Molenhof - De krollende Ritzaart

Molenhof: De krollende Ritzaart, met de gulden legenden van Jan van Tongeren. 1658.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton065380 — UBGent — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. De tekst is grotendeels gezet in de fractuurletter. Deze is in een aparte kleur weergegeven.

[fol. A1r]

De Krollende Ritzaart,

Met de Gulde legenden

van

JAN VAN TONGEREN.

KLUCHT.

Suigt over al den besten zin,
Gelyk de By, niet als de Spin.

[Vignet: typografisch ornament]

Tot AMSTERDAM,
__________________________________

Gedruckt by Iacob Waermond, Boeckverkooper woonen-
de op de Nieuwe-mart, 1658.

[fol. A1v]

INHOUD.

KLaartjen Altegoed, Deughdelikke en zeer saghtzinnighe Vrouw, lang een tijd van’er Man, ghenaamt, Krollende Ritzaart, geweldigen Hoerendop,* met slagen, en andere onbehorelikheeden, geplaagt zijnde, koomt endelik by Griet Duivels een van’er oude Kornuiten, door trapt in loosheid, en vaardig van mond en handen, waar aan sy d’onhebbelikheid van’er man, en’ rampzalig huwelik te kennen geeft. Deeze, met’er verleeghen zijnde, spreekter een hart in ’t lijf, met een voorstellende zeekker kluchtig middel, om Ritzaart van zen quaad leven, ter bekeringe te brengen, het geen in ’t werck gestelt zijnde, zoo veel nuts schaft, dat Ritzaart, wanende dat de Duivel hem ontmoet was, alle hoeren, en Hoer huizen af sweert, en met zen Gemaalin voort aan in alle min en vriendschap, het leeven endigt.

Het Toneel is ’s GRAVEN-HAGE.

_______________________________________

Spelende Bedrivers.

GRIET duivels.
KLAARTIEN altegoed.
KAAT lichtjekeurs.
Krollende RITSZAART.
Holle IAS.
VROEGBEDORVEN.
LICHTVERLEIDT.

[fol. A2r, p. 1]

De Krollende Ritzaart,

Met de Gulde legenden

van

JAN VAN TONGEREN.

KLUCHT.
__________________

EERSTE DEEL.

Eerste uit Koomst.

Griet Duyvels. Klaartje al te goed. Holle-Ias.

Griet. MYn lieve Klaartje buir, is’t waar! is ’twaer! is’twaar!
Ik hoor men oren uit, dien rechten dreumelaar,
Dien droogaart by de luy, dien viezen semel knoper,
Die, heer bewaarme mond, beveinsden flits verkoper,
(5) So stuurs en nors in huis? ’k beklaagje in men hart.
Sie deer je bint een vrouw, die duizend vrouwen tart.
Wat drommel mient de nar? hy zel ’t en noch beklagen,
Begunt hy, broedts en wilt, in ’t kreupelbos te jaagen:
Want daar verliest een man, al eer hy ’t waant, goedkoop,
(10) Zen kruid, zen koegels, en een eindtje van zen loop;
In voegen dat hy dan, berooft van weer en waapen,
Als een gelubde ram, staat voor het schaap te gaapen:
So dat het vaak, door nood, moet springen over ’t hek:
Want zulck een jonge vrouw heeft meer als brood gebrek.
(15) Was ik, by gout, als jey ik liet men zo niet doecken.
Klaart.* Maar Griet, wat zou ik doen?
Griet.* Een tijdverdrijver zoecken,
[fol. A2v, p. 2]
En kronen hem gelijk Acteon wierd gekroont.
Dat’s, in den Haag gemeen. Waarom dan hem verschoont
Je hebt’er reden toe.
Klaar. Maar Griet! wat magje praten.
Griet. (20) Dat zeg ik. en ’tis waar, hy zou men ’t huylen laaten,
En speelen, by de buurt, zo op zen Zakpijp niet,
Of ik zou altements eens zingen: lustig Griet,
Speel ook moey weer,
Dat’s lap om leer,
En laetje kousje naayen van d’een of d’ander Heer.
Klaar. (25) Dat ’s rechte Kudmans klap. Ik moet men eer bewaren.
En zondigt hy, hy zal ’t eens boeten.
Griet. Fijne snaeren.
Ze klincken als de quint van scheele Herrijs veel.
Men mag wel goed zijn, maar niet mal. De navel keel
Van vrouwen heeft’er recht, en hoeft geen dorst te lijen.
Klaar. (30) Een eerbaar Wijf moet haar voor hoere rancken myen,
En dragen met gedult heur kruis zo langze kan.
Griet. So doende, Klaartje buur, bederfje zelfje man.
En Ritzaart zal, zo lang hy Ritzaart heet, je plagen.
Wat zeitje Moeder toch?
Klaar. Die hoorde my noit klagen,
(35) En weet noch niet een zier van ’t lijden dat ik ly.
Griet. Hoe duicker kan dat zijn?
Klaar. Wel Ritzaart houd zich bly,
En minlik by de liens. Hy vat men by men handen,
’T is liefje, voor en na, en onderwijl o schanden!
Nijpt hy men, hier en daar, een blauwert in de huit,
(40) En drijft, al lachende, de bange tranen uit
Mijn ogen, en het sweet, van angst, uit al men leeden.
Ik moet, in deeze pijn, vernoegt en wel te vreden,
Hem streelen, stroocken, en begroeten met den naem
Van Hartje lief, of zo als ik het dan best raam:
(45) Want toon ick een gelaat van droefheid by de menschen,
So hoef ik binnens huis, om slagen niet te wenschen:
Hy tiert, hy vloekt, hy schelt, hy schopt, hy stoot, en slaat,
Met tang en bezemstok gedurig, zonder maat,
[fol. A3r, p. 3]
Op hooft, en lendenen, dat al men ribben kraaken.
(50) Sie daar de Waerheid spreekt hier zelf, wie kan ’t verzaaken,
Die neepen kreeg ik noch huynochten op ’et bed,
Met duizend vloecken toe.
Griet. Ja wel! ik sta verzet,
En barst schier uit men vel van quaadheid, en van tooren.
Klaar. Och! mogt ik spreeken, moer je zoud wat ander horen.
Griet. (55) Het kan niet slimmer zijn, of koste hals en hoofd.
Klaar. Het kost dan dat’et wil, indienje my gelooft,
En swijgen wilt, ik zal een ander boekjen opslaan.
Griet. Och jaa ’k, zo waar als wy ten offer by Sint Jop gaan.
Klaar. ’K was, van men eirste kind, gien viertien daagen oudt
(60) Heel swak; en daar hy noch, tot aan men hart, verkoudt.
’t Gebeurde dat hy van zijn Hoeren quam vry laatjes.
Ik zey: Genevent vaar: en gaf al zoete praatjes,
En zocht de lieve vree, zo veel ik immer kon.
Hy sprak eerst niet een woord: maar op het lest begon
(65) Hy, als een bullebak, te grimmen en te baaren,
En voort, op deeze wijs, onreedlik uit te varen:
Jou Hoer, jou beest, jou prij, jou rechte vuille slet,
Wat duivel doeje daar te stincken op het bed,
Ik mag jou, of je kind, niet zien noch horen kicken.
(70) En wenschte dat den droes, aan honder duizend sticken,
Je scheurde, en daar mee voort naar nobis kroeg toevloog,
Zo raakteje by tijdts, o varcken! uit men oog;
Want schiet’et niet, ik zal men handen anje schenden,
En u, naar ’t vagevuur, met dus een paspoort zenden.
(75) En daer op trok hy voort de Deeckens van men lijf:
Ik bad hem om gena, en zei: ontzieje wijf,
Een swacke kraam vrouw, met de dood schier op’er lippen:
Ontzie my, omje kind, o Ritzaard! Jei meught hippen,
En springen zoje wilt, karonje, zei hy weer,
(80) En daar mee smeet hy my, in ’t hemt, van boven neer,
Ik sweem gelijk een deur, en kon geen woord meer uitten,
Hy trat men op men borst, hy trok me by men tuitten,
En richte me zo toe, dat ik, ik word schier stom,
En hiele maand, op ’t bed, in bloed en water swom,
[fol. A3v, p. 4]
(85) En duizend prijckel liep van ’t lijf ’er in te schieten,
Noch mogt ik qualik iets, tot lavenis, genieten.
Indien de Baaker moer heur best niet had gedaan,
Ik waar nu, in het graf, gewis al half vergaan.
Griet. Bewees hy geen berouw, daar na?
Klaart. Dat ’s wel gebleecken,
(90) Op ’t kostlik kindermaal, na dat ik zeven weecken,
Of daar om trent men kruis, met smart, gedragen had
Hy nood de Vrouwen, en twee Juffers, licht van gat,
En in den Haag vermaart voor Venus kamenieren,
Gerijffelik, om geld, voor alder hande Stieren,
(95) Dees zet hy, tot een hoon, van my, en mijn geslacht,
Aan ’t hoog end van den disch, en heeft de heele nacht,
Met haar gedomineert, gezongen, en gesprongen,
Gezoent, gesabt, gelekt, de wijn in ’t lijf gedwongen,
En dan den eenen voor, en d’ander na, alleen,
(100) In zijn vertrek, volmoets besprongen, be bereen.
So dat hy, met den naam van Ritzaart wel mag brallen.
Griet. De weer ga van Jan pis, ’k wil zeggen, laatme kallen,
De volle broeder van mijn Heer den Advocaat
Van Tongeren, die mee zen Wijf, op zulck een maat,
(105) Het danssen heeft geleert, uit liefde tot zen hoeren,
De schoone Juffer Ruis, en Apolloon. Daar Boeren,
En Burgers nu den tijd mee slijten, dag an dag,
En zingen ’t, voor wat nieus, in ’t dronckenmans gelag:
Of laten’t op de straat, en aan de deuren, horen.
(110) Doch de Ezel krijt niet eens, al trekt men hem by d’oren;
Maar houd zich even trots, en moedig waar hy koomt,
En schijnt voor Kerck noch kaak in ’t minste niet beschroomt.
Dus aart hy na zen Vaer, den ouden Hoerejager,
Doch of hy hem niet wel erkennen mag voor swager,
(115) Dat oordeel laat ik aan Petit, om reeden, staan.
Klaart.* Gut Griet, hoe vaarje ook uit.
Griet.* Daar is niet an misdaan.
’t Is kennelik genoeg, vermits het Hof dien snoden,
By openbaar bevel, het pleiten heeft verboden,
En voor onwaard verklaart, om op de Rol voort aan,
[fol. A4r, p. 5]
(120) Met d’onbeschaamden bek te kraien als een haan.
Des heeft hy nu zen eer, en Vrouw gelijk verloren.
Klaar. Maar laat hy ’t daar zo by?
Griet. Hy scherp zen tong en sporen,
En heeft een Harnas, van een boek pampier gesmeet,
Daer mee hy, tegen ’t Wijf, nu in de vechtschool treet,
(125) Om al zijn boosheyt op heur reeckening te stellen.
Maar och! men kent den zot aan kovel en aan bellen.
Klaar. Van Tongeren is loos, en vind licht dit, of dat,
Daar mee hy d’ arme vrouw verduivelt, en bekladt.
Griet. De loosheid gelt’er niet: men mag geen guit geloven.
Klaar. (130) Daar zijnder meer als hy, maar Veth drijft altijd boven.
Griet. Wel dunckje dat, zo schiet by tijts een schut daar voor.
Klaar. Ik wou wel, dat ik kon.
Griet. Ik weet’er raadt toe. Hoor,
Indienje naar goeraad wilt luistren, ’t is gekloncken.
Nu zit hy al in ’t Kot, en tavond koomt hy droncken,
(135) Met d’een of d’andre Snol, in ’t doncker aan zen zy,
Van Juffer Hartjens, of zulck volckje, dit voorby,
Beladen met het wilt, gevangen, zonder renne,
Door zijn kortoorde brak, in ’t bosje van Ardenne,
’K* wil zeggen, in het wout van d’eedle vrouw ter haar,
(140) Gebiedster tot Kulstaart, en ’t huis te vogelaar.
Klaar. Genomen, ’t beurde zo; Wat zou het dan al weezen?
Griet. Dan zullen wy, voor hem, een mooy Kapittel leezen,
En wijsen Hoer, en Boef den weg naar ’t Hemelrijk.
Klaar. ’K versta niet watje zegt.
Griet. Wy zullen ons gelijk
(145) Twe appel teeven, of Viswijven toe gaan stellen,
Verzien met* Wappers, van twe taye ale-vellen,
Of kanefas gemaakt, met asch, of meel gevult,
En d’een met d’afkomst van een eerlik mensch vergult,
En daar mee dan de Hoer heur rug en lenden meeten,
(150) So kan ze, by ’t bewijs, ’t getal der slagen weeten:
Doch om, voor ongeval, ons zelf te hoeden, moet
Ons Holle Jas d’ Wecker van ’t Veer, die zelden goet
Aan Snollen heeft gedaan, zen grove vuisten leenen,
[fol. A4v, p. 6]
En staan ons lustig by, met kneppels, of met steenen,
(155) Na dat de tijd, en nood het dan gebieden zal.
Klaar. Griet, houje bakhuis toe. De drommel! benje mal?
Sou ik men eigen Man de Stocke dans zoo leeren?
Dat mag niet van men hart.
Griet. Wie ’t grootste quaad wil weeren,
Die moet een minder quaad gebruicken, op zen pas.
(160) ’t Geschied om beste wil. Daar by zal ik, aan Jas,
Wel leeren hoe hy zich zal in den handel tonen.
De Hoer vry beucken, maarje Ritzaart wat verschonen;
In voegen, dat het maar een Bullebak zal zijn,
Om jou, uit alje druk, en lang geleden pijn,
(165) Te helpen, en om hem van ’t quaad doen af te brengen,
Dan om wat anders.
Klaar. Mogt dat schien, ik zou ’t gehengen.
Griet. ’t Sal zo geschieden, heb maar slechts een goeden moet.
Speul, Juffer uit de mond, als jey hem tavend groet,
En laat’er al te met een duivel onder lopen.
(170) Het schijnt men moet somtijts de rust, voor onrust kopen.
De zoete Vreede word dan van ’t Orelog gebaart,
De vryheid door ’t geweld, en door de kracht van ’t Swaart.
Ik weet’et; want ik heb de proef daar van genomen,
En zo de bynaam van Griet Duivels eerst bekomen;
(175) En die maakt meer ontzag, als Klaartjen al te goed.
Want al te goed, is mal. De pluim past op den hoed;
Den niet te min, de Vrouw hoeft altoos niet te duicken,
Maar mag, als ’t pas geeft, ook heur handen wel gebruicken
En laaten aan een Bul, heur hart, en tanden zien.
Klaar. (180) Dat is de waarheid, Griet, ik laatje dan betien.
Om alle dingen, naar behoren reedt te maaken.
En lukt het ons naar wensch, en wil, met deeze zaaken,
Ik zelje, met wat moois, vereeren, tot een danck,
En lievenje op het hoogst men levens dagen langk.
Griet. (185) Dat zel wel gaan. Pas maar de Wappers klaar te krijgen,
En ’t Vis wijfs poppe goed, om ons daar in te rijgen.
Ik zel een duivels gryns gaan kopen op de Saal,
En voegen me te post, van daar, naar Jacq de Waal,
[fol. B1r, p. 7]
De macker van Bronjalck, die braven wijngaard snoeier,
(190) Op stinckaarts slootje, neevens Floor de kakhuis roejer,
En huiren, voor een dag, ’t geparfumeerde kleedt,
Daer me hy door den Haag als oppermeester treed
Van ’t Schoorsteen veegers gild, om Jas daar in te steecken.
So blijft hy onbekent als Ritzaart hem hoort spreecken,
(195) En binden hem de Grijns voor het verweent gezicht,
Hy staat in ’t quade blad, en daar mee houdmen ’t dicht.
Klaar. Hoe droes versiertje’t oock?
Griet. Ik weet van zulcke dingen.
Nou Klaartje ’t word hooghtijd, de vos mogt ons ontspringen.
Klaar Naar huis toe, alje best, en ik naar Jas. zie daar,
binnen (200) Daar koomt hy, pakje deur. wel Jasje, wel men vaar,
Je hebje hooy al tuis, doch is vry nat gewonne. Ias uit.
Hoe kijkje men zo an?
Ias. Griet Duivels!
Griet. Malle bonne.
Sta recht. So. dat’s een Man. Waar koomt de reis van daan?
Ias. Van Dieuwer Grabbelteerts, de Dochter in de Swaan.
(205) Griet Duyvels! Gut daar vil zo wakker wat te veegen:
Maar ’t Duimkruid kloncker niet, daar ben ik om verleegen.
Griet. Wel, zoekje Geld? ik heb een Dukaton voor jou;
Doch op kondisy
Ias. Griet! wat binje een brave vrouw?
Een Dukaton! zie daar, ik liet m’er schier om strippen.
(210) Segop, wat zou ik doen? hoe staje? repje lippen.
Griet. Maarje kent Ritzaart wel, hier onzen mallen bloed,
In ’t Achterom, de man van Klaartjen al te goed?
Ias. Die rechten Hoeren dop Die droncken wijve plager.
Die zit noch rechte voort, te poojen tot de jager,
(215) En heeft een brave snol op zy, of op zen schoot:
Of Knip....
Griet. Swijg, al genog. Dat is zen daaglix brood.
Maer toch, benje belust een Ducaton te winnen,
En lekker wijntje toe, zo wetje zeeven zinnen,
En ga met my, ik zalje zeggen waar ’t op staat?
Ias. (220) Geen liever ding als dat. Men beursje zonder naat,
Men Katsvel, zinje wel, is leeg. Men spaanse kluiten,
[fol. B1v, p. 8]
Door ’t keelgat, al de bruy verandert in wat duiten,
Daar van het meeste deel geen pening halen kan;
Des is het Geld de leus.
Griet. Wel koom, en repje dan.
(225) Ga met me, naar de Saal. ik zalje onderweegen
Vertellen wat’er schuilt, en waar het is te veegen,
Dit straatje deur. Maer Jas, het swijgen dient voor al.
Ias. Is’t anders niet! Ik swijg als ’t muisjen in de val,
Al zat de Kat’er voor te krollen met de Kater.
Griet. (230) Beloofje dat?
Ias. Ik sweer ’t. Grietduyvels en Holle-Ias binnen.

_______________________________________________________

TWEEDE DEEL,

Eerste uit Koomst.

Krollende Ritzaart. Kaat-lichtjekeurs.

Ritz. Wel Kaat, is ’t noch niet later
Als acht? dat’s wat te vroeg, en buiten onze gis.
Nou ’tVoorhout noch eens deur. O broek! ’theb zulck een pis.
Kaat. Ik ook.
Ritza. Dat gaatje voor.
Kaat. Je hengst wil noch wel stallen.
Jou merry mee wel. Kaat knap laatje schot deur vallen,
(235) Of’t heele land verdrenckt door zulck een overvloed
Van warme vochtigheid.
Kaat. Berg iey je poppe goed,
Tot onzent ebt’et al.
Ritz. Mijn mes is op gesteecken.
De brand is schoontjes uit. Maer by gans ele weecken,
Het quam te slecht dat Floor het werck met May begon,
(240) En zo gestoort wierd, eer hy ’t zoklam paijen kon?
Kaat. Wat’s daar an, ’t beurter meer. Daar valt niet van te praten,
Hy hoefde voor ’t Gelag zen mantel niet te laten,
[fol. B2r, p. 9]
Als lestent tot Sibil, die looze koplaarres,
Een vrient van Rotterdam, aan Vogel, die zen mes
(245) Daar al te met eens wet, op ’t slijpbort van... al soetjens.
Moest doen, en swygen noch
Ritz. Kaat! zijn’er zulcke bloedtjens?
Ho? ho? daar beurt zo veel daar ’t land geen tol van heeft.
Men sluikt hier inden Haag te bijster, en men weeft
Hier meer als Kamerdoek, dat magje vrij geloven.
(250) De grootste Juffers vrient zijn met dat meel bestoven.
En laaten t’er van Heer, Koetziers, en Stalknechts doen.
Ik ken’er, Ritzert, daar men ’t niet op zou vermoen,
Die in’er eigen huis dat Gravenambagt pleegen,
En waagen lijf en goed aan ’t puntje van den deegen.
(255) Al zijn de Schermers schoon met grins, en kleed vermomt.*
Het Vrouvolck danst te graag wanneer de zakpijp bromt.
Ik wet’et.
Ritz. Wel zie daar, ik lietme liever villen,
Als met een brave tas somtijts niet eens te drillen.
Kaat. Ja, Ritzert, jey bint ook al meer, vriend, als gemeen.
(260) Het heugtje noch hoe dat, men hansje zonder been,
Het slot te harenburg, tot jouwent quam bespringen.
Kaat. Weg Lubbert metje fluit, de Blindeman moet zingen.
Doch ik beklaagme niet; je doetje dingen wel.
Maar Ritzert, hoor eens hier.
Ritz. Mijn vagevier! mijn Hel!
(265) Mijn Klo.......
Kaat. Sacht, hoger niet.
Ritz. Neen Kaatje, ’t schortje lager.
’K heb spelde geld van doen, mijn zoete zorrig drager,
Koom doeje milde hand eens open, ’t eerst van ’t jaar,
So hebje een reis te goed.
Ritz. De beurs weegt niet te swaar.
Doch evenwel daar moet een franse kroon op lopen.
(270) Hou daar.
Kaat. Sacht Ritzert, zagt, de deur is noch niet open.
Ritz. Dat dunckt men zeeker ook kom trek eens aan de bel,
So raak ik binnen gaats, en.....
[fol. B2v, p. 10]
Kaat. Stil niet al te fel.
De voering vanje broek begon daar al te kraaken.

Griet, en Klaar versien met wappers, Holle Ias in een Schoorsteen vegers kleed, met en nikkers grijns, voor ’t aangezigt, en een kneppel in de hand stillekens uit

Griet. Hy is ’et. Jas, pas op. En zie flus wat te raaken.
(275) Koom Klaartje, maakjei meeje mond en wapper reed.
En schuif wat in den hoek.
Kaat. Je scheurt men schorte kleed.
Ritz. Nou Kaatje, laat ons eens aan ’t hossebosse tyen,
Dit banckje dient’er toe.
Kaat. Je zeltje wel wat lijen
Wat duicker meenje, dat ik, als een ritze teef,
(280) Men kous, hier op de straat, aan elck te besten geef?
Neen Ritzert, denck dat niet ’k moest mackelicker leggen.
En of ’t je Vrouw vernam, wat drommel zou ze zeggen?
Ritz. Wat duivel bruit me ’t Wijf. Dat malle varcken kan
Haar in het alderminst, niet voegen naar de man,
(285) Se leit gelijk een blok. ’k loof dat’er gat van lood is,
Of dat ze, door ’t gevoel, beswijmt; of zo lang dood is
Als ik men ramme....
Kaat. Swijg.
Ritz. Laat speelen voor er poo.....
Kaat. O vuilbek!
Griet. Wat een fielt! wie heeft’et meer gehoort?
Kaat. Al zoetjens, luister toe. ’t zal noch wel schoonder komen.
Ritz. (290) Ik weet, met kneppelkoek, het Swijn zo wel te tomen,
Dat zy geen enig woord durft kicken, als ik spreek.
Ik hol, ik krol, rinckinck, en drinck een heele week,
En zy moet evenwel, wanneer ik tuis kom swijgen,
Of Stokvis staat’er toe, gestooft met lange vijgen,
(295) En vuistlook, dat is kost die zulcke Wijven past.
De man moet voogt zijn Kaat.
Ias. Een wapper opje bast.
Griet. Jou eereloze Schelm, je zelt haast anders zingen.
Ritz. Nou Kaatje, legje vlak, men springhengst moet eens springen.
[fol. B3r, p. 11]
Kaat. Wel wijzer. Neen men vriend, dat gaatje boorje niet.
(300) Je steekt te vinnig toe, en als het was geschiedt,
Dan mogt ik, met de buik vol beenen, blijven treuren:
Of jei mogt, met een muis, of rot, men komen steuren,
En drijven zo de vrucht, ontijdig, van men af,
Of helpen my, en ’t Kind, op zulck een wijs’, in ’t graf;
(305) Want ik zou, voor een Muis, door vuur en water lopen.
Ritz. Wat meenje, dat ik mee een lofdicht zoek te kopen,
Gelijk van Tongren doet, dien ouden rammelaar,
Die zulcke potsen speelt.
Griet. Maakjei je baan vry klaar.
Ritz. Vertrouwme dat niet toe. ’K ben vromer in men hart, kindt.
Griet. (310) Ja! jei bent geld waerd. ’K wedmen muskus op je start vint.
Ritz. Indien me ’t groot geluk te beurt vil, Kaatje, dat
Je, van me, swanger wierd, ik zouje, uit de Stadt,
In ’t een of ’t ander dorp, besteeden, en verzorgen,
Al moest ik ’t hier en daar, gaan leenen, of gaan borgen,
(315) En houdenje de Kraam braaf, naar behoren, uit.
Griet. Een Zorglijn om’er keel.
Ias. Een kneppel op zen huidt.
Klaar. Jou rechte vagebont, jou luize bos vol neeten.
Ritz. En kreegje een zoon, die zou voor zeker Adam heten,
En zo’et een Dochter was, dat moest een Eva zijn.
Griet. (320) Ik bidje Klaartjen, hoor die snaren klincken fijn.
Klaar. Ik barst schier uit men vel. Ik kan ’t niet langer horen.
Griet. Swijg stil. ’t Is noch geen tijd. Ik bidje dwingje toren.
Kaat. Wel waarom niet een paar of drie gelijk?
Ritz. O bloed,
Dan was ik wel gekroont, met rozen om men hoed,
(325) En hoefde d’Advokaat van Tongeren niet te wijkken,
Al zit hy met den naam van Drieling nu te prijkken,
En zelf de deekken tart van ’t Kindermaakkers Gild.
Kaat. Het is een gast als jei, hy rammelt staag in ’t wild,
En heeft’er nou al vier met poppen leeren speelen.
(330) Doch doet niet als zen Vaar, die ’t meisjen wist te streelen,
Tot datze, met een paar Zoklamren aan de mam.
Van ’t Haagjen scheiden moest naar ’t weeldrig Amsterdam,
[fol. B3v, p. 12]
Daar d’armen sloof zo lang, op zijn gena, moest leeven,
Tot dat hy haar, op ’t lest, door brieven heeft verdreeven;
(335) In voegen datze nog gaat doolen, zonder dat
Men weet waar dat z’er heeft versteecken in een gat.
Griet. O broek! wat moet een mens al horen die niet doof is?
Maar die ’t verdraag, ik zeg, dat dat een malle sloof is.
Klaar. Je spreekt de waarheid, Griet, ’k ben dus lang zot geweest:
(340) Maar ’k zal ’t niet langer zijn, dat sweer ik. ’k zal dat beest,
Strax groeten dat’et haar wel zeven jaar zal heugen.
Ritz. Mijn Kaatje.
Kaat. Sta toch stil.
Ritz. Hoe! magjer dan uit teugen?
Kaat. Dat weetje wel: Maar hier op straat dat schikt zich niet.
Ritz. Ga met me naar de kroeg.
Kaat. Mijn lieve knecht! je swiet
(345) ’t Is veel te laat. je maakt vergeefs al dit gepreutel.
Ritz. Ik doe waarachtig niet. Gints in de Dubble sleutel
Daar houdmen, alle nacht, de deur op, tot gerijf
Van elck die komen wil.
Kaat. Vriend, zoekje tijdverdrijf,
De Dochter zelje wel een uur of twe verzellen?
Ritz. (350) Die rinze teef is zot.
Kaat. Ga, leen’er danje bellen.
Ritz. Dat zal ik, by men hiel, wel laaten, ben ik wijs.
Want Kaatje staat ind’t hart als een verguld advijs.
Kaat. Des Middags schijnt de zon, dan kan me ’t fijnste linnen
Best kennen, ontrent de Vangepoort. veel vriendinnen
(355) Hebje, Ritzaart, och ja, ’t koomt op geen twintig aan.
De hoogstraat waagt’er af. Men hoortje hamer slaan
Op ’t ambeeld* van de Smits, daar altoos wat te doen is.
’t Fortuin is licht, het draeit na datje buis kool groen is.
De Duivel haalme Kaat, indien me vrouw of maagd,
(360) So zeer als jei doet, op de werelt, heeft behaagt.
En wilje tot mijn dienst je voegen, alje leeven,
Ik zalje watje wenscht, en kost, en kleeren geeven,
Al zou men Wijf droogbrood voor spijs, en, tot’er dranck
Maar water hebben: want ze leeft me toch te langk.
[fol. B4r, p. 13]
(365) ’K wou dat’er deze nacht de moord stak, by men zolen.
Klaar. Griet, nou is ’t tijd. Ga voort. Ik sta op heete kolen.
Men tanden waatren, en men handen joukken al.
Griet. Stil. Niet te haastig. Want de muis is inde val.
Jas, pas opje geweer, en als hy ’t wat te grof maakt,
(370) So touwt’em vrij de huid; doch datze tot geen stof raakt.
Wy zullen met de Hoer omspringen zo’et behoort.
Ias. Wel.
Ritz. Kaat wat dunckjer van.
Kaat. Och Ritzert?
Ritz. Spreek maar voort.
Kaat. Kom zoenmen eerst een reis; indienje ’t meent van harten.
Ik meen’et.
Ritz. En ik ook.

Ritzert, en Kaat aan ’t zoenen, en omarmen.

Griet. Kijk dat zijn malle parten.
(375) Nou Klaartje, nou is ’t tijd. Tre toe, en spreek hem aan.
Klaar. Geneevent liefstentje, geneevent mijn Sint Jan.
Ritz. Karonje, wie ried jou zo stout om hier te komen?
Flux pakje weer naar huis, en blijft daar zitten dromen,
In ’t hoekjen van den haart, en doeje ’t niet terstond,
(380) So krijgje kneppel koek.
Klaar. Soo quaat niet.
Ritz. Houje mond,
En swijgme, kort. Ik mag geen woorden vanje horen.
Klaar. Maar Ritzert, meenjet.
Ritz. Ja’k. En ’k wijsje beyje oren
Indienje niet vertrekt.
Klaar. Wat Juffertjen is dit?
Ritz. Wel swijn wat roert’et jou?
Klaar. Twe oogjens als een git.
(385) En wangen als een roos. Dat’s eerst een mooy juweeltje.
Kaat. ’Kben licht zo mooy als jei. Wat dinckjer van? zeg beeltje.
Klaar. Wel sletvinck.
Ritz. Klaar, vertreck, of ’t kopstuk word hier honck.
[fol. B4v, p. 14]
Klaar. Nou wil ik niet. Sie daar, hier zet ik me te pronck,
Spijt jou en deeze hoer, en al die geen die ’t leet is.
(390) Wat meenje dat een Vrouw niet beter als een scheet is?
Ritz. Wat Duivel denckje Klaar?
Klaar. Wat duivel denckje Fun,
Dat ik voor woorden beef? o neen! ze zijn te dun.
Ik laatme nu, van jou, zo licht niet over kraien.
Ritz. Klaar, zeg ikje, ga deur, of zal’er harder waien.
Klaar. (395) Blaas uit het laagste gat, dat stinckt best, mallen bloed.
Ik ben, verstaje dat, niet langer. Alte goed.
Je hebt me veel te veel geplaagt, met hoere jagen,
Met droncken drincken, en met stoten, en met slagen.
’t Moet een reis uit zijn. Stront of Keuning. Kom den brui
(400) Tast toe. Dat gaatje voor. ’Kheb nou een oorlogs bui.
Kaat. Wel Ritzert lyje dat. Ik zou’er lustich touwen.
Klaar. Daar hoer. Dat is voor jou. Hoe past je dese bouwen?
Kaat. Moort, Ritzert, moord. Staby. O my! is dat een slag.
Klaar. Ho krijtje noch om meer. Dat’s toegift op ’t gelag:
Kaat. (405) Men hooft. Men hooft, men hooft.
Ritz. De duivel moet men halen,

Hy treckt zyn mes.

Klaar, zelje dat terstond niet, met den hals, betalen.
Griet. Sacht fijn man. Niet te fel. Je vrou heeft groot gelijk.
Wat is’er aan een hoer geleegen.
Ritz. ’k Segje wijk
Van hier jou ouwe Kol, of ’t zalje beurt ook worden.
Griet. (410) Beschijtje niet. Ja wel. Flucx voort. Men lieve Jorden,
Wy scheiden zo noch niet al is’et vrij wat laat.
Pas op. Alarm. Alarm. So wijfje dors dat zaadt.
Kaat. Moort.
Klaar. Swijg jou loze teef.
Ritz. De duivel moet men schennen.
Jou varcken. Ias voor den dagh.
Ias. Vriend, men kent de vogel aan zen pennen.
(415) Roep om de duivel niet, hy is hier dichte by.
Steek opje mes, of jei raakt heerlik in de ly.
En zult zo datelik een ander dansje danssen.
[fol. C1r, p. 15]
Kaat. O my. Men rug. Men zy.
Ias. Hier Hans van alle Hanssen.
Ritz. Wat hebje met men voor?
Ias. Wat goedts, ’t schort maer an jou.
Ritza. (420) Spreek op. Wat sal ick doen?
Ias. Hoor jey zelt metje Vrouw
Niet meer als een Tyran, en droncke vaagbont leven.*
Daer om bedenckje wel. ’t Is tot je zaligheid
Griet. Schud uyt de vellen Sog.
Kaat. Wel dat is schoon bescheid.
Klaar Schud uit, daar, daar, daar, daar. Zo moetmen stok vis beucken
Griet. (425) Ick wed dat haar het gat zo licht niet weer zel jeukken.
Ias. Knap. Zeg hoe datje wilt, of daatlik moetje voort.
Ritz. Ik zel. Mijn Klaartje koom, spreek nou een troostlik woord.
Klaar. Voor jou! Neen Hoerendop, dat zel ik my wel wachten,
Indien ik aars in huis, met vree, zoek te vernachten.
(430) Want werdje nou verlost, zo waer ik morgen dood.
Ritz. Mijn Engel, ’k leg het hoofd ontmoedig in je schoot,
En bid, en smeekje, met de tranen in men ogen,
Vergeefmen al men quaad.
Klaar. So zoekje dan te dogen?
Ritz. Indien ik by een Hoer, of hoers gelijkken ga,
(435) Een onheus woordje spreek, je vloek, of stoot, of sla,
Sie daar, zo lubme vry, ik zelt geduldig lyen.
En dat geschied is, is men leet van harten.
Griet. ’t Is aan ’t glyen.
Hy piept alree zo fijn als d’alderkleinste Muis.
Beloofje dat?
Ritz. Ick sweer’t by Sinte Pieters Kruis.
Griet. (440) Dat’s al een duren eed, en een geheylicht teekken.
Ias. Voldoeje ’t niet, ick zalje hals en beenen breekken,
Of treckenje de Huidt al leevendig van’t Lijf,
En pissen op het vleis, of zouten ’t wel en stijf,
Om dies te langer voor het stincken te bewaren;
(445) Want Wijvesmijters zijn als Kocxspijs voor de scharen
Van’t onder aardsche Rijk; ja, dikwils een present
[fol. C1v, p. 16]
Voor Pluto, die van outs wat lekkers is gewent;
Des zal ik welkoom zijn, als ickje mee mag sleepen.
Ritz. Mijn lieve Klaertje, bid.
Klaar. Wel! wat zijn dit voor greepen?
Griet. (450) Daer Jasje, dat’s voor jou. Ga voort. Kom morgen weer.

Ias binnen.

Klaar. Spreek Ritzert. Benje stom. Hoe is’t?
Ritz. Och Heer! och Heer!
Wat ben ik ang, en bang voor...
Klaar. Wel voor wie? laat horen.
Ritz. Voor die berookte....
Klaer. Voor!
Ritz. Die Duivel, met zen oren
Als Ezels oren, en twee ogen groter dan
(455) Sauciertjens, of het lid van onze mingels kan,
Die in zen Bulbacx Cop als zeven kaarsen glommen.
Men dunckt ik hoor zen Stem noch, als een Orgel brommen.
Klaer. Maer Ritzert, benje mal, of droncken, of heel zot?
Hier is geen mens als wy. Bedaerje denck om....
Ritz. (460) Nou is’er niemand: Maer flus waster aers geschapen.
Kaat. ’Kheb mens, noch spoock gezien, naar huis toe, en aan ’t slapen
’Tis meer als over tijd. hoe staje dus en teemt!
Ritz. Maar Klaartje, lieftentje, het duncktme seper vreemt
Dat......
Klaar. Wel wat dunckje vreemt?
Ritz. Maar, datje niet een siertje
(465) Van ’tspoockzel hebt gezien.
Klaar. Een stront in een pampiertje.
’Tis vizevazery.
Ritz. Ja vize vazery! ik weet wel wat ik zag,
En wat ick voelde moer.
Klaar. Wel wat doch?
Ritz.* Sulck een slag,
Die Ritzert noch wel heugt, en niet licht zal vergeten.
Och! mogt van Tongren van die zelfde stokvis eten.
(470) Hy bad zen lieve vrouw, als ik doe, om gena.
Mijn Klaertje lief, wat doen de loze hoeren scha
[fol. C2r, p. 17]
En schande aan man, en vrouw al eer men ’t weet. o jammer?
Foei hoeren, hoeren foei. foei.
Klaar. Ritzert, jei schijnt tammer
Als’t alder tamste schaap, naar dat ick horen kan,
Ritz. (475) Ja Klaartje zeg dat vry. ’t is wel een lukkig man,
Die zulck een eerbre vrouw, als iei bent, heeft bekomen.
Want eer gaat boven goed, dat heb ik nou vernomen.
Klaar. Mijn Ritzaart, weetje dat, dan hoop ik zel ’twel gaan.
Ritz. Dat weet ik, en daar om is ’t krollen ook gedaan.
(480) Ik zel men naam en faam niet meer in ’thoerhuis wagen.
Maar Klaartje, ’khebje noch een eenig woord te vragen.
Waar is het wijfje dat hier daatelik by je was?
Klaar. ’k Weet van geen wijfje Vaar.
Ritz. Zo droom ik al den bras.
Of bey men ogen zijn begooggelt, is ’tgeen wonder!
Klaar. (485) ’K heb hier geen mensch gezien as jou.
Ritz. Daar schult wat onder,
Dat boven het verstand van all men zinnen gaat.
Geen mens as my gezien! en nochtans liet’er Kaat
Wel zien, en horen. daer moet meer als een mee spelen.
Klaar. Wat spookt’er in je hooft al spoockzel van bordelen!
(490) Naar huis toe, en te bed, dat is de beste wijs.
Ritz. Al zacht, daer komt een mens.

Griet uyt.

Klaar. Ga voort.
Ritz. Ick schrick, en ys
Noch voor het spook van flus.
Griet. Genevent met malkander.
Ritz. Genevent moedertje.
Griet. Ben jei ’t neef Alexander?
Men dunkt ik ken je stem.
Ritz. Die kennis gaet niet wis.
Klaar. (495) Koom Grietje buur bekijkt een reis wie dat ’et is.
Griet. Wie benje moer? jawel! is ’t mogelik? wat een zeegen,
Men Buurtjens hier dus laat te vinden onder weegen,
Dat slaagt me naar men zin. waar koomje dog van daan?
Klaar. Wy wandlen hier so wat in doncker.
[fol. C2v, p. 18]
Griet. Scheen de maan,
(500) ’t Sou aengenamer zijn, niet Ritzert buur, as ’t nou is?
Ritz. De man schijnt klaar, wanneer de man maer by zen vrow is.
Griet. Daar spreekje recht, men vaar, dat woordtje doet me deugd.
Klaar. Maar waar kom jei van daan?
Griet. Gints, uyt de muize vreugd.
’Kwil zeggen van men neefs, daer ’tkatjen in de val zit.
(505) O broek! wat is’t ook drok, wanneer het wijf de stal wit,
De man de haspel dreit. het kind zen buickje leegt.
De meid de pispot schuurt. en ’t hondje ’tpoortje veegt.
Klaar. Maar Griet! maer Grietje buur! hoe krijgje doch zo krom kind
Griet. Hoe kroom? Ik spreek recht uit, of jei zo bot en dom bint.
(510) Kan ik dat beet’ren,
Klaar. Neen. Maer wie sou sulcx verstaan?
Griet. Geen Koeckoeck. Hoor. Ik kom van onse Floor van daan,
Die daaglicx met zen Wijf te bijster over hoop lag,
Om dat hy wat te graag een Merry in ’er loop zag.
Doch die, door tusschen spraak van Vrienden van weer zy,
(515) Nu wederom met haer versoent is, en daer by
Heeft hy het Vrede maal met vrolikheid, gegeven,
’t Is Bruiloft op een nieuw. O! ’t zel te nacht so kleven.
Klaar. Daer slaet geluk toe, en een Popje binnen ’t Jaer.
Griet. Dat wensch ik ook met jou. Maer Klaertje buur zie daer.
(520) ’K Heb op de Werelt, noch geen meerder vreugd genoten.
Klaar. Hoe zo?
Griet. De spijse wierd met kluchten overgoten,
Die daagelicx in den Haeg geschieden, doch ter sluik.
Ik lachte, by gans dood, de kreuken uit men buik,
En lach noch als ik aan de deun begin te dencken.
Ritz. (525) Je moet ons onder weeg een confortijfje schenken.
Griet. Dat ’songeweygert kom, ontsluyt je ooren maar,
En luister naarstig toe, ’tis hoorens waert, so waer.
Klaar. Het voorhout noch eens deur, om tijd daar toe te vinden.
Griet. Maar wat ik zeg, dat blijft begraven by de linden.
Klaar. (530) Dat heeft zen reeden, ga maar metje zaacken voort.
Griet. Een ouwe klouwer had altijd het hoogste woort,
En schafte, tot vermaak, een hopen snaackeryen.
[fol. C3r, p. 19]
’tWas vander Heide, in ’t wout, en zo naar Lombardyen,
Daar zelden goede munt, in ’t wijfjens spaartpot, quam
(535) Vermits een Vette tas de reedste schyven nam,
Want zeeven daalders doen daar meer als neegen Mijten.
Doch op een zeekren tijd begon den Aal te bijten,
So dat den Angelaar, eer dat hy, met zen hoek,
Uit visschen komen kon, voor Juffers schorteldoek,
(540) Tot driemaal knielen moest, en al zen aas verspillen,
Toen zei ze ga nou vry een Mijt of twe verdrillen:
Want ik ben eens voldaan, met Stoters, naar den eis.
Danck heb het Viswijfs tong, altoos voor deeze reis.
En daar mee was noom kool de neus zo wel gesnoten.
(545) Dat Schilders bultzak wind, voor water, heeft genoten.
En d’acker onbezaait bleef leggen, voor die tijd.
Doch d’ Ezelin is dood. Maar ’t Veulen word, in spijt
Van vader, soo men seyt, bereden, schoon ’t wat manck is.
Apelles ziet het aen, terwijl ’t toch van de ranck is;
(550) Doch vry wat spijtigh, en te bijster heet van bloed;
So dat hy, voor’er bek, als Josef, swijgen moet.
Maer een ding is’er noch in ’t soete dier te loven.
Klaar. Wat is dat, Grietje buur?
Griet. Dit, datze niet bestoven
Met vuile woecker is, gelijk’er Moeder was,
(555) Die dikwils, een, voor nul, uit boeck, en schuldbrief las,
En, met een anders goed, haar zelven kon verrijken.
Het geen men noch, ter nood, met schriften kan doen blijken.
Ritz. Die lanst heeft dat voor niet, en droogs monts niet geleert.
Griet. Wis Ritzerd buyr, hy heeft wel zeeven jaar verkeert,
(560) In venus hoge school daar Spilgeld professoor is.
Hy weetje van het Spek, en watter after’t oor is.
Hoe d’Onderschout wel eer twe blauwe kluizen won,
Toen hy ten Pollenburch zijn schat niet bergen kon,
En in een anders Doel zen pijlen wou verschieten.
(565) Hoe Sas zen bocxkroon kreeg. dan van een klok te gieten
Wiste hy te bijster net te spreeken: want de klock
Is kleepel ziecker als een Vrouwen onder rock.
So zei hy, datje ’tweet, en zonder iets te liegen
[fol. C3v, p. 20]
Hy wistje, door zen praat, een kind in slaap te wiegen.
Klaar. (570) Ja wel! ik hoor me doof. Wat was het voor een gast?
Griet. Een mesje, dat zoo ’t schijnt, op zulcke scheetjens past?
’k Wil zeggen, die perfekt van als kon reeden geeven.
Hy maalde ’t Haags bedrijf, met zijn penseel, naar ’t leeven,
En wonder aardig af. Gints brogt hy een Suppier,
(575) In ’t grote stuk te pas, die met een geestig dier
Verscheiden jaar in d’ Echt geleeft heeft, met vertrouwen
Dat Juffertjen heur vel noch nooit had laten touwen.
Maar toen ’t al omquam, kreeg zy zulk een Dochter tuis,
Die twintig jaaren telt.
Klaar. Dat’s net een dubbeld kruis.
(580) Was ’t maar van goud het zou hem zeper heel wel komen.
Ritz. Dat is de waarheid moer.
Griet. In ’t kort, hy kon de vromen.
En lichte Kooien van het Haagjen, op een prik.
’t Gezelschap was, met hem te bijster in zen schik.
Dan zong hy eens een deun van ’t Kousjen met de kante,
(585) Van ’t Vogelaartjen. En dan was het weer Tarante,
Kom openje geleen, en dan weer: Vel je Piek,
Op Schild en op Rondas. Dan stak hy weer een wiek,
In d’ een of d’ andre wond. Dan blies hy eens den Horen,
Door Graaffelik ontzag, op Achtien-hovens toren.
(590) In somma, ieder stont voor al zen kunsjes stom.
Hier zijn we, naer men dunckt al weer by ’t Achterom.
’t Is over Midder-nacht. Ik wensje wel te varen.
Klaar. Nou Grietje buur ga mee tot onzent.
Griet. Wel zeer garen:
Want ik hen Mach noch Maagd die my bekyven zel.
Klaar. (595) Je bent gelukkig Moer. Ai Ritzert trek de Schel,
De meid zit by het vuur voor wis te knickebollen.
Daar koomtze
Griet. Kijk hoe laat die zoete zul hem zollen.
Dat is de rechte vond, daar mee m’een man bedriegt.
So dient van Tongeren oock noch eens in slaap gewiegt.

binnen

[fol. C4r, p. 21]

DERDE DEEL.

Eerste uit koomst.

Vroegbedorven, en Lichtverleydt. met een pullebiers al zingende.
Toon: Achter de nieuwe Kerck, aen merck &c.
Holle-Ias, op ’t geluit uit.

Vroegb. (600) NU ben ik belust op zingen, en springen,
Kom macker, ik stel men keel.
Lichtv. Weetje wat nieuwe dingen?
Hey lustig dan ellik zen deel.

Vroegb. Wat duncktje van korte Steeven, die even,
(605) Sen krucken heeft afgeleidt.
Lichtv. Die tyt’er al weer aan ’t weeven,
Tot kryntje, by Tryntje de meidt.

Vroegb. Dat ventje, met blauwe kaacken, die ’t laacken
Laest, aan mooy Dieuwertje schonck.
Lichtv. (610) Die kan geen noten meer kraacken;
Hy slacht ons Pietje Pronck.

Vroegb. Ons kittel orige quantje, Swart Iantje,
Heeft van Aploontje de Schop.
Lichtv. Dat loof ik heel wel: Bleek Antje
(615) Heeft by hem een kerremis pop.

Vroegb. Maar zel hy’er moeten houwen?
Lichtv. Ia trouwen.
Vroegb. So springt hy wis uit zen vel.
Lichtv. Geen Pater met wye mouwen,
Verlost’em weer uit’er hel.
[fol. C4v, p. 22]*

Vroegb. (620) Hoe kon broer Lubert zen bollen, lest rollen,
Op Symens geslepen baan?
Lichtv. Die snoepert wil altijd krollen,
Al zag’et zen Wijf ook aan.

Vroegb. By ’t Lammere kooitje, tot Swaantje, daar ’t kraantje
(625) Kristoffel zo houdt op tuil.
Lichtv. Schiet klaasje, op Haasje haar baantje
Een knickers staag voor’er kuil.

Vroegb. Hoe wacker kon vriesse Pluntje, het deuntje
Van Iaques kom stopme de gaat,
Lichtv. (630) Als Krelis, mal Malis en zeuntje,
Maar op’er sytertje slaat.

Vroegb. Blanck Elsje wil nou geen spillen, meer drillen,
So is’er de Schroef ontstelt.
Lichtv. Als het Struikjen, heur buikjen, of billen,
(635) Koomt kittelen, roeptze: geweldt.

10.

Vroegb. De molen is aen ’t draien, door ’t waaien.
Koom luister hoe ’t roese moest:
Lichtv. Ziet vreemde Haantjes die kraajen.
Al op de werf, van Soest,

11.

Vroegb. (640) Hoe klinckt vrouw Isabelle, de Schelle,
En ’t klokje van Venus veer?
Lichtv. By donker, me Ioncker, dan velle
De scherremers. Piek en Speer.

12.

Vroegb. ’K hou beter van eens te pooien, dan plooien,
(645) En ’t Styven word lichtelik slap.*
Lichtv. Dat laat ik, wat praat ick van ’t Hooien.
Schey uit: Margrietje kom tap.

[fol. D1r, p. 23]
Vroeg. Wat duncktje Licht verleidt, van sulck een Deun als dat is?
Licht. Z’is over dubbel puik, geen beter inde Stadt is.
(650) Doch ’tis vry oud, men vriend. Wat nieuws verheugt’et hart.
Vroeg. Wat nieus? Ho nieus genoeg: maer ’t is te drommels swart,
En die het raakt, die zal ’t, dat sweer ikje wel voelen.
Licht. Sing op dan.
Vroeg. Holla Maat, ’k moet eerst de keel eens spoelen.
Avoes.
Licht. Drinck uit de schijt. Men reeckent hier vry lag.
Vroeg. (655) Koom helpme. Kanje zien.
Licht. Genoech het is schoon dag.

Singen te zamen.

Toon: Princesse als het wezen magh.

Men vint geen vreugd als Mars regeert
Wilt zyne dag verfoeyen,
Siet hoe hy ’t Vrouvolck overheert:
Wat zal hier noch uit broejen?
(660) Tongren slaat zyn Wijf aan tween.
Alleman is op de been,
Om zich daar mee te moejen.
Is dit dien Wysen Advocaet,
De Meester van qua zaakken?
(665) Hy wist tot Iuffer Ruis geen raadt,
Om haar, met kind, te maakken,
Wijl hy geheel verlegen stond,
Toen hy Sybrand by haar vond,
Tusschen het sneeuwit laaken.
(670) Drie maagden heeft hy eens geschent,
Tot roem van alle menschen,
Doen kreeg dien stekeligen vent,
Drie Kindren, naar zyn wenschen,
Van haar, tot een vereering, thuis.
(675) Hy bleef de vaar, en sloeg een kruis,
Voor dees verloste penssen.
Adam dient zynen naam te zyn:
Hy kan ’t geslagt vermeeren.
Koom Eva, schroom niet voor de pijn,
(680) Een steek kan u niet keeren.
Want ghy weet wel dat zyn zaadt,
Dickwils vloeit door overmaat,
Op andre Veerluis veeren.
Wan dunckje van dien braven lanst,
(685) Sou hy geen Maagd bederven?
Wanneer hy een maal met’r danst
Dan leitze een uur op ’t sterven.
Hy heeft een Klepel als een paart,
Ruiger als een vosse staart,
(690) Met twintich voze kerven.
Van Veelen haal u Suster thuis,
Laat Eva by hem komen.
Dan mag hy vrolik in’er kluis,
Van ’t Kindermaaken dromen.
(695) Want hy wenscht dat zyn geslacht;
Mag vermeeren in een nacht,
Als zaad van aakre boomen.
Doch Ian vreest datzen bestemoer,
Met al’er Toveryen
(700) Des Nacht koomt spookken op zen vloer
Wie kan de tovernyen.
Schrijf, hondert kruysjens op de deur,
De duyvel vliegt door spleet, of scheur,
En baart in’t huis veel lijen.
(705) Syn Vaar steekt mee de neus in’t vet,
By veel getroude vrouwen.
Petits wijf schud altoos zen bedt:
[fol. D1v, p. 24]
En hy past haar den bouwen.
Heur ouden man, dien armen bloed,
(710) Draagt twee Horens op zyn hoed,
Wie zou ’t ’er toe betrouwen.
Dan is ’er noch een in’er buurt,
Die koomt hy dikwils pajen:
Hy weet wel datze posten schuurt,
(715) En ’t kousje graag laat najen,
Voor ’t goed gerijf, vereert hy haar,
Een Bontemantel, dan mag Vaar,
Heur akker vry bezajen.
Vrouw Venus straft den wreeden Mars.
(720) En toomt zyn dolle zinnen,
Dat hy het Spel niet meer zo dwars,
Mag op de Veel beginnen.
Hy touwt van Tong’ren vry de huidt.
Of haal hem bey de Ramlaars uit,
(725) Om geen vreemt Haar te minnen.

Vroeg. Wat duncktjer van?
Lichtv ’t Is braaf, waar hebje dat gekregen?
Vroeg. Ik heb het zelf gerijmt, van Tongeren tot een zegen.
Lichtv Je mogt de Duivel doen.

Holle Ias vermomt uit.

Ias. O my! ik lach me slap.
Dat was een klucht, de Hoer heur Schort, heur rok en kap
(730) So gauw verovert.
Vroeg. Stil. Ik hoor daar iemand spreecken.
Is ’t spook of tovery.
Ias. So moet een vrouw’er wreecken.
Lichtv ’t Is, by men ziel, den droes, of iemand van zen maats.
Vroeg. Het is dan wie het is, het ruikt hier vry wat vaats.
Lichtv Ik blijf niet langer staan.
Vroeg. De Duivel, zijn dat ogen!
(735) Koom lantzaart gaan we deur.

Vroegbedurven, en Lichtverleid binnen.

Ias. O Kleedje van vermogen!
O Grijnsje vol van kracht! wat rechtje al wonders uit.
Maar, zacht, steekt holle Jas al in zen eigen huidt,
Of is hy in een droes verandert, door besweering?
Wel neen ik ben het zelf. Hoe koomt een mens aen teering?
(740) Flus heb ik anders niet dan duiten, en nou Goudt,
En zulver in de beurs. Ik sta waarachtig* stout.
Griet Duivels, jei weet raed om mannen te bekeeren.
Van Tongrens Wijfjen mogt die kunst wel vanje leeren,
So had hy vriend noch maagd, noch Domine van doen,
(745) Om peis te maacken; want daar in steekt vreede, en zoen.
[fol. D2r, p. 25]
Indien hier vrouwen zijn, die voor qua mannen vreezen,
Die spreeken Jasper aan, hy zal ze wel beleezen:
Want door een minder word een meerder quaad geweert,
Gelijck Griet Duivels hier aan Ritzaart heeft geleert.
(750) Vaar wel dan. Is’er iet gezeit dat wat te grof is,
So denck: de woorden zijn altijd na dat de stof is.

binnen

MOLEN HOF.

Toegift

ONTSTELDE VEEL.

of

Pavane Lachrijme, gespeelt

door

Een uitghelaten Ezel aan de Lier.

Vrag. HOe of van Tongeren dus ten Hoof op ieders tong rent?
Antw. Wijl hy zyn Ega hoont. Zig tot een vremde sprong went.
Vrag. Waarom of ’t snaar geluidt der Veelen dan niet meldt.
Sijns Susters ramp en smaadt? Ant. De snaren zyn ontstelt.

Vrag. (5) Nochtans sloeg hy de maat, met nadruk van ackoordt,
Op Swagers roffel kaak? Ant. Dat was om te betonen
Dat die de maat vergat, en, met zijn valsche tonen,
De heil’ge t’zamen zang van ’t Huwlik had gestoort.

Vrag. Verandert, door goeraad, hy dan niet eens van toon?
Antw. (10) Natuur houd staag’er streek. Zulck Vaeder, zulk een Zoon.
De knegt pleegt ’s Meesters doen, en zelden dat de jongen
Het eigen deuntje niet van hunne ouders zongen.

[p. 26: blanco]

Tekstkritiek:

fol. A1v Hoerendop, er staat: Horendop,
vs. 139: ’K er staat: ’I
vs. 146: met er staat: men
vs. 255: vermomt. er staat: vermont.
vs. 367: ambeeld er staat: ambleeld
vs. 431 weesrijm
vs. 477: Ritz.: sprekersaanduiding ontbreekt
p. 22: genummerd 21
vs. 655: spap er staat: slaap
vs. 751: waarachtig er staat: waaracftig

De Krollende Ritzaart,Met de Gulde legendenvanJAN VAN TONGEREN.KLUCHT. Suigt over al den besten zin, Gelyk de By, niet als de Spin.

Tot AMSTERDAM, __________________________________ Gedruckt by Iacob Waermond, Boeckverkooper woonen- de op de Nieuwe-mart, 1658.

INHOUD.

Spelende Bedrivers.

De Krollende Ritzaart,Met de Gulde legendenvanJAN VAN TONGEREN.KLUCHT.__________________EERSTE DEEL.Eerste uit Koomst.Griet Duyvels. Klaartje al te goed. Holle-Ias.

TWEEDE DEEL,Eerste uit Koomst.Krollende Ritzaart. Kaat-lichtjekeurs.

DERDE DEEL.Eerste uit koomst.Vroegbedorven, en Lichtverleydt. met een pullebiers al zingende.Toon: Achter de nieuwe Kerck, aen merck &c.Holle-Ias, op ’t geluit uit.