Daniel Mostart: Mariamne. 1640.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton065480 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r]

D: M:

MARIAMNE.

TREURSPEL.

[Vignet: stadswapen van Amsterdam]

t’AMSTERDAM,
__________________

Gedrukt by Nicolaes van Ravesteyn,
__________________

Voor JACOB HEERMAN, Boekverkooper op den Dam,
in ’t Kruydt-boek, A°. 1640.


[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

Spels Inhoudt.

HErodes te Hoof ontboden, om zich te verantwoorden tegens zekere zwaere aenklachten, last Sohem, eer hy vertrekt, indien hy op de reys quaem te sneuvelen, oft omgebracht te worden door hevel van Augustus, zijn Gemaelinne om te brengen, op dat zy, door aenraeden van haere Moeder Alexandra, zich niet ten tweeden huwelijk zoude begeeven, en alzoo daer in kinders teelen, die dan veel licht, voor hunne onderlinge lijfs-geboorte tot de kroon zouden mogen getrokken worden. Sohem, geloovende misschien, dat de Kooning het leven daer niet af brengen zouw, en moogelijk oock uit deernis, ontdekt dien last aen de Koninginne Mariamne op ’t slot Alexandrium daer zy in opgeslooten is met Alexandra, en zy aen haer Moeder, in ’t by zijn van Benjamin, bewaerder van ’t Vrouwentimmer, Herodes daer nae, buyten vermoeden en verwachten t’ huys gekeert zijnde, ende zijne eegaede tegens hem verandert, afkeerigh en verbittert vindende, raekt daer over in naeryvring en gramschap: ’t Welk Salome zijn Zuster, die toch van langer hand niet goed Mariamnes was, merkende, neemt zy die gelegentheyt waer, om Mariamne, die haer nooyt naer haeren zin en grootsheydt, bejegende, nu van kant te helpen, koopt den Schenker haers Broeders, om Mariamne by den Kroning te betichten van vergifmenging, door hem in ’t werk te stellen, op haer aenraeden. De Kooning krijght de kennis daer van door zijn Zuster: Doet daer op den Schenker voor hem koomen die ’t sluk eerst bekent, en daer nae weder ontkent. Dies doet hy Benjamin verschijnen. Dezen ondervraeght hy op alles, die zich ontvallen laet, dat Sohem schuldigh is aen de voorgedachte ontdekkinge. Waer over, Sohem ontboden, en daer op oock onderzocht, ’t zelve bekent, maer ontkent het overspel en fenijn, dat hem de Kooning zoekt op te dringen, uit een quaedt vermoeden en arghwaen, door het openbaren, t’onrechte geschept en opgenoomen tegens:zijne kuyssche, toch daerom spijtige Gemaelinne, die hy voorts daer aen nae dat hy alvoor en Sohem hadde doen sterven, op ’t gemelte quaed vermoeden doet ombrengen, tegens raedt van zijnen vriend. Dan korteling volgt daer op zijn leedwezen, berou en misbaer.


[fol. A2v]

PERSONAEDJEN.

  MARIAMNE, oft Marimi, oft Mariane, Kooningin,
                Gemaelin van Herodes.
  MARTA, Voedster van Mariamne.
  SOHEM, Hopman van ’s Konings Lijfschutten.
  HERODES, Kooning van ’t Ioodsche Landt.
  SALOME, Herodes Suster.
  SCHENKER van Herodes.
  BENJAMIN, Bewaerder van ’t Vrouwentimmer.
  ALEXANDRA, Moeder van Mariamne.
  RAEDSMAN.
1 BODE.
  REY van Staetjuffers van Mariamne.
  ALEXANDER,
  ARISTOBULUS,		 } Zoonen van Herodes.
2 BOODE.


Het Toonneel is in Alexandrium, Burght van het Joodsche landt.
Continue
[fol. A3r]

EERSTE BEDRYF.

Ie. Uytkomst.

Mariamne. Marta.

            MYn harte breekt van spijt, mijn aêren zijn aen ’t zieden.
            ’k Vervloek ’t rampzaeligh uer, toen my mijn vrienden rieden
            Aen dezen vreemdeling. Ik ben mijns levens zat,
            En ’t heerschen met hem moê. Mijn geest getuyght my, dat
            (5) Godt dit vervloekte huys zal ’t onderst booven keeren,
            En dezen dwingelandt zijn Tiranny verleeren.
Marta.     Mevrouwe, zegh my eens, wat maekt u dus verwoedt?
            Wat oorzaek is ’er toch, die u dit zeggen doet?
Maria.     Hoe zoude ik, lieve Min, met wel bedaerde zinnen,
            (10) Deez’ wreeden Edomijt Herodes konnen minnen,
            Die aen mijn Grootevaer zijn wreeden aert bewees,
            En door mijn Broeders moordt, tot deeze hoogheyt rees.
Marta.     Mevrouw’ dat ’s oudt, ook hebt ghy ’t sedert veele jaren
            Met hem geleeft, en meught dien wrok wel laten vaeren.
            (15) En, zeeker, nu mijn Heer u zijne liefde toont,
            Moest’ hy van u ook zijn met wederliefd’ geloont.
Maria.     Ach! Marta, zoo ghy wist zijn goddelooze treeken,
            Nu onlanx aen geleyt, ghy zouwt wel anders spreeken:
            Want, toen hy, korts betight en zwaerlijk aen geklaeght,
            (20) Werd van Octaviaen daer op te Hoof gedaeght,
            En dapper was beducht en angstigh voor zijn leven,
            Om meenigh schellem-stuk, by hem voor heen bedreven,
            Gaf hy, in ’t heymelijk, zijn’ Hopman dit bevel,
            Indien men hoorde, dat zijn zaeken daer niet wel
            (25) Af liepen, en hy aen zijn eynde mogt geraeken,
            My en mijn Moeder dan ook daetlijk af te maeken.
            Maer de getrouwigheyt zijns dienaers, in deez zaek,
            Tot deernis meer gezint, dan tot die bitt’re wraek,
[fol. A3v]
            Ontdekte my dien last, by dien Tiran gelaeten.
            (30) Hierom, op gisteren, toen hy in deeze Staeten
            Gekeert was, en my met een vriendelijk onthael
            Zoo lieffelijk omving, als eenigh Eegemael
            Zijn eegae streelen kan, was ’t buyten mijn vermooghen
            De minste trek oft zucht van liefde aen hem te tooghen.
            (35) Te minder door de schrik van eenen zwaeren droom,
            Van deez voorlede nacht, daer ik als noch voor schroom.
Marta.     Ontleedight u daer van, en wilt my voorts verklaeren
            Alle uwe zorghen, die uw’ droeven geest bezwaeren.
            Nok uwe zuchten nyt, ontdekt uws harten grondt.
            (40) Ik was u immer trouw, en altijd heusch van mondt.
Maria.     Nu luyster. Even eer de dagh was aengevangen,
            Zagh ick een’ Jongeling met linne kleên omhangen.
            Zijn blanke hals en borst die waeren roodt van bloedt,
            ’t Welk uit de wonden scheen te stroomen als een vloedt.
            (45) Deez noemde my by naem, en zeyde, Mariane,
            Kent ghe uwen, Broeder niet, voor heen uw’ toegedaene
            Waerde Aristobulus, die’t donker graf verliet,
            Niet, om te klaegen, dat men u vereenight ziet
            In houwelijk, met een’, die zijne handen baedde
            (50) In mijn onnozel bloedt; ik koom tot niemands schaede,
            Maer wel, om u te raên op uw verzet te zijn
            Voor uwen Eegemael, op dat hy, als het mijn’
            Ook niet uw’ leven neem’, gelijk hy heeft beslooten.
            Hy lieft u niettemin, maer d’ onwil is gesprooten
            (55) Uit blinden yvermin. Dat Moeder zich ook wacht
            Met beyd’ uw kinderen, uw daelende geslacht.
            Ghy all’ (versloft ghy ’t) zult nae morgen niet meer leven,
            d’ Askalonijt zal u geen’ langer uytstel geven.
            Uyt had hy, en zijn geest, die my bedroeft verscheen,
            (60) Verliet my, en de slaep mijn sidderende leên.
Marta.     Wat deeze droom belanght, die u voor moordt doet vreezen,
            Weet, dat door wensch en vreez, nu dien, en dan weer deezen,
[fol. A4r]
            Ons dikwils, in den slaep, yet bly oft droef verschijnt,
            Waer van men wakker, vaek het tegendeel bevijnt.
            (65) Ik zouw met dit besprek u langer onderhouwen,
            Zoo ’t niet te boven ging het kleyn begrip der Vrouwen,
            Ook krijghtghe, zie ick wel, een aengenaem verlet
            Van d’ opper Hopman, die zijn treden herwaerts zet.
            Misschien zal hy u bet dan ik, verspreeken kunnen;
            (70) ’t Welk u de goede Godt genaedigh wil vergunnen.


EERSTE BEDRYF.

IIe. Uytkomst.

Sohem. Mariamne.

Sohem.   Mevrouw, ghy weet zeer wel, in wat een groot gevaer
            Van sterven ik my stelde, als ghy door my gewaer
            Werdt uws Gemaels bevel, gegeven op sijn scheyden,
            Van u te dooden, maer daer mêe zoo lang te beyden,
            (75) Tot datter tyding waer gekomen van zijn doodt,
            ’t Zy door Augustus last, oft de gemeene noodt.
            Waer uyt uw Majesteyt gansch klaer heeft konnen speuren
            Mijn trouwigheyt, en hoe ik liever wouw verbeuren
            Mijn eygen leven: want, indien de Koning iet
            (80) Daer van vernomen had, ik leefde langer niet.
            ’t Waer oock mijn rechte loon: hoewel men aen gebooden
            Niet stip gebonden is, die ons tot ondeughdt nooden.
Maria.     De trouw, en vrientschap, die ghy my daer door betoont,
            Zal, zoo ick ’t leven houw, niet blijven ongeloont.
Sohem.   (85) Ghy weet. Mevrouw, en ’t is u meenigmael gebleeken,
            Met wat een yvermin Herodes zy ontsteeken.
            En hoe hy dikwils dreyght, uyt enkel argewaen,
            Zijn handen, oft aen u, oft aen uw vrucht te slaen.
            Door uw affkeerigheyt hebt ghy deez aen doen groeyen,
            (90) Waer door men merklijk ziet in zijnen boezem broeyen
[fol. A4v]
            Verscheyde quaeden, die hy by zich zelfs besteekt.
            Want, toen ik, naer gewoont, zoo haest de dagh aenbreekt,
            Deez uchtent mijnen Heer in zijn vertrek ging vinden,
            (Gelijk hy meesterlijk zijn tochten in kan binden)
            (95) Zey hy my, gansch bedaert, en, zoo het scheen, gerust,
            Als of al ’t quaedt vermoên in hem waer uyt geblust:
            Sohém, ik had u jongst wel ernstelijk gebooden,
            Dat ghy mijn Gemaelin en Moeder bey zouwt dooden;
            Op voorwaerd’, die ik u als toen te voore schreef,
            (100) Ten eynde dit mijn Rijk, (oft ik op d’uyt-reys bleef)
            Moght, zonder tegestandt, en, buyten eenigh hind’ren,
            Verblijven aen mijn Stam, mijn allerliefste kind’ren,
            Want Alexandraes haet is my niet onbekent,
            En ik betrouw, dat ghy, gelijk ghy zijt gewent,
            (105) Dit groot geheym in ’t hart gehouden hebt verborghen:
            Dies zegh, waer uyt ghy meynt (ik heb geen yd’le zorgen)
            Mijn Eegaes koelheyt, die zy nu aen my bewijst
            Op mijne wederkomst, in plaets van liefde, rijst:
            Want zy, in ’t minst niet toont een eenigh vriend’lijk teeken,
            (110) Zoo dat ik met goê reen, en goede kennis reeken,
            Dat deze dwarssigheyt leyt op een quaeden grondt,
            Waer van ik d’ oorzaek wel wouw hooren uyt uw’ mondt.
            Mijn antwoordt lagh gereedt, ik zey, geduchte Heere,
            ’t Opleggen van dien last geschiedde t’mijner eere,
            (115) Ik weet ook grooten dank, dat uwe Majesteyt
            My, zijnen dienaer, dit geheym hebb’ opgeleyt:
            Gelijk my oock de zorgh uws krijsvolx is bevoolen.
            Verzeeker u dan vry, dat dit ook bleef verhoolen
            By hem, dien ghy, mijn Heer, die zaek hebt toevertrouwt:
            (120) Wiens yver t’ uwen dienst ook nemmermeer verkouwt.
            Voorts is my onbekent, wat uwe Gemaelinne
            Bewooghen hebbe tot verand’ring haerer minne,
            En hoe dat zy op u dus dapper zy verstoort;
            Of ’t waer zy by geval hier yetwes had gehoort,
[fol. B1r]
            (125) Van uw verlieving’ op een overschoone vrouwe;
            Wiens † Nicht den ‡ Roomer en zich zelve bracht in rouwe.
[in margine: † Cleopatra. ‡ Antonius.]
             Oft dat ghy, voor uw reys naer Rhodes rijke strandt,
            Haer hebt in dezen hoek, in dit gewest geplant,
            In deze vaste burght haer houdende geslooten,
            (130) Als twijflend’ aen haer trouw, en aenspan met den grooten.
            Hy hoorde met gedult al deze myne reên,
            En nam’er aen een goedt genoegen, zoo het scheên.
            Zijn zuster Salome die op u is gebeeten,
            Om dat ghy meenighmael haer smâelijk hebt verweeten
            (135) Haer need’righe af komst, quam terwijl ter kamer in.
            Zy draeght de sleutelen van ’sKoninx hart en zin,
            En sal met valsheydt hem wel weeten t’onderrechten.
            Hy is goedt aenneems, licht zal laster op hem hechten.
            Hieromme wilde ik wel, dat ghy uw zuyv’re borst
            (140) Woudt waep’nen, als voorheen, met wijsheydt, en den Vorst
            Bejeeg’nen met een bly gelaet, en zo bedekken
            Uw’ afkeer. En of hy uyt u zouw willen trekken
            De rede van uw laeuw, oft al te koel onthael,
            Zoo openbaert hem maer den inhoudt van mijn tael.
            (145) Toch, zoo veel my belangt, al wist hy schoon de waerheydt,
            En had van ’t gansche stuk het vol bescheydt en klaerheydt,
            En ik dan sterven moest, dat waer my geen verdriet,
            Indien u door mijn doodt maer dienst en nut geschiedt.
Maria.     Sohém, getrouwe vriendt, mijn Godt heeft my gegeven
            (150) Een onvertsaeght gemoedt in sterven en in leven,
            Dat nemmer veynzen wil, noch zich om inzicht buyght,
            Maer binnen is gestelt, gelijk het buyten tuyght.
Herodes   heeft van my niet anders te verwachten
            Dan alle spijtigheyt, en gramschap, en verachten.
            (155) En zoo ik hierom sterf, ’k getroost my zulk een end’,
            Waer blijft de dood? Zy koome en help my uyt d’ellend.
Sohem.   Ghy moest, in dit geval, de kloeke stuerluy slachten,
            Die met hun zeylen op het weêr en winden wachten,
[fol. B1v]
            En daer naer hangen. Dies, dewijl uw droeffenis
            (160) Een oorzaek van zijn woede en van zijn gramschap is,
            Zoo houdt u tegens hem, gelijk ik ried, goedaerdigh.
            Laet varen uwen wrok, zijt langer niet weerwaerdigh;
            En wilt van nu voortaen, in uyterlijken schijn,
            Verschillen van uw hart, gelijk als hy van ’t zijn.
            (165) Mevrouw, mijn tijdt verloopt, ook moet men zich verhoeden,
            Dat zijne Majesteyt niet scheppe een quaedt vermoeden.
            Vertrouwt vry, datghe my, by zwaerigheydt oft noodt,
            Altoos trouw vinden zult, jae zelfs tot inder doodt.


EERSTE BEDRYF.

IIIe. Uytkomst.

Salome. Herodes.

Salome   Verveelde ’t u nu niet, ik zouw wel willen hooren,
            (170) Heer Broeder, door wat vondt ghy stilden ’s Kaizars tooren.
            Ook hoe dat u de reys naer Rhodes is vergaen.
Herodes   Ik zal uw’ graeghe lust, mijn Zuster, nu verzâen.
            Wy hadden voor de windt, toen onze schepen staeken
            Te Joppe van de wal, en’t uytgespanne laeken
            (175) Voerde ons, in korten tijdt, ruymschoots aldaer aen strandt.
            Zoo haest ik met mijn Volk behouden was gelandt,
            Ging ik te hoof, om daer den Kaizar te begroeten
            En zey, zie hier mijn kroon, en my voor uwe voeten,
            O groote Octaviaen: ’t Is recht dat yeder een
            (180) Van uw zeegrijke hand het zijne ontfang te leen;
            Nae dien de Hemelvooghdt gestelt heeft in uw handen
            Den ganschen aerdtboôm, met de zee en haere stranden.
            Wat my belangt, ik wil voor u niet looch’nen hoe ’t
            By my gelegen heeft, hoe’t leyt, en leggen moet.
            (185) ’k Heb groote vrientschap met Antonius gehouwen,
            Welck, had hy op mijn raedt zich willen gansch vertrouwen,
[fol. B2r]
            En Cleopatra zijn beminde, min gelooft,
            De luyster van uw’ naem waer merkelijk gedooft.
            Ghy had dan ook gezien, en, in der daedt, bevonden,
            (190) Wat vyand ik u was, en hoe met hem verbonden.
            Maer die ellendighe werdt van die Vrouw bepraet,
            Behulp zich met mijn geldt, en gingh met haer te raedt;
            Waer door hy zijn geluk quam zellef t’ ondergraeven,
            En op uw’ ondergang het zijn wel vast te staeven.
            (195) Ik volleghde zijn spoedt, zoo lang die ging in zwang,
            En diende hem getrouw zijn gansche leven lang.
            En nu al zijn geluk met hem is wegh gevlooden,
            Zoo worden u van my mijn diensten aengebooden,
            Vrywilligh als’t betaemt; aenvaertze, met beding,
            (200) Dat ghy my nemmermeer zult dwingen eenigh ding
            Te hooren oft te doen tot laster van mijn’ Heere
            En ouwden meester, dien ik schuldigh blijff alle eere.
            Augustus schepte lust in deze rondigheit,
            En zette my de kroon op ’t hooft, en heeft gezeit,
            (205) Ik wil, dat ghy gerust zult blijven in uw’ staeten;
            Zijt my maer trouw als hem, en wilt mijn’ dienst niet laeten,
            Hier meê verdween de mist van alle klapperny,
            En mijn beschuldigers geraekten in de ly.
            Augustus nam van daer my naer de kooren schueren,
            (210) Daer Israël wel eer veel smaetheyts moest verdueren.
            Nae dat hy zich aldaer had van mijn hulp ghedient,
            En van al ’t geene my de hemel had verlient,
            Kreegh ik mijn afscheyd, en geraekte met goedt weder
            En windt weêr in mijn landt. Ik zouw wel alles breder
            (215) Verhaelen, maer ghy hebt mijn doen in ’t kort gehoort.
            Toch of ik Kaizar, zee, nocht hemel vond gestoort
            Zoo wisten my de vreez en zorghen zoo te sollen,
            Dat my mijn zinnen vaek geraekten als aen’t hollen;
            Gedenkende aen’t bevel, gelaeten aen Sohem,
            (220) En anxtigh, off ’t by hem, als by mijn Oom, geen klem
[fol. B2v]
            Genoomen had, en ik, nu op mijn wederkeeren,
            Daer door de liefde van mijn gaeyken zoude ontbeeren.
            Ook vinde ik, inder daedt, dat mijne Gemaelin
            Nu koeler, dan voor heen, verandert is van zin.
Salome   (225) Sints uw vertrek van hier, is, volgends uw behaeghen
            Het doen en weezen van uw Egae gaê geslaeghen,
            Ook is haer ommegang en wandel wel bespiedt.
            Sohem. bezocht haer veel alleen, maer and’ren niet.
            En onlanx, als ik haer ook had gedacht te spreeken,
            (230) Begon zy tegens my zeer heftigh op te steeken,
            En uyt te vaeren op uw bitt’re Tiranny:
            En als zy van u zweegh, dan vielze tegens my.
            Daer moet yets schuylen, maer ’t is zwaerlijk op te tijgen.
Herodes   Het zy hoe’t wil, ik zal het recht bescheydt wel krijghen.

Rey.
                        (235) Heer, die, door uwe goedigheydt,
                    Onz’ vad’ren weest den wegh, die tot den hemel leydt.
                        Door wiens alwijs bestier,
                    De grontslagh van dit al voorsichtigh is geheyt.
                        Door wien de deughdt alhier,
                    (240) t’Samt vreede en overvloedigheyt,
                    Op aerde in zwangh gaen ende bloeyen;
                    En alle dingen groeyen.

                        Laet uwe zon ontduysteren,
                    De zwaere wolken, die ons hangen over ’t hooft,
                        (245) En ’t ongestuymigh weêr;
                    Dat door zijn donkerheyt ons van haer glans berooft,
                        Van ons verjaegen veêr.
                    Ay! laet den dagh doch luysteren;
                    De nachten haest verloopen;
                    (250) Doet ’s hemels veynster open.

[fol. B3r]
                        Laet geen meer quaên bejegenen
                    Onz waerde Koningin, dan dieze heeft geleên
                        In’t missen van haer Broêr
                    En Grootvaer, en indien ghy u tot onz gebeên
                        (255) Beweeght, zoo wilt het roer
                    (Het welk ghy plaght te zeegenen)
                    Van dezen staet, doen keeren
                    Aen d’ouwde rechte Heeren.

                        Ghy, groote Godt, die wonderlijk
                    (260) Begin- en eynd-loos, zijt een bron van alle ding.
                        Die uw verleeghe schaer,
                    (Hoewelz’ hertnekkighlijk aen vreemde Goden hing,)
                        Door rampen en gevaer,
                    Geredt hebt, en by zonderlijk
                    (265) Haer slaekte uyt Koning Faroos handen,
                    Uyt slaverny en banden.

                        Ey, ziet hem, die de teugelen
                    Houdt van dit heyligh landt, van u zoo zeer bezindt,
                        Zich laeven met vergoote bloedt
                    (270) Het wreev’ligh yvervujr heeft hem aldus geblindt.
                        Dies bid’ ik, heer, verhoedt
                    Door ’t korten van zijn vleughelen,
                    De moordt, by hem zoo schelmsch besteeken,
                    Oft wiltze dapper wreeken.

Continue
[fol. B3v]

TWEEDE BEDRYF.

Ie. Uytkomst.

Herodes. Salome.

Herodes   (275) HOe groot een onrust, en hoe moeyelijke zorgen,
            Mijn zuster, woelen onder ’t purperkleedt verborgen.
            Hoe broos is ’t sterkste, daer een mensch zich op verlaet,
            En hoe onzeeker is de Koninklijke staet.
            Hoe wordt hy staegh bestreên, hoe wordt hy ondergraeven.
            (280) Hoe veele zietmen naer ’t gebiedt van and’ren draeven.
            Hier wordt vergift bereydt, daer wordt een priem gewet.
            Hier wordt’er een vermoordt, gins wordt de steek belet.
            Hier broeyt een muytery van eyghen Ingezeten.
            Gins wordt een machtigh Vorst van zijnen Troon gezmeeten.
            (285) Maer wie had ooyt vermoedt, dat mijn beminde Vrouw,
            Die ik zoo zeer bezin, van wie ik niet dan trouw
            Verwachtte, zoo verwoedt nu staen zouw naer mijn leven:
            Daer toe ik haer in ’t minst geen oorzaek heb gegeven.
            Is dit voor weldoen? Wordt mijn liefde dus geloont?
Salome.   (290) Van ’t Machabeesch geslaght wordt d’ aert aldus getoont.
Herodes   Hervat eens het verhael der grouwelijke zaeken,
            En ’t opzet, hoe men my gedacht had af te maeken.
            De. Schenker zal, terwijl ghy my dat stuk vertelt,
            Hier wezen, want ik heb daer orde toe gestelt.
Salome   (295) Uw Schenker yv’righ komt deez uchtent tot my loopen,
            Ontstelt en gansch verbaest, eer dat de deur noch oopen
            Gedaen was en ontdekt my haestigh en in ’t kort,
            Hoe Mariamne hem, zoo daedelijk geport,
            En op verscheide wijs gezocht had te bekooren,
            (300) Nu door belofte, thans door dreyging van haer tooren,
            Om, als ghy zit ter disch, te mengen met fenijn
            Den zmaekelijksten drank van Palestijnsche wijn.
[fol. B4r]
            ’t Welk hy haer, niet alleen by handt, maer daer en boven.
            Ook moest met dieren eedt (ô grousaemheyt!) belooven.
            (305) Maer hy was naeuwelijcx van Mariamne ontslaekt.
            En by my heymelijk in ’t Kabinet geraekt,
            Of deed’ my dit verhael; en dat deez dagh verkoozen
            Was tot dit schellemstuk, en datmen u zouw loozen
            Op ’t jegenwoordigh mael en Kooninklijk banket.
            (310) Hier hebt ghy ’t heele stuk, hier dient wel op gelet.
            Maer, nademael ghy haer bemint ver boven maeten,
            Zoo zult ghy, ducht ik, haer ook noch niet willen haeten:
            Nocht neemen aen het geen men u zoo trouwlijk zeyt:
            Om dat zy, in uw hart te diep gewortelt leyt.
            (315) Dies hebt ghy meenighmael haer bitsigheên geleden,
            En veel meer ongelijcx, en weder waerdigheeden,
            Dan eenigh opperhooft behoort te dulden. ’k Laet
            Noch staen den overlast, verachtingen en smaet,
            Die ik met lijdzaemheyt zoo lang heb moeten draegen:
            (320) Daer ik u nemmermeer heb over willen klaegen:
            Hoe wel ghy daer aen oock niet weynigh hebt gereedt.
            Dan ’t is aen u, mijn Heer, maer al te wel besteedt.
            Dewijl ghy op uw recht niet eens hebt willen letten.
            Hoe dikwils heeft zy u gezocht de wet te zetten?
            (325) Hoe dikwils heeftze zich wel tegens u gestelt?
            Hoe meenigh oordeel over d’ uw’ en u gevelt?
            Zy was u inde wegh, als ghy de deught wouwt kroonen:
            Zy was u in de wegh, wanneer ghy straf wouwt toonen,
            Tot schrik van ondeughdt. Maer, wat is ’t een groote schandt
            (330) Voor Vorsten, dat een Wijf den toom houde in de handt,
            En dien, naer haeren zin, nu korte, dan weer slaeke.
            Maer waerom wil ik toch meer spreeken van deez zaeke?
            Zy had de breydel van dit gansche Koninkrijk,
            En niet Herodes maer die werd geacht, gelijk
            (335) Haer slaef. En dit alleen door Alexandraes raeden.
            Deez stookt haer aen, om dus te loonen uw weldaeden.
[fol. B4v]
            Deez is het, meen ik ook, die Mariamne drijft
            Tot deze schelmery, en haer daer meest in stijft.
            Maer ziet uw’ schenker hier, op wien ghy uw vertrouwen
            (340) Mooght stellen, deze zal u naektelijk ontvouwen
            De waerheydt van dit stuk. Ik keer naer ’t kabinet,
            Alwaer ik, kommer vry, mijn zorgen van my zet.


TWEEDE BEDRYF.

IIe. Uytkomst.

Schenker. Herodes.

Schenk.    Ik ben hier, groote Vorst, op uw gebodt, gekoomen:
            Uw wil zal van uw’ slaef op’t need’righst zijn vernoomen.
Herodes   (345) ’k Wil dat ghy vlytighlijk op mijn begeeren let,
            En my, op elke vraegh, wel duydelijk en net
            Bescheydt en antwoordt geeft, en niets komt te verzwijghen,
            Om dat ghy anderssins daer schaede door zouwt krijghen,
            Door dien de waerheyd u door foltering en pijn,
            (350) Ook, tegens uwen dank, zal afgedronghen zijn.
Schenk.    Door pijn behoeftmen my geen waerheidt af te trekken,
            Dewijl’t mijn plicht is die gewillighlijk t’ontdekken.
Herodes   Wel Schenker, zeght my dan, oprechtelijk, en rondt,
            Wanneerghe u jongst alleen by Mariamne vondt.
Schenk.    (355) Zy sprak my noch, mijn Heer, geleden weynigh ueren
            In ’t achterste vertrek, daer’t niemandt, dan de mueren,
            Aenhoorden; maer ik zweer, ik schrikte op haer vermaen,
            Zoo dat mijn hairen noch daer van te berghe staen.
Herodes   Verhael dan ’t grouwzaem stuk, my isser aengeleghen.
Schenk.    (360) Het waere, mogelijk, veel dienstigher gezweeghen.
Herodes   Zouwt ghy verzwijghen ’t geen aen my moet zijn gemeldt?
Schenk.    O Heer, vergeeft het my, ik ben te zeer ontstelt.
Herodes   Te grooter moet het zijn, en des te meer my raeken.
            Maer raekte’t my schoon niet, zoo mooghtghe my geen zaeken
[fol. C1r]
            (365) Verberghen. Sch. Heer het raekt alleenlijk uw’ persoon.
Herodes   Dart ghy dan zwijgen op mijn ernstige geboôn?
Schenk.    De Kooninginne zelf heeft my van dezen morghen
            By haer in’t kabinet ontboôn, en, in ’t verborghen,
            Door schoone woorden en beloftenis getracht
            (370) My te bepraeten, om, voor deez aenstaende nacht,
            U te vergeven: Maer zich vindende bedrooghen,
            En haer bekooringen van kracht nocht van vermooghen,
            En, in het tegendeel haer goddeloos bestek
            Bestraft, zoo joeghze my uyt ’t binnenste vertrek,
            (375) Met dreygementen, van my by u aen te klaeghen,
            Dat ik my tegens haer oneerlijk had gedraeghen,
            En met geweldt. Ik schaem my, dat ik ’t u vertel,
            Deez dreyging zette my zoo zeer van mijn verstel,
            Dat ik, beteutert, tot behouding van mijn leven,
            (380) Haer daer op heb met eedt mijn woordt en trouw gegeven.
            Maer ik was nauwelijx uyt haer gesicht geraekt,
            Of heb uw zuster dit terstont bekent gemaekt:
            Alzoo ik twijfelde, of het u zouw moogen beuren:
            En schreumigh was, om u in uwen rust te steuren.
Herodes   (385) ’t Stuk is zoo grouwelijk, en uytter maeten, zwaer,
            En buyten vrouwe plicht zoo verre, dat ik ’t haer
            Niet toe vertrouwen kan. Wilt ghy ’t my doen gelooven,
            Zoo toont my eenigh ding oft teyken van zoo grooven
            En boozen schellemstuk. Sch. Heer, die zoo vuyle dâen
            (390) In ’t zin heeft, zalze niet in ’t openbaer begaen;
            Maer in het heymelijk, en ook zoo wel besteeken,
            Dat daer van nemmermeer in ’t minst yet uyt kan leeken:
            Jae zoo, dat d’ eene handt niet weet’ wat d’ ander doe.
Herodes   Dies moest de Koningin ook u dit stuk niet toe-
            (395) Vertrouwen; Want zy wist, hoe ghy aen my verbonden
            Waert, zoo door reen als plicht, en my het moest verkonden.
            Maer zoo zy, als zy plagh, waer wijs geweest en vroet,
            Zy hadd’ het wel beleydt op een’ gansch and’ren voet.
[fol. C1v]
Schenk.    Indien uw’ Majesteyt my geen geloof kan draeghen,
            (400) Hy zy gedient met dit zelf Benjamin te vraeghen.
Herodes   Is hy’er ook aen vast? dat weet ik kan niet zijn.
Schenk.    Hy is de vinder en bewaerder van ’t fenijn.
Herodes   Wie weet, oft ghy niet bey te zaemen hebt gezwooren
            Om Mariamnes echt, en mijne trouw te stooren.
Schenk.    (405) Wat oorzaek is’er, die ons daer toe raeden zouw?
Herodes   De wrok oft affgunst van een’ haeter onzer trouw.
Schenk.    Ik heb u nu ontdekt de bloote en klaere waerheyt;
            Hoewel daer in voor my een merkelijk gevaer leyt:
            Om dat zy meenighmael (naer veeler Prinssen aert)
            (410) In hun, nae’t oop’nen, niet dan haet en steurnis baert.
            En ’t is my noch niet leedt, al moest ik daerom derven
            Uw gunste, oft dat ik wist zoo strax te moeten sterven.
Herodes   Wel, zoudt ghy dan het geen ik van u, rechtevoort
            Tot naedeel mijns Gemaels, met hartzeer heb ghehoort
            (415) Wel darren, onbevreest, haer in haer aenzicht zegghen?
Schenk.    Dewijl het u ghelieft my zullix op te legghen,
            Zoo zal ik ’t, alhoewel ’t my haer ontzagh verbiedt,
            Met schroom en vreeze doen.
Herodes   Maer hoe? bedenkt ghy niet
            Dat ghy, door al ’t ontzagh, ’t welk ghy aen haer zoudt toonen,
            (420) In deez gelegentheyt, my merkelijk zoudt hoonen?
            ’k Wil dat ghy ’t hier voor my haer zeght in’t aengesicht,
            En tegens haer vergeet d’ eerbiedenis en plicht.
            Des zal ik haer by my zoo daedelijk ontbieden,
            En ondervraeghen dan haer dienaers, die ’t haer rieden.
Schenk.    (425) ’t Is noodeloos, mijn Heer, dat uwe Majesteit
            Haer roepe, want zy komt door Benjamin geleyt.


[fol. C2r]

TWEEDE BEDRYF.

IIIe. Uytkomst.

Mariamne. Herodes. Schenker. Benjamin.

Maria.     Ik hoorde u overluydt met uwen dienaer spreeken,
            Als oft ghy, over my, met gramschap waert ontsteeken,
            En my voor schuldigh hieldt. Dies, tegens dat vermoên.
            (430) En aenklaght, ik voor u hier koom mijn onschuldt doen.
Herodes   Veel liever miste ik dit mijn Koninkrijk, en alle
            Mijn schatten, en mijn goedt, dan u te zien vervallen
            In misdaedt tegens my. Maria. Indien ’t een misdaedt is
            Zijn eegemael oprecht te lieven, hebt ghy wis
            (435) Gôe reên en oorzaek, om my immermeer te haeten.
Herodes   En, zeeker, magh een Vrouw, van Man bemint, niet laeten
            Haer’ echten wedergae te lieven, zoo zijt ghy
            Gehouden boven al in wederliefd tot my,
            Daer ghy in’t tegendeel staet schandigh naer mijn leven.
            (440) Ontrouwe, ondankbare Vrouw, ik kan ’t u naeuw vergeven.
Maria.     Mijn Heer, wie heeft u toch deez logens aengebracht?
            Of is’t maer opgeraept, en by u zoo bedacht,
            Oft voor een dexsel maer by u zoo opgenoomen,
            Om, onder schijn van recht, my aen den hals te koomen?
            (445) Oft zoekt ghy tegens my te toonen wreedigheyt?
            Oft hebt ghy uwen zin op and’re Vrouw geleyt?
            Maer ’t zy hoe ’t wil, ghy mooght altijdt verzekert wezen,
            Dat ik het gansch niet acht nocht voor de doodt zal vreezen.
Herodes   Dit haeken naer u doodt, is teyken (ik betrouwt)
            (450) Dat ghe in uw hart yet quaeds verborghen hebt en brouwt.
Maria.     Ik heb, tot dezen tijdt, my nergens in verloopen,
            Dan dat ik u mijn liefde en neyging al te oopen
            Getoont heb, oft ghy schoon van my niets hebt gemint
            Dan ’t lichaem. En ik ben tot wreeken niet gezint.
[fol. C2v]
            (455) Om dat ik ben te zwak, om dat ik ben een Vrouwe
            En meest om dat ik Godt de wraeke toe vertrouwe.
Herodes   Men doet die Majesteit geen moeyelijker leedt,
            Dan door ondankbaerheyt. Ik heb met eygen zweet
            Het Joodsche volk beschermt: en door mijn vuyst en deeghen
            (460) De Kroon en Scepter van dit Koninkrijk verkreeghen.
            En ’t zelleve zoo zacht en maetigh geregeert,
            Dat ’t volk my met den naem van Vader heeft vereert.
            En konnende met u, naer mijnen wil, omspringen,
            En u, als and’ren doen, tot mijne lusten dwingen
            (465) Als byslaep, oft besteên aen een’ gering persoon:
            Noch paerde ik met u, en verhief u tot de kroon.
            Ik eerde uw Moeder ook, als of ik waer gebooren
            Van haer, en liefde niet, gelijk ik nu moet hooren,
            Alleen uw lichaem, maer ik minde meer uw ziel:
            (470) Alzoo ik ’t voor gewis en ongetwijffelt hiel,
            Dat in zoo schoon een lijf niet dan yet schoons kon woonen.
            Maer zie, hoe ghy nu zoekt mijn liefd met moordt te loonen.
            En tot bewijs daer van is nood’loos meêr bescheydt,
            Dan ’t geen ghy tegens my zoo daed’lijk hebt geseyt.
            (475) Voorwaer ik was zoo zeer van uw’ liefde ingenoomen,
            Dat zellefs in my kon geen quaedt vermoeden koomen.
            Ja dat de waerheydt ook by my geen plaetze vond;
            Hoewel uw wesen, op mijn wederkomst niet stond
            Zoo vriend’lijk, als wel eer: Nu dunkt my in mijn’ handen
            (480) Te hebben het vergift, ’t lidteyken uwer schanden.
Maria.     Herodes, van dien dagh, dat ghy my hebt getrouwt,
            Zoo stelde ik uyt mijn’ zin, als wezende verouwt,
            Al ’t ongelijk en hoon, en wederwaerdigheeden,
            Van u in mijn perzoon en in mijn bloedt geleden:
            (485) En heb my naderhandt staegh naer de tijdt gevoeght,
            My buygende naer ’t geen uw’ wille heeft genoeght.
            ’k Werd sints in u gewaer veele onderscheyde tóghten
            Nu hieldghe my voor kuysch, t’ hans werdt ghy aengevóchten:
[fol. C3r]
            Van yver, en begost te twijf’len aen mijn trouw,
            (490) En my te houden voor een eereloze vrouw.
            Dies blijve ik by het geen ik u te vooren zeide,
            Dat ghy mijn doodt nu zoekt, om datghe uw zinnen leyde
            Op and’re goelijkheyt, oft door uw’ bitt’ren aert.
            Ziet hier mijn boezem, dringt daer in uw felle zwaerdt.
            (495) Ghy dorst toch naer mijn bloedt: en ik wil liever sterven,
            Dan met u leven. Ey! laet my die gunst verwerven,
            Dat uwe wreede handt zich tot het moorden wenn’,
            En zich aen my, gelijk aen Broer en Grootvaer schenn’.
Herodes   Ik weet niet, booze Vrouw, hoe ghy dus stout dart spreeken,
            (500) En hoe ghy tegens my zoo spijtigh op mooght steeken.
            Zijn ’t uw verdiensten, daer ghy u dus op verlaet?
            Of is ’t mijn goedigheyd, daer ghy dus vast op staet?
            Op d’eerste gaet ghy los, op andere te bouwen,
            Zoude u bedriegen; want ghy moogt wel wis vertrouwen,
            (505) Dat ik mijn leven meer, dan and’re dingen schat,
            En een, dien leedt geschiedt, die weetmen immer, dat
            Den geenen, dien hy eerst met liefde zocht te zeegh’nen,
            Zoo ’t leet hem daer af komt, plach bitser te bejeeg’nen;
            Behalven dat, wanneer de heyl’ge Vierschaer hinkt,
            (510) Den grooten hun ontzagh en hunne maght ontzinkt.
            Maer ghy, die nu dus fier de doodt schijnt te verachten,
            Indien ghy wist, hoe korts u die staet te verwachten,
            Zoudt, zoo ik vast geloof, gebruyken and’re tael,
            En ’t stuk niet loochenen voor uwen Echtgemael,
            (515) Dat ghy my, door deez’ man, gezocht hebt om te brengen,
            Met doodelijk fenijn in mijnen drank te menghen.
Maria.     Ik zegh, zoo hy dat zeyt, dat hy de waerheyd spaert.
Herodes   ’k Wil, Schenker, dat ghy my de zaeke oprecht verklaert.
Schenk.    ’t Is immers noodeloos ’t gezeyde te verhaelen.
Maria.     (520) Ik zegh dat ghy ’t verziert, en zonder lang te draelen,
            Dat u d’ Askalonijt daer toe heeft omgekocht,
            Tot zuyvering der moort, by hem zoo lang gezocht.
[fol. C3v]
Herodes   Ontdekt my voort het stuk en boosheydt dezer vrouwe.
Schenk.    Indien ick u te lang op, en in twijffel houwe,
            (525) Geduchte groote Vorst, ick bid, vergeeft het my.
            ’t Geweeten is te stark, de wroeging komt’er by.
Herodes   Wat zeght ghy van dit werk? Ik wil de waerheyd weten.
Schenk.    ’t Geweten is te stark, ik kan het niet vergeten.
Herodes   Wat is ’t dat ghy dus veel van uw gewisse spreekt?
Schenk.    (530) My dunkt dat my mijn hart van angst en wroeging breekt.
Herodes   Wat wiltge dan van my? Sch. Zoo ghy my wilt belooven.
Herodes   De heussche Kooningen, zoo gaet het in den hooven,
            Die geven ongevraeght. Sch. De gifte is veel te groot.
Herodes   Wel dingt ghy om geschenk? Sch. Jae, Heer, ik ben in noot.
            (535) Mijn leven hangt’er aen. Her. Hoe! zouwt ghy dan begeeren,
            Dat ik uw leven u zouw schenken en vereeren?
Schenk.    Och! dat u dat geviel! Her. Dit ’s een belijdenis
            Van eenen, die misdeê, oft die gevallen is.
Schenk.    Ik heb misdaen, mijn Heer, ik heb voor u gelooghen.
Herodes   (540) Zoo hebtghe my dan door uw’ loogenen bedrooghen.
            Wie heeft u aengeport en zullix doen bestaen?
Schenk.    Uw Zuster Salomé heeft my daer toe geraên.
Herodes   Hebt ghy dan, haer te wil d’ onschuldighe belaeden?
Schenk.    Jae, om de doodt te ontgaen, en blijven buyten schaeden.
Herodes   (545) Veel eerder om ’t verlies uws levens; want de doodt
            Kan die niet vlieden, die een’ ander hielp in noodt.
Maria.     Zie hoe de goede Godt, genaedigh en rechtvaerdigh,
            De loogens niet gedooght. Her. Deez zaek, voorwaer, is waerdigh
            Een naerder onderzoek. Ghy, Mariamne, gaet
            (550) Weêr naer uw Kabinet in zekerheyt, en laet
            Hier Benjamin. Mar. Ik kan my naeuw van vreugd bedwingen,
            Dat ik de waerheydt zie dwars door de loogens dringhen.
            En mijn onnoozelheyt zoo koomen aen den dagh.
            Hoewel by u te zijn, my is een hart gelagh.
Herodes   (555) Hier, Dienaers, neemt hem wegh, en zet hem vast gevangen.
            Ik zal hem, naer verdienst, zijn straffe doen erlanghen.


[fol. C4r]

TWEEDE BEDRYF.

IIIIe. Uytkomst.

Herodes. Benjamin.

Herodes   Ghy weet, hoe dat ik u, van uwe kindsheyd af,
            In ’t Hof nam, en aldaer een goede plaetze gaf.
            By and’ren, die met u toen werden opgetoogen
            (560) Als eyge kinderen, en onder eygen’ oogen.
            Ook hoe ik u, van jongs, deed onderwijsen in
            De vrije konsten, en hoe, naederhandt,* mijn zin
            Door dat çieraedt der deugdt, en aller wetenschappen,
            Op u zoo vuirig viel, dat ik u heb, by trappen,
            (565) Gevordert, en zoo vast op uwe trouw gebouwt,
            Dat ik mijn Mariamne u hebbe toevertrouwt.
            En inder waerheydt ook bevonden en geweeten,
            Dat ghy in haeren dienst u vroom’lijk hebt gequeeten.
            En zoo flux opgepast, als eenigh dienaer moght.
            (570) Alleenlijk niet om haer, maer ook om dat ghy zocht,
            Daer door by my genâe en gunste te gewinnen.
            Ik heb ook over lang op u geleyt mijn zinnen,
            En voor gehadt, om u te vord’ren uyt deez’ staet
            Tot eenen and’ren, tot een ampt, dat hooger gaet.
            (575) Maer naedemael de mensch, al is hy trouw op heeden,
            Op morgen lichtelijk verandert wordt van zeeden,
            Zoo wil ik, datghe my nu rondelijk belijdt,
            Of ghy geen kennis hebt, en medepleeger zijt
            Met Mariamne, om my te helpen om het leven,
            (580) En of ghy raet off daedt tot zullix hebt gegeven?
            Indien ghy my daer van de waerheydt openbaert,
            Zoo zweer ik, by mijn hooffdt, dat ghy noch zult gespaert
            En rijklijk, boven dien, van my begiftight wezen.
            Doch zoo mijn Gemaelin u anders heeft belezen,
[fol. C4v]
            (585) En ghy de waerheydt zwijgt, en ik moght worden vroedt
            Door anderen van ’t stuk, dat my mijn eegae doet;
            Zoo houdt vry voor gewis, dat alderhande pijnen
            Van galgen, kruyssen, râen, en vuir u zullen schijnen
            Licht by de geen, die ghy zult koomen uyt te staen.
            (590) Kiest of ghy leven, oft stracx naer uw doodt wilt gaen.
Benjam.   Van waer of mijnen Heer dit quaedt vermôen magh koomen.
            Ik heb geen dinghen meer in achting ooyt genomen,
            Dan ’t voordeel van uw huys en dienst van uw’ persoon.
            Waer voor ik ook verwacht geen straf, maer weldoens loon.
            (595) En, zeeker, zoo my van Mevrouw yets waer gebleeken,
            Dat moght by ontrouw of onkuysheydt zijn geleeken,
            ’t Waer uwe Majesteit al lang bekent geweest.
            Alleenlijk ben ik maer in eene zaek bedeest,
            Die ik my houw verplicht uw Majesteyt te zeggen,
            (600) Om dat zy, ongemelt, my zwaer op ’t hart zouw leggen.
            Want toen uw Majesteit jongst, moest ten hoove gaen,
            Heeft uwe goedigheit, ik weet het, meerder aen
            Uw’ Hopman toevertrouwt, dan ghy darde aen-beveelen
            Aen and’ren. Herod. Immer lijdt de hemel niet het heelen
            (605) Van eenigh boos verraedt. Nu zie ik eerst den grond
            Waerom ik mijn gemael zoo toornig op my vond.
            En twijfel ook niet meêr aen ’t schelmsch en heyloos mengen
            Van ’t boos vergift, waer meê zy my dacht om te brengen,
            Hoe wel die booswicht, die het my eerst hadt bekent.
            (610) Het weder stoutelijk geloochent heeft in’t endt.
            Zijn u dan niet bekent die and’re snoode zaeken?
Benjam.   Neen Heer.
Herodes   Dat kan niet zijn ’k zal daer wel achter raeken.
            Mijn schiltwacht houw hem vast, ziet dat hy niet ontkomm’.
            Dit stuk is gansch verwart, ’t hoofd loopt’er my van om.
            (615) ’t Vereyscht een langer tijdt en stonden van bedenken.
            ’k Zal echter ’t eynd zien, eer de Zon haer jacht gaet drenken.


[fol. D1r]
Rey.
            Hoe schielijk vliedt de menschelijke vreughdt.
            De vlugge tijdt, tot ellicx ongeneught,
            Versteurtze haest. De zuyverlijke deughdt
                                            (620) Wordt vande dwingelanden
            Geterght, geschopt, en lijdt veel overlast.
            In ’s Werelds jeughdt, nae dat zich d’eerste gast
            Van ’t Paradijs zoo roekloos hadt vertast,
                                            En uytgestrekt zijn handen
            (625) Tot d’ Appel, werd het stervende geslacht
            Gebannen, en gedaen in Godes acht,
            Om dat het zijn gebooden had veracht.
                                            ’t Quaedt is sints zoo gewassen,
            Dat d’eene Broêr den and’ren heeft vermoordt:
            (630) Waer door de Heer met reede werdt gestoort,
            En vast besloot de werelt van doe voort
                                            Door groote waterplassen
            Te doen vergaen: maer deed’ hun eerst vermaen
            Van hunne zonde en boosheyt af te staen.
            (635) Toch, toen zy zich niet wilden laeten raên,
                                            Maer zochten voort te vaeren
            In ondeughd, deed hy stroomen ende vloên,
            Op zijn bevel, uyt haere kolcken spoên,
            Omze alle te verdelgen en verdoen,
                                            (640) En niet dan acht te spaeren.
            Maer nu dewijl de zonden, over al,
            Nu meer dan ooyt gegroeyt zijn in getal,
            Zoo vreez ik weêr voor zulk een ongeval.
                                            Maer zal mijn zeggen uyten,
            (645) Met spelling, dat zoo lang de groote Godt
            Den Hemel zal geslooten houden, tot
            Zijn Zoon daer van genaedelijk het slot
                                            Tot onz heyl zal ontsluyten.

Continue
[fol. D1v]

DERDE BEDRYF.

Ie. Uytkomst.

Alexandra. Mariamne. Marta.

Alexan.   TErwijl ik, by my zelve, in ernst gae overleggen
            (650) Die dingen, die ik staegh gevreest heb, met uw zeggen.
            Zoo vinde ik ons rondsom en om met ramp bezet.
            En in ellendigheên gevâen als in een net.
            Hier, zie ik waeter, gins de vlammen voor mijn oogen,
            En ’t dreygende gevaer, dat wy niet vlieden mogen.
            (655) Want of die booswicht, die u valslijk had beticht,
            Den Koning naederhand weer anders heeft bericht:
            En al de schuld geleyt op Salome voor ’t scheyden,
            En dat die hem daer toe gezocht had te verleyden:
            Nochtans, om dat hy vol van quaedt vermoeden is,
            (660) Zoo zal hy ’t wis voor ’t valsch en licht het valsch voor ’t wis
            Gelooven; boven dien zoo staet ons zeer te vreezen,
            Dat uwe Benjamin (het zal ook zeeker wezen)
            Sohém beklappen zal, door grooten angst van pijn,
            Om dat zijn leên, door jeughdt, te zwak en teder zijn.
Maria.     (665) O Moeder! al het geen ghy nu komt voor te stellen,
            Heb ik al lang voorzien, en lichtlijk konnen spellen.
            Want ik in mijnen man gespeurt heb, dat hy my
            Wel heete minne draeght, maer meerder jeloesy.
            En door dien yvermin zoo zal hy licht vermoeyen,
            (670) Dat onder zijn Sohém en my yet quaedts moet broeyen:
            Waer door hy, zoo ik vreez, zal naer onz leven staen,
            En zijnen boozen lust en bloeddorst zoo verzaên.
            Ik wil niet loochenen, dat my het zoete leven
            En dit gewenschte licht, dat Godt my heeft gegeven
            (675) Te nutten, wel behaeght, maer my staet weêr niet an
            Te moeten leven by zoo boos en wreedt een’ man.
[fol. D2r]
            Alleenlijk is my leedt, dat ghy, om mijnen ’t willen,
            Met uw onnoosel bloedt zijn toorn zult moeten stillen.
            En dat Sohém met u, ter liefde van de deughdt,
            (680) Zal moeten sterven: toch ik heb deez troost en vreughdt,
            Dat wy ontschuldigh zijn, dat Godt oock, die ons haeten,
            En onrechtvaerdigh dôôn, niet ongestraft zal laeten.
Marta.     Mevrouw, indienghe wilt, ghy kont van onzen Heer
            Maer door een eenigh woordt de gramschap zetten neêr.
            (685) Dat ’s nu ook uwe plicht, al woudtghe niet meêr leven,
            Op datghe niet in schandt en oneer koomt te sneeven.
            Want zoo ghy, als ’t behoort, u niet met recht verweert,
            Zoo blijft uw goede naem bezoedelt en onteert.
            En yeder, nu ghy ’t zult met uwen hals bekoopen,
            (690) Zal meenen dat ghy u in eebreuk hebt verloopen.
Maria.     Niets kan my in mijn eer, nocht goede name schaen:
            Toch ik ben strax ontbôôn, ’k moet nae Herodes gaen.


DERDE BEDRYF.

IIe. Uytkomst.

Herodes. Mariamne. Raedsman.

Herodes   Ten lange leste heeft de Hemel voor mijn’ ooghen
            Uw meyneedt, wreedtheydt, en uw’ ontrouw willen tooghen,
            (695) Mijn overgroote liefd, die hadze blindt gemaekt;
            Maer door Gods goedtheyt zijn de schellen af geraekt.
            Ghy, trouwelooze Vrouw, ghy hebt onz’ echt ontbonden,
            Ghy, Mariamne, hebt onz Bruyloft-bedt gheschonden,
            En door onkuysheyt, en door geylheyt aengeport,
            (700) My en ons kinderen alle in hun eer verkort.
            Ghy, trots op uwen Boel, hebt met hem vast beslooten,
            Om door een vuyle moordt my van mijn’ stoel te stooten:
            Maer zult eer lang uw’ wel verdiende straf ontfaen.
Maria.     Uw valssche jeloesy en wreedigheeden raên
[fol. D2v]
            (705) U tot dit zeggen, en ghy wordt’er door bedrooghen.
            Zoo datghe niet kunt zien, datghe anders zien zoudt mooghen,
            ’t Welk yeder kenlijk is, en ’t geen men zeeker weet,
            Dat ik den gansschen tijdt ons Huw’lijx heb besteet
            In kuyssche zuyverheydt, en trouwer my gehouwen,
            (710) Dan ghy, die daegelijx u mengt met and’re Vrouwen.
Herodes   ’k Wil tegens u gekijf, nocht woorde-twistery
            Hier maeken, want ik waer alsdan zoo zot, als ghy
            Straf schuldigh zijt. Komt hier en leyt haer voorts naer binnen.
            Op datze daer verleer de stijfheydt haerer zinnen.
Maria.     (715) Zoo, Tiger, toont uw’ aert, en koelt uw wreedt gemoedt;
            Dat nergens meêr naer haekt, dan naer mijn zuyver bloedt.
Herodes   Bewaert haer Moeder meê. Raeds. Die Prinssen zijn te prijzen
            Die niets beginnen, dan het geen zy met hun Wijzen
            Eerst overleggen. Want een yeder, in ’t gemeen.
            (720) Van veelerhande zucht en toghten wordt bestreên;
            Die onze harssens door hun driften zoo bezetten,
            Datze ons in onze reên, en in onz oordeel letten.
            Het heyligh zuyver recht gaet door deez oorzaek mank:
            En, daerom, in een zaek van zulleken belank,
            (725) Bid ik uw helderheit zich niet te willen spoeden,
            Maer hooren ’t oordeel eerst van zijn getrouwe Vroeden.
            Niet dat het u aen reên, oft wel aen wijsheit schort:
            Maer daerom, datmen door de zucht eenzydigh wordt.
            Ook is uw kennis maer gegrondt op enkel gissen.
            (730) En in zoo zwaer een zaek behoortmen niet te missen.
            Zoo veel ’t vergift betreft, wat wisheydt is daer van,
            Dan van een’ weyffelaer en dubbeltongigh’ man?
            Maer dat ghy daer uyt, dat Sohem. ’t bevel ging uyten
            Aen zijn gebiedende Furstinne, zouwt besluyten
            (735) En houden voor gewis den eebreuk en ’t fenijn,
            Daer inne zouwtghe licht bedrooghen kunnen zijn,
            Want daer uyt volleght niet, dat hy, uyt geyle minne,
            Zich mengde met uw welgeliefde Gemaelinne.
[fol. D3r]
            Aen ’t geven van ’t fenijn is geen meêr vastigheit.
            (740) En, zeeker, niemandt zal een zaek van groot beleydt
            Beginnen, dan om lof oft nut daer uyt te trekken.
            Maer hoe kon Marimi tot roem oft voordeel strekken
            Uwe overlijdinge? Wel heeft zy niet altijdt
            De zaeken, neffens u, van ’t Koningrijk gevlijt?
            (745) Wordt zy van ’t Joodsche Volk niet met u aengebeden?
            Kan zy, nae uwe doodt, op hoogher trappen treden?
            Och neen. Zy moest alsdan, oft op haer zelve alleen,
            Als weduwe de stoel van deze kroon bekleên,
            By minderjaerigheit van haere lieve kind’ren
            (750) Oft tot de Landtvooghdy volmaghtighen een’ mindren.*
            Toch haer is wel bekent, hoe ’t vollik van dit landt
            Om een geringe zaek zeer licht te zaemen spant.
            En aen een’ andere de heerssching te beveelen.
            Die haer en haer geslacht een’ slimmen trek moght speelen,
            (755) Zich maekende tot hoofd en meester van dit Rijk
            Ook roovende de kroon en kinders te gelijk,
            Waer ongeraeden. Maer, wat oorzaek kan’er wezen,
            Die u van uw gemael jeloers maekt, oft doet vreezen,
            Die zich altijdt zoo kuysch en onbesproken droegh:
            (760) Daer yeder ’t oogh, als op der deughden spiegel, sloegh.
            Ik bid u, Heer, vergeeft mijn vryigheydt in ’t spreeken;
            Ook zoo ik niet in tijdts mijn reden af moght breeken.
            ’t Geen ik van uw gemael gezeit heb, onverbloemt,
            Raekt ook uw’ Hopman, dien ghy overspeeler noemt.
            (765) Ghy hebt hem, boven al uw dienaers, zelf verheeven.
            Of dan de staetzucht hem moght hebben aengedreeven,
            Om naer uw gemaelin en Koningrijk te* staen.
            En zijnen Opperheer trouwlooz’lijk te verrâen,
            Zoo moest hy, niettemin wel denken, dat de Jooden
            (770) Hem zouden weêrstaen, en verachten zijn gebooden.
            Want dikwils als een zaek zouw schijnen vast beleydt
            Ontschiet ze ons allereerst; Ook zal, zoo ’t spreek-woordt zeyt,
[fol. D3v]
            De geene die het quaedt te doen heeft voorgenoomen,
            Niet schielijk tot het quaedst, maer langzaem daer toe koomen.
            (775) Hier dient wel op gelet, dit dient te zijn bedacht,
            En, zonder zy oft zucht, voor ’t vonnissen betracht.
            Vertrouwt vry, dat de liefde en trouw my dus doet spreeken,
            En niet de vleyery: ik haet de Hooffsche treeken.
Herodes   Gelijk een kinderlooz en nooyt gehylikt man
            (780) De liefde, tot een kindt, niet recht waerderen kan,
            Zoo kan hy, die geen leedt nocht onrecht heeft weervaeren,
            Hoe zwaer het onrecht valt, zoo naeuw niet evenaeren.
            Ik ben, en ’t is bekent, grof in mijn eer geraekt,
            Dies doof ik best het vujr, dat my wraekzuchtigh maekt.
            (785) Wat d’and’re reen betreft, d’eervaering kan ons leeren,
            Hoe veel’er op die wijs geraekt zijn aen ’t regeeren.
            Nochtans zoo zal mijn zucht tot Marimi my raên,
            Om tegens haer niet streng, maer maetighlijk te gaen.
            Maer, eer het avondt wordt, zoo zal Sohém zijn faelen
            (790) Bekoopen met den hals. Ik heb hem strax doen haelen,
            Op dat hy ’t overspel voor my en u beken;
            En hoe hy hoonde my, my die zijn Kooning ben.
            Ik kan dat ongelijk niet straf’loos laeten glijen:
            ’t Magh and’ren tot een baek en tot een schrik gedijen.
Raedsm.   (795) Ik moet, vergeeft het my, vernieuwen mijn vermaen,
            Dat ghy, nae rijp beraedt, eerst wilt ter vierschaer gaen.


DERDE BEDRYF.

IIIe. Uytkomst.

Sohem alleen.

                Gelijk de donderslagh den blixem plagh te volghen,
            En veel beteykent, dat de Hemel is verbolghen;
            Zoo vreez ik, dat, op ’t vujr, ’t welk blixemt uyt het oogh
            (800) Van mijnen Kooning, en zijn woorden, die zeer hoogh
[fol. D4r]
            En bits hem afgaen, ook de donder van zijn’ tooren
            Zal vallen over die, die naest aen hem behooren.
            Ik moest mede, ik bezeft, ’t geheym my toe vertrouwt,
            Niet openbaeren eer de Vorst waer doodt en koudt.
            (805) Dan waer mijn goedigheyt en trouw eerst recht gebleeken
            Haer, die ik wettigh erf van Palestine reeken.
            Maer, om dat ’s Koninx last my t’onrechtveerdigh docht,
            Zoo scheen my, datze niet verhoolen blijven moght.
            Ik zie daer van alreeds het onweer tot my koomen:
            (810) Maer ben het wel getroost, en hebbe voorgenoomen
            Met kloeke dapperheyt de buyen uyt te staen,
            En, tegens ’t bulderen, kloeckmoedigh aen te gaen.
            Mijn Heer had my ontbôôn, ik wil my derwaerts spoeden,
            Hoewel ik d’oorzaek van ’t ontbien wel kan vermoeden.
            (815) Maer ginder komt hy aen, ik gae hem te gemoedt
            Bejeeg’nen met een diepe en neederighe groet.


DERDE BEDRYF.

IIIIe. Uytkomst.

Sohem. Herodes. Raedsman.

                De bron van alles goeds will’ u goê voorspoedt geven.
Herodes   En u, naer uw verdienst, doen eyndighen uw leven.
Sohem.   Waar heeft, mijn Heer, zijn’ slaef zoo schielijk in van doen?
Herodes   (820) In ’t geene dat hy zelf wel lichtlijk kan vermoên.
Sohem.   Ghy hebt my veel gebruykt en altijdt trouw bevonden.
Herodes   Behalven in ’t bevel, dat ghy niet moest verkonden.
Sohem.   In dat, en al het geen my ooyt werd toevertrouwt.
Herodes   Ik heb, (ik merk het) op een zwacken grondt gebouwt.
            (825) Ghy booswicht, hebtghe van d’Echtschending geen gevoelen?
Raedsm.   Ey! Heer, ontzet u niet, en laet uw gramschap koelen.
Herodes   Hebt ghy dan van ’t bevel, by my u opgeleyt,
            Aen niemandt yets gemeldt, aen niemandt yets gezeyt?
[fol. D4v]
Sohem.   Ontzicchelijke Vorst, wanneer ik het gezeggen,
            (830) Dat de fortuyn hier heeft, te recht gae overleggen,
            Bevinde ik dat zy. Hero. Ho! ’t is al te wijdt gezocht.
            Raetsm. Laet hem zijn antwoordt vry, gelijk hy ’t heeft bedocht.
            Het is onmoogelijk de waerheydt te verduyst’ren.
Sohem.   Mijn lichaem staet en trilt, ik voel mijn hart toekluystren;
            (835) Om dat die nijdighe maekt, datmen, in een’ dagh,
            Verliest het geen men in veel jaeren winnen magh.
            Een kleynen dut alleen, die zal my nu berooven
            Van die genaede en gunst, die ik, voor al mijn slooven,
            En al mijn weldoen, hier verkreegh van langer hand.
            (840) Weet dan, dat uw Gemael, wanneer zy zich bevand
            Gevangen in dit slot, en ook van allen kanten,
            Bewaert van uwe spiên, uw trouwe Lijftrawanten,
            Vermoedde, dat uw min was in een haet verkeert.
            Dit trok zy haer zoo aen, (had ik het niet geweert)
            (845) Dat zy begreepen had haer zelve te doorsteeken.
            Dies ik, gansch onbedacht, om dat bestek te breeken,
            My toen ontvallen liet uw’ heymelijken zin,
            Om haer daer door te meer te sterken, dat uw min
            Ook onverandert bleef, zelfs nae u overlijen,
            (850) En datghe uw kinders van een’ Stiefvaer zocht te vrijen.
            Dus onderhiel ik haer, en sprak haer moedt in ’t lijf:
            Dus kortte ik, daegelijx, den tijdt van uw verblijf.
            Is hier door yets misdaen, Heer, wilt het my vergeven.
            ’t Was de behoudenis van Mariamnes leven.
            (855) ’t Sproot uyt geen ontrouw, maer uyt onvoorzichtigheit,
            En zonder het gevolg te hebben overleyt.
Herodes   Ghy, trouwelooze, zoekt uw misdaed te verbloemen,
            En, tot verschooning, dien alleen een dut te noemen.
            Hoewelghe, waerder hielt haer leven, dan uw eer.
            (860) Want ghy geloofde niet, dat ick toch immermeer
            Van Rhodes keeren zouw: Maer dacht deez’ mijne Landen
            Aen u door meyneed en door Echtbreuk te verpanden.
[fol. E1r]
            Maer ik verzeeker u, ghy booswicht, datghe zult,
            Gelijk ik heb gezeyt, straff draegen naer uw schuldt.
Sohem.   (865) Ik heb gedwaelt, mijn Heer, ik wil het niet ontkennen,
            Maer nooyt in ’t minst getracht uw Ledekant te schennen.
            En neem, van deze zaek, den Hemel tot getuygh,
            Voor wien ik mijne knien onschuldigh krom en buygh.
            Die hartekenner weet, hoe zuyver ik my wachtte
            (870) Van alle geyligheyt, en ook hoe ik nooyt dachte
            U te verkorten in uw eer, oft in uw bloedt.
            En hoe zorghvuldigh zich uw Eegaê heeft gehoedt
            Voor daed en opspraek, weet het ganssche Hof te spreeken;
            Ook dat ik nooyt mijn eedt trouwlooslijk zocht te breeken,
            (875) Oft iets te brouwen tegens uwen kroon en staet.
            Ik heb geen staetzucht, die mijn plicht te boven gaet.
            Voorwaer ik moeste mee wel breyn en zinloos wezen,
            Zoo mijn gedachten ooyt zoo hoogh ten toppe rezen,
            Dat ik zouw waenen, daer noch wettighe erven zijn,
            (880) Soldaet en Onderdaen te krijghen aen mijn lijn.
            Oft dat ik, dom en driest, en hulpeloos zouw trachten
            Den Iood, die ’t met u houdt, door waepens te verkrachten.
            Toch, Heer, ik loochen niet te wezen schuldigh aen
            Het melden van ’t geheym, door onbedacht bestaen.
            (885) En zoo ik, groote Vorst, verdiende ooyt uw genaede,
            Zoo laetze my alhier toch koomen nu te staede.
Herodes   Voor u is geen genâe, de misdaet is te groot:
            Ghy hebt’er door verdient een smaedelijke doot.
            En zult ook voorts van kant. En of ik zouw vermoogen
            (890) U te doen steenighen, oft ook te laeten drooghen
            Aen kruys oft pael, nochtans, zoo wil ik u maer doen
            Onthoofden. Dit ’s uw doem. Flux dienaers wilt u spoên,
            Geleydt hem naer het Slot, en brenght my, nae het rechten
            Zijn kroost te rugge. Voort past vlytigh op mijn knechten.
Sohem.   (895) Godt geef, gelijkghe my onschuldigh dooden laet,
            Dat ghy zoo nemmermeer mooght vreught zien aen uw zaet.


[fol. E1v]

DERDE BEDRYF.

Ve. Uytkomst.

Herodes. Raedsman.

Herodes   Wie staetelooze liên verong’lijkt in hun eere,
            Is strafbaer, hoe veel meer, die hoont zijn’ Vorst en Heere?
            Och hoe gerustigh zouw ik stappen naer mijn endt,
            (900) Indien die snoode schelm mijn bed niet had geschendt.
            Hoe vroolijk zouw ik zijn, hoe hoogh waer hy verheeven,
            Soo deze smet door hem my niet waer aengewreven.
            Och hoe gelukkigh, en hoe wel te vrede, zouw
            Ik ’t leven slijten by mijn Kinderen en Vrouw.
            (905) De droefheydt, die ik schep uyt ’t quaedt, by haer bedreven,
            Die zouw my, tegens haer, dan ook geen oorsaek geven
            Van quade wille: Toch weêrhoudt de liefde my
            Aen d’eene, en wederom port my aen d’and’re zy
            De gramschap, zoo dat ik niet recht weet te bepalen
            (910) Wie over my van bey de zeghe zal behaelen.
Raedsm.   Het dunkt my noodeloos u te vermaenen, Heer,
            Maer, ’t geen ik tweemael zey, verhael ik u nu weer.
            Uw Majesteyt, op dat geen naeberouw haer naeke,
            Gelieve omzichtelijk te gaen in deze zaeke.
            (915) En niettemin nochtans, zoo houw ik noch voor vast,
            Dat ’t rechten van Sohem, om dat hy wordt belast
            Met melding van ’t geheym, niet zal gehouden worden
            Voor onrechtvaerdigh, maer te strengh en buyten orden.
            En dat een ballinghschap genoegh waer voor die daedt.
            (920) Maer zoo ghy u, misschien door gramschap zoo misgaet,
            Dat ghy uwe Eegaê komt te zwaerde te verwijzen,
            Zulk vonnis zouw elk een verdoemen en misprijzen.
            Om rede van te voor by my in ’t langh gezeyt,
            Dat ghy van ’t overspel hebt teyken nocht bescheydt.
[fol. E2r]
            (925) En ’t lijkt niet, dat uw vrouw, die in haer jeughdigh leven,
            Sich nooyt tot geylheyd, min onkuysheit, heeft begeven,
            Haer zouw verloopen nu in deez’ haer ouderdom.
            En zoo het minnevuir ooyt in haer’ boezem glom;
            Ghelijk het daer nooyt deed, zo moestze aen ’t vonken raeken,
            (930) Door schoonigheyt en jeughdt, oft diergelijke zaeken.
            Maer zoomen op Sohems gestalte letten wil,
            Ey zegh my toch, aen wien zijn wezen ooyt bevil.
            Sijn bleeke deluwheyt en vreesselijke blikken
            Doen, op zijn wenken, en beroeren elk verschrikken.
            (935) Maer, Heere, zegh my toch, wat mangel is’er aen
            Uw welgemaekte leên, dat haer niet aen zouw staen.
            Wie is’er, boven u, met Majesteyt omtooghen?
            ’k Laet staen uw minlijkheyt, waer door ghy yeders oogen
            En harten tot u trekt, daer mee ghy zijt voorzien,
            (940) Die u lieftalligh maekt en vriendt van alle liên.
            Ghy zijt ook, noch, beneên de vijfmael zeven jaeren:
            ’t Welk, zooghe wel bedenkt, ghy schielijk zult bedaeren,
            En komen tot bekén van uw groot misverstandt.
            Daer zijn noch and’re reên, die haer van smaedt en schandt
            (945) Bevrijen, die ik u in ’t breedt, niet uyt zal meeten,
            En die ghy zellef ook zoo wel als ik, kunt weeten,
            Dies bidde ik, Heere, dat men al den opspraek my,
            En Mariamnes eer daer door geen inbreuk ly:
            Gedenk ook, wie, voorheen, deez scepter heeft bezeten.
            (950) Verschoon mijn vryigheyt, ik quijte mijn geweeten.
Herodes   Uw reên, getrouwe vriendt, die zijn niet ongegrondt.
            Indien men dat geslacht altijdt gewapent vondt
            Met reên, de zonde zouw haer nimmermeer zoo sollen.
            Maer ’t schijnt, dat deze sex zeer licht’lijk raekt aen ’t hollen.
            (955) Toch al had Marimi niet tegens my misdaen,
            Zoo bleefze my verdacht en ik vol argewaen.
            Voorwaer mijn Gemaelin, moest zich alleen niet hoeden
            Voor overtredinge, maer ook voor quaedt vermoeden.


[fol. E2v]

DERDE BEDRYF.

VIe. Uytkomst.

Salome. Herodes.

Salome.   Een Engel, die altijd een waekend ooghe houdt
            (960) Op d’ aerdsche maghten, hem van Gode toevertrout,
            Houdt wacht, tot onzen troost, voor u, en laet u hooren,
            Door uw’ getrouwen slaef het onheyl u beschooren.
            Ghy acht het niet met al, en slaet het in de windt,
            Om Mariamnes liefd’, die u te zeer verblindt.
            (965) Dies zijt ghy ’s Hemels gunst niet waerdigh, en moet weeten,
            Dat die op hem niet past, hy dien ook zal vergeeten.
Herodes   Mijn Zuster, ik beken ’t, dat hy my heeft bewaert,
            En t’ Huys, te Land, te Zee, te Roome alom gespaert
            Voor openbaer geweldt, bedrogh en booze treken,
            (970) Daer van hy d’ aenslagh staegh genaedigh wist te breken.
            Maer voor de jongste zorgh, die hy noch dezen dagh,
            Gedraeghen heeft, en die ik niet vergeten magh,
            Weet ik hem grooten dank. Want had mijn knecht gezweegen
            Dees vrouw had, met haer boel, mijn kroon wel haest gekregen.
            (975) Dat stuk, mijn Zuster, gaet ten hooghsten aen mijn eer.
            Die schande treft my, ik vergeetze nemmermeer.
            ’k Voel echter, zoo ik haer daer voor dee straffe lijen,
            Mijn wille inwendigh van medogentheyd bestrijen;
            Want haer en mijne quaên aen een geschaekelt zijn.
            (980) Ik leef niet, zonder haer, haer ongeluk waer ’t mijn’;
            Ik weet ook, zoo ik quaem deez fakkel uyt te dooven,
            Dat ik my zou daer door van al mijn lust berooven.
            En offmen my daer van moght zoeken t’overreên;
            De wroeginghe die zouw toch nemmer van my scheên.
            (985) Maer Hemel, waerom moest onkuysche vlam haer blaeken?
            Ghy moest haer, oft min schoon, oft min meyneedigh maeken.
[fol. E3r]
            Ik wilde wel, dat ik noch ongeboore waer,
            En deeze ondankb’re Vrouw gevrijt van dit gevaer.
Salome   Deeze ongeveynsde min verzwaert haer schuldt te meerder.
            (990) Waer toe dit toeven, Heer, wegh wegh met haer, hoe eerder
            Hoe beter: yeder een die geeft haer toch de schuldt.
            Ghy hebt haer spijtigheyt maer al te lang geduldt.
Herodes   ’k Heb, weet ik, rechts genoegh haer aen den hals te koomen,
            Maer mijn verslingert hart doet my van strengheyt schroomen.
Salome   (995) Bemint ghy die uw koets zoo schandigh heeft besmet?
Herodes   Sohém heeft, voor ’t gewijs, haer buyten schuldt geset.
Salome   Hy dacht door ’t loochenen van u genaê te ontfangen.
Herodes   Hy was toen buyten hoop van mijne gunst te erlangen.
Salome   Ziet toe dan, dat ghy haer zoo lange niet verschoont,
            (1000) Tot dat zy ’t u en ons betaelt zet en weer loont.
            Of kunt ghy ’t met dien geest, die nu, zoo meenigh werven,
            U heeft ghewaerschouwt, niet zoo lichtelijk verkerven?
            De Hemel houdt voorwaer geen nauw gezette wacht
            Voor sulken, die als ghy, zijn waerning weynigh acht.
Herodes   (1005) Ik heb alevewel beslooten haer te spaeren,
            En in een hechtenis langduerigh te bewaeren:
            Dat waer haer meerder straf, dan een verhaeste doodt,
            Die haer verlossen zou uyt alle ellende en noodt.
            Deze gevangenis zou haer voor ooghen stellen
            (1010) De schaemte, spijdt en smaedt door een gestaedigh quellen.
Salome   Zoudt ghy dan acht’loos en van alle vreeze vry,
            Bewaeren deze Hef van twist en muytery.
            Die t’elckens, als zy wouw, u nieuwen angst zouw baeren.
            En uwen onderzaet doen tegens u vergaeren,
            (1015) Wanneer ’t haer luste. Heer ghy zijt niet wel beraen:
            En moogelijk, indien ’t de groote Octaviaen,
            Die Roome nu beheerscht als Keyzer, quam te hooren,
            Zoudt ghy door zulk een daedt ontsteeken doen zijn tooren,
            En op zijn hoogh bevel haer moeten slaeken, of
            (1020) Vervallen in zijn haet en ongenae, en stóf
[fol. E3v]
            Te Hoove geven, om uw staeten t’ondergraeven,
            En u en uw geslaght te maeken tot hun slaeven.
            Ghy redde u by hem jongst van noch veel zwaerder quaên,
            Toen ghy zijn vyandt hulp en bystandt hadt gedaen.
            (1025) Dies om eens vry te zijn van een geduerigh quellen,
            Zoo volght mijn raedt; ghy zult hem licht te vreede stellen.
Herodes   Ghy hebt my omgezet, mijn Eegae moet van kant:
            Mijn onschuldt gaet aen hem, door brieven van mijn handt.

Rey.
            Ellendigh is het volk, dat staen moet onder wetten
                                    (1030) Van eenen dwingelandt,
            Die ’t, door zijn strengigheydt en dubbele gezetten,
                                    In schrik houdt en in bandt.

            Die zich in ’s anders schaê en ramp en ongelukken
                                    Verblijdt, en niemandt laet
            (1035) In veyligheyt en vreê, maer elk zoekt t’onderdrukken,
                                    Door aengebooren haet.

            Zy leven staegh in zorgh, waer dat zy zich ook wenden,
                                    Zy wenschen om de doodt;
            Om dat die haer alleen kan vrijen van ellenden,
                                    (1040) Van kommer en van noodt.

            O Heer, wy haeken ook naer ’t eynde van onz leven
                                    Elk houdt het voor gheluk.
            Te mogen d ’eerste zijn, och of ghy ons wouwt geven
                                    Een eynd van alle druk.

Continue
[fol. E4r]

VIERDE BEDRYF.

Ie. Uytkomst.

Bode. Rey.

Bode.     (1045) OCh had ik vleughels, om van d’aerde my te tillen:
            Want van dit godloos slot, zoude ik wel gaerne willen
            Nocht steen nocht mueren zien, om deze wreede dâen,
            Die in dees vesting zoo moordaedigh zijn begaen.
            Ging ’t recht zijn gang het waer te dulden, maer het dooden
            (1050) Van een’onnozelen, strijdt tegens Godts gebooden.
            Dit zijn de vruchten, die een man, te Hoof, verdient,
            Door zijn getrouwigheydt. Ghy, die, verheeven, mient
            In veyligheyt te zijn, en dat u niets kan deeren,
            Dit ’s ’t loon van uwe trouw: dit voorbeeld zal ’t u leeren.
            (1055) Sohem, die groote man, te Hoove zoo geacht,
            Is door een Krijgsmans handt onschuldigh omgebracht.
Rey.                              Is dan zoo strax vermoordt,
                                Die effen rechte voort
                                Herodes rechter handt was?
                                (1060) Wie zouw gelooven, dat
                                Die ’t hoogste zeggen had
                                Zoo daedelijk ontmant was?
                                    Ach wereldt opgepropt
                                Van moeyten, en verkropt
                                (1065) Van allerhande smarten!
                                Die dienen wil aen ’t hof
                                Die moet op passen, of
                                    Hy ’t schoon niet meent van harten.
                                Hy moet, in alle ding,
                                (1070) Zijn vol bekommering.
                                Om vlijtigh naer te koomen,
                                Dat hem zijn Heer gebiedt.
                                Vergeet, en doet hy ’t niet,
                                De gunst wordt hem benoomen.
[fol. E4v]
            (1075) Maer Bode, zegh ons, hoe zijn doodt is afgeloopen?
            Zijn leven konnen wy nu niet met traenen koopen.
            ’t Verveel u nu ook niet, ’t wordt vriendelijk gevraeght,
            Te seggen, wat ghy in ’t bedekte bekken draeght.
Bode.     Zijn eyndt, en wat’er in dit bekken leydt verborghen,
            (1080) Moet blijken aen den Vorst. Rey. O Godt! ik ben vol zorgen.
Bode.     Ghy zult het daed’lijk zien, gints komt de Koning gaen.


VIERDE BEDRYF.

IIe. Uytkomst.

Bode. Herodes. Mariamne. Rey.

            Het vonnis van Sohem. is nu mijn Heer voldaen.
Herodes   Is dan de booswicht, zoo ik orden hadt gegeven,
            Terstont gerecht, en zoo gekoomen om het leven?
Bode.     (1085) Hy werd in ’t midden van de vestinge gebracht,
            En, als een offerlam, door uw bevel geslacht.
            Ik breng, tot zeekerheyt daer van deez droeve panden:
            Ziet in dit zilv’re vat zijn Hooft, zijn Hart, zijn Handen.
Herodes   O leên, die naer mijn koets en kroon hebt darren staen!
            (1090) Ik kon mijn oogen met geen grooter vreughd verzaên.
Rey.       O Goddelooze daedt, ô schrikkelijke zaeken.
Herodes   ’k Rae u te zwijgen, en gansch geen gewagh te maeken.
Maria.     O wreede dwingelandt, ô schellemsche Tiran!
            Vernoeghde u niet de moordt van deez onnooz’len man?
            (1095) En moest ghy in zijn kroost uw blikken noch vermaeken?
Herodes   Hier Boode, heft het hoofd om hoogh, en toont de kaeken.
            Ziet, Mariamne, zie het aenzicht, dat, voor heen,
            Ondankbaere Eegemael van u werd’ aengebeên.
            Zie daer, onkuyssche Vrouw, zie, Marimi, de handen,
            (1100) Die u zoo meenighmael omvingen t’ onzer schanden.
            Zie daer het harte meê, ô onbeschaemde Vrouw,
            Dat, nae mijn dood, by u huysvesting vinden zouw.
[fol. F1r]
            Genietze nu gerust, wilt vroolijk met haer leven.
            Zier, of ik waerder gift u, naer uw’ zin, kon geven.
Maria.     (1105) Ghy, Godts nocht menschen vriend, is dit het, datghe geeft
            Tot loon, die in uw’ dienst oprechtigh heeft geleeft?
            Waer heeft hy in misdaen, als in my te verklaeren,
            ’t Geen hy, nae uwe doodt, my toch moest openbaeren?
            Betaemde ’t vraegh ik u, d’onschuldighe te dôôn?
            (1110) Alleen om uwen lust? Neen, ’t dooden is verbôôn
            Daer niet gezondight wordt. Ik had niet overtreden:
            Gelijk ghy zellef weet. Wel had hy dan geen reden,
            Om ’t geen de wetten ons uytdrukkelijk verbiên,
            Te melden, haer, aen wien ’t verboode moest geschiên?
            (1115) Maer, moght ghy zeggen, ’t zy ik goedt ben, oft verbolghen,
            ’k Wil datmen straffen zal, die mijn gebodt niet volghen.
            Maer kon de straffe van Sohém niet minder zijn?
            Daer was wel ander slagh van straffen of van pijn:
            Zoo ’t goed doen straf vereyscht. Maer op dat ghy zoud mogen
            (1120) Uw’ bloeddorst boeten, hebtghe my bekladt met loogen
            En valsschelijk verziert, dat ik u had getracht
            Te moorden door fenijn, van hem daer toe gebracht;
            Met wien ik, zoo ghy dicht, zouw hebben echt gebrooken.
Herodes   Al waert ghy vry van daed, ’t vermoen moest zijn gewrooken.
Maria.     (1125) Ach monster van natuer, ach wreede dwingelandt!
            Brenght ghy door bloeddorst dus u en uw huys in schand?
            Vaer voort, Tiran vaer voort, ter grondt toe uyt te roeyen
            ’t Asmoneaensch gheslacht en spruyten die noch bloeyen.
            Wat my belangt, ik ben mijn leven by u moê.
            (1130) En bid den Hemel, dat hy zich toch immer spoê
            My, uyt dit jammerdael by hem om hoogh te haelen,
            En ons vergoote bloed u viervout doe betaelen.
            Alleen verzoek ik u, uyt kinderlijke zucht,
            Dat mijne Moeder magh onschuldigh, ’s levens lucht
            (1135) Genieten nae mijn doodt. Laet vry mijn lichaem rijten
            Aen flarzen, oft de romp voor Leeuw oft Tijger smijten.
[fol. F1v]
            En zoo het noodigh is te bidden voor de vrucht
            Mijns lichaems, daer ik wel te recht ben voor beducht,
            Voldoe ik ook die plicht, en wil u wel belooven
            (1140) Zoo ghy hun ’t leven spaert, den grooten Godt hier boven
            Te smeeken, dat hy u vergeven wil de quaên,
            By u in ’t dooden van Sohem. en my begaen.
Herodes   Ghy, eervergete wijf, ik vind my zeer bedrooghen
            Om dat ik my te veel vergaept heb aen uw’ ooghen,
            (1145) En aen uw vleyery, waer door ik ben verraên,
            Maer uw gelaet en praet zal my voortaen niet schaên.
            ’k Weet, datghe liever hebt een’ bitt’ren doodt te sterven,
            Dan, zonder uwen boel, in ’t hof by my te zwerven:
            Die met zich heeft gesleept al uwe vroolijkheit:
            (1150) Op wienghe toch uw hart en zinnen hadt geleyt.
            Om u mijn liefde dan wel klaerlijk te doen blijken,
            Zal ik, uyt deerenis, uw laetste vonnis strijken.
            Want ik verzekert ben van tweederhande vreughd.
            Eerst dat ghy, als ghy sterft, dien schelm verzellen meught.
            (1155) Ten anderen, om u van my ook te bevrijen.
            En op dat u noch meêr bekent zy ’t medelijen
            En min, die ik u draegh, zoo stel ik in uw maght
            En keure, met wat doodt ghy wilt zijn omgebracht.
Maria.     Ik zeyde, en zegh het noch, en ’t is ook al mijn wenschen
            (1160) Dat ik verlost magh zijn van u, en zoo verslenssen.
            En zoo ik die genaê, daerom ik heb gebeên
            Verwerven magh, ben ik ten hooghste wel te vreên.
Herodes   Komt laet ons binnen gaen, leydt ghy haer wegh te zaemen,
            Ik zal van haere doodt de tijdt en plaetze raemen.
Bode.     (1165) Ik wacht op ’t geen ghy my genaedigh wilt gebiên.
            Zoo haest ghy ’t woord maer spreekt, uw wille zal geschiên.
Herodes   Ik wil dat ghy dit kroost zult werpen voor de honden,
            En dat het met de romp zal werden voorts verslonden.
            Want zy niet waerdigh zijn der aerde nocht het graf.
Bode.     (1170) Uw wille moet geschien, al dunktze my te straf.


[fol. F2r]

VIERDE BEDRYF.

IIIe. Uytkomst.

Marta. Herodes. Alexander. Aristobulus. Rey.

Marta.     O goedertiere Vorst, zoo ’t my wordt toegelaeten
            Van uwe Majesteit, en zoo het yet kan baeten,
            Bid ik u, ernstelijk, den haet, ’t vermoen en spijt,
            Waer doorghe op Marimi zoo zeer verbittert zijt,
            (1175) Hoewel met onrecht, ver van u te willen jaeghen,
            En jegens uw Gemael u goedighlijk te draeghen.
            ’k Bid u, om Godes wil, gebruyk rechtvaerdigheyt
            Aen uwe wedergae; om dat ghy met bescheyd
            En met genaede elk een gewent zijt te bejeeg’nen.
            (1180) Straelt uw zon elders, laet het niet op haer maer reeg’nen.
            Indien ghy overspel wilt straffen naer de wet,
            Zoo loont deez kuyssche Vrouw, d’eer van uw huys en bedt.
            Och of maer deze beê van u moght zijn genooten,
            ’t Is beter schult verschoont, dan schuld vry bloedt vergooten.
Herodes   (1185) Eenvoudigh arrem wijf, onnoozel mensch, ik zie,
            Dat uwe jaeren, en de groote liefde, die
            Ghy draeght aen Marimi, u blinden, en beletten
            Te zien, hoe ghy my zoekt onwetend om te zetten,
            Van’t recht tot onrecht, ook hoe datghe tegens reên,
            (1190) My zoekt, door uw gebeên en and’re moeylijkheên,
            Te porren, om deez vrouw, tot mijn bederf en schaede,
            Te toonen mijne gunst, te toogen mijn genaede.
            Toch alles te vergeefs. Mart. Naedien de Kooningh my
            Niet langer hooren wil, zoo gae ik aen een zy.
            Alexan. (1195) Heer Vader onze liefd, die, wy gebroeders, draeghen
            Tot uwe Gemaelin, onz Moeder, doet ons vraeghen
            Met neederighe beê, dat uwe Majesteyt
            Gedient wil zijn, met haer, (gelijk ons wort gezeyt)
[fol. F2v]
            Niet tegen recht en wet te doen om ’t leven brengen.
Herodes   (1200) Ghy spreekt met onbescheyd, ik wil het niet gehenghen.
            Alexan. O Vorst van ’t Joodsche volk, onz kinderlijke plicht
            Is ons niet onbekent; en dat wy in ’t gezicht
            En onder d’ooghen van u, Heere, zijn verscheenen,
            Was niet, om d’achtbaerheyd van Vader te verkleenen,
            (1205) Maer om hem te eeren, zoo wy kinders schuldigh zijn.
Herodes   Ik ken u daer voor niet, ik houde u niet voor mijn’
            In echt geteelde, maer voor vuile bastaert zoonen.
            Alexan. Vergeeff’ ’t ons, Heere, dat wy Moeder nu verschoonen,
            En zeggen, dat zy nooyt uw bed door geylheyt schon:
            (1210) ’t Welk wy ook zweeren by den schepper van de Zon,
            En dat de geene, die u anders dorst vertooghen,
            Uw kroon zoekt te verraên, en daer aen heeft gelooghen.
            Deeze onschuldt zal by ons met waep’nen zijn beweert,
            In spijt van dien, die ons door zulken blaem onteert.
            (1215) Hoe wel ’t u beter, dan ons, kinderen, zouw passen;
            Die minderjaerigh zijn, en niet geheel volwassen.
            Voorwaer ghy zijt te zeer verbittert en verwoedt,
            En licht’lijk mocht u schaên het onrecht datghe doet.
            Dies bid ik, andermael, voor my en voor mijn’ Broeder
            (1220) Dat ghy uw handt niet schend’t aen onze lieve Moeder.
            Op dat wy, leerende het woeden, door uw daên,
            Haer kuysheyd, tegens u, niet hoeven voor te staen.
Aristob.   Dewijlwe uw kinders zijn, schoon of ghy ’t zoekt t’ontkennen,
            En, door den bastaertnaem, onz Moeders eer te schennen;
            (1225) Zoo wil ik, niettemin, met neederigh ontzagh,
            En onderdaenigheyt, zoo veel ik immer magh,
            Met neergebooghe knien u smeeken en bezweeren,
            Van uwe Gemaelin genaedigh af te keeren
            Alle ongelijk en smaedt. Want zooze huyde sneeft,
            (1230) Zoo zult ghy wisselijk ook hebben uytgeleeft.
            En of ’t ons miste, en wy onz wraeke moesten staeken,
            Zoo zal de Hemel noch in ’t leste voor ons waeken.
[fol. F3r]
Rey.        O Heere smijdigh tóch het Koninglijk gemoedt!
Herodes   Dat zy gebooren zijn uyt overspeeligh bloedt,
            (1235) Dat kanmen lichtelijk aen hunne woorden speuren.
            Alexan. Ik bidde u, andermael, u niet te willen steuren
            Op Moeder, die u nooyt door haer bedrijf misdeê.
Aristob.   ’t Geen Alexander bidt, dat bidde ik (Vader) meê.
            Wilt d’onbedachtheyt van onz spreeken ons vergeeven.
            Alexan. (1240) Ey, lieve Vader, spaert ons Moeder toch in ’t leven.
Aristob.   Och Vader.
Herodes                     Zwijght dien naem, ghy zijt mijn kinders niet.
            Hoe komt het, krijghsluy, datghe deze twee ontziet,
            En niemandt onder u zijn deghen dart ontblooten,
            Omze in de boezems van deez bastaerden te stooten?
            (1245) Al zijn zy jong, tast toe, en ziet, dat ghyze vangt,
            ’t Zy dood oft levende, en met vaste boeyens prangt.
            Ik zal hen naer verdienst, voor hunnen moedwil straffen,
            Ik hebbe met den naem van kinders niet te schaffen.
Rey.                          O groote wreedigheyt.
                            (1250) Ay ziet de blanke zwaerden,
                                En met hoe goed beleyt,
                            Zy bey ’t gevecht aenvaerden.
                                Maer, laes! haer dapperheyt
                                Moet wijken voor ’t geweldt.
                                (1255) Want rede nocht bescheydt
                                By onzen Kooning geldt.
Alexan.   Ghy onrechtvaerdighe, ghy booze dwingelandt,
            Ghy doemde onz Moeder, helpt ons beyde meê van kant.
Aristob.   Ey Heer, wilt over ons een haestigh oordeel strijken,
            (1260) Op dat, nae u, deez kroon vervalle aen uws gelijken.
Herodes   ’t Waer best dit boos gedrocht in zijn begin gesmoort,
            Zoo kruypt de wortel van hun quaedt fenijn niet voort.


[fol. F3v]

VIERDE BEDRYF.

IVe. Uytkomst.

Raedsman. Herodes.

Raedsm.   Men kan een goeden raedt niet al te veel verhaelen.
            Al vindtze in ’t eerst geen stee, zy hoedt in ’t lest voor dwaelen.
            (1265) Ik bidde u, wederroept het vonnis, dat ghy spraekt,
            Ten laste van Me-vrouw, weêrroept het toch en staekt
            Het straffen, tot ik u geopent heb mijn reden.
Herodes   Dat is verloore moeyte en nutloos tijdt besteden.
Raedsm.   Ik bid, u Heer, bedaert, en sluyt uw’ ooren niet.
Herodes   (1270) Ik sal u hooren, als het recht zal zijn geschiet.
Raedsm.   Noch eenmael bid ik u de straflast in te trekken.
Herodes   Hy is rechtvaerdigh, en het moet voor vonnis strekken.
Raedsm.   Ghy zult, eer lang, ik ziet, van hartzeer en berouw
            Gaen quijnen, en vergeefs, staegh wenschen om Mevrouw.
Herodes   (1275) Noyt kreegh ik nae-berouw of wroeging van mijn daeden.
Raedsm.   Ja Heer, zoo lang ghy u van anderen liet raeden.
Herodes   ’k Weet niet waerom ghy my hierom het hoofd dus breekt.
Raedsm.   Om datter voor u niet dan schandt en smaedt in steekt.
Herodes   En dat door recht te doen? Ra. Door onrecht en door tooren.
Herodes   (1280) Ik kan met lijdzaemheydt uw reên naeuw langer hooren.
Raedsm.   Dewijl het u verveelt te luyst’ren naer mijn raedt
            Verschoont my, Heere, dat uw dienaer u verlaet.

Rey.
                                Als ’t buerhuys staet in brandt,
                        Dan moet de naebuer vlijtigh waeken,
                                (1285) Met emmers in de handt,
                        Die stortende langs wandt en daeken.
                                Op dat de vlam niet voort en slae.
                                Tot zijne en zijner naesten schaê.

[fol. F4r]
                                Zoo magh ik, arrem wijf,
                        (1290) Dewijl de Koning is aen ’t woeden,
                                Wel vreezen voor mijn lijf:
                        En kan ook wonder wel bevroeden,
                                Dat elk te recht magh zijn vervaert,
                                Nu hy zijn Egae zelf niet spaert.

                                (1295) Eerst werd men tot de Kroon,
                        Door kloekheydt en om deughdt verheeven:
                                Z’is nu niet meer het loon
                        Der deughde, maer zy wordt gegeven
                                Aen zulken, welker heerschappy
                                (1300) Bestaet uyt kracht en roovery.

                                Maer; ach! ’t is noodeloos
                        Te noemen al de wreede treeken
                                Van anderen die schoon boos,
                        By hem niet mooghen zijn geleeken:
                                (1305) Die hy, al zijnze noch zoo quaedt
                                In wreedtheydt ver te boven gaet.

                                Ay my, die nu zoo nae
                        Ben aen de straf, wie zal my vryen
                                Dan ghy, Heer, die my drae
                        (1310) Kont, by aldien ghy wilt, verblyen,
                                Met d’ondergang van dees’ Tyran;
                                Den wreedsten, die men vinden kan.

Continue
[fol. F4v]

VYFSTE BEDRYF.

Ie. Uytkomst.

Marta. Rey.

            GHy troostelooze rey, sleep onzer Koninginne,
            Menght uwen brakken dauw met d’onze uyt reyne minne.
            (1315) O wreede starren, die zoo godloos een besluyt
            Niet hebt, tot onzen heyl, genaedighlijk gestuyt.
            Maer zegh, ghy dwingelandt, ghy wreede en onbezinde,
            Hoe moght het van uw hart, dat ghy u wel beminde
            Onschuldighe eegemael, daer ghy de Joodsche kroon
            (1320) En scepter door bezit, door ’t stael hebt laeten dôôn?
            O droeve Juffer rey, laet ons onz traenen mengen.
Rey.      O onghelukkighe, die noch moest zien het plengen
            Der handen in het bloedt van d’onbesprooke vrouw.
            Gemeen is onze schâe, gemeen is onze rouw.
Marta.     (1325) O schandvlek van der aerd, uyt d’afgrond opgesteegen,
            Ghy, dien nocht vroomigheydt nocht deugde kon beweegen.
            Ghy hebt door dese moordt, hoewel ghy ’t niet gelooft,
            Tyran, het Jodendom van al zijn eer berooft,
            En onze vreede, en vreughdt, en steun ons afgenoomen,
            (1330) Sampt alle hoop van die oyt weder te bekoomen.
            Ach waerom sterf ik niet? wat is ’t dat my belet
            Dat ick door strop off kling my door deez quâen niet redt.
            Ach troostelooze schaer, ay wilt toch met ons weenen.
Rey.      Wat magh oock d’arme mensch op aerdsche dingen leenen!
            (1335) Hirkanus prachtigh huys, zoo glooryrijk voor heen,
            Leyt nu, helaes! te neer gesmeten en vertreên.
            Wanneer zal zulke deughdt en kloekheyt weder bloeyen?
            Doch al dat wereldtsch is, houdt eenmael op van groeyen.
Marta.     Maer zonder haer, die ik als dochter heb bemindt,
            (1340) Ben ik mijn leven môe, en tot de doodt gezint.
[fol. G1r]
            Ik wensche maer alleen te mogen dit verwerven
            Dat my Herodes, of ik haestigh quam te sterven,
            Geliefde by Mevrouw te leggen in een graff.
            Doch dat verkrijgh ik niet, want hy is veel te straf.
Rey.      (1345) Maer laet ons, bid ik u, ons speenen van het schreyen,
            Tot dat wy zeeker zijn van ’s Koningins verscheyen.
            Wie weet of onze Vorst, zich nae niet heeft bedacht.
            En door een nae-berouw, zijn wreedigheyt verzacht.
Marta.     Och och! dat ’s vruchteloos, men hoeft niet meer te waenen.
            (1350) Zie, hoe om haere doodt, de Koning smelt in traenen.


VYFDE BEDRYF.

IIe. Uytkomst.

Herodes alleen,

            Ghy ysselijke kol, ghy die de reên beleest,
            Die ons verblindt, en maekt den minnaer tot een beest.
            Ghy die met ondeughdt heult, ghy, vyandin der deughden.
            Ghy die een schaeduw zijt en steurenis der vreughden.
            (1355) Ghy die geen wit mooght zien, wie vrolijkheyd verveelt.
            Die gansch ondankbaerlijk doodt, die u heeft geteelt.
            Die alles zijt gewent verkeert en valsch te duyden.
            Ghy slaep der wakkeren, en woed der wijze luyden.
            Ghy onverzaedighde, en altoos wraek zieke gier,
            (1360) Vervloekte jeloesy, en schriklijk monster dier,
            Hebt ghe u, naer uwen zin noch niet genoegh ghewrooken.
            Hoe? houdt ghy noch niet op van tweedrachts vuir te stooken?
            Ik heb, u te geval, mijn’ Hopman omgebracht,
            Door u is ’t dat mijn lief den laetsten slagh verwacht.
            (1365) Wat zegh ik? heb ik niet het vonnis zelf gegeven
            Van haer te dooden? ach. Zy is niet meer in ’t leven.
            Mijn last is uytgevoert. Zoo niet, ik ben verraên.
            En is mijn wil volbracht, zoo is ’t met my gedaen.
[fol. G1v]
            Mijn leven loopt gevaer, is zy niet heen gevaeren.
            (1370) En heeft zy ’t afgeleyt, zal ik het mijn niet spaeren.
            Dies vlot ik tusschen vreez en droefheydt, maer ik zie
            Een Boode, uyt wiens gelaet ik leez de droeve mîe.


VYFDE BEDRYF.

IIIe. Uytkomst.

Herodes. Bode. Marta. Rey.

            Verhael my ’t geen ghy brengt, ’t zy goede oft quaede tijding.
Bode.     Mijn harte sluyt van rouw en enk’le medelijding.
            (1375) Uw Majeiteyts gebodt van zachtheydt en genâe,
            Quam tot de Koningin, ach leyder! wat te spâe.
Herodes   O my ellendighe, wat heb ik voor genoomen?
Bode.     De Bôô, die ’t eynde zagh, zal daedelijk hier koomen.
            Uw Mariamne is doodt. Mart. Ach! nu zy is van kant
            (1380) Die my was al mijn troost, en eenigh onderstandt,
            Zoo leef ik langer niet, en zoo de rouw my blijven
            Laet in het leven, ’k zal my zelleve ook ontlijven.
Herodes   Wie dacht, dat mijn verhardt, jae mijn versteent gemoedt,
            Zoo haest zouw zijn verzacht, zoo schielijk zijn verzoet.
            (1385) Hoe weynigh dacht ik my zoo haestigh te bedroeven!
            Och had ik met mijn last wat langer konnen toeven,
            Gelijk mijn vriend my ried, ghy zouwt noch zijn gespaert,
            En wy te zaeme in echt gebleven zijn gepaert.
            Ik zond wel yemand heen, om ’t vonnis te weêrroepen.
            (1390) Maer die zal al te spâe gheraekt zijn by de troepen
            Daer ’t uytgevoert moest zijn. Mijn hart staet in een pars.
            En zonder Marimi ben ik mijn leven wars.
Rey.      Dit is de waere vrucht van ’t laete naeberouwen.
            Ach arme, jae veel eer gelukkighste aller Vrouwen
            (1395) Om datghe, door de doodt, geraekt zijt in de vreughdt,
            En vreede, daer u van dit jammerdal niet heught.
[fol. G2r]
Herodes   Godlooze en wreede Vorst, (zoo magh ik my wel noemen)
            My, die onschuldighlijk mijn Eegae darde doemen;
            Proeft nu de galle en alst van al uw wreedigheên.
            (1400) Zie daer de Boode, die u ’t vorder uyt zal breên.


VYFDE BEDRYF.

IIIIe. Uytkomst.

Bode. Herodes. Rey. Salome. Raedsman.

Bode.     Ik zoude in twijffel zijn, mijn Heer, of deze maere,
            Die ik u brengen zal, u droef oft blijde waere,
            Zoo ik niet zeeker wist, dat, ’t geen daer is geschiedt,
            Was uytgevoert door u wel duydelijk gebiedt.
            (1405) Het zal dan zijn mijn plicht u, Heere, te vertellen
            Hoe datmen uw bevel in ’t werk heeft laeten stellen.
Herodes   Gae voort, op dat deez dood my geef zoo groot een smert
            Als was de vreughde, die by my genooten werdt
            Toen ik ’er last toe gaf. Bode. Mevrouw die werd getrokken
            (1410) Ter plaetse, daer te voor Sohém had moeten bokken.
            Zy trad kloekmoedigh voort, en sprak den Krijghsman aen
            Met onvertsaeghde stem, en liet niet eenen traen,
            En zey, wat toeft ghy! heeft de Koonink niet gebooden,
            Dat ghy my daedelijk zoudt zonder uytstel dooden?
            (1415) Ik sterref onbevreest, en haek, (’t is Godt bekent)
            Meer, dan Herodes zelf kan wenschen, naer mijn endt.
            Alleen bekommeren my mijne lieve panden,
            Die zullen, nae mijn dood, ook vallen in de handen
            En ongenae van hem, om mijnent wil; dan al
            (1420) Mijn hoop is, dat mijn Godt hun trooster wezen zal,
            En wezen over hun een Vader, en hen leiden,
            In deez benaeuwde tijd door alle zorglijkheiden:
            Dat hy hun prenten zal zijn liefde en vreez in ’t hert,
            Op dat mijn lieve vrucht altijd gedreven werd
[fol. G2v]
            (1425) Van eenen heyl’ghen brandt en yver tot den Heere
            En liever sterve, dan zich van zijn’ godsdienst keere.
            Maer die verbasterde, die altijd blijft verwoedt,
            En nemmermeer zijn zat heeft van een anders bloedt,
            Verzae zich nu aen ’t mijn, dat door hem wordt vergooten;
            (1430) Maer denk niet, dat het my, oft mijne teng’re looten
            Zal quetzen in haer eer. De tijdt die alles meldt,
            Zal, zoo wanneer hier nae, mijn sterven wordt vertelt,
            Mijn onschuld dan met een wel weten te openbaeren,
            En ’t ongelijk, van hem aen my gedaen, verklaeren.
            (1435) Zijn blinde wreedtheit kan het aerdsche alleen maer schaên.
            Het Hemelsche mijn ziel heeft hy geen vatten aen.
            Toen nam zy afscheyd van haer welbeminde Moeder,
            En kuste haer, en zey, ons Godt zy uw behoeder.
            Ik gae van hier. Mevrouw, ter plaetze, daer geen haet,
            (1440) Nocht vuyle jaloesy, nocht boosheydt omme gaet.
            Daer der Tirannen maght nocht vuysten konnen reyken.
            Daer onze zielen zijn in glory, tot een teyken
            En loon van haere trouw: ik tócht om daer te zijn:
            Deez doodt is my een deur, zy geeft my angst nocht pijn.
            (1445) Vaer wel, Mevrouw, vaer wel, ik moet van hier vertrekken.
            De Moeder, die haer moest voor een vertrooster strekken,
            In plaets van moedighen, bestraft haer, ende zeyt
            Dat zy boosaerdigh was, en vol hoovaerdigheyt,
            En door haer stuers en nors bejeeg’nen en verkerven
            (1450) By zulk een’ goeden man, verdiende zoo te sterven.
            Zy dulde ’t en zweegh stil, en bukte voor het zwaerdt:
            Het hooft viel neder, en de ziel steegh Hemelwaert.
            ’t Gaet op een schreyen, al d’omstanders zijn bewooghen;
            De droefheyd parst een daeuw van traenen uyt hun ooghen.
            (1455) Zoodanigh was het eyndt van deez doorluchte Vrouw.
            Herodes Is Marimi dan doodt, en smelt ik niet van rouw?
            Is Mariamne doodt, en heeftze my begeven?
            En zoude ik, zonder haer, wel langer konnen leven?
[fol. G3r]
            O doodt, ô wreede dood, ’k bid zoo het u behaeght,
            (1460) Dat ghy, met mijne helft, ’t geheel ook met u draeght.
            Is Mariamne wegh, en volgh ik niet haer schreeden?
            Is Marimi zoo heen? Is zy my voor getreden?
            En volgh ik niet haer spoor? Of is my onbekent,
            Hoe datmen, alsmen wil, kan raeken aen zijn endt?
            Hy tast naer ’s Bodes degen.
            (1465) Neen: dit ’s de rechte wegh, dit Lemmer zalze baenen;
            Gelijk des Krijghsmans kling mijn schoone Zon deê taenen.
            Getrouwe Bode leent uw’ Kooning uw geweer;
            Of wring het liever in den boezem van uw’ Heer.
            Raedsm.Bedaer, ô Vorst, bedaer van deze raezernyen,
            (1470) Die ’t Kooninklijk gemoedt te laffelijk bestryen.
Herodes   ’t Is my onmoogelijk (ach my ik word zoo bang)
            Een uer te leven nae die Zon haer ondergang.
            Ghy onderdaenen, die voor mijnen troon moet buyghen,
            ’t Is nu de rechte tijdt uw trouwe te betuyghen.
            (1475) Door wreecking van de doodt der zuyv’re Kooningin.
            Paeyt die onschuldighe, komt drukt uw daggen in
            Deez goddelooze borst, komt paeyt haer met de stroomen
            Van ’t ziedend bloedt, dat uyt mijn wonden voort zal koomen.
            Maer, ô verwaete hoop! ghy zijt te bloode en dert
            (1480) Niet groots bestaen, waer door uw naem roemkundigh wert:
            Gaet roept my Marimi, zeght dat ick haer wil spreecken.
Bode.     Hoe of men mijnen Heer dit uyt het hooffd zal steecken?
Herodes   Ontbiedt haer dadelijck, zeght, dat zy voorts verschijn.
Bode.     Daer is geen middel toe, mijn Heer, het kan niet zijn.
Herodes   (1485) Wat is’er inde wegh?
Bode.     Zy kan geen antwoordt geven.
Herodes   Wat schort mijn Eegae dan?
Bode.     Zy is niet meer in ’t leven.
Herodes   Is Marimi dan doodt? O Hemel! is het waer?
            Is Mariamne doodt, en leef ik zonder haer?
Salome   Mijn Heere staek den rouw, en houw en draeg zich mannelijk.
Herodes   (1490) Ghy dart mijn troosten, en ghy riedt my zoo tirannelijk
[fol. G3v]
            Tot dese moordery. Ghy Godtvergeete wijf,
            Vreest ghy mijn gramschap niet, nocht voor uw eyge lijf.
            Vertrekt u voorts van hier, ik wil u voor mijn’ ooghen,
            Nocht in mijn Hof met uw gezin niet meer gedooghen.
            (1495) Maer ghy, mijn trouwe vriendt, en haeter van ’t gevley,
            Op wien ik meenighmael al mijne zorghen ley,
            Bedroeft u met uw’ Vorst: beklaeght het bitter scheyen
            Van zijne Gemaelin, vermengt ’t uw met zijn schreyen.
            Waer blijft mijn Marimi? Waer blijft mijn Eegemael,
            (1500) Zeght dat ik haer verwacht in mijn benede zael.
            Haer afzijn valt mijn zwaer, ik kan my niet vermaeken.
            ’k Zal, zoo ik haer magh zien, strax uyt mijn droefheyt raeken.
Raedsm.   Zijn quelling is zeer groot, zijn rouw is ongemeen.
            d’ Onsteltheyt van zijn ziel bedwellemt zijne reên.
Herodes   (1505) Wat’s d’oorzaek, als ik spreek, dat niemand naer my luystert?
            Men steekt de hoofden t’ zaem, en yeder een die fluystert.
Bode.     Gelieft uw Majesteyt zijn’ slaeve te gebiên.
Herodes   Men hael de Kooningin, ik moetze daet’lijk zien.
Bode.     Zy is geweest, mijn Heer, haer naem is maer gebleven.
Herodes   (1510) Geweest? Hoe? Is zy dood? Bode. ’k Heb u de miê gegeven.
Herodes   My dunkt my heught’er van, haer beeld staet voor mijn oogh
            Haer wezen waert’er voor. Ik zie haer daer om hoogh
            Noch vol van Majesteit, haer schoonte is aengewassen.
            Ik zie een schoone Rey van Eng’len op haer passen.
            (1515) d’ Een reykt haer palmen toe, en d’ander eenen kroon.
            Zy slaet haer kuysch gezicht op my, en ziet wat loon
            Ik, naer verdienst, ontfang van mijne tirannijen.
            O schoone Marimi, ghy kunt my noch verblijen,
            Eer dat ghy hoogher stijght, indienghe my de quaên
            (1520) En al het ongelijk, u van my aengedaen,
            Vergeeft, ô zuyv’re ziel, en zoo verlost van smarten.
            Mijn bidden komt, ik zweer ’t, uyt ongeveynsder harten.
            En, tot betuygenis van zulk een’ harte leedt,
            Merk, hoe mijn bange ziel tot d’uyttoght staet gereedt.
[fol. G4r]
Bode.     (1525) Ach my! de Vorst bezwijkt, zijn ziel komt op zijn lippen,
            Helpt hem op ’t Ledekant, eer datze wegh gaet glippen.
Raedsm.   Heer, ghy hebt zelf de schuldt van dit groot ongeval.
            Uw liefde, vreez, vermoên, en arghwaen hebben al
            Dit quaedt gebrouwen, en uw gloory dus verdonkert;
            (1530) Daer ’t uitgedoofde vuyr nu langer niet van flonkert.
            Ghy wist aen yeder volk te geven wet naer eysch.
            En ghy hebt geen gezagh op eyghe wil nocht vleysch.
            d’ Allervernuftighsten begaen de grootste faelen.
            d’ Aller onschuldighsten die moeten ’t lagh betaelen.
              (1535) Ziet arme zwakke menschen,
                            Hoe gramschap oorzaek is
                            Van allerhande quaên.
                        Dies mooght ghy billijk wenschen,
                            Dat nimmer, buyten gis
                            (1540) De rede u koom’ t’ontgaen.

                            Indien ghy niet, vergeefs, daer nae,
                            U wilt bedroeven, doch te spaê.
                        Want deze scharpe spooren
                        Van yvermin en tooren
                            (1545) Vervoeren u, gelijk het blijkt,
                            Dat ghy van redens heirbaen wijkt.

UYT.

[fol. G4v: blanco]

Continue

Tekstkritiek:

vs. 562: naederhandt, er staat: naederhandr,
vs. 750: mindren er staat: andren, wat met pen is gecorrigeerd in min-dren
vs. 767: te er staat: re