Lodewijk Meijer: De looghenaar. Amsterdam, 1658.
Naar Le menteur (1644) van Pierre Corneille, dat opgedragen is aan Constantijn Huygens. Dit spel verscheen voor het eerst in 1643, en werd in 1647 in Amsterdam uitgegeven door Elzevier (books.google).
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton063410 — Facsimile bij Ursicula en bij books.google
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[
fol. *1r]

DE

LOOGHENAAR.

BLYSPEL.

[Vignet: Perseveranter]

t’ AMSTERDAM,
By Jacob Lescaille, Boekverkooper op de Middeldam, naast
de Vismarkt, 1658.



[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

An Mevrouw,

MEVROUW

ANNA van HOORN,

GHEMAALINNE

van den Edelen, Ghrootachtbaaren Heer,

MYN HEER

KORNELIS van VLOOSWYK,

Heer van Vlooswyk, Diemerbroek,
en Paapekoop,

BURGHEMEESTER en RAADT
der Stadt Amsterdam.

MEVROUW,
Een Vreemdeling, die zich de ghunst uwer bescherming allerminst waerdigh kent, durft zich hier in aller ootmoedt nederwerpen voor uwe voeten, om U. E. die af te smeeken. ’t Is een LOOGHENAAR, die in Spanjen [fol. *2v] ghebooren, en Vrankrijk doorreist hebbende, nu ook Nederlandt voorheeft te bezichtighen. Op zijn intreê te Parijs is hy zo feestelijk ontfangen en onthaalt gheweest, dat het in hem niet alleen gheen berouw van zijn Vaderlandt verlaaten, en een andere, als zijn moederlijke taal, gheleert te hebben, maar zelf stoutmoedigheidt ghebaart heeft, om in Hóllandt over te scheepen, alwaar hy, nóch Fransch spreekende, door zijn gheestigheidt allen braaven Gheesten zo behaaght heeft, dat hy daar door bekoort is gheworden, om zijn tong meê na onze taal te krommen. ’t Is nu by na zes jaar gheleeden, dat hy ze van my gheleert heeft; en met eenen (speurende, dat hem, in Vrankryk komende, gheen kleene bevallijkheidt byghezet was, door de verwisseling van zijn Spaansche zeden en naam, in Fransche, en door zijn verhuizing van Madrid tót Parijs,) op mijn anraaden zich met een Duitsche naam verzien, zijn woonplaats in den Haagh an ’t Hóf ghenomen, en na ’s Landts wijs zijn reden en zeden ghevórmt, om by den Inboorlingen welkomer te zijn. En zullende nu zijns Meesters haert verlaaten, heeft hy zich niet op straat durven vertrouwen, zonder onder de vleughelen van U. E. schuil te moogen ghaan, als [fol. *3r] die, der Fransche taal kundigh, zijn meening zal konnen vatten, zo hy nóch erghens koetert en kromtongt; en, van een doorzichtigh oordeel zijnde, welk, ghelijk het altijdt het ghoede zijn rechte waerdy toemeet, van ’t quaade, hoe ’t ook gheblanket is, nimmermeer misleidt wordt, zal konnen merken, waar hy van de Fransche aartigheidt en cierlijkheidt afwijkt, waar hy die ghetroffen heeft. En schoon hy zijn meeste ghlans ontleent van een ondeughdt, die de ghansche Werreldt haat, en hem alle gheluk onwaerdigh maakt, heeft hy efter ghewaant, dat het genoegh was zich te bepronken met den luister van uwen Naam, om by de Nederlanders in ghrootachting te raaken, en door den beughel te mooghen voor een doorluchtigh minnaar van de nieuwe snof. Wat my belangt, van hoe roekeloos een verwaandheidt in dit overdwaalsch bestaan schijnt verrukt te worden; ’t berouwt my efter niet, hem zulks inghestoken te hebben: vermits, indien uwe ghoedtghunstigheidt tót de Zangghódinnen, en den ghenen, die haar heilighdom vieren, hem eenighsins verlóf gheeft, om zo anzienlijk een schuilplaats te verkiezen, hy daar na toe zijn toevlucht niet neemen kan, zonder met eenen an U. E. de eerbiedighe anbiedingen van [fol. *3v] mijn dienstvaerdighe gheneeghentheidt t’ haarwaarts op te draaghen: en my alzo gheleeghenheidt verschaffen, om U. E. te danken voor die overdaadighe ghunst, die onze Tooneelzangghódinnen zo vaak gheschiedt door de eer van haar teghenwoordigheidt; en te kennen te gheeven de diepe voetstappen van erkentenis, en dienstwilligheidt, die U. E. weldaadighe ghoedertierenheidt, my voor eenighe jaaren in gheringe zaaken ghebleeken, in mijn dankbaar ghemoedt zo levendigh ingheëtst heeft, dat daar uit sint nooit de gheheughnis van an U. E. verplicht te zijn gheweeken is. Ik had U. E. tót teken mijner dankschuldigheidt iet deftighers, daar mijn Zangghódin nóch mede zwanger ghaat, toeghedacht; maar dat nóch niet voldraaghen zijnde, en my laatende voorstaan, dat dit stuk werks, daar twe zo uitsteekende gheesten, als Lope de Vega, en Korneille gheweest zijn, haar brein an te kóst gheleidt hadden, door mijne vertaaling zo mismaakt niet gheworden was, dat daar in niets overghebleven zoud zijn, waar door het eenighsins waerdigh was, om uwen Naam op ’t voorhoofdt te voeren, heb ik, ’t gheduldt van mijn verplicht ghemoedt ten eind gherekt zijnde, niet langer konnen opschorten, U. E. [fol. *4r] bekendt te maaken de blaakende drift van mijn dankbaar hart; verhoopende dat U. E. zich zal verwaerdighen met ooghluiking te anvaerden, ’t gheen ik óffer met een diepe eerbiedenis, en my te verghunnen, dat ik my noemen magh,

MEVROUW,

U. E.

Onderdaanighste, verplichtste en
toegheneghenste dienaar,

L. MEYER.



[fol. *4v]

AN DEN

LEEZER.

AL wie belust is gheestigh te zien lieghen,
En Vader, Joffers, Vriendt en Knecht bedrieghen,
                Doorlees den Looghenaar:
                Maar laat zich, om hem naar
            (5) Te vólghen, nooit bekooren;
                Ten zy hy zeker weet’,
                Dat onder een Planeet
            Hy met hem is ghebooren.

_______________________________________________

SPEELERS.

Dierijk, Vader van Roemer.
Vólkaart, Leufsch Edelman, Vriendt van Dierijk.
Roemer, Zoon van Dierijk.
Henrik, Vriendt van Roemer, en Vryer van Katrijn.
Eelhardt, Vriendt van Roemer en Henrik.
Katrijn, Vrijster van Henrik.
Astree, Vriendin van Katrijn.
Isabelle, Vólghmaaghdt van Katrijn.
Agniet, Meidt van Astree.
Lekker, Knecht van Roemer.
Vreerijk, Knecht van Henrik.

Het Tooneel is in den Haagh.
Continue
[
p. 1]

DE

LOOGHENAAR.

BLYSPEL.

EERSTE HANDELING.

EERSTE TOONEEL.



Roemer, Lekker.

Roe. ’k HEb eindelyk den Rók verwisselt voor den Deeghen,
    En van myn Vader ’t gheen, daar ik na stondt, verkreeghen;
    Dies geef ik al ’t gesnor der Rechten nu den schop,
    En schik my, na mijn zin, dus op zijn Krijghsmans op.
    (5) Maar wijl wy ons alleen hier onder ’t loof der linden
    Van ’t Haaghsch Voorhout, ’t vermaak des adeldoms, bevinden,
    Zegh eens, hoe past my dóch dit Ridderlijk ghewaadt?
    Dit weezen, zweemt het ook nóch na mijn ouden staat?
    Want in de ghene, die vermuft zijn by de boeken,
    (10) Moet men gheen anzicht na de nieuwe mode zoeken.
Lek. Die reeghel gheldt u niet, ghy zijt niet van dat slagh,
    Die, wilt ghy, duizend hier jaloers maakt in een dagh;
    Dit anzicht, dit gelaat is ghansch van ’t School verwildert,
    En nooit wierd Bartolus, ghelijk als ghy, geschildert,
    (15) Ghy zult hier wislijk voor veel mannen zijn een plaagh.
    Maar Heer, met oorelof, hoe haaght u tóch den Haagh?
Roem. ’k Heb hier een zoete locht, die wetten wreedt bevonden,
    Die onder leerens schijn my hier van daan verzonden:
    Dóch ghy, dien ’t luk hier steedts te blijven heeft verghunt,
    (20) En, hoe men hier al leeft, dies beter weeten kunt,
[p. 2]
    Zegh eens, hoe handelt men in deze plaats de Vrouwen?
Lek. Dit is (ghelijk de braave Gheesten zelf ’t ontvouwen)
    De braafste zorgh, die eerst komt in een brave borst.
    Maar Heer, ghy hebt al heel vroêmórghens minnedorst;
    (25) Ghy quaamt eerst ghistren laat van Leuven t’huis, en reede
    Verdriet u deze dagh te zijn in ledigheeden:
    Uw brein zoekt straks al werk, en wenscht om vrijens stóf,
    Ik ben daar in volleerdt, ik weet daar lijdigh óf,
    En heb dat water meêr, als wel ghemeen, bevaaren,
    (30) Om u, als Professoor, de reeghels te verklaaren:
    En om een anvang voort te maaken van mijn leer,
    Zijt ghy wat mildt? Roem. Ik ben niet gierigh. Lek. Dit ’s, mijn Heer,
    Een ghroot gheheim in min, an weinighe ghegheeven,
    En welk in ’t vrijen baart een achting van wel leeven:
    (35) Maar ’t moet met aartigheidt in ’t werrik zijn ghestelt,
    Of anders is ’t vergheefs verspillen moeit en gheldt.
    D’een gheeft met voller handt, en zal gheen dank behaalen:
    Een ander biedt een ghaaf, daar niemandt na zal taalen:
    Een darde past zyn ghift niet na gheleeghenheidt
    (40) Van tijdt, persoon, en plaats, en wordt dies afghezeidt:
    Een ghróve loer meent som de milde broêr te speelen
    By zijn meestres, en schijnt een aalmoes uyt te deelen.
    Dus krijght men haat voor min, en ghunst in onghunst keert,
    Want elk de wijs der ghaaf meêr als de ghaaf waerdeert.
Roem. (45) Laat daar die lompen, die ghy dus weet uit te maaken,
    En zegh my; kent ghy ook de Joffers, die ons naaken?
Lek. Neen Heer, zo pril een ghoedt, en van zo fier ghelaat,
    Was nimmer spek voor my, of lieden van mijn staat,
    ’t Word lichtelijk nóchtans, zo ghy ’t begheert, vernomen.
Roem. (50) En hoe? Lek. By de Lakey zal ik ’t te weeten komen.
Roem. Meent ghy, dat hy ’t u wel zal zegghen? Lek. Zeker ja;
    ’t Is een Lakey, mijn Heer, dat vólkje wenscht ’er na.



[p. 3]

TWEDE TOONEEL.

Roemer, Katrijn, Astree, Isabelle, Lekker.

Kat. mistredende, en in ’t vallen zijnde.
    OEy my! Roem. haar by de handt ghrijpende,
                      Dit ongheluk schaft my op ’t onvoorzienste
    Bequaame stondt, Mevrouw, om u dees kleene dienste
    (55) Te doen, en heft my tot mijn hooghst gheluk, door dien
    ’t My schaft gheleeghenheidt, om u de handt te biên.
Kat. Van dees gheleeghenheidt kunt ghy niet veel verwachten,
    En dit armhartigh luk verdient niet, dat men ’t achte.
Roem. ’t Is waar, de ghansche dank daarvoor heb ik ’t gheval
    (60) Te wijten; mijn beleidt en zórg heeft niet met al
    Daar toe ghedaan, nócht uw begheert daar in beslooten;
    Zo dat het zoet, terstondt by my daar van ghenooten,
    Door dit ghedacht verdwijnt, en laat my als voorheen:
    Mits eindlijk tóch dit luk gheweest zou zijn met reên
    (65) An mijn onwaerdighe gheringheidt afgheslaaghen.
Kat. Verliest het, Heer, zo haast het gheen u kost behaaghen,
    Zo wil ik van mijn kant zijn teghens u ghezindt,
    En hou voor zeker, dat men meêr gheluks bevindt
    In onverdiendt bezit, en acht, dat zy betoonen
    (70) Meêr toegheneeghenheidts, die schenken, als die loonen;
    Mits ’t allerghrootste ghoedt, dat by ’t verghelden praalt,
    Niet anders brengt te wêegh, dan datmen schuldt betaalt.
    Verdiende ghunst wordt steedts ghekócht, en nooit gheweighert,
    Daar anders ’t luk, hoe min verdiendt, hoe hoogher steighert,
    (75) En ons vaak zonder moeyte an ghoedt deelachtigh maakt,
    Waar toe men door verdienst schier naauwelijks gheraakt.
Roem. Denk ook niet, dat my ooit zal komen in de zinnen,
    Zo ghrooten ghunst door mijn verdiensten te ghewinnen:
    Met meerder onderscheidt erken ik haar waerdy,
    (80) En dees verliefde ziel vindt meêr gheluks in my,
[p. 4]
    Hoe minder mijn verdienst en waerde daar toe steigheren;
    Men heeft het my met recht en reên steeds konnen weigheren;
    En zo dit hart nóch mort, terwijl het dat gheniet,
    ’t Klaaght over ’t ongheluk, van zijn gheluk, ’t welk niet
    (85) Uw wil, maar het gheval mijn min heeft willen ghonnen.
    Zeer weinigh is het, dat zich verghenoeghen konnen
    De minnaars in een ghunst, hun buiten wil gheschiedt,
    Haar wel ghegheeven, dóch de meening is ’er niet.
    En wijl het meenen slechts het gheeven gheeft zijn waerde,
    (90) Zal zonder ’t meenen die verand’ren in onwaerde.
    Bezef hier uit, wat ghunst mijn liefde kan gheschiên,
    Van een, die my de handt, en niet het hart wil biên:
    Ik houde, ik raakze, maar het is de Moorman bleiken,
    Indien ik met de handt het hart niet kan bereiken.
Kat. (95) De minnevlam, mijn Heer, die ghy betoont, schijnt vreemdt
    An haar, die nu alleen de eerste vonk verneemt;
    En is uw hart dus in een ooghenblik an ’t blaaken,
    Die hitte weet het mijn zo vaerdigh niet te raaken.
    Maar mooghelijk, nu ik ze weet, zal licht daar in
    (100) De Tijdt bereiden plaats tót een’ghe wedermin.
    Erken intusschen, dat ghy onrecht hebt te klaaghen,
    Dat op uw brandt ik eer gheen acht en heb gheslaghen,
    Die my was onbekendt. Roem. Dit wijte ik ’t ongheluk,
    Dat my steedts heeft verzelt met teghenspoedt en druk,
    (105) Sint ik, ’t is nu een jaar, de Duitsche krijgh liet vaaren,
    Van die tijdt af al, heb ik om u deur ghaan waaren,
    En u in hóf en kerk, en waar men Joffers ziet,
    Ghezocht, en vaak vereert met meenigh avondtliedt,
    En nooit, dan nu alleen, gheleeghenheidt ghevonden,
    (110) Om eenmaal u de brandt mijns harten te verkonden.
Katr. Ghy zijt in Duitslandt dan, en in den krijgh gheweest?
Roem. Daar wierd ik lang, ghelijk een donderslagh, ghevreest.
Lek. Wat maakt hy haar al wijs? Roem. En nimmer wierd daar zeghe
    In veldtslagh van belang by ’t Zweedsche heir verkreeghen,
[p. 5]
    (115) Daar dees ontzichbre handt, en dit manhaft gheweer
    Niet teghenwoordigh was, en deel had an de eer.
    Ja de Koerânten zelf beghósten op het leste
    My...     Lekk. Roemer by de mouw trekkende,
            Ghy verzint u, Heer, en praat ghansch buiten westen.
Roe. Zwijgh. Lek. ’k Zegh, ghy revelt, óf... Ro. Hou smoel, eer ik ’t u leer.
Lek. (120) Ghy waart te Leuven, óf de Drommel haal my, Heer,
    En quamt op ghisteren heel laat in ’s Ghraavenhaaghe.
Roem.   Tegen Lekker.
    Rabauwt zwijgh stil, óf ’t zal hier euvel met u daaghen.
            Teghen Katryn.
    Ik heb ghelijk ik zegh, veel roems daar ingheleidt,
    En mooghelijk wordt zy met recht hier ook verbreidt.
Kat. (125) Wie heeft u van zo braaf een oeffening ghetooghen?
Roem. Het lódderlijk ghelonk van uw betov’rend’ ooghen,
    ’t Welk ik de eerste maal voorleeden herfst vernam,
    Als ik hier in den Haagh my wat verluchten quam.
    Sint ghink mijn hart zigh heel in uwen dienst verpachten,
    (130) Ontsloegh zich al de last der voorighe ghedachten:
    ’t Verwinnen in ’t ghevecht, ’t beveelen in het Heir,
    ’t Beleidt van meenigh tóght, ’t verheffen van mijn eer,
    ’t Invallen op een tróp langs neêrghevelde lijken,
    ’t Moest al in deze borst voor uwe schoonheydt wijken.
Isab.     tegen Katrijn zafjens.
    (135) Mevrouw, Heer Henrik naârt, zijt op uw hoed’. Kat. Mijn Heer,
    Met uw verlóf, wy gaan, en hooren namaals meêr:
    Vaar wel. Roem. Hoe, zal zo haast my al mijn luk verlaaten?
Kat. De tijdt staat ons niet toe, hier langer te staan praaten:
    En, schoon ik zoetigheidt vind, Heer, in uw ghesprek,
    (140) Zy wil voor deze maal, dat ik terstondt vertrek.
Roem. Gheef onderwijl verlóf an mijn verliefde zinnen,
    ’t Anminnigh schoon, dat in u woont, te mooghen minnen.
Kat. Die minnen wil, en weet, hoe dat hy minnen moet,
    Eischt nimmermeer verlóf, dan van zijns zelfs ghemoedt.
[p. 6]

DERDE TOONEEL.

Roemer, Lekker.

Roem. (145) Vólgh, Lekker.
Lekk.                     ’t Hoeft niet, Heer, want wat men kan bekomen,
    Heb ik reets uit de mondt van den Lakey vernomen,
    Zijn vrouw was, na hy zey, de schoonste van de twee,
    Zy woont hier an den Berg, en is ghenaamt Astree.
Roem. Wat Berg? Lek. De Vyverberg, daar d’and’re huist beneeven,
    (150) Die hy nóchtans niet wist haar rechte naam te gheeven:
    Dóch zo ghy ook daar toe, mijn Heer, nieuwsghierigh zijt,
    Ontslaa u van die zórg, en laat ze an mijn vlijt.
Roem. Neen, staak die moeite: zy, die met my heeft ghesproken,
    Die door haar tovertaal my heeft de ziel ontstoken
    (155) Met heete minnebrandt, is wisselijk Astree:
    Haar schoont bevestight, en mijn hart ghetuight het meê.
Lek. Zo mijn ghevoelen moght het uwe wederstreeven,
    Ik zou der andere de prijs van schoonheidt gheeven.
Roem. Wie? haar, die al die tijdt was stom, ghelijk een steen,
    (160) En niet een woordt en braght te pas in onze reên.
Lek. O! als een vrouw de ghaaf heeft van te konnen zwijghen,
    Bezit zy deughden, die ’t ghemeen te boven stijghen:
    Zy is een konstjuweel, dat naauw ghevonden wordt,
    Ja noemze een wonderwerk, ghy schiet nóch al te kort,
    (165) In deze Eeuw, waar in de kaekelighe wijven
    Door yd’le klapperny, en hassebassend kijven
    Verwekken zulken rook in huis vaak voor de man,
    Dat hy ’t moet ruimen, en ’t daar niet meêr harden kan.
    Ik heb in deze staat gheen keur noch van beminden,
    (170) En voel ik prikkeling, ik neem ze, die ik vinde,
    Een zwijghster heeft nóchtans natuurelijk by my
    Zoo veel voor uit, en in mijn hart zo veel waerdy,
    Dat, schoon al was haar vel verflenst, en heel versleeten,
[p. 7]
    Haar hoofdt vol rimpelen, en van de mót verbeeten,
    (175) Haar kaaken, als de Nijdt, haar mondt, gelijk een schoê,
    Ik wees haar in mijn zin des schoonheidts vonnis toe.
    Des houd ik ’t voor ghewis, en ’t kan niet anders weezen,
    De naam Astree behoort an niemandt, als an deze,
    Een andere an uw Lief: zy, die zich van ’t ghesprek
    (180) Onthield, was, Heer, de schoonste, óft houd my voor een ghek.
Roem. ’k Gheloof u, zonder eedt en alle die bravaden;
    Maar zie de waerdste van mijn oude kameraaden,
    Zy schijnen in ghelaat, verbaast, en ghansch ontzet.



VIERDE TOONEEL.

Roemer, Henrik, Eelhardt, Lekker.

Eelh. Teghen Henrik.
    HOe! in de ghroente zang, verzelt met een banket?
Henr. Teghen Eelhardt. (185) Banket met zang.
Eelh. Teghen Henrik.                                     En ghist’ren laat?
Henr. Teghen Eelhardt.                                                             Omtrent ten achten.
Eelh. Teghen Henrik. Schoon?
Henr. Teghen Eelhardt.             Heerlijk,
Eelh. Teghen Henrik.                             En van wie?
Henr. Teghen Eelhardt.                                               Dat is ’t, daar ik na trachte,
    Dat wist ik ghaern.
Roem. Haar beiden ghroetende. Mijn vreughdt, dat ik u wederom
    In welstandt zie, is ghroot. Henr. Mijn Heer, zijt wellekom.
Roem. ’k Ben licht wat onbeleeft ghevallen in uw reden,
    (190) Dóch, schrijf het toe der drift van mijn gheneeghenheden,
    En ’t verghenoeghen, dat ik schiep in u te zien.
Eelh. By Vrienden, Heer, als wy, magh alle ding gheschiên.
Roem. Maar waar van was ’t ghesprek? Hen. Van zek’re gheestigheden.
Roem. Van vryery? Hen. ’t Kon zijn. Roem. Ik bid, vervólgh uw reden,
    (195) En ly beleefdelijk, dat mijn nieuwsghierigh hart
    Van deze vreemdigheidt ghenieten magh haar part.
[p. 8]
Henr. Men heeft (zo ghaat de spraak) onthaalt met zang, en speelen
    Een zek’re Joffer. Roem. In de ghroente? Henr. In priëelen.
Roem. De koele lommer vaak ontsteekt de minneghloedt.
Eelh. (200) ’t Ghebeurt. Roem. En ghisteren by avondt. Henr. Als het doet.
Roem. By donker zal de vlam op ’t allerhelderst ghlooren:
    Het was de rechte tijdt, en wel van pas ghekooren.
    De Joffer, is zy schoon? Henr. Daar word zy voor gheschat
    Byna van yder een. Roem. En ’t zingen, hoe ghing dat?
Hen. (205) Zeer treflijk. Roem. En misschien verzelschapt met banketten?
Hen. Men zeidt zo. Roe. Heerlijk he? Hen. En wel geschikt in ’t zetten.
Roem. En u is onbewust, van wie dit ghansche werk
    Is angherecht? Henr. Ghy lacht? Roem. Ik lach, om dat ik merk,
    Dat ghy verwondert zyt, in ’t gheen ik heb bedreeven.
Hen. (210) Hoe ghy? Roe. Ja ik. Hen. Hebt ghy uw reets tot min begheeven?
Roem. ’k Waar anders maar een lomp, een loer, een houten klik:
    Hoe Heer, ’t is reets een maandt, en langer wel, dat ik
    Ben weder t’huis gheweest, dóch om byzondre reden
    Zo zietmen over dagh my zelden straat betreeden:
    (215) De nacht ik onbekend heb in verzoek besteedt
    Van d’een en d’aâr: zo dat....
Lek. zafjens teghen Roemer.             Ghy mist Heer, en ghy weet
    Niet wat ghy zeght.
Roem. tegen Lekker.       Houw smoel, en zo ghy....
Lek. an een kant.                                             ’k Brul van tooren,
    Om dat ik zwijghen moet, en niet als lieghen hooren.
Eelh. teghen Henrik.
    Ziet hoe ghelukkig dat van zelfs, te dezer stondt,
    (220) Uw medevrijer u komt loopen in den mondt.
Roem. weder by haar komende.
    Ik wil u, Heeren, als mijn waerde metghezellen,
    Het ghansch beloop der zaak van stuk tot stuk vertellen.
    Van dry Karóssen, die ’t by tijdts was anghezeidt,
    Dat ons ter plaatse, daar ’t banket vast wierd bereidt,
    (225) Heen sleepen zouden, was de een verzien met fluiten
[p. 9]
    En bas en veelen, en de andere met luiten
    En puik van stemmen: wier zoetvleyende gheneught
    Het allerdroefste hart zou prikkelen tót vreughdt.
    De derde was de ghrootste, en voerde mijn Beminde,
    (230) My, en dry Joffers, en nóch zo veel van mijn Vrinden.
    Dees reedt vooruit, en wierdt, terwijl de paerden traagh
    De raden door het zandt doen wentelen, ghestaâgh,
    Nu onderweegh beghroet van fluit, van bas en veelen,
    En dan weêr toeghejuicht van luiten en van keelen:
    (235) Tot dat wy eindelijk ter plek gheraakten, daar
    ’t Beschooren was, den nacht, die reets viel, met elkaâr
    In volle vrolijkheidt, en weelde te verslyten.
    Hier wierdt in een priëel, omheiningt met tapyten,
    Die de Natuur van loof en Zomerghroente vlecht,
    (240) Op onze ankomst, straks de tafel angherecht,
    En met veel keur van drank en spyzen overladen,
    Daar wy terstondt met lust onz’ honger an verzaaden,
    Terwijl de lucht dreunt beurt om beurt van spel en zank,
    En ’t naast gheboomt, en veldt weêrghalmen op dien klank.
    (245) Het maal ghedaan, ontsteekt men Vuurwerk, dat by donker
    Met zulk een schittering van vlammen, en gheflonker
    ’t Rondtomgheleeghen landt verlichte, dat het scheen
    Of al het Hemelsch vuur van boven quam beneên.
    Hier op tót tijdtverdrijf verkoos men voort te danssen,
    (250) Tót ons het Zonnelicht verraste met zijn ghlanssen,
    Welk had het my ontzien, óft onze wensch volbraght,
    ’t Had deze nacht gherekt tót een Alkmenaas nacht;
    Maar zijnde niet ghezindt, te vólghen ons begheeren,
    Braght ons vermaak ten einde, en deed elk t’huiswaarts keeren.
Henr. (255) Dit wonderstuk vertelt ghy, Heer, bevallighlijk,
    De Haagh, zo preutsch als ’t is, zagh weinigh dierghelijk.
Roem. ’t Was zo wat heen, maar ’t moest mijn ghasten dus ghevallen,
    ’t Had aârs gheweest, waar ik niet schielijk overvallen;
    Want zy die op mijn ziel voert opperheerschappy,
[p. 10]
    (260) My niet meêr tijdts en ghaf, dan van een uur, twe, dry.
Eelh. De órde is efter schoon, het toestel boven maaten.
Roem. ’t Was, na de kortigheidt der tijdt ons toe wouw laaten.
Henr. Vaar wel, ik moet nu voort, tót op een ander tijdt.
Roem. Ik blijf uw dienaar. Eelh. Wy de uwe.
Henr. teghen Eelhardt in ’t weghghaan.                   Ik barst van spijt,
    (265) En jaloezy.
Eelh. teghen Henrik.     Ghy quelt u efter zonder reden;
    De tekens scheelen veel van dees vermaaklijkheden,
    En die, waar op uw Lief te ghast zoud zijn gheweest.
Hen. teghen Eelh. De plaats stemt overeen, en ’t uur, en dat ’s het meest.



VYFDE TOONEEL.

Roemer, Lekker.

Lek. HEer, kan ik zonder schroom u nu te spreeken kryghen?
Roem. (270) Ik stel het in uw keur te spreeken, óft te zwyghen.
    Maar, als ’er iemandt is, zo speel de bók niet weêr.
Lek. Te rev’len, als ghy spreekt, ghebeurt u dat wel meêr.
Roem. Waar revelde ik? zegh op. Lek. Zo noem ik, moet ghy weeten,
    Het gheen ik, waar ’t ghy niet mijn Heer, zou lieghen heeten:
    (275) ’k Spreek met eerbiedigheidt. Roe. Wel bloedt. Le. Dat word ik quijt,
    Als ik u zwetsen hoor van maaltijdt en van strijdt,
    Ghy kont ghansch buiten noodt den oorelógh hanteeren,
    En kóst- en schaâloos met de Joffers banketteeren.
    Maar waarom over ’t jaar uw wederkomst verdicht?
Roem. (280) Mijn praat heeft beter val, mijn brandt gheeft meerder licht.
Lek. Waar meê brengt tóch de krijgh uw minnevlam te vooren?
Roem. Onnoos’le streeken om de Joffers te bekooren!
    Wanneer men dus begint: ’k Wy an uw schoonicheidt
    Een nieuwghekomen hart van d’Universiteit:
    (285) Indien ghy hebt van doen de Wetten en Rubriken,
    Ik kan het Codex heel, met al de Authentiken,
[p. 11]
    Het oudt en nieuw Digest, daar by ’t Infórtiat,
    Wat Baldus daar van zeght, Accurs, en Alciat.
    Wat zal zulk een verhaal ons by haar achtbaar maaken!
    (290) Wat zal men licht daar door ten harten ingheraaken!
    Een Paragraphenman is een belachlijk knecht!
    Maar ’t heeft een and’ren zwier te spreeken van ghevecht.
    Dat ghansch gheheim bestaat slechts in een weinigh krassen,
    Te lieghen aartighlijk, te vloeken wel te passe,
    (295) Te braaken woordt op woordt, dat schrik en andacht baart,
    Te zwetsen van Lambooy, Bannier, en Jan de Waerdt,
    Te noemen Slóten, wier uitheemsche, en woeste naamen,
    Hoe meêr zy quetsen ’t oor, hoe zy ze mooyer raamen,
    Te hebben in de mondt, Loopghraften, Stórremkat,
    (300) Borstweering, Halvemaan, en nad’ring tót de Stadt,
    Hól over ból; daar ’s niets ter werreldt an gheleeghen,
    Zy staan verwondert, en zijn straks tót ons gheneeghen:
    En zulk een, onder ghunst van dusk een handtghebaar,
    Ghaat voor doorluchtigh, en verkrijght gheloof by haar.
Lek. (305) Ghy maakt ze wel wat wijs, die u ghehoor ghaan gheeven.
    Maar deze kan ’t verloop haast weeten van uw leeven.
Roem. Dan sta ’k al diep in ’t hart, en zet haar licht ter neêr,
    Daar door zal nooit my ramp ontspruiten, maar veel eêr,
    Zo iemandts byzijn ons ooit onghemak komt brouwen,
    (310) Zal onderling verstandt ik met haar konnen houwen.
    Zie Lekker, dat ’s de Min ghehandelt met verstandt.
Lek. Om niet te jókken, Heer, ’k val maghtigh door de mandt.
    Maar nu eens van ’t Banket. Urgande óft Melusine
    Kost zich nooit, op een sprong, zo heerelijk doen dienen;
    (315) Puf al haar Tovery, ghy wint op ver de kans,
    Ghy zoud een Feniks zijn in ’t dichten van Romans.
    Mits ghy den Oorlógh, en ’t Banket dus hebt in handen,
    Zou met der vaerdt uw vólk vermeest’ren alle landen,
    En ’t zou voor uw verstandt zijn weinigh arrebeidt
    (320) Doorghaans te toonen druk doormengt met vrolijkheidt.
[p. 12]
    Die hooghe dichtsels u zeer aartiglijk anvallen.
Roem. My lust, die snakkers van wat nieuws zo doodt te kallen,
    En als ik ’er een vindt, die zich inbeelden derft,
    Dat, wat hy zegghen wil, verwondering verwerft;
    (325) Zo doe ik hem terstondt zo vreemde dingen hooren,
    Dat hy staat, als een beeldt, en ghaapt met neus en ooren.
    Indien ghy wist, wat vreughdt ik scheppe, Lekker, als
    Die snoevers haar ghesnork weêrhaalen in haar hals....
Lek. Ik schatze ghroot ghenoegh, maar eindlijk deze treeken
    (330) U zouden, eêr ghy ’t ghist, eens zuur op konnen breeken.
Roem. Daar teghen dagh en raad: maar dit vergheefs ghesnap
    Bevordert, na mijn Lief, mijn ghang niet eenen stap.
    Kom vólligh my, en laat ons weder t’haarwaarts keeren,
    ’k Zal u een and’re wijs wel haast van leeven leeren.
Continue

TWEDE HANDELING.

EERSTE TOONEEL.

Dierijk, Katrijn, Isabelle.

Kat. (335) IK twijfel niet, of zijn waerdy is overghroot,
    Dewijl hy is uw zoon, maar hem ten bedtghenoot
    T’anvaerden, door uw lóf alleen daar toe beleezen,
    Toont ghroote ghraaghte om ghehouwelijkt te weezen.
    Dat meêr is, zijn verzoek en minneplicht t’ontfaân,
    (340) En hem, als vryer, in ons huis te woordt te staan,
    Zo ’t beurde, dat uw wensch haar doel niet quam te raaken,
    Zou my ten spót en praat van al de Werreldt maaken.
    Des schaf my middel, Heer, waar door ik hem anschouw,
    Bevrijdt voor afterklap, en schandigh naberouw.
Dier. (345) Uw woorden zijn gheghrondt, Katrijn, op recht en reden,
    Dies zal ik al mijn vlijt tót uw vernoegh besteeden;
    Te meêr, wijl ’t ons nu past te vólghen uw gheboôn.
[
p. 13]
    Ik zal dan binnen ’t uur hier weêr zijn met mijn zoon,
    En hem zo lange voor uw venster stal doen houwen,
    (350) Dat ghy van tóp tót teen hem maklijk zult beschouwen,
    En zien, wie ik u tót ghemaal heb toegheleidt,
    En hoe ’t al waar is, wat ik van hem heb ghezeidt.
    Hy is van ’t Hoogheschool eerst ghistren t’huis ghekomen,
    Maar ruikt ’er ghansch niet na: ja ’k durf wel zonder schroomen
    (355) U zegghen, wat Schoolier hy ook magh zijn, dat ghy
    ’Er niet veel vind ten hoof, die braaver zyn, als hy.
    Dóch zelfs als ghy hem ziet, zult ghy hem daar voor houwen.
    Mits hy mijn eenighst is, zoek ik hem uyt te trouwen,
    En wensch hem boven al te zien in uw ghebiedt.
Kat. (360) Ghy eert my hooghlijks, door het bódt, dat my gheschiedt.
    ’k Zal u verwachten, Heer, met onverduldigheden,
    En min reets door ’t betrouw, dat ik heb op uw reden.



TWEDE TOONEEL.

Katrijn, Isabelle.

Isab. DUs zult ghy hem dan zien, en buiten schandt en schaâ.
Kat. Maar óf ik hem dus zie, wat komt my dat te staâ?
    (365) ’t Ghezicht vertoont ons wel het uiterlijk, de leden;
    Maar niet het innerlijk, de zeden en de reden:
    En schoon in minnekeur het wel de voortóght houdt,
    Veel hangt hy an ’t gheluk, die ghansch daar op vertrouwt.
    Wie leeven wil in rust, het oogh niet moet mishaaghen,
    (370) Men magh het wel voldoen, maar alles niet opdraaghen,
    Zijn weighering en niet zijn toestandt neemen aan,
    Maar onze liefde doen op vaster voeten ghaan.
    De Houwlijks knoop, die, eens gheleidt, niet is t’ontbinden,
    Zal, zo m’er niet op past, zeer dikwijls samenbinden,
    (375) Twe teghenstrijdighe, het heete met het koudt,
    Het bitter met het zoet, het jonge met het oudt.
    Dies woude ik, eêr ik my hier in gha dieper steeken,
[p. 14]
    Hem kennen tót in ’t hart. Isab. Wel laat hem u eens spreeken.
Kat. Maar zo Heer Henrik dan verneemt dit nieuw ghevry,
    (380) Verkeert zijn minnebrandt in brandt van jaloezy.
Isab. Wat raakt u Henrik, als ghy Roemer komt te trouwen.
Kat. ’t Is my om ’t even niet, óf ik hem misse óf houwe;
    Want ons beloofde trouw, tót blussching onzer vlam,
    Zou worden uitghevoert, zo maar zijn Vader quam.
    (385) Twe jaaren heeft hy reets de Bruilóft dus doen hangen,
    Dan is het krankheidt, dan zijn ’t zaaken van belangen,
    Dan is de wegh niet ghoedt door stórm óft reghenvlaagh,
    In ’t eind de ghoede Man komt nimmer in den Haagh.
    Ik sluit hier uit, dat hy niets op hem kan verwerven,
    (390) En ’k heb gheen hoofdt, om van standtvastigheidt te sterven.
    Elk ooghenblik besnoeyt het loof der Maaghdebloem,
    En met de jaaren ghaat zy quijt haar glans en roem.
Isab. Zo zoudt ghy Henrik om een ander laaten vaaren?
Kat. Ik schoot hem op, als maar mijn hart verzekert waare,
    (395) Dat het in plaats van hem een minnaar na mijn zin
    Bekoort hadt, welkers vaste, en yverende min
    Verdrietigh van dus lang te hoopen en te loopen,
    Door d’Houwlijksbandt in ’t kort ons moght te zamen knoopen.
    Maar, zonder dat ik van gheen and’re Vryers weet;
    (400) Want Henrik onderwijl is meêr, als niet een beet,
    Zijn Vader, hoe hy toeft, nóch eyndelijk kan komen.
Isab. Op dat ghy, zonder voor zijn jaloezy te schroomen,
    Mooght Roemer spreeken na uw wil en welgheval,
    Heb ik een vondt bedacht, die u wel haaghen zal.
    (405) Astree is uw vriendin, en vry van vryeryen,
    Hoeft niet beducht te zijn voor vryers jaloezyen,
    Zy schrijve an Roemer, dat hy an haar venster stil
    Verschijne, als ’t donker is, dat zy hem spreeken wil.
    Hy, jong en luchtigh, zal niet blijven in ghebreke,
    (410) Maar passen op, daar ghy hem dan zult konnen spreeken,
    Vermomt met haaren naam, bevrijdt voor kaek’lery,
[p. 15]
    Voor Roemers afterdacht, en Henriks jaloezy.
Kat. Die vondt is ghoedt: Astree zal, om my te gherijven,
    Zeer lichtelijk een woordt vyf, zes, an Roemer schrijven,
    (415) En ik boet dus mijn lust. Isab. Maar, zo my dunkt, is hy ’t,
    Die flus u onderhiel in ’t bosch zo langen tijdt.
Kat. Ach Isabel! waar hy zo braaf van lyf en leden,
    Hoe licht zou hy de schoen uit Henriks voeten treden.
Isab. Spreek zaft, Mevrouw, hy komt. Kat. In ongheleeghenheydt.
    (420) Gha by Astree, en doe, ghelijk het is ghezeidt.



DERDE TOONEEL.

Katrijn, Henrik.

Hen. KAtrijn! ach! ach! Katrijn! ontrouwe, onstandtvaste!
Kat. Zoud hy wel blind’ling na dit nieuwe Houwlijk tasten?
    Wat schort u, Henrik? wel, wat baart u dit verdriet?
Henr. Wat schort u, Henrik, he? rampzaal’ghe, weet ghy’t niet?
    (425) Vraagh het uw hart, dat zal ghenoegh u overreden.
Kat. Ik bid u, spreek wat zaft; mijn Vader komt beneden.
Henr. Uw Vader komt beneên! trouwlooze en valsche pry,
    Ghy hebt gheen Vader, na het schynt, dan slechts by my.
    Uit speelen vaaren, ’s nachts. Kat. Wel, ’s nachts, uit speelen vaaren,
    (430) Hoe zal ’t hier lukken? Henr. En dat onder zang en snaaren.
Kat. En dan? Hen. Hoe zonder schaamt? Kat. Wat schaamte, en waarom?
Henr. Hoort ghy die woorden, en wordt ghy van schaamt niet stom?
Kat. Stom worden, en door haar; wat hebben zy voor krachten?
Henr. Ghy hoortze dan, en durft het ov’righ nóch verwachten?
    (435) Heeft dan de schaamt, eerlooze, op u gheen vat, ten zy
    Ik ’t al ondek? Kat. Wat al? Henr. Uw nieuwe vrijery.
Kat. Ik ben een vod zo ’k iets kan vatten uit uw reden.
Henr. Als ik ’t u zegh, dan is ’t mijn Vader komt beneden:
    Dan weet gy ’er wel af, de trek is fraay bedacht:
    (440) Maar om met uwen lanst te danssen al den nacht....
Kat. Wel Henrik, wordt ghy zót? Henr. Ik hoorden ’t wel te weezen,
[p. 16]
    Nu ik u kennen leer wat beter, dan voor dezen.
    Wanneer ghy in ghedans, en vrolijk handtghebaar
    Den ghanschen nacht verslijt, (ik spreek van ghist’ren maar)
    (445) Dan is het niet, spreek zaft, mijn Vader komt beneden.
Kat. Hoe heb ik ’t, scheert ghy my, óft zyt ghy buiten reden,
    Of droomt ghy? Hen. Neen, ghy droomde niet, al was het nacht;
    Kies op een ander tijdt een baas, wat meer bedacht,
    Hy ghing my zelf de zaak van stuk tót stuk ontvouwen.
Ka. (450) Wie? He. Roemer. Ka. Roemer? H. Ja, hoe slecht kan zy haar houwen.
Kat. Indien ik hem ooit zagh, oft ooit iets heb ghedaan....
Hen. Zagh ik daar effen niet zijn Vader van u ghaan;
    Zwijgh stil, ondankb’re, zwijgh: ghy zakt van quaadt in quaader:
    ’s Nachts brast ghy met de Zoon, ’s daaghs praat ghy met de Vader.
Kat. (455) Zijn Vader is van oudts een ghroot vriendt van de mijn’.
Hen. Hoe na moght dat de stóf van uwe reden zijn:
    Ghy voelt u overstemt, en durft het nóch verzaaken?
    Wat is ’er meêr van doen, om u ghansch stom te maaken.
Kat. Zo ’k weet, hoe dat zijn Zoon van weezen is.... Hen. De nacht
    (460) Was dicht met nevelen bezet, toen ghy hem zaght;
    Hy heeft u ghist’ren niet met dry karróssen t’speelen
    Ghereên, waar van de twe, de derde met haar queelen
    Gheleiden overwegh: nócht onder spel en zank
    In ’t koele ghroen onthaalt met keur van spijs en drank:
    (465) En als zijn vuurwerk al ’t gheboomt rondtom verlichte,
    En hebt ghy hem niet eens ghekeeken in ’t ghezichte:
    Ghy hebt ook met hem niet ghedanst den ganschen nacht,
    Nócht hem ghezien, toen ghy wierdt weder t’huis gebraght.
    Is dit ghenoegh, laat schaamt eens iet op u vermoghen.
Kat. (470) ’k Zal my niet schaamen, om ’t vertellen van een looghen.
Hen. Hoe? ben ik dan een nar, óft zót, óft nesk van gheest?
Kat. Daar ’s iemandt, die een pots u schuldigh is gheweest;
    Gheloof my Henrik. Hen. Neen, vergheefs zoekt ghy verschooning,
    Ik weet uw slim bejagh, en gheef het zijn belooning;
    (475) Lief ghy uw Roemer, en laat Henrik in zijn rust,
[p. 17]
    En blusch uw min tót my, de mijne is al ghebluscht,
Kat. Heer Henrik, nóch een woordt. Hen. Uw Vader komt beneden.
Kat. Hy komt nócht hoort ons niet: kom, hoor maar na mijn reden;
    ’k Heb tijdts ghenoegh om u te helpen uit den dut.
Hen. (480) Al uw ghesmeek is windt, en al uw praat onnut,
    Ten zy ghy my terstondt uw handt op trouw wilt gheeven,
    En tót verzegheling dry kusjes daar beneven.
Kat. Om my t’ontschuldighen, u uit uw misverstandt
    Te helpen, eischt ghy, wat? Hen. Dry kusjes, en uw handt
    (485) Op trouw. Kat. Maar Heer? Hen. Besluit, en niet veel teghenreden.
Kat. Ik heb niet tijdts ghenoegh; mijn Vader komt beneden.



VIERDE TOONEEL.

Henrik alleen.

            GHa lach vry om mijn onghelukken,
                            Nu dat ik u verlies:
            Breek vry mijn kluisterboey an stukken,
                        (490) Waar door ik ’t vluchten kies:
            Maak, dat mijn heete vlammen in
                        Den ban gheraaken:
            Maak, dat mijn hart in plaats van min
                        In ghramschap blaake.
            (495) Ik ren, ik vliegh, en zal my wreeken
                        Van u, op die ghy mint,
            Oft hy zal my de borst doorsteeken,
                        Eêr hy u van my wint.
            Daar is hy, die zijn vader dy
                        (500) Ten toon komt stellen,
            En my met bittre jaloezy
                        Het hart beknellen.
            De oude vriendschap plaats ghaat maaken
                        Voor nieuwe haatlijkheidt,
            (505) En dit ghezicht mijn bloedt doet blaaken
                        In feller ghrimmigheidt.
[p. 18]
            Dóch hoe ik ook van toorn, en spijt,
                        En haat magh branden,
            ’t Is hier, en nu, nócht plaats, nócht tijdt
                        (510) Hem an te randen.



VYFDE TOONEEL.

Dierijk, Roemer, Lekker.

Die. STa, Roemer, hier wat stil, dus stadigh an te ghaan,
    Braght my wel buiten aâm, óf licht een ziekten aan.
    Hoe schoon is dit ghebouw van standt, van zwier, en órde?
Roe. De Haagh, dus doende, zal in ’t kort wat wonders worden:
    (515) ’t Is hier, sints mijn verblijf te Leuven, heel verkeert.
Die. De ghrootsheidt van den Haagh, van dagh tót dagh, vermeêrt
    In tal van huizen, en voortreffelijke wooningen,
    Die niet te wraaken zijn voor Vórsten, en voor Koningen;
    Maar hoor wat aârs. Ghy weet, hoe veel ik van u houw.
Roe. (520) ’k Waerdeer dat hoogher, als het licht dat ik anschouw.
Die. En wijl dat ghy alleen zijt uit mijn bedt ghesprooten,
    En nu, den oorlógh te hanteeren, hebt beslooten,
    Daar d’eer, en ’t jeughdigh bloedt u prikk’len zal, om in
    Ghevaar uw leven vaak te stellen; ben ’k van zin,
    (525) Dat ghy, aleêr ghy hebt een been, óft arm verlooren,
    Een vrouw neemt, en ik heb ’er u een uitghekooren,
    Schoon, eerelijk, en rijk. Roe. Ach! voor een ghoede keur,
    Ghaat ghy ’er, in mijn zin, al wat te ras meê deur.
Die. Ik ken Katrijn te wel, z’is vroedt, en zo ervaaren,
    (530) Als iemandt in den Haagh, van haaren doent’ en jaaren:
    Haar Vader is mijn vriendt, en ’t Houwlijk is al klaar.
Roem. Ik schrik, van dat ghy ’t zeght. Mijn jonkheidt met zo zwaar
    Een pak te quellen, ach! Dier. Doe, ’t gheen ik u beveele.
Roem. ’k Zie hier gheen uitkomst, zo ik hem gheen trek en speele.
    (535) Hoe! nu in het ghevecht dees arm, en dit gheweer
    Door heldendaaden moet behaalen roem en eer....
Die. Eer dat het oorlógh u ontrukke ’t lieve leven,
[p. 19]
    Begheer ik, dat ghy my uit u een neef zult gheeven,
    Die my ten steun verstrekke in mijnen ouderdom,
    (540) En boete my ’t verlies van uwe doódt: kort om
    Ik wil ’t zo hebben. Roem. Zijt ghy dan ommededooghlijk.
Dier. Doe ’t gheen, dat ik u zegh. Roem. Maar zo ’t my is onmooghlijk?
Dier. Ommooghlijk? en hoe dat? Roem. ’k Val voor uw voeten neêr,
    En bid verghiffenis; ik ben.... Dier. Wel wat? Roem. Ach Heer!
Die. (545) Gha voort. Ro. Te Leuven. Di. Rijs, spreek uit en wilt niet vreezen.
Roem. Ik ben dan al ghetrouwt, wijl het ghezeidt moet weezen.
Die. Zo zonder mijn verlóf. Roem. Men heeft daar toe met kracht,
    En overdwaalsch gheweldt, ons alle bey ghebraght,
    Door ’t vreemdste voorval dat u immer quam ten ooren;
    (550) Ach Vader, zo ghy ’t wist. Dier. Wel, laat my alles hooren,
    Verzwijgh my niets ’er af. Roem. Zy is van edel bloedt,
    En treffelijken huize, en wat belangt haar ghoedt,
    Zo het zo ghroot niet is, als Vader wel zou willen....
Die. Dat heeft het nu al wegh, daar helpt nu gheen bedillen;
    (555) Hoe is haar naam? Roe. Orfize. Die. Haars Vaders? Roe. Appriaam.
Die. ’k Heb nimmermeer ghehoort van d’een óft d’and’re naam.
    Maar ghaat ghy voort. Roe. Zo haast ik daar was anghekomen,
    Wierdt zy te mywaarts, en ik t’haarwaarts inghenomen
    Met zulk een liefd’, dat ik in ’t kort het zo ver braght,
    (560) Dat wy een ghroot deel vaak verpraaten van den nacht.
    Eens op een avondt, als haar Vader was ten eeten,
    Het was den tweden Maert, zo ’t my niet is vergheeten,
    Doet zy my boven op haar kamer komen, daar
    Wy lachten, jókten, en liefkoosden met elkaâr,
    (565) Tót dat haar Vader weer van ’t ghastmaal t’huis ghekomen
    Klópte an de kamerdeur: wy schrikken, en wy schroomen
    Te openen; dóch zy vindt in der yl ontzet,
    En schuilt my after de ghordijnen van haar bedt,
    En doet toen op, en valt met minnelijke trekken
    (570) Van stonden an, om haar versteldtheidt te bedekken,
    Haar vader om den hals, die na een kleene praat
[p. 20]
    Haar wenscht een ghoeden nacht, en ook na bedt toe ghaat.
    Maar, met dat hy zijn voet komt in de deur te zetten,
    Slaat juist mijn uurwerk, ’t welk hem voort te ghaan beletten,
    (575) En vraaghen deê, van waar en wie dat uurwerk quam?
    ’t Is my ghezonden, zey zy, van Neef Abraham,
    Om ’t hier omtrent te doen verstellen, en verschoonen,
    Alzo ’er in zijn buurt gheen uurwerkmaakers woonen:
    ’t Slaat drymaal in een uur. Kom, zeide hy, gheef het my,
    (580) Het past veel beter, dat ik zulks beschik, als ghy.
    Toen haalt zy ’t, en ik gheeft; maar (ach!) al wil ’t ons letten!
    De haan van mijn pistool verwart zich met de ketten,
    Die haalt hem over, hy springt af, ’t pistool gheeft vuur:
    Oordeel van onze schrik in dusk een avondtuur.
    (585) Zy stort ten aarde neêr, my trillen al de leden,
    Haar Vader vlieght eensloeghs de deur uyt na beneden,
    Schreeuwt niet dan moordt en brandt. Ik spring terwijl van ’t bedt,
    En heb my teghen al ’t ghezin te weer ghezet.
    De doodt voor ooghen ziende, en vechtende ghedwongen,
    (590) Was ik door ’t midden schier van al den hoop ghedrongen,
    Wanneer een nieuwe ramp my t’eenemaal vermant;
    Mijn zwaerdt springt door een slagh an stukken in mijn handt.
    Ontwapent deins ik in de kamer, als Orfize
    Ghekomen tót haar zelf, om my niet te verliezen,
    (595) Haar slagh neemt waar, en sluit kort after my de deur,
    Eêr dat ’er iemandt vólght. Straks stap’len wy daar veur,
    Tót nieuw bescherm, om ons voor overlast te vryen,
    Stoel, tafel, koffer, bank, ja zelfs de schilderyen,
    En meenen wonder veel te hebben opghedaan,
    (600) Nu zy vertoeven, en gheparst zyn af te staan.
    Maar wijl dat elk hier in nóch dapper rept zijn handen,
    Zo breektmen uit de naaste kamer door de wanden.
    Toen most ik, overheert, het stellen, zo ik kost.
                                Hier ziet haar Katryn uit haar venster, en Astree
                                met Isabelle zien haar van ghelijken uit het haare.
[p. 21]
Die. Dat is zo veel ghezeidt, als dat gh’haar trouwen most.
Roem. (605) Haar vólk had my des nachts by haar alleen ghevonden,
    Haar schoonheidt had mijn ziel an haare min verbonden:
    De schand was ghroot, haar eer van alle ghlans berooft,
    En weigherde ik ’t, het was ten kóste van mijn hoofdt:
    Haar liefde, haar traanen, en gheleedene ghevaaren
    (610) An mijn verliefde ziel nóch nieuwe schichten waaren:
    Dies tót behouding van mijn leven, en haar eer,
    Zet ik straks door een woordt dit ghram ghezin ter neêr,
    En doe het onweêr van die toornevloeden ebben,
    En ’t gheen, een yder in mijn plaats ghedaan zoud’ hebben.
    (615) Ly teghenwoordighlijk, Heer Vader, dat ik sterf,
    Of, ’t gheen ik meerder, dan my zelf, bemin, verwerf.
Die. Neen, neen, ik ben zo quaadt niet eens, wees maar te vreden,
    En vind in uwe ramp zodaan’ghe omstandigheden,
    Dat u mijn hart verschoont, en maar alleenigh laakt,
    (620) Dat ghy het my niet eêr bekent en hebt ghemaakt.
Roem. Haar luttel ghoedts mijn tong ghedwongen heeft te zwijghen.
Dier. ’k Vraagh na gheen ghoedt, als ghy een ghoede vrouw mooght kryghen,
    En ik ghoê Vader zijn. Z’is eêl, z’is schoon, z’is kloek;
    En ghy bemint elkaâr, dat ’s my ghenoegh. Ik zoek
    (625) Katrijn haar Vader, om my van hem lós te maaken.



SESTE TOONEEL.

Roemer, Lekker.

Roem. WAt zeght ghy van ’t verhaal, weet ik ’er door te raaken?
    Een and’re ghek, die in mijn plaatse waar gheweest,
    Zou steeken blijven ghansch bedwellemt, en bedeest,
    En hebben niet ghedaan, dan klaagen, kermen, wringen,
    (630) En laaten zich in spijt van zijne liefde dwingen.
    O overnut gheheim van lieghen op zijn pas!
Lek. Hoe? al, wat ghy vertelde, is looghen? Roem. Al den bras;
    En wat ghy hebt ghehoort zijn loutre ghaauwigheden,
    Om in Astreës min mijn leven te besteeden.
[p. 22]
Lek. (635) Hoe? ’t uurwerk, het pistool, en ’t breeken van gheweer?
Roem. Verdightseltjes. Lek. Verplicht zo veel u dienaar, Heer:
    Dat als ghy wilt dus met de ghróve elle uit meeten,
    Ghy my een teken gheeft, waar an ik het magh weeten;
    Ik schoon gewaarschout, was nóch efter in de val.
Roem. (640) Wel, wees te vreên, nócht vrees dat het meêr beuren zal.
    Ghy van mijn hart zult zijn de een’ghe Sekretaris,
    En van al mijn gheheim de Ghrootdepositaris.
Lek. Voorwaar ik zórrig, Heer, dat mijn capaciteyt
    Is onbequaam tót zulk een hooghen qualiteyt.
    (645) Maar weêr eens van uw min.



ZEVENDE TOONEEL.

Roemer, Lekker, Agniet.

Agn. Roemer een Brief gheevende.
                                        GHelieft, mijn Heer, te leezen?
Roem.. Wie zendt u hier? Agn. Astree.
Roem. gheleezen hebbende.                       Zegh, dat ik daar zal weezen.
Agniet ghaet weêr binnen, en Roemer spreekt voort,
    Ghy twijffelt, Lekker, nu niet meêr, na dat ik raam,
    Wie van haar beiden pronkt met deze schoone naam?
    Astree haar deel ghevoelt van ’t vuur, dat z’heeft ontsteeken,
    (650) En wil van deze nacht my uit haar venster spreeken.
    Die naam met zulk een drift niet meêr an d’andre gheeft:
    Die ik niet toe en sprak, my niets te schrijven heeft.
Lek. Laat ons hierom, mijn Heer, elkaâr het hoofdt niet breeken,
    Flus zult ghy, óf zy ’t is wel merken an haar spreeken.
Roem. (655) Vly u daar binnen, en verneem met list en spoedt,
    Uit iemandt van haar vólk na haar geslacht en ghoedt.



ACHTSTE TOONEEL.

Roemer, Vreerijk.

Vreer. hem een schrifje toehoudende.
    MYn Heer. Roem. Een ander schrift.
    Hy leest.                                    De hoon, my toeghedreeven,
[p. 23]
    Verrader, drijft my d’eer te wreeken met uw leven:
    Ik wacht u in het Bos dieshalven.
                                                    Henrik.

    Gheleezen hebbende                          Ghraagh.
    (660) Gha voor, ik vólgh.             Vreerijk ghaat binnen, en Roemer
                                                                            spreekt alleen voort.

                                            Ik ben sint ghistren in den Haagh,
    En kom van daagh alleen eens uit de deure kyken,
    En ’k heb alreets ghevecht, en min, en houwelijken.
    Voor een beghinsel, dunkt my, kan het vry wel ghaan,
    Daar koom nóch een pleidooy, en ’k heb mijn proef voldaan.
    (665) Wie, dat het lust belaâ met zaaken zijn ghewrichten
    En meerder in ghetal, en meerder van ghewichte:
    Ik gheef ’t ghewonnen, die het beter klaaren kan.
    Maar ghaan wy eens bezien dien stouten oorlóghsman.
Continue

DERDE HANDELING.

EERSTE TOONEEL.

Roemer, Henrik, Eelhardt.

Eelh. GHy hebt u manlijk bey ghedraaghen na mijn oordeel:
    (670) En d’een had in ’t ghevecht op d’ander ghansch gheen voordeel.
    Ik dank den hemel, en ben t’eenemaal verblijdt,
    Dat, door mijn ankomst, ghy weêr ghoede vrienden zijt,
    En dat ik scheidsman was, eêr d’een oft d’aâr lagh onder:
    Mijn luk is onghemeen, en ’t avondtuur heel wonder.
Roem. (675) Het avondtuur is nóch veel wonderer voor my,
    Die koelmoedts vocht, en wist gheen waarom van mijn zy.
    Maar, Henrik, help my uit den droom, en wil my zegghen,
    De oorzaak, die u drong, my dus an boordt te legghen.
    Heeft eenighe afterklap my by u zwart ghemaakt?
    (680) Spreek uit, op dat ghy an de waarheidt eindlijk raakt.
Hen. Ghy weet ghenoegh. Ro. Wat ook van my magh zijn bedreeven,
[
p. 24]
    Niets weet ik is ’er, dat u ongheneught kan gheeven.
Henr. Weet dan, dewijl ik u wat klaarer spreeken moet.
    Ik draaghe sint twe jaar verborghe minneghloedt,
    (685) De zaak is klaar, en wacht alleen maar na het trouwen,
    Dóch om byzond’re reên wordt zy nóch stil ghehouwen:
    En onderwijl hebt ghy de Joffer, die ik vry,
    En zonder snoodt verraadt niet zijn kan, dan voor my,
    Onthaalt met spel, ghedans, banket, en zangeryen;
    (690) Ghy weet hoe zulliks treft. Dat meêr is, om mijn vryen
    Nóch averechtscher trek, die ghrooter hoon verstrekt,
    Te speelen, hebt ghy my uw wederkomst bedekt
    Ghehouden tót van daagh, dat, komende uit de laaghen,
    Ghy zelf, al stóffende, my hebt de zaak verslaaghen.
    (695) Dit alles doet my vreemdt, en gheeft my ghroote reên
    Te denken, dat het strekt om my op ’t zeer te treên.
Roem. Zo ghy nóch stóf had, om te twijff’len an mijn moedigheidt,
    ’k Zou u niet helpen uit uw droom, nócht uit uw woedigheidt;
    Maar vocht op nieuws, zo ghy mijn medevryer waart;
    (700) Dóch wijl u beiden is bewust, hoe veel ik waerdt,
    En wie ik ben, zoo hoor de ghansche knoop ontwarren.
    Zy, die met my te nacht, by ’t flonkeren der starren
    Ghebrast heeft en ghedanst, al lang ghehouwlijkt leeft,
    En des u ghansch gheen stóf tot jaloezy en gheeft:
    (705) Z’ heeft, sint een maandt twe dry, zich hier an ’t hóf onthouwen,
    En ghy en kentze niet, wilt my dat vry vertrouwen.
Henr. Ik ben op ’t hooghst verblijdt, in dees gheleeghenheydt,
    Dat ons verschil zoo haast en licht is neêrgheleydt.
Roem. Wilt, op een ander tijdt, wat bet in teughel houwen,
    (710) Heer Henrik, d’eerste drift van haat en misvertrouwen:
    Neem meêr bedenkens op het waaghen van uw bloedt,
    En maak gheen inghang, daar de uitghang weezen moet.
    Vaart wel: ik blijf uw vriendt.



[p. 25]

TWEDE TOONEEL.

Henrik, Eelhart.

Eelh.                                        GHy zyt nóch niet te vreden?
Hen. Ik treedt uit dit, om (laas!) in slimmer quaadt te treden.
    (715) Wat wil dit ghastmaal, Heer, wie ’s ’er de stichter van?
    Wat zal ik denken, en wie neemen voor de man?
Eelh. Denk, dat Katryn haar min uw vlammen evenaare,
    En deze vrolijkheên voor and’re Joffers waaren.
    De dooling van uw Knecht heeft u doen doolen, Heer,
    (720) Die ziende uw Vryster tot Astreës ghaan, en weêr
    Twe Joffers korts ’er na, ghemaskt, van haarent komen,
    Ghezeeten in de koets, terstondt ze heeft ghenomen,
    De eene voor Astree, de and’re voor Katrijn:
    Daar ’t Leonoor (van wie ik ’t weet) was met Kristijn,
    (725) Die daar te ghast gheweest, na buitene toe reeden,
    Om in ghedans dien nacht in ’t ghroene te besteeden.
    Hy vólght haar na, en ziet ze op een Hófsteê ghaan,
    En hoort wat spel, vry schraal, na dat ik heb verstaan,
    En duit dat op uw Lief, die ondertusschen met
    (730) Astree den ganschen nacht gherust heeft op haar bedt.
Hen. Ik heb dan (laas!) dat beeldt beschuldight zonder reên,
    En onrechtvaerdighlijk trouwloosheidt opghestreên.
Eelh. Stel u gherust, ik zal by haar de vreê weêr maaken,
    Maar hoor wat aârs. Hy, die dus in de war uw zaaken
    (735) Ghebraght heeft, en ons zo veel wonders flus vertelt,
    Van zijn banket, heel schoon, en op een sprong bestelt,
    Die, heelend sint een maandt zijn komst in deze landen,
    Ghaat onbekendt des nachts een onbekende vanden,
    Quam ghisteren van ’t School eerst t’huis, en onverlet
    (740) Heeft zafjes al de nacht gheslapen op zijn bedt.
Hen. Hoe zijn banket? Eelh. Een flits, óft zo hy ’t heeft ghegheven,
    ’t Is in zijn droom gheweest. Hen. Zoud’ hy dus met ons leven?
    O neen; in dit ghevecht, zo luttel voorbereidt,
[p. 26]
    Toonde hy te ghrooten hart tót die lafhartigheidt.
    (745) In ’t school van dapperheidt men nimmer lieghen hoorde,
    Nócht leerde. Een man van moedt is ook een man van*woorden,
    Dat kan niet zijn. Eelh. Hy is, na ’k ghis, een Looghenaar
    Uit wenst, en dapper uit der aart. Bezef eens maar
    De ghansche zaak met ernst, en zy zal ’t klaar bewijzen.
    (750) Een tróts banket, verzien met keur van drank en spijze,
    Twe koetsen met muzijk, en vuurwerk, en dat reê
    All’ zamen in de tijdt slechts van een uur óf twe:
    Ghelijk óf visch, en vleesch, ghezoden, en ghebraden,
    Als in Luilekkerlandt maar in de schotels traden.
    (755) Al, wie ’t ghelooven kan zo licht, als ik, en ghy,
    Die heeft een ghroot gheloof, maar weinigh brein ’er by.
    Ik zagh wel voort, dat dit ghesnor, zo voorghedraghen,
    Ghansch quaalijk sloegh, op ’t gheen uw knecht ons had verslaghen.
    Maar ghy? Hen. De Ialoezy verblindt en doekt de gheest,
    (760) En, zonder onderzoek, ghelooft al, wat zy vreest.
    Maar laaten wy hem daar met alle zyn bravaden,
    En ghaan slechts na Katrijn, en bidden om ghenade,
    Eer dat de hoon en spijt haar min verkeere in haat.
Eelh. Wacht, Heer, tót mórghen, en my dan gheworden laat.
    (765) ’k Zal haar de ghansche zaak van stuk tót stuk vertellen,
    En daar door uwe min in haaren staat herstellen.
    Stel ghy u niet ten doel an d’eerste driften van
    Haar ghramschap. Hen. Zo mijn oogh niet lieght, komt zy daar an.
    ’k Zal vólghen uwen raadt, en haar ontmoeting myen,
    (770) Tót dat zy heb ghelacht met mijne jaloezye.



DERDE TOONEEL.

Katrijn, Isabelle.

Kat. ’t WOrdt, Isabelle, tijdt om by Astree te ghaan.
Isab. Het is nóch vroegh ghenoegh, de nacht komt nóch niet aan.
    ’k Had haar zo dra uw wil te kennen niet ghegheven,
    Of zy heeft uw begeerte an Roemer straks gheschreven.
[p. 27]
Kat. (775) Zo handel ik ook weêr met haar; maar Isabel,
    Zegh my eens, zaaght ghy uit haar venster Dierijk wel,
    En dat het is zijn zoon, die flusjes met ons praate?
Isab. Wy merkten ’t voort, en met hy was alleen ghelaten,
    Heeft hem haar meidt de brief in eighen handt bestelt.
Kat. (780) Hoe lustigh heeft hy ons wat op de mouw ghespelt!
Isab. Wel hey! schijnt deze vondt, Mevrouw, u dan zo wonder?
    Meent ghy, dat Roemer d’eerste, en eenighste is, die, onder
    De naam van Krijghsman, met de pluim en deghen brómt,
    Om bet ghewilt te zijn, en eerst van ’t School afkomt?
    (785) Ik ken ’er wel zo veel, die van belegheringen,
    En slaghen zwetsen en van meêr bezóchte dingen,
    Die zy, als ’t al omkomt, slechts leezen uit de krant,
    En trekken z’uit den Haagh, ’t is maar tót op haar landt.
    Hy heeft ghewis ghemeent, na dat ik kan betrouwen,
    (790) Dat braave Dóchters veel van luy van oorlógh houwen;
    En ziende u daar voor an, heeft hy met een vermoedt,
    Dat u de veêr in d’handt min haaghde, als op de hoedt;
    Dus heeft hy zich gheroemt in zulken staat te leeven,
    Waar toe hy zich, om u te winnen, wil begheeven.
Kat. (795) Maar met een verschen heeft hy Henrik nóch gheloert,
    Die van jaloersheidt ghansch ontsteeken, en vervoert,
    My opstrijdt, dat ik ’s nachts met hem uit ridd’ren tye.
    Dat ik my onder zang en spel van hem laat vryen,
    Dat hy my met banket en vuurwerk heeft onthaalt,
    (800) En zo veel spijs en drank, dat my ’er ’t hoofdt af maalt.
Isab. Erken daar uit, dat hy u lieft met ziel en zinnen,
    En op het hooghst doortrapt, en loos is, in het minnen.
    Hy weet misschien, dat in uw liefde Henrik blaakt,
    Daar heeft hy in verzien, en hem jaloers ghemaakt,
    (805) En voort, om met een zet door alles heen te breeken,
    Zijn Vader van uw trouw uw Vader an doen spreeken.
    Kan wel een Minnaar meêr uitrechten in min tijdts,
    Dan brengen zich in ghunst, zijn minnemaat vol nijdts?
[p. 28]
    Uw Vader en de zijn daar beideghaâr na haaken,
    (810) Hy mint u, en ghy hem, Mevrouw, klaar zijn de zaaken.
Kat. Al, wat daar in ghedaan zal worden, is ghedaan.
Isab. Hoe? zult ghy dan hier in uw Vader wederstaan.
Kat. Neen, luister, ghy zult haast veranderen van toonen:
    Tracht voort, indien ghy kunt, zijn parten te verschoonen.
    (815) Hy is alreê ghetrouwt, en buiten iemandts weet.
    Zijn Vader heeft de mijn’, met druk en hartenleedt,
    Het houwlijk afghezeidt, en ’t woordt weêrom ghenomen.
Isab. Ja wel, Mevrouw, ’k beken, ’k weet hier niet door te komen,
    En hoe ik ’t overlegh, ik kan niet zien, waar in
    (820) Dit kan bevorderen de welstandt van zijn min:
    Maar waar toe wilt ghy hem, Mevrouw, dan nóch ghaan spreeken?
    Is ’t om te scheeren, óft te schelden? Kat. ’k Wil my wreeken,
    En dien ghrootspreeker met zijn eighen woorden slaan.
Isab. Ghy wreekte u meerder, zo ghy hem vergheefs liet staan.
Kat. (825) ’k Wil uit nieuwsghierigheydt dien snoever eens betrappen.
    Maar, na my dunkt, is hy ’t, die ghinder an komt stappen.
    Ghaan wy ter vensterwaart ons voeghen, ’t wordt hoogh tijdt,
    Eer hy ons ziet en kent, en ’t spel te ghrabbel smijt.
    Als ’t omkomt: Meughebet zal mijn jaloerschert weezen,
    (830) Die ik wel lichtlijk van dat euvel zal gheneezen.



VIERDE TOONEEL.

Roemer, Lekker.

Roem. ZIe hier de plaats en ’t uur, waar van de brief vermelt.
Lek. Dit alles heeft my, Heer, haar oudtste knecht vertelt.
    Zy is een eenigh kindt, in alles wel ervaaren:
    ’k Heb u ghezeidt haar ghoedt, haar afkomst, en haar jaaren,
    (835) En na uw lijf, Heer, ghy nooit beter vrijster vondt,
    Zo zy zo wel, als ghy, op ’t lieghen zich verstondt.
    ’t Vermaak voor my zou, by mijn zoolen, wonder weezen.
    Ik wou, zy maar een uur ghing uit dat boekjen leezen,
    De kólf sloegh na de bal, de huik hing na de windt,
[p. 29]
    (840) En maakte u, in uw konst, van Meester eens het kind.
    Wat zoud ik ’er van d’eene en d’and’re kant al hooren!
Roem. De Hemel heeft daar toe zeer weinighe uitverkooren.
    Men moet zijn vlugh van gheest, gheheughen, en beleidt,
    Nooyt hap’ren, nócht beschaamt zijn door beteutertheidt.
    (845) Maar ’t venster dat ghaat op, men nader.



VYFDE TOONEEL.

Katrijn, Astree, Isabelle, in ’t Venster,
Roemer, en Lekker, om laegh.

Kat.                                                                     ISabelle,
    Gheduurende ons ghesprek, wil u op schildtwacht stellen.
Isab. Wanneer u Vader is ghereedt om uit te ghaan,
    Zal ik ’t u zegghen, laat dat vrijlijk op my staan.
Isabelle ghaat uit het venster, en blijft wegh.
Astr. Hy ghaat van stuk tót stuk de mijne uw zaak ontleeden.
    (850) Maar spreek hem in mijn naam, ik luister na uw reden.
Katr. Zyt ghy daar Roemer? Roem. Ja, Mevrouw, op wien, het zy
    Hy leeft, óft sterft, ghy voert een opperheerschappy.
Astr. teghen Katrijn.
    Hy meetze u weder toe, en houd zijn voor’ghe streeken.
Kat. teghen Astree.
    Hy ghaat zijn ouden ghang met onbeschaamde treeken:
    (855) Maar zoud’ hy an de spraak my hebben reets ghekent.
Lek. teghen Roemer.
    O ja, zy is ’t mijn Heer, ik gheef het op in ’t endt.
Roem. Ik ben het zelf, die uit mijn leven wensch te wisschen
    De tijdt, waar in ik uw ghezicht heb moeten missen.
    Het leven ver van u een lót is vol van druk?
    (860) Het is óft doodt zijn, óft te zijn in ongheluk:
    En ’t leidt by my, dat om ter deghen eerst te leeven,
    Men zich, als slaaf, moet in Astreës dienst begheeven.
Kat. teghen Astree.
    Vriendin, my dunkt, hy ons elk op haar beurt gherieft.
[p. 30]
Astr. teghen Katrijn,
    Het schijnt, hy speelen voert zijn looghens en zijn liefd’.
Roem. (865) Ik óffer dan an uw beveelen op mijn leven,
    Ghelukkigh, zo ’t voor u ten besten waar ghegheven:
    Ghebruikt het na uw wil, en zegh my slechts, by wien,
    Oft waar in ghy begheert, Mevrouw, dat ik u dien.
Kat. ’k Had voorghenomen flus u ietwes voor te legghen,
    (870) Maar teghenwoordigh is ’t onnoodigh dat te zegghen,
    Vermits’t onmooghlijk is. Roem. O neen, u te gheval
    Is ’er*ter werreldt niets, dat ik niet konnen zal.
Kat. Zelf, schoon ik weet, dat ghy ghetrouwt zijt, my te trouwen?
Roem. Hoe, ik ghetrouwt? men spelt u wis wat op de mouwe,
    (875) Hy ghekt met u, die zulks u in de handen steekt.
Kat. teghen Astree, Wat ghrooter drógh!
Astree teghen Katrijn,                             ’t Zijn niet als looghens, die hy spreekt.
Roem. Ik was het nooit, en zo men daar door te berooven
    My meent... Kat. En meent ghy nóch, dat ik u kan ghelooven?
Roem. De bliksem, zo ik liegh, my voor u ooghen doô.
Kat. (880) Tut, tut, een looghenaar zweert om een haverstro.
Roem. Zo dit valsch onderricht u een’ghen voet moght gheven,
    Om weghens mijne min in twijffeling te leeven,
    Dat stel vry an een zy, met alle wantrouw van
    Het gheen, waar in ik my zo licht verschoonen kan.
Katr. teghen Astree,
    (885) Men zou ’t ghelooven schier, zo wel weet hy ’t te zegghen,
    En met een aartigheidt zijn looghens te belegghen.
Roem. Om alle uw zwaarigheidt te helpen an een kant,
    Zo stem, dat ik u voort, als Bruighom, gheef de handt.
Kat. Ghy zoud’ ze op een dagh wel an tien duizendt gheeven.
Roem. (890) Ghy zult my in den Haagh wis in credit doen leeven,
    Maar zulk credit, waar in ik ducht voor jaloezy.
Kat. Dat is al ’t gheen verdient een vent, ghelijk als ghy,
    Die, als een bliksem, van den oorlógh weet te blaazen,
    En zagh ze nimmer dan van boeken, en van ghlazen;
[p. 31]
    (895) Die ghist’ren t’huis quam, en an elk te kennen gheeft,
    Dat hy al over ’t jaar het Hóf ghevóllight heeft;
    Die al den nacht in spel, en danssen ghaat besteeden,
    Schoon hyze heeft doorghebraght te bedt, in rust en vrede;
    Die zich nu zeght ghetrouwt te zijn, en dan weêr niet.
    (900) ’t Beleidt is treflijk om te raaken in credit.
    Ghy zellif zegh my eens, hoe dat men hem zal noemen.
Lek. teghen Roemer,
    Zo ghy hier door komt, zal ik u voor meester roemen.
Roem. teghen Lekker,
    ’t Komt alles op zijn tijdt, dies wees maar wat te vreên.
    teghen Katrijn,
    Van deze vindingen, Mevrouw, heeft elk haar reên.
    (905) Op allen zal ik u wel t’een’gher tijdt vernoeghen;
    Maar teghenwoordigh my slechts tót de zwaarste voeghen.
    ’k Heb dan die trouw verdicht, waar toe te looch’nen, ’t gheen
    U my zal prijzen doen in mijn standtvastigheên,
    Ik veinsde die, en dat brengt my (helaas!) in ’t lyen.
    (910) Maar zo ghy oorzaak waart van deze veinzeryen?
Kat. Hoe ik? Roem. Ja ghy: hoor toe. Niet konnende verstaan...
Lek. teghen Roemer,
    Ei lieve, zegh my, Heer, óf ghy zult lieghen ghaan.
Roem. teghen Lekker,
    ’k Zal, onbezuisdert, u die schelmsche tong doen snoeren.
    teghen Katrijn,
    Terwijl ik dan alleen uw beeldt in ’t harte voere,
    (915) De liefde, die ’k u draagh, niet konnende verstaan
    Tót eene trouw, daar my mijn Vader toe wou raân...
Kat. teghen Astree,
    Al weêr een nieuwe flits, hoor toe. Roem. Door deze vonden
    Heb ik mijn minnend hart bewaart ghansch ongheschonden,
    En zuiver voor Astree, en aartigh afghezeidt
    (920) Het houwlijk, dat my van mijn Vader was bereidt.
    Maak my vry uit, dat ik een yder gha bedrieghen,
[p. 32]
    Noem my een ghrooten drógh, en uitgheleerdt in ’t lieghen:
    Maar prijs my ook, dat ik standtvastelijk bemin,
    En daar door uw ghemoedt tót my gheneeghen vin.
    (925) Mijn ziel ghaat door die trouw den schop an alle gheeven,
    En mijdt haar boeyens, om in d’uwe alleen te leeven,
    En onverhindert werpt zich in uw vankenis,
    Daar zy, behalven u, voor elk ghehouwlykt is.
Kat. Uw minnevlam is vry wat heet in haar beghinnen,
    (930) En baart met reden staâgh een twijff’ling in mijn zinnen,
    Van waar mijn anghezicht heeft zo veel minnekracht,
    Op u, die my niet kent, en my zo luttel zaght.
Roem. Ken ik u niet, Mevrouw? uw Moed’r is overleden,
    Uw vader Woudtheer is een man, ghezet van leden,
    (935) En Raadtsheer, wiens verstandt men dapper veel vertrouwt,
    En rijk, nadat men ghist, omtrent twe tonnen ghoudt,
    Ghy hebt een broeder in de Spaansche krijgh verlooren,
    En had een zuster, welkers naam was Leonoore.
    Ken ik u nu, Mevrouw, hoe dunkt u, zegh.
Kat. teghen Astree.                                             Voorwaar
    (940) Hy meent u, Nicht, met ernst, en kent u op een haer.
Astr. by zich zelf. Ghódt gheef ’t!
Kat. teghen Astree.                     Doorzoeken wy de ghrondt van al zijn treken.
    teghen Roemer.
    Maar flusjes woud ik van Katrijn wat met u spreeken;
    Een van uw vrienden was van daagh my daarom aan,
    Zegh, zoud ghy konnen tót haar houwelijk verstaan?
Roem. (945) Beproef door deze vraagh niet meer, óf ik u minne,
    ’k Heb u meêr, als ghenoegh, alreets doen zien tót binnen
    In ’t diepste van mijn hart, waar uit ghy licht verstaan
    Kont, dat mijn trouw slechts strekte om my van haar t’ontslaan.
    Tót uwaarts helt alleen mijn hart, en mijn gheneeghenheidt,
    (950) En van Katrijn heb ik een afkeer, en een teghenheidt.
Kat. Ghy zijt al vry wat vies, en niets te wel bedacht,
    Katrijn is red’lijk mooy, en edel van gheslacht,
[p. 33]
===     En moet zy ’t van Astree by u in schoont’ verliezen,
    Veel braaver weêr, als ghy, die zouden haar verkiezen.
Roem. (955) Ja, maar een ghroot ghebrek werpt al haar schoont om veêr.
Kat. Wat ’s dat voor een ghebrek? Roem. Z’en haaght my niet, en eêr
    Mijn hart zal stemmen, om haar Bedtghenoot te weezen,
    Trouwde ik veel liever met een Negher, óf Chineeze.
Kat. Men zeght nóchtans, dat ghy haar flus van liefde spraakt.
Roem. (960) De een, óft d’aâr heeft u een looghen wijs ghemaakt.
Kat. teghen Astree.
    Ei hoor dien schalk, zo hy het niet bezweert, ’t is wonder.
Roem. De Hemel plette my...
Kat. teghen Astree.             Ik zei ’t wel. Roem. Met zijn donder,
    Indien ik iemandt dan Astreé van dezen dagh
    Heb anghesproken. Kat. Wat? ghy lochent ’t gheen ik zagh.
Roem. (965) Mevrouw ik zegh. Kat. Wegh, wegh, ’t is al te ghróf ghelooghen.
    Veil elders zulke waar. Ik kan ’t niet meer ghedooghen.
    Vertrek, en denk, dat ik dus vaak mijn tijdt verslijt,
    En wel voor ’t zótjen houw veel braaver, dan ghy zijt.



ZESTE TOONEEL.

Roemer, Lekker.

Lek. IA wel, de baak breekt uit, en ghaat al ’t spel bederven.
Roe. (970) Ach Lekker, ’k ben nóch maar een duimbreedt van mijn sterven!
Le. Nu staat gh’al diep in ’t hart, nu zet gh’haar licht ter neêr,
    Nu kan u gheen’ghe ramp bejeghenen; maar, Heer,
    Mijn byzijn komt u licht dit onghemak te brouwen,
    En doet u onderling verstandt dus t’zamen houwen.
Roem. (975) ’t Waar moogh’lijk, wat dunkt u? Lek. Wel hey! dat is een praat.
Roem. Meent ghy, dat ik zo voort het hachje ghlyen laat?
Lek. Indien ’er iemandt na dit hachje komt te dingen,
    Zo laat het, op mijn woordt, Heer, vry heel ghoedt koop springen;
    Of, zo uw mildtheidt my daar meê beschenken wouw,
    (980) ’k Loof, dat ik gheen dankheb u daar voor gheeven zou.
Roem. Maar hoe! mijn liefde, die zo waar is, niet te looven!
[p. 34]
Lek. Mits ghy de Drommel zelf in ’t lieghen ghaat te boven.
Roem. Ik zey de waarheit. Lek. Als een Looghenaar die zeit,
    Verliest zy in zijn mondt all’ haar loofwaerdigheidt.
Roem. (985) ’k Moet dan verzoeken, óf door eenighe and’re weeghen
    Gheen vriend’lijker onthaal by haar kan zijn verkreeghen.
    Kom ghaan wy slechts na bedt; misschien schiet my wat in,
    Waar door dat wreev’ligh hoofdt verandere van zin.
    De vrouwen zijn ghewoon den loop der Maan te vólghen,
    (990) Veel willen zijn ghevrijdt, en toonen zich verbólghen.
    Maar, hoe dat deze haar houdt, en hoe haar ’t hoofdt ook staat,
    ’t Zal mórghen dagh zijn, en de nacht verschaft vaak raadt.
Continue

VIERDE HANDELING.

EERSTE TOONEEL.

Roemer, Lekker.

Lek. MAar meent ghy, dat Astree den dagh al heeft vernomen,
    ’t Is nóch te vroegh voor haar, om buiten deur te komen.
Roe. (995) Men vindt vaak meerder, als men denkt; en in mijn zin
    Is ’t hier bequamer om te rev’len op mijn min;
    Ik kan haar venster zien, en mijn doornagheldt harte
    Zal daar uit scheppen wat verzaftings in zijn smarten.
Lek. Ghy revelt sterk ghenoegh, al ziet gh’ haar venster niet.
    (1000) Maar weet ghy nóch gheen raadt voor ’t gheen ’er is gheschiedt.
Roem. My is flus een gheheim gheschoten in de zinnen,
    Het welk ghy ghist’ren preest voor krachtigh in het minnen.
    Een milde minnaar zich door alles redden kan.
Lek. ’t Gheheim is ghoedt, Heer, maar ghy leght het quaalijk an,
    (1005) Door zulk een middel kan men smotsen maar verleiden.
Roem. Ik ken Astree wel, zy is eerlijk en bescheiden:
    Haar ghunst óft ghaaf te biên waar enkel misverstandt.
    Zy is te moedigh: maar haar dienstboôn zijn ghehandt,
    En lichtelijk wel door wat duimkruidt te bekooren,
[
p. 35]
    (1010) Dat haar doet spreeken, en men waerdight ze te hooren.
    Hoe duur z’ ook mooghen zijn, ik heb ze nu van doen.
    Indien dat zy uitquam, van wien ik ghist’ren noen
    Astreës brief ontfing, ik durf my wel belooven,
    Dat ik door haar behulp het hoekje raak te boven:
    (1015) En vreemdt zal ’t zijn, zo ik niet zonder lang ghedraal,
    En ghroote moeiten, haar het bodenbroodt betaal.
Lek. ’t Is zo, Heer, en ik kan het by my zelf bevinnen,
    ’k Ben nimmermeer ghewent te weigh’ren die my minnen,
    En overmits my mint, die my gheschenken gheeft,
    (1020) Zo ben ik te dier stondt heel minlijk en beleeft.
Roem. ’k Gheloof, men zou zeer veel van zulke zótten vijnen.
Lek. Maar, Heer, verwachtende tót dat zy hier verschijne,
    En ghy uw ghoede ghunst an haar te kennen gheeft,
    Men zeght, dat Henrik in het bos ghevochten heeft.
Roem. (1025) Met wie? Lek. Dat weet men niet, maar na dat ik kan ghissen
    Uit het ghepraat, is hy van uw ghestaltenisse:
    En zo ’k u ghist’ren eens ghemist had, zou mijn gheest
    Voor wis besluiten, Heer, dat ghy het waart gheweest.
Roem. Ghy miste my niet, toen ghy na Astree ghingt vraaghen?
Lek. (1030) Ach Heer, hoe moght ghy u zo zonder my ghaan waaghen?
Roem. Wy vochten ghist’ren, en ik had een eedt ghedaan
    Van nooit te zeggen, hoe ’t ’er mede was gheghaan:
    Maar u, van mijne ziel de een’ghe Sekretaris,
    U, van al mijn gheheim de Ghrootdepositaris,
    (1035) Zal ik niets heelen, wijl ik zulliks heb belooft.
    Lang had ons dit ghevecht gheleeghen in het hoofdt,
    Maar nooit bequaame tijdt daar toe zich voorghedraghen,
    Dan ghisteren, dat wy elkaâr in ’t oor uitdaaghen.
    ’k Maak my u quijt, en vliegh ter plaats daar ’t was ghezeidt,
    (1040) Daar zonder tuighen ons verschil wierdt neêrgheleidt,
    En hem doorrijghende met twe lijnrechte steeken,
    Stel ik hem in een staat, daar hem niets zal ghebreeken.
Lek. Na ’k hoor, zo is hy doodt. Roem. Hy viel voor zulks ter neêr.
[p. 36]
Lek. ’k Beklaagh zijn lót, hy was een eerlijk borst... Ach Heer,
    (1045) Daar komt zijn gheest.



TWEDE TOONEEL.

Roemer, Henrik, Lekker,

Hen. IK wil de voorspoedt mijner zaaken,
    En mijne vreughdt an u, mijn Vriendt, deelachtigh maaken.
    Mijn Vader... Roem. Wel? Hen. Is nu ghekomen in den Haagh.
Lek. teghen Roemer. My dunkt, als ghy hier zyt, zo revelt ghy ghestaâgh.
Roem. Uw vreughdt is onghemeen; en ghoede kinders meughen
    (1050) Met recht in ’t weêrzien van een Vader zich verheughen.
Henr. Een die tot d’ooren toe, als ik, in blijschap steekt,
    Meent, dat men hem verstaat, als hy een halfwoordt spreekt.
    Weet, dat de dagh ghenaakt, waar in mijn minellenden
    Door ’t houwlijk met Katrijn in ’t korte zullen enden:
    (1055) Men wachte Vader slechts om alles toe te staan.
Roem. Dat is, het gheen voor my viel duister om te raân.
    ’k Ben uwenthalven bly. Ghy ghaat zo na haar vraaghen?
Hen. Och ja, ik moest haar voort die ghoede tijding draaghen,
    En in ’t voorbyghaan u doen hebben meê uw part.
Roem. (1060) Ghy wint, dusdoende, al meêr op een verkreeghen hart.
    Uw liefde vreest dan nu niet meêr voor onghenade.
Hen. Terwijl mijn Vader rust, dunkt my niet ongheraaden,
    Dat ik met d’haare ’t uur der t’zamenkomst bestel.
Lekk. teghen Roemer.
    De luy, die ghy vermoordt, die vaaren nóch al wel.
Henr. (1055) Ik heb niets, dat my meêr tót wantrouw kan verwekken.
    Verschoon, Heer, an mijn liefd’ dit haastighlijk vertrekken:
    Vaar wel. Roem. De Hemel, Heer, voor ramp uw houwlijk hoê.



DERDE TOONEEL.

Roemer, Lekker.

Lek. HY ’s doodt! wel hoe, mijn Heer, ghy telt ze my meê toe?
    My, van uw hart en ziel de een’ghe Sekretaris,
[p. 37]
    (1070) My, van al uw gheheim de Ghrootdepositaris;
    Ik moght wel zórrighen, dat mijn capaciteit
    Was onbequaam tót zulk een hooghen qualiteit.
Roem. Hoe, meent ghy, dat ik u een sprookjen heb verslaaghen?
Lek. ’k Zal alles looven, om u gheensins te mishaaghen.
    (1075) Maar ’t ghaat met u zo gróf, altijdt, en overal,
    Dat hy een Duker is, die u ontslippen zal.
    Moor, Christen, Jood, óft Turk, ja niemandt uitghesloten,
    Ghy scheertze alle op een kam. Roem. Heeft Henrik u verschoten?
    De staat waar in ik hem liet ligghen was vol noodt:
    (1080) Maar nu weet men een konst, die weêrroept van de doodt.
    Kent ghy die zalf nóch niet, daar wond’ren door gheschie’en,
    De Franschen noemen ze, poudre de Sympathie,
    Veel zeldzaamheden men daar daaghlijks af verneemt.
Lek. Zy zijn nóchtans op ver zo ghroot niet, nóch zo vreemdt:
    (1085) En nimmer hoord’ ik, dat zy is van zulker krachten;
    Dat iemandt, die voor doodt men in zijn bloedt laat smachten,
    Dat iemandt, door en door ghesteeken en ghewondt,
    Zal ’s and’ren daaghs weêr zijn zo frisch, en zo ghezondt.
Roem. De zalf daar ghy van spreekt, en is maar van de slechte,
    (1090) Die wordt niet meêr gheacht. Ik weetze toe te rechten,
    Dat z’ ons, moordtsteeken doodt, zo vlugh weêr ’t leven schenkt,
    Dat in een ooghenblik men daar niet meêr an denkt.
    Die die kan maaken, heeft zeer ghroote avantagie.
Lek.Leer my die konst, Heer, en ik dien u zonder gagie.
Roem. (1095) Ik zoud ze u leeren, en dat uit gheneeghentheidt,
    Maar al ’t gheheim meest in Hebreeuwsche woorden leidt,
    Die al zo moeylijk zijn, en zwaar om uit te spreeken,
    Dat het verlooren moeit waar, u die in te preeken.
Lek. Ghy spreekt dan ook Hebreeuwsch: Roe. Dat kan ik op mijn duim.
    (1100) Tien taalen heb ik tót myn wil. Lek. Tien hebt gh’er ruim
    Van doen, om op haar beurt bequaamlijk voor te stellen
    Alle uwe looghenen, die naauwlijks zijn te tellen.
    Ghy hakt en kapt ze kleen, als frikkedillevleisch,
[p. 38]
    ’k Loof ghy vol waarheidt steekt, ja meêr, als na den eisch,
    (1105) Want nooit komt ’er een uyt. Roem. O hoofdt van ydelheden!
    Maar zaft: mijn Vader is ’t, die na ons toe komt treden.



VIERDE TOONEEL.

Dieryk, Roemer, Lekker.

Dier. IK zócht u, Roemer.
Roem. by zich zelf,             Ik u niet. Wat onghemak
    Baart my nu zijn ontmoet, en wat een lastigh pak
    Verstrekt een Vader an een Jongman van mijn jaaren.
Dier. (1110) Ghemerkt de naauwe knoop, waar in dat twe verghaâren,
    Die d’Hemel door de trouw verknócht, gheen scheiding lijdt,
    Is ’t ghansch onbillijk, dat ghy van Orfize zijt.
    Dies ik haar Vader heb beleefdelijk gheschreven,
    Hoe, na ghy my de zaak te kennen had ghegheven,
    (1115) Ik hooghlijks ben verheught, en my ghelukkigh acht,
    Dat zulk een Dóchter zal vermeerd’ren ons gheslacht;
    En brandt om haar te zien, het steunsel van mijn leven:
    Ghy zult de bode zijn, en u op wegh begheeven,
    Om zelfs haar in persoon te haalen; want een knecht
    (1120) Daar heen te schikken waar te smaâlijk en te slecht.
Roem. Voor my ik ben ghereedt, maar ghy hoeft niet te peizen,
    Dat hy zal toestaan, haar in dusk een staat te reizen:
    Z’is zwanger. Dier. Zwanger? Roem. En reets over ’t hallif jaar.
Dier. Wat vreughdt ghevoelt mijn hart uit zulk een blijde maar.
Roem. (1125) Ghy wilt haar zwangerheidt niet in de waaghschaal stellen?
Dier. O neen, ’t gheduldt zal my, ghelijk de vreughdt, verzellen.
    Vaar wel, ik gha mijn brief veranderen, en bid
    Hem, dat hy zórghe draagh voor kraam, en vrucht, als ’t wit
    En eenighst ooghmerk van mijn wenschen en ghebeden.
Roem. (1130) De ghoê man ghaat op ’t hooghst vernoeght, en wel tevreden.
Dier. Schrijft hem zo wel, als ik. Roem. Het zal na uw begheer
    Gheschiên. Hoe ghoed is hy! Lek. Zwijgh stil, hy komt nóch weêr.
[p. 39]
Dier. Maar zegh, uw Schoonvaârs naam is my gheheel vergheeten,
    Hoe noemt men hem? Roem. Het is onnoodigh die te weeten.
    (1135) Ik zal daar ’t opschrift wel opzetten, als ik z’in
    De mijne sluit, des stel die zórgh vry uit uw zin.
Dier. Als ’t is de zelfde hand, zal ’t eerlijker ghelaaten.
Roem. Kan ik hem dan die zaak niet uit den hoofde praaten?
    Het komt zo naauw niet, óf het d’uwe is, óf de mijn?
Dier. (1140) De Leufsche Edelen daar al wat vies op zijn.
Roem. Haar Vader weet van ’t hóf. Die. Zoek ’t niet meêr op een ander.
    Zegh my. Roe. De Drommel, wat zal ik... Die. Hy heet? Ro. Pyrander.
Dier. Pyrander! hoe? ghy ghaaft hem eerst een and’re naam.
    Het was, laat zien, ja ’k weet het al, ’t was Appriaam.
Roem. (1145) Ja, dat ’s zijn eighen naam, en d’aâr voert hy van weghen
    Een heerlijkheydt, niet ver van Leuven afgheleeghen,
    En hy ghebruikt doorghaans de eene en d’andre naam,
    Nu is ’t Pyrander, en dan is het Appriaam.
Dier. Dat misbruik is ghemeen; ’k ben meê al zo ghevaaren,
    (1150) Toen ik het Hóf hanteerde in mijne jonge jaaren.
    Vaar wel, ’k gha schrijven.



VYFDE TOONEEL.

Roemer, Lekker.

Roe. ’k BEn in ’t eind ’er door gheraakt.
Lek. Hy hoeft gheheughen, die zijn werk van lieghen maakt.
Roem. De ghaauwheidt quam te baat de zwakheidt des gheheughens.
Lek. Lang efter konnen niet bedekt zijn zo veel leughens:
    (1155) En, door ’t gheen an Astree ghebeurt is, en Katrijn,
    Zal hier uw ambacht, Heer, in ’t kort onveiligh zijn.
Roem. Ghy zeght de waarheidt, dies ik voor het raadzaamst vinde
    Astree an my, hoe eêr, hoe liever te verbinden.
    Ziet hier zowel van pas, waar na ik heb ghehaakt.



[p. 40]

ZESTE TOONEEL.

Roemer, Lekker, Agniet.

Roe. (1160)H Oor zoetert; ghister was mijn hart zo diep gheraakt
    Van blijschap, dat het mijn verstandt niet liet ghehengen
    Te denken, om uw loon te gheeven voor uw brengen.
    Houw daar, dat’s voor uw moeit. Ag. Gheloof niet Heer... Ro.Tast an.
Agn. Ghy doet my onghelijk, mijn Heer, ik ben niet van.....
Roe. (1165) Neem. Agn. Ei. Roe. Neem, zegh ik: ik wil niet ondankbaar weezen
    Den ghenen, die my dienst óft vriendtschap heeft beweezen,
    Kom, reik uw handt. Lek. Hoe wringt z’haar, als een aal: uit ghunst
    Moet ik die sloof een les meêdeelen in die kunst.
    Een woordtjen onder ons. Al uwe eerbiedigheden
    (1170) In duske zaaken zijn maar onbetaamlijkheden.
    Is een handt niet ghenoegh, steekt z’ alle beide uit.
    By ’t ambacht, dat ghy doet, de schaamte niet en sluit.
    Sta niet te krik op j’ eer; maar neem vry zonder schroomen,
    Het hebben hebben is, en konst ’er an te komen.
    (1175) Die reghen is zeer zoet, en als zy my ghewordt,
    Houw ’k hoedt en zakken op, op dat ’er niets en stort’.
    Men neemt in deze eeuw, maar slechts met alle handen;
    En niet te weigh’ren is den braaven gheen meêr schande.
    Onthouw mijn lessen wel: en zijt ghy nóch beghaan,
    (1180) Indien ’t u lust, ik wil ’t wel hallif met u staan.
Agn. Dat is onnoodigh. Roem. Wil u maar ghedienstigh toonen,
    En ik zal met der tijdt u nóch al beter loonen:
    Maar wijl ik deze brief ontfangen heb van dy,
    Wilt ghy wel brengster van de antwoordt zijn voor my.
Agn. (1185) Ik wil ’t wel gharen doen, maar durf gheen borrigh weezen,
    Dat mijn Meestersse die zal neemen, óft zal leezen;
    Maar ’k zal mijn best wel doen. Lek. Hoe fijntjes dat zy fluit,
    Z’ is rekkelijker, als een handtschoen, óft een bruidt.
Roem. Dat gha zo ’t wil; toont ghy ze slechts, en laat my raaden:
    (1190) Ik ben zo zeer nóch niet by haar in onghenade.
[p. 41]
    Vaar wel, ik kom flus weêr, bezien, hoe ’t is gheghaan.
Agn. ’k Zal u dan zegghen, Heer, al wat ik heb ghedaan.



ZEVENDE TOONEEL.

Lekker, Agniet.

Lek. GHy ziet, hoe gheeven ghaat voor looven, doen voor praaten.
    Het is een kaerel, die de zak heeft vol dukaaten.
    (1195) Maar wijl ik veel voor u by hem kan door mijn raadt.....
Agn. Doet ghy ’t maar reegh’nen, en my voorts gheworden laat:
Lek. Ghy krijght de smaak ’er af. Agn. Al mijn eerbiedigheden
    Zijn, lijk ghy meent, niet eens zo vol eenvoudigheden.
    Ik kan mijn ambacht wel, en mijn onnoozelheidt
    (1200) Speelt haar persoon zo wel, als uwe ghreetigheidt
Lek. Zo ghy het kont, zo zegh, wat zal mijn Meester hoopen?
    Zal hy wat opdoen, óft zal hy een blaauwtje loopen?
Agn. Ik zal ’t u zegghen, wijl hy is zo braaven quant:
    Mijn Vrouw haar deel heeft in uw Meesters minnebrandt.
    (1205) En is al half verlieft. Lek. Dat liet zy niet zeer blijken,
    Toen z’ hem voorleeden nacht zo schamper door ghing strijken.
    Die halve liefdens zyn van wonderlijker aart.
    Mijn meester zeker, dat ghy ’t weet, is haar wel waerdt,
    En woud’ hy mijn zin doen, hy zou ze laaten vaaren.
Agn. (1210) Hy heb ghedult, de tijdt zal meerder liefde baaren.
    Men mint hem wis. Lek. Maar tuight hem dat wat ruw en hardt.
Agn. Zy heeft, ghelijk men zeidt, een ghladde aal by de start,
    Vermits al, wat hy spreekt, niet anders is, als looghen.
    Zelf ghist’ren in ’t Voorhout heeft hy haar snoô bedrooghen,
    (1215) En op die zelfde kam scheert hy ze al te ghaâr.
Lek. De ghrootste Looghener zeyt somtijdts nóch wel waar:
Agn. z’ Heeft reên te twijffelen, en voorzicht te ghebruiken.
Lek. Hy heeft den ghanschen nacht gheen ooghen konnen luiken;
    Zy zet dies onbeschroomt haar wantrouw an een zy.
Agn. (1220) Wat weet zy, óf ghy niet en lieght, zowel als hy.
Lek. Ghy doet my onghelijk, ik ben een man met eeren.
[p. 42]
Agn. Maar ghaat het vast dat hy Katrijn niet zou begheeren?
Lek. Hy heeft ze nooit bemindt. Agn. Is ’t zeker? Lek. ’t Is ghewis.
Agn. Hy vrees dan gheensins, dat zijn vrijen vrucht’loos is.
    (1225) Zo haast Astree u heeft uw ghang zien herwaarts neemen,
    Heeft zy my na u toe ghestuurt, om te verneemen,
    Oft mooghelijk uw Heer my niet zou spreeken aan.
    Zo hy maar mint met ernst, het ov’righ zal wel ghaan.
    Gha heen, en, zonder my uw lessen voor te legghen,
    (1230) Vertrouw, dat ik wel weet, wat dat my staat te zegghen,
Lek. Vaar wel: en zo gh’u ról kont speelen met verstandt,
    Wees zeker, dat ik ’t zal doen reegh’nen van mijn kant.



ACHTSTE TOONEEL.

Astree, Agniet.

Agn. HOe blijde, en in haar schik zal mijn Meestersse weezen,
    Wanneer ik haar dit gheef te zien, en dat te leezen.
    (1235) Daar komt z’ al zelf bezien, wat ik heb uitgherecht.
Astr. Ja wel wat hebben u de meester en de knecht
    Al ghoedts ghezeidt. Agn. Dat hy u mint, wat hy zou mooghen,
    En twijffelt ghy, zie daar, gheloof uw eighen ooghen.
Astr. Gheleezen hebbende.
    Na dat hy schrijft, zo heeft de min hem diep gheraakt:
    (1240) Maar de bedriegher heeft ghenoegh ons wijs ghemaakt,
    Om op zijn woorden my niet meerder te verlaaten.
Agn. Lós zijn zijn woorden, maar wat vaster zijn dukaaten.
Astr. Hy heeft ’er u vereert? Agn. Ja. Astr. En ghy hebt z’anvaerdt?
Agn. Om u te helpen uyt de twijff’ling, daar gh’ in waart,
    (1245) Heb ik een wisse blijk van zijne min ghenomen.
Astr. ’k Misghun u gheensins ’t luk, dat u is overkomen;
    Maar wijl, ’t anvaerdende, ghy uwen plicht vergheet,
    Zo maak voortan, dat ik ’er niets met al van weet.
Agn. Maar wat bescheidt zal ik dien mildert brengen mooghen?
Astr. (1250) Dat onbezien zijn brief ghescheurt is voor uw ooghen.
Agn. O zoete reghen! o gheluk, waar vliedt ghy nu!
[p. 43]
Astr. Vermeng iets lieffelijks daar onder van het uw’.
    Zegh hem, hoe dat het met de vrouwen is gheleeghen,
    Hoe dat haar harten met der tijdt zijn te beweeghen,
    (1255) En wijs hem boven al de steên, en stonden an,
    Daar in hy my te zien, óft spreeken krijghen kan.
Agn. Ach! wist ghy wat hy lijdt, ghy zoudt zo straf niet weezen.
Astr. Wel, om hem van zijn quaal dan ietwes te gheneezen,
    Zo gheef hem hoop vermengt met vrees, en zo de zaak
    (1260) Bestuur, dat ik in ’t net, nocht hy in wanhoop raak.



NEGHENDE TOONEEL.

Katrijn, Astree, Agniet.

Kat. HY meent u in der daadt, ik ben ’er van ontslaghen
    Dóch zal zeer lichtelijk die schade konnen draaghen:
    Mijn Henrik boet ze my, zijn vader is hier al.
Astree. Dus zijt ghy buiten zórg en voorder ongheval.
Kat. (1265) En ghy ’er midden in, dat u ghenoegh zal quellen,
    Nadien ghy weet, wat hy ons op de mouw ghing spellen.
Agn. Zo hy toen looghens sprak, dat was maar misverstandt,
    Nu zeidt hy waar, ik stel mijn hoofdt daar voor te pandt.
Ka. ’t Waar mooghlijk, maar het zoud’ een wonder mooghlijk weezen.
Astree. (1270) Hy is een drógh, en heeft dat ons ghenoegh beweezen.
    Maar zo hy voorts zijn hart tót mijne min besteedt,
    Kon ’t beuren met der tijdt, dat hy my twijff’len deed’.
Kat. Zo ghy hem mint, zo pas, dewijl ghy kent zijn nukken,
    Ten minsten vinnigh op, en let wel op uw stukken.
Astr. (1275) Hoe minnen? neen, ik ben zo haastigh ’er niet an,
    Ik moet hem looven eerst, eer ik hem lieven kan.
Kat. Het looven, lieve Nicht, ons tót het lieven vaerdigh leidt,
    Wie looven doet zijn liefd’, doet looven ook zijn waerdigheidt,
    Die dan op ’t loovend hart, zo harden anval doet,
    (1280) Dat, die zich looft ghelieft, strax wederliefde voedt.
Astr. Nieuwsghierigheidt baart vaak in veeler menschen zinnen
    Het zelfde toeval, dat in and’re spruit uit minne.
[p. 44]
Kat. Ik zal ’t ghelooven, Nicht, omdat ghy ’t zo begheert.
Agn. Ghy maakt my nóch wel dol, ghy hebt u fraay gheweert.
    (1285) Waar toe dóch al die klap, ei lieve, kijk zo dreetsch niet,
    Houdt u niet eens zo vies, nócht trek u mondt zo scheetsch niet.
    Ghy heet licht jas, en komt an hem niet eens te pas.
Astr. Steur u an gheen zóttin: maar zegh my eens, wat was
    Het toen hy ghisteren ons in ’t Voorhout ghemoete,
    (1290) En uwe schoonheidt met zo veel ghezwets beghroete,
    Min óf Nieuwsghierigheidt; want, na ik merken kon,
    Uw gheest in zijn ghepraat vry wat behaaghens von?
Kat. ’t Was slechts nieuwsghierigheidt, om my wat te verheughen
    In al de vleyery, die hy zou zegghen meughen.
Astr. (1295) Ik handel zijnen brief ook met de zelfde zin,
    Ik nam z’, ik las ze, en dat alles zonder min.
    ’t Was slechts nieuwsghierigheidt, om my wat te verheughen
    In al de vleyery, die hy zou schrijven meughen.
Kat. Het leezen is wat aârs, als ’t hooren: dat schijnt min,
    (1300) En dit ’s beleefdheidt: dóch vólgh ghy uw eighen zin,
    En maak uw rekening, ik ben ’er meê te vreden:
    Mijn raadt is zonder nijdt, en zonder spijt mijn reden.
Astree. Agniet hem zegghen zal, dat ik ze heb ghescheurt.
Kat. Gheen roemens stóf hem, tót uw nadeel, dan ghebeurt,
    (1305) Ghy zijt nieuwsghierigh slechts. Astr. Zo, als ghy waart voor deezen.
Kat. Het zy zo. Ghaanwe maar ter Kerke, ’t zal tijdt weezen.
Astree. teghen Katrijn.
    Kom ghaanwe.
    teghen Agniet.             Doe, als ’t is ghezeidt, zo ghy hem ziet.
Agn. by haar zelven.
    Ik doe te dees tijdt in dat amt mijn proefstuk niet.
    Ik weet, wat ziekt’ haar schort, en zeldzaam zal het weezen,
    (1310) Zo ik gheen raadt vindt, om haar daar van te gheneezen.
    teghen Astree.
    Hy is te vatten, als een gladde aal by de staert.
Astree. ’k Zal u ghelooven. Agn. Maar dees reghen dient bewaart.
Continue
[
p. 45]

VYFDE HANDELING.

EERSTE TOONEEL.

Dierijk, Vólkaart.

Vó. HEt rechten steekt vol moeite. Di. Had ghy my maar gheschreven
    En heel end’ al in rust te Leuven t’huis ghebleven,
    (1315) ’k Had uwe zaak beschikt met alle vlijt en spoedt:
    Ghy hebt by my tóch wel zo veel, en meer te ghoedt.
    Dóch wijl ghy hier nu zijt, zal ik u doen bevinden,
    Wat dat ik voor een Vriendt vermagh by mijne vrinden.
    Zegh my eens onderwijl, hoe rijk, en ook van wat
    (1320) Gheslacht Pyrander is? Vólk. Pyrander, wie is dat?
Dier. Een die te Leuven woont. Vólk. Daar zijn mijns weetens huiden
    Nóch Burghers van dien naam, nóch eenighe Edelluiden.
Dier. Ghy kent hem beter licht by zijnen and’ren naam.
    Men noemt hem ook, alzo ghemeenlijk, Appriaam.
Vólk. (1325) Zo weinigh d’een, als d’aâr. Dier. De Vader van Orfize,
    Die trótse Schoont, die elk zijn vryheidt doet verliezen:
    Ghy zult wis kennen dit alom vermaarde dier,
    Dat van ghansch Leuven is de paerel, en het sier.
Vólk. Gheloof my Appriaam, Orfize, en ook Pyrander,
    (1330) En zijn’er niet bekendt, zo wel de een, als d’ander.
    En zo ghy hier in bet wilt weezen onderrecht....
Dier. Ter ghunste van mijn zoon, houd ghy u, Heer, dus slecht,
    Maar ’k weet niet, als te wel, zijn min tót deze Orfize,
    En hoe hy haar door dwang ten echt heeft moeten kiezen,
    (1335) Betrapt in haar vertrek, daar hy op ’t bedt zich school,
    Door ’t slaan van ’t uurwerk, en het lósghaan van ’t pistool.
    Ik weet en stem ’t, dus hoeft ghy ’t niet bedekt te houwen.
Vólk. Om tusschen uwen zoon, en u iets quaadts te brouwen,
    Heeft eenigh nijdigh mensch ghestrooit dit vuil fenijn.
    (1340) Hy was te sneedigh om zo licht ghehadt te zijn.
Dier. Die, daar ik het nóchtans van heb, zei ’t wel te weeten.
[p. 46]
    Maar waar voor heeft men tóch mijn Roemer daar versleeten?
Vólk. Voor vol van gheest en moedt: en waar hy heeft verkeert,
    Wierdt hy van elk gheacht, zo als hy heeft begheert.
    (1345) Dit eenigh ghaf m’ hem na, dóch ’t school de schuldt, na ’k hoorde,
    Dat men heel weinigh moght vertrouwen op zijn woorden,
    En hy zich zo verliet op zijne ghaauwigheidt,
    Dat hy vaak naauwelijks twe waare woorden zeidt:
    Dóch ’t is zijn jonkheidts schuldt. De tijdt, en uw verkeeren,
    (1350) En onderwijs zal hem die ghrillen wel verleeren.
    Vaar wel, ik ghaa een uur wat peinzen op mijn recht.
Dier. De hemel dat, na uw begheeren, schikke, en slecht’!



TWEDE TOONEEL.

Dierijk alleen.

    O Ouderdom, te licht gheloovende!
                O jonkheidt zonder schaamt!
    (1355) O schand, die, my mijn eer beroovende,
                Bespringt dit dor gheraamt!
    Is ’er wel in den Haagh een Vader
                Bet van zijn zoon ghesart!
    Is ’er wel hoon, om draaghen quaader
                (1360) Voor een ghrootmoedigh hart!
    Mijn Roemer is een drógh, een liegher,
                Die, na hy my bedroogh,
    My maakt nóch tót mijns zelfs bedriegher,
                En, van het gheen hy loogh,
    (1365) De twede stichter, en verbreider:
                Als óf hy ’t eerlijk vant
    Voor my, dit ov’righ leven (leider!)
                Te slijten in zijn schand.
    Hy speelt, en kaatst na zijn behaaghen
                (1370) Met mijn ghoedtaartigheidt:
    Zo dat mijn hart de schaamt komt knaaghen
                Van mijn lichtloovendheidt.



[p. 47]

DERDE TOONEEL.

Dierijk, Roemer, Lekker.

Dier. ZYt ghy een Edelman? Roe. Wie komt ons hier verstooren!
    Ja, zonder twijffel, wijl ik uit u ben ghebooren.
Dier. (1375) En waant ghy dat tót blijk uws Adeldoms ghenoegh?
Roem. Wis, mits ik in die waan my by ghansch Hollandt voegh.
Dier. En hebt ghy voorder met ghansch Hollandt niet vernomen,
    Van waar die eerennaam is allereerst ghekomen:
    Dat naamelijk de Deughdt z’ alleen heeft uitghedeeldt
    (1380) An die, die tót in ons ze hebben voortgheteelt.
Roem. ’k Had niet vernomen, ’t gheen een yder heeft vernomen:
    Dat, lijk het bloedt ze gheeft, z’uit deughdt is voortghekomen.
Dier. De Deughdt verkrijght ze, daar het bloedt ze niet en heeft:
    Maar d’Ondeughdt neemtze weêr, schoon dat het bloedt ze gheeft.
    (1385) Het ghene door het eerst wordt met veel roems ghebooren,
    Ghaat door het laatste met veel schande weêr verlooren.
    Dies door de vuilheidt van de Ondeughdt, die ghy doet,
    Zijt ghy niet edel, schoon ghesprooten uit mijn bloedt.
Ro. Ik? Di. Laat my spreeken, ghy, wiens scheeve en schelmsche trekken
    (1390) Die ghift van de Natuur zo schandelijk bevlekken.
    Al wie zich edel noemt, en lieght, ghelijk als ghy,
    Lieght, als hy’t zeidt, en was het nimmermeer daar by.
    Is ’er wel laster, streep, en schandtvlek, zo onwaerdigh
    An een recht ed’le ziel, als dees: dewijl men vaerdigh,
    (1395) Op ’t minst verwijt daar van, zijn leven niet verschoont,
    Maar wascht het af in ’t bloedt van die ons heeft ghehoont.
Roem. Wie zeit u, dat ik liegh? Die. Ghy zoekt dat nóch te weeten?
    Zegh my eens, zo ghy kont, hoe is uw’ Vrouw gheheeten:
    Het kindersprookjen, daar ghy ghist’ren my meê paaid’.
Lek. teghen Roe. (1400) Zegh, dat het in den slaap u is:’t hoofdt ghewaayt.
Di. Voegh, voegh daar ook nóch by, met onbeschaamde oneerlijkheidt,
    De trótse naamen van uw Schoonvaâr, en zijn Heerlijkheidt,
    Vin nieuwe vonden, daar ik my meê doeken laat’.
[p. 48]
Lek. teghen Roemer.
    Roept uw gheheughen, óft uw ghaauwigheidt te baat.
Dier. (1405) Met welk een anzicht zal ik onderwijl belyen,
    Hoe dat mijn ouderdom door uw bedriegheryen
    Is om den tuin gheleidt, en reukloos heeft ghelooft,
    ’t Gheen, zonder schaamte, stiet een lafbek uit zijn hoofdt.
    Ghy doet my dan by elk ten schimp en spót verstrekken!
    (1410) Ghaan voor een breinloos hoofdt, bequaam om meê te ghekken!
    Maar zegh my eens, ghebruikte ik dwang, óft onbescheidt?
    Indien ghy in Katrijn had een’ghe teghenheidt,
    Waar toe zo slim bedrógh? waar toe zo vuilen looghen?
    Oft kost ghy duchten, dat mijn Vaderlijk meêdooghen
    (1415) Niet alles toe zou staan, daar het gherekt ten end,
    Stemde in uw houwelijk met een’ my onbekendt.
    Die overmaat van liefde heeft u niet eens bewooghen
    Tót weederliefde, ontzagh, nócht vrees, vlie uit mijn ooghen,
    Ik ken u voor gheen zoon. Roem. Heer Vader, hoor my tóch.
Dier. (1420) Wat? sprookjes, voor de vuist verdicht, en nieuw bedrógh?
Roem. Neen, lout’re waarheidt. Dier. Kan die in uw mondt, nóch woonen.
Lek. teghen Roemer.
    Dit is een rouwe proef, om uw vernuft te toonen.
Roem. Verslingert op een schoont’, die ik naauw had ghezien,
    Of wierdt ghedwongen voort mijn hart en ziel te biên;
    (1425) Astree is ’t, met een woordt, ghy zult haar kennen mooghen.
Dier. Gha voort, ik weet wie ’t is, en wie z’heeft opghetoghen.
    Haar Vader is mijn vriendt. Roem. Mijn hart was voort zo vast,
    Dat my Katrijnes trouw gheen lust scheen, maar een last:
    En wijl my onbekendt was, óf Astree haar waerde,
    (1430) Haar ghoedt, haar staat, en stam de onze evenaarde,
    Heb ik ghezweeghen, en ghemeent tót nu toe, dat
    Een kleen bedrógh in min gheen misdaadt wierdt gheschat.
    Maar nu, nu ik haar ken, bid ik uit ghrondt mijns harten,
    En om de liefd’, die ghy my draaght, mijn minnesmarten
    (1435) Bevorderlijk te zijn: verkrijght ghy ’t jawoordt maar
[p. 49]
    Van haaren Vader, en ik zal het wel van haar.
Dier. Ghy maakt my weer wat wijs. Roe. Wilt ghy my niet ghelooven,
    Ghelooft dan Lekker, hy weet al de zaak. Dier. O gróve
    En ghroote schandt! En sterft ghy niet van schaamt, dat hy
    (1440) U knecht nu meer gheloof by my verdient, dan ghy
    Mijn zoon. Dóch hoor, ’k ben ghoedt, en onghemerkt uw hoonen,
    Zo wil ik u nóch eens een vaders hart betoonen,
    En uw Astree voor u ten houwlijk eisschen, maar
    Zo ik het minst verlet van uw kant wordt ghewaar...
Roem. (1445) Tót meêr verzek’ring ly, dat ik ’er met u heen gha.
Dier. Neen, neen, vertoef my hier, ’t is best, dat ik alleen gha.
    Ik twijffel, en ik waagh, en ik gheloof u niet:
    Maar denk vry, zo ghy, als de zaak nu is gheschiedt,
    Weêr een’ghe sporling maakt door nieuwe list óft looghen,
    (1450) Ghy u voor eeuwigh wel mooght pakken uit mijn ooghen;
    Oft andersins, ik zweer dat dit gheweer, dees handt
    Zal wasschen in uw bloed mijn reets gheleeden schand.



VIERDE TOONEEL.

Roemer, Lekker.

Roem.. IK steur my luttel an dat dreighen, en dat zweeren.
Lek. Ghy ghaaft het wat te ras, ghy most u beter weeren,
    (1455) En, daar ghy hem had braaf tót twemaal afghezet,
    U voor de derde maal ’er hebben doorgheredt:
    Want, Heer, de derde maal moet, zeit men, kabel houwen.
Roem..Spót niet te veel, ’t hoofdt staat my kroes, het moght u rouwen.
    Een nieuwe ontsteltenis my in den boezem leidt.
Lek. (1460) Hoe na de wroeghing van dat ghy hebt waar ghezeidt?
    Oft nieuw bedrógh, om van Astree te zijn ontslaghen?
    Want ik hardt twijffel, óf ghy haar mooght liefde draaghen,
    En zie dat ghy zo vol van zulke nukken steekt,
    Dat ik het teghendeel versta, van ’t gheen ghy spreekt.
Roem. (1465) Ik min haar, en hier in hebt ghy niet wel gheraaden;
    Maar ’k waagh te veel, en daarom ben ik dus belaaden:
[p. 50]
    Want, zo haar Vader het niet eens wordt met de mijn’,
    Zal haar verkeering my straks afghesneeden zijn:
    En ook wie weet, schoon zy de zaak al oorbaar vonnen,
    (1470) Of daar de Dóchter voort wel toe verstaan zal konnen.
    ’k Heb in ’t voorbyghaan straks ghezien haar ghezellin,
    Die scheen voorwaar gheensins de laelykste in mijn zin,
    En heden, als ik haar wat naauwer ghing beschouwen,
    Kreegh van mijn eerste min mijn hart al wat berouwen:
    (1475) Zo dat het zich, byna in tweën doorghedeilt,
    Tót dees begheven zou, zo ’t niet al waar verzeilt.
Lek. Maar waarom u dan zo vol minnebrandt te toonen,
    En uwen Vader tót het Echtverzoek te troonen?
Roem. Hy had my niet ghelooft, ’k was buiten alle raadt.
Lek. (1480) Hoe, daar ghy waarheidt spraakt, looght ghy nóch in der daadt.
Roem. Ik zagh gheen and’re wegh, om Vader neêr te zetten.
    Dat hem, die ’t spel my dus verbródt, de donder plette.
    Die valsche trouw hadt tijdt ghegheeven an mijn min
    Te raaden met mijn hart, te kiezen na mijn zin.
Lek. (1485) Maar Heer, haar ghezellin Katrijn is, die ghy smaade.
Roem. Ik heb my zelven dan dus dommelijk verraaden.
    Hoe ghroot is Henriks luk, en hoe staa ik verzet:
    Maar als ik ’t wel bedenk, hy ’s ook maar meughebet.
    Laat loopen, Lekker, nu ik hem mijn plaats liet kiezen.
Lek. (1490) Ghy zijt ’er bombam af, zowel als van Orfize,
Roem. Wy óffren dan Astree een wagghelende ziel,
    Die, in haar byzijn, schier Katrijn in handen viel.
    Maar houdt, daar komt Agniet.



VYFDE TOONEEL.

Roemer, Agniet, Lekker.

Roem. WEl, waar ’s mijn brief ghebleven,
    Hebt ghy ze weeten uw Meestres Astree te gheeven!
Ag. (1495) Zeer wel, Heer, maar? Roe. Wat maar? Ag. Zy heeft ze voort van een
    Ghescheurt. Ro. Zo onbezien? Ag. Ja. Ro. En hebt ghy ’t gheleên?
[p. 51]
Agn. Och! zo ghy had ghehoordt, hoe zy my heeft bekeeven:
    Mijn paspoort is al reê, de zak zal zy my gheven.
Roem. Het zal wel overghaan, stel uwe vrees ter zy,
    (1500) Hou daar. Ag. Ei, ei, mijn Heer. Roe. Spreek haar nóch eens van my.
    ’k Verlies de moedt zo ras, nócht om zo kleene reden.
Lek. Ei zie dat loos stukvleisch met haar eerbiedigheden:
    Hoe ras is haar verdriet, en ongheneught ghestilt.
    Zy zal u zegghen meêr, als ghy zelf weeten wilt.
Roem. (1505) Z’heeft zonder leezen dan mijn brief van een ghereeten?
Agn. Zy heeft my wel belast u zulks te laaten weeten,
    Maar, zonder veinzen, z’heeft..... Lek. Of zy haar ambacht kan?
Agn. Uw brief gheleezen tót het eindt, van vooren an:
    Ik kan ’t zo braaven baas niet meer verborghen houwen.
Lek. (1510) Zo ’t iemandt beter kan, ik laat mijn kóp afhouwen.
Roem. Zy haat my dan niet, na ik hoor? Ag. Neen. Roem. Mint zy my?
Ag. Ook niet. Roe. Maar zonder jók? Ag. Tóch zonder jók. Roe. Mint zy
    Dan iemandt anders? Ag. Nóch veel min. Roe. Zal ik haar winnen?
Ag. ’k En weet. Roe. Maar zegh. Ag. Wat? Roe. Waarheidt. Ag. ’k Doe ’t.
Roe.                         Zal zy my minnen?
Ag.(1515) ’t Kon beuren. Roem. Maar wanneer? Ag. Als z’u ghelooven zal.
Ro. Maar ghaat het vast? Ag. ’t Ghaat vast. Ro. Zy mint my reets dan al.
    Mijn Vader is.... Agn. Maar ziet haar met Katrijn.



ZESTE TOONEEL.

Katrijn, Astree, Roemer, Agniet, Lekker.

Kat. teghen Astree.
    ’t KAn weezen,
    Dat hy de waarheid spreekt, maar ’t is niet buiten vreezen:
    Dies vang niets haastigh an, maar bezigh rijpen raadt.
Roem.teghen Katrijn.
    (1520) Beghaafde Schoonheidt, die my schaft en ’t ghoedt en quaadt...
Kat. teghen Astree.
    Hy heeft het oogh op my, en hy schijnt my te meenen.
Astr. Misschien door misverstandt, óf na ’t u heeft ghescheenen:
[p. 52]
    Maar zie óf hy volhardt.
Roem.teghen Katrijn.             Helaas! hoe vol verdriet
    Valt my de tijdt, wanneer mijn oogh u niet en ziet:
    (1525) En eighe ervaarenheidt maakt, dat ik nu beproeve,
    Hoe zeer het afzijn kan eens minnaars hart bedroeven.
Kat. teghen Astree.
    Hy ghaat al voort. Astr. Maar lees, wat in zijn schrijven steekt.
Kat. Maar hoor ’t. Astr. Ghy duit op u, het gheen hy tót my spreekt.
Kat. teghen Astree. Bezien wy dat eens bet.
    teghen Roemer.             Ghy mint my dan? Roem. Dat minnen
    (1530) (Helaas!) en raakt u niet, schoon ’t my raakt an de zinnen!
    Nadat uw schoonghezicht my braght in uw ghebiên...
Kat. teghen Astree.
    Ghelooft ghy, dat op u die redenen nóch zien?
Astr. Ik weet niet, hoe ik ’t heb. Kat. Hy heeft u heel vergheeten.
Astr. De trek is vry wat plomp, ghemerkt het gheen wy weeten.
Kat. (1535) Dus deelt hy onder ons zijn minnevleyery:
    ’s Nachts maakt hy u wat wijs, en ’s daaghs dan doet hy ’t my.
Roem. teghen Katrijn.
    Ghy houdt te zamen raadt: wat raadt zy u ook gheeve,
    Besluit met beter raadt mijn sterven, óft mijn leven:
    Van haaren raadt staat my te wachten, niet als pijn:
    (1540) Zy heeft wat reden, om op my verstoort te zijn.
Astr. by zich zelven.
    Ik heb die maar te veel, en zo ik my niet wreeke....
Kat. teghen Roemer.
    ’t Geen zy my zeide zijn voorwaar heel vreemde treeken.
Roem. Tót mijn verderf verdicht uit lout’re jaloezy.
Kat. ’k Gheloof het: maar in ’t eind, zegh eens, herkent ghy my?
Roem. (1545) Of ik u ook herken? u, dien met ghroot behaaghen,
    Ik ghist’ren in ’t Voorhout mijn diensten op ghing draaghen,
    En maakte voort met een vooghdesse van mijn hart.
Kat. Maar, zo ik loof, ’t gheen my van haar verwittight wardt,
    Hebt ghy dat naderhandt gheóffert an eene andere.
[p. 53]
Roem. (1550) Zou mijn standtvaste ziel zo licht en ras veranderen?
    O neen, eer zal dit hart versturven, en verkoudt....
Kat. Ia meêr, zo ’k haar gheloof, zo zijt ghy reets ghetrouwt.
Roem. Ghy boert met my, Mevrouw, óf werpt my dit te vooren,
    Om wederom op nieuws uit mijne mondt te hooren,
    (1555) Dat, om te sterven in zo schoon een vankenis
    Mijn hart, behalven u, voor elk ghehouwlijkt is.
Kat. En eer ghy stemmen zoudt mijn bedtghenoot te weezen,
    Ghy liever troude met een Negher óft Chineeze.
Roem. Zegh vry, eer dat ik stem in iemandts anders trouw,
    (1560) Ik liever duizendtmaal het leven missen wouw.
Kat. Ghy hebt in ’t eind van my een afkeer, en een teghenheidt.
Roem. Ghy weet in ’t eind, hoe dat de ghansche zaak gheleghen leidt,
    En dat al, wat ik doe, om uwen ’t wil gheschiedt.
Kat. Als ’t omghaat, weet ik zelfs ook, hoe ik ’t hebbe, niet.
    (1565) Astree, ei hoor een woordt. Roem. Astree, wat ’s dat te zegghen!
Lek. teghen Roemer.
    Ghy zijt er, Heer, an vast. Uw woordt most boven legghen,
    Mijn zegghen hielp ’er niet. Wiens oordeel gheldt nu ’t meest?
    En hadden wy ghewedt, ghy waart het quijt gheweest.
Roem. Ik meende haar te nacht te kennen an haar spreeken.
Lek.(1570) Katrijn heeft in haar naam u toen zo doorghestreeken.
    Agniet heeft alles my terstondt gheopenbaart.
Ro. De plaagh! dóch ’t magh gheen quaadt; want zy is dees wel waerdt,
    En, lijk mijn ziel al flus haar boven deze stelde,
    Voert haar mijn misverstandt, waar heenen zy reets helde.
    (1575) Ontdek my niet, en ghy in deze nieuwe min
    Een nieuwe ról my zult zien speelen, en van zin
    En opzet wel, maar niet veranderen van reden.
Astr. teghen Katrijn.
    Men zie het uiteind van zijn onbeschaamdigheden;
    (1580) Wanneer ghy ’t alles zeght, staat hy ghewis verstelt.
Kat. teghen Roemer.
    Zy heeft my daar de zaak van stuk tót stuk vertelt.
[p. 54]
    Haar hebt ghy deze nacht met minnelijke treeken
    Gheliefkoost, en ghevrijt, en my, als vol ghebreken
    (1585) Met alle afkeerigheidt verworpen, en versmaadt.
Roem. Ik? Ik heb dezen nacht alleen met u ghepraat.
Kat. Hebt ghy dan dezen nacht niet met Astree ghesproken?
Roem. Hebt ghy dan, my een trek te speelen, niet bestoken,
    En heb ik u terstondt niet an uw spraak ghekent?
Kat. (1590) Zou hy voor d’eerste maal wel zegghen waar in ’t end?
Roem. ’k Was u te slim, en om my over u te wreeken,
    Liet ik u het vermaak van zulke plompe streeken,
    En, u erkennende voor die, waar voor dat ghy
    U uitghaaft, had ik u vry beter, dan ghy my.
    (1595) Kijk op een ander tijdt wat ghaauwer uit uw ooghen:
    Ghy leide toe om my, en ik heb u bedrooghen:
    Houd u niet eens zo slecht, ghy waart vry in de klem:
    Dóch ’t was maar veinzery, waar in ik ghansch niet stem;
    Want ik u min, en uit mijn leven wensch te wisschen
    (1600) De tijdt, waar in ik u ghezicht heb moeten missen.
Kat. Indien ghy my bemint, waar toe dan valschelijk,
    Wanneer uw Vader my voor u ten Houwelijk
    Verzoekt, een trouw verdicht, om my den schop te gheeven.
Astr. Indien ghy haar bemint, waar toe dan my gheschreven
    (1605) Van uwe min, en my om wedermin ghevrijt.
Roem. teghen Astree.
    Het haaght my wel, Mevrouw, dat ghy dus toornigh zijt;
    Want, nu ghy u verstoort, schijnt ghy my niet te haaten.
    Dóch eind’lijk, ’t is ghenoegh u in den dut ghelaaten,
    En mijne list haar ról ghespeelt heeft na mijn zin:
    (1610) De waarheidt moet ’er uit, Astree is ’t, die ik min.
Kat. teghen Astree.
    Is ’er wel ghrooter Drógh! Leent ghy hem nóch uw ooren?
Roem. teghen Astree.
    Ghy zult niet twijfelen, ghelief my maar te hooren.
    Vermomt met uwen naam, en in uw huis, hebt ghy,
[p. 55]
    Mevrouw, Katrijn verleent gheleghenheidt, om my
    (1615) Een part te speelen, en wel schamperlijk te hoonen.
    Dit stak my in de króp, en om het u te loonen,
    Heb ik gheveinst haar min te blaaken mijn ghemoedt,
    En u wat bang ghemaakt, en zo mijn lust gheboet.
Astr. Maar ghist’ren in ’t Voorhout hoe luiden daar uw reden?
Roem. (1620) Katrijn het voorwerp was van mijne boertigheden....
Kat. teghen Astree.
    Zijt ghy’t ghekaekel van dien Spótter nóch niet zat?
Roem. teghen Astree.
    Zy heeft mijn woorden wel, maar ghy mijn hart ghehadt,
    Waar in uw oogh ontstak een vlam, die ’k heb verzweeghen,
    Tót ik de toestandt van mijn Vader had verkreeghen:
    (1625) En mits slechts om den deun verdicht was al die praat,
    Hield ik mijn wederkomst verborghen, en mijn staat.
Kat. teghen Astree.
    Ziet, hoe hy niet en doet dan nieuwe looghens lieghen,
    En uit is om u meê, ghelijk my, te bedrieghen.
Roem. teghen Astree.
    Alleen ghy zijt het, die in deze boezem woont.
Astr. (1630) Dat heeft my uw bedrijf ghansch averechtsch ghetoont.
Roem. Mijn Vader is by d’uwe, om ’t houwelijk te maaken.
    Wat wilt ghy meerder tót verzek’ring van de zaake?
Astr. ’k Zal omzien, óf ’er ook na die verzekering,
    Nóch iets my oorzaak gheeft tót nieuwe twijffeling.
Roem. teghen Astree.
    (1635) Ban alle quaadt vermoên voortan vry uit uw zinnen:
    teghen Katrijn.
    En ghy Katrijn, wilt in ’t toekomend Henrik minnen,
    Die u zo zeer bemint, en u waar quijt gheweest,
    Had ik het niet ghedaan: Dóch zijt niet eens bevreest,
    Dat tót u nadeel ik hem zulks zal overdraaghen:
    (1640) Maar, tusschen u en my, wy weeten van de slaaghen.
    Maar zaft.



[p. 56]

ZEVENDE TOONEEL.

Dierijk, Roemer, Henrik, Katrijn,
Astree, Agniet, Lekker.

Hen. komende uit het huis van Katrijn, en haar anspreekende,
GHy*wordt mijn bruidt, onze ouders zijn vereent.
Dier. komende uit het huis van Astree, en haar ansprekende.
    Uw Vader heeft u an mijn zoon ten echt verleent.
Hen. teghen Katrijn.
    Een teken van uw handt, en klaar zijn onze zaaken.
Dier. teghen Astree.
    Het Jawoordt uit u mondt zal voort het Houwlijk maaken.
Roem. teghen Astree.
(1645) Ontzegh my ’t luk niet, daar ik yverigh na haak.
Hen. Hoe zal ’t hier zijn, zijt ghy nu beide zonder spraak?
Kat. Al, wat mijn Vader doet, dat moet my wel ghenoeghen.
Astre. Het past een Dóchter zich na ’s Vaders wil te voeghen.
Die. teghen Astree.
    Kom dan ontfangen zulk een anghenaam ghebódt.
Hen. teghen Katrijn.
    (1650) Kom dan voltrekken zulk een anghenaamen lót.
                        Henrik ghaat met Katrijn tót haarent, en Dierijk met
                        Astree, en Roemer tót haarent binnen.
Agn. teghen Roemer in ’t inghaan.
    Indien ghy trouwen ghaat, zo zal ’t zeer zelden reghenen.
Roem. Ik zal u weêr daar voor met heele plassen zeghenen.
Agn. Het zal gheen tijdt zijn om te denken eens op my.
    Mijn ambacht deught ghansch niet, wanneer men ’t kan voorby.
Lek. alleen. (1655) Schoon dat ’er heden veel haar werk van lieghen maaken,
    Zeer weinigh zouden ’er zo weeten door te raaken.
    Ghy dan, die meende, dat hy steeken blijven zouw,
    Leer zo ghezwind, als hy, ze schudden uit de mouw.

EIND.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 746 een man van woorden er staat: een man woorden
vs. 872 Is ’er er staat: Is’ er
vs. 1641 Abusievelijk is niet de eerste gesproken letter van het toneel, maar die van de regie-aanwijzing gekapitaliseerd.