certum est eam intravisse filium meum? Thr. Stabant ibi
(1400) Plaerique, qui vale ultimum dixere, Asoto & prospera
Ei imprecantes publice denunciabant omnibus.
Phi. Valeat iners. Th. tun’ hic eras here? rus te abisse credidi,
Et ante crastinum haud reversurum. Ph. omnia audivi procul.*
Nam cum viderem te è foro discurrere, haec mihi incidit
(1405) Suspicio Cometaque misso, te sequebar eminus.
Pereat iners, qui nil domi umquam gessit utile vel probum.
Eu. O duram & asperam nimis mentem tuam, cui non dolet
Fraternus interitus. Abite et edite. Phi. Non libet mihi.
Praemisi in agrum villicum, quem non volo fraudarier.
(1410) Rus abeo, ut instaurem quod hoc die aut omissum aut [fol. E3r, p. 69] perditum est.
Perire adhuc satius puto fratrem, quam adesse inutilem,
Tametsi pater reclamitat. Valeat iners. Eu. quisnam dabit
Capiti meo fontes aquarum ut lachrymer, noctu fleam,
Diu fleam, semper fleam, te fili Asote, perditum?


CHORUS. Iambico dimetro.

[muziekbalken]

(1415) ARs, cura, mos, industria
Est omnibus meretriculis,
Tantisper adolescentulum
Lactare dum pellexerint.
    Tantisper adolescentulum
(1420) Amant foventque lubricum,
Dum possidet quod porrigat,
Et porrigit quod possidet.
    Hinc oscula & pectuscula
[fol. E3v, p. 70]
Et delicatas mammulas
(1425) Tibi venditant, donec tibi
Iecur sagitta transfigant.
    Si quid feras, acceptus es.
Si nil feras, exclusus es.
Si quid feras, amator es.
(1430) Si nil feras, amaror es.
    Vita ergo ephebe fornices,
Fuge scorta priva & publica,
Ne post tuam petulantiam
Cum re salutem perduas.
Continue

ACT.5. SCEN.I. Iambici Trimetri.
Colax solus.

(1435) QUoties propinquo ad huius aedes divitis,
Toties cutis mihi prurit, horret denuo.
Sub hoc eodem anni prioris tempore,
Fecere me illi plagiarij senis
Totum ulmeum, verum haud sine ingenti illius
(1440) Incommodo, ingenti quoque meo commodo.
Verum est profectò quod ferun. Scholasticus,
Si ludus est bonus, flagella scholaria
Minimi aestimat. Parasitus ipse identidem,
Ut estur atque bibitur, omnia interim
(1445) Flagella successura nihili pensitat.
Dijs maxima tamen est habenda gratia,
Quod mitiorem eum mihi probaverim,
[fol. E4r, p. 71]
Quàm merueram aut speraveram iratum senem.
Livida cutis curarier facillime
(1450) Potestur, at nexum semel suspendio
Guttur cruci marcescit usque miserrimum.
Apage à gula nexum hunc mea. Ut Comasta mi,
Ut pendula istic fronte, & ore lurido
Agitare vento in aëre vacuo, & imbrium
(1455) Iniurijs exponeris. Ne cautius
Mercarier me istaec docebunt amodo.
Recta igitur accedo forum, si quo modo
Queam honestius rationem edendi abs quolibet
Nanciscier, nam sic parare, inhonestius.
(1460) Strident fores, periero si videar seni.


ACTUS.5. SCENA.2. Trimetri.
Senex. Peregrinus.

GNati mei sollicitor usque imagine,
Et non queo quin abs quibusque scisciter.
Si fors queam, qui filium usquàm viderit,
Adipiscier. Sed ecce oberrat rustico
(1465) Sago opertus, haud scio quid ferens. Adibo eum:
Pere. An non supremus Iuppiter vel me semel
Respexerit, quo post viarum maxima haec
Incommoda, aut sedes quietas recipiam, aut
Divenditis his mercibus regredi queam?
(1470) Obambulat mihi quispiam rectaque me
Petit. Morabor paululum tardum senem.
[fol. E4v, p. 72]
Eu. Salve, peregrine. Unde ades? Pe. Boni Ioves
Tibi salutem dent senex: ex Asia: ad haec
(Si exactius quaeras) vides Milesium.
Eu. (1475) Quid quaeso in hanc provinciam te propulit,
Ubi terra sterilior & infoelicior?
Per. Dicam pater tibi. Regio quae uberrima
Fuit hactenus, prae frugum inopia iam fame
Interit. Eu. Hui, quid audio? Pere. Rotat sic omnia
(1480) Fatum. Eu. Nihil de filio dicere potes?
Pe. Tuo? Eu. Meo. Pe. Sed ubi ipsus est? Eu. Dudum in Asiam
Abisse, Miletique vivere asserunt.
Pere. Mori magis dicas. Sed artis cuius est?
Eu. Nullius est plane. Pere. Quod illi nomen est?
Eu. (1485) Asotus & re & nomine est. Pere. Scribe faciem.
Eu. Facie est obesa, oculisque nigricantibus,
Genis rubentibus, decentibus labris,
Tum mediocri statura, & omnibus artubus
Gracilis. Pere. Cicatricemne habet sub pectore?
Eu. (1490) Habet profectò, ex hulcere illo, quod tulit
Infantulus. Novisti eum? Pere. Novi probè.
Pridem fuit mihi ipse coniunctissimus.
Eu. Vivitne? Pere. Si vivat, satis non scio: tamen
Unum scio, si vivat, infoeliciter
(1495) Vivit. Nam ut omnem quam tulit rem prodigè
Scortando, edendo, & heluando perdidit,
Egere coepit, & uni adhaesit civium, in
[fol. E5r, p. 73]
Suburbio Milesiorum diviti.
Qui calamitosum mox in agros eijcit
(1500) Porcisque pascendis ibidem destinat.
Sic servitutem servit is miserrimam.
Nam siliquis suum cupit ventrem suum
Saturare, si sit quispiam qui porrigat:
Eu. Miserrimum subulcum, oboriuntur mihi
(1505) Iam lachrymae, mancipia abundant panibus,
Gnatus fame tabescit. Pere. Usque id clamitat:
Quot (inquit) in patris aede mercenarij
Panibus abundant, atque lacte victitant,
Ast ego fame pereo. Revertar ad patrem,
(1510) Fassoque crimine poenitentiae indices
Dabo supplices manus, reflexos poplites,
Si quo modo possim impetrare gratiam.
Eu. Faxit Deus, resipiscat, ac redeat semel,
Qui filium aspernarier valeat pater?
Pere. (1515) In patriam ubi rediero distractis meis
Hic mercibus, mox filio haec narravero,
Nisi (quod futurum puto) prius reverterit.
Vale senex. Eu. me flente longum tu vale;
Fac si potes resipiscat ille miserrimus.
(1520) In publico facile foro perendie
Merces tuas distraxeris. Pere. spero. Vale.
Eu. O gnate mi, o mea viscera, o Asote, quo
Tu calamitatis adactus es? Redi, redi.
[fol. E5v, p. 74]
Putasne verum dixerit? Reducem brevi
(1525) Sperare liceat? An magis data epistola
Mittam virum, qui certo eum reducat huc?
Id certius multoque certius. Vir hic
Milesius me certiorem de loco
Facturus est, quem iam in foro convenero.
(1530) Ut huic rei dem operam, pedem refero domum. O
Colax Colax (si omnino non caecutio)
Quantum mihi, meoque filio mali
Partum est tua κολακίᾳ. Non iam places.
Lactandus alius qui tuam ingluviem expleat.


ACTUS.5. SCENA.3. Tetrametri.
Colax Solus.

(1535) TAntum mihi foelicitatis attulit praesens dies,
Ut non diurnum sive mensurnum modo, verum annuum,
Perpetuum, & aeternum cibum potumque gratis porrigat.
Quis estimet, quantum boni in portu interim portenditur?
Euax Saturitas sancta, Iuppiter supreme, tu quoque
(1540) Ter maxume ò Portune, merito gratias tibi referam.
Merito ò Palaemon cantharis & lancibus tibi sacruficem
Qui gaudij ingens pelagus hoc uno die mi advexeris.
Quantum Foro Portune praestes, prodit opportunitas.
Nam ut ad forum veni, salutavique adolescentulos,
(1545) Mox profero unum et alterum ex melioribus dictis meis,
Rogo quo vel ad ientaculum, vel prandium instructum, vel ad
[fol. E6r, p. 75]
Coenam opiparam concedimus, cuncti velut muti silent
Illico, vel ut stulto mihi illudunt. Forum detestor, ad
Portum venio. Dij boni quantum mihi solatij
(1550) Ibi obtulistis, dum diu expectatum Asotum amiculum
Reducem mihi monstrastis, in coeloce vectum publica.
Valeant modo nihili viri, scurrae, neblones, infima
Qui hic occupant subsellia, valeat quoque scabrum, sordidum,
Stupidumque, & ignobile hominum vulgus, quibuscum iam nihil
(1555) Commune erit mihi, licet ultro elixa et assa porrigant.
Posthac enim me praesides, dehinc duces, pauloque post
Reges (ut est condignum) honestarint, & ad convivium
Suum vel invitum vocaverint, rogaverint quoque.
Iam nunc abite quique, abite è semita, cavete ne
(1560) Quis vestrum adoriatur Colaca, nec obstrepat verbo aut ioco
Vano, quibus frequenter appellare me consuescitis,
Nisi in caput suum velit pugnos meos infringier.
Nisi vostra crura, vostra rostra, vostra colla penditis
Minimi, eminus mihi prospera imprecamini: Vivat Colax.
(1565) Mihi (inquio) acclamate, transeat Colax, vivat Colax.
Nunc auspicetur à Dijs regnum sibi contraditum.
Accedat Eumenij domum senis, ubi promptuaria
Vino redundant optimo. Haec mihi regio, haec mea curia
Sed eccum honorandum senem, Iovem meum, Bacchum meum,
[fol. E6v, p. 76]
(1570) Qui saturitatem sempiternam mox mihi produxerit.
Pridem quidem diris flagellis me expulit, faxo modo
Non expulerit, immo mage impulsurus est me blanditer,
In abditum carnarium atque promptuarium domus.
Quid cesso compellare longius, priusquam ab aedibus
(1575) Abscedat aut me quispiam rei antevortat nuncius?


Actus.5. Scena.4. Quadrati, ut superiores.
Eumenius. Colax. Famuli.

QUemadmodum solent, suum qui amiculum absentem diu
Salvum redire gestiunt, lustrare singulas vias,
Per quas putant sese recepturum hospitem, perinde mihi
Quoque actitandum censeo. Vadam ad forum. Milesium
(1580) Quaeram, deinde alium virum, qui ferat epistolam. Inde eo ad
Portam superiorem, deinde ad portum, uti si qua meus
Compareat gnatus, queam clementer excipere, antequam
Pudore suffusus animum despondeat. Col. de filio
Fit sermo: num subolevit huic quòd venerit? Pol non potest.
(1585) Virum alloquar, Sta, sta Eumeni, licet modo subduceres,
Cum me videres eminus. Eu. Quis me vocat? quid stem tibi?
Alio vocato non libet nugarier. Co. Sta inquam, quia
Ego impero. Eu. Certè emeris pluris cui sic imperes.
Sed omitte nugas, dice quid velis Colax. Co. Scis, quem prius
(1590) Cecideris? Eu. Scio, te quidem, an male meritum? Col. & quidem optime,
[fol. E7r, p. 77]
Sed quaeso te Eumeni his meis livoribus malagmata ex
Sumine suillo & larido circumliga, alioqui time
Tabo cicatrices putrescere. Eu. Vaeh tuo capiti heluo.
Col. Mane mane Eumeni mane. tantum tibi adfero gaudij
(1595) Ut ultro spondeas mihi aeternam saturitatem. Eu. Ego tibi
Co. Tu mihi. Eu. sed unde gaudium, qui filium meum tua
Vita atque corruptissimis disperdidisti moribus?
Fuge e meo aspectu trifurcifer in crucem tibi debitam.
Col. Bona verba quaeso mi senex. Eu. Iam non abibis? Col. Eumeni
Eu. (1600) Heus heus Merimne, Thrypte. Col. per deos superfluunt meae
Nugae: nisi caveam, in phylacam pertrahar. Iuro deum ac
Hominum fidem Eumeni mane. Eu. Quid tu prophane deieras?
Co. Cedo manum. Eu. Hem manum, quid volt dari? Co. tantum tibi
Iam apporto gaudij, ut facillime antevortat omnibus
(1605) Maeroribus cordis tui. E. Nugare rursus? C. Eumeni
Irascier noli, sed audi me. Eu. quid audiam? Co. iube
Vasa elui, mensam instrui, inferri cibos et pocula.
Eu. Quare? Col. quia hoc die meo Genio mihi sacrificandum erit,
Sanctaeque saturitati. Eu. ubi? Co. hic domi tuae. Eu. nisi famuli hunc
(1610) Tuleritis, Fa. Hem. Co. Ne fecerint, quia filium tuum tibi,
Eu. Quid filium? C. redijsse nuncio. E. meum tu filium?
[fol. E7v p. 78]
Col. Tuum inquio. Eu. Esurire mihi videre. Co. mihi quidem, haud tibi.
Eu. Dic vero amabo, si reductus Asotus est gnatus meus
Minor, ultro spondeo tibi aeternam saturitatem. Co. Eumeni
(1615) Iovem supremum capite aperto testor incolumem tuum,
Salvum quoque advenisse filium in celoce publica,
Cultu tamen tam sordido, unumquemque ut eius misereat;
Tam flaccidis genis, & obsita situ cute lurida,
Ut vix pater gnatum tuum ipse noveris. E. Mihi lachrymae
(1620) Te propter oboriuntur ò mi Asote, fili mi. Huccine
Tu calamitatis adactus es? Col. Iam flere desine, ad mare
Propera, ut reducas sordidum, antequam pudore concidat.
Et intrò me contradito in phylacam, ubi insontes iacent
Tibi pernae & indemnata pendent viscera. E. Optime mones.
(1625) Sed hactenus quid quaeso me nugis tuis, & ludicris
Lubitum est fatigare? Co. Hercle, ut hanc ulciscerer meam cutem.
Quam apparitoribus dedisti olim flagris caedendam. Eu. Age,
Nunc irrue in carnarium, & vibicibus cataplasmata
Imponito, edito, bibito donec vixeris domi meae.
C. (1630) Dij tibi senex reddant vicissitudinem, atque ego meam operam
Omnemque sollicitudinem posthac tibi, & rebus tuis
Impendero atque in sempiternum servulum tibi me obligo.
Eu. Herum fidelem faxo nactus sis, modo frugi sies.
Nunc intrò abi. Concedite famuli, ut opera vestra utier,
[fol. E8r, p. 79]
(1635) Si postulet res, possiem. O pater supreme, qui omnia
Condis, gubernas, protegis, caeloque terraque pelagoque,
Ago tibi gratias, quòd ex tibi insita clementia
Tandem ultimam respicere dignaris calamitatem meam.
Quasi è gravi somno excitus, videor renatus denuo.
(1640) Profectò lachrymas tenere non queo prae gaudio,
Ades Merimne citus, ades Triboni, adeste celeriter.


ACT.5. SCE.5. Octonarij, ut superiores.
Merimnus. Tribonius. Eumenius. Asotus.

ADsumus here, exsequamur ut mandata tua non segniter.
O mi Deus, quemnam eminus conspicio demissis humi
Moerore multo voltibus? Si non, here ille Asotus est,
(1645) Fallit profectò me acrisia. Tri. Non te fefellit dictio.
Ipsissimust’. Facilis gradus, statura mediocris, sed &
Gracilia membra corporis, here, filium tuum indicant.
Eu. Quinam potest? Quisnam mihi persuadeat, quod hic meus
Sit filius? Quis gnate te his involvit obsecro sordibus?
(1650) Nudavit, et foedavit? Hei mihi nate, ut indignum hoc meo
Genere, modo sis filius. Mer. Profectò is ipsus est here.
Tri. Nihil ora, nihil humeri Eumeni, nisi unum Asotum praeferunt.
Quid ambigis here? Eu. Iam intuor tandem miserrimum meum
Gnatum, modo agnosco: haud modo paternus affectus sinit:
(1655) Mentem meam consistere: haud possum modo quin advolem,
Amplectar, ac deosculer. Tri. Pijssimam ò mentem senis
In gnatum, ut obliviscitur suae senectae longe adhuc
[fol. E8v, p. 80]
Posito cito cursu obvians, ut plorat ut singultit? M. en,
Iam filius supplex humi prosternitur, complodit &
(1660) Cum fletibus palmas obesas, iam pater fit proximus:
Tr. O viscera pietatis, o vere paternum amorem, ut est
Propensus in tam prodigum. Mer. iam ruit in eius colla, iam
Complectitur, cum lachrymisque deosculatur. Age, propius
Adeamus, ut gnati & parentis mutuos possimus hos
(1665) Audire sermones. Tr. sequor te As. ò mi pater. Eu. Quid, gnate mi?
Aso. O mi pater, peccavi in ipsum caelum & in te, iam quoque
Sum indignus appellarier gnatus tuus; fac me velut
Unum ex tuis te obsecro mercenarijs, recipe modo
Tibi supplicem rogo, quem superbum et arrogantem passus es.
(1670) Iam poenitentem recipe, quem iamdudum iniquum passus es.
Te lachrymae flectant pater, te supplices manus pater
Flexique poplites: misereat te calamitatis meae.
En membra nuda, en viscerum flaccentium squallida cutis.
Miserere clementissime pater huic miserrimo gnato tuo,
(1675) Ut pristinum tuum favorem & gratiam primariam
Mereatur. Tri. O Merimne quantae utrinque lachrymae, haud valet
Se temperare à fletibus pater, haud queo quin lachrymer
Ipse quoque. M. mihi quoque lachrymas excutit uterque lachrymans.
Eu. Mi Asote, fili mi, remitto quicquid in me admiseris,
(1680) Sed et amplius omnium tuorum criminum non meminero.
[fol. F1r, p. 81]
Hoc teste summo patre, sancto in osculo tibi spondeo.
Aso. O utinam apiscar gratiam tuam pater primam, licet
Duro atque sicco pane & unda victitem. Eum. Surge alacriter,
Confidito. An non ego pater? tun’ filius? Numquid potest
(1685) Filij uteri sui aliquis obliviscier pater? Heus cito
Proferte ab aedibus stolam primam, anulum, & sandalia.
Alij procurent celeriter vitulum saginatum probè
Iugularier, ut epulemur & letemur hoc die, quia hic
Gnatus meus, qui mortuus fuerat, revixit spiritu, et
(1690) Qui perierat, repertus est. M. parebimus. E. celerrime.


ACTUS.5. SCEN. 6. Iambici trimetri.
Eumenius. Asotus.

MI gnate, dic modo, fatere libere,
Quisnam te eo dementiae perduxerit,
Ut me patrem tuum, tibi adeò affabilem,
Adeo benignum, & obvium relinqueres
(1695) Et in hanc calamitatem extimam te mergeres?
Quis incitavit, quis docuit, & perdidit?
Aso. mi genitor, haud dicam dolo, tametsi quidem
Comasta me corruperat primum, tamen
Ex propria prorsus libidine in malum
(1700) Praeceps ferebar, inde scortis blandulis
Agglutinatus in Asiam subvectus sum.
Ubi omnibus tuis pater sudoribus
Iam prodigè absumptis, meoque corpore
[fol. F1v, p. 82]
Scortando, edendo, & potitando, enerviter
(1705) Corrupto, ad impijssimi me contuli
Viri iugum (quia inedia ac valida fames
Me eo impulit). Cuius sues dum pascerem,
Ter servitutem maximam servivi, ut hi
Mei indicant artus, & hic vilis habitus.
(1710) Cum iam fame tabescerem, & ventrem meum
Opplere non liceret siliquis suum,
Reversus ad mentem pater, gemitu gravi:
O (inquam) quot in domo patris mei viri,
Quot mancipia, gregesque mercenariûm
(1715) Beati abundant panibus, porro ego fame
Marcesco tabescoque. Surgàm igitur, & hinc
Regressus accedam patrem meum optimum,
Si quo modo queam priorem gratiam
Efflagitare precibus: ecce res. Precor
(1720) Iccirco, & obsecro denuo cum lachrymis
Supplexque, ut ultra numerum arenae quae in mari est,
Scelera haec pater numerosa, foeda, enormia
Posthac velis oblivioni tradere.
Nam fretus olim mihi probata gratia, &
(1725) Clementia tua, reversus sum pater.
Eu. Exsurge denuo, remitto quicquid est
Delicti: ades. Quàm lachrymae istae gratiam
Non impetrent? Dudum omnia (abs quo nescio) haec
Resciveram. Nunc itaque gnate tuam improbam
[fol. F2r, p. 83]
(1730) Probitate vitam corrige. Aso. Efficiam pater.
Eu. Heus, nondum adestis? _____________


ACTUS. 5. SCENA. 7. Trimetri.
Merimnus. Eumenius. Asotus.

_________ ADsumus here, & omnia
Curata sunt, quae afferre nos, & exsequi
Mandaveras. Eu. Rectè: aufer illaec sordida. Me. Hem.
Eu. Et induatur qua prius stola usus est
(1735) In innocentia, haud decet sic filium
Domum ingredi, pannosum, olentem sordidum. Mer. hem.
Eu. Date anulum fidei prioris in manu. Mer. hem.
Eu. Et calciamenta pedibus, reliqua intus in
Domo quae oportet singula instaurabimus.
Mer. (1740) Dedi, here. Eu. Bene est. Iam eamus intrò, tu face,
Merimne, psalten accias, ut interim,
Dum epulabimur ducat choros. Mer. Accersiam.
Eu. Volo enim diem hunc peragere festivissimè
Mer. Dignissimum. Eu. Tu abi, vocato proximum.
Mer. (1745) Licet. Aso. Num adhuc Comasta pensilis pater?
Eu. Adhuc cruci suffixus est. Aso. Miserum hominem, at
Ubi Daetrus est? Eu. In carcerem conieceram,
Ubi infidelem noveram. Aso. Squalet pater,
Adhuc miser? Eu. Nondum phylaca eductus est.
Aso.(1750) Me propter eductus siet pater obsecro.
Nostrum utriusque simul remitte noxiam.
Eu. Etsi quidem non meruerat, servabitur.
[fol. F2v, p. 84]
Nam destinaveram hunc quoque malis pessimis.
Tu me sequere, fili. Aso. Sequor pater, praei.
(1755) O si & modo cum fratre inire gratiam
Mihi liceat. Eu. Sis bono animo, placabitur.


ACTUS.5. SCE.8. Senarij ut superiores.
Tribonius Merimnus Philaetius.

PSalten moratur herus, modos qui succinat.
Eccum Merimnum: heus tu Merimne, ubi fidicen?
Mer. Nunc ille per posticulum intravit domum.
(1760) Audin’? modo canere occipit. Tri. Probè, sed est
Quod te velim curare. Mer. Dic modo. Tri. Ex agro
Philaetium vocare me mittit senex.
Obsecro (si occasio ferat) pro illo coquo
Interveni miserrimo, forsan queat
(1765) Iam propter haec nova gaudia è nervo eximi.
Nam obnixius quoque id ipsum Asotus postulat.
Mer. Ego suggeram actutum seni. Vale. Tri. Vale.
Novi profectò, inamoenum erit Philaetio
Hoc nuncium, quod adferam de prodigo.
(1770) Malit decem coros in horreo tritici
(Quamquam labore) convehi, quàm unum sibi
Sanguine propinquum fratrem Asotum regredi.
Sed commodum mihi ademit hanc molestiam.
Adest homo, nescio quid sibi supputans.
(1775) Manebo eum, quid dicat auscultavero:
Phi. Prudentis est quotidie addere calculum
[fol. F3r, p. 85]
Rei suae, num quidpiam accreverit ei, aut
Decreverit, ne incuria res pessum eat.
Congessi in horreum trecentos hordei
(1780) Ferme hoc die modios, corosque plus minus
Flavi quadraginta octo ferme tritici,
Simulque quinquaginta quattuor coros,
Multis miserrimis laboribus, tamen
Solabitur me usura parti plurima.
(1785) Haec nanque in annum proximum arbitror affatim
Sufficere toti familiae. Tri. Quantum miser
Se excruciat absque necessitate. Phi. Quid audio?
Tri. Symphoniam audit, & chorum. Ph. Symphonia est
Chorusque. Num in meretricia hac domo? Haud ibi.
(1790) Ubi ergo? Tri. prodeo, salvus esto here. Phi. Tu quoque
Salve Triboni: amabo, ubi haec symphonia?
Ubi chorus? Tri. Domi. Phi. Domi nostrae rogo, an
Alienae? T. Here, dubitas? Domi nostrae. Ph. quid hoc?
Tri. Frater tuus, qui perierat pridem, domum
(1795) Reversus est, redijt parenti in gratiam.
Phi. Asotus? Tri. Ipse Asotus. Occidit pater
Vitulum saginatum tenerrimumque ovans
Gaudensque, eum quod sospitem receperit.
Hinc chorus & hinc symphonia, hinc pater tuus
(1800) Me misit, ut te accersiam. Phi. Rem fecit is
Stultissimam. Tri. Stultissimam? Phi. Stultissimam
Dico, atque pessimam. Tri. At pijssimam mihi
[fol. F3v, p. 86]
Fecisse rem, pulcherrimamque visus est.
Qui enim potest gnatum pater disperdere?
Phi. (1805) Spretone me & duris laboribus meis
Recipit, honestatque hunc inertem & prodigum?
Non me teneo, quin. Tri. Obsecro intra mecum here,
Fratrem saluta, aliosque convivas patris
Letifica. P. Enim non introibo. Tr. Age mi here. Phi. Abi.
Tri. (1810) Iratus est, salute fratris lividus.


ACTUS, 5. SCENA ultima. Trimetri.
Eumenius. Philaetius. Daetrus. Merimnus.

ME vox tua excivit foras amarior
Mi gnate: cur non ingredere domum? quid &
Turbatus hic perstas foris? Si prodigi
Tibi vita displicuit prius, placeat modo
(1815) Tibi poenitentis continentia obsecro.
Phi. En tibi tot annos servio pater, & volens
Tua iussa nunquam (quod sciam) praevaricor,
At ne quidem semel dedisti hoedum mihi, ut
Cum amiculis epularer, & festum diem
(1820) Laetus agerem. Ast ubi redijt gnatus tuus,
Is, qui abligurrivit tuam substantiam
Scortando cum meretricibus, dedisti ei
Vitulum saginatum, chorum, & symphoniam:
Frustra tot aerumnas laboris exigo,
(1825) Aestum geluque perfero, & cura opprimor.
Eu. Hem gnate mi. tu semper es mecum, omnia
[fol. F4r, p. 87]
Quaecunque sunt mea, tua sunt. Porro modo
Epulari oportet atque agere festum hunc diem,
Quia Asotus hic frater tuus praemortuus
(1830) Fuit, ac revixit: perijt atque inventus est.
Eamus intrò. M. Heus heus here. Eu. Ecqua nunc mora?
Mer. Supplex adest Daetrus, rogatque gratiam.
Daet. Ignosce quaeso miserrimo mihi noxiam.
Eu. Tu quoque maligne hypocrites, qui abusus es
(1835) Penu meo nequissime, si frugi eris,
Pone & catenam & compedes, ne quis locus
Sit luctui. Dae. Posthac ero frugi ut voles.
Eu. Bene est. Iam eamus intrò alacriter. Phi. Praei.


Grex, sive Epilogus. Trimetri.

EXhibita vobis fabula est, non fabula
(1840) Sed Christiana, evangelicaque parabola.
Quae non in hoc sit acta spectatoribus,
Ut excitet risum, & voluptatem adferat,
Sed paenitentiae monendo formulam
A luxu, & improbo facinore retrahat.
(1845) Quare orat hic grex noster, ut re mystica
Pro corrigendis moribus fruamini.
Post furta, scorta, libidinem, atque inertiam
(Pater benignum se offeret) resipiscite.
Iam, si placuimus, atque commodavimus,
(1850) Favete nobis candidi, & plausum date.
FINIS.
[fol. F4v, p. 88: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

vs. 86 obstet er staat: obsiet
vs. 216 flagrio er staat: flagario
vs. 402 sciat. er staat: sciat
vs. 456 amodo er staat: amado
vs. 650 expostulant, er staat: expostulant.
vs. 830 caeno er staat: sceno [obscenior niet van scenum* maar van caenum]
vs. 853 Non te sequor. metri causa; er staat: Non sequor.
vs. 857 lurconibus er staat: hirconibus
vs. 905 qua er staat: qui
vs. 932 irritasse er staat: iritasse
vs. 1209 opust. er staat: opust’
vs. 1291 totus er staat: totut
vs. 1403 Et er staat: Ei
vs. 1533 κολακίᾳ er staat: κολακὶᾳ
vs. 1642 segniter. er staat: segniter
vs. 1644 est, er staat: est.