Guillam Ogier - De seven hooft-sonden

Guillam Ogier: De seven hooft-sonden Antwerpen, Henderick Van Dunwalt [impressumvariant: weduwe van Michiel de Groot], 1682

Hooveerdicheydt	Ceneton068900
Gierigheydt	Ceneton068700
Onkuysheydt	Ceneton068930
Haet en nydt	Ceneton068820
Gulsigheydt	Ceneton068760
Gramschap	Ceneton068730
Traegheydt	Ceneton068960

Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Facsimile ex. UA P 11.1197 (Van Dunwalt) en UBL 1095 D 11 (De Groot) bij books.google
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. π1r]

Continue

SIET DE GENADE

UYT IONSTEN VERSAEMT

DE SEVEN
HOOFT-SONDEN
SPEELS-GHEWŸS
VERMAKELYCK
ENDE LEERSAEM
VOOR-GESTELT,
DOOR
G. OGIER,
Van Antwerpen.

HOOVERDIGHEYT — GIERIGHEYDT
ONKUYSHEYDT — HAEDT en NYDT
GULSIGHEŸDT — GRAMSCHAP — TRAGHEYDT.

T’ANTWERPEN Bÿ Henderick Van Dunwalt,
Boeckvercooper op de Melck-Merckt,
inde drÿ Monicken, 1682. [Impressumvariant: T’Amsterdam voor Michiel de Groot, Boeckver-
cooper op den Nieuwen dÿck, A° 1682.]

Gaspar Bouttats. inventor et fecit.

[fol. π1v: blanco]
[fol. π2r: blanco]
[fol. π2v: portret]

Continue

Op het Affbeeldtsel van
G. OGIER.

Dit’st Wesen sonder siel
Van aerde mÿns gelÿck
De siel behoort aen’t Rÿck,
Van Waers’ in’t lichaam viel.

Peeter Tys. Pinxit A° 1660. Gasp. Bouttat fec: aqua for: 1682

[fol. *1r]

AEN DE

GOEDT-AERDIGHE

LESERS.

PLUTARCHUS een Grieckx Philosóoph ende Historie schryver: schryft inde verghelijckinghe vande Doorluchtige Mannen, dat den kloeckmoedigen ende seer vermaerden Capiteyn van Athenen THEMISTOCLES, hem seer geirne behielp met vermaekelijcke dobbel-sinnige Spotteryen ende verhaelt van hem aldus: Als eenighe Capiteynen, ende Veldt-oversten THEMISTOCLES quaemen begroeten, ende hem vele gheluckx Wenschten met syn menighvuldighe Victorien, die hem eenen Regeerder weerdigh maeckte te syn, over geheel Griecken-landt, soo antwoorde hy, Hun-lieden, Ick niet: maer mynen Sone Regeert over geheel Griec- [fol. *1v] ken. Waer op Sy-lieden hem vraeghden, hoe sullen wy dat verstaen? want uwen Sone en is noch maer een Kindt. Soo seyde hy: Athenen beheerst geheel Griecklandt, ick heersche over Athenen, myn Vrouwe heerst over my, ende mynen Sone over haer.
Den selven PLUTARCUS schryft oock van CICERO (niet tegenstaende dat hy de Weireldt heeft vervuldt met syne wel-sprekende geleertheyt) seer genegen was tot vermaeckelijcke Schimperye, Kluchtjens, oft Boerterye. Soo daenigh dat hy hem daer in niet en scheen te konnen versaden.
Van dier-gelycke gheneghentheden synder oock ontellijcke Ghekroonde Hoofden, ende Princen geweest, tot heden noch, van die onse Eeuwe beleven: de Eerelijcke Deuntjens ende belachelijcke spreucken syn de vrolijc- [fol. *2r] ke geselschappen seer nootsaeckelijck, sonder welcke dat de Costelijcke Maeltyden, ende leckere drancken, haest uyt de gedachten verdwynen.
PLATO maeckten een magere Maeltydt, Vet: met syne seer vermaeckelijcke Aerdige vertellingen, ofte spreucken: alsoo dat van weghen de brasserye ofte Overdadigheyt der Spyse niemanden ongesont en konde worden, ende nochtans vele daeghen op dien goeden Kost ende Dranck konden teiren: ende hun verghenoegen door de bevallighe saemen spraecken die over Tafel waeren voor ghevallen.
Oock en kom’et altydt niet gelegen van Goddelijcke saecken te spreken, dan alleen daer plaets ende ghelegentheyt reden toe verleenen: ofte het waer het Heylighdom met de voeten vertreden.
Wederom te handelen de Poli- [fol. *2v] tique ofte Wereldt heerschende saecken, is ongelegen voor gheruste Borgers, als wesende vol van alle peryckelen, daer geene Vrienden in betrouwt en mogen worden: want d’open-hertigheyt kan schadelijck wesen, en de gheveynstheydt kan op den Waeghen van Triumphe ingehaelt worden.
Den Prince der Philosophen Socrates sittende eens over Tafel werdt versocht van eenige Vrienden jets te segghen van syne wetenschap ende wysheyt: waer op hy antwoorde: Het gene dat ick wete, dat komt hier ongheleghen te segghen. Waer mede dat hy genoeghsaem gaf te kennen, dat tusschen den Kost en Dranck de wysheyt wordt onnut gemaeckt, oft gelyck het spreeck-woort seght, Roosen voor de Verckens gestrooyt. Want hy voorsagh dat syne Gheleertheyt wey- [fol. *3r] nigh soude gelden by een gheselschap dat aen Deuntjens, ende Boertigheden den vollen Thoom hadde ghegeven.
Dus hebbe ick met der Handt gevat alles dat tot vermaeck, en leeringh soude konnen dienen, te vreden wesende myne gedachten te voldoen, ende met geene geraepte Vreught van andere Dichters my te bemoeyen,want ick soude niet geirne met eenen Mantel vol lappen voor den dagh komen, ende noch seer fraey meynen te wesen als ick my onder soo vele goede Oordeelders soude moeten verthoonen: ende oock meschien niet en sullen willen verstaen dat de Hooft-sonden al lacchende, voor den dagh sullen komen, daer de selve met bitter Traenen behooren beweent te worden. Maer soo sich jemant daer aen soude [fol. *3v] willen stooten, die soude ick wel willen vraeghen wanneer dat de Sonden beweent moeten worden? voor, oft naer dat de Sonden geschiet syn? het Berouw komt uyt de gedaene Sonde oft uyt het volle toe-gheven vanden wille, tot de Sonden: maer nooyt en wort die beweent sonder geschiet, oft gewilt te hebben, oft dat soude moeten de Deught genoemt worden.
Maer tot de Sonden looptmen als lacchende, singende, spelende, dansende in alle Brootdroncken dertelheden oft quade moetwillige in-beldinge sonder de gedachten inden Thoom van reden te willen houden, ende dat noch selden dat het gheluck hun diene om tydt van weenen oft Berouw te verwecken. Ghelyck vele van dese wercken belachelijck schynen te spelen, maer al te droevigh Eynden.
[fol. *4r]
Goet-aerdighe Lesers U.E. Bescheydentheyt stelle ick als Rechters aengaende dese myne wercken, toe-ghe-eygent aende Seven Hooft-sonden. Verworpt dit myn tyts vermaeck, van weynige Uren (die my boven het nootsaeckelijck waren over gebleven) ofte laet het dienen tot wel behaegen. Want ick sal my verghenoeghen in wat manieren dat U.E. Oordeelen sullen wesen. Blyvende

U. E. D. W.

G. OGIER.

[fol. *4v]

AEN MYNE BESONDERE

GOET-IONSTIGHE

VRIENDEN,

Die my door hunne gheestighe Rym-Consten
(over dit Werck) hebben ver-eert.

Versoeckende my te willen verschoonen dat ick de selve
door den Druck hier niet en hebbe by-ghevoeght.

DE danckbaerheyt die sal myn Hert altydt bewoonen,
Voor t’gen’ myn Vrienden gunst believen heeft te thoonen:
Ick heb een hooger Roem verkregen door uw’ Pen’
Als ick bevinden kan dat ik die waerdigh ben.
(5) En mits ick uwe Konst meer weegh als myn begeiren
Tot ydel Eere streckt: soo waer het om te deiren
Dat soo der Musen sogh ter Aerden werd’ gespat,
Daer uwe Konst de schimp, en ik de schant van had’.
Myn waerde Vrienden! laet uw’ Arbeydt niet berouwen;
(10) Ick acht het my gedaen, en derf daer toe vertrouwen
Dat u beleefde gunst’ myn achtbaerheyt bemint:
Maer ick en heb daarom een yder niet te Vri’nt,
Den Nydt schoot uyt syn Hol, die nu sigh magh verbergen:
Niet dat ick Nydt ontsien! maer wil die oock niet tergen,
(15) Want als den minsten Steen hem voor de schenen staet
Verblomt hy alle dingh, door reden, en den Haet,
Die heeft hy tot een Deught, en kan gebreken wysen,
En het gepresen, kan hy wederom misprysen:
Want niet en isser dat den Hate Nydt soo seer
(20) Ter Herten gaet, als d’Eer, van een gegeven Eer.

U.E. Alderdienstwillighsten Dienaer

G. OGIER.

[fol. 1π1r]

Continue

HOOVERDIGHEYT
Gaspar Bouttats inventor et fecit.

[fol. 1π1v: blanco]

[fol. A1r, p. 1] Hooveerdigheyt

Continue

DE

HOOVEERDIG-
HEYT.

KLUCHTS-GEWYS VERTOONT

Op de Kamer vande

VIOLIERE

Den 18. October ANNO 1644.

BINNEN ANTWERPEN.

[fol. A1v, p. 2] Hooveerdigheyt

VOOR-REDEN.

T’Is noodeloos den roem der defte Edelmannen
En vromen Adelinck, weer’ nieuwelijckx te wannen
Uyt d’alghemeyne stof van den gheringhen Mensch.
t’Is vruchteloos betracht, soo jemant buyten wensch
(5) De hant aen Werck wilt slaen diens lof wel uyt te spreken
Terwyl soo wel versien, syn, alle Bibliotheken
Vol diens eyghendoms, want selden Werck men staeckt
Van de gheleerde Pen’ oft jevers in sy raeckt
Den lof des Edeldoms, hoe reden-rijcke weten
(10) Te handelen desen roem de Princen der Poëten
d’Historien die iets te lesen weerdigh syn
Vercieren, hun verhael met die Lofwaerde schyn
En glans, om soo de wel, en éld’ gheboren huysen
Den sprinckvloet van hun Naem, en d’opghetrocken sluysen
(15) Van deuchts bevoorderingh, en heldelijck beleydt
Te stellen op d’Altaer van d’onvergetentheyt.
Maer even soo men tracht de deuchden uyt te belden:
Soo is het oock van nood’ de sonden uyt te schelden
Een jeder gingh de deucht seer lichtelijcken af
(20) En waerder voor de sond’ gheen ordentlijcke straf.
Dies heeft ons goet ghedocht belachelijck te toetsen
Die uwe Edelheyt soo schynen naer te boetsen
Ghelijck den Ezel die syn Meester streelen ghingh
In plaetse van den Hondt, die voor syn loon ontfingh
(25) De huyt wel af-ghesmeert met bueck oft eycke klupp’len
Vermits hy onderwon den Hondt syn gheestigh hupp’len
En aengheboren aerdt plomp-ladigh naer te doen.
Hier stellen wy u voor t’vermetelijck fatsoen
[fol. A2r, p. 3] Hooveerdigheyt
En d’opgheblasentheyt van sulcken slach van dwaesen
(30) Die van hun groot gheslacht vermetelijcken raesen.
En benghelen ieder een, en stoeffen stadigh van
Hun louter schelmery, dus sulck on-edel-man
Ist dat hem hier verthoont die gheen bescheyt noch klaerheyt
En heeft van syn gheslacht, jae selver niet by waerheyt
(35) Wie dat syn Ouders syn, die onbeschaemde keur
Verdicht hem een gheslacht, en stelt hem t’ beste veur.
Toch t’ is ons meyningh niet hier jemant door te stooren
Maer tot vermaeck ghedicht gunt ooren, om te hooren.

[fol. A2v, p. 4] Hooveerdigheyt

PERSONAGIEN.

Francisco: Vermeynde Ioncker
Ioos: Eenen jonghen Knecht
Boer.
Beyken. Een bedroghen Dochter
Baes Vande Beirstekers
Balten Beirsteker
Paschyn. Een straet-gietster
Truy. Straet-gietster

De Klucht speelt met den Avondt.

[p. 5] Hooveerdigheyt

DE

GIERIGHEYDT.

SPEEL-GHEWYS VERTHOONT

Op de Kamer vanden

OLYF-TACK

Den 18. FEBRUARY ANNO 1678.

BINNEN ANTWERPEN.

[fol. 2π1r]

Continue

GIERIGHEŸDT

Gasp. Bouttats. inventor et fecit.

[fol. 2π1v: blanco]

[p. 48] Gierigheydt

TOT DE LESERS.

DIT all’-ghemeyn ghebreck de Gierigheyt, te voeghen
En scheen myn Ionckheyt niet te connen, want ick naer
De Nijdigheyt, die wy het lest van vijf, opdroeghen.
Dees’ Sonden, staeckten tot omtrent de dertich Iaer.

(5) Maer soo ick over-last van vriendelijck bekijven,
Beschuldicht wert, dat ik tot Gheesten ongherief
Twee stucken, inde Pen, liet Dertigh Iaeren blijven:
Soo kreegh ick weer de Const, om Const-beminders lief.

Dan soo ick tusschen dat, had meer verheven saecken
(10) In Rijmery ghestelt, en op een vaste Maet:
Soo cond’ ick Schier-loosheyt van Koddery niet maecken
Iets anders, dan, ghelijck die op haar voeten staet.

Hier can den Leser van myn Oud’, en Ionghe Iaeren
Een Oordeel strijcken, van verbetert, oft verflout:
(15) De losse Ionckheyt schreef dat in myn Sinnen waeren:
Dat yverighe Vyer is meest in my verkout.

Ick ben soo dom oock niet in Ydelheyt ghevallen
Dat ick een anders fael niet achten sou de myn;
Beriep ick een ghebreck, ick heb’t ghebreck van allen:
(20) Laet van u Goedigheyt daer voor Ghebeden syn.

G. OGIER.

[p. 49] Gierigheydt

OP D’ONNOOSELE

DINGHEN.

DOor misverstandt, soo wort hier d’Eerbaerheyt gheblaemt:
d’Onnooselheyt gaet voort, met onverbelghde* schaemt:
Noch past op Hoere naem, noch leet dat haer gheschiet:
Soo kloeck verdraeght de Deught t’onwetende verdriet.

[p. 50] Gierigheydt

PERSONAGIEN.

Gieraert, Vader van Dingen.
Dingen, Sijne Dochter.
Sara, Haere Moey.
Perijn, Haer Peetjen.
Floris, Haer Vrijer.
Rombert, Hollandtse Soldaet trouwt met Dingen.
1. Arbeyder.
2. Arbeyder.
Ghebuerman.

Speelt met den Avondt.

[p. 51] Gierigheydt

GIERIGHEYDT.

EERSTE UYT-KOMST.

GIERAERT, DINGEN.*

Gier. HA Kleter, Klickspil, Dant, gy op-gestreelde Pop
Gy Vaderlyck verdriet, wat steeckt u in de Kop
Wat let u dertel Vleesch? segh waerom wilde trouwen
Als met u Arremoe my in het Graf te douwen?
(5) ô Weelde wars en moe, doch spiegelt u aen Lyn
Aen Griet, en Maey, aen Truy, aen Lis aen Jaquemyn
Aen Ester, aen Phlipot, aen Bey, aen Apolony
D’een heeft een Rib in twee, en d’ander heeft een trony
Dat gheen gheschapen Dier can meer mismaecktheydt draeghen:
(10) En wete wel waer van? alleen van Manne slaeghen.
Syt gy het schoon gestel van uwe leden moe?
Die door een lompe Gast, jae door een botte Koe
Niet waert een Man genaemt, maer by een Beest geleken
Als van een Beul getoeft u sou de leden breken?
(15) Gy grenicht, doede Laef? ô stout en Eerloos Vel
Gy grenicht doede? wacht ay wacht het sal u wel
Ten Etter en ten Bloet uyt sweiren sou ick meenen,
Gy sult dat grenigen ick vrees, te laet beweenen:
Grenigen als u Vaer uyt sorrighvuldigheydt
(20) Voor u, een eenigh Kint, uyt reen te voren leyt
Het geen u naken sal, want noyt sal Kint beclijven
Dat met syn Ouders tracht de sot, en spot te drijven.
Ding. t’Is al den dach te doen dat Vader daer van spreckt:
En ’t schijnt dat alle-Man syn Vrou de leden breeckt:
(25) ’t Schijnt dat de Mannen al syn Moorders, wreede Beulen,
Nochtans soo hoop ick noch met eenen Man te heulen.
[p. 52] Gierigheydt
Gier. Weerspann’ghe Dochter, die door moet-wil niet en vreest
Het voorbeelt, van soo veel, die voor u syn geweest,
Die d’Ur’ vervloeckten, en de Sotheyt die hun raeyden
(30) Den blyden Haen te volgen, die’t goet Weer aen craeyden.
Ding. Men vint van duysenden wel een, die haer beclaeght:
Het gheen de droeve Maer de gantsche stadt door draeght.
Maer waerom spreekt gy niet van die het hun beloven;
Want die gaen in’t getal met duysende te boven:
(35) Claeght Babel, claeght Lucy, Elisabeth, of Francijn,
Cornelia, of Agneet, Cecilia, of Perijn,
Claeght Dingen? Aldegond’, Beatrix of Susanneken?
Sibil, of Monica, of hoorde clacht van Tanneken?
Heeft Ursel, Dorothe, en Geertruy niet gheseyt
(40) Dat meest het Houwelijck van Vrouwen wort beschreyt
Om dat, gelyckt behoort, de Mans de Broecken,, houwen?
’t Onredelijck gebiedt? van dat de doecken,, wouwen
Baert walgh, en onlust tot behoorte van de Man
Om dat een dweerse Vrou met t’ hooft niet deur en can.
Gier. (45) Hou Schoon-tael, hou toch op, en acht u toch niet wijser;
Gy hebt soo stegen Kop als uyt een taeijen ijser
Tot buygen niet gesint, tot breken noch veel min.
Ding. De Iongman evenwel heeft tot my groote sin.
Gier. Het Vlees set ick hem by, ’k heb anders niet te derven,
(50) En eer ick meerder gaf ’k liet u van Honger sterven.
Ding. Wie eyscht, Wie maent, Wie claeght? geeft Vader dat gy wilt,
Gier. Dats wel geseyt, pack-op, en met hem henen brilt
[p. 53] Gierigheydt

Hy gaet binnen, en sluyt Haer buyten het Huys, hy kijckt uyt de Venster.

Ding. Myn Vader heb ick my hier qualijck in gedragen,
Castijdt my naer verdienst, verdobbelt uwe slagen;
(55) Waerom toch sluyt gy my soo schandich buytens huys?
Gy weet een Dochter is toch allesints niet thuys:
Myn Vader laet my toch om mynder eeren binnen
Gier. Ick doe myn deur niet op uyt schae, maer om te winnen;
Ding. t’Is winst wanneer men schout dat argenisse geeft
Gier. (60) t’Is schae aen Lé, en Slodt dat syn verslijten heeft,
Ding. De Eer lijdt meerder last, eens quijt is al verloren,
Gier. Het schaep en heeft geen Wol, ten dient noch niet geschoren:
Ding. Ick dwing u oock niet af
Gier. Ick bied’ u niet een sier
Ding. Ick ben daer me gerust
Gier. Ick ken dat flauwe vier,
(65) Dat eyndelyck door roock syn Meester doet verschuyven,
Myn Pluymen syn noch vast sy willen noch niet ruyven:
De snoeren aen de Bors die cnoopen noch te vast,
De Sleutel is misleyt die op de Gelt-kist past,
Het Silver staet verset met Huysselijcke panden,
(70) Ick heb het al gebreck, ick stae met ydel handen,
Ding. Ick spreeck noch eens geseyt, in’t minste daer niet van.
Gier. Ick weet het wel, gy spreckt voor ’t eerste van de Man,
t’Schijnt redelijck tot daer, dan Man en Vrouw te gader
Die nemen t’samen raet tot plucken vande Vader;
(75) Ick ken die parten wel, gy wenst een Man tot baet,
En ick in tegendeel verworpe dat my schaet:
[p. 54] Gierigheydt
Hoor Dingen packt u deur, gaet Dingen sonder Dingen;
Hy heeft langh Dingen die met u sal derven singen,
Nacht Dingen
Ding. Ach Vader laet my in!
Gier. Dat most syn,
(80) Waert maer een oortjen waerdt haer Dingen dat waer myn:
Onnutte Dingen keirt men veerdigh uyt den huyse,
Als Kanckers van ’t Schappraey, de Ratten ende Muyse
Syn mynen Broot-cant niet soo schadelijck als gy zyt
Ding. Waer blyft dan dat ick Win?
Gier. Dat heb ick oock altyt
(85) Met Sorrighvuldigheyt bewaert en opgesloten,
Ding. En ick heb ommers niet myn leven langh genoten
Als arme bloote Kost, slechts Water, qualyck Broot
Gier. Swijght swijght, die matigheyt bewaert u van de Doot,
De Gulsigheyt die brenght de Menschen om het leven;
(90) Daer synder min door’t Sweert als Overdaet gebleven,
Ick heb u deught gedaen, dus neemt het al in ’t goet,
Gy hebt my min gecost dan Thijs syn Kneuter doet:
Maer dat ick heb beclaeght, en duysent-mael versworen
Dat gy oock niet met Hair of Pluymen waert geboren,
(95) t’Is noodeloose gelt dat m’aen te cleeden maeckt,
Noch prijs ick d’Indiaen daer gaen de lieden naeckt,
Ia ja, daer sien ick wat, toe Venster, toe.

SAER, BY-KOMINGH.

Saer. Myn Ooghen
En hebben my die niet door Ouderdom bedroghen
Soo is het Dingen Nicht, sy ist, och ja sy ist!
(100) Wat droefheyt isser weer, ist al den ouden twist?
Maeckt Vader weer de Wreck? ick heb u te beclagen,
Maer hy en sal syn goet niet me ten grave dragen,
[p. 55] Gierigheydt
Een Gierigh Mensch en Swijn, soo lang die beyde leeft
Noyt jemant voordeel, rust, noch vreughde van hun heeft,
(105) Dan nae de Doot, dan gaet het lustich op een scharmen
Van d’eenen in het Gelt, van d’ander in de Darmen.
Ding. Ia wacht daer naer, en wort een Ouw verslenste Maeght,
Het jonck is aengenaem, wat out wort dat mishaeght
De frisse Kerels, die gesont syn op hun Koten.
Saer. (110) Daer’s geen soo leelijck dier schier uyt de Hel gesproten
Dat d’alderbraefsten quant nu niet becoren can,
O slecht-hooft als gy zyt, schoon, jonck al ver’ daer van,
t’Is Gelt, en anders niet, het Gelt dat maeckt de Vrouwen:
Al waer het schoon, en Ionck ter Werelt uyt-gedouwen
(115) Daer’s niet een Luyfen die ’t verlies beclagen sou,
Het syn meest Calaerts, en sy soeckent by de Vrouw,
Als Wijven opgestreelt, Gekrolt, Gerolt Gevreven,
Gelickt, Gestrickt, Gecrapt, als met een pen gheschreven,
Hy blinckt dat hy stinckt, gelyck een Koe naer Muskeliaet,
(120) Besiet de Kerel wel t’is soo hy gaet en staet:
Maer dat waer noch al jet; want arm crijght wel vermeugen;
Maer meeste stellen ’t aen om nieuwers toe te deugen.
Ding. Ia Moetjen gy spreekt oock gelijck myn Vader doet.
Saer. Ick segh ’et uyt ’t goet hert, u Vader om het Goet.
Ding. (125) ’t Mach hier oft daerom syn dat gy dit by mooght brengen,
Ten dient my nieuwers toe, als’t trouwen te verlengen,
[p. 56] Gierigheydt
t’Is u vergeten wat u jonckheyt oock al dé,
En daerom spreckt gy nu myn suffen Vader mé.
Saer. Ick spreeck geen Wrecken me, neen Nicht, wel waerom Crijten?
Ding. (130) Ick mach nu sonder hoop my voor het hert gaen smijten,
Myn Vader sluyt syn Huys, en gy sluyt u Gehoor,
Saer. Voor wie sluyt hy syn Huys?
Ding. Voor my, hy jaeght my door,
Saer. Hy jaeght u door! ô spijt! com Nichtjen, op dat voetjen
Danst Vader niet te langh ben ick u Saera Moetjen.
Ding. (135) Ick wil niet met u gaen; want Vader sou aen my
De oorsaeck geven van u comst en Kijvery,
Ick weet oock wel hy heeft in ’t minste niet te clagen,
Die van u woorden coopt dat gy s’hem sult ontdragen.
Saer. Soo houde my dan voor een langh-tongh doede Nicht?
(140) Dat gy een ander waert ick vloogh u in’t gesicht:
Ick hoor wel, t’is u schult g’en hebt niet willen swijgen
Soo heeft u Vader doen een baerden aensicht crijgen:
Die jonge Kleters syn soo vaerdigh en soo gau,
Om aen den Ouderdom een onverwachten snau
(145) Te geven, gaet terstont met Vader u versoenen.
Ding. Nu licht myn spille gantsch in’t asschen, want myn schoenen
Die wringen my soo hert, en niemant letter aen
Ick steker selver in, en moeter selfs me gaen.
Geen een verdriet alleen en comt den mensch beswaren,
(150) Verdriet dat volght verdriet al rots gewijs, en scharen,
Gelijck soldaten die hun Leytsman volgen naer,
Myn goede Moeder of u Kist myn Doodt-kist waer:
Wat heb ick sint u doodt al traenen moeten croppen,
Ick weyckten broodt daer in, en at het op voor soppen.
[p. 57] Gierigheydt
(155) Och soo gy jet vermeught in Godes heerschappy,
Ick bid toch anders niet versoeckt de doodt voor my.
Ick sterf, helaes ick sterf, schier alle oogenblicken;
Want alles is verkeert waer ick my toe wil schicken.
Indien ick trouwen wil soo wort myn Vader boos,
(160) En wijs ick trouwen af, soo seyt hy wild’ altoos
Hier op u Vaders hals, en last den cost verteiren
Gy ongevalligh Dingh, dat niemant comt begeiren.
Van Clooster noit gedocht, want daer is gelt aen vast,
Beggijn of Quesel is naer ’t Geestelijck getast.
(165) Een schijn van Heyligheyt, een Doecxken voor het bloeijen;
Als d’Hopeloose Maeght de Werelt comt verfoeijen.
Soo comter geen besluyt uyt Vaders Deuse Cop,
Dan slaep ick hem te langh, dan staen ick te vroeg op:
Dan isser cost te veel, al isser schier niet t’ eten.
(170) Een Solfersteck oock al genoegh om van te sweten.
Daer wort, al wat men doet, noit jet gedaen dat hem
Int minst behagen can, t’is wel een droeve stem,
Dat yselijck Geknor van Buld’ren, Vloecken, Tieren,
Voor die doet dat sy can.
Saer. Sus Nichtjen hout manieren,
(175) Stil Nichtjen, stil myn Kint, stil myn Schaep crijt niet meer
Myn Lief ay crijt toch niet.
Ding. Och waer ick by den Heer
Saer. Iongh Dier och laes, dus vroegh om sterven soo te roepen,
Een Kerel sou om u noch duysent pont versnoepen,
Ding. Och Moetjen spreeckt met schick.
Saer. Wel Kint, en ist niet waer?
Ding. (180) Ick swijge dat ick peys, sy souden wel, maer maer..
Saer. Wat is van dien maer maer? een Meysken op u leden,
Soo ranck gelyck een Ree, van aensicht wel besneden,
Bevalligh inde Tael, en goet naer Dochters schijn,
Die u vermuylen sou dat most een Esel sijn:
[p. 58] Gierigheydt
(185) Gy zyt geen Laery als die opgetooyde Poppen
Met dier gehuerde hair als witte Vegers coppen,
Gedoffelt en geplackt, die kijcken door de Cop
Gelyck een Kerk-Uyl doet Hoovaerdig door syn Lob,
Die vreemde maecksels syn om spott’lyck te begaepen,
(190) En vuyl, en vaddigh: maer een Walg om by te slaepen.
Een suyver lichaem schat een waere Vrijer veul;
Want al dat Vodde-tuygh dient als een wreede Beul
Aen een gerust gemoet, verteert de Beurs en Keuken:
Een lichaem best bequaem vol Bulten, en vol Breuken,
(195) Al dat gy meerder syt als eerlyck bedeckt,
Is’t Lichaem schant gedaen, en met de Kunst gegeckt.
Ding. Wat is gelyck een Slons in Huys, en Straet geloopen?
Geen Kleeren aen het lyf, noch Gelt om mé te koopen?
Wie dat soo ventigh is die staet wel in het hert,
Saer. (200) Nu Meysken soetjens wat en maeckt my niet te swert,
De Giergaerts hebben Gelt, gy zyter van gesproten,
En meest de Vrijers syn met t’selve sop begoten.
Ding. Neen Floris heeft my lief alleen om myn persoon.
Saer. Hy liegt tot barstens toe al geeft hy’t sulcken toon.
Ding. (205) Foey Moetjen dat staet vuyl een soo te heeten liegen,
Saer. My Wetten setten? gaet Sottin laet u bedriegen,
Gy hebt de luys in d’Oor, g’hebt my genoegh geseyt,
Dat dien ick Vader aen verwacht my om bescheyt.

Binnen.

Ding. t’Is altyt t’onpas, of geswegen, of gesproken;
(210) Wie sal de woorden naer hun wel-behaegen koken?
Ha Heer indien gy niet myn rechte toevlucht waert,
En van de Wanhoop, en Oneerbaerheyt bewaert,
Ick weet niet dus versuft hoe ick my sou gedragen;
Waert eens s’ Maents, eens ter Weeck, maer t’is hier alle dagen;
(215) Iae alle Uren eens, wie can dat uytgestaen?*

[p. 59] Gierigheydt

ROMBERT, BY-KOMINGH.

Romb. WAt staet dees stucke Hoers hier als een hont aen’t Iancken,
Gy loose Pry, met al u duysent slimme rancken,
Comt hier gebeiren of den Duyvel en syn Moer
Met al syn aenhangh u ter Hellen henen voer,
(220) En als men’t ondersocht soo ist een treck der Vodden,
Om deughdelijcke Lien hun Kinders te verbrodden,
En maecken Schelmen van een jongh onnoosel Gast:
Ist soo niet stucke Hoers? waer loopt gy ’k heb u vast.
Ding. Wel Vrient, wie doet u leet? sult gy hier moet-wil thoonen?
(225) Om dat misschien u Landt te vol van Hoeren woonen:
Bedenckt wat dat gy doet de Straten syn hier vry.
Romb. En bende dan geen Hoer, en zyt gy dan geen pry.
Ding. Ick heb geen rekeningh aen uws gelyck te geven.
Romb. Wel zyt gy degelyck soo openbaert u leven.
Ding. (230) En zyt gy degelyck, en is u Ooghe goet,
Soo weet, al wat gy siet, oock deg’lyck wesen moet:
Maer zyde schalck en boos, soo konde niet betrouwen
Al wat de quaden siet dat sal hy qualijck houwen.
Romb. Dat’s by myn Ziel geseyt soo wel als’t wesen can:
(235) Wat zyt gy voor een Mensch? wat zyde Vrou of Man?
Wat zyt gy Philosooph, Poëet, wat drommel bende?
Wat doet gy hier op straet, waer woonde? of wie kende?
Ding. Wy syn genoegh bekent soo wy ons selven kennen.
Romb. Gaet Hollandt, maeckt u voort, met al u Wijven Hennen.
(240) Dat Brabants Vrouwe-volc dat spant begut de Croon:
Met oorlof, hoe ’s u naem, gy schijnt oock matigh schoon.
En waer my niet geseyt van een bequame Vrijster,
Een Meysken als een Beelt, die singht gelyk een Lijster,
En goet te wachten, waer de Vader maer in’t graf
(245) Ick sweer, soo waer ick leef, ick stont myn Vrijster af,
[p. 60] Gierigheydt
Om soo een cnapse Dier voor echtelyck te Trouwen.
Maer nu vergeefme ’k moet het goet in Waerde houwen.
Ding. Het is al verr’ het best als’t u gebeuren magh.
Romb. Daer gaen ick seker op als morgen op den dagh;
(250) Waer woont hier eenen Man, of Vent ick soeker naer,
’k En weet of Mensch of Beest, een Rijck veroude Woeckenaer:
Het is syn Dochter die ick haest te trouwen schat.
Ding. Dien Man woont wijt van hier op’t eynde vande Stadt,
Hy heeft een eenigh Kint.
Romb. Een Dochter dat is waer
(255) Van redelycke slach, ay segh my kende haer?
Ding. Neen ick en ken haer niet.
Romb. Ick salder me gequelt,, syn,
Hoedanigh dat s’oock is, dan ’t sal maer om haer gelt,, syn.
Ding. Dat is ellendigheyt te trouwen om het Gelt.
Romb. De caligheyt uyt noot is heden soo gestelt.
Ding. (260) Wel maeckt u saecken cort, en laet het u gelucken.
Romb. Cort en goet, of de Moedt springt seffens op twee krucken.
Ding. Ick gaen myn bootschap doen want t’is myn hoogen tyt.

Binnen.

Romb. Gaet als ick soecken moet die gy toch niet en zyt.
Nu staen ick even schoon soo wel als d’eerste uren,
(265) Ick ben niet wijs genoegh myn saecken uyt te vuren:
Ick wil een Vrijer syn en weet niet wie ick Vry,
En die het weten sou, die vraegh ick niet of sy
My daer geleyden wilt, het Meysken ’k moet het seggen
Was geestigh, over waert syn koten by te leggen,
(270) ’t Was beter niet gevraeght; want tusschen vraegh en spraeck
Met ongelijck van slagh verandert heel de saeck.
[p. 61] Gierigheydt
Het moet togh Gelt syn, of ick gever anders den draey,, van,
En soo ick Gelt becom soo ben ick myn ziel een fraey,, Man.

SARA, BY-KOMINGH.

Saer. ,, K’HEb Dingens Vader langh en breet van haer gesproken;
(275) ,, Maer’t is de Vreck vergeefs het hooft met haer gebroken,
,, En Floris die hout aen, en ’t schijnt s’hem oock bemint,
,, Een al te Vrecke Geck maeckt ongeluckigh Kint,
Ons Dingen is hier niet. Sy soeckt Dingen.
Romb. Wat Dingen soeckt gy Vrou?
Saer. De Dingen die ick soeck en eys ick niet van ou
Rom. (280) ,, t’Sal begut Gelt sijn, en dat soeckse te verswygen
,, Ick moet hier maecken van het vol bescheet te crijgen,
Ick had u Dingen hier gevonden op de Straet
Alsoo genomen, meynt gy soo met boos en quaet
U Dingen weer te sien, ick help u Dingen missen.
Saer. (285) Waer is ons Dingen dan?
Romb. Dat cont gy licht’lijck gissen,
Wel op-gesloten soo dat Dingen toe behoort.
Saer. Wel comt gy van een Mensch of van de Beesten voort?
,, Soo hout hy Dingen Nicht gecamert en gesloten;
Hoe is die dulligheyt u in de cop geschoten
(290) Dat gy een eerlijck Man syn Dingen soo ontvoert;
Romb. Ick heb het al met een by al myn quaet gesnoert.
Saer. ô Goddeloosen Boef wel waerdigh te verdommen.
Romb. Ick ben om Dingen, of om Gelt al hier gecommen.
Saer. Van Dingen dat mach syn, van Gelt dat slade mis,
(295) Weet dat voor u niet dat, niet eenen stuyver is.
[p. 62] Gierigheydt
Romb. Ick sal u Dingen in de Lombaert laeten setten.
Saer. Gy sult wel soo veel Gelt uyt onsen Dorpel wetten
Als gy op dien Pant sult crijgen.
Romb. Waerom niet?
Saer. My dunckt dat gy verbaest al naer de Raucoop siet:
(300) Gy zyt verhoetelt en bedrogen met u Dingen,
Gy sult noch Beel-berouw by ’t ydel Sout-vat singen:
Maer daerom is het quaet van u geen hairken min
Straetschender, Dingen-dief. wat quam u in de sin
Ons Goet, en al ons Hoop te stelen en te rooven,
(305) Toch Dingen, Dingen ach, wie cost dat oit gelooven:
Wacht Schellem ’t sal u hier ten besten niet vergaen.

Binnen.

Romb. Ick ben een Vreemdelingh al heb ick niet misdaen,*
Men sou ’t verlooren Goet aen my ten laste dringen,
En ick en weet van Gelt, noch van verloren Dingen.

Binnen.

TWEEDE UYT-KOMST.

SARA.

Saer. (310) EN maeck ick straet gerucht soo weet een jeder van
Dat Dingen wech is met een onbekende Man;
Dat sal door al de Stadt haer grootste schant verstrecken,
Van weynige Beclaeght, maer veel om me te Gecken,
Best roep ick Vader, neen my dunckt den besten raet
(315) Eens af te speuren, waer den Dief van Dingen gaet.

Binnen.

DERDE UYTKOMST.

GIERAERT.

Gier. DIe Saer en is geen Mensch maer eerder een Leeuwin,
Myn Dochter sluyt ick uyt, maer liet ick haer niet in
[p. 63] Gierigheydt
Sy sou haer dulle Cop op myne Glase wreken:
t’Is beter om profijt den quaden wat geweken,
(320) Ick hebt genoegh geproeft toen ick de Pacht versocht
En sey wat dat de Huyt aen Doode lieden docht,
Die evenwel soo goet sou wesen om te Touwen,
Als Buffels, Stier of Koe, voor d’alderminste souwen.
De Calfs-vellen niet by die in waerde staen,
(325) Wat sou het schaden dat men dat eens dienden aen?
De Menschen Huyt alleen moet in der aerden rotten,
En’t maeckt soo schoone Leir! ons Ouders waren sotten,
Men heeft het gheen’ men spaert. Hoort Vrou, ’t is soo gestelt
Ick sal u malsche Huyt verand’ren doen in Gelt;
(330) Want aen die Prosserschap hanght wel een wonder Vetjen,
En niemants ongerief, myn Vrou liep naer haer Petjen,
En naer ons Sara Moey, en toen sey elcke Vrou
Dat niemant van de Huyt een stucxken derven wou.
Ick sey eerst naer u Doodt, gy sult daer niet af weten.
(335) Hier wert myn Vrou terstont als van een plaegh beseten,
En daetelijck soo wert gestelt Notariael
Hoe ick haer met de Huyt, geheel en altemael
Gansch, Gaef, en Ongeschent sou moeten doen begraven,
Dus bleef d’Officie daer met die verbraste laven:
(340) De Leire-Touwer staet soo slecht als ick daer by;
Want ’t was besproken niet te werken dan voor my.

Gebuerman Sittende onder de aenschouwers.

Gebuer. Wie heeft oyt sulcken pest van Gierigaert horen spreken.
Gier. En syn u Ouders niet van hoogere gebreken,
En zyt gy niet gequeeckt met Onrechtveerdigh goet?
(345) En comt u Rijckdom niet uyt Weeu en Weesen Bloet?
De swaren arrebeyt het woelen, en het slaven,
Ist by de Dooden, oft ist in u Kist begraven?
[p. 64] Gierigheydt
Men schijnt Bermhertigheyt met eene Doode Huyt
Te hebben, en men tapt het Bloet van levend uyt.

ROMBERT, BYKOMINGH.

Romb. (350) D’Een wijst my hier, d’een daer, dan toch hier moet het wesen
Goeden-avondt Vader, woont een Man hier, hoogh gepresen
Om syne spaersaemheyt, soo dat men gantsch mishoopt
Of hy al gau te Post voor duysent henen loopt.
Ick Vry syn Dochter, maer hoe dat het is gewonnen
(355) Dat schilt my niet een hair, wy doen oock wat wy connen,
Wy sparen Schuer, noch Stal, noch Clooster, Kerck, of Cluys,
Noch Kist, noch Cot, noch Ren, noch Vleugh, noch Vogel-huys.
Wy worden oock gewent aen niemant jets te laeten,
En volgen het gebruyck van Duytsen en Crauwaten;
(360) Soo dat Rechtveerdigheyt by ons oock plaetse vint,
Gelyck een Gierigaert syn even naesten mint.
Gier. Gy zyt een Heldt soo ’k hoor.
Romb. Een Heldt dat moetmen kennen,
En die’t my loochende, sou ’k goed’ manier gewennen
Aen sulcken Plompaert, want het schromelyck getref
(365) Met Vranckrijck in den Slach, bedreven by Chenef
Heeft aen myn Luyster niet de minste Lof gegeven:
Naer Negen Franschen, die ick strijtbaer bracht om’t leven,
Soo ben ick machteloos met seven Wonden mé
Gevallen van het Peert, van dat myn voorder dê
(370) En weet ick niets, dan naer de vier en twintigh uren
Dat ick geplundert wert, met schudden en verruren
Hervatten ick de Geest, en ben soo moeder naeckt
Uyt dese Doode weer by andere geraeckt,
[p. 65] Gierigheydt
Te weten Dooden, en ick schoot een Frans-man uyt,, toch
(375) Dit is noch syne Broeck, en dit is van syn Huyt,, noch
Gier. Syn Huyt, syn Huyt, syn Huyt! en ’t past waerachtigh wel,
Nu snapper van daer flus besiet een Fransmans vel,
Soo sou men naer u doodt u Vel ter eeren stellen;
Want hooger als een Beest en sulde toch niet gellen.
Romb. (380) Wat hebde? moeylijckheyt?
Gier. Een Bengel vande Straet
Maer hout syn snater toe, om dat myn Heer hier staet
Respect begut.
Romb. Dit al en past niet op myn vragen
Ick ben al ’t myne quijt, en moet de kans gaen wagen
Om Gelt, hoe ’t comen mach al waert van Mars Autaer,
(385) En offer Duyvel, Doot, en Helle tegen waer,
t’Is anders al verbrast met Capiteyns Bevel,,schap,
Met Lieutenant, Major, en met myn Colonel,,schap.
Gier. ’k Rieck Brandt, ’k rieck Brandt.
Romb. Ick niet.
Gier. Ick wel en dat is al

Hy sluyt de Deur toe.

Myn Dingen, Dingen tot myn ongeval.
Romb. (390) Die spreeckt van Dingen oock ten schijnter niet te Branden.

Door het Venster.

Gier. Ten is geen noot.
Romb. Noch schae aen jet van uwe Panden?
U Dingen ongeschent.
Gier. Daer is geen schae geschiet,
Myn Dingen buytens Huys daer van en weet ick niet.
Romb. Com isser jet gemist ick sal ’t u helpen vinden.
Gier. (395) Gelyck de Wolf het Schaep aen Vrientschap wou verbinden.
Romb. Ick ben een redelyck Man.
Gier. Wat kont gy beter singen.
Romb. Wel Vrient ick heb den Bras van u, en van u Dingen.

[p. 66] Gierigheydt

SARA, BYKOMINGH.

Saer. ONeerlycke Gast ick hoor wel wat gy seght,
Och jonge Dochters leert de valscheydt van een Knecht;
(400) Hoe is ons Dingen soo in quade handen comen.
Romb. Wat duyvel droom ick, of dees Menschen moeten dromen?
Wat zyde Dul, of Sot, wat quelt my dit geveert -
U Dingen is my niet een Dreck de moeyte weert.
Saer. Soo sal ons Dingen haest ter hoogster eer geraecken,
(405) Moet-willige Vagabont hoe schickt gy’t dan te maecken,
En kent gy geene Godt, en hebt gy dan geen Ziel,
Noch reden, noch Geloof? wat zyde voor een Fiel.
Romb. Waert gy niet Sot, noch Sat, noch Vrou, noch out van jaeren
Ick sou betoonen wat myn Hant en Voeten waren.
Saer. (410) Gy sout my derven slaen? wel seker dat waer fijn?
Waer dat myn Bruylofts-stuck toecomende Cousijn?
Romb. Toecomende Cousijn, dat Hemel Aerd noch Godt,, raecken
Toecomende Cousijn, die Dingen sou my Sot,, maecken,
Wat droes gemist gy segh, wat Dingen zyt gy quijt?
Saer. (415) Ons Dingen, daer gy weet dat gy aen schuldich zyt
Die Kostelijcke schat.
Romb. Dit suffe Petien hout,, haer
Als of haer Dingen van een Klincklaer louter Gout,, waer;
Wat ist een Spinrox-hooft, wat is het voor een Vodt?
Saer. Al datter slecht aen is dat hebt g’er aen verbrodt
(420) Gy Cnoeijer kent geen goet te lichtelijck verkregen,
Com spreckt myn Swager aen, en is hy te bewegen:
Dat ick’er aen gemis getroost ick my voor al,
Ick weet dat hy te veel syn Dingen missen sal,
[p. 67] Gierigheydt
Patientie als het moet den Heer die is een weter
(425) Des Herten, en hy voegt dit dickwils om een beter;
Hebt van u quaet berouw, maer dese Dievery
Hoe wel sy groot is, blijft hier tussen u en my.
Romb. ,, En dit is al myn vrees dat dese Geckernijen
,, Sal comen over my in cas van Dieverijen.

Hy Versteeckt hem.

Saer. (430) Waer vaert hy daer soo wech?
Romb. ’k Versteeck my in het duyster.
Saer. En ’t gaet u ’t meesten aen hoe Swager. Clopt.
Romb. ,, Best ick luyster.
Saer. En hebt gy dan geen hert tot u gestolen Goet.

GIERAERT IN ’T VENSTER,
BYKOMINGH.

Gier. Wat worter dan gemist?
Saer. U Dingen.
Gier. Maer wie doet
Soo slechte Dievery? ist met de nacht genomen
(435) ’t Sal morgen met den dagh wel weer ten rechten comen.
Saer. Is dat gesproken als een Man van eer en schick?
Wat heeft hy u geseyt?
Gier. Wie?
Saer. Die den oogenblick
Hier van my is verdwaelt, of in de Hel gesoncken,
Die heeft u Dingen wech.
Gier. Och s’is hem al geschoncken.
Saer. (440) Geschoncken? ’k had hem dan soo qualyck niet gegroet
De Kerel wat ick sey bleef evenwel gemoet:
t’Is my van herten leet dat ick hem soo onthaelden;
Maer ’t scheen dat hy, en ick in onse reen verdwaelden:
[p. 68] Gierigheydt
Met wat conditie is hy van u afgescheen?
(445) Hoe neemt hy Dingen aen begeert hy Gelt of geen?
Gier. Hy sprack niet dan van Gelt, van Stelen, en van Rooven
En al op syn Soldaets, en soo g’hem wilt gelooven
De Keulder die hy draeght is van een Fransmans Vel,
Van al dat hy my sey beviel my niet soo wel
(450) Als dat, soo soumen noch den Adem eens herhalen,
Om na die Prosserschap op nieuws weer eens te talen.
Saer. Ick sie hem Mans genoegh hy sal u uyt de pyn
Verlossen, en u Beul of uwe Prosser syn:
Doet open want ick moet hier van wat breeder spreken.
Gier. (455) Ik com soo Sare Moey., ick moet dit eerst versteken.

VIERDE UYTKOMST.

DINGEN, FLORIS.

Flor. WAts van dat kijven com syt Wellecom by my.
Ding. Dan most ick bidden, neen ick hou het op myn vry.
Flor. Gy hout my dan gelijck de Wulpse Jongelingen.
Ding. Ick onderworp my niet aen die veranderingen,
(460) Het is soo suer een woort te hooren g’hebt nu keur,
Ick send u niet ewegh; maer wilde, soo gaet deur.
Flor. Hoe wat is dat geseyt?
Ding. Gelyck een myn gespelen
Geschiet is, die als Vrouw noch Maget en can quelen,
Een jonge Dochter heeft haer Eer en Naem verspilt
(465) Die Dansen moet gelijck een Jongman Pijpen wilt.
Flor. Betrout gy my dan niet myn Engel.
Ding. Hou, my Kussen?
Flor. Ick Brand in uwe Min.
Ding. Misschien mach ick die blussen;
Maer op bequamen tyt.
Flo. Verdrietigh dan, en dan.
Ding. Een wacker Jongman maeckt een droomer van een Man.
[p. 69] Gierigheydt
Flor. (470) Mijn Liefste, wilde my soo weygerachtig quaet,, syn?
Ding. Men seght, ’t is beter bot als altyt obstinaet,, syn
Dat smaeckt. (Kust haer.
Flor. Ja dat smaeckt wel.
Ding. Maer of het jemant saegh.
Flor. t’Is niet berispens waert, maer dat is meest de plaeg
Dat die gelucken my niet alle dagen comen.
Ding. (475) En misselyck sout gy dan oock u geluck verdroomen.
Flor. Ick wensten dat de saeck al waer ten toon geleyt.
Ding. Hy’s onverduldigh die verhaest dat dient verbeyt:
Myn Sare-Moey die sal oock haer gedult verliesen,
Ick most een ander wegh om beters wil verkiesen,
(480) Om van een Woest Soldaet de moeylijckheyt t’ ontgaen:
Ick moet eens sien hoe dat myn saeken thuys al staen,
En laet u toch niet sien, ick sou het licht becoopen;
Sy souden seggen dat ’k u selver na quam loopen.
Flor. Godt hoed die schand-vleck aen een Dochter soo gy zyt.
Ding. (485) Wie can’t gebeteren dat jemant seght uyt spijt
Vaer wel:
Flor. Vaer wel als’t moet,
Ding. Ick sal eens sien naer achter
Ons Huys, naer Sare-Moey.

Binnen.

Flor. Ick blyf soo lang hier wachter:
Hoe comt een Rijck verstant gewonnen door een Vreck?
Want s’ is bevallijck, en een wonderlijcke treck
(490) Van leven, die wel past aen Hoog-geboren Stammen:
Maer aen de Vader is noch Hecken noch te Dammen,
Een onverdraegbaer Mensch die wentelt in het Goet,
En sonder aensien hoe men dat bestieren moet,
Dan ’t is een eenigh Kint, in langh of cort, syn sterven
(495) Dat sal ’t verschrafelt Goet aen haer alleen doen erven:
[p. 70] Gierigheydt
Dat niet terstont en luckt dat wint men met verdragh.
Wat let my hoe het quam alst my gebeuren magh;
Ick heb soo veel als ’t woort van ’t Meysken, maer de Vader
Die maeckt van my een Guyt, en syne Gelts-Verrader,
(500) Een openbaeren Dief, die syne Dingen stal;
Want die myn Dingen neemt die comt om mynen al
Soo spreckt hy, en ick can dit alles niet ontkennen,
Ick heb syn Dingen vast, en loop met Dingen hennen.

ROMBERT, BYKOMINGH.

Romb. BLyf staen.
Flor. Waerom?
Romb. Blijf staen, hier comt het nu in’t licht
(505) Dat gy gestolen hebt daer ick me word beticht.
Flor. Dat ick gestolen heb.
Romb. Ia Ia Ia, van die Dingen
Die gy gestolen hebt, ick weet of Gout, of Ringen,
Of Peer’len, of Gesteent, altoos het wort gemist,
En naer ick aen u hoor het selve Dingen ist.
Flor. (510) Wat is u meyningh een gesocht Crackeel te maeken?
Om aen myn Mantel met behendigheyt te raecken?
Romb. Wel dit is aerdigh, dat ick aen u meyn te sien
Dat peysde van my oock.
Flor. En gy zyt oock misschien
Verdoolt, en meynt te syn by jemant van u Mackers:
(515) Wie lust die pluckt, ic vrees voor Stekers, noch voor Hackers.
Romb. U onversaeght gemoet getuyght genoegsaem, dat
Gy oock die Dingen hebt. als ick de Dingen hadt.
Flor. ,, Als gy de Dingen had, hoe sou sy my wel veynsen
,, Te Minnen, en bedect wel op een ander peynsen?
(520) De Joffrouw Dinghen hebt ghy daer ooc kennis aen?
Romb. De Ioffrou Dingen dat is wonder te verstaen.
Flor. Siet hoe onnoosel can hy hem de saeck gelaeten.
Romb. Ick can niet peysen hoe de Menschen hier al praten.
[p. 71] Gierigheydt
Flor. Gy vraeght naer Dingen die gy selver zyt bekent.
Romb. (525) Ick weet van Dingen, noch ’t beginsel, noch het endt.
Soo jemandt anders meer my noch van Dingen porden
Ick liep ter Stadt uyt, want ick sou daer Sot af worden.
Flor. Soo heeft sy oock u hert, gelyck het myn geraeckt?
Sy heefter meer als ons te Sot naer haer gemaeckt,
(530) Niet door lichtveerdigheyt noch reden buyten Eeren;
Want ’t is een spiegel om veel Dochters aen te leeren,
Maer haer wel leventheyt, en dat-mer Geldt verwacht
Maekt datter niemant op syn sleet van schoenen acht.
Romb. Wat seghde daer van Gelt.
Flor. Want meest die schrafelaren
(535) Een ander gunnen dat sy uyt den Buyck ontsparen.
Dit doet gelooven dat die Vreck veel Gelts besit.
Romb. ,, Nu heb ick ’t rechte Clau van Dingen, en is dit
,, Geen vreemden haspel? hoe alsoo te syn bedrogen?
,, Wie soeckt die vint op ’t eyndt, al comt het niet gevlogen.

Binnen.

Flor. (540) Die wilter soo het schijnt een blauwe Scheen naer spoen:
’t Is beter leegh gegaen als lege wercken doen:
s’En is geen stof voor u, verwaentheyt sal u scheiren,
En pluymen u den Uyl. Hy luystert.

VYFDE UYTKOMST.

Dingen Clopt, Saer, Gieraert Boven uyt de Venster.

Ding. En laet g’het u niet deiren
Myn lieve Vader, dat ick als onnutte sloor,
(545) Als een oneerbaer Kint, die niemant toebehoor
Moet doolen op de Straet, hoe laet gy dan verloren
De Vaderlijcke sorgh, die u is aengeboren
[p. 72] Gierigheydt
Het Kinders winnen is geen deughtsaem werck gewrocht
Indien sy niet en syn naer reden opgebrocht.
Gier. (550) Dat Nachtegaeltjen heb ick dickwils hooren singen
By nachten in de Wiegh, toen wast een geestigh Dingen,
Een lustigh Stemmeken, den Thoon die gingh noch seer wel,
En waer ons niet bekent deurtrapt en eerloos vel
U Hoere stucken, die gy doet op volder straeten:
(555) U baecken comen uyt, nu maeckt u voort Soldaeten
Hoer, Vrou, Weeu, Swijn, Podtvod, hy heeft u lief gehadt;
Hoe langh? een half uer, en nu een voet voor ’t gat.
Ding. Myn Vader is versuft, ô Heer, den goeden Man
Die raest als buyten weet, ben ick daer oorsaeck van?
Saer. (560) Daer zyt gy oorsaeck van, ja seker schaemteloose
Vertrede Bisse-blom, gy Dinght noch om de Roose
Gy eer vergeten, Fy, gy loopster, lichte Dril
Al wat de tongh verswijght, dat clapt daer naer ’t geswil.
Ding. Hoe Moetjen, Moetjen hoe, hoe vind ick u dus qualijck:
(565) Is dan de sottigheyt soo wonderlyck behalijck?
Wat ongeluck, wat plaeg comt over ons Geslacht?
Saer. Dats waer, maer dese plaegh hebt gij’er eerst gebracht
Gy Eer vergeten stuck, waer is hy nu gebleven
Daer gy u Fieltery hebt schandigh me bedreven:
(570) Den Huys-brief is gescheurt, want g’hebt alleen gehuert
De wetenschap, hoe lang de Manne vrientschap duert:
Pack op geburen, met soo zyt gy op gaen Cramen
Soldaets verbannen Hoer g’en stoort u in geen namen
De schaemt, en Eer is wech, waert soo met ons verdriet.
Ding. (575) ’K en ben niet daer ick meyn noch in de Werelt niet
[p. 73] Gierigheydt
Ick ben bedrogen, en in vreemde sluymeringen.
Saer. Dat comt van quaet te doen van woeste tuymelingen,
Had Dochters gangh gegaen g’had niet gestrunckelt, maer
Het is te laet beclaeght.
Ding. Wel dat ick droom is waer,
(580) O Heer ick bid u, laet my haestigh wacker maecken
Of ick sal seker aen een plaegh van angst geraecken,
Myn leden beven, en myn hairen staen te bergh,
Hoe schrickelycken droom, ick Dochter sonder ergh.
Saer. Gaet henen droomster, droomt tot negen maenden recken,
(585) Een jonge Mauwer mach u dan uyt droomen wecken.
Ding. Ist droom, of niet, ick gae om weten of ick mis
Myn Peetien vragen of dit droom of waerheyt is.

FLORIS, BYKOMINGH.

Flor. WAt schandelycker saeck, en is u niet verweten.
Ding. Hun dwaesheyt heeft my meer als hun verwijt gespeten.
Flor. (590) ’t Verwijt dat spruyt alleen uyt oorsaeck vande Sond’.
Ding. Wie dat ontschuldich is en crijght daer af geen wond.
Flor. De schuldige can oock haer schult daer me bedecken.
Ding. Als ’t hert geen schult en kent, soo kent het oock geen vlecken.
Flor. Maer tusschen beyden is een ander niet voldaen.
Ding. (595) En tusschen beyden treckt haer dat geen ontschult aen,
Flor. Van dat ick heb gehoort dient claerder wederleggen.
Ding. Ick ben niet eens gesint iets claerders uyt te seggen.
[p. 74] Gierigheydt
Myn eerbaerheyt die spreckt, en doodt het boos verwijt,
En ick begeer dat gy daer me te vreden zyt,
(600) Eyst volle rekeningh van die gy schickt te trouwen,
Van mynent wegen sal ’t u heugen noch berouwen.

Binnen.

Flor. My walght oock van de Cost door andere beslapt,
Ick mach geen Pot-pastey of weet wie datse capt.

Binnen.

SESDE UYTKOMST.

DINGEN, ROMBERT.

Ding. GHy valt my moeijelijck.
Romb. Weest sonder achterdencken,
(605) Ick min de eerbaerheyt, en sou die oock niet crencken.
Ding. Ic sou daer by syn als men die oock crencken sou.
Romb. Wat aert van spreecksaemheyt, bevallige Joffrou,
Laet u verduldigheyt hier eens geoeffent wesen,
En laet u Goedigheyt myn Plompigheyt genesen.
Ding. (610) Ick ben geen Medecijn.
Romb. Ay loochent dat toch niet,
Gy cont genesen al myn lieffelijck verdriet.
Ding. Ick die verdrietigh ben en can geen ander helpen.
Romb. Laet beyde ons verdriet met anders troosting stelpen,
Weest niet gedachtigh aen myn rukeloos ontmoet,
(615) Dat ick onwetende ’t geluck stiet met de voet.
Toen ick Soldaetsgewijs met onbedachte reden
U hoogh verbelght heb.
Ding. Gy wilt u tyt besteden
Met praetjens, dat als nu heel weynig comt te pas.
Romb. Ick heb tot uwen dienst een opgehoopte cas
(620) Vol Troost, vol Moedt, vol Deught, met vriendelyck behagen.
Ick bid u gunt geluck dat gy het mé moogt dragen.
Ding. Terwijl gy geven cont wats dat u bidden doet,
Godt help u Bedelaer in uwen overvloet.
[p. 75] Gierigheydt
Romb. Dat hoop ick, en syn hulp sal u gedachten keeren
(625) En myne Mildigheyt met uwe jonst ver-eeren:
Terwijl die sondicht die de Bedelaers verstoot,
En namentlijck die bid uyt al te hoogen noot;
Soo weest gedachtigh dat gy schuldich zyt t’ontfermen
Myn hongerige wil uyt voordeel van den armen
(630) Valt dese deucht niet af, gunt iets hoe cleyn het waer:
Beleefde, geeft toch iets.
Ding. ’K en heb niet.
Romb. Geeft een Hair.
Ding. Een Hair?
Romb. Een Hair.
Ding. Een Hair? dat luyt te Tooverachtigh.
Romb. Myn soete Tooveres, ay word daer door indachtigh
Dat ick Betoovert ben, en d’eene Toovery
(635) Gelijck een tegen giff dat staet oock d’ander by.
Ding. Gy zyt verwonderlijck in allen u begroeten,
In’t eerste voor een Hoer, en nu, ay wat een soeten
Besuyckert eere naem crijgh ick, een Toveres,
Romb. Me Joffrou dient de Prijs g’onthout te wel u Les,
(640) Ick ken myn overschult ick can my niet verschoonen,
Maer dats bemerckens waert, en dient om u te toonen
Dat ick dit licht gespuys van Hoeren weynig acht,
Doch niet te min, een vrient, van ’t Eerbaer Vrou-Geslacht.
Ding. ,, Syn geestich uytvlucht praemt tot eenigh goet behagen,
(645) Gy noemt my Tooveres is dat u wel gedragen.
Romb. Ten liet niet waer te syn, al sey ick neen, Vriendin
Waerom geloochent? want gy toovert door de Min.
Ding. Myn Heer, of wie gy zyt, soo myn gedachten stonden
Te passen op u woort, gy had oock spraeck ghevonden;
[p. 76] Gierigheydt
(650) Maer ander Dingen dat becommert myn gemoet.
Romb. Als gy van Dingen spreckt ick bid u weest soo goet
Dat ick u weerdigh ben een woort van my te hooren.
Ding. Ick heb soo veel gehoort, en vind geen baet by stooren.
Romb. Ist my geoorloft?
Ding. Al dat de reen besluyt.
Romb. (655) Met u gedoogen lecht my’t woort van Dingen uyt
Is Dingen uwen Naem verbelgt u niet in’t vragen.
Ding. ’t Is mynen Kersten Naem.
Romb. Wat heb ick al verdragen
Om dien Waerden Naem, hoe hebben wy gecant;
Geholt, Gesolt, Getolt, en al door misverstant?
(660) Ick wert, als schelm en Dief beticht, en dat ick Dingen
Gestolen had dat wou men my ten laste dringen,
Ay maeckt het toch eens waer.
Ding. Ick sou van Dievery
Dan rechte oorsaeck syn.
Romb. Ick hangh voor u, en my;
Indien de Boet soo veel vereyst om te versoenen.
Ding. (665) Gy zyt een schalk, en gaet niet recht in uwe schoenen,
’t Schijnt iets dat my bevalt, en weder dat ick haet.
Romb. Nu wijsselyck, ick sweer dat u niet aen en staet
Dat sal ick laten, en ick sal een vaste Segel
My drucken op de Borst.
Ding. Wel druckter eenen Egel
(670) Soo sulde voelen met een groot’ aendachticheyt
Of datter niet te swaer u op het hert en leyt.
Romb. Gesproken als gemeent, en ramp moet my geschieden
Indien ick onder jongh, en Eerbaer Vrouwe-lieden
Soo grooten wetenschap op alle spreuken vondt,
(675) Wat Heyligh Dingen, hoe Gesegent is u mondt.
Ding. Ick schaem my ’t lacchen, daer ick dapper toe geterght,, wordt,
[p. 77] Gierigheydt
Om dat het droef* altydt in dat vermaeck vererght,, wordt;
Wie sou niet lacchen dat myn lof soo helder clinckt
By u, en die misschien, weer by een ander stinckt.

2. ARBEYDERS, die met den Nacht helpen verhuysen.

BYKOMINGH.

1. Arb. (680) NU myt u, myt u wat, wie dat ons te gemoet is.*
2. Arb. Ruymt ’s Heeren Straeten voor een Vracht van meer gewicht.
Romb. Gy Bottericken acht de Liefde dan te licht.
1. Arb. Uyt de wegh, uyt de wegh, ten lust ons niet te Couten.
Romb. Verhuysen met de Nacht, en maecken noch den stouten,
(685) Dat is soo veel, ick Steel, en dat moeyt u niet.
2. Arb. Wat let ons Dingen u, als gy u Dingen siet.

Binnen.

Romb. Wel Joffrou is bekent van dese Schabbernacken,
En dat mocht licht een vleck aen het onnoosel placken,
Als sulcken volck getergt wort van de wederspraeck.
Ding. (690) Ick belgh my geen verwijt, ick belgh my in de saeck.

PERYNE, Met een Lanterentje.
BYKOMINGH.

Ding. PErijne Peetjen hoe, soo neerstich schier by Nachten.
Per. Maer lieve Dingetje myn Pete, wie verwachten*
U dese uer op Straet.
Ding. Fortuyn die ’t al beschickt,
En Vader die ’t belieft.
Per. En heeft hy dan verklickt
[p. 78] Gierigheydt
(695) Dat Caelaert met de nacht syn Huys-huer gaet ontloopen,
Hy sou soo goede coop u Vaders vel af-stroopen,
Ick twijffel of hem dat soo dapper smerten sou.
Ding. Hoe Caelaert, die bewoont den half vervallen bou?
Per. Al selver, ’k houde dat hy niet en wacht tot morgen
(700) Om dat hy Vader vreest, die niet verstaet te borgen.
Ding. Ick moet dat selver sien.

Twee Arbeyders met goet geladen.

Per. Die dragen ’t goet daer uyt.
Romb. Gelieft dat ickse stut.
Per. Ben ick geen ydel tuyt
Soo zyde Rombert, een Geborelingh van Bergen.
Romb. Ben ick bekent, ick wensch dan u gedult te tergen,
(705) In wat manieren dat die kennis wesen can.
Per. Van toen gy cleyn waert, nu passeerde voor een Man,
Toen heb ick menighmael u soete Cletsebillen
Gegeven, peys gecust, met alderhande grillen,
Die Kinderspelen voeght, gy waert een happigh Kint
(710) Van ieder aengehaelt, en sonderlingh bemint.
Rom. En is my het geluck, bemint te syn gebleven
Soo bid ick, bidt voor my u Peetjen om myn leven.
Ding. Ick heb u niet gedoemt.
Romb. Maer leet genoegh bereyt
Een groote Brant verweckt, en Water wort ontseyt.
Ding. (715) Die Brant te haest verweckt sal van sich selfs verdwijnen.
Romb. Een Corts die hevigh brandt verstelt de Medecijnen,
Behoeft een meerder sorgh, maer blyftse ongeacht,
De sieckte niet te min blijft in haer volle cracht
Tot dat de siecken met de doodt het moet besuren
(720) Dan claeght men ’t Vrienden aen, de Magen, en Gebueren,
[p. 79] Gierigheydt
Ist mogelyck soo haest, soo haest een Doode Lyck,
U Peetjen soo gy seght, maeckt my aen die gelyck.
Per. Wel Rombert meynt gy’t stuck in eer, en goeder trouwen,
’k Sal om u Ouders wil oock me de hant aen houwen
(725) Maer swijgh com wilde sien wat van’t verhuysen is.
Rom. ’K wensch d’Eer van u geley.
Ding. Myn gangen syn noch fris,
En wacker ’k heb geen steun van noode, noch geleyder
’K weet u beleeftheyt danck.
Per. Com laet de lieve Vleyder
Nu me gaen, op myn woort.
Ding. Om dat sy voor u sprack.
Per. (730) ’K heb van syn heel geslacht de Brieven in myn sack;
’t Is Vrouwe-lieden eer dat Mannen hun versellen.
Ding. Soo’t uwen raedt gedraeght. Binnen.

SEVENSTE UYTKOMST.

SAER.

Saer. Ick voel myn hert ontstellen
Soo dat ick radeloos wel duysent werven peys,
Oft beter openbaer, oft beter dat ick veys
(735) Voor ons gebueren dat ons Dingen is ervaren:
O Meyskens, Meyskens leert wat beter d’eer bewaren,
Lichtsinnigheyt is meest ’t bederven van de jeught:
Een Dochter soo het scheen bequaem tot alle Deught,
Is op een oogenblick geschonden en verkerelt,
(740) Een Hoer geworden tot een spot van al de Werelt,
Och Ouders, siet u sorgh, u sorgh, u lange sorgh
Verquist als Dochters syn te hastigh, op den borgh
Een goet van slechte prijs dat loopt een jeder tegen,
En’t walght soo tyd gecocht, ja gevens noch vercregen,
(745) En evenwel vercropt men noch syn bitter Cruys
Al gaen twee ooghen uyt, en crijgter vier weer thuys;
[p. 80] Gierigheydt
Wat wilmer al om doen, men can het hert geen steen,, maecken,
En die sich troosten wilt moet ongelucken cleen,, maecken.

Binnen.

ACHSTE UYT-KOMST GIERAERT.

Met een Casken vol Rijckdom.

Gier. GAet maer heen, gaet maer heen, een weynigh maer van cant;
(750) Wat maektse stucken of men noit geen Dochters vant
Gelyck myn Dingen, die maer lochtelijck heeft verloren
Een quael van twintigh jaer, want s’isser me geboren,
Het mocht haer lastich syn, en als het wesen most,
Sy heeft de Kans gewaeght, en sonder mynen cost.
(755) Maer, maer, ick Crau het hooft, my valt in de gedachten
Dat ick heb een Soldaet voor haeren man te wachten:
Ist dat het Houwelijck wort, als sulcx al meer geschiet,
Die rukeloose Gast sou dan tot myn verdriet,
Het onderste van’t huys voor ’t eerste boven setten,
(760) En op myn spaerpot, en op alle hoecken letten
Of hier of daer jets was, dies heeft my goet gedocht
Myn alderliefste Schat veranderingh van locht
Te geven, dier Gesteent, en Penningen der Antiquen
Behiel ick u in huys, Soldaten connen riecken
(765) Gelyck de Honden, waer de Proy leyt diep, en duf:
Veranderingh van locht beneemt alleen de snuf.
Verhuyst myn hert met my, daer ginder in myn pack,,huys
Daer heb ick een Secreet, dat eertyts voor een Kack,,huys
Gedient heeft, dat de Droes, noch Moeder niet en weet;
(770) Hier word ick weer bespiet, dit onder my geleet.

[p. 81] Gierigheydt

FLORIS, BY-KOMINGH.

Gieraert sit op syn Kistien.

Flor. WEl Gieraert slechte man, hoe sal u noch berouwen
Dat gy u Dochter niet met my hebt laeten trouwen;
Want ’t ongeluck dat sit nu scheerlincx op u hals,
Al u verschrafelt Gelt dat is biloen, of vals
(775) En onbequaem, de schand uws Dochters te vergulden;
Doch u geschiet naer recht; want d’Ouders hebben schulden
Van toesicht op het Kint; naer min; of meer bejaert,
Gier. Ick sit gerust en Kack, ’K en Kack niet op u baert,
Wat Gruysery sal hier myn vry gebruyck beletten;
(780) Wat let het my; wie dat myn Dochter af comt setten;
Want wie haer heeft, die heeft een teirelycke pant.
Flor. Ia waer sy maer ter Eer.
Gier. Die d’Eere met de Schant
Steeckt samen in de sack, die can van beyts betalen:
Aen die de schande kiest can eer geen Eer behalen.
Flor. (785) Soo veel geseyt als eer, of schant t’is al gelyck.
Gier. De tegenwoordigheyt van tyt dat is u blijck,
Myn Dochter was voor u, of diese wilde stelen.
Flor. En soo aen d’arremoe u Dochters Man bevelen,
O GIER-aert die gy blyft.
Gier. O GIER’gaert die een Wijf
(790) Versocht op hoop van Gelt, maer geensints om het Lijf.
Flor. Het lijf, daer lach ick me het schoonste lijf van allen
Dat wort op eenen nacht Katijvigh en vervallen,
Als’t Gelt niet ondersteunt soo walgt de cnapse Bruyt,*
En blyft s’om d’Eer in huys, men wensts’er dickwils uyt.
Gier. (795) Een Gulden Ezel sou die Distels willen eeten.

[p. 82] Gierigheydt

SARA, BYKOMINGH.

Saer. HOe Swager sit gy hier? my dunckt gy zyt becreten,
Weet Floris van het geen ons Dingen is gebeurt,
Wat wilder nu om doen den pot die is gescheurt:
Patientie is goet Cruyt in diergelijcke saecken.
Flor. (800) Ist datter cost aen hanght de breuck is noch te maeken.
Gier. Maer laet my Kacken wats van hier te blyven staen
Gy onbeschaemden hoop.
Saer. De Coninck moeter gaen
Com Floris, maer een woort, gy hebt soo langh gevreden,

Gaen wat ter syden.

En Swager vreesden noyt syn Dochter te besteden,
(805) Sy was hem licht te veel, maer vreesden het gebreck
Dat in hem selven is, een Dochters Man, en Vreck.
Twee plagen op den hals te crijgen dees verdrieten,
Besonder van het Gelt gedwongen syn te schieten
Syn d’oorsaeck dat gy niet syn Dochters Man en zyt.
(810) Doch zyde niet te Vies, het is nu sprekens tyt,
Myn Nicht die is voor u, wy sullen Vader dwingen,
Met goetheyt of gewelt syn Koffers op te springen;
Wat haer persoon belanght, ick weet niet hoe gy’t gist
Het Gelt dat sal vergoen dat g’aen den Maegdom mist.
Flor. (815) En soo dan Gelt misluckt, en Vader wou niet geven.
Saer. Ay Floris cleyne keur die stater op geschreven.
Flor. Wel dat hy gelt belooft, en voor syn Dochter bidt.
Saer. Het bidden is te slecht, maer ick beloof u dit
Voor eersten duysent Pont, de rest moet voort vervallen.
Flor. (820) Ay my, ay my de rugh, wat hertelycke sneeuballen,
Het is onmogelyck moetwilligh die t’ontgaen.
Gier. Ick can niet Kacken gaet wat uyt myn oogen staen.
[p. 83] Gierigheydt
Saer. Wel wie belet u Kackt.
Gier. Soo langh het jemandt siet
Al waer het seven jaer, en Kackten ick noch niet.
Saer. (825) Het sy dan soo gedaen.
Flor. Ia Moetjen op u bieden.
Saer. Als Vrouw met eeren, t’sal als ’t is geseyt, geschieden.
Gier. Waert dat ick wenschen mocht ick wensten bey u balgh
Een Myltjen uytter stadt, een verken aen een Galgh.
Saer. Com Swager, com naer huys t’is al te lang geseten
(830) G’hebt in u eygen huys wel twee of dry Secreten,
De coude van de nacht geeft in den buyck ’t Colieck.
Gier. Ay brilt van hier naer huys.
Saer. Maer gy zyt fantastieck,
En g’hebt u Broeck noch aen.
Flor. Wat dan de Maegh can teiren,
Soo spaersaem can de Broeck de Mest noch van vergeiren
(835) Soo gater niet te quist.
Saer. Ia Gieriger als een Hondt,
Flor. Hy gunt de Pachter van de Mest niet eenen stront:
Maer dat verswijgh ick tot het Gelt is myn in lappen.

TWEE ARBEYDERS BY-KOMINGH.

1. Arb. Dat huys dat is gekuyst.
2. Arb. Den Man sal oock eens tappen.
1. Arb. Comt Ioffrou Saer eens sien wat datter is geschiet?
(840) Syn Dingen is al wegh gy comt te laet om niet.
Saer. Soo weet g’er oock al van dat Dingen is gaen loopen.
2. Arb. Ons leden sullen dat, geloof ick, lang becoopen.
1. Arb. Ick sweet gelyck een das, den Rugh die staet my crom
En neemt het ons in’t goet, wy arrebeyden om
(845) Den arm en bloote cost.
2. Arb. By dagen, en by nachten
Bereet te wercken, en op neringe te wachten,
[p. 84] Gierigheydt
1. Arb. U Swagers schae die is ons hertelycken leet.
Saer. Daer sit den Ouden Man.
2. Arb. Het Dingen stont gereet,
De Bedden opgerolt, de Koetsen uytgeslagen,
(850) ’t Was maer te langen, en soo uyt den huys te dragen.
Saer. Gy spreckt van Huysraet, en ick spreeck van Dingen Nicht.
1. Arb. Wel Calaert heeft syn goet al uyt den huys gelicht,
En in een ander woon syn Dingen in gaen setten.
Saer. Wel Swager hoorde niet gy meught het noch beletten
(855) Dat altemael het goet niet uyt den huys en raeckt.
Gier. Ay Wee! wat ongeluck my armen Man genaeckt,
Ras loopter saem naer toe, want ick ben soo verslagen
De beenen souden my tot daer niet willen dragen:
Met d’Huyshuer opgecraemt, verdoemelyck gespuys.
Saer. (860) Com Swager, gaet soo-langh, maer goede Man in huys.
Gier. Hou, laet my sitten; want ick voel dat al myn Darmen
Ay my, wat steeck is dat, gelyck te samen scharmen.

DINGEN, PERYN, BYKOMINGH.

Ding. WEet Vader ’t ongeluck, dat heden weder voer?
Gier. Weet Vader t’ongeluck, maer veel te wel gy Hoer.
Per. (865) s’En is geen Hoer, maer gy geen Vader na behooren
Die met u boose tongh u Kint noch sult vermooren
Het is myn Peet, ick ben haer schuldigh voor te staen,
Ick gaen haer Geestelyck soo veel als Moeder aen.
Ding. Godt kent d’onnooselheyt al moet ick u gehengen.
Flor. (870) ’K wil over dat gy zyt u weer ter Eeren brengen.
Ding. Wat over dat ick ben, ick ben voor u te goet,
Neen Floris doet om my toch geen verlooren moet;
Want of gy my mistrou, of comt genade singen,
Al d’Eer of Schand, en raeckt u geensints meer van Dingen.
[p. 85] Gierigheydt
Saer. (875) Swijght Nicht, gy zyt syn Vrouw ick heb u hem belooft.
Ding. Wel hebt gy uwen cost naer synen tant gestooft
Voldoet syn appetyt.
Per. Ay stil wat seker Saerken
Ick wete voor u Nicht al vry een beter Paerken
Saer. Ick hou het aen myn woort
Per. De lieden van de straet
(880) Die hooren ons al uyt, en lacchen met de praet
Die saeck die dient in Huys gedaen, of wel gesleten.
Saer. Com Swager, of gy syt bedooyert en bescheten
Ick misse myn gedult, u Out en stramme Lyff
(Geloof ick) is by na gelyck een Deur soo styff
(885) Van cou.
Per. Op op
Gier. Wegh wegh.
Saer. Com help wat lieve Vrienden.
1. Arb. Nu Gierigaert lieve maet
2. Arb. Ick sal u Broeck op-binden
De Broeck ist vast, com, com
Gier. Rabouwen moeyt u niet
Saer. Ay Vrienden leyt hem wegh, de Man is vol verdriet.
Hy weet niet wat hy seyd’ Dragen hem gelyck in huys.
1. Arb. Wel aen dan laet hem dragen.
Gier. (890) Moort, Moort, Moort, myn Dingen, myn Dingen.
Ding. Hoort hem clagen
Om my syn Dingen, ach wat overcomt de Man:
Per. Wat sotte grillen, en onstelt u daer niet van. Binnen.

NEGHENSTE UYT-KOMST.

ROMBERT.

Rom. DAt overgroot gerucht, sou licht myn Woordt doen breken
Dat ick myn Engel gaf: van nievers in te spreken
(895) En blyven buyten reeckx, en al om beters wil:
Ick was een woeste Gast nu ben ick tam en stil
[p. 86] Gierigheydt
En ben gehoorsaem aen een Aerdigh, dier geteugelt
De vlugge Cupido heeft my geheel ontvleugelt.
En onbequaem gemaeckt door snelheyt my t’ontgaen
(900) Doch k’hoop het is om myn, en haer geluck gedaen:
Maer wat behulpsaemheyt was my dat oude Peetjen
En stelden my haer voor gelyck een lacker beetjen
Prees alle myn geslacht, maer in besonder my:
In dees gelegentheyt was ick niet Luy daer by.
(905) Ick druckten d’oude Queen toen veelmael op de teenen
Tot teecken dat ick sou haer Loon daer voor verleenen
Want die niet ruym en is in’t geven, noch gesegh
Dat loonen volgen sal, die doolt ten halven Wegh.
Het vier ontstack haer jeught dat ’tluck my Ia verleende
(910) Behoudelijck nochtans dat sy het niet en meende
Jndien haer Vader niet het Houwelijck goet en vont,
Of by gebreck van hem, soo reden dat verstont.
En dees voorsichtigheyt doet my haer waerde kennen:
Maer die soo verre comt sal haer wel meerder wennen:
(915) Hoe tiert den ouden Man: ick magh naer haer verbien
Niet spreken in de saeck, noch oock niet laten sien
Tot nader weet, hou hou, k’sou aen de Vuyles hoopen
Licht boven myn geluck een paer Blau schenen loopen.

Stoot met den Voet aen het Kistien.

Het rammelt, ja het clinckt, het is een cleyne cas
(920) Het waer my rapens waert soo’t vol Pistolen was
Want ick ben opgeset soo’t Houwelijck comt te lucken
De moeyt niet eens te doen naer een Pistool te bucken:
Het is gewichtigh, en al even-wel t’is wat.
Nu licht my Mane-schijn, wie seynt my desen schat?
(925) T’is clinck claer louter gout, voor eerst een sware keten
Met een Medallie aen, dats gout, dats gout, te weten
Vol, vol vol ha ha ha, dat schut my d’Arremoe
Al wat geen Meester weet dat comt den vinder toe.

Binnen.

[p. 87] Gierigheydt

THIENDE UYT-KOMST.

FLORIS 2. ARBEYDERS.

Flo. LOop loop na’t Dulhuys om den Vader, met den ?? Boeyen
1. Arb. (930) Ick k’wil my met de Vreck noch oude Geck niet moeyen.
2. Arb. Het is alleen op ons geloof ick dat hy’t heeft
1. Arb. Om dat verhuysen? Al wat ons te wercken geeft
Is wilcom, t’waer een Sot die’t Broot uyt syn Schrappraey,, stiet
2. Arb. Gevoelde noch de Clets, en overschroom Labbaey,, niet
1. Arb. (935) Ten waer syn Ouderdom, hy hadder oock van g’hadt
2. Arb. Maer siet myn handen sien, hy crabden als een Cat
Flo. Hy licht op’t Bed’ daerom met Touwen vast gebonden
2. Arb. Wat gingh de Dochter aen? die heeft u door gesonden
Flo. Het raet’len is gemeyn by een gebeursten Pot,
(940) De Deur gaet vaerdigh op die maer en staet op’t slot,
Een Dochter die haer Eer gemist, en oock haer reden
Die is als sonder slot, en sonder vastigheden.
1. Arb. Gy doet u Vryster veur als waert een lichte Daey
Flo. Ick wist niet dat het was een Appel met een Maey.
2. Arb. (945) Swygh swygh de Dochter is als Dochters toe behooren.
Flo. Dat heb ick oock gelooft, maer nu’k geloof myn ooren
Doch dat verhael is langh ten dient hier niet op straet,
Een stoop ten besten com
1. Arb. Die met Blau schenen gaet
En vint geen beter Salf om die daer op te leggen
(950) Als suypen dat hy barst, en dencken sonder segghen.

Binnen.

[p. 88] Gierigheydt

ELFSTE UYT-KOMST.

GIERAERT met touwen om de Handen

SARA DINGHEN PERYN van achter naer Roepende ghelyck.

Gelyck. HOut hem vast hout hem vast
Gier. Gy Pryen laet my los*
Laet me los laet me los gy helse Rasernyen
Laet me los. laet me los, ach laet my toch betyen.
Per. Gebueren staet ons by
Gier. Die Hexen sien niet in
(955) Wat dat my schort, ick dou-der een het Hert in.

Hy is los.

Saer. Is dat een stoot ay my
Ding. t’Is om een Doodt te haelen
Myn Vader
Gier. Laetme los, soo sal ick u betalen.
Per. Gy syt beseten of ick moet het niet verstaen.
Gier. Nu is het eens voor al om mynen al gedaen.

Vint den schat niet.

(960) Ick ben ellendigh want het is my al gestolen
Myn Dingen langh bewaert? waer sulde loopen dolen
Hoe sal een Lichtmis u versuck’len. hoe verjaeght
Van d’een in d’ander Hant, daer gy noyt dagh en saeght.
Want altyt by het Licht te midden in de Nachten
(965) Als ’t inde stilte was, toen moest gy my verwachten:
Want al ons handelingh was tussen u en my.
Noyt Ooren hoorde, noch oyt Oogh en sagh, hoe gy
En ick, gevrienden waert, ick can’t niet af-gemaelen
Ten con noyt in verstant, noch Menschen Herten dalen
(970) Hoe dat ick was vernoeght met myne waerde schat.
Per. Maer laet hem wat gerust hy schuert syn Herssens wat
Gier. Bestolen, en berooft, wou nu de Duyvel commen
En wees myn Dingen aen, ick wou m’er om verdommen.
[p. 89] Gierigheydt
Ick heb noyt Saligheyt betracht, noch ick en wout
(975) Gelooven dat het was, als in het suyver Gout.
Ach myn gestolen Schat, myn Dingen, ach myn Dingen
Ick sal om uwen ’t wil myn selfs den Hals om vringen.
Per. Ghy roept om Dingen, en u Dingen die is hier
Saer. U ydelheyt van Hooft door allen dat getier
(980) Maeckt dat gy niet en kent, u Dingen, noch u selven.
Gier. Wie heeft myn Dingen in de Aerde gaen verdelven
t’Was hier op dese Plaets, hoor hoor, het gater Hol
Per. Maer spreeckt u Dingen aen.
Saer. Maer suffe Loterbol
Daer is u Dingen, daer
Gier. Gevloeckte Tooveressen
(985) Die met u Tongen Nyt veel scherper als de Messen.

Loopt Binnen.

Per. Hy sluyt ons samen uyt
Ding. Ach Hemel staet ons by
Saer. Nu Swager laet ons in
Gier. Hier ben ick op myn vry

Uyt Venster.

Ick con noyt beter coop als nu mijn selfs verhangen
Hy dee’t uyt Caritaet die dese Touw gingh langen
(990) Tot myn behoeven, want ick Hongh myn selven noot
Een halve stuyver waer te costelijcke Doodt.
Het Leven is m’ een Walgh nu dat ick ben bestolen
De Dieven aen de Galgh en aen den Droes bevolen

Dinghen op haer Knien.

Ding. Ach lieve Vader soo dit dan om my geschiet
(995) Ick bid’ vergiffenis, en melt toch u verdriet
U Dochter heeft haer noyt aen Eerbaerheyt misgrepen
Saer. Ia soo Nicht eers genoegh en syde maer geslepen.
Ding. Aenhoort myn onschult, en bemint u Saligheyt
Gier. Gy syt het Dingen niet dat my de Doodt bereyt
(1000) Maer t’is een Kistien vol met Gout en met Iuweelen.
Daer gy in schuldigh syt, dat ick’t heb laeten stelen.
Ding. Maer Vader, dat verlies is minder als de Ziel
Gier. Voor die het dierbaer Gout soo niet in waerden hiel.

[p. 90] Gierigheydt

ROMBERT BY-KOMINGH.
Met het Kistien.

Rom. WAt nootlot parst u om te bidden en te knielen
Ding. (1005) Myn Vader wilt sigh selfs met eygen hant vernielen.
Hy mist een Kistien.
Rom. En wat Dingen isser in
Ding. Vol costelijckheyt en Gout
Rom. Soo Vader is van sin,
U tot een echte Vrouw aen my te willen jonnen
Hy sal gemackelijck die Schat weer crygen connen
(1010) Ick hebt gevonden.
Ding. Soo gy dit myn Vader doet
Myn Lichaem is voor u, en al myn Vaders goet:
Ick sal die Weldaet by myn Leven niet vergeten
Het Gout en lyt geen roest, en hy en sal’t niet eten.
Myn Vader siet eens uyt, dit is den blyden Nacht
(1015) Die al u ongeluck heeft in geluck gebracht.
U Kistien met u Gout is wederom gevonden
En van een Engel hier u wederom gesonden.
Gier. Myn Kistien Kint? Uyt het venster.
Ding. t’ Is hier
Rom. Ick geeft’ u weder maer
U Dochter staet s’u af ick mangel dit, om haer
Gier. (1020) Dosynen Dochters oftse met Processie gingen
Die mangeld’ ick gelyck om sulck een lieven Dingen
Ick com, ick com u by. (Valt vande Trappen van binnen.
Saer. Wel nu sal’t ommers syn
Dat gy soo schierloos naemt toecomende Cousyn.
Men magh wel seggen in het vryen steken curen
(1025) Van dus of soo gesint, het vryen heeft syn uren
Rom. Dat woort van Dingen heb ick toen niet wel verstaen
Al watter is geseyt of watter is gedaen
t’Is alles misverstant mits ick geen Dingen kenden
Die Naem die dienden my om’t sottien voort te senden
[p. 91] Gierigheydt
Saer. (1030) En hebde dan haer Eer, en Maeghdom niet geschent?
Haer opgesloten dat gy aen my hebt bekent.
Rom. Om dat gy, soo gy seyt, u Dingen had’ verloren
Soo was ick heel bekeurt, en hebber me geschoren,
Maer ick en kenden toen u Nicht noch Dingen niet.
Saer. (1035) Och Nicht ick hoort is al door misverstant geschiet
Ick bid’ vergeeft het my ick speelde rechte bot,,aerdt
Ding. Als ick het segghen moet, ick meynde dat ghy sot,, waert.
Het is tot myn geluck, geloof ick, soo gebeurt.
Per. Gy hebt den Ryckdom met de Dochter wel gekeurt
Ding. (1040) Myn Peetjen maeckt my Ryck, dat sou de coop licht breken.
Saer. Men vint geen Sotten, die in sulcke Sots-cap steken
Rom. Indien haer Ryckdom weeght, haer deught weeght boven al
Waerom ick Dingen om geen Dingen laeten sal.
Ding. En’t sal my totter Doodt aen woort noch Trouw gebreken.
Rom. (1045) Daer dient een soentjen op.
Per. Dat mocht niet blyven steken.
Ding. Myn Vader toeft te langh.
Saer. Hy graeft weer eenen Pot
Of sluyt syn Kisten, en Schrappraeyen in het slot
Of gaet besichtigen al syn verborgen gaten
Eer dat hy iemant in het Huys sal willen laten
Per. (1050) Daers jet gevallen, soo ick fluskens heb gehoort
Ding. Myn Hert wort cout
Per. Clop clop, wat let het oft m’hem stoort
Saer. Het valt in myn gedacht dat ick hem heb ontnomen
De Sleutel van het Huys om achter in te comen
Peryn com gaet met my. Gaen binnen.
Rom. Myn waerd’ is heel ontstelt
Ding. (1055) Myn Lief ick can niet min als my de schrick inbelt
Rom. Soo sal ick dan als gy, oock op u wesen passen.
Want t’Houwelyck dat syn twee handen die hun wassen
[p. 92] Gierigheydt
Ding. Hoe schreeuwt men binnens Huys, ick was dat wel gewoon
Maer evenwel ick hoor een alderdroefsten thoon.

PERYNE SARA BY-KOMINGE.

Saer. (1060) U Vader die is Doodt gevallen vande trappen
Ick heb soo menighmael gheseyt, ay doetse lappen
Ding. Myn Vader, Vader Doodt.

Binnen met Rombert.

Saer. Peryntjen Peetjen gaet
Dit ong’luck niet op’t hooghst’ terwyl hier gheenen Raedt
Voor syne Ziel en is dat can tot voordeel wesen
(1065) Want alle quaet is quaet, maer dit is meest te vresen.
Hier comt de Gierigheydt tot haer ellendigh endt
En het verschrafelt goet gelyck het is gewent.
Per. Den Vrecken Woeckenaer geen Zielens schade,, siet:
Maer Deught alleen op winst van Godts GHENAEDE,, SIET.

LIEFDE DOET SORGEN.
G. OGIER.

FINIS.

[fol. 3π1r]

Continue

ONKUYSHEYDT.
Gasp: Bouttats. inventor et fecit.

[fol. 3π1v: blanco]
[p. 93] Onkuysheydt

Continue

DE

ONKUYSHEYDT.

SPEEL-GHEWYS VERTHOONT

Op de Kamer vande

VIOLIERE

Den 18. OCTOBER ANNO 1646.

BINNEN ANTWERPEN.

[p. 94] Onkuysheydt

VOORREDEN,
Tot de goet-willige Aen-Hoorders, in’t
Iaer 1646. op deKamer vande VIOLIERE.

VEle Hystory-schryvers verklaeren dat by de oude Romeynen seker tyden waeren verordonneert in welke sy hunne slaeven de vryheyt tot alle ongeregeltheyt toelieten, ende als sy ten hooghsten van alle misbruycken waeren brachten sy hunne Kinderen in tegenwoordigheyt der selver, niet op dat sy alle ongeregeltheyt van hun als fraey soude leeren, maer om hun (de Icelyckheyt siende) vande selve te doen grouwelen ende ontwennen! t’selve syn wy nu uyt-beldende inde slaeven van de ongeschickte sonde van Onkuysheydt, gelykmen bevint soo in alle Anticque als moderne Comedy ende Hystory-schryvers soo de Tyrannye van Nero, de ongeschicktheydt van Heliogabalus ende andere, als de deughtsaemheyt van Augustus, Vespasianus &c. Uytgebeelt ende beschreven soo wel om de quaede van ghene te verworpen als om de Deughden der deser aen te nemen. Maer alsoomen gheen besmette Poelen sonder stanck en can beroeren, veel min ist oock mogelijck yets van de Onkuysheyt uyt te wercken ten sy die van yder een ongesienheyt verwecke, toch te beter, want dit in eerbaer Oogen geen splinter en sal maecken, ende in bedampte can het eenen balck weiren. Mits alle werckingh van begin tot het eynde deser Comedie geen behoorlijckheydt oft inleydinge tot ontucht (door vriendelijckheyt waer langhs dese grouwel synen wegh is nemende) en sal verthoont worden: maer het ongesontste, gevarelijckste ende ten hooghsten het onsalighste: ende dit alles niet ten halven ghenoegh, want oft wy schoon de verderffenis en tydelijcke welvaert en eere hier verspilt sien, soo en canmen de grouwelen vande eeuwighe verdoemenis [p. 95] het menschelijcke verstant niet ghenoegh in scherpen, die daer naer moet volgen: ende dat buyten alle twyfel, want in vele sonden en misbruycken vervaltmen door eene schynelijcke oft inleydende oorsaecken, als dootslach uyt thoren door de tochten van gramschap, tot de dronckenschap allenskens door de soetigheydt en smaeck van leckeren dranck en wyn &c. Maer tot de Onkuysheyt stapt den Mensch henen met nuchtere verstant? met beestige moetwil, ende hertneckige voor-weet, een sonde teghen Godt den heyligen Geest. Alle eerbaere, ende deughdighe Ionffrouwen,*ende maeghden, sullen hun niet belgen datmen hier de ontuchtighe en verdoolde Vroupersoonen is wat dapper overhalende in bedriegerye aenlockingen onder verscheyden schynelijcheyt ja oock onder voorbelt van aenghenomen deughden: vermits allen dit mede is dienende om de eerbaerheyt, ende kuysheyt van alle wel geregelde tegen dese ondeughtsaemheyt*als het licht tegen de duysternis, ende den Diamant by gelas te doen uytmunten. Wy verhaelen hier vele jammers, ende catyvigheydt de Mannen uyt dese beestigheydt overcomende om te beproeven oftmen by uytbeldinghe van de daet con de selve af leyden van het gene daer soo vele treffelijcke Predickers met soo vele heftige Sermoonen en redenen (wetende dese sonde al te veel ghemeyn en in gebruyck is) geiren sonden afhelpen. Wy bidden dan volgens dese waerschouwinge desen onsen arbeyt tot eenen Spiegel te willen gebruycken, ende met behoorelijcke discretie aen te nemen gelyck die aen U. E. met hooghste goetgunstigheyt wort geoffert om te verblyven U. E.

[p. 96] Onkuysheydt

WAERSCHOUWINGHE

AEN DE

GOETWILLIGHE

TOE-HOORDERS

Over, dese uyt-beldinghe die wy doen

RAECKENDE DE SONDE

VAN

ONKUYSHEYDT

Ghespelt in’t Iaer 1681.

Op de Camer vanden Olijf-tack.

t’IS vier-en-dertich Iaer’ gheleden dat wy spelden
d’ Onkuysheyt op’t Thooneel des Schilders: en verhelden
Die grouwelycke sond’ naer ons vermoghen uyt:
Wy hadden oock’t gheluck, t’begintsel en besluyt
(5) Beviel de kenders wel: soo Gheestelyck als Weirelyck,
Vermits, behaeghen mist, en alle dingh soo deirelyck;
Naer ziel, en Lichaem eynd’ ’t is waer wy brenghen voort
Van dees’ vervloeckte pest dat noynt en wordt gehoort
Op Predicanten stoel: om dat de weerdigheden
(10) Van sulcke mannen, niet bestaen, onnutte reden
Te sprecken, want die stoel de suyverheyt betaemt.
Maer even-wel die sond’ wordt altyt uyt-geblaemt,
En soo de eerbaerheyt van sulcke wyse tonghen
Uyt schaemten lieten, voor de simpel ende ionghen
(15) Onnoosel ooren, ’tis voorseker datter gheen
Berispelycker sond’ soud’ syn als dees’ alleen
En wecken door berouw’ de sondaers uyt te trecken,
En wysen wat dit quaedt al quaelen can verwecken.
[p. 97] Onkuysheydt
Maer soomen heeft gheseyt den stoel gaat dat voorby
(20) Die wel bekeeren wyst, maer myt de filtery.
Toch een Thooneel meer ruym en vryheyt toe-gegeven
Daer de Poëten met de pennen vryer leven
Dat spreeckt wat ruymer: en het schynt hun toe-gestaen
Als Weireldts synde met de Weireldt om te gaen.
(25) Wy comen niet alleen met woorden, maer verthoonen
Een vol’ gheschiedenis in veel-der-leyd’ personen
Heel schandigh als een walgh voor deughdelycke lien
Om dat-men sou verschil van quaedt en deuchde sien.
Merckt wat een droeve wegh, met ongesonde stappen
(30) De Goddeloose gaen beneden langhs de trappen
Der eeuw’ghe duysternis, ter-wyl hun hert verteert
Hier in een corten tyt, die langhen tyt begeert.
Sy wenschen langhen tyt te leven, en sy schouwen
De grondt van’t leven, om een leven op te bouwen:
(35) Sy dansen met de doodt, en spelen met hun lyf
Vergaen in vuyligheyt van Duyvels tyt-verdryf.
Toch ’tsal de eerbaerheyt schier vremt aen d’ooren tuyten
Den naem van hoeren, en een vuylen hoop der guyten
Te sien, en hooren: want het is een kot ghewis
(40) Daer niet een eerlyck mensch by uyt te kippen is.
Verheught u in’t gheluck dat Godt is by u bleven
En u tot noch beweert van soo rampsaligh leven.
t’ En is gheen sond’ te sien, noch weten; alsmen went
Behaeghen uyt de wil: en valt in gheen consent.
(45) En die sou wonderlyck in boosheyt sich behaeghen
Die aen soo droevigh eynd’ genegentheyt sou draeghen.
Dies oordeelt redelyck want soo ghy’t wel bevat
Gheen droever thoon als dit heeft treur-spel noyt gehadt.

[p. 98] Onkuysheydt

PERSONAGIEN.

Ian de Quist, Een oude Man.
Livijn, Een Hoere, sijn Bastaert.
Gores de Quist, Sijn eyghen Sone.
Adolf, Stief-Vader van Livijn, Timmerman.
Petronel, Een lichte Dochter.
Sandryn haere Moeder,
Wouter haeren Vader

Speelt met den Avondt.

[p. 99] Onkuysheydt

ONKUYSHEYDT.

EERSTE UYT-KOMST.

JAN DE QUIST, MET LIVYN EEN HOERE.

Ian. MYn Engeltjen waer is den ganck? houdt een weynigh spraeck
Livy. Ick gaen mynder vaerden
Ian. Maer t’is een vreemde saeck
Dat de Maeghdekens altydt spytigh syn als m’hun ter goeder trouwen
Yets beleefdelyck vraeght: en teghen d’ onbeleefden houwen
(5) s’ Hun goedertieren: comt hier myn treuseltjen en spreeckt my toch eens aen
Livyn. Ick sal moordt en brandt schreeuwen, oft laet my dadelyck gaen
Ian. Wel Lief k’en doen u geen gewelt, een Lutsken met manieren
Livyn. Ick segh u laet my gaen oft ick sal lustich tieren.
Wie meynde dat ick ben, Hoer oft vod’?
Ian. Maer schaepken wie seyt dat?
Livyn. (10) Ick heb daer altydt toe te eerlycken Hert gehadt
Al ben ick Arm ick heb my tot noch toe degelyck ghedragen
Maer die armoey, die armoey, die sou jemant wel jagen
Daer m’een Hoer worden sou
Ian. Myn suycker-mondeken, gy lodder-haer
Klaeghde ghy van Armoey dat waer een dinghen dat sond’ waer
(15) Hoe sulcken knapsen dier? siet, siet, in alle Eeuwen
Is Bermhertigheydt goedt geweest Toont haer Gelt.
Livyn. Myn Heer ick sou wel schreeuwen
Van soo veel Ghelts te sien als oft ick een Oyvaer in een Swaluwen nest sagh*
Ist oock al Silver? en ist niet vals, als m’het siet by den dagh
[p. 100] Onkuysheydt
Ian. t’syn Spaensche Matten van ’t beste Silver: niet te houwens, maer wel me spelen.
Livyn. (20) Wat sou ick moeten doen om die te bekomen sonder te stelen
Ian. Com gaen w’eens t’samen op de Bors daer sullen wy rap
Accoort slaen
Livyn. Men doet daer savonts geen Coopmanschap
Ian. Alle tyden syn goedt om het nootsaeckelyck voor te wenden
Livyn. Soo sal ick met u gaen, maer verbie myn Eer te schenden.

Binnen.

TWEEDE UYT-KOMST.
GORES DE QUIST.

Gores. (25) DAn seggen de Lie’ maeckt u niet gram, Gores gy valt heel uyt u snoesteren
Gy siet soo mager, soo vies, hoe comet? gy moest u beter koesteren
Gy moest die Koten met Vlees vullen en u selven deugt doen
g’En wetet niet, denck ick, ick ben soo kort gestooft gelyck een Venesoen
Ick heb my soo laten bakeren dat het wonder is dat ick niet begin te vetten
(30) Want ick heb my ses weken te stoven doen setten
En gedurigh Mondekens maet geten voor remedie van een verslymde Maegh
Met een snipken Broot en met wat Rosynen en twee potten Sals quam ick alle daegh
Nettekens toe: ick dacht toen sy my inde Kevie soo nau setten,, wouwen
Datse my wel ter deegh gaen vetten,, souwen
(35) En de Menschen eters naer Indien senden voor een Present
Maer k’werd’ haest anders gewaer: daer dacht ick inde Pockarius tent
Och hoe geluckigh syn sy die hun Disciplinen
Die t’Lichaem castyen om’t eeuwigh leven te verdienen
[p. 101] Onkuysheydt
Want die hop’ sterckt den gheest datmen t’Lichaem can weer staen
(40) Maer ick mocht voor myn penitentie wel van mondt ter Hel gaen.
En nochtans ly ick een Penitentie die alle penitentie gaet te boven,
Oock en ist niemant wys te maecken als die selfs hebben sitten stoven
Als die Duyvels Martelaers, die soo moruw’ syn als een doorsworen Ossen loos
Die arger uyt hun Backhuys riecken als een Beirsteeckers Kruydoos:
(45) Daer men geen vrees voor en heeft datse jemandt sullen de keel af byten
En oock datse jemant veel slaen connen sonder den arm af te smyten.
Gelyck lest mynen maet tegen syn Ionck Wyf krakeelden om’t scherven van een sop
En door haestigheydt wierp hy haer den Hoet met den arm naer den cop.
Den anderen oock sey ick: neen sey hy daer moet ick die albasten Poppen
(50) Die treuseltjens, die Hoerkens noch wat me onder hun kin cloppen
Tot teecken dat ick noch een oudt Voer-man ben, die noch soo geeren hoor het kletsen vande sweep
Want ick ben, sulcken Wey-man, dat ick sulcken reep
En Weyighe Snaer sal ontbieden, om my uyt te lichten, en coragieren in myn sterven
En als ick inde Hel com, moet ick dan geen Hoeren derven
(55) Soo ist een cleyn? och, dacht ick hoe sullen die grabbelaers die fielen
Van die Duyvelen naer desen Vogel grielen.
g’En meynt dat niet (sey ick) dat u den Hemel daer voor bescherm.
Ick ben heel kouvorstigh (sey hy) en inde Hel daer is het werm.
En terwyl dat wy besigh waren van Hoeren en vodden te spreken
[p. 102] Onkuysheydt
(60) Soo valt hem een Cathern op’t hert, en is seffens de moort gesteken
Gelyck die van ons Gilde meesten-deel geschiet:
Want een natuerlycke Doodt die en achten wy niet?
De Hoere-jagers worden meest den beck ghebroken van Duyvels oft van Menschen
Maer van de Pocken te sterven is de soetste Doodt die sy connen wenschen:
(65) Want terwyl dat se gaen quynen en quelen, soo hebbense in plaets van een gebedt
Altyt in’t ghedacht de vriendelycke Pry die’s hun heeft aengeset
Met duysent segeningen van de Duyvel moet het vercken haelen.
t’Is oock qualyck gedaan datmen pleysier om Gelt coopt, en met d’ellendige Pocken betaelen
Dan laeten is goet voor ’t hangen, want wy weten wel sulcken vyvers sulcken Visch
(70) En’t is t’sekerste van al datter af te verwachten is
En dan comt d’armoe, ellend’, spot, en schand’ ons soo tacken,
Datmen (met Oorloff geseyt) ons de Secreten verbiedt om op te kacken:
Jegelyck spout van ons: ja de Hoeren selfs, soo haest wy t’wapen van ’t Gelt syn quyt
Festeertse dan eens wat: ey, ey, suggense t’ en is nu geen tydt
(75) Daer naest geeftmen twee stucken voor een cleyn gelleken
Ommers dan ismen van de Sots cap het aldergrootste Belleken
Ia de duyvel selfs geckt met ons, en het is dan al maer,, af
Ba de duyvel hael de duyvel dat hy my den raet,, gaf.

LIVYN, een deel Iongers Stemmen roepen van Binnen.
BY-KOMINGH.

Stemmen. HOer, hoer, hoer, hoer
Livyn. (80) Gy fielen, gy dieven, ghy galgen Aes, laet my gaen gy guyten
[p. 103] Onkuysheydt
Brandt moordt, moordt, moordt, help, help, help, ey my Iongers laet myn tuyten
Los, ey my, ey my, is dat een clets ghegeven? moordt moordt
Gores. Rabauwen wat meynder med’? voeten voor’t gadt, voort, voort,
Wat sou men de Meyskens soo sleuren? gy mooght den tydt noch leven
(85) Dat ghy al u Ouders middelen sult aen de Meyskens gheven
En lyen om hunnen’t wil noch Armoey en ellendt,
Livyn. Waer ick my keer waer ick my wend’ die Iongers syn m’ontrent.
Stemmen. Hoer, hoer, hoer, hoer
Gores. Comt maer eens by hebd’ jemant t’hert
Stemmen. (90) Hoer, hoer, hoer, hoer
Livyn. Als gy maer hoer en roept, roept u selven swart
Dat en let my niet
Gores. Als gy lied’ hoer roept bedencken moest daer by,,syn
Oft oock geen hoeren in u naeste Maeghschappy,, syn.
Liv. (95) Dat’s wel geseyt? Myn heer gy oordeelt met verstant
Maer den Naem van hoer te syn en acht ick nu gheen schandt
Dan soo weerdigh, dat veel goddeloose Boeven hun niet en schamen
Inde Kercken Godts tot hun verdoemenis de hoeren met hun namen
Te tellen, en beclagen als’er van’t getal der hoeren een wordt gemist
(100) Seyt d’een souse wel daer ter Kercken syn, dat ick’t voor seker wist*
Dat gingh’er naer toe: want s’is sulcken contentement in myn wesen.
t’Is al dat’s die snaer, en die sluyp, in plaets van jet te lesen:
Veel schynen Christenen, maer het syn hoer-eerders
Want s’eeren ons, sy dienen ons, en’t syn ons staet vermeerders.
[p. 104] Onkuysheydt
(105) Ha de hoeren sullen noch een seckte maecken met duyvels help
Want s’hebben by vele voordeel, hoe wel omlommert met een schelp
En eerlycken deck mantel, van d’onnoosel te beschermen
Een Dochter vande Gild’ vint meestendeel ontfermen
Tegen de geweldenaers: Met Gelt, en met practyck, geveystheyt, maeckt de dril
(110) Onnoosel, dat, melydentheyt noch voor haer spreken wil
Eyndelyck sonder weyigheydt en schynter, geen geselschap van weerden
In vergaderingh en Comedien vintmen hoeren gelyck Peerden
En w’en hoevens ons niet te schamen, oock hebben wy de schandt
En het Root-worden gedreven uyt der Landt
(115) En daer iss’ hals en been gebroken, en soo een eynd’ genomen
Soo dat wy geen vrees en hebben datse ooyt sal weder comen
Gores. Laet my u eens besien: ghy syt een hoer gheboren een slim doortrocken vel
g’Hebt eer gy Weireldt saeght u eer, en schaemt verloren, dat sien ick wel
Gy syt als Anthecrist een secte van bederven
(120) Een hoer die hoeren looft, een hoere sult gy sterven
Schaemt u
Livyn. Schaemen? schaemen? dat hem een Ionckman selfs schaemt,
Daer hitsen w’hem toe op, en seggen dat het de Liefde betaemt
Nieuwsgierigh alles t’ondersoecken, en gheven hem fuycken, en douwen
Waer med’ dat wy stommelingh te kennen gheven wat dat wy geeren souwen
(125) En als wy een woordt spreken dan moet’er een Man een heel proloogh uyt verstaen
En voor eenen slecht-aerdt nemen wy veel op synen kerf aen
[p. 105] Onkuysheydt
Gores. Wy weten luttel hoe swaer het is met hoeren te verkeeren
Wy meynen de hoeren te brillen en de hoeren moeten ons het brille maecken leeren.
s’En maecken daer gheen sond’ af van alles dat sy connen doen
(130) Den asem baert een Kint by sulcken vuyl fatsoen
Een Vader allemans Kint.
Livyn. Als wy jemandt soo connen pollen
Dat heeten wy Lecenten en hoogen pacht vertollen
Dat’s vry Privilegie daer niemant teghen en can
t’Is ons al g’oorloft
Gores. Hoe machmen dan een Man
(135) Een Kint t’huys senden datse van al de Werelt raepen?
Livyn. Hoort die met hoeren verkeeren en by wil slapen
die getroost hem dit,
Oft de pocken, of een Kindt Ist datter verhael is en wat op sit
En syn w’oock niet soo veel weerdt, dat’s om ons soo veel souwen verdragen?
(140) Ick hoper noch myn leven wel hondert naer’t smoor Bed’ te jaegen
Daer ick myn spiculatie in sal hebben wat elck al ’t mynder eeren lydt.
Gores. Als ick daerom peys byt ick noch op myn tanden, o Barbier my dunckt dat gy noch al in ’t werck syt
De droes hael de vodden k’en sal met hun niet licht meer tuynen oft heggen.
Want s’hebbent soo bont gemaeckt datme de Barbiers de gesontheyt ontseggen
Livyn. (140) Hoe u?
Gores. Ia my.
Livyn. He, he, he, he, prys, prys, prys, prys
Gores. Wel hoe gebeirde soo?
Livyn. Mynen speciael hebde ghy sulcke vruchten van dat Paradys
Ha gy syt een borst dat g’ons vereert liever met t’best als met t’slechtste
[p. 106] Onkuysheydt
Voor eenen Mothouwer syt ghy nu d’oprechtste,
Gores. (145) Ten is myn meyningh niet met de vervloeckte Pest
En Ziele-kancker seer van jemants hoere nest
Te winnen mynen cost, en slyten myne daegen:
Op dat een necker rey my soud’ ter hellen draegen
Ick ben genoegh gestraft ach! dat men soo verdwaelt
(150) Syn eygen Zielen-strop soo hoogh en dier betaelt,
Livyn. t’Is quaet waeter (sey den Reyger) en hy cost niet swemmen:
Als de Mus gecort-vleugelt is, is die licht om temmen.
Gy hebt inde Kevie sitten muyten en syt gedweegh gemaeckt,
Maer dat gy misschien noch in een goedt vel staeckt
(155) En met volle veeren waert, ghy heulden weer’ met de rocken,
Maer nu hebd’ een galgen berouw’ nu gy van een valt vande pocken.
Gores. Verwyt m’het noch eens, soo geef ick dat backhuys een sne deur
Gy Hoer gy dobbel hoer
Livyn. Een Hoer ben ick, daer hou ick my veur.
k’En loochen mynen staet niet als duysent ander pryen
(160) Die heet ick pryen, die den hoeren naem en niet de daet en myen
Die ons callanten af-sien, en bederven in de grondt,
En onder eenen deughdelijcken schyn doen grouwelycker sond’
Als by ons ooyt wert bedacht: o costen’t de stoelen, en trappen
De wanden, en deuren, de koetsen, en bedden clappen
(165) Daer souwer veel beschuldight worden vuyl en onkuys
Die somwyl Bordeel maecken van hun eygen Ouders Huys.
O maet, daer gaeter al ettelycke niet vast in hun schoenen
Terwyl veel degelycke Lien alle slach en fatsoenen
Van hoeren vloecken, namentlyc die vande Lepelstraet,
(170) Soo wetense luttel wat’er al sluypery en list om gaet
[p. 107] Onkuysheydt
Die besteet wort tot ontucht en Boevery.
Gores. Ha gy syt een arge en doortrapte pry
Om dat gy de Lien van u sout doen swygen
Soo wilt gy andere als lichtvaerdigh betygen,
(175) Op dat het misbruyck van dese u dan verschoonen sou.
Livyn. Dat ick by de Veel myn eer soecken wou,
Ick sou met goet bewys mynen hoeren naem connen weder leggen:
Maer ick beken het selfs, en daerom blyve’t een jegelyck seggen.
Oock strecke’t tot myn profyt en’t brengt calanten aen
(180) Want daer ick maer jevers over straeten gaen
Daer hoor ick my prysen als een hoer van’t hooft tot de voeten,
En soo my by geval Spélien met bassen en Violen ontmoeten,
Den eersten thoon die’k hoor (als oft uyt dat rammoer
Mynen waerden Naem ghequeckt waer, want t’is al) Hoer, hoer, hoer,
(185) Uyt d’orgels, en moesels can ick oock mynen naem wel halen
En oock uyt d’eersten thoon van d’ele Nachtegaelen:
Hoe wel veel valsch uyt-leggers seggen datse singen, suet, suet, suet, suet,
Maer t’is hoer, hoer, hoer, hoer, dan wederom ander maecken dispuet
En seggen, dat suet, en hoer, eenen naem is om dat sy jeder suetigheydt bewysen*
Gores. (190) Den droes die salse haelen die sulcken suetheydt prysen
Moort, moort, moort, ey my, Barbier Barbier, barbier,
Is dat pyn, is dat pyn! moort, moort, gy vercken gaet van hier
En spreeckt van dat suet niet, oft my dunckt dat den Barbier syn tangen,
Syn vlimmen, syn ysers, en poeyers en sals-pot gaet langen,
[p. 108] Onkuysheydt
(195) Soo dat licht my sulcken grouwel door een vier jaegt.
Soo de boeven, van de hel gelyck door de hoeren worden geplaeght
O jammer, o verdoemde hoe salmen u beclagen,
Dan my dunckt lichter den brant, als al de poeders, en plaesters te verdragen,
Livyn. Denckt dat ghy die nôot ghekraeckt hebt, en verheught u in’t getal
(200) Die’t voor u geproeft hebben, en naer u noch volgen sal
Gores. Men seyt gemeyne smert, is licht om dragen
Dies Magh ick m’in dees vuyl ongesontheyt behaegen
En achten’t voor een Jentiligheyt gelyck de franschen het schorft:
Livyn. Het is een dingen dat g’u nau schaemen en dorft,
(205) Vertreckt wat, vertreckt en belet my geen profyt
Ick sal eenen slemp ten besten geven ist dat gy my niet schadelyck en syt,
Daer comt een Oudt Susanne boef die schiet lustigh schyven
Gores. k’Gaen wat aen d’een syd’.

JAN DE QUIST BY-KOMINGH.

Ian. DIe schelmse Iongers alsmen wat sou bedryven
Wort men altyt gestoort, maer hoe, syde gy dat?
Livyn. (210) Hoe verachtelyck vraeghde my nu, ghy u pleysier hebt gehadt
Van myn Maeghdelycke suyverheyt, van te vooren
Was’t al Lief en hart:
Ian. Hoe, Maeght?
Livyn. Wat vraegh dat ick moet hooren
Wat over-comt my nu? verlaten Dochter als ick ben
O geschonden maeght! vervloeckten tydt datmen nu geen eer en ken,
(215) Nu ben ick eereloos en diese my heeft bestaen te rooven
Ist mogelyck, ist mogelyck, die willet niet gelooven
Och ick heb uyt onnooselheydt nooydt voor peryckel van mans gegist
[p. 109] Onkuysheydt
Maer laesen, ach laesen! ick ben verdroncken eer ick van water wist,
Ick sterf van schaemt, en moet het met bloedige traenen beweenen
Ian. (220) De hoeren hebben twee kunsten waer me datse de herten als steenen
Betooveren sacht, en morruw’, en doen gelooven dat sy eerlyck syn,
Dat syn hun tranen, en de tongh: ja sy weten dit fenyn
Beter als d’apoteeckers hun drancken te mengelen,
Soo, datse de mans gelyck de kinders rengelen
(225) Circe d’oude hoer gebruyckten dranck en kruyt
Tot stof haer toover const, maer onse hoeren uyt
Hun mont en oogen sulcken conste wercken
Dat wie niet vroom en is verandert in een Vercken
Als een Ulisses Knecht: maer ick ken der hoeren treck,
(230) Wie hun bermhertigh is wort licht een hoere geck.
Livyn.Ey, ’k ben machteloos u woorden te weerlegghen,
Maer wee, wee, wee u, ist dat gy meynt te seggen
Van my: ghelyckmen van een Hoer met reden seggen mach
Vermaledydt de Hoeren, maer d’onnoosele ach, ach!
(235) Datmen die onder ’t getal van een deel Fielinnen reken!
Waer toe ben ick geboren! och wilt my’t hert afsteken
Ick sal’t u geiren vergeven.
Ian. My dunckt dat gy met my spodt
Livyn. Hoe dat myn hert te moed’ is weet den goeden Godt
Dat ick om myn siel en liet, ick brocht my met eyghen handen,, om
Ian. (240) k’En weet hoe ick’t hier heb, ick ben met allen myn verstanden,, stom
Maer ginghde niet om profyt hier flincken over straet?
Livyn. Geliefde wat te vraegen, vraeght dat m’en verstaet
Ian. Ick vraegh oft gy niet en ginck om Pollen te soecken
Livyn. Ick ginck om eenen halven stuyver boeck-wey Koecken
[p. 110] Onkuysheydt
(245) En die Vrouw’ gheeft maer eenen Pol alsmen veel besteet
Besonder maer aen diese voor vaste Calanten heet:
Maer ick sou te vergeefs maer gissen op de Pollen
Ick hael maer met een cleyn
Ian. Ho, ho, gy syt ten vollen
Onderwesen, en de Hoere school al uyt, vaert wel
(250) Want ick hou u voor een argh, en slim doortrocken vel
Livyn. Och Sinjoor ick bid’ u? ke laetme noch eens spreken
Ian. Wat dienter noch geseyt.
Livyn. De steenen sullen ’t wreken
Dat gy m’aensiet voor een Hoer: verandert u propost
Op dat de meyning die gy dryft, u niet den hals en cost.
Ian. (255) Wie soud’ my dat doen? u braven, u boeven? datse beginnen
Livyn. Hoe conde al dat quaedt vermoeyen van my versinnen?
Daer ick myn Bloedt sou geiren voor u storten in den noodt,
Ian. En dreygde my daer strackx niet met een haeste Doot?
Livyn. k’En dreygh niet maer ick vreest.
Ian. Uyt wat reden?
Livyn. (260) Ick vrees, ick vrees, dat de aerd’ die gy sult betreden
Straffen sal het gen’ ick u vergeef uyt de gront van myn Hert,
Want daer d’onnooselheyt t’onschult beschuldigt wert
Daer wagghelt Huys, en dack, en Torens, Kerck, en wallen
Ja d’Aerd’ doet in haer maegh tot As heel steden vallen
(265) Om sulcken lasteringh.
Ian. My schrickt t’er beenen toe
Daer sulcken Worm knaeght wort licht d’onkuysheyt moe’.
Livyn. t’Gene dat ick segh dat can ick wel bethoonen
Uyt goede Boecken, en menichte Sermoonen
Die ick seer geiren volgh, midts dat m’is ingeplant
(270) Van jonckx ter Kercken gaen, en naer den Predicant
[p. 111] Onkuysheydt
Wel te luysteren, want myn Ouders (den Heer heb hun Zielen)
Deden my al d’Historien die in de Sermoonen voor vielen
Vertellen, en brachten my op in de vreese Godts
Maer, och Ouders, och Ouders, u Dochter is nu plots
(275) In d’onneer gevallen! wat baeten nu de daegen
Waer in gy voor myn Eer hebt sorge gedraegen?
Ian. k’ En weet niet wie ick slaen wil, oft u, oft my:
Want ick wort desperaet: en waerde dan geen pry
Oft lichte schuyt, waerom aenveerde Gelt? gy cost wel dencken
(280) Datmen voor niet en sou een stuck van achten schencken
Livyn. Ick dacht, dat ick desen dagh den Heer soo had’ gedient,
Dat die u toe-maeckten als synen goeden vrient
Tot troost in myn Armoe: Want toen ick my ginck beclaegen,
Gedenck’et u niet? seggende de Armoe sou jemant wel jaegen
(285) Daer m’een Hoer worden sou: doen schoot gy my dadelyck Gelt:
Ick meynden oft den Hemel u over had’ getelt
Om my te beletten t’gen’ eertyts sinte Nicolaes,, ded’
Nu beken ick helaes! te laet, dat ick seer dwaes,, ded’
Dat ick Gelt nam: had’ ick het noch ick gaf’t u weer
(290) Want k’en acht geen Gelt weerdigh voor het coopen van myn eer.
Ian. Waer syd’er med’ gebleven?
Livyn. Door myn alteratie, en allen
Myn weeren voor d’eerbaerbeyt heb ick’t jevers laeten vallen:
Sou ick om Gelt peysen alsmen soo verraders tracht
Te rooven met gewelt t’geen dat ons maeckt geacht
(295) By degelycke Lie?
Ian. k’ Hoor wel t’is u gedaen om noch wat t’hebben
Ha daer, ha daer,
Livyn. Geensins Signior
[p. 112] Onkuysheydt
Ian. Ha daer,
Livyn. Nu Sebben
Gelooft nu dat ick een Hoer ben, en dat ghy genoegh den loon betaelt
Wanneer gy bekennen salt wat dat g’er hebt voor gehaelt.

Binnen.

Ian. wat schalcke Hoer is dat? wat een doortrocken viggen!
(300) Alsmen van Honden gebeten is moetter t’selve hayr op liggen
Maer ick sal anders, leggen slaegen op den Hont
d’Inbeldingh die men maeckt verbetert wel een wond’

DERDE UYT-KOMST GORES.

Binnen.

Gores. EN dat’s myn eygen Vader hoe sou den Soon dan deugen
Quaeden Boom quaede Vrucht, ist spreeck-woort geen leugen
(305) Soo d’oud’ songen pepen de Iongen, soo ist geen wonder dat ick my schroef
Als een naersaet van sulcken weerdigh Susanne Boef.
Myn ongedult dat doet my soo van hem gespreken,
Had’ over twintigh Jaer gy in het Graf gesteken
En ick te vindelingh voor het Armen Huys geleyt
(310) Daer ick waer geregelt opgebrocht tot Zielen Saligheyt
Hoe jammert my, als ick bepeys wat ick connen wesen sou
En wat ick nu ben, k’wort soo ongheduldigh dat ick schier sterf van rou
En raedeloos ben, om my voorsichtigh voorder te beraeyen,
Wraeck, wraeck, wraeck, d’Ouders die niet af en maeyen
(315) Hun quaey begeerlyckheyt voor Kinders snelle oogh
Sy draeyen den Strop, en maecken een mutsaert droogh
Tot een vermaledydt tydelyck en Eeuwigh sterven,
Van hun en hunne Kinders: hoe, en soud’ de Wereldt niet bederven
[p. 113] Onkuysheydt
Daermen dickwils siet dat veel Kinders door een paer Goddeloose lien
(320) Worden op ghebrocht, en niet anders als schandaelen sien:
En groot synde, soo hebbense al t’saemen de gebreken
En goddeloose smet, daer d’Ouders vol in steken.
En groeyen oock soo op tot een bedorven Vader

ADOLF BY-KOMINGH.

Adolf. BLyft staen, blyft daer segh ick, en comt my niet naeder
(325) Die soo tegen hun selfs couten en hebben gemeynelyck niet goets in’t sin
Ick gaen al op myn Lyf, wat weet ick, oft die Fiel-in
Myn Peeternel om my te vermoorden u met Gelt heeft omgekocht?
Blyft staen, en roert u niet, blyft staen, g’had beter den Brom, gesocht
Als my, ick segh blyft staen, soo ghy van u te roeren maeckt gewagh
(330) Soo is u gantsche Lyf voor my maer eenen slach.
Gores. Adolf wat gaet u aen?
Adolf. k’En weet anders niet te seggen.
Gores. g’En kent geen Vrienden meer
Adolf. Gy moest die vrientschap m’uyt leggen.
Gores. Kende Gores niet?
Adolf. Wie Gores de Soon van Jan de Quist?
Gores. Die al recht,
Adolf. Die is Doodt,
Gores. Dat is het seggen dat een jegelyck seght:
(335) Al sien my de Menschen soo en willen s’het niet belyen
Maer, dat ick Doodt ben willen sy my selfs over-stryen.
Soo dat s’in twyfel slaen t’geloof, dat ick van myn selven heb.
Adolf. Maer syd’et Gores?
Gores. k’Meyn ja.
Adolf. t’Is waer, gy siet soo seb:
[p. 114] Onkuysheydt
Wat drommel hebdy g’hadt? en wat droes mogen de Lien,, hebben
(340) Datse seggen dat gy Doodt syt?
Gores. t’Is datse my in lange niet gesien,, hebben
Adolf. Hoe com’et
Gores. Ick hebber soo deirelyck aen geweest*
Adolf. Waer aen?
Gores. Aen’t Flerecyn
Adolf. Ick peys dat den rechten Naem behoorde Pockken te syn
Gores. Gut Adolf hoe treft’et Peert soo nettekens in d’oogen
Adolf. (345) Om dat t’seer gemeyn is dat de Pocken hun nu boogen
Onder’t Flerecyn
Gores. Alsoo bewaertmen noch met liegen d’Eer en faem,
Het schutsel, van de Galgh, is eenen goeden Naem.
Adolf. Ghy spreeckt voorseecker wel, veel beter als een stommen
Gores. t Mach op een ander tyt noch eens gelegen commen
(350) Om langer t’houden spraeck, vaert wel ick gaen deur
Adolf. Sulcken haest?
Gores. Ick heb als nu; een wey’ge Jacht op’t speur.
Adolf. Ick denck gy volght dien Uylecop met die Falie
Die my daer tegen quam
Gores. Jae die, met die Hoeren tralie
Oft decksel van bedrogh
Adolf. Hoe comt dat gy de Falien soo veracht
Gores. (355) Om dat het wort een rechte flincken draght
Waer onder veel bedrogh geschiet by claere daegen
Want veel drillen d’Ouders schyn-heyligh comen vragen
Vader Moeder mach ick wel eens gaen hooren Mis
t’Geen d’Ouders toestaen, ja hun een blyschap is
(360) Dat de Kinders peysen om Godt en hun conscientie
Maer die vodden wacker de Falie op’t hooft, loopen de Kerck voor by als oft s’er een Pestilentie
Souden haelen: en druypen jevers een Herrebergh in
Daerse hun guyten vinden, daerse de slemp, oft ghewin
Van Gelt by hebben: en t’Huys comende syn t’fyn daeyen
[p. 115] Onkuysheydt
Adolf. (365) Ja canmen met de Falien sulcken crommen Mannekens draeyen
Gores. Daer’s noyt draght geweest die de Hoeren meer me gingh
Hoe haestigh dat ick ben ick moet u noch een dingh
Vertellen nu cortelingh gheschiet: een seecker Iongh,,man
Had’ compact met een gehoude Vrouw, de vrouw die gongh,, dan
(370) Op eenen tydt by haeren Man, segghende Lief oft ghy deur liet
Hier sal een naer my comen vragen: ick heb’s ontboden om jet
Te naeyen, ick gaen boven dat ick’t vuyl Lynwaert wat ondersoeck,, ke
Sentse by my. Den Ionghman die een Rock over syn Broeck,, de
En een Falie over t’hooft, quam wel stoutelyck cloppen aen de deur
(375) En alsoo t’wesen wou quam de Man selver veur:
Den lincker vraeghden is Iouffrouw t’Huys? den Man dacht dat desen
Guyt de Naeyster was, heeft hem den Trap gewesen
Sey gaeter boven by, ick meyn datse voor u vast te naeyen bereyt:
By een comende loeghen sy beyd’ met hunnen schalcken treck, en de Mans onnooselheyt
Adolf. (380) Soo sou een Vryster de Vryer oock wel in Huys laeten snappen,
Gores. Dat k’een schoon Vrouw oft Dochters had’, daer en souwen geen Falien mogen stappen
Over mynen Dorpel, die Mommers syn al te sorgelyck.
Eerst gebruyckten de degelycke Vrouw-persoonen de practyck
Van de Falien voor beschut van den Regen,
(385) Maer nu gebruyckense de sluypen om al hun wegen
Onbekent te gaen het een Kot in en t’ander uyt
[p. 116] Onkuysheydt
By helder Sonneschyn: en duysent guyteryen diemen me besluyt.
Wiltmen de Falien soo laeten voort vaeren
Soo mach elck wel syn stadt bewaeren
(390) Want sulck en diergelyck neemt den Vyant tot syn baet
En men bedencket dickwils niet voor dat het is te laet

Binnen.

PETRONEL BYKOMINGH.

Petro. O Ghy Verraer hoe can d’Aerd’ u noch langher draegen
Adolf. En waer af wilt gy u soo over my beclaegen?
Petro. Een vraeg dieme weet en is geen antwoort weert.
Adolf. (395) Om dat ick sey die’t Kint gemaeckt heeft dat die het oock aenveert,
Is dat niet wel geseyt? en wie anders sout begeeren?
Petro. Dat Kint, dat Kint dat daer myn Vleesch en Bloedt doet teeren.
Sal tuygen dat gy selfs den eygen Vader syt,
Adolf. Met u te paeyen en ’t Kint te houwen ben ick u quyt
Petro. (400) Maer u Conscientie sal wroegen dat gy hebt myn eeren tuyl,, gekraeckt
Adolf. Heb ick myn Conscientie gy hebt d’uwe vuyl,, gemaeckt:
Neemt g’had Maeght geweest
Petro. Hoe twyfelde daer aen?
Adolf. Men moet met het seggen van de Vrouw-persoonen af-staen
Als sy segghen datse Maeght syn dan moet men’t ghelooven
(405) Want als m’hun de gelegentheyt van d’intentie niet en can berooven
Soo bedriegen s’ons, al waert datmen beters wist,
Wegh met een Mans verstant, dat moet inde Kist
Als men’t by een Vrouws verstant wilt vergelycken,*
Eygentlyck in saecken van jemant uyt te strycken.
Petro. (410) En de Mans oft de Knechts en hebben noyt jet gedaen,
[p. 117] Onkuysheydt
Maer de Vrouwen en Meyskens sitten altydt tegen de Maen.
En nochtans dat de Knechts, dat de Knechts, niet en connen als liegen en bedriegen
En als sy waer segghen mach hun vry een Exster ontvliegen
Die giet leugens, die verleyers van d’onnooselheyt,
(415) Die Tyrannen, alse een Maeght hebben in schandt gheleydt
Sy syn genoegh bekent voor Eer-dieven en onbeschofte guyten.
Adolf. Als m’en de Dieven kent dan sal m’er syn Huys voor sluyten
Kende de Dieven? soo syde wel een sottin
Dat gy de deur ontsluyt en laet’er Dieven in.
(420) In sulcken geval hebben de Knechts over Ulie te clagen:
Want genomen ick legh daer Gelt, om dat m’ontdragen
Sou worden, door een Dief, die ick daer voor sekerlyck beken,
En weet dat hy’t stelen sal: Wie twyfelt oft ick ben
Mè schuldigh aen’t misbruyck? want soo geen Dief can myen
(425) Te stelen daer hy vint, soo behoort m hem af te snyen
Waer door hy vallen mocht in sulcken ongerief:
Want d’oude spreeck-woort seyt d’occasie maeckt den Dief.
Maer gy-lie wat doede als dagelijckx flincken. en drillen
Slempen, en dempen, met die Dieven: en datse willen
(430) Wilde med’: t’isser al Gaudiamus: en sàt synde dan
Ist onmogelijck dat men met eeren van Ulie gescheen can.
Ick ben bedrogen myn Eer, myn Naem en faem is bedorven
Och waer ick, och waer ick, och waer ick gestorven
Eer ick in dit verdriet myn selven had’ gebrocht
(435) Ick was, ick was, ick was, ick was wel onbedocht
Als ick van de wellust my soo liet verleyen.
[p. 118] Onkuysheydt
Petro. Ja gryst wat heb ick om u soo dickwils moeten schreyen,
Adolf. He, he, he, he, meynde dat ick grys? wel hey
Kyck sloor, meynde dat ick om u schrey
(440) Ick Copieer de grillen van u Bavianeryen
Petro. Wilde wat Copieren? Copieert eens hoe gy begost te vryen
Gy lams-oor, gy cael bescheet, gy praetjen sonder slot
Gy reên bederver, gy tateraer, gy voor een Aep te bot
Wat conde als straet clap: hoe gaender hoe staender u saecken
(445) Souw’er wel een Ionghman in Ulieden gratie geraken
En visevaseryen daerme schier de Corts af cryght
Adolf. Alsmen schant van spreken haelt is’t beter dat men swyght:
Gy bekent dan ommers selfs dat k’u niet en heb verleyt,, g’had’
Door minne trecken, oft aendringhen van wel sprekentheyt,, dat
(450) Belydt gy, en maeckt u selfs oneerlijck, wat liet g’al dertelheden toe?
De Knechts en syn soo bot niet oft sy weten wel hoe
Men dat verstaen moet: dat syn d’eerste proeven:
Die gemeynschap toe te laeten en behoeven
De Knechts maer: ja die my dan ontsey t’gebruycken van haer Eer
(455) k’Verweet haer dat ick wou al de’ sy noyt jet meer.
En daerom moet ick voor recht myn schaey doen verhaelen
Ick sal u (soo waer als ick leef) myn verlet doen betalen
En quaem ick niet tot myn Recht ick meten u die Ry,
En een sne vyf oft ses in u Backhuys daer by.
Petro. (460) Schaemt u, schaemt u dat ghy sulcken woorden u laet ontvallen,
Adolf. Sou ick my schaemen, dat schaemen? hoe schaemen? niet met allen
Wete niet dat een Hoer-jager syn Snol nu soo gereet
[p. 119] Onkuysheydt
Een sne, als een Kus geeft, oft hy thoont dat hyse niet Lief en heet:
t’Is gansch een gebruyck, en’t doet wel uyt steken
(465) Eerst eens gevochten en dan wat vriendelijck spreken:
Wat my belanght dat fatsoen heeft m’altyt goedt ghedocht,
En sy syn te prysen die dat hebben op-gebrocht,
Een schelm die anders doet.
Petro. O gy Beul!
Adolf. Seght troetelaer
Gelijck Griet sey tegen Rommen den Soetelaer
(470) K’Neem’t (seyse) al in danck wat my van u gheschiet
Doen hyse met een hant Boom, pof het Hert in stiet.
Petro. k’Had’ liever dat gy waert van een getrocken
Met vier Peerden: k’sou u eerst wat Regal inde sop brocken
Oft goot u Loot in d’oor als gy snachts laegt en sliept,
Adolf. (475) k’En soeck u niet (sey de Man) is’t dat ghy niet en piept
En sijn Wyf was gedolft onder eenen Serck,,steen
Ghy by my slaepen? souwer wat af comen? k’merck,, neen
Petro. k’Meyn oock wel neen g’en sult dat geluck niet meer genieten.
Adolf. Soo sulde m’oock gheen Loot in d’ooren connen gieten,
(480) g’En sult dat gat niet stoppen k’en ben soo gretigh niet als gy.
Petro. g’En syt anders niet veel te verwachten van my
Als een Kindt
Adolf. Meynde dat? hoe, soud’et my t’huys senden?
Petro. Stoutelijck, ja,
Adolf. Soo sal ick mijn Ry met duysent enden
Op u rubben in stucken slaen, d’eerst dat ick u ontmoet
Petro. (485) Hoe comet dat g’et dan nu niet en doet?
Adolf. Om dat ick hop datge eenen vetten hamel sult kiesen
Want de hop’ dat ick u Trouwen sal mooghde vry verliesen
[p. 120] Onkuysheydt
Mits ick over seven Iaer te Brugh ben getrouwt:
Maer om dat mijn Wyf daer openbaer Bordeel houdt
(490) Ben ick’er af gescheen.
Petro. Gehout? gehout? gehout? gehout?
O beestelijck of Duyvels aert, och gehout,
Hoe hebde my in’t verdriet ghebrocht
Adolf. Hoort daer gy toe gecomen syt hebde selfs gesocht
En ick weet van u rancken al voorder als ghy wel cont meynen,
(495) Maer noyt geseydt om niet de streelingh te vercleynen
Die gy Lie gebruyckt soo langh’ g’in goet geloof syt
Dat g’ons bedriegen sult, dan staet de Tronie verblyt
Onnoosel, en beschaemt dan weet g’u soo te quyten
Dat m’er Sond’ af maeckt jet aen u te verwyten.
Petro. (500) t’ Is een Eerlijck gast die de cans aen een Dochter Waeght
Maer t’is eenen Fiel dier synen roem af draeght
Adolf. Ick seg’ dat t’Fielen syn die’t niet en seggen en inden boesem houwen,
Want sy gheven oorsaeck dat veel Meyskens daer op bouwen:
Sy dencken hy sal’t swygen, en wat let het dan,
(505) t’Is genoegh als ick de Werelt maer bedriegen can:
Geslepen Vogels comen in alle nesten,
Daer syn geen vuylder reuken als de stille Vesten,
Maer den clapper, thoont dat hy op geen Hoere gunst en past,
En hy’t Fielen wars is, en geiren waer ontlast
(510) Van’t jock, daer g’hem dagelijckx me comt brillen,
Want dat wy eens meynen soude wel schier altoos willen.

Binnen.

Petro. Ha gy schavuyt u Hoer van u Wyf heeft u gheleert
Hoe sy met haer Fielen heeft gerommelt en verkeert.
Gaet Mothouwer gaet nu weer by u Mot,, vercken
(515) Gy syt’er af-ghescheen (denck ick) om dat u de Heer ded’ op’t schavot,, mercken,
Om u deught, met wat Rys en een Bannissement
Gelijck hier lest op de Marct dien onnooselen Vent
[p. 121] Onkuysheydt
Wat creegh die niet en had’ gedaen als alle filteryen:
Gaet schelm datge den hals breken moet ryen
(520) Moette naer de Galgen vaeren voor den droes ter hel.

LIVYN BYKOMINGH.

Livyn. HOe kyfde soo? hoe kyfde soo? Iouffrou Petronel
Hoe soo gestoort
Petro. Moet ick u daer rekening af geven?
Livyn. g’En kent nu gheen slecht goeyken meer waer is den tydt gebleven
Dat wy gelijk Susters waeren? en sal’t nu anders syn?
Petro. (525) Wie syde onder u Falie?
Livyn. Ick ben Livyn,
Van Brugh
Petro. Och Livyn waer hebde soo langh gesteken?
Livyn. Ick had’ een Moeder te Brugh die wou my spreken,
Van jet dat my raeckt, mits dat s’op haer sterven lagh.
Petro. Het is wel ses maenden leén dat ick u niet en sagh;
Livyn. (530) Daer ontrent
Petro. Soo stil door te gaen? k’en wist niet wat peysen
Livyn. Ick moest in alder-haest my stellen om te reysen
t’Was noot,
Petro. Och wat is my s’insal over’t hooft gewaeyt
Helaes lieve Livyn het isser al becaeyt
Het isser aengebrant: had’ ick u noyt gekent,, toch
(535) (Want gy syt d’oorsaeck) my en waer dit ellent,, noch
Niet overcomen, hadt ghy my de saecke niet soo licht geschickt:
Ick ben in’t water van mijn leertyt gansch verstict
Ia t’schynt dat tot myn straf de Vrucht wilt gheboren,, syn
Mijn Moeder sey dickwils van u dat s’een verlooren,, swyn
(540) Men siet de lichtveerdigheyt uyt dat Meysens ghesicht,
Soo stout niet dat g’er langer med’ verkeert. Hoe licht
[p. 122] Onkuysheydt
Syde van Oordeel (sey ick) want Moederken die Dochter
Is de deught selfs, wyser, noch degelijcker mocht’er
Noyt over straeten gaen:en mijn Moeder geloofden dat
(545) Maer nu segh ick de Duyvel heeft my met de keil gehadt
Want quaet geselschap doet een Eerlijck hert bederven.
Livyn. Die u soo lief heeft dat sy voor u sou sterven
Noemde die quaedt gheselschap? O ondanckbaer als ghy syt!
Wat belanght u, groot-gaen dat gy my dat wyt,
(550) Gy weet d’onkuysheyt is een staet van duysent plaegen.
En die door onverdult is lastigh om te draegen?
Onnoosel waerde niet, oft tot de deught gesint:
Gy wist oock wel, dat ick was langh een Venus Kindt.
Oft soo gy niet en wist, het stondt u toe te leeren
(555) (Soo ghy wout Eerelijck syn) met wie ghy moest verkeeren.
Slampamster, toen gy waert genegen tot den Brom
By ongelijcke slach, toen ginck u Maeghdom crom
En sprongh op Krucken: die’t beginsel niet en schouwen
Als sy noch Eerlijck syn: Wat wilt dan Hoer berouwen?
(560) Raet u selfs, t’gade wel
Petro. Livyn en vergramt u niet
Ick hebber berouw af, och laet m’in dit verdriet
Niet ongetroost
Livyn. g’Hebt u met my qualijck bevonden
Petro. Gaet niet door,
Livyn. En sou ick?
Petro. Ach Livyntjen al mijn sonden
En syn my soo leet niet als ’t is dat ick u heb vergramt
(565) Want k’heb nu raet van doen
Livyn. Ey t’is genoegh geschampt.
Petro. Gheschampt? och het schampen is tot mijnen’t al gesleten,
Ick ben schier sinneloos mijn Lieveken dat moete weten
En daerom laetme niet sonder Raet in desen ban
[p. 123] Onkuysheydt
Ick beloof al wat dat ick jevers ontfutselen can
(570) Sal ick u geven tot een loon van uwe goede raeden.
Livyn. Nu Sot hooft ick neem daer op u weder in genaden:
Seght op (en cryt niet meer) wat datge van my begeert
Petro. Laes ick gaen groot ghelijck ick fluskens heb’ vercleert
Livyn. By wie?
Petro. k’En weet selfs niet by wie
Livyn. Dat s’er meer overcomen
(575) Maer hebde niemant noch besonder uytgenomen?
Petro. Ick hebbe tegen elck in’t besonder geseyt*
Sier ick gaen groot, dus Trouwt my oft maeckt u bereydt
Om het Kindt met al de costen t’saemen t’ontfanghen.
Toch eyndelijck ick dè my van elck Gelt langen,
(580) En stelden ’t by contract als dat ick was gepaeyt.
Livyn. Maer had’ het jemant dan ten minsten aengedraeyt
Petro. Daer was noch eenen, en daer en had’ ick gheen twyfel aen
Oft die sou my trouwen, daer en heb ick geen contract me gedaen
Hy scheen d’onnooselst van alle wel te wesen
(585) En als’t al om comt is’t een gehout Man, dat ick desen
Oogen-blick eerst geweten heb’.
Livyn. Sit’er niet op?
Petro. Gansch niet
t’Is een Timmermans-gast die t’onsent quam om jet
Te cleuteren terwyl ick in twyfel was van draeghen
En naer dat wy vriendelijck op malcanderen saegen
(590) Geef ick u te dencken hoe degelijck ick my droegh:
Livyn. Ia daer toe syde seker degelijck genoegh.
Petro. K’en twyfelden niet oft hy sou hem geluckigh g’houwen,, hebben
Dat hem de Eer toequaem van my te mogen Trouwen,, hebben
En de Fiel was gehoudt
Livyn. Hier in stadt?
[p. 124] Onkuysheydt
Petro. (595) Neen, te Brugh hout syn Wyf Bordeel.
Livyn. Hoe seghde, wat, houwt syn Wyf Bordeel te Brugh?
Petro. Naer syn eygen seggen
Livyn. Hoe is syn Naem:
Petro. Men noemt hem hier Adolf van Breggen
Livyn. Adolf! Adolf?
Petro. Hoe soo verwondert?
Livyn. Dat is mijn Moeders Man
Te weten myn Stief-vader myn Moeder scheeden’er van
(600) Om dat hy haer soo sloegh, nu isse Doodt.
Petro. Hoe maeckte my verslagen
Livyn. Tet, tet ick sou wel een heel Hel op mijn schouweren draegen
En maeckte gy swaerigheyt in een Kint, daer ghy boven dat
(Naer u seggen) van sommige een ruym betaeling hebt gehadt
Petro. Hoe sal ick het dorven mijn Ouders te kennen geven
(605) Mijn Vader is te quaet, k’en sou my, al mijn leven,
Hem onder syn Oogen niet dorven laten sien:
Want hy heeft wel geseyt dat mijn Dochter sulckx liet geschien
Ick wronghse den hals om, en mijn Moeder van ghelycken
Livyn. Praetjens, doet mijnen Raet het sal wel anders blycken.
(610) De schalckheyt is’t gewelt ver’ Meester in dit stuck.*
Petro. Wat raet?
Livyn. Com hier luystert
Sy spreken stil t’saemen.
Petro. Dats goet
Livyn. Hoort ick sal u seggen
Op wat manier datge dat sult moeten aenleggen
Petro. Nu dan: Sy spreken stil t’saemen.
Och Levyntjen hoe hebde dat soo wel bedocht?
Livyn. Ick ben in slimmigheyt en Filteryen opgebrocht
[p. 125] Onkuysheydt
(615) Ia van jonckx af magh ick my beroemen
Seyden de Lie, men sal die noch de schalcke oneerlijckheyt noemen
Volght mijnen Raet, maer siet dat gy behendigh syt
En geeft my van’t mislucken weder niet de wyt:
Ick wys’ u wel de Wegh maer gy moet die betreden.
Petro. (620) Noch desen Avont, t’comt nu wel te pas
Livyn. Uyt wat reden,
Petro. Mijn Vader is uyt’er Stadt
Livyn. Dat’s vyf- en veertigh veur
Als Moeder is gepaeyt die dryft de saeck licht deur
By Vader, die sal’t soo, en soo weten te keeren ende te wenden
Dat Vader noch tot troost sal dienen in d’ellenden
(625) Van syn Dochter,
Petro. Wie noem ick als ’t Kints Vaer? want k’en souw niet bestaen
Te seggen dat ick my met vele had’ misgaen
U Stief-vader was gehout, dat sou leelijck luyen,
Noem ick van d’ander een, sy sullen malcanderen opruyen
En mijn selfs accoort verclaeren tot een Hoer,
(630) Maer ick heb bedocht oft ick’t jemant aenswoer
Die corts gestorven is: soo creegh ick geen partyschap
Livyn. Soo dat syn treckxkens, dat is my noch een blyschap
Ist datse niet en comt te veranderen in eenen grooten Rou.
Petro. Daer’s een van mijn kennis Doodt diemen seyt dat sou
(635) Vande Pocken syn ghestorven over thien oft twintigh daegen
Livyn. Kleer is Claes sey t’Wyf en sy sagh hem naer’t Graf draegen,
Petro. Nacht Livyn, ick moet thuys want t’is nu tydt
Livyn. Ick sal flus comen luysteren oft g’al in’t Werck syt.
[p. 126] Onkuysheydt

IAN DE QUIST. BYKOMINGH.

Ian. HEm, hem
Livyn. Wie hem’t daer? ho ho, t’is dien Sinjoor van flus
Ian. (640) Hem, hem, Petronelleken
Livyn. Hy kent haer sus
K’moet dat eens af sien Luystert aen d’een zy.
Petro. Roepte my? Signioor Ian de Quist,, ey
Is U lieden dat?
Ian. Ia Petronelleken
Petro. Maer Signioor hoe wist,, gy
Dat ick het was?
Ian. Ick heb u hier al langh sien staen
Hoe vaert Moederken al?
Petro. Seer wel.
Ian. En Vaerken
Petro. Die is uyt’er Stadt gegaen
Ian. (645) Seght Moederken goeden Avont sulde Petronelleken
Petro. g’Navont van haeren’t wegh’*
Ian. Kende dat deg’lijck velleken
Die daer van u is gegaen?
Petro. Waerom vraeghde dat?
Ian. Om dat s’een gevalueerde Fielster is, en een Swyn dat
Van alle Marckten weer gesonden is
Petro. Wat gaet u over?
Ian. (650) Ia t’is een Vercken een dubbel Soegh
Petro. Maeck’et niet grover
Want t’is een Dochter ter goeder Naem en faem.
Ian. Het is een vuyl Fielin
Petro. Den tydt is onbequaem
Om langer t’houwen spraec ick moet my t’huys maken
Ian. Ick hou u Compagnie
Petro. Ick sal met min gheraecken,
(655) Ke houw’et my te goey, en laet my gaen alleen
Ian. Ey doetme de vrientschap en seght m’eens wat voor een
[p. 127] Onkuysheydt
Is dat, die by u was? ick vraeght om seker reden
Petro. Ick sal’t u seggen, maer ontslaet m’alleen van heden
Want ick moet t’huys
Ian. Gaet dan, en k’wensch u goeden nacht
Petro. (660) U van gelijck. Petro. Binnen.

GORES BYKOMINGH.

Gores. WEl?
Livyn. Swyght
Gores. Hier staet u een en wacht
Mon Peer’
Ian. Wie?
Gores. Dien maet daer gy flus med’ ter Beurs,, waert
Ian. Comde spotten, o gy Fielt, den Eycken deurs,, aert
Is u te langh van’t Lyf gy syt weer eenen dagh in’t wilt,, geweest,
Den droes hael den Barbier die u altydt gheneest
(665) Waer ick mijn Gelt aenhangh?
Gores. Ha goddeloosen Man!
Ian. Gy stubbelt om het Tucht,, Huys
Gores. Oft mijn Moeder noch eens levend’ wert och wat een sucht,, huys
Sou’t t’onsent syn: Vader, Vader, hoe luttel peyst ghy dat
Al’t geen gy nu besit hebt van mijn Moeder g’hadt
Haer Testament was soo, dat gy’t besit sou’t houwen
(670) Van’t Gelt en Meubelen tot dat gy quaemt t’her-Trouwen:
Dan sou een seker som van Duysenden aen my
Worden toegeschickt: Moeder Doodt synde gy
Naemt Meysens in als Kackx om’t Huys te bestieren
Ons Huys was Venus-bergh, en sy lie Venus dieren
(675) En soo wert ick ondeughend’ mits dat het mijn Vaeder was.
Hadt gy u Huys geruymt van al dat vuyl gebras
En my gelijck’t behoort met regel op gebrocht,, gehadt
[p. 128] Onkuysheydt
En had’ ick dan jets onbehoorelijckx gewrocht,, gehadt
Soo had’ ghy claghens noodt: K’gaf willigh my dan schult:
(680) Maer nu ey gaet toch wegh want K’misse mijn ghedult.
Ten syn geen Ouders die door lusten Kinders baeren
Maer dat syn Ouders die de kinders Ziel bewaeren.
Ian. Hout dat voor u gepreeck, bof, dof, clets ha Fielebout. Binnen.
Gores. Als ick’t bekennen moet ick sprack wat veel te stout
(685) Ten staet een Kindt niet toe syn Ouders te bekyven
Om dingen die het Kint wilt selver bedryven.

LIVYN BYKOMINGH.

Livyn. K’En can u niet voorder seggen laeten, syt ghy
Den soon van dien Man?
Gores. Ia.
Livyn. Maer hoe wel gelijckt gy by
Malcanderen: Ian rappigh met synen maet mocht men ’t seggen*
Gores. (690) Wat gebreeckt ons gy Hoer?
Livyn. Onthoer m’oft ick sal een wind’ Ey leggen
Gores. Doet dat over u Sop soo smaecktse jevers naer.
Wat wete te seggen van my en van mijn Vaer?
Livyn. Niet een vees, niet een sier, gy lie cont passeren
Voor Lied met Eer soo wel als ick
Gores. Wilde gy u exstimeren
(695) By ons? maer wat een onverstandige Beest is dat?
Livyn. Aen u Vader groeyt de vuyligheydt en ghy hebtse gehadt
En ick hebse noch, wie van ons dryen sout beste wesen
Gores. Ick ick,
Livyn. Dat ’s waer want gy beroemt u datge syt genesen
Het rinckel roeyen is t’uwent verandert in modestigheydt
[p. 129] Onkuysheydt
Gores. (700) Ick maeck vande noodt een Deught en denck t’is mijn Saeligheydt
Dat t’soo gecomen is:
Livyn. Ia laet u dat getroosten
Gores. Wanneer ick over-peys wat Vrucht de Fielen oosten.
Wat crancker arbeyts loon, soo weet dat ick my ken
Geluckigh, dat k’in tydts daer uyt-gescheën ben:
(705) Oft ick eens anders spot altyts sal moeten proeven,
t’Gemoet sal meerder rusten al’t gemoet der Boeven,
Die d’onrust achten lust, en wapperen aen den schrick
Des Eeuwighs Herts gecnaegh: en allen oogeblick
Op’t ruyschen van een Loof op’t craecken van een deur met grouwelen beseten:
(710) Daer’s niemant die sich selfs soo ver’ ooyt heeft vergeten,
Van reden af gepaelt, die noyt op het gemoet.
En is geclopt geweest, en min suer als soet
In dertelheden vont: ick derve vry getuygen
Dat ick meer rust en vre cond’ uyt de smert gesuygen
(715) Die my wert aengedaen, door handen des Barbiers,
Als uyt de streelingh die ick ghenoten heb’ van Venus Cameniers.
Livyn. Ducker hoe schrickelijcken, hoe geweldigh vervarelijcken
Maeckt gy ons: Maer al maeckten g’ons als den baerelijcken
Duyvel selfs, wy hebben de const, dat de wyst’ van al
(720) (Trots al u Prekery) noch voor ons strunckelen sal.

ADOLF droncken synde BYKOMINGH.

Adolf. WIe moeyt hem daer, wie? wat seghde van mijn strunckelen?
Wat brillet u oft ick strunckel, ick wil strunckelen,
En ben ick Sat ten heeft u geen Gelt gecost want
Ick heb betaelt: oft ick strunckel niemant
(725) En heeft daer me te doen: ben een Man met Eeren
[p. 130] Onkuysheydt
Daer ick’t gecocht heb sout gy’t strunckelen wel voor niet leeren
t’Is vanden Beggerschen Nantesschen gebrande Wyn
Daer af strunckel ick soo, Sode wode wey alst moet gestrunckelt syn.
Maer mijn Ziel strunckel ick soo? sy wilt my een Kint t’Huys stieren,
(730) Sou ick dan niet strunckelen? ick heb wat gaen swieren
En willens sat gedroncken inden Nantessen gebrande Wyn
Dat gaet’er nu naer toe, sode wode wey alst moet gestrunckelt syn
Lachte daer me? en ick soud’er wel me grysen
Ick sal daer door de glaesen flanckeren, datse ysen
(735) Sal, dat se my die bottigheyt meynt te doen, dat Swyn,
Dan gaen ick weer sode wode wey inden ghebranden wyn.
Ick sal de rekeningh van haer geliggen onthouwen
Wy connen soo wel rekenen als de Vroevrouwen:
Wat meynense dat w’Esels syn? en dat men’t profecy acht
(740) Al dats ons wys maecken? neen, neen niet eens gedacht
Ick sal daer gaen redementen en het Huys ter vensteren uyt smacken
Sy sal daer wel me gebrilt syn, ick salse wel lacken
Ick sal my Meester maecken van’t Huys en al den bras
Al stont’er de Vader op
Gores. Wel Adolf, Adolf,
Adolf. Adolf was
(745) Eens Mothouwer, maer ick hebt ghelaeten blommen herten.
Onder Benefitie van duysent quaeder perten
Dan die het my verwyt die is een doode Krengh
Gores. t’is van Outs ghemeen Wee die de waerheydt aen den dagh brengh.
Livyn. Maer Vader soo k’u niet vonden had’ ick had’ u loopen soecken
(750) In Kootjens, in straetjens, in gangen, en in hoecken
[p. 131] Onkuysheydt
Vaerken Lief in hoe langh en heb ick u niet gesien
Willecom Vaerken, willecom
Adolf. Wel wat sal hier geschien?
Livyn. Willecom
Adolf. Meynde my door dien middel te vercrachten?
Livyn. Kende iny niet ick ben Livyn
Adolf. Livyn?
Livyn. U Vrou saliger gedachten
(755) Was mijn Moeder
Adolf. Saligh en is de droes geen breeck-spel
Livyn. De goey Vrouws Ziel scheeden noch soo noy uyt haer Oudt vel:
Och armen t’was haer noch soo suer de Wereldt af te sterven
Om dat sy vrees had’ het Bordeel met den Hemel te moeten derven.
Adolf. Soo isse dan Doodt?
Livyn. Daer en is niet sekerder als dat
Adolf. (760) Dat men een generael vieringh doet door de gantsche stadt
Want ick ben Wevenaer geworden te goeder Ueren,
Ha wat Man ben ick nu, hoe sal ick het nu uytvueren?
Men sagh selden Man bly van aert
Als op den Trou-dagh en op syn Vrouwen uytvaert.
(765) Waer syn die trage Bombammers, die ellementse luyers
Luyt victorie luyt: Sa bespreeckt een hondert Bier-Kruyers
Om al de Brouwers Kelders te lichten van hun Bier
Met vry Accys dat al de Werelt nu goed’ Cier
Maeckt, eens weld’ en is niet altyt Armoe geleden.
Gores. (770) De woorden syn wonderlijck goedt, k’hou veel van die reden
Maer meerder vande daet,
Adolf. Doen? ick sal’t doen al sou ick’er een marcquiesaet
Om vercoopen:
Toeft wat ick moet eens waeteren Binnen.
Gores. Livyntjen ke wilt hem syn hooft wat helpen callefacteren
[p. 132] Onkuysheydt
(775) Dat syn herssens niet en loopen in eenen anderen sin
Te weten dat hy de slemp geeft, en gy en cont niet min
Want g’hebt het my belooft
Livyn. Neen gy en cont niet schaeven,
Gores. Elck is meester in’t syn, en ick can wat den braven
Placedo spelen, want terwyl dat my mijn Vader verstiet
(780) Hiel ick daer mè het Lyf, anders en ded’ ick niet
Als leven op de slemp tot coste van een ander
Waer inde Herrebergh was t’geselschap by malcander*
Daer voeghden ick my by rechts met een Pintien Bier
En daedelijck brocht men ’t my, dan maeckt en ick manier
(785) Van heel beschaemt te syn dat ick hun Bier moest drincken
En dat ick uyt mijn Pint niet en vermocht te schincken
In hunnen Beker: en dat Eerbaer hert beviel een jeder wel:
Tusschen beyen songh ick jet nieuws: oft sprack een Pastorel,
Een referyn, oft een stuck van een Comedie,
(790) Oft een klucht, oft Sonet, oft een deel Tragedie
Want daers niet bequamer tot de Pluymstrijckery
Als datmen sigh can b’helpen met de Poesy:
Wasser dan een die met een blinden jever
Tot dichten was gesint en die de rymen liever
(795) Leerden kennen als welck dat hcm’t nutste was
Die brocht ick in’t geloof dat den Roomer en ’t gelas
Groote helpers syn om een Poëtelijcken Geest te stichten
Ick sey men can geen Rekels leeren dichten,
De const is Vyant vanden Gierigaert,
(800) Maer sprack het groote schant dat jemant Gelt bewaert:
Langhs desen Wegh ded’ ick my vryen slemp bereyen
Ick maeckten hem t’Gelt beu en ded’er hem af-scheyen
Als had’ hy een Peert op’t Stal dat Haver Adt en Goudt scheet
Al gaf hy my de slemp soo dé ick noch de weet
(805) Aen de Weert dat hy syn rekeningh soo sou cleiren
Dat ick goedt hebben sou om s’anderdaeghs te teiren,
Oft soo niet dat hy dencken moest dat hy dien Calant eens had’ gehadt
[p. 133] Onkuysheydt
Want hy aen my verhangen is dat hy om k’weet niet wat
My willen laeten sou,

ADOLF BYKOMINGH.

Adolf. HOe langh is de Hoer de Moort gesteken?
Livyn. (810) Het is nu desen dagh just een-en-twintigh weken
Adolf. Die Hoer!
Gores. Hoe schandaliseert d’u Vrou? dat heeft geen fatsoen
Livyn. Ist niet waer, quaet van een dooden te spreken en behoormen ommers niet te doen,
Al isser soo een mottigheydt dat behoorde willens te vergeten
Wat profyt doede met de vremde dat op de Mouw te speten?
Adolf. (815) Ey, ey, oft ick het sweegh t’is duysentmael verseyt,
Wel gy jonghe Beest waerom hebdy soo langh ghebeydt
Om my de weet te doen?
Livyn. Ick ben van daegh eerst comen
Ick had’ den Wegh over Brusselen genomen
Om te sien het Heerlijck en vermaert Boven-dael,
(820) Maer och armen ick vont het daer soo cael
Als hier inde Lepel straet van Meyskens vander gilde
En als ick de redenen daer af weten wilde
Seydense hier is een verbrandt door ongeval
En de gensteren broeyden nieuw’ Hoeren en vloghen over al,
(825) En half soo veel geseyt was genoegh om verstant uyt te raepen,
Gores. U Vader geeuter af my dunckt hy sou wel slapen,
Adolf. Neen ick gaen eerst by Petronel stellen een Redement
Livyn. Com com, beschenckt ons eens ick sal u mijn Moeders Testament
[p. 134] Onkuysheydt
Laeten sien, heel tot u voordeel, dat daer langh ghelegen,, heeft:
(830) En wie mijn eyghen Vader is, die mijn Moeder altyds verswegen,, heeft
Om dat s’hem had’ belooft voor haeren sterf-dagh
Niet te noemen: t’is hier een treffelijck Man soo k’haer gelooven magh,
Die om dat hy g’hout was, wanneer mijn Moeder swaer,, ginck
Haer duysent Guldens gaf, mits dien dat sy van daer,, ginck
(835) Verstellen haere woon binnen de Stadt van Brugh
Waer sy van my gelagh
Adolf. En’t Merck op haeren rugh
Waer had’ sy dat gehaelt? oft was haer dat geschoncken
Van uwen Peter, seght?
Livyn. Nu Vader, Vader gy syt droncken
Adolf. Neen dat weet ick al te wel dat s’een Brandt merck had’
(840) Maer t’was uytgesneen k’en weet niet van wat Stadt,
Livyn. Gy droomt al, com Vader com
Adolf. Soude my beschencken,
Livyn. Iae ick
Adolf. Sa dan
Livyn. Gaet me
Gores. Ick vergeet my in’t herdencken
Oft gy mijn Maeghschap syt, naer u vertellingh soudt connen geschien
Want ick heb’ dickwils hooren mompelen onder de Lien
(845) Dat mijn Vader eens syn Meyssen heeft uyt-gecocht die deur,, gingh
Livyn. Comt ick sal’t u schriftelijck thoonen soo raeckte uyt de keur,,ingh.

[p. 135] Onkuysheydt

VIERDE UYTKOMST.

SANDRYN, PETRONEL
Die Clopt aen de Deur.

Sandr. WIe clopt daer?
Petro. Vrient
Sandr. Wat vrient?
Petro. Ick ben’t
Sandr. Petronel
Wat meynder me gy dril, gy onverstandigh vel
Dat ick naer u altydt sal moeten blyven wachten?
(850) Is ’t noch niet laet genoegh sieget met eenen Nachten
Uyt, ha gy Fielin
Petro. Moederken vergevet my nu
Sandr. Als Vader uyt’er stadt is can ick gheenen Wegh met u
Maer laet hem t’Huys comen ten sal hem ongeseyt niet blyven,
Petro. Gy sont my selfs uyt wat wilde dan al Kyven?
Sandr. (855) Daer had’ een oogen blick Werckx
Petro. K’heb my wat vergist
Inden tydt. K’wert aenvaert,
Sandr. Van wie?
Petro. Van Signjoor de Quist
Die sprack m’aen en ded’ u goeden Avont bieden.
Sandr. Seyd’ hem van u Vaders uyt’er stadt syn?
Petro. Ia dat geschieden
Sandr. Comt in Huys, gaet metter haest te bed’ en slaep wel
Petro. (860) Nacht Moederken
Sandr. Nacht Dochter, nacht Petronel

[p. 136] Onkuysheydt

VYFDE UYTKOMST.

JAN DE QUIST.

Ian. BRenght dan Kinders op beter Verckens mesten
Men behaelt dan noch danck alsmen de Beulingen geeft ten besten.
Van de Kinders, naer al de cost en arbeydt die m’er voor doet
Behaeltmen smaet, en leet, teiren het hertschen Bloedt
(865) Van hunne Ouders af, en van hun beestelijck Leven
Willen s’alleen de wyt aen d’oude Ouders geven,
Als oft m’hun op den hals de Deught verboden hadt
K’verbie t’hem niet, dat hy goet doet, wat roer’et hem dat
Ick naer mijn lusten leef, dewyl hy van gelijcken
(870) In alle Fieltery den Vader niet wilt wijcken:
Hy is een Ypocriet die schyn soeckt van Berou
Alleen om dat hy maer my connen last’ren sou.
Soo can het snootste Volck en booste Aerts Tyrannen
t’Schyn heyligheyts gebruyck om soo gants uyt te bannen
(875) Die hun de wegen stut van lust en Heerschappy
Soo voeren sy de Deught aen tot de Tiranny.
Ick acht de Fiel my tracht door quellingh te doen sterven
Om dat ick leef te langh en hy mijn Goet sou Erven
Maer dat ick heden docht, te syn mijn lesten stont
(880) K’verbranden Huys en al mijn Goet tot inden gront,
Oft sou’t noch desen Nacht de snootste drillen schencken
Men moet oock al-te mets om d’arme Slooren dencken.
Maer u, die maeck ick uyt als ballingh in mijn Erf:
En soo gy brenght te weegh dat ick van Droefheyt sterf,
(885) K’wil voor die Sottigheyt, en sinneloose Buyen
Mijn Lichaem, tot een spot, met Vesten doen beluyen.
K’laetse treuren die willen, ick wil gaen vrolijck syn
Hy clopt aen de Deur, Sandryn door’t Venster.
Sandr. Wie clopt daer?
Ian. Doet open Iouffrou Sandryn
[p. 137] Onkuysheydt
Sandr. Gy Signjoor de Quist?
Ian. Ia, is uwen Man buyten
Sandr. (890) spreeckt wat properlijck
Ian. Comt de Deur ontsluyten
Sandr. Ick soud’ t’wel doen maer mijn Dochter is noch niet te Bed’
En de Deur gaet hart op,
Ian. Ey, dat gy daer niet beter op en let
Smout de Leen wat, en’t slot
Sandr. Dat is nu ongelegen,
Gaet noch een Straetjen om sy sal licht daer en tegen
(895) In slaep gevallen syn, Petronelleken gaut u Kindt
Hoe sauwelde soo? ick hoor u noch, t’is laet, gy diendt
Slaepen te syn want morgen moete tyelijck op wesen
Petro. Ick gaen Moederken en had’ ick maer gelesen
Sandr. Sy leest vast seet sy: g’en hebt sulcken Dochter niet veel gesien
(900) s’En sou niet slaepen gaen oft s’heeft gelesen op haer bloote Knien
En sy sucht dat de Camer dreunt: ick hou datt’et een uytvercoren,, is
En s’is soo goeden Maeght als een Kindt dat eerst geboren,, is
Ian. Weet gy dat wel?
Sandr. Seker
Ian. Wat ist oock als m’een dingen seggen wil?
Ick saghse daer flus by een lichte Klickspil
(905) Een seven dobbel Hoer, en k’hoorden aen hun reden
Dat t’oude kennis was, die niet alleen van heden
Oft Gisteren had’ geduert: en die een vodt behart
Die is een vodde mè af swoer sy haer soo swart
Als een gedoofde Kool,
Sandr. Dat syn maer viese grillen
(910) Mijn Dochter is soo niet dat die een Hoer sou willen,
Met Oogen aengesien:
Ian. ,, Besiet sy maer haer Moer
,, t’Is ongetwyfelt datse siet een Oud’ geveynsde Hoer.
[p. 138] Onkuysheydt
Sandr. Seghd’ jet?
Ian. Ick segge dat ick fluskens weer sal comen
Hier langh te staen daer wordt licht acht op my ghenomen
Sandr. (915) t’Is waer
Ian. Het gaet u wel,
Ick gaen hier achter om
Een Pintjen tappen doen en haest ick weder com.

SESDE UYTKOMST.

PETRONEL, Gheveynst haer te verhangen.

Petro. WAer maeck ick hier de Strop vast? hier syn geen Clauwieren
Soo ick een Nagel slaen dat sal geweldigh tieren
Dat t’Moeder hooren sal veel eer als ick begeir
(920) Ho, ho, ick sien hier wat; nu ben ick seffens cleir
Dat hout genoegh, die Koor sout oock wel dorven wagen
Al waer’t om acht oft thien van mijnen slagh te dragen:
Dat staet oock schrickelijck, dan t’moet syn, maeckt moet; nu,
Nacht Moederken lief, och moederken, dit’s den lesten Adieu
(925) Nacht Vaerken, nacht Moederken, willet my toch vergeven
Dat ick my desperaet ellendigh brengh om’t Leven
Nacht Moederken lief, noch eens goeden Nacht voor het lest.
En hoortse dat niet? en ick schreeu nochtans al mijn best:
Het schynt dat’s onderwesen is om my eens te laeten gaen mijn gangen
(930) Want dat ick’t van sin waer ick had’ my wel drymael sins verhangen
Ia Moeder en paste anders op u Dochter niet?
My dunckt ick hoorse nu: Adieu Moederken lief, siet
Het jammerlijck endt van uwe Liefste Dochter
Wel noch niet? en noch niet? comt dan. wat uytgesochter
(935) Spel is dit? scheerde my? en syd’ het niet van sin
Te hooren soo schee ick’er uyt? want ick crygh’er verdriet in.
[p. 139] Onkuysheydt
Moederken, Moederken, adieu adieu hoe deir’lijck
Sult gy u hebben als g’u Dochter soo verveir’lijck
Sult sien? bedroefde Vrou Adieu.
Sandryn spreeckt van Binnen.
Sandr. Is dit niet mijn Dochters stem
(940) Die soo erbermelijck claeght? och mijn voor-hooft wort clem
Van’t anghstigh sweet
Petro. Wilde my tot geen spyt,, syn?
Soo hoort dan doove Jut het sou nu ommers tydt,, syn.
Dit’s den lesten Adieu: Moederken lief vaer voor Eeuwigh wel
Sandr. Wat ghebreeckt mijn Kindt mijn lieve Dochter Petronel?
(945) Och s’en is op haer Bed’ niet! Petronel lief wat bedryfde?
Petro. Vraeghde gy dat? ick vraegh oock wat, ick vraegh waer blyfde?
Com siet’et, ick soudt spel licht verbrodden door u taetery
Adieu Moederken lief.
Sy geveynst haer te willen verhangen als de Moeder comt.
Sandr. Mijn Kint, Kint, Kint, Kint, ey my,
Wat wilde doen? och, och, och wat sal ons overcomen
Petro. (950) Moederken!
Sandr. Dochter!
Petro. Belet my niet,
Sandr. Och Kint hebdy voorgenomen
Ons af te snoeyen van onsen troost, en eenige vreught?
Ey, ey, ey, eyme, seght lief seght Kindt, waerom wild’ u Ieught
Dus deirlijck doen te cort?
Petro. Och wiltme niet meer vragen
Maer laetme doen
Sandr. Waerom?
Petro. Ick ben onweert te dragen
(955) Den Naem, u beyder Kint,*
Och Moeder soo gy soo genaemt wilt syn
[p. 140] Onkuysheydt
Soo gunt toch voor het lest aen my de corte pyn.
Sandr. Myn Kindt ist mogelijck dat g’ons in d’oude dagen
Soo schandelijck verdriet soeckt op den hals te jagen?
Petro. (960) Ick weet dat myne Doodt u minder smert en rou
Sal geven als het geen dat naer noch volgen sou
Indien ick levend’ bleef:
Sandr. Och! wilt soo hoogh niet gissen
Daer is geen smert soo groot als u alleen te missen.
Ke seght wat datter schuylt?
Petro. Te schaemigh is myn tongh
(965) Te Eerlijck is myn Hert: dat ick my niet verhongh
Sonder dat woort Adieu! dat heeft my gans verraeyen.
Sandr. Wat quaeder sinnelijckheydt heeft u hier toe gheraeyen
Myn weertste Dochter seght, ey seght wat dat u deirt?
Petro. Ick bid’ u dat gy dat op my niet en begeert
Sandr. (970) Ick maen u om de Borsten die gy hebt gesogen
En om myn droef getraen, dat gy my ongelogen
Seggen sult wat dat de reden is van u mistroostigheyt?
Petro. Ten wilt’er niet uyt, hoe wel het Herte op myn tonge leyt
Sandr. Spreeckt uyt myn lief, spreeckt uyt,
Petro. Dien Fiel der Fielen
(975) Dien Fiel, dien Fiel, helaes! t’sal ons geslacht altydt aen d’hielen
Hangen, wat sal Vader seggen hy sal hem aen my misgaen
Sandr. Maer lief waer gy voor vreest, neen laet dat op my staen
Ick beloof al waert dat gy by manier van spreken
By Eet gesworen had’ ons beyde te doorsteken
(980) K’vergeeft u en oock uyt vaders Naem: spreeckt ongeveyst
Petro. Seer verre is’t van daer van’t gene dat gy peyst
Sandr. Seght wat ist?
Petro. Helaes!
Sandr. Spreeckt uyt
[p. 141] Onkuysheydt
Petro. Helaes!
Sandr. Will’et my claegen:
Petro. Helaes: ick ben bedrogen, en blyf Kint draegen
Sandr. Maer lief sout gy daerom u en u Kint
(985) Brengen om den hals?
Petro. Sou ick niet?
Sandr. Hoe syde soo verblint
Dat g’u Ziel, en u Kint, daerom sout gaen verdommen,
Weete niet daer gy toe-gecommen syt isser soo veel toegecommen?
Petro. Elck dunckt syn ongheluck t’swaerst’ en ick heb’t swaerste veur.
Sandr. Niet met al, maeckt moedt den tydt draeght alles deur.
(990) Wie heeft u dus verleyt?
Petro. Dien Fielt dien aerts bedrieger,
Dien geveynsden Ypocriet en waerschynelijcken lieger
Die geseemde Tongh dien Eets bevestigaer,
Van al wat dat hy swoer was niet met allen waer:
Die Beest die over dry weecken van de Pocken is ghestorven
(995) Hy heeft syn loon al t’Huys: hy had’ m’oock al bedorven
Had’ick tot t’leste toe syn boosheyt toegestaen,
Sandr. Wie ist?
Petro. Als ick u soo veel segh en kender hem noch niet aen
Dat uytsteecksel dien Cornel van het Regiment der guyten
Gores, Gores,
Sandr. Gores?
Petro. Hy self
Sandr. Hoe langh conde besluyten
(1000) Dat gy gedraegen hebt?
Petro. Ick houw’et op half dracht.
Sandr. Treurt niet
Petro. En sou ick, meynt gy dat ick d’Eer soo luttel acht
Dat ick sou vrolijck syn en Eereloos te saemen?
[p. 142] Onkuysheydt
t’ Geen my nu is misluckt daer sal ick noch bequaemen
Tydt toe vinden, en helpen my van cant, want ick ben’t Leven wars:
Sandr. (1005) Och! hoe bedroefde my in wat een nauwen Pars
Steld’ u Moeders Hert? hoe sou u d’eer des Werelts
Soo naer gaen? wat Sotterny; sietmen niet Dochters als Peerelts
Somwyl over straeten gaen moedigh en prat
Die nau geen tydt meer heught dat d’Eere hun besat.
(1010) Dat niemant weten sal en can u oock niet schaeyen
En t’geen in twyfel is dat hanght aen het geraeyen
Van jeders sinnelijckheydt, men geeft licht d’Eer wat schyn,
En laet u Moeder u hier van Exempel syn.
Ick wort in goeden Naem by jeder een gehouwen
(1015) Onder’t getal gestelt van d’Eerelijckste Vrouwen
Mits ick geveyns te syn dat meyningh aen my siet,
Maer d’Eerelijcke daet en heb ick selfs niet.
Daer is Signjoor de Quist, diens soon u heeft bedrogen
Daer heb ick langen tydt veel vryheyt me geplogen
(1020) De wyl u Vader was den meesten tydt uyt Stadt
Petro. Doede Moeder? weete van my, ick weet van u oock wat
Dat segh ick Vaeder soo haest hy comen is, oft gy sult my laeten betyen
Dat ick uyt sal gaen alst my lust, en vryen
Met die ick wil, en dat gy niet eens suer en sult sien
Sandr. (1025) Maer worde slecht?
Petro. K’weet van geenen slecht t’moet soo geschien
Oft soo myn Vader comt sal ick’t u verwyten
En seggen wat datter van is, al sou m’er, my Doodt om smyten.
Sandr. K’bedacht dit maer tot een verlichtingh van u Hert
Een schant ver’ van’t gebruyck is al te grooten smert
(1030) K’beloogh myn selven dus, om u gerust te stellen,
Maer Dochter sout gy dat aen uwen Vader mellen?
Petro. Misselijck ja misselijck neen naer dat ghy met my leeft:
[p. 143] Onkuysheydt
Sandr. Och Dochter! als u Moeder u misdaet vergeeft
Sout gy u Moeders dan oock niet vergeten en vergeven
Petro. (1035) Ick segh noch eens naer dat ghy met my schickt te leven.

Binnen.

SEVENSTE UYTKOMST.

GORES.

Gores. t’GEbeurt veel dat het spreeck-woort wordt waer bekent
Alsmen van jemant vermaent is hy’er by oft ontrent:
t’Scheen dat myn Vader roock in wat Herrebergh wy waren ingevaeren
Hy quam just als wy met lesen besigh waeren
(1040) Van die Livyns geslacht, waer door ick claerlijck en gewis
Bekennen moet dat die Daey myn half Suster is.
Myn Vader stont verstelt, met een verwermden Kop:
Syn Oogen als een Vier de Borst die swol hem op
Ick sagh een stil geheym van boosheyt hem ontsteken
(1045) Ick vreesden dat hy licht dat sou op my gewreken
Mits dat hy dencken mocht dat w’hadden een verbont
Om dat hy ons daer’t saem in d’Herbergh vont:
Dies streek ick stillekens deur, het spel is nu aen’t groeyen
Het gaet dan soo het wil, k’en wils my niet eens moeyen.

WOUTER BYKOMINGH.

Wouter. (1050) WAt heeft de Klock?
Gores. Hem, noch Rock, Kous noch Schoen
Wat profyt isser aen een naeckte Klock te doen?
Wouter. Spot met die spot begeert
Gores. Ick antwoort op u vraegen
Wouter. Ja siet dees’ Geckx cap, de beenen en connen hem niet onderschraegen
[p. 144] Onkuysheydt
En’t worstelt noch om prys: want alle snap, en spot
(1055) Lampoot, steltaert, en half gehangen, maecken een rot,
En gy vielt sinternel van dese fyn,, snaecken
De traeghste van den hoop can’t meest fenyn,, braeken
Gores. Menten Wouter hoe valder aen? hoe over-snoefde m’hier?
K’en weet van de Klock waerachtigh niet een sier
Wouter. (1060) Maet comde tot u selfs? hoe breet hebben’t d’alle snappen
By een onnoosel-aert, daer sy maer alleen clappen:
Maer seght hun lempen wat, ontdeckt hun wat hun vuyl
De Tongh wort sprakeloos en sien gelijck een Uyl.
Gores. Om dat ghy kennis waert daerom sprack ick te stouter
Wouter. (1065) Wie syde dan?
Gores. Kende my niet?
Wouter. Neen
Gores. Is’t mogelijck Wouter
Dat gy my niet en kent?
Wouter. Ia, ja, nu ken ick u wel
Gy syt seer verandert,
Gores. Ick steeck al in een quaet vel
Wouter. Dat dunckt my oock Gores,
Gores. t’Schynt dat gy comt van buyten
Wouter. Daer daedelijck met de Hen
Gores. Wat hoorde van ’t Peys sluyten
Wouter. (1070) Niemant en weet’er af elck spreeckt naer syn sinnelijckheyt,
Gores. Het sal al even wel syn al is’t dat wat langh beyt:
Men spreeckt van een Houw’lijck wel jaeren langh en daegen
En de Peys heeft al wat meer om aen te cnaegen:
Wouter. Den tydt sal’t wysen uyt
Gores. t’Is myn schult dat gy draelt
(1075) Gy sult nu van u Vrou met blyschap syn onthaelt.
Wouter. Geen meerder rust als t’Huys, elders is’t dat hier en daer,, schort
[p. 145] Onkuysheydt
Maer ick verbly my als ick de Ghevel van myn Huys gewaer,, wort,
Nacht Gores
Gores. Nacht Wouter, ick wensch u goeden Nacht,

Binnen.

Wouter. Ick weet dat ick myn Vrou nu com seer onverwacht
Sandr. (1080) Wie clopt daer? Hy Clopt.
Wouter. Vrient
Sandr. Wie?
Wouter. Hebdy geenen Man te wachten,
Sandr. Syde gy’t Wouter? wilcom, wilcom, ke wilt niet trachten
Te comen binnen’s Huys Hout hem tusschen de Deur.
Wouter. Wat iss’er dan de Pest?
Oft hebd’ een ander Man geleyt in mynen Nest?
Sandr. Wat noodeloose vraegh?
Wouter. Wat dienen dan des’ grillen?
Sandr. (1085) Och Wouter lieven Man! ick vrees dat gy sult willen
Ons Dochter slaen.
Wouter. Waerom?
Sandr. Helaes sy gaet groodt
Wouter. Laetme deur
Sandr. Wouter!
Wouter. Laet’er my by, en slaen ickse niet Doodt
Ick moet een schelm syn
Sandr. Gy syt een seer wonder,, Man
Geeft toch de reden plaets
Wouter. Wat reen, wat reen, hoe Donder,, can
(1090) Een Eerbaer Hert dat lyen van syn Kindt? al stonder boven op
Soo sal ickse slaen,
Sandr. Siet Wouter, siet Lief daer hanght noch de Strop
Waer een s’haer selven wou ellendigh gaen verhangen
Uyt onpatientigheyt: en had’ ick maer half soo langen
Tydt gebeyt als wy t’saem hier hebben beyd’ gestaen
(1095) Sy had’ dat jammerlijck feyt helaesen al gedaen:
[p. 146] Onkuysheydt
K’heb’ duysent moeyten g’hadt om haeren sin te breken,*
En wilt gy op een nieu Haer qualijck toe-gespreken
Soo sult gy d’oorsaeck syn dat’s haer selfs verdoen sal.
Wouter. Wie heeft haer dus ghebrocht tot dese schandt, en val?
Sandr. (1100) G’hebt Gores wel gekent?
Wouter. Gores de Quist?
Sandr. Daer heeft sy’t af gecregen
wouter. Wat quelt my die schelm hy quam my daer daedelijck tegen
En hielen t’saemen spraeck
Sandr. Och gy doolt hy is Doodt:
Wouter. Hy was’t,
Sandr. Hy en was ’t niet,
Wouter. Hy ded’ ommers,
Sandr. G’hebt een ander in’t hoot
Hy en wast niet,
Wouter. Hy wast,
Sandr. Hy en de,
Wouter. Ick segh hy was’t en anders geenen
Sandr. (1105) Hy was’t niet.
Wouter. Ghy lieght’er aen, hy wast, en dat gaet hem met eenen
Soecken, hy en can niet ver’ gesyn
Sandr. Com laet’et soo geschien,
Wouter. Neen, soude gy my overstryen dat ick voor myn Oogen heb gesien?
Sandr. Peeternelleken, hebdy’t ghehoort hoe ick u veur,, sprack
Petro. Met reden.
Sandr. Hy drongh om in te syn dat bycans de Deur,, brack.

Binnen.

[p. 147] Onkuysheydt

ACHTSTE UYTKOMST.

JAN DE QUIST, LIVYN.

Ian. (1110) ICk moet het bekennen dat gy myn Dochter syt
Livyn. t’Bescheet dat wys’et uyt, g’en cont oock door den tydt
Niet loochenen u hant: daer is de heel voorwaerde
By welck myn Moeder doen de som van u aen-veerde
Tot duysent Guldens eens: waer voor sy m’houwen sou,
(1115) Haer leven daegen langh; en sonder dat sy ou
Sou noemen voor den tydt dat haer het sterven naeckten
Ian. Gaf dat pas dat ghy dat in een volle Herbergh uytbraeckten?
Livyn. K’en wist niet wie ghy waert, k’vernam waer sulcken Man
Te vinden was: en noemden u, en just soo quaender An,
(1120) Desen Avont verheerlijckt my heel ryckelijck
Want vont Stief-vader, en eygen Vader schier gelyckelijck,
Ian. Livyn geeft my’t contract,
Livyn. Ick heb’ oock wat gedocht
Maer ten was dat niet:
Ey om dat gy my dan loochenen mocht
Voor u Kint, en dat ick’t u dan niet sou connen over thoonen
(1125) K’en ben soo slecht niet: dat sou u noch wel hondert Croonen,
Costen, eer ick myn contract met mynen Naem de’ te niet,
Ick ben nu Iouffrou Livyn de Quist, en soo ick myn Pampieren liet
Comen in u hant, ho, ho, gy sout’er Vier afstoken
En m’heeten liegen aen al’t geen dat k heb gesproken.
[p. 148] Onkuysheydt
Ian. (1130) K’en sal, ick salse wel doen daerse wel sullen syn bewaert,
Livyn. Ja, naer de doncker Locht daerme naer Portugael vaert,
Tot dien Prys sal ickse selfs daer laeten vaeren
Ian. Geeftse,
Livyn. K’en sal,
Ian. Ick ben u Mombair ick moetse bewaeren.
Livyn. K’en bent van geenen sin maer dat ben ick van sin
(1135) Dat gy my sult onderhout geven, niet als een Slavin
Maer als u Kint behoort: en soo gy’t niet wilt geven
Soo brengh ick in het licht al wat gy hebt bedreven.
Al sweegh myn Moeder stil maeckt vryelijck een besluyt,
Dat ick’t niet doen en sal: als de Craeyen brochten’t uyt
(1140) Al waert dat ick het sweegh, t’gheen dat ick niet en sal swygen
Want alle Werck moet verdienden Loon gekrygen.
g’Hebt langh genoegh in stilt u Boevery gedaen
g’En hebt noyt voor de Breuckop s’heeren Boeck gestaen:
Wat meyndy soo gemackelijck door de Werelt te connen spertelen?
(1145) De droes die plaeght die meest die’t synder eeren mertelen:
En k’hoor t’gaet nu noch wel, dies wacht u voor den val,
Die mocht wel schrickelijck syn alst u gebeuren sal,
Ick mocht wel d’oorsaeck syn, want k’ben op u gebeten
Om dat gy nimmermeer van my hebt willen weten.
Ian. (1150) Gy d’oorsaeck?
Livyn. Naer dat t’valt,
Ian. Ick raey u dreyght my niet.
Livyn. Het dreygen sulde vergeten als gy maer de Daedt en siet,
Ian. Hou daer Hy steeckt haar den Hals af.
Livyn. Heer!
[p. 149] Onkuysheydt
Ian. Soo braeckt de Ziel en spraeck,, uyt.
Helaes wat heb’ ick ghedaen? nu comt terstont des’ saeck,, uyt
En ick wort spits vervolght, en door het Recht ghevat
(1155) Die quaet tot quaeder maeckt dinght tegen Bast, oft Rat.
Vervloeckte wellust: die soo groote strunckel steenen
Worpt tot eens Hemelsch Wraeck voor u beminders schenen
Daer light gy nu, ey my! k’was over twintigh Jaer*
U Vader, en nu ben ick uwen Moordenaer.
(1160) Wat duyvel gaf my in dat ick u om sou brengen?
Wie roofden myn verstant? de vrees wou niet gehengen
Dat jemant weten sou myn schandelijcke daedt
En vreesende het een, k’verval in meerder quaedt,
En heb’ u niet ontsien de Strote af te snyen.
(1165) Op dat u Tonge niet en soud’ een daedt belyen
Die mynder Eeren docht te wesen schand’, en schaey:
Nu volght my het Berou op d’hielen al te spaey.
Och, och, hoe hoogh sal noch myn ramp en onluck steyg’ren?
Waer loop ick, want den Hemel sal my hulpe weyg’ren
(1170) Waer vlucht ick? waer, waer heen, wat plaets ghenoegh syn sou
Waer in ick schuylen mocht? de Werelt is te nouw’*
Om dit onseeligh Lyf verborgen in te stellen
Te rek’nen naer de sond’, k’en weet oft duysent hellen
Den Sirckel van myn schad’w t’omvangen machtig waer*
(1175) Waer loop ick? waer, doet op Klopt aen de Deur van Sandryn.*
Sandryn spreeckt door de Venster.
Sandr. Wie daer?
Ian. Doet op,
Sandr. Hoe ben ick verslagen
Wat verdriet, wat verdriet
Ian. Weete gy’t?
Sandr. Sou ick ’t niet weten, hoe sou ick het claegen?
Ian. Hoe is dat mogelijck en weet gy dit soo haest
Soo segh ick dat’et de droes met een Trompet uyt blaest.
[p. 150] Onkuysheydt
Sandr. (1180) Soo wiste ghy’t dat’s haer wou brenghen om het Leven?
Ian. Dat is niet soo, maer ick, helaes hebt Feyt bedreven.
Sandr. Uwen Soon hevet ghedaen, wel ghy sufft in u ghemoet,*
Ian. Wat sou ick suffen? siet myn handen Roodt van’t Bloedt,
Sandr. t’Is uwen Soon die vande Pocken gestorven,, is
Ian. (1185) Hy en is niet Doodt hoewel dat hy bedorven,, is
Sandr. Leeft hy noch? Kint com hier, ey Signjoor ke Port
Uwen Soôn dat myn Dochter toch getrouwt wort,
Ian. Verdrietelijcken clap!
Petro. Koeckoeck, Van Binnen.
Sandr. Swyght die dingen
Petro. Koeckoeck,
Ian. Waerder noch een steen in d’Aerd’ die soume voor den Kop springen,
(1190) Men heeft de Vrienden Veel in voorspoet en geluck,
Maer niemant biedt syn hulp in tegenspoet en Druck.
O myn benaude Ziel! Waer sal ick hulpe vinden?
Ha Hoeren, ha Pesten! verlaet gy soo u Vrienden
Bespot gy soo de smert van myn Herts diepe Wond’,
(1195) Vervloeckt dan is den tydt dat ick oyt Hoeren vont:
Wat sal myn uytcomst syn? ha dat de Aerd’ een crack,, gaf
Ick crop’er vaerdigh deur, schoon ick den eersten swack,, af
Sou rollen inden gront daer alle swaer Torment
Als g’huyl en Tant gekners is’t beste instrument.
Sandr. (1200) Wat leet is u geschiet dat u soo gaet ter Herten,
Ian. Gy seght gy wet’et wel?
Sandr. t’En sou u soo niet smerten
Het gene dat ick weet, het moet jets anders syn
Als ’t gene dat my raeckt,
Ian. Och laes lieve Sandryn!
Ick heb’ een Moordt gedaen
Sandr. Een Moordt, een Moordt
[p. 151] Onkuysheydt
Ian. Hebdy geen hoecken
(1205) Om my te versteken
Sandr. Comt in ick sal jevers Raet soecken.

Binnen.

NEGHENSTE UYTKOMST.

ADOLF.

Adolf. WAt Pestenaecken het druypt al deure, en soecken my te placken
In d’Herbergh, wel sy mogen hun eens bekacken
Sy meynen dat’k soo droncken ben dat ick hun meeningh niet en sien,
Ick ben oock gaen stampen en laet het gelagh aende Lien
(1210) Vanden Huys, dan ick belgh my dat wel ter keure.

WOUTER, GORES, BY-KOMINGH.

Adolf. HIer’s Gores, wel Gores, waerom liepte deure
Wouter. Laet hem gaen hy moet met my,
Gores. Maer Wouter ick sweer u dat
Ick met u Dochter noyt my heb’ misgaen gehadt
Heb ickse oyt bekent soo sluyt my d’Hemel uyt,
Wouter. (1215) Ick segh gaet willigh me oft k’stoot u door de huyt,
Verantwoort u by haer, hoe sou myn Vrouwe liegen
De Fielen kennen geen van al die sy bedriegen
Maer van te voren wel eer d’Eere is gerooft:
Adolf. U Dochter is een Hoer, en Swyn, en soo k’se sien gelooft
(1220) Dat k’se teeckenen sal,
Wouter. Wat heeft sy u misdreven?
Adolf. Daerse ander Vaders heeft datse my wilt den Naem alleen geven:
Die Karonie meynt dat ick van haer rancken niet en weet,
Wouter. Wie moeyt u, gy syt Sat
[p. 152] Onkuysheydt
Adolf. s’Heeft het my flus geseet,
Gores. Hoort Wouter u Dochter heeft haer met desen Man misdraegen
(1225) Maer met my niet, hy heeft het my comen claegen,
Daer was ter selver tydt by ons een lichte snaer
Die ons vertelden dat u Peeternel ginck swaer
En hoe sy veynsen sou haer selven te verhangen,
Op dat s’haer Ouders mocht (door desen schrick bevangen)
(1230) Vergeten doen de eerst door tweede swaerigheyt,
En tot een Vaer van’t Kint soo heeft sy te kiesen geseyt
Een overledenen: en mits de Lie my naer gaeven
Dat ick gestorven was en over langh begraeven
Soo gis ick datse my den Naem gegeven heeft.
Wouter. (1235) Gy speeckt met goet bescheyt: want dat gy niet en leeft
Was’t segghen van myn Wyf, comt gaen wy dry te gaeder
Als Vrienden k’sweer u dat, en ben ick immer Vaeder
Van die vervloeckte Hoer soo wert sy gecastydt
Maer met gelegentheyt en op bequaemen tydt.
(1240) Floeckx doet de Deur op, Sy spreken binnens Huys.
Sandr. My dunckt de Heer is daer,
Ian. Waer sal ick vluchten?
Sandr. Over den Borneput
Wouter. Doet op, doet op
Sandr. Och, och, och, och,
Wouter. Hoort wat geruchten
Is’er in myn Huys doet op, doet op, begut
Doet op, Sy doen de Deur open.
Sandr. Helaes! comt helpt, helpt, daer leet de Quist inden Borneput
Gevallen, en my dunckt dat hy stick Doodt,, is,
Gores. (1245) Langht Koorden
Wouter. Een Leer ras, ras, Binnen.
Adolf. Wat weet ick oft t’noot,, is
Dat ick myn Lyf sou moeten weiren tegen dat gespuys
[p. 153] Onkuysheydt
En sonder geweir te gaen in syn Vyants Huys
Is groote Sotterny: k’wil dan gaen steenen raepen:
Kyck, Kyck, dees droncken Luyt is hier gaen ligghen slaepen,
(1250) Ha gy satte Seugh, cout noch eens wat van’t myn:
Neen gy light daer heel mooy: staet op droncken swyn
Livyn, Livyn, staet op: t’schynt dat g’een heel Brousel
In’t Lyf hebt, wat een Beest, daer steeck ick myn Hant in’t spousel
Foey, ets, is dat gespogen? n’en plas gelijck een Zee,
(1255) Staet op oft k’steeck u met een spel inden Bil, sen seet Wee,
Noch aey my: staet op fluckx ryt u eenen Wagen over de Leden,
Sy bloeyt, ja sy bloeyt: Heer s’is den hals af-gesneden!

GORES BY-KOMINGH.

Tusschen de Scharmen.
Gores. Adolf comt hier
Adolf. Gores comt hier,
Gores. Adolf comt helpt
Adolf. Comt hier,
Gores. Comt hier,
Adolf. Comt hier, datmen dit Bloet stelpt
Gores. (1260) Och Adolf myn Vader is versmoort,, com hier
Adolf. Och Gores Livyn is vermoort,, com hier
Gores, Gores
Gores. Adolf loopt eens om een Leer
Adolf. Maer Gores en beyt niet langer meer
Brenght een Servet oft jet om het bloet te stelpen.

SANDRYN BY-KOMINGH.

Sandr. (1265) OCh Gores aen u Vader en is toch geen helpen:
Ick loop om een Vroe-vrouw myn Dochter gelight daer van een Doodt misval
En ’t schynt sy sterft oock,
Adolf. Niemant die comen sal,
Sandr. Wat heeft die?
Adolf. s’Is vermoort,
Sandr. Gores, Gores, hier leet de Dochter
[p. 154] Onkuysheydt
Dien u Vader heeft vermoort,
Gores. Wie is’t?
Adolf. Livyn,
Gores. Helaes! hoe mochter
(1270) Een deirelijcker saeck geschien op eenen tydt: d’een versmoordt
Een Dochter baert misval en sterft, d’ander op straet vermoordt.
Wie baert dit ongeluck waer door is dit gesproten?
Och Adolf, Adolf het heeft aen Godt verdroten
En over langh mishaeght, dat jeder in syn quaet
(1275) Soo een verdoolde streeck moetwilligh henen gaet.
De Ionckheyt doet practijck d’Oncuysheyt uyt te vueren
Den Ouden wilt den lust hertnecktelijck verdueren
Mits dat die in syn Boos misbruyck soo is verwert
Dat soo hem macht gebreeckt hy sondight met het Hert.
(1280) De Ionckheyt die gaet voort op hoop’ van langh te Leven
En in den Ouderdom tot beternis te geven,
Maer laes wat ydelheyt! dat die langh leven hop’t
Die in peryckels gaen tot d’Ooren opgecropt.
Wat onluck brenght dees Sond’ de Menschen niet te voren?
(1285) Wat sietmen niet al jeught in dese Sond’ versmooren?
d’Een dus, en d’ander soo; licht alsmen’t minste gist:
Daer jemandt lust vergaert daer brenght de Doodt haer Kist.
Ach Adolf Vrient laet dit ons tot een Spiegel strecken
Och laet dit ongeval ons uyt de Sonden trecken!
(1290) Wie weet oft ons de Doodt oock niet op d’hielen g’lyt
Wie weet oft ons vergunt is noch een Ure tydt?
Toch soo veel tydts ick heb’ die hoop ick te besteden
In Rou beclaginge en vierige gebeden
Voor dese Zielen die de Lichaems syn ontvoert,
(1295) Op hoop’ dat Godt noch sal door het Gebedt beroert,
En syn Bermhertigheyt en goedertier beraemen
De Zielen Saelighlijck UYT JONSTEN DOEN VERSAEMEN.

LIEFDE DOET SORGEN.
G.OGIER.

[fol. 4π1r] Haet en Nydt

Continue

[fol. 4π1v Haet en Nydt: blanco]
Continue

[p. 155] Haet en Nydt

DEN
HAET EN NYDT.
SPEEL-GHEWYS VERTHOONT
Op de Kamer vande
VIOLIERE
Den 18. OCTOBER ANNO 1647.
BINNEN ANTWERPEN.

[p. 156] Haet en Nydt

VOOR-REDEN

DEn Nydt dat is een quaedt dat geenen Meester kent.
Noch uyt de reden, wacht, een Vyant te verkiesen.
De Deught (hoe moedernaeckt) die niet en can verliesen
Die wort (waer’t mogh’lijck) van syn logentael geschent.
(5) Dit all’gemeyn gebreck, hoe wel men dat verblomt,
Heeft t’Menschelijck geslacht ten meesten-deel beseten,
En niemant wilt dat quaet oynt in syn selven weten,
Als, synde soo mismaeckt dat het sich selven domt.
Den Nydt die knaeght syn Hert en eygen ingewant:
(10) En is syn wreetste Beul die’t Recht soud’ connen geven.
[p. 157] Haet en Nydt
Een ander tot verdriet: maer in syn eygen leven
Heeft d’helsche Raserny haer grouwelen geplant.
De schadelijckste Sond’ die’t Christelijck gemoedt
Can overvallen, want de Liefd’ is Christen regel:
(15) En tegen dit gebodt steeckt dien helschen Egel,
Die alles averechts, in Godts behaegen doet.
Verdrietelijcke quaet in quellingh uytgeteirt,
Onlustigh, en ontmoet, verlaten van verblyden.
Ten sy dat Vreught bestaet in ander te benyden
(20) En dat hy inde Hel syn Loon daer voor begeirt.
[p. 158] Haet en Nydt

PERSONAGIEN.

Teeuwen, ) Schoen-lappers.
Lucas, )
Margriet, de Vrouw van Teeuwen.
Abraham, eenen Weert.
Clara, syne Vrouwe.
Tanneken, hunne Maerte.
Lieven, hunnen Knecht.
Ioris, Gauw-dief.
Tys, 2. Dief.

Speelt naer den Noen ende eyndight met der Nacht.
[p. 159] Haet en Nydt

HAEDT ende NYDT.

EERSTE UYTKOMST.

Teeuwen, ende Lucas. Sittende voor de Deur en Lappen.

Teeuw. DAt steken en naeyen, dat drillen, en draeyen ben ick soo beu als cou Pap
Ja cou Pap beu syn? droogh Broodt en can ick met al’t gelap.
Niet genoegh winnen: t’is al eer Brooyken droogh, maer niet te gierigh
Sou ick dan noch wercken? neen, neen, daer leget.

Lucas singht:

(5) Vierigh, aen het wercken
Ben ick al den dagh
Want ick wil bemercken.
Wat myn staet vermagh:
Ick moet myn tydt besteden
(10) Voor t’gene dat ons voet
Oock ist geen lastigheden
Datmen geeren doet.

Teeuw. Geeren wercken? ô droes Gebuer-man hoe stoffeerde dat?
Lucas. Seker ick Werck geren
Teeuw. Maeckt dat de Gansen wys, wat
(15) Pleysier is Wercken.
Lucas. Wat pleysier is in alle dingen?
Wat pleysier is in’t dansen? Wat pleysier is in’t singen
Wat pleysier is in ’t spel? t’cost alles arbeyt en moet
En daer is anders geen pleysier in, als om dat men’t geiren doet:
[p. 160] Haet en Nydt
Elcke Menschen sin heeft jets tot syn genoegen,
(20) Ick sien dat k’ Wercken moet, soo wil ick m’er oock toe voegen
Liever heughelijck, als treurelijck, want de wyse Man seyt,
Werckt en syt vrolijck, want u is op-geleyt
Te Wercken, wilt dan uwen roep, vlytighlijck volvueren.
Teeuw. Het Werck waer noch al jet, maer dat men een soo sueren.
(25) Arbeyt doet om schaers droogh Broodt en cleyn Bier
Dat’s te verdrietigh, en ick sien ander die schier
Niet en doen, en altyt een Slempen ten achteren blyven.
Lucas. Ick en moey my niet hoe, en wat andere bedryven
Ick doent soo’t pas geeft, en jegelijck doeget naer mynen sin
Teeuw. (30) En wat conde ghy doen? inde Lappery en steeckt niet in.
Gy sult lang’ lappen eer g’u sult Ryck Schoen-lappen:
Sy worden Arm diese naeyen, en Ryck diese met voeten trappen
En Werckt niet meer tot een ander cryght de Cost voor niet*
Smyt om veer t’Werck foy Werck, foy,
Lucas. Ten is my geen verdriet
(35) Te Wercken, te meer dat ick daer op moet leven.
Teeuw. Waerom sou u de Lappery den Cost connen geven
En my niet? meynde dat ick my t’stuck niet en verstaen?
Soo wel als gy gy stoeft, en wilt noch al Fraey gaen
Maer ick weet’et al me daer en steeckt niet in als Pover.
Lucas. (40) Godt sy gelooft my schiet noch altydt over
Teeuw. Over dat lieghde, maeckt eens wel rekeningh op u Leer,
Lucas. Ick en reken noyt, en ick vind’ noch altyt meer.
Teeuw. Gy Cletst, en Borght u Leer, en die quaey cnoopen
En rekende niet,
Lucas. K’ben niemant schuldigh, en als ick gaen Coopen
[p. 161] Haet en Nydt
(45) Betael ick Contant, al dat ick heb is Godt en ’t myn
Teeuw. Soo moet ick wel eenen ongeluckigen Teeuwen syn,
Lucas. Sy syn ongeluckigh die de Moedt verloren geven
t’Geluc is ront die hem gistren heeft als een Toren g’even
Valt nu inden Dreck: en dat is meer verdriet
(50) Als een die leegh blyft, en comt tot de grootheyt niet.
Want Ryckdom verheft en baert Hooverdyen.
En die en can dan geenen tegenspoet gelyen:
t’Is beter dat men niet en heeft noch niet en begeert
Als veel gehadt te hebben en alle mael verteert,
(55) Want m’is dan onweert by die met ons verkeerden
En niemant Eert ons meer van die ons eertyts Eerden.
Geen Gelt, noch goedt, geen troost, geen Hert, noch moedt, geen raet
t’Is fout betrouwt aen Vrient oft toeverlaet,
En heeft noch jemant met u staet ontfermen?
(60) Die thoont noch veel te doen, mits seggende, och Armen!
En dat is te harden woordt voor die Ryck syn geweest,
Want s’hebben noch het groots Hert, by den droeven Geest.
Teeuw. Daer comt een aen myn Deur, wat magh hy willen vragen?
Lucas. Ick spoey my om dit Paerken schoenen t’Huys te draegen. Binnen.

LIEVEN BYKOMINGH.

Lieven. (65) EN syn de schoenen noch al niet gedaen?
Teeuw. Flus, flus, ick valder dadelijck aen,
Lieven. Geeftse weer ick sals’ een ander doen lappen,
Teeuw. Soude? ick souse liever in duysent stucken cappen
Sou ick’t Vleesch van myn Tellioor gheven? ick denck wel neen
(70) En datse myn Gebuer naeyden ghy braeckter op Hals en Been
[p. 162] Haet en Nydt
Den eersten Trat die ghy gonckt ten minsten, hy sout u wenschen
Lieven. Al dat m’een ander gunt valt op syn eyghen penschen,
Het gunnen en krenght noyt een hayr vande Mensch,
Maer het bederft altyt den gever vanden wensch,
(75) En die sy quaet gunnen sietmen t’goet gebeuren:
Die Benyers en hebben maer het grimmen, en het treuren,
Van wenschen sterft men niet: geeft de Schoenen Lanterfant,
Teeuw. De goey Meesters, houwen t’Wercken in het Lant
Want souwen de Geesten altyt hun Wercken spoeyen?
(80) De Lien souwen soo van’t goet Werck overvloeyen
Dat de slechte Knoeyers als myn gebuer, en syns gelijck
Niet te doen en souden hebben:
Lieven. Nochtans u Gebuer wort Ryck
Teeuw. Alhier geseyt k’en sout geen Menschen gunnen
In syn plaets te syn, hoe sou hy Ryck syn cunnen
(85) Van Brod’werck? siet, dats Werck, dat sou yser passeren
Dat hy daer eens teghen naeyt, k’en wil hem niet blaemeren
Maer myn Iongers Wercken beter als hy op syn best.
Wat meynt gy dat hy van jemant op het lest,
Werck sal hebben? de Lien syn al met hem bedrogen
(90) De loop is uyt, de Vliegh is in de Keers gevlogen,
Hy heeft het inde Mont maer niet inde Daedt,
Hy coopt slecht Leer, dat soo m’er eens me gaet
In’t nat het dryft uyt soo voos als Torven,
En wye steken, en slechten draet, soo syn’t al bedorven
(95) Schoenen, daer hy Hant aen steeckt.
Lieven. Die gy lest hebt gelapt
Die vielen van een, k’en hadder noch qualijck me ghetrapt,
Teeuw. Gy moettet my vergeven: ick liet die myn gebuer naeyen
Om dat ick just doen was van’t Werck overlaeyen.
[p. 163] Haet en Nydt
Dat ick’t niet doen en cost: alsulcken Brodder ist:
Lieven. (100) K’en brengh hier noyt geen meer, ist dat ghy weder mist
Wanneer ick weder com de Schoenen cleer te hebben,
Want myn Meester sal’t my wyten, en t’is u schult ghy Lebben:
Teeuw. Gade te Bruyloft om dat g’er soo haestigh mé syt?
Lieven. K’en weets niet, maer my dunckt dat onse Maert sterck Vryt.
Teeuw. (105) En wete niet met wie, wie sal die Peerel crygen?
Lieven. K’en cant niet achterloopen mits dat set soo verswygen,
En ons Huys is een Huys daer al de Werelt comt, en gaet,
Want een Herbergh voor elck een open staet:
Soo can ick niet te recht, den waeren Vryer treffen
(110) s’En sals my niet seggen, want wy liggen meest altydt on-effen
Teeuw. Maeckt Vriendt met haer, soo langh tot dat g’et weet,
Lieven. K’en salt haer niet vraegen soo sy’t niet van selfs en seet.
Ey, ey valter aen, want dat over en weer loopen
Sou ick op het lest met slaegen moeten becoopen.

Binnen.

Teeuw. (115) Gebuer dat’s een gauwe Schelm, die my dit Werck bevelt,
Hy spreeckt niet, slabrement, hy telt wederom al Gelt.
O Pastenaken sullen de Caroten noch al Gelt gellen?
Hy moet het Stelen t’is niet mogelijck al dat tellen.
Och! dat ick de Lien cost brengen in dat vermoen
(120) En sonder dat men’t my sou connen goet doen doen
Dat waer Knaps! dan hy weet syn saeck wel aen te legghen,
Al waert soo, hy sou syn selven suyver maecken met seggen
Sulcken Speck-struyf is’t: dan ick sou seggen t’is maer schyn,
[p. 164] Haet en Nydt
Van beleeftheydt, want de Dieven meest altydt beleeft syn.
(125) Ist saecken dat hy Ryck wort soo moet hy’t hebben genomen
Met Wercken wint hy’t niet, t’moet uyt de lengd’ oft uyt de breede comen.

LUCAS BYKOMINGH.

ICk was u quyt
Lucas. Ja, ick droegh de Goeylie werck t’Huys
Teeuw. En contant Gelt?
Lucas. Och ja,
Teeuw. En dat is my t’ meeste Cruys
Dat de Lien altydt seggen wilt eens weer comen
(130) Gelijck de Bedelaers,
Lucas. K’heb dat altydt in gedult genomen
Teeuw. En tussen beyn, vast’ en barst van Hongers noot
En ander speelt met t’Gelt
Lucas. K’at somtyts wel droogh Broodt
Om myn Calanten niet te straffelijck te maenen
Teeuw. Hoort die Falie-vouwer,
Lucas. Dan tegen het Koeckeloeren hanen
(135) Heb ick nu wat Godt danck, ick mach nu teghen wat borgh
Toch k’bent onweerdigh, en ons alder-eerste sorgh
Moet syn alles goets den Heere toe te schryven,
En w’en verliesen niet, als w’altyt danckbaer blyven.
Teeuw. ,, Queselaer,
Lucas. Seghd’ iet?
Teeuw. Dat weert is datge welvaert
(140) Ick gunt uyt myn Hert, want voor myn paert
K’en weet van Haedt, noch Nydt,
Lucas. Ick danck u van u gunnen
Teeuw. Ia al waerde myn eygen Broer, ick en sou u niet cunnen*
Liever hebben als ick u heb. de Lien seggen my, maer
[p. 165] Haet en Nydt
Is het moghelijck twee van een Neringh, malander soo naer
(145) Dat die noch Vrienden syn, en van des anders Deught spreken?
Want my dunckt dat ick jemant sou door steken
Die anders van u sey als alle goet,
Lucas. Soo hoogh niet Gebuerman, een wysen Man en moet
Soo fortsigh met syn Hooft niet altyt door gevaeren
Teeuw. (150) Soo hoor ick wel dat’s jevers met myn laster besigh waeren
Dat gy my niet en sout als Vrienden voor gestaen?
Lucas. Ick sou,
Teeuw. Dat blyckt, dat ghy niemant en sout voor den Cop slaen.
Lucas. Die slaet moet slaen verwachten,
Teeuw. Daers niet aen gelegen
Lucas. Goey woorden (dickwils) meer vermogen als een Degen:
(155) De reden heeft meer plaets als onredelijck gewelt.
Teeuw. Lest dat ick’t hoorden wert in Compagny vertelt
Hoe dat het mogelijck was dat gy dus cost geraecken?
En woumen seggen dat g’et met Dievery wont oft met deep-maecken,
Ick sey, daer lieghdy aen, k’gaf d’eenen een Slofet
(160) En speelden Mesken uyt en hy trock een Stilet
Maer t’Volck ende Weert die quaemen tusschen beyen,
Lucas. Maer seght toch wiese waeren die dat van my seyen?
Teeuw. Om geen goet.
Lucas. Soo hou ick dat gy het niet en weet
En dat gy’t selfs syt, die dat eerste heeft geseet;
(165) O Gebuer! het syn al d’oude lasterlijcke trecken
Waer mé g’u boosheydt meynt seer heymelijck te decken:
Ick weet van overlangh dat gy m’inwendigh Haet.
Al ist dat gy my thoont een Vriendelijck gelaet.
O ongeluckigh Mensch! altyt tracht de faelen
[p. 166] Haet en Nydt
(170) t’Sy Leugenen oft waer, van ander op te haelen
Die noyt genoegen vint als in eers anders smaet,
Die altyt besich syt te lasteren den Staet
Van die, oft vande geen, de Priesters dorft gy schellen
Met ontucht, Nonnen mé! een Eelman derft gy stellen
(175) By de Rat die van een jeders Coren cnaeght,
En deftigh Cryghsman, ghy het Sweert of Bast opdraeght:
Gy lastert mé de Daedt van Rechters, Magistraten
Rentmeesters, Tresoriers en wyse Advocaten,
De Dekens van’t gemeent, en Borgers Capiteyns,
(180) En Coopmans, Winckeliers, die schiet gy het Fenyns.
Der booser Lastertongh gestadigh achter d’hielen.
Hoe menigh Eerbaer Maeght, en Weduw’ het vernielen,
Huns deughdelijcker Naems, uyt uwe Tonge spruyt?
En joegh nu cortelingh geen Man ten Huysen uyt
(185) Syn wel geminde Vrou (die seven Jaer in Vreden
Gerust en wel vernoeght hun Houwelijck besteden)
Om u vervloeckte Tongh, die hem stack in het Hooft
Het geen noch vande Vrouw van niemant wort gelooft?
Dus hebt gy oock van my geloof ick sitten peysen,
(190) Toch u gebreeckt de const de Nydigheydt te veysen.

Binnen.

MARGRIET BYKOMINGH.

Marg. HE, he, en syde van dat schuerwater niet schoon?
O gy Lys gy syt van alle lysen Patroon
K’en ben maer een Wyf, maer k’en sou my soo niet laeten overschreeuwen
Gy mooght wel Teeuwen heeten want gy syt eenen rechten Teeuwen,
(195) Ick geloof dat u Peter dien Naem heeft versien uyt u Planeet:
Niet een woordt te spreken? ba k’had hem daer neer geleet,
[p. 167] Haet en Nydt
Maer die de snap van jeghelijck van Deur tot Deur,, hebben
Die schyten inde Broeck, alse de Man selfs veur,, hebben.
Hoe sat Oom Cool en sagh met een Backhuys soo grau als Bloet?
(200) Schiet u Broeck uyt want ick de Broeck hebben moet
Schiet uyt, schiet uyt, want de Voorschoot sal u beter passen,
Sa Teeuwen, isse vuyl, soo gaet de Broeck eens wassen,
Teeuw. Ey, ey, en maeckt hier niet een al te groot gedruys
Oft k’lap u nu terstont, met een Leest in’t Backhuys
(205) Datter t’root Sweet naer volght,
Marg. Gy? g’en dorft niet eens Kicken:
By een ander, en my, soude derven in-slicken
Neen onder ’t Armken deur met sulcken een Jan-gat,
Teeuw. Heb ick hem niet geslaegen, k’heb hem ghenoegh gehadt
Hy heeft wel dier genoegh het seggen moeten coopen.
(210) Gy weet wel dat de Lien seer om syn Werreck loopen
En terwyl dat hy my hier, en daer by geleeck
Soo was hy leegh, en vrocht terwyl niet eenen steeck,
En soo ben ick genoegh van hem in als gewroken
Wat dunckt u?
Marg. Had’ hem dan wat langer aengesproken
(215) Hoe was die Rekel leegh? Lucas sluyt den Winckel.
Teeuw. Hy sluyt de Deur, wat’s dat?
Marg. Luyck hebde flus wat gheseet? comt seght nu noch wat,
Gy Slepus, gy Schoon-tael, gy Devotaris
Gy seght dat g’et met Wercken wint maer Godt weet oft waer,, is

LUCAS BYKOMINGH.*

Lucas. DAt’s seker Moeder Godt wetet alderbest, en
(220) Ick houw my wel gerust met dien die ick ben
[p. 168] Haet en Nydt
K’en heb van d’uwen niet, wat hebt ghy dan te claeghen?
Dan hy moet wel ongeluckigh syn die de Nydigen sal behaegen:
Teeuw. Neen wy en benyen u niet,
Lucas. De Nydt is sulcken quaedt
Dat selfs de Nydigheyt de Nydigheden Haedt:
(225) Sy schaemt haer eygen selfs datse soo grouwelijck verwoet,, is
En geen reden en heeft, dan om dat Godt soo goet,, is
Dat hy de Menschen voorspoet en gesontheyt sent.
Hoort dat segh ick u noch, want dat’s u onbekent,
Ick sal aen u voordaen alleen het Lappen laeten
(230) Want flus creegh ick tydingh soo ick ginck over Straeten,
Hoe dat myn Moetjen (Ryck van goet) gestorven is,
En heeft by Testament my al haer havenis
En Goederen gemaeckt ontrent vyfduysent Ponden.
Siet daer het Testament terstont aen my gesonden
(235) Waer by ick seker ben hoe alle saecken staen,
Toch k’moet my eens van als wel ondervraegen gaen.

Binnen.

Teeuw. Wel?
Marg. Wel?
Teeuw. Wel?
Marg. Wel?
Teeuw. Wel?
Marg. Wel dats nou eenen Lapper
Waer blyfde gy?
Teeuw. Waer blyfde gy?
Marg. Wel snapper
Ist myn schult datge geen Goet en vergeert?
Teeuw. t’Is al niet
(240) Als een Man naer geen Wyf met Gelt uyt en siet
Oft ten minsten, die het staet te verwachten.
Marg. Men siet die geen Goedt en hebben dat die het soeken en trachten
[p. 169] Haet en Nydt
Met Wercken te crygen, en die vaeren dickwils t’best,
Teeuw. Spreeckt van geen welvaert, spreeckt liever van de Pest,
(245) Want welvaert schout ?? ons, en ander gaetse tegen.
Daer heeft dien Bengel allen dat Goedt gecregen
En heefter noyt van al syn Leven voor gesweet
En ick, die al myn tydt met Wercken heb besteet
Can aen de schraele Kost, ter nauwer noot geraecken:
Marg. (250) Hoort al de Schoenen die hy pleegh te vermaecken
Die sulde gy nu doen, want hy is nu te Ryck
Hy scheeter t’seffens uyt
Teeuw. Bleef hy noch myns gelijck
Soo sou ick d’Arremoey noch beter connen lyen:
Ja, dat my jemant wou terstont den Hals af snyen
(255) Ick lietet toe, want ick ben’t al te wars gesien
Ryck, Ryck, ist mogelijck?
Marg. Misselijck oft Misschien
Dat hy dit maer en seydt op dat hy mocht een Rycke Bruyt,, Trouwen.
Teeuw. Och dat het niet waer en waer, hoe sou ick hem uyt,, jouwen
Sou hy wel Vryen, dat hy daerom soo stoeft en craeckt
(260) Ick moeter eens naer vernemen, want de Schoenen syn volmaeckt
Godt sy gelooft;
Marg. Teeuwen, wel nu spreeckte van deegh
Teeuw. Ick peys oft ick dan oock eens wat Ryckdom creegh,
Ick sou wel devotigh syn, creegh ick al dat myn begeer,, is
Seght nu oock Godt sy gelooft dat, dat, Werck cleir,, is
Marg. (265) Als gy’t seght ist genoegh,
Teeuw. Segget gy oock, sa, sa,
Marg. Waerom?
Teeuw. Om dat ick wil,
Marg. Gelyckmen de Kinders seet, seghme na,
Teeuw. Nochtans gy sullet doen
[p. 170] Haet en Nydt
Marg. Wel waer voor dese grillen?
Teeuw. Dat comt my soo in’t sin,
Marg. Wel wacht dat ick sal willen.
Teeuw. Al dat de Man belieft behoort de Vrouwe mé,
Marg. (270) Gy sout seggen dat k’ een Sottin waer dat ick dat de,
Teeuw. Die syd’ al even wel, ick segh gy sullet seggen
Oft ick sal u t’Spanriem tussen Hals, en ooren leggen.
Marg. Dat wou ick wel eens sien,
Teeuw. Siet’et dan, Vechten.
Marg. O gy Fiel?
O gy Beul?
Teeuw. Segget dan,
Marg. Ick en sal,
Teeuw. En sulde?
Marg. Neen by myn Ziel.
Teeuw. (275) Soo moeter haer laeten
Marg. Doet u best want t’is nu al verhoetelt,

LIEVEN BYKOMINGH.

Lieven. HOe gaet dit soo in’t Werck? dat’s gheestigh getroetelt
Wel Teeuwen hout maet, wel hout hout op Margriet
Teeuw. Segget nu dan terstont,
Marg. K’en sal Waerachtigh niet.
Ick bleef’er liever Doodt als te Leven in sulck gerengel
Teeuw. (280) Gy obstinate Vrou.
Lieven. Wat ist?
Marg. Dat ick den Bengel
Niet in en volgh, in alle Sotterny,
Teeuw. Hoort Lieven het comt met u Schoenen by:
Gy hadtse my op’t hooghst bevolen af te maecken
En tusschen beyen syn myn Gebuerman eenige saecken, ??
(285) Geschiet tot synen last, men weet niet seker wat, oft hoe,
Men mompelt Dievery, siet synen Winckel is toe:
En gelijck men hem behoort voor syn Gebuer te setten
[p. 171] Haet en Nydt
Soo cost ick niet om dat het Werck my dat beletten.
En soo’t nu gedaen was sey ick, dat ick noyt te seggen mis,
(290) Godt sy gelooft! dat Lieven nu gerieft is.
En ick wil dat sy’t oock seyt, en sy wilter in falen
En wil ick’t dan hebben soo moet ick ’t met Campen haelen,
Marg. Doet vry u best,
Lieven. Segget, als het soo veel maer en schilt
Nou, Nou,
Marg. K’en wil niet om dat hy’t soo hebben wilt.
(295) Sou ick soo naer syn pypen moeten singen?
Nou heet hy my dit en morgen sou hy my heeten in’t Water springen,
Daer Buffels Meester syn daer houwense Wet, noch maet,
Teeuw. Gy sullet nochtans seggen
Marg. Soo wil ik datme queet niet wat, slaet
Teeuw. Gy sullet seggen oft gy, oft ick sulter om sterven.
Lieven. (300) Maer Teeuwen hier vergeren veel Lie die niet en derven
Luy Lacchen: maer Lacchen in hun vuyst met sulcken vermaeck
Dat t’hun aen’t Leven baet, om datse sien soo cleynen saeck
Soo bevochten, ja eenen Siecken souwer me genesen,
Teeuw. Ick sou liever eenen Beul als jemants Medecyn wesen,
(305) Souwense soo Lacchen best maeck ick daedelijck Peys
Lieven. Dat gaet wel, Hy kust syn Vrou.
Marg. Hoort Teeuwen, k’en sal u naer dees reys
Niet meer weerspannigh syn, maer soo dickwils als gy wilt, Godt sy gelooft seggen.
Teeuw. Myn Lief, soo sal’t Kussen te hert syn daer g’u hooft op sult leggen.

Binnen.

Lieven. Siet wat veranderingh is hier in eenen ooghenblicx tydt?
[p. 172] Haet en Nydt
(310) De Man wort wel gesint alleenelijck uyt spyt
Dat een ander in syn Vechten sou plesier,, scheppen:
My dunckt dat hy liever sagh in eens anders strooy een Schup met Vier,, scheppen
Op hoop, dat het heel Huys daer door verbranden mocht
Als datter jemandt om te blussen, eenen Eemer Waeter brocht.
(315) De Vrou die obstinaet de Man niet wou believen
Al cost sy, met een woort syn dwase Kop gerieven
Wort met een enckel Kus, tot g’hoorsaemheyt gebrocht,
Het geen noch dreygement, noch slaegen en vermocht.
Hier heb ick aen geleert oft ick eens quaem te Trouwen,
(320) Hoe datmen Leven moet met d’obstinate Vrouwen.
Een Vrou wordt meer ghetemt door’t streelen vande Man,
Als datmen slaet, oft dreyght, al watmen dreygen can.
De Vrouwen syn te Kints om herde dreygementen
Met een onsachelijckheyt in hun gemoet te prenten.
(325) t’Verstant en rust niet dan op spelen, en op Jock,
Gebruyckt dan vriendelijckheyt maer nimmermeer geen Stock.
Ja, dat gy in’t gemoet beswaert waert met gepeysen
Soo wilt u voor de Vrou toch welgesint geveysen,
Hun dient geen swarigheyt: maer, soo sy weten most
(330) Soo lieght om beters wil, Mans leugens Vrouwen troost.
t’Is oock een cleyn als sy daer me syn te paeyen
Datmen’t soo niet en doet, ick sou altydt goedt Weer Craeyen
By myn Wyf, ick sou Esopus fabulen als Evangelien segghen,
Waer het met Liegen te doen, ick souder myn deel wel by legghen:
(335) En soo myn Vryster van Leugens haer beclaeght
Soo segh ick, datse van de waerheyt luttel kennis draeght.
Ick segh datse, Fraey, Ranck, Jonck, goedt, beleeft, en als door-vlogen
Sneeu soo wit is, en helaes? t’is altemael gelogen.
[p. 173] Haet en Nydt
Het Vrouwe volck neemt al aen datmen tot hun Loftuyt,
(340) Al wetense dat soo niet en is, sy dencken hy sieget’er uyt,
De Keirel sou my cuysschen al waert dat ick in een Riool,, stack
Want men vont noyt leelijck Lief, noch witte Cool,, sack
Wat sien ick daer in’t verschiet van de Straet? ons Maert,
Sa Teeuwen haest u, wat moete hebben, met een vaert
(345) Want die Colfdraeghster sou my beclappen
By Meester oft Vrou, dat ick den tydt verquist met snappen
Marg. Comt soo langh in Huys en soo sy daer u vraeght
Wy sullen seggen datge deur syt
Lieven. Dat g’et Vuyltjen wel vaeght
Want ick ontsien meer de Tongh van een quaet Meysen
(350) Als een Maeyers pick, oft scherpe seysen:
Want oft men in’t behagen van syn Volck staet
Men raecter lichtelijck uyt, als ’t niet met t’Meysens sin en gaet.
n’En Knecht die met een Maert woont moeter de Vryer aen maecken
Oft hy sal uyt haer’s Gratie uyt syn Volckx gratien, en uyt den Huys geraecken.

Binnen.

TWEEDE UYTKOMST.

TANNEKEN.

Tannek. (355) WEl is het hier oft niet? t’is t’selfde Huys nochtans!
Hoe de Deur toe, het schynt datter bycans
Niemant en woont als machtige Rentieren.
Ick clop eens, noch eens dan, sou hy wel syn gaen swieren
En laeten de Winckel de Winckel syn?
(360) Neen de Man is daer toe al te fyn:
t’Schynt datter niemandt t’Huys en is als Vensters en Deuren
[p. 174] Haet en Nydt
Wat macher schuylen, ten isser niet gestrooyt, het can gebeuren,
Dat hy stil Getrout is, wat Fiele stuck waer dat!
Had’ hy dat gedaen ick maeckten hem de Stadt
(365) Hoe groodt sy is te cleyn, de derde Keers sal’t al verlichten.

TEEUWEN BY-KOMINGH.

Teeuw. DAer’s niemant t’Huys
Tannek. Hoe soo?
Teeuw. Men moet al de Werelt niet onderrichten
Hoe syn Gebuerens saecken just gelegen syn,
Tannek. Isser swaerigheyt?
Teeuw. Ick heb de Man, altyt voor fyn,
En degelijck ghehouwen, t’schynt dat’s hem jet te last leggen
(370) Maer men lieght al veel van hooren seggen.
Tannek. Heeft hy jevers eenen Neerslagh gedaen?
Teeuw. Ick en moeyes my niet Lief ten gaet my niet aen
Die niet en seet, en heeft niet te verantwoorden.
Genomen ick seyt u, gy sout seggen ick hoorden
(375) Het van dien seggen, als oft ick het had’ versint
En den eersten waer, neen, neen, het swyghen Lief Kint,
Ist best, k’hebber weynigh hooren claegen dat s’hun in seggen gebroken,, hebben
Maer veel die hun beclaeghden van te veel gesproken,, t’hebben
Ick draegh myn Gebuermans ongeluck al swygend’ in myn Hert.
Tannek. (380) Ke seghtme watter schuylt?
Teeuw. Misschien suld’ op de Mert
En Saterdagh wel sien hoe dat syn saeck sal enden,
Toch liever de Tongh verbrandt als jemandts Eer te schenden.
Tannek. Ick bid’ u! seght my toch wat dat hy heeft ghedaen?
[p. 175] Haet en Nydt
Teeuw. Toch met belooffenis van nimmermeer vermaen
(385) Want ick draegh hem goedt Hert al syn Dieven niemants Vrienden,
Myn Liefd’ en can, nochtans, dit quaedt in hem niet vinden:
Hoewel syn vlucht die geeft de saeck een groote blyck
Dan synen Advocaet gebruyckt noch een practyck,
En seght dat hy’t Goet door Erffenis heeft gecregen
(390) Van syn Moey, nochtans de reden stryter tegen
Want syn Moey was Arm: toch t’is een behulp’ ter noodt,
Want hem niet beschudden en can dan syn Moeytiens Doodt,
Die nu cortelingh just is van Pas gestorven.
Tannek. Hoe sou hy een Dief syn? ô Heer! wie sou dat dorven,
(395) Dencken, ick laet het seggen staen van sulcken goeden Man?
Teeuw. Den schyn van Deught het meest bedriegen can;
De Dieven princepael maecken met d’een Handt Sermonyen,
Terwyl sy met d’ander Hant u Sack, en Borsen snyen,
Tannek. Soo werter niemandt, schier ter Werelt meer betrout,
(400) O Heer ist mogelijck?
Teeuw. Weet dat het my berout
Dat ick’t u heb geseyt, terwyl ick in u wesen
Sien datter een groote Droefheyt in u is geresen:
Dan sooder Droefheyt Gelt, soo ben ick al te droef
K’was hem een goet Gebuer, hy heeft oock wel de proef
(405) Van myn getrouwigheydt van over langh genoten.
En daerom gelyck het my noyt voor hem en heeft verdroten,
Te loopen seght vry wat dat gy van hem begeert
En watter doenlijck is dat wort door my gecleert.
Tannek. De Man die is my vremt, k’heb van hem niet te eyschen
[p. 176] Haet en Nydt
Teeuw. (410) Met Oorlof, dat k’ u vraegh, en syt ghy niet het Meysen,
Van Abram inde Poort?
Tannek. Ia, waerom vraeghde dat?
Teeuw. Dat Lucas dickwils van u heeft vermaen gehadt
Die Dochter (sey hy) sal’t syn die in myn Arm sal slapen
Tannek. Wat quelt hy my? daer soume soo veel uyt rapen
(415) Al had’ ick hem veyl geweest,
Teeuw. Daer ginck hy niet aen om
Tannek. Betrout dan eens Menschen, ick waer liever stom
Als het Mannevolck noch wat toe te seggen:
En soo heeft hy u de gelegentheyt gaen uyt-leggen,
Van ons Vryagie? wat Sot,
Teeuw. Van woort tot woort heel net,
Tannek. (420) Sey hy dat en Sondagh den Troudagh was geset?
Teeuw. Altemael
Tannek. En dat hy my dry Ringen sou geven?
Teeuw. Och ja.
Tannek. En dat hy een stuck Lywaet sou doen Weven
Tot Hemmen voor hem, en my?
Teeuw. Ick dool daer in
Soo veel als hy sey, dan ’t comt my inden sin
(425) Als ick’t u seggen hoor, ick en ben geen Lieger
Tannek. Sey hy niet dat hy my geven sou syn eerste Vrouwens vlieger?
En dat hy eens Bors met Gelt had’ langh voor my bewaert?
Teeuw. Hy sey oock dat gy claeghden van synen rouwen Baert,
Tannek. Heeft hy’t soo nauw geseet? soo hoef ick u niet te veysen
Teeuw. (430) Hy heeft soo veel geseyt en can’t niet al gepeysen
Tannek. En dat hy een Dagh sou spelen met my gaen:
Daer hy syn Kinders in’t Walsch-lant had’ gedaen?
En dat hy my hondert Pont tot een voor waerd’ sou maecken,
En dat ick een Siel sou draeghen van’t alderschoonst root laecken
[p. 177] Haet en Nydt
(435) En dat ick’t Silver-werck sou draegen aen myn Sy
En oock een gouwe Cruys, de Peirelen daer by
Aen d’ooren, en dat hy een grooter Huys sou hueren
Dat hy’t trots een Schoen-lapper uyt sou vueren?
Teeuw. Dat cost hy wel doen met ander Lieden goet,
Tannek. (440) Ick sal u altyt danck weten de vrientschap die gy doet
Dat my dit van u in tydts gewaerschout,, is
Want het is te laet berou, als de Bruyt getrout,, is.
Och! wat ongeluck waer dat te Trouwen met een Dief?
Ick moet het bekennen ick heb hem wel wat lief
(445) Maer liefde tegen reen, die moetmen wel vergeten
Ick segh u noch eens, ick sal’t u al mijn leven danck weten.
Teeuw. Ick meynden dat g’er jet af wist, als ick u daer kloppen sagh
Tannek. Ick gincker om onsen Knecht,
Teeuw. Hoe geveyst syde, mach
Ick niet weten wat gy daer op wout jagen?
Tannek. (450) Hoort onse Knecht die hadder Schoenen gedragen
En ick gincker maer sien naer onsen Knecht,
Teeuw. Meysken, en beuselt niet, k’wil datge de waerheyt seght
Leugen is Sond’ g’en mooght ommers teghen my niet liegen,
Tannek. Maer toen my Meester sont ick meynden daer by te vliegen
(455) Soo seer trock mijn Hert: t’was een Bootschap naer myn sin,
Ick docht isser de Knecht niet soo isser ten minsten de Lapper in.
Teeuw. De Schoenen heb ick genaeyt wat sou die Knoeyer naeyen,
Hy heeft verstant van een Deur uyt de Lee te draeyen,
Oft met een Windaes een Tralie te winden uyt haer Loot,
(460) En om een Gelt Kist met dry woorden en eenen stoot
[p. 178] Haet en Nydt
Te openen, en al het Gelt te rooven.
Tannek. Maer ick en can’t al evenwel niet gelooven,
Teeuw. K’en segh niet dat t’soo is, maer soo ist my gheseyt
Want ick geloof isser jet af, datter veel is by geleyt
(465) U Houwelijck en sal daerom niet achter blyven,
Tannek. Ick houwen met een Dief?
Teeuw. Men siet wel vele Wyven
Die oorsaeck syn vande beternis van de Mans
Tannek.Misselijck is misschien dat waer een momme-cans:
K’en sou die avontuer al even wel niet wagen
(470) Heeft hy gestolen? datse hem hangen, n’en Dief is niet te beclagen.

Binnen.

LIEVEN BYKOMINGH.

Lieven. MAer hoe hebd’ het slecht-hooft van alles uytgehaelt?
Ja, soo vryt haer Luyck, maer gy hebt daer ingefaelt?
Datge Lucas soo vermaeckt hoe is u dat vande Tongh gevlogen,
g’En cont dat niet waer maecken, want dat ’s ommers gelogen.
Teeuw. (475) Dat mocht hy willen, en, ick wout van synen’t weegh.
m’Is noch jet door d’Oor ghewaeyt, maer k’en wetet niet van deegh
Lieven. t’Kost niet arger syn
Teeuw. Het doet t’is noch wat anders;
Lieven. Wat ist dan?
Teeuw. Dat hy is geweest een van die Voet-branders
Die op het Brussels Sas, en elders in het Lant
(480) De Lien soo deirelijck de Voeten heeft verbrant
Om hun te dwingen, hun geborght Gelt te wysen,
En uyt valsche munt en Fieltery comt synen Ryckdom rysen.
Lieven. Hout Teeuwen, hout gy spreeckt met luttel gronts
Teeuw. Het gene dat ick segh dat blyft hier tusschen ons.
[p. 179] Haet en Nydt
Lieven. (485) Ons Meysen sal het niet te lange connen swygen,
Teeuw. t’Is Hoeren even eens hoe dat’s het Gelt gecrygen
Lieven. Hoe Hoer?
Teeuw. Als oft gy niet en wist, dat Kint nu t’lest verdaen
Is just niet van haer daedt, soo twyfelt men daer aen:
En Sinjoor Dief sou Jouffrou Hoer trouwen
(490) En met het Gelt can men’t al verborgen houwen.
Hoe menigh Schelm-stuck, blyft heymelijck door’t Gelt?
En gy wacht u dat gy my niet en melt
Want soo gy’t openbaert, ken sal’t niet staende houwen
K’heb met geen moeyt te doen k’laet Hoer, en Dieven Trouwen,
Lieven. (495) Hier by betoont gy wel dat u de waerheyt faelt
Terwyl g’u selfs Tongh, weer achter-waerder haelt:
Toch swygende sal ick naer redens waerheyt luysteren
Want waerheyt door den tydt de Logen doet verduysteren. Binnen.

MARGRIET BYKOMINGH.

Marg. TEeuwen, Teeuwen, u Tongh sal u noch brengen inde Ly
Teeuw. (500) Can ick een ander maer krencken soo verheugh ick my,
K’en gever niet om hoe’t af magh loopen
K’sou mijn Vet derven om een ander braedende te droopen.

DERDE UYTKOMST.

ABRAHAM en CLARA.

Abra. ONse Maert en Lucas synset eens?
Clara. Och ja,
Abra. Wetet wel?
Clara. Altoos ick meens,
[p. 180] Haet en Nydt
(505) Want sy sey den tydt des Ondertrou stont in ons believen,
Abra. s’Is wel geluckigh,
Clara. s’Is oock een fyn Maert om de Man te gerieven
Van alles dat hem en het heel Huys-houwen behoeft,
Abra. Sy schynen dickwils fyn, soo langh tot datmense proeft
Want met den schyn valtmen t’meeste deel bedrogen,
(510) De schyn is de heel Werelt door gevlogen
En heeft haer soo vermomt en elck soo verblint
Dat de Mensch meer den schyn, als de waerheyt bemint
De Meyskens principael verstaen hun t’stuck van schynen,
Meesterachtigh wel, soo datmen hun moet mynen
(515) Om haer Gelt, om haer deught, om haer goet beleyt,
Om haer spraeck, om haer wel leven, om haer nettigheyt,
Om haer minschap, om de vrientschap, die sy hout met haer gebueren
Om datse weet van Naeyen, van wassen, en plassen, van styven, en schueren,
Om datse de Mert-ganck soo wel haer verstaet
(520) Dat het schier de helft aen alle Coopen baet:
Om datse can Koken en smoken, sonder haer vuyl te maecken,
Om dat men met soo een Eerlijck can geraecken.
Maer, maer, als de Bruyt getrout is soo falenser in
Dan heeftse noch Deught, noch Gelt, noch vrientschap noch min,
(525) Noch goetheyt, noch soetheyt, met haer gebueren
Dan canse noch Naeyen noch wasschen noch plassen, noch styven, noch schueren,
Dan is sy handeloos, maer niet tandeloos, t’is gewis
Datse wel can smullen, en den buyck vullen, van dat haer te vooren gekockt is.
Met Oorlof niet meer daer af als Eten en Kacken,
(530) En van nettigheyt sou sy wel aen de wandt placken
[p. 181] Haet en Nydt
Vaster als een die aende Kaeck te proncken staet,
En de beste van al syn meestendeel quaet
Hebbense jet goets over dat moetmen sulcken danck weten
Als oftse den Hemel gaef, en soo gy dat puynt te vergeten
(535) Soo stellense sulck onlydelijck getier
Ofter d’Hel in Huys waer, oft ten minsten een Vagevier;
Soo de Vrouwen maer het Huys en weten te bestieren
Soo moetmense gelyck een Godin vieren:
Daerom sey de Man (misselijck die’t gheproeft had’) voor het slot
(540) Hoe dat de Vrouwen syn, sy syn meest quaet oft Sot.
Clara. Maer sey hy niet dat de Mans meest reden daer toe geven?
Als de Mans niet deugen en willen hebben’t de Vrouwen bedreven,
Als hy drinckt, en clinckt, claeght hy licht aen synen Cameraet
Dat syn Wyf quaedt oft Sot is, maer dat hyse quaet oft Sot slaet,
(545) Dat swyght hy wel, en dat hyse Honger en ghebreck laet lyen,
En dat hy de Vrou laet met de Kinders betyen
Die woelen gelijck eenen Worm, om een stuck droogh Broodt,
En hy verhoer-eert het dickwils grof en groodt.
En och Armen van syn Vrou seyt hy dan sulcken fraey,, gesegh
(550) Tet, tet, mijn Vrou, mijn Vrou, heeft eenen waey,, ewegh,
En soo verliest de Vrou de moet door haer altyt t’hooren verfoeyen
Want de mis-achte Deught, doet selden Deughden groeyen.
Abra. Ick geef my op, gy winnet Proces met Cost en al,
[p. 182] Haet en Nydt
De Philosophen seggen dat men steets jemant prysen sal
(555) Die goede Wercken doen, want de gepresen saecken
Syn Sporen tot wel doen, en om licht te maecken
Den Arbeyt, de gepresen Deught die wast
En ondanck halende ontsiet m’hem licht de last.
Seght voort hoe sal het gaen? sullen wy Bruyloft houwen,
(560) Met ons Maert?
Clara. Sy sal ommers uyt ons Huys Trouwen
En s’heeft hier langh gewoont, w’en connen wel niet min,

TANNEKEN BYKOMINGH.

Abra. DAer comtse vraeght haer wanneer datse is van sin,
Te Trouwen?
Tannek. Is Lieven t’Huys?
Abra. K’heb hem noch niet vernomen
Tannek. Hy was al deur eer dat ick daer was gecomen
(565) Maer Lucas en heeft de Schoenen niet vermaeckt,
Clara. Wie dan?
Tannek. Hy was by Teeuwen over de Deur geraeckt
En die heeftse genaeyt?

LIEVEN BYKOMINGH.
Tanneken en Clara spreken heymelijck.

Abra. LIeven ick moet u vragen
Waerom dat ghy de Schoenen niet en hebt gedragen,
By Lucas, waerom dat ghy die weer aen Teeuwen gaeft,
Lieven. (570) Dat ded’ ick uyt spyt, om dat ons Maert altyt sit en graeft,
Dat ick Teeuwen gunstigh, en Lucas afgunstigh,, ben
En ick segh dat ick s’alle bey even Kunstigh,, ken
Waerom dat ick dan Teeuwen sou gaen verleggen?
[p. 183] Haet en Nydt
En dat ick ’t niet doen en sou oft sy sou moeten seggen
(575) Waerom dat ick’t sou doen? en daer en wilt sy niet aen
Soo gaen ick dan daer’t my lust, oft sy magh selver gaen.
Abra. Den waerom, is dat sy haest met Lucas schickt te Trouwen
Lieven. Sacker-loot Meester, en sullen wy Bruyloft houwen?
Abra. Misselijck ja,
Lieven. Wel dat’s een Brommeken onverwacht
(580) Siet eens hoe datse in haer vuyst staet en lacht,
Sy meynt al ree datse den Troetelaer heeft in d’Armen
Abra. Sy kryt,
Lieven. Doetse?
Abra. Wat schuylter?
Lieven. Maer och armen!
Een Eerlijck Hert heeft al veel te lyen sey de Meyt,
Dat Trouwen, dat Trouwen, is wel weert datmen’t beschreyt,
(585) t’Is seker wel geavontuert by de Man te slaepen:
Kryt niet gy sulter soo veel pleysier by raepen
Als de Vrou die’t Houwelijck niet meer verdroten en had’,
Als jemant, die met bey de Voeten in het Vier sat,
Abra. Swyght Lieven spot niet, het Houwen heeft al wat te bedencken
(590) Gy syt jonck, en mal, gy en verstaet maer het wencken
En’t verby gaen, maer die de daedt eens proeft,
Die weet wel dat tot t’Houwen al meer als’t lachen behoeft.
Lieven. Soo syn de Wevenaers en Weven, wel Sotte Menschen
Datse terstont weer om het Trouwen wenschen
(595) De Meyskens doen het noch met eenen lochten sin
Maer Weeu en Wevenaers hebben den Droes dan in
Datse loopen, om t’gheen daerse eerst af ontslaeghen,, syn,
[p. 184] Haet en Nydt
Oft t’moet wesen dat het opgeleyde plaegen,, syn.
En de Wevenaers sietmen oock terstont Hertrouwen,
(600) Immers vintmen luttel die de Vrouwen derven souwen
En soo sy segghen hun inde Wevenaers staet niet te misgaen,
Ick segh de grootste helft die sluyt daer aen:
Dan hout t’is beter stelen seghtmen als aen tygen.
Sy weten selfs wel watse syn, al moetment swygen.
Abra. (605) K’en weet niet waer gy’t haelt het gene dat gy weet?
Lieven. En soeckt d’Onnooselheyt noyt by geen Poëet
Want dat waer de Naelt gesocht inden Hooy,, tas,
Want hoe effen dat een Poëtens Backhuys van plooy,, was,
Soo wist hy evenwel wat meer als Alleman,
(610) En ick ben oock Poëet, die vry oock al wat can.
Abra. Soo moet ghy dan ons Maert met een Dicht vereeren?
Lieven. Dat sal ick doen,
Clara. Ey my!
Tannek. Soo can een dingen verkeeren
Clara. O Werelt! hoe bedriegelijck syde, en hoe vals?
Abra. Wat schuylter?
Clara. Een wonder,
Tannek. En segget niet
Clara. Waerom?
Tannek. K’en sals
(615) Niet connen hooren, mijn onsteltenis en sout niet gedoogen,
Want ick ben soo beschaemt, dat my’t Bloet comt voor d’Oogen
Helaes! my dunckt dat de steenen my besien uyt enckel spot
Abra. Wat isser?
Tannek. Segget niet ick bidts,
Clara. Wel worde Sot?
Want schand’ ist u soo langh alsg’er niet mé ghetrout,, syt?
[p. 185] Haet en Nydt
(620) Hoor Man, maer gy Lieven dat gy niet soo stout,, syt
Dat g’et voortseght, dat het door ons niet en comt op Straet
Lieven. Ick merck wel watter is, ick weet al vanden staet

Binnen.

Clara. Dat Lucas is beticht met Dieveryen
Abra. En heeft een Dief hier comen Vryen?
(625) Gemiste niet?
Clara. Neen,
Abra. En is hyer op betrapt
En gevangen?
Clara. t’schynt dat hy’t is ontsnapt
Abra. En wie heeft dat geseyt?
Tannek. Een van syn beste Vrienden
Die’t leet was uyt syn Hert,
Abra. Daer canmen de waerheyt by vinden
Want selden den Vrient, den Vrient beswaert,
Clara. (630) Ick peysden dat hy had wat Goets van langh ghespaert,
Abra. Niet langer als flus gheleen soo heeft my een vertrocken,
Lucas sey hy magh nu de Melck wat dick brocken
Want hy heeft een versterf wel van vyf duysent Pont,
Daerom sey ick strackx, dat ons Meysens saeck wel schoon stont.
Clara. (635) Daer med’ behelpt hy hem, maer hy salder voor moeten buygen
Want hy seyt my dat’s hem al contrarie overtuygen:
Abra. Soo gaef ick niet een duyt voor syn geheele Lyf.
Kryt niet, t’is beter syn Vryster, als een Dieve Wyf
Ten sal u aen een anders Houwelijck niet letten.

LUCAS in den Rouw,
BYKOMINGH.

Lucas. (640) HET sal u believen onsen Troudagh te setten
Naer dat u wel bevalt: ey syde daer myn Lief?
[p. 186] Haet en Nydt
Tannek. Wie syde?
Lucas. Kende my niet?
Tannek. Neen ick en ken geen Dief,
Lucas. Daer me bekende dat ick u Hert heb gestolen
Dat legh ick in kennis,
Tannek. K’en sal my niet verdolen
(645) Ick ben wel onderrecht gy weet wel wat k’seggen wil,
Lucas. Ja Lief, k’verstaen u meyningh, maer wy sullen het geschil
Deylen tusschen ons,*
Tannek. Meester en Jouffrou weten oock al vande saecken
En gy meynet soo fyntjens met den Rou uyt te maecken
(650) Gy syt genoegh bekent, al doed’ het uyt bedrogh,
Lucas. Ick doen’t alleen om d’ Eer,
Clara. Om d’Eer daer hoord’ toch
Dat hy maer en doet om’t quaet vermoen te weiren:
Abra. Maer seghme Lucas wat comde hier begeiren?
Lucas. Ick kom mijn toevlucht heden nemen tot u Lien
Abra. (655) U toevlucht nemen Lucas, neen hadt beter toegesien,
Ten gaet ons geensints aen u stonter op te letten.
Lucas. K’en wil noch Cost, noch Dranck, noch dat g’haer uyt sult setten
Maer dat haer d’Eer geschiet te Trouwen uyt u Huys,
Abra. En peysde noch om Trouwen daer droefheyt staet voor t’Huys?
Lucas. (660) Het Gelt versoetet al, al heeftmer een cleyn gheween,, tegen
Clara. Hoorde wel dat het waer is? hy seyter niet eens neen,, tegen
Hy bekent het selfs, nu ist ommers al te waer,
En het Gelt seyt hy, en maeckt de saeck niet swaer
Lucas. t’Is waer, daer is my soo een ongeluck overcomen
(665) Maer t’Gelt heeft de Droefheyt Wegh genomen:
t’Moet oock al sterven dat t’Leven ontfangen heeft,
Clara. Hoort eens hoe luttel dat by om de Galgh geeft!
[p. 187] Haet en Nydt
Lucas. Naer dat de Galgh waer sy mocht my wel bevallen:
Abra. Lucas, Lucas, g’en deirt my nu niet met allen
(670) Want gy spreeckt noch stout, en sonder eenigh berou
Lucas. Berou? ô neen, en oock bloy Hert en minden noyt schoon Vrou
Al ist my soo gebeurt, k’wil even wel haer Trouwen.
Abra. Om dat t’soo is gebeurt daerom ist haer berouwen.
Lucas. Soo breeckt dan t’Gelt de coop, dat peys ick nimmermeer
Abra. (675) Ghenomen s’had’ het Goet, en morgen quaem de Heer
En haeldent u weer af,
Lucas. Daer cost ick nimmer tegen
Ick scheed’ alst hem belieft daer af soo’t is vercregen,
Abra. Maer Lucas hoe comt datge dat stuck soo vryelijck bekent?
Lucas. Om dat ick nimmermeer het veysen ben gewent,
Abra. (680) t’Is noodeloos door pyn te dwingen u tot kennen
Lucas. K’En sal mijn Tonge noyt de Logen-tael gewennen.
Abra. K’had’ noyt van u gelooft het gene dat ick hoor,
Lucas. Men siet de Menschen just niet altyt door, en door,
Abra. Ons Maert sal Eeuwelijck, den Rou in’t Hert beclaegen
Lucas. (685) Ick sal haer neffens my den Rou oock laeten draegen,
En t’geen dat ick besit daer sal sy als een Vrou
Noch min, noch meer als ick, in blyschap, en in Rou
Oock mé deelachtigh syn
Tannek. Met u deelachtigh,, syn?
Soo mocht ick terwyl u saecken soo waerachtigh,, syn
(690) Een fickelingh met u verwachten op de Mert

Binnen.

Abra. Hoort Lucas maeckt u deur want hiers geen Plaets om schuylen.

Binnen.

[p. 188] Haet en Nydt
Clara. U saeck is al te bloodt, het sal tot uwent vuylen.

Binnen.

Lucas. Wel ist een Apekuer? oft ist een Camerspel
(695) Ist spookery, wat ist, ick ben hier ommers wel
t’Is hier, t’is t’selve Volck, wat, ick moet verkeert,, syn,
Ten isser niet, het doet, sou jemant wel geleert,, syn
Mijn vryster te spelen en maecken my soo den deep?
Ja, ja, s’en was het niet, want dese sagh wat leep
(700) En mijn heeft Oogen by eenen Valck vergeleken,
En om haer spraeck niet te kennen wouse luttel spreken.
O s’hebben my dat daer heel geestigh gecleert
Hoe souwense met my gelacchen hebben had’ ick my verveert
Gelaeten, en dat ick had’ gestaen als eenen Sebben,

LIEVEN BYKOMINGH.

Lieven. (705) SEght Lucas wanneer suld’ ons Tanneken hebben?*
Lucas. Och Lieven ick ben nu t’seffens beel,
Lieven. Wel Cameraet seght, wat isser voor Krakeel
Lucas. Ick had’ Tanneken eens in ’t sin te Trouwen
Maer nu ick Ryck ben nu ist my al berouwen
(710) Ick gaen wat t’Lant besien, het Gelt lydt geen gebreck
Lieven. Ick meyn gy sout ons Maert nemen?
Lucas. Dat en is maer geck
Men Vryter niet meer,
Lieven. K’hoor g’hebt al langh gevreen,
Lucas. Dat was maer om tydt sonder cost te besteen
Lieven. Wat, geeft den Nagel een hoot,
Lucas. g’Hoort s’is het niet van sin
(715) En als ick’t wel bepeys soo ben ick’t drymael min.

Binnen.

Lieven. Ons Maert te licht gelooft heeft haer van hem gescheyen,
En soo s’hem weer begheert, soo sal s’hem moeten vleyen,
[p. 189] Haet en Nydt
Hy thoont dat hy op t’geen waer me sy hem belast
Noch op haer mins verlies, in’t minste niet en past.

Binnen.

VIERDE UYTKOMST.

MARGRIET TEEUWEN.

Marg. (720) VAn Lucas ons Ghebuer ist waer van syn Erffenis?
Teeuw. t’Is waer, en dubbel waer: hy heeft daer een versterffenis
Wel van vyf duysent Pont. nou sal ick moeten sien
Dat hem van al de Werelt Eere sal geschien:
Datmen hem Sinjoor sal heeten, en my maer Teeuwen,
(725) Hy sal gerust slaepen, als ick van Vaeck sal geeuwen,
Hy sal Vet eten als ick droogh Broot sit en knou.
Hy sal hem wermen als ick Knippertant van Kou,
Hy sal Wyn, en Bier, in synen Kelder,, hebben
En allen dagen synen verschen Selder,, hebben:
(730) O de Maledictie die is over my, en over t’Huys
Als hy Cruys geraeyt, vallet altyt Cruys,
En als ick Cruys geraey, sal’t altyt Munt vallen
Godt sorght altydt voor hem, en voor my niet met allen.
Marg. t’Is oock een Man die Godt oock alle Eer bewyst,
Teeuw. (735) Gy syt’er een Hoer om datge mijnen Vyant pryst,
En soo ick met mijn Doodt in’t minst hem can ghedeiren,
Ick sweert, ick verhonger mijn selven om seer geiren.
Marg. Foey schaemt u, schaemt u, wat doet u de Man?
Teeuw. Niet dan dat ick’t voor mijn Ooghen niet sien en can,
(740) Dat hy Ryck wort en dat ick moet een Ezel,, syn,
Marg. Had’ ick in plaets van Trouwen gaen een Quesel,, syn?
Teeuw. Dagh Quesel, ey ghy Daey, ja wat een Quesels vleesch?
[p. 190] Haet en Nydt
Maer helptse m’eens besien,
Marg. K’en waer dan in geen vrees
Gelijck als ick nu ben van duysent ongelucken,
(745) Maer gy achtet winst u selven te verdrucken
Op hoop dat ander oock sou comen in gequel.
Maer Lucas veel geluckx den Rou die staet u wel

LUCAS BYKOMINGH.

Teeuw. GY syt een Deughdigh Man, en daerom geeft u Godt den segen
Lucas. t’Is Godt die jeder gheeft naer dat het comt ghelegen
(750) Ten syn, syn Vrienden niet, alleen die in voorspoet syn,
Maer die om synent wil lyt Armoey smaet en pyn:
Teeuw. Den armen goeden Nacht, tot uwent ist goedt Oosten
Lucas. Alst Godt my weer beneemt dan sal ick’t my ghetroosten:
t’Geen daer syn milde Handt m’hier tydelijck gerieft
(755) Daer schey ick willigh af wanneer het hem belieft.
Teeuw. Gy sult u Gelt haest quyt syn soo gy met een Hoer Trout,
Lucas. Daer sal ick voor toesien
Teeuw. O Lucas, Lucas onthout
Wat dat ick u daer segh!
Lucas. Ick ben soo niet te dreygen
t’Beletsel van de Deught; en t’schelden is u eygen.
Teeuw. (760) Gy stoeft altyt op Deught, maer selden syn ’t die roemen,
Lucas. Ick prys de waere Deught, en sonder my te noemen,
Teeuw. U Vryster dat is oock een Deughdelijcke snaer
Wat schaeyt een Kint verdoen, alst niemant wordt gewaer?
Lucas. Alst niemant wordt ghewaer en cont gy’t oock niet weten.
[p. 191] Haet en Nydt
Teeuw. (765) Indien sy selfs cond’ verswygen haer Secreten
Lucas. K’ben uwen cout soo beu dat t’hooren my verdriet,
Teeuw. En is en Sondagh uwen Trou-dagh niet
De Hoeren en connen tegen haer pollen niet swygen
Lucas. Hoer?
Teeuw. Ja Hoer,
Lucas. t’Is u gesegh, en Schelms betygen.

LIEVEN BYKOMINGH.

Lieven. (770) NU sitse wel en siet met de Handen in het Hayr
Nu weetse recht bescheet, nu looptse hem selfs naer
Och t’is haer nu soo leet, hoe vriendelijck souse Kaeckelen,
En quaem hy maer weerom, cost ick het helpen maeckelen:
Soo eenen dicken vande Bruyt hier vind’ ick just de Man,
(775) Och Lucas ick bid’ u comt eens by Meester hy heeft u van
Eenighe saeck te spreecken, en hy bid’ u dat g hem sult verschoonen
De bottigheydt van flus, en u Teeuwen sal hy overthoonen
Van groote lasteringh, denckt wat gy my oock seyt
En maeckt u Rubben vry tot slaegen wat bereyt:
(780) Ghy maeckt een Man tot Dief, een Dochter tot een Moer,
Die haer Onnoosel Kint als een vervloeckte Hoer
Sou hebben omgebrocht:
Teeuw. Gy syt een Leugen sackxken
K’en hebt soo niet gheseyt, als dat u Meysen sou een Packxken
Verloren hebben, dat nu lest uytgeroepen wert, ghy draeyt dien sin
[p. 192] Haet en Nydt
(785) Als oft ick een Kint meyn, och ick ben daer heel Onnoosel in,
Lucas. g’En cont dat ommers my oock geensins wederlegghen,
Teeuw. Ghy lieghter aen alle bey k’hebt soo niet willen segghen.
Marg. Gaet door, gaet door, ey ey, men weet wel wat gy syt,
Lucas. Comt Lieven laet ons gaen, want alles heeft syn tydt.

Binnen.

Marg. (790) Gaet vry, ja wat hier sou comen, t’syn verantwoorden,
Voor een Dief, en voor een die haer Kint vermoorden
Gaet vry vuylen Huspot, en maeckt geen groodt gherucht:
Houwet Secreet oft maeckt u op de vlucht:
Teeuw. Ja Wyf segghet hem soo, soo moete op de Man passen,
(795) Want de Handen worden schoon, daerse malcander wassen.

VYFDE UYTKOMST.

ABRAHAM CLARA TANNEKEN.

Abra. WAt bottigheyt is dat?
Clara. Gy hebt u cans verkeken
Tannek. Helaes!
Abra. En heeft u Teeuwen dat in ’t Hooft gesteken?
Tannek. Ja.
Clara. Wat gronts stuck Fiels? die schelm waer weert gebrant,
Abra. Maer gy syt ommers een Dochter tot u volcomen verstant
(800) Die wel weet datter altyt quaey Tongen syn gevonden
Soume soo licht gelooven een ongebonden
Valsche Tongh? neen, neen, een die te licht gelooft
[p. 183 (= 193)] Haet en Nydt*
Die wordt (gelijck het blyckt) van syn gheluck berooft.
Gy waert een rycke Vrou: had’ gy u niet in desen
(805) Gethoont te haestigh en seer qualijck onderwesen,
Op’t seggen van een Man men noyt geen vonnis wyst,
Clara. Ja dat en helpt u niet al staet gy nu en gryst,
Tannek. Het scheen ommers dat hy’t selfs bekende
Abra. t’Geen dat hy seggen wou was tot een ander Ende,
(810) Syn antwoort viel niet net op ons Propost,
Hoe wel ick qualijck onderricht dat niet bedencken cost,
t’Blyckt claerder als den Dagh dat hy Onnoosel en gantsch ryck,, is
Soo dat hy nu wel thien-mael meer, als uws gelijck,, is.
Tannek. Die Verraer! een deughdelijck Man te schelden voor een Dief?
(815) Nu verlies ick mijn welvaert mijn Trou en mijn Lief
Ist moghelijck, ist moghelijck, och t’Hert dat sal my splyten
Van na Berou, van Druck, en duysent spyten!
En soo mijn desperatie noch wat arger wort
Soo doen ick mijn selven noch wel Eyndelijck te cort.
Abra. (820) Men moet op Seere Wonden soete Plaesters leggen,
Ick sal’t hem selfs eens gaen seer vriendelijck herseggen
Dan, siet t’is niet van nooy hy comt daer just te pas,
Tannek. Och ick ben soo beschaemt dat ick mijn Leven niet soo en was,

LUCAS, LIEVEN BYKOMINGH.

Lucas. WAt reden heeft u doen my met den Knecht ontbieden?
Abra. (825) Het is een misverstant het geen dat flus geschieden,
Lucas. Ist misverstant soo gaen ick wederom van hier?
Wel Lieven ick meynden datter Halsen schier
Aen hongen, soo haest quaemt gy my Bodtschappen
Hier te comen, ey, ey, en vult met my geen Sotscappen.
Abra. (830) Maer Lucas en trecket u soo niet aen,
[p. 184 (= 194)] Haet en Nydt
Lucas. En hebde my niet van doen? ten minsten laet mij gaen,
Abra. K’en sal, ick bidts gy sult my hooren spreken
Lucas. En daerom com ick hier, en gy wilt my versteken
En seggen spots gewys, het is een misverstant
(835) Dat ick u ontboden heb, en wysen my met schant
De Deur, k’heb dan reden om my veerdigh te vertrecken,
Abra. Maer Lucas meynde gy dan dat wy met u gecken?
Lucas. Voorseker doen ick, want wat isser claerder blyck?
Lieven. Ia Lucas is nu spytigh want hy is nu Ryck.
Lucas. (840) Den Ryckdom (hoop ick) sal my noyt soo verre leyden,
Dat ick my vande reên ontblooten sal oft scheyden
Maer daerom ben ick niet tot jemants tydt verdryf.
Tannek. Och Lucas, Lucas, ick wil met Ziel, en Lyf
Verbeteren mijn fout, ick sal my al mijn Leven
(845) In stil gehoorsaemheyt tot u Geboden geven.
Lucas. K’ben raedeloos gedocht k’verstaen in’t minste niet
Wat voor een veysery dat my van u geschiet.
Tann. Ick bid’! gedenckt niet meer mijn al te licht gelooven
En wilt my daerom niet van u Persoon berooven,
(850) Het is in jeders Mont dat gy mijn Vryer syt
Wat schant waer dat voor my geraeckten ick u quyt?
Het is een quaede Tongh maer niet mijn schult te wyten,
Lucas. Gy Kryt soo dickwils als gy lust hebt om te Kryten
U eene Oogh die lacht, u ander Oogh die weent,
(855) U eene Kaeck die singht, u ander Kaeck die steent,
Een listelijck bedrogh can u gedaent verkeeren
Toch noyt en is den Mensch te Out om noch te leeren.
Vaert wel,
Tannek. Och Iouffrou? spreeckt een woort voor mijn,
Clara. Nou Lucas goeden Vriendt men magh soo quaedt niet syn
(860) Men moet het ongelijck vergeten en vergeven
Tannek. En peyster niet meer om, ick sal u al mijn leven
[p. 185 (= 195)] Haet en Nydt
Te vriendelijcker syn.
Lucas. t’Gemeyne spreeckwoort leert
Dat die niet heel en doolt die t’halven wederkeert.
Tannek. Dit dient my tot een Les nu ick half inde strick,, ben
(865) Die t’halven heeft ghedoolt, peyst Lucas dat, dat ick,, ben
En com nu weer te recht, dus neemt geen heele Wraeck
Van die haer fout bekent ten halven inde saeck.
Lucas. Gedenckt het u niet meer dat ghy my hebt verweten,
Het gene dat my toen in ’t minst niet heeft gespeten
(870) Want ick ontschuldigh was? het deughdelijck gemoet
Schoon oftmen blaemt oft schampt neemt alle dingh in’t goet.
Maer dat u Meester my doet met den Knecht ontbieden,
En comende, soo seght hy dat door’t misverstant gheschieden,
Dat spyt my al te seer, dat heeft het niet te pluys,
(875) Dat ick de tweede reys ben Ballast van dit Huys.
Abra. Hoort Lucas goeden Vriendt en wilt u toch niet stooren,
K’heb u ontboden (ick kent) en naer dat ick can hooren
Gy meynt ick loochen het,
Lucas. Gy hebt het soo geseet
Abra. Comt Lucas comt in Huys dat wert u uytgeleet.

Binnen.

Lieven. (880) Ho, ho, nu sy malcander weer comen te spreken
Voor seker sullen sy t’Vercken seffens door den buyck steken,
Al is het dat een Houwelijck wat achterwaerts gaet,
Dat maeckt de saeck meer spoediger als quaet:
Die over een wye Graght wilt springen sal eerst achterwaerts loopen
(885) Om grooteren spronck te doen, en bycans Beel, doet veerdigh coopen.
Tusschen Vryer, en Vryster is veel nutter een Kyvery
[p. 186 (= 196)] Haet en Nydt
Als Kussen en Lacken, en Iaer en Dagh gevry.
Een Kyveryken? ha dats Gout weert inde vryagie
n’En nieuwen Peys gemaeckt, maeckt weer een nieu Coragie,
(890) Want dat heft tegen het twisten soo verbribbelt uyt
Dat den Vryer wilt Bruygom syn, en de Vryster Bruyt.
t’Geen misschien in seven Iaer hun niet in’t sin sou vallen,
Te voren spreecktment maer van Deuntjens van rallen
Ken queet niet wat voddery, maer naer een ghekyf
(895) Soo spreecktmen niet als van twee Zielen en een Lyf.
Die de Vryagie laet uyt Kyvery en laster
t’Is een Vliegh inde Web, hoe meerder weir hoe vaster;
Ia de Krackeeltiens syn de Vryery soo nut
Dat menige Dochter daer eenen Vryer uyt put,
(900) En dat op dees manier, als ick eens heb hooren vertellen,
Een Dochter wert verlieft op een die onder jonge Gesellen
In fraeyheyt en in Geest wel een was vande best,
Toch sy droegh Liefd’ alleen, want hy noch eerst, noch lest,
Haer aengesproken had’, en sy hem onbekent,, was
(905) Sy voeghden haer alle sins by, waer dat hy jevers ontrent,, was
Maer hy heeft ongemerckt dit alles laeten gaen:
Eens comt een, van syn, en heur kennis haer spreken aen
Van langh gebuerschap, en oude Cameraetjens,
En naer veel vyven, en sessen, en menichte van praetjens
(910) Soo sey sy (heel bedroeft) kent gy die Ionghman wel?
Ia sey d’ander, helaes (sey sy) die Ionghman verdient de Hel,
Mits dat hy van my strooyt veel duysent Clappernyen.
Is het soo sey d’ander: laet my daer me betyen
En liep strackx met een vaert recht naer de Ionghman toe
(915) En bekeef hem, sy vraeght hem wat reden, waerom, en hoe
Dat het comt dat hy een lastert daermen noyt blaem af hoorden,
[p. 187 (= 197)] Haet en Nydt
Hy verschoont hem, en gaet met haer tot syn verantwoorden
By de Dochter, die dit looselijck had’ bedocht,
Op datse soo mocht worden aende spraeck gebrocht.
(920) Hy vraeght haer heel beleeft, waer med’ sy hem beswaerden?
Sy antwoort dat sy nu Onnoosel hem verclaerden
Dat hy een Ionghman was vol reden, en verstant
s’Had’ de Persoon gemist: het was een ander quant
Die haer belogen had’ dus sey sy bid’ ick mindelijck
(925) Dat gy’t my toch vergeeft, hy die haer oock soo vriendelijck,
In’t tegenspreken was, als sy in haer verschoon
Die brenght de saeck soo verr’; dat voor een Clappers Loon,
Hun beyden Houwelijck wort corts daer naer gesloten:
Soo was dat Houwelijck uyt loos gekyf gesproten.
Clara roept van Binnen.
Clara. (930) Sa ras Lieven loopt om den Pastoor, en daer naer om den Kock,
Lieven. Her, her, sa, sa, hut, hut, ick salder te Peert ryen, op eenen Bessem-stock.
Heb ick’t niet wel geseyt dat het hier me sou gedyen?
Ick verstaen my wonderlijck de quintesen van het Vryen.

Binnen.

SESDE UYTKOMST.

MARGRIET TEEUWEN.

Marg. GY Leegh waegen, hoe gaet gy soo vaddigh Lender braeyen
(935) Ist noch geen tydt te Wercken? wat meynde uwen luyen Sack te laeyen
Met Eten, en Drincken, en brengen niet ter Werelt in?
Teeuw. Och Griet k’en heb toch geenen Werckens sin
Marg. Dat’s schoon, en waer meynde dat wy sullen by Leven?
[p. 188 (= 198)] Haet en Nydt
Teeuw. Die de Gansen de cost gheeft salse ons oock wel geven,
Marg. (940) En die gaen Berrevoets en Eten den Dreck vande Straet,
Teeuw. Och Griet! dien Luyck staet soo in mijnen Haet
Dat ick geensins en can op Wercken gepassen,
Want Luyck en doet nu niet als Vrolijck syn, en brassen
Marg. Wel wat gaet u dat aen?
Teeuw. t’Is te suer dat men siet
(945) Dat den eenen Gebuer Ryck wordt en dander gaet te niet,
Marg. Dat is des Wereldts loop men moet hem dat niet stooren,
Teeuw. Ick peys oft ghy my ginckt op staende Voet vermooren
En dat ick sey dat het Luyck hadt gedaen, oft hem dat,
Niet connen brenghen sou aen een Galgh, oft op een Rat?
Marg. (950) g’En syt niet alleen afgunstigh maer gy syt’er arger als de Sotten,, by!
Waer vontmen in de Werelt oyt soo botten,, pry
Die peysden naer syn Doodt, noch jemant te beliegen?
Wel Kloeten wie soude als u selven bedriegen?
Dan, waerde maer van cant het waer my even veul
(955) Want gy syt een Tyran een ongenadigh Beul
Van my, en van u selfs, u haecken en u weiren
En dient maer, om den Segen uyt ons Huys te keiren.
O Teeuwen, Teeuwen, Godt vreeckt dat hy niet en spreeckt,
Men terght Godt soo langh tot dat ons den Droes den hals breeckt.
(960) Sa Teeuwen, daer is Werck wy hebben daer Schoenen gecregen
Om te vermaecken, en de Lien syn daer seer by verlegen,
Valter aen, gerieft de Lien soo ontfanghde Gelt,
Teeuw. K’en weet niet hoe ghy my altydt met Wercken quelt?
[p. 189 (= 199)] Haet en Nydt
t’Is Avont, het Werck en sou niet deugen dat ick met de Keers sou Lappen,
Marg. (965) Den heelen dagh en doede niet als clappen
Soo Werckt dan met de Keers, oft sent het Werck weerom,
Teeuw. K’sal sien wat ick doen sal, als ick wedercom.
Marg. Waer heen?
Teeuw. K’moet sien oft ick Luyck noch niet een Pert can Koken,
Marg. g’En moet niet keeren, oft g’en hebt eerst Hals en Been gebroken.

Binnen.

SEVENSTE UYTKOMST.

JORIS, en TYS Dieven.

Ioris. (970) WIe schuyfelt daer? dien schuyfelt ghelijck Tys,
Ick schuyfel tegen, want ick ben syn fluytjen ?? wys,
Tys. Wel Joris ô Broer g’en cost noyt beter comen
Ioris. Hoe soo?
Tys. Ick hebbe flus een saeck tot ons profyt vernomen
De cans die dient ghewaeght, want soo ons die ontsnapt,
(975) Soo syn wy weert den Naem van Dieven uytgeschrapt.
Ick heb vier Sacken Gelts sien in dat Huysken voeren
En k’heb hier wel een Uer oft onderhalf staen loeren
Maer t’is geen Werck alleen, nu breecken wy met de vlucht
De Deur oft Venster op, en rooven al den Bucht.
Ioris. (980) Een Lapper plachter in dat Huys nu corts te woonen,
Tys. Hy heeft nu een versterf van twelf duysent Croonen.
Ioris. Daer soume wat om doen, en isser niemant t’Huys?
Tys. Neen niemant isser in, maer daer is eenen gruys
Den Lapper naest syn Deur heeft allen oogen-blicken
(985) Dan ginder heen, en weer, wat wonder te beschicken,
[p. 190 (= 200)] Haet en Nydt
Die maeckt ons aenslach slecht, en gansch een onvry Baen,
Ioris. Al evenwel sa, sa, daer dient een Proef ghedaen.

Binnen.

ACHTSTE UYTKOMST.

LIEVEN.

Lieven. HEt Trouwen wort met haest, als Kacken gepalleert.
Ommers dat veur-knoopken is gepasseert
(990) d’Ondertrou is klaer, nu raemtmen maer van trouwen,
En my dunckt dat’s een groote Feest sullen houwen.

ABRAHAM, CLARA, TANNEKEN, LUCAS.

BYKOMINGH.

Abra. HEer Bruygom veel geluckx, u Bruyt, oock vans gelijck:
Clara. Ick wensch u dat ghy t’saem wordt Saeligh ende Ryck.
Lieven. Ick wensch een Bruygom stuck, en u een goet genoegen
Lucas. (995) Ick danck een jeders gunst, en sal my danckbaer voegen.
Abra. Wat Vraeck verheyst gy nu van Teeuws vervloeckte daet?
Lucas. Geen, want wie weet oft Godt syn quaedt niet toe en laet
Om my te proeven, oft ick can in voorspoet smaedt verdragen,
En als het Godt mishaeght sal’t Teeuwen oock mishaeghen.
Abra. (1000) Gy hebt een groot geduldt,
Lucas. Die lasteren door Haet,
Die syn hun eygen straf, en smilten in hun quaedt.
[p. 191 (= 201)] Haet en Nydt
Clara. K’en sout al evenwel alsoo niet laeten blyven.
Lucas. Soo sal ick,
Abra. En volght noyt quaeden raet van Wyven.
Ick brenght u Lucas op u gesontheyt fonck uyt,
Lucas. (1005) Godt segen u,
Abra. Siet daer
Noch op de gesontheyt vande Bruyt,
Lucas. Hebt danck
Abra. Nu voor de Patientie die gy hebt met Teeuwen,
K’wil dat men den heelen Avont anders niet sal schreeuwen,
En drincken als op de gesontheyt van Lucas
In spyt, van die het spyt, en daer hy af benyt was.
Lieven. (1010) Dat raeckt Teeuwen, ick lach noch als ick peys hoe hy vocht om mijn Schoenen
Abra. Tegen wie?
Lieven. Met syn Wyf.
Clara. Hoe quam dat?
Lieven. Ick vontse als Campioenen
Besigh in’t gevecht, de Vuysten vlogen naer malcanders Kop,
Ick quam in’t bescheet, en hiel s’een weynigh op,
Soo was hun gevecht soo hy’t my uyt ginck leggen
(1015) Om dat syn Vrouwe niet Godt sy gelooft wou seggen.
Clara. Hoe wert hy soo devoot? hy is dat niet gewoon
Tannek. Rechts Yprocrytery.
Lucas. Geen woorden krygen Loon
Want inde meynigh leyt het quaedt van’t goet te klieven,
Lieven. Hy sey Godt sy gelooft om dat hy m’had connen gerieven,
(1020) En wou oock dat syn wyf het selve seggen sou
Die om leven noch om sterven dat niet doen en wou.
Abra. Sy was dan slagens weert,
Clara. En syn de arme Vrouwen
Genootsaeckt al te doen dat hun de Mans voorhouwen
Abra. Jase, als het streckt tot rust van alle bey,
[p. 192 (= 202)] Haet en Nydt
Clara. (1025) K’en sout oock niet segghen al seyde my, dat hy haer sey,
Abra. En soude? ben ick een Man gy sout het doen moeten,
Clara. Tet, tet,
Abra. Wat valter al te tet, tetten, de Vrouwe moet versoeten
De Corselheyt des Mans, en soo sy’t niet en doet
S’en doet niet soo’t behoort, en t’gene dat sy moet.
Clara. (1030) Soo souwen de Vrouwen min syn als de Kinderen,
Abra. S’en doen, maer sy moeten altydt twist verhinderen:
Clara. Ja stilt eens eenen Grimmer en Kekelaer van n’en Man,
Want al doet een Vrouwe al t’gene datse can,
t’Is nimmermeer genoegh, de Mans syn groote Hansen
(1035) En doen d’onnoosel Vroukens naer hun pypen dansen
Abra. U reden heeft geen slot gy lastert al de Mans
En t’is u kennelijck ghy weet wel hoe datge nochtans;
Clara. Wat isser nochtans, seght g’en moet noch Eten, noch drincken,
Oft gy moet het seggen,
Abra. Ick gaf u noch liever een paer Klincken,
Lucas. (1040) Ey wat gaet u over?
Clara. Doeg’et hebde soo stouten Hert
Gy Eereloose Man, soo ick maer aengeroert en wert
Ten sou niet wel vergaen,
Abra. Ick segh hout op met snappen
Clara. Ia ick sou u die coppel Sleutels in u Back-huys lappen:
Abra. Dat moet ick sien,
Lucas. Gebruyckt verstant,
Abra. Hoe? van mijn Wyf getrost?

Binnen.

Lieven. (1045) My dunckt datter Meester vast al lustigh op botst.
Wat dunckt u van dat spel?
Tannek. Och ick ben soo verslagen.
Ick beef dat my de Beenen qualijck connen dragen.
[p. 193 (= 203)] Haet en Nydt
Wel Lieven wat onbeleefderick is dat?
Lieven. En had’ sy wys geweest sy had’et verhoet gehadt
(1050) Meester heeft gelijck,
Tannek. Ick seg’ dat g’er om eenen Guyt,, syt
Lieven. K’langh u flus oock een Klinck, oft ghy noch eens de Bruyt,, syt
Tannek. Soude dat doen dat ’s u veur,
Lieven. En dat’s voor u Ten. Binnen.

NEGENSTE UYTKOMST.

TEEUWEN.

Teeuw. HE he, men vechter al ree, t’is seker dat ick daer gebreck ben,
Om onder schyn als Vrient, ten besten wat te spreken,
(1055) Luyck met een Half-hout de lenderen te breken.
Slater op, slater op, slagen en is geen Gelt,
My dunckt datse Luyck weer al te vreden stelt:
O ja, t’is weer gedaen men houter op van Vechten:
Ick gaen wat naerder by en sien wat uyt te rechten.
Hy roept naer Binnen.
(1060) g’Hebt daer eenen Schelm, eenen Dief, ja eenen Dief in u Huys.

IORIS, TYS, BYKOMINGH.

Ioris. HOu Maet, wy syn verraen.
Tys. Ick had’ al ree het Kruys
Vande Tralie af, daer was maer in te snappen,
Ioris. O cost ick dien Verraer, maer eens op straet betrappen? Teeuwen roept.
Teeuw. Ia eenen Dief, eenen Dief, al schynt hy een Eerlijck Man,
Ioris. (1065) Daer is de schelm, pilt hem
Tys. Ha daer houter dat van,
Teeuwen wordt ghesteken.

Binnen.

[p. 194 (= 204)] Haet en Nydt
Teeuw. Ey my? wie doetme dat? helaes ick ben gesteken
t’Schynt dat nu Godt het quaedt wilt seffens op my Vreken,
O grouwelijcke steeck! de Doodt die comt my aen
Nu ly ick laes de straf, van dat ick heb misdaen:
Lieven uyt, d’ander Dansen van Binnen.
Lieven. (1070) t’Is nu weer seffens peys, daer is niet meer gequeel,, van
Al waer het niet gheschiet, men danster met een Speel,, Man.
Daer nooyt krackeel en is, en maecktmen nimmer Peys:
t’Was qualijck maer verstaen het is maer d’eerste reys.
Hoort sy springen, hoort sy dansen d’alle mande
(1075) En ick sal fluskens oock gaen dansen Petit brande,
Ick hou veel vande Vreught maer meerder vanden Brom
K’wou m’allen dagen een Meysen hadden met eenen nieuwen Bruydegom.

BYKOMINGH Sy comen al dansende.

DE Dansers syn hier al den Bruygom is den Leyer,
En fluskens was hy in het Vechten oock den scheyer.
(1080) Coragie lustigh dan, Heer Bruygom gy syt swack
Gy danst al had’ een Been oft twee noch in de sack.
Lucas. Ia Lieven t’moedt soo syn ick voegh my naer de Iaeren,

MARGRIET BYKOMINGH.

Lieven. WEl Grietjen, comt mijn Lief, comt laet ons oock gaen paren,
Marg. Ey Lieven syt gestilt,
Lieven. Ey Grietjen doeget dan,
Marg. (1085) Wel laetme spreken Sot,
Lieven. Neen ick ben nu uw’ Man,
Gy moet een reysken gaen.
Marg. Wat quelme desen Bengel?
[p. 195 (= 205)] Haet en Nydt
Lieven. Nou Grietjen lustigh op, sa mijnen lieven Engel
Marg. Ia t’is hier wel gedanst,
Lieven. Het is nu dansens tydt,
Marg. En Lucas is misschien nu al den Huys-raet quyt.
Lucas. (1090) Hoe soo Margriet, wat ist?
Lieven. Sy heeft de Spit geroken,
Marg. U Huys is met gewelt van Dieven op gebroken
Lucas. Mijn Huys is dat Berooft?
Marg. Dat weet ick niet soo net
Maer daers een Venster met een Tralie uytgeset,
Lucas. Soo synse met mijn Gelt voorseker al gaen strycken,

Binnen.

Abra. (1095) Langht een Hellebaert met noch Degens en half Pycken.

Binnen.

Clara. Margriet blyft hier by ons,
Tannek. Ick volgh mijn Bruydegom
Abraham weder uyt met Lieven.
Abra. Sa Lieven volght my na,
Lieven. Soo icker achter com
Hoe sal icker onder slaen ick ben nu als een Herkelaes,
Ick steeckse door de Huyt, gelijck als door een Verkeblaes.

Binnen.

Clara. (1100) Margriet heeft uwen Man dat peys ick af gespeurt.
Marg. Wat sou den Ezel doen, syn Broeck had’ hem gescheurt
Had’ hyse maer gesien, ick hoorden jet op breken
En heb’ doen boven uyt mijn Venster eens gekeken,
Maer wist niet hoe? oft wat, ick sagh twee Mannen staen,
(1105) Den eenen riep, ô Maet, ô Maet wy syn verraen,
Valt hy maer in ons Hant, ick sweer hy sal’t becoopen:
Ick hoorden oock een stem van jemant die quam loopen,
En riep vast t’is een Dief, voort hoorden ick niet meer:
Ick riep aen ons Gebuer genaemt den stouten Peer
(1110) Gebuerman comt eens uyt, hy quam met een Lanteren
Gelicht aen elck Huys, k’en had’ doen geen verveiren
[p. 196 (= 206)] Haet en Nydt
Ick ded’ mijn Deur oock op, en sagen dat het was
Aen Lucas Huys te doen, de Tralie en ’t Gelas
Was uyt, maer ick en weet hoe het in Huys gestelt,, is
(1115) Want ick quam metter haest by Lucas die’t gemelt,, is
Clara. En waer was uwen Man?
Marg. Dat’s my te veel gevraeght
Wat weet ick waer de Guyt geduerigh loopt, en jaeght:
Ick barst van enckel spyt, k’en can als ander Vrouwen
(Om mijnen deugeniet) oock t’hooft niet boven houwen:
(1120) Ick sien dat ander Wyfs pleysier en Vreught gebeurt
En ick gaen altydt Arm, verhackelt en verscheurt.
Och Jouffrou k’moet aen u mijn Hert eens uyt gaen claegen,
Ick heb helaes! het best ter Lombaert moeten draegen.
De ongeluckighste Uer die in mijn Leven quam
(1125) Was doen ick Teeuwen laes! voor mijnen Man eerst nam.
Clara. Ick staen soo ongherust my dunckt ick hoor jet stenen,
Als icker wel naer hoor, dan is het weer verdwenen
Marg. Het is dat u t’gedieft de vreese dryft in’t Hooft,
Clara. Hy is Kranck van gheloof die d’Ooghen niet ghelooft.
Marg. (1130) Ja, ja, daer comter een op Hand’ en Voeten cruypen,
Clara. In Huys, in Huys, in Huys,
Marg. Die meynt in Huys te sluypen.

Binnen.

THIENDE UYTKOMST.

ABRAHAM, LIEVEN,

Abra. GOdt heeft hem wel bewaert het is seer wel vergaen,
Ons Volck dat verlanght dat weet ick te verstaen
Hoe’t af-geloopen is,
Sa lustigh aen het cloppen,
[p. 197 (= 207)] Haet en Nydt
(1135) K’en hoor noch niet, noch eens,
K’wed’ de vervaerde Poppen
Niet dorven open doen Uyt de Venster.
Clara. Wie clopt daer?
Abra. Al goey maets,
In Lucas Huys en is niet een stuck uyt syn plaets,
Noch niet een strooy ghemist dan daers een Venster open,
In’t Straetjen sonder endt. de Dieven syn geslopen
(1140) En syn aldaer betrapt vande Patroellie die,
Hun quamen te gemoet, en vraeghden aen hun wie
Sy waren, maer sy syn hun alderbest gaen loopen
Als Muysen in de Val soo synde daer becroopen.
Clara. Wy syn hier soo verveirt en hebdy niet gesien?
(1145) Hier croop flus eenen Dief op handen en op Knien
Om heymelijck in Huys te comen en te Rooven
Marg. t’Is soo als Iouffrou seyt,
Lieven. Ick wil het wel gelooven
My dunckt ick sien hem noch, w’en syn hier niet te pluys:
O sackerloot doet op, sa laet ons haest in Huys,
Abra. (1150) Ghy blooy en laffe Knecht waer voor wild’ u vervaeren?
Lieven. Sa Meester staet voor my, ick sal u rugh bewaeren.
Abra. Wat doet gy met geweir als gy’t op loopen stelt?
Lieven. Daer niet te doen en is daer ben ick een dapper helt,
Abra. Wie syde spreeckt wie daer?
Lieven. Hy is te luy te spreken,
Abra. (1155) Spreeckt segh ick, geeft bescheet
Lieven. Hy liet hem eer doorsteken
Veel liever dan hy sou syn Backhuys open doen,
Dat’s seker n’en goeden Mensch, van d’alderbest fatsoen,
Hier moet ick eens een Proef van vroomheydt voor gaen stellen:
Want den Onnooselen die moet het meest ontgellen.
[p. 198 (= 208)] Haet en Nydt
(1160) Sa, sa, wyckt Meester wyckt, hy comt ons op het Lyf
Abra. Hoe syde soo vervaert? gy syt gelijck een Wyf,
Lieven. Ver’ vande Man (denck ick) dat maeckt meest oud’ Soldaten.
Sa Iouffrou, haest u, wat met ons in Huys te laeten,
Clara. K’en can niet open doen de Sleutel vringht soo stram,
Lieven. (1165) Soo synwer dan om kout,
Abra. Gy Sot gy maeckt my gram,
Doet op want desen sou mijn Hooft met syn gekroch,, breken
Lieven. Ick sal terwyl van veers oock lustigh naer den Roch,, steken.
O, ô, de Deur is op Clara doet open.
Abra. Ras langht in haest een Keers
Op dat men siet wat t’is
Lieven. Och Meester al van veers:
(1170) Wat wilde toch u Lyf soo roekeloos avontueren?
Hy leet gelijck een Koey hy wilt hem niet verrueren,
Abra. t’Is Teeuwen, Comen met de Keirs by.
Marg. Mijnen Man?
Clara. Hoe licht hy daer soo stil?
Lieven. Ia langt hem maer een klets oft twee, op synen bil
Hy sal haest wacker syn om u een weer te geven.
Marg. (1175) Hy is Doodt, Moort, Moort,
Abra. Doet niet ick voel noch Leven
Lieven. Hy is gesteken siet,
Clara. O ja, hy is vermoort,
Marg. Ist dat ghy spreecken cont ick bid’ u spreeckt een woort,
Mijn Lieven Teeuwen spreeckt, och doet my toch een teecken,
Wie heeft u dus Vermoort en deirelijck gesteken?
Abra. (1180) De Dieven die syn aen dees’ Moort voorseker vast.
Lieven. Soo sal hun beter niet gebeuren als een Bast
Marg. Wat sal ick arme Weeu, helasy nu beginnen;
Abra. Hy leeft noch neemt hem op, en draeght de Man daer binnen.
[p. 199 (= 209)] Haet en Nydt
Gaet loopt om den Barbier,
Lieven. (1185) t’Isser wel gebarbiert, eer dat hy comt tot hier
Soo wed’ ick is hy Doodt, syn Bloedt is hem ontloopen.*
Te midden in syn quaet, te midden in syn spyt,
Te midden in syn Haet, en lasterlijcke Nydt:
En sonder datmen weet van waer het hem gecomen,, is
(1190) Soo volght de Vraeck den Mensch, tot in haer verdoemen,, is.
Soo cryght hy Loon naer Werck: die tracht naer anders druck
Die valt gemeynelijck eerst in het ongeluck,
Wie voor syn Broeder graeft een Put om in te sincken,
Die sal daer selver in Versmooren oft Verdrincken.
(1195) Maer die syn naesten Deught gelijck syn selven jont
Die treedt (UYT IONST VERSAEMT) in’t Eeuwelijck verbondt.

FINIS.

LIEFDE DOET SORGEN.
G. OGIER.
[p. 200 (= 210)] Haet en Nydt

Besluyt om dese Pagie te vullen.

DEn balck die uwe Oogh te lastigh valt om draegen
En wort gy niet gewaer: en wilt het meest beclaegen
Dat in uw’ Broeders Oogh een Vesel-splinter steeckt.
Geveynsde, siet gy niet wat aen uw’ Oogh gebreeckt?
(5) Weirt uwen Balck daer uyt, maer arme Mensch! gy vind’er
Niet, dat uw’ Ooghe smert! en tast uws Broeders splinter,
Soo stoutelijcken aen, als oft in u niet, waer?
Ey dwaesen! gy en wort u Splinter niet gewaer!
Gy mist in eygendom geboort’, de Weth der oude
(10) En nieuwe Leeringh’, daer de Saligheyt op boude
Haer Eeuw’ighe steun, en Kerck: de Liefd’, Gheloof, en Hoop,
Hanght aen den Angel vande Saligheyt, te Coop.
En vele streelen hun, te wesen goede Menschen
Niet dat sy Deughdigh syn, noch oock om Deughden wenschen.
(15) Maer om dat schyn van Deught hun op de Tonge leydt,
Wanneer sy lasteren op eens anders Schalleckheyt.
Den Nydige die sal sich meest daer med’ behelpen
En weten hun Fenyn niet anders t’overschelpen
Dan met die harde Schors, die niemant clieven can:
(20) Want die geveynstheyt heeft, geleerd’, noch wyse-man,
En can geen onderscheyt Rechtvaerdighlijck besluyten
Om dat de Nydigheyt weet naer de Mont te fluyten.
En haer soo schoon vermont, dat Wysheydt voor haer swicht,
By die haer Doncker-linghs besiet: haer schroombaer aengesicht.
(25) Vermomt sy met bedrogh soo Konstigh met Blanquetten
Dat Venus niet en heeft haer Tronie by te setten,
Wanneer sy haer behelpt noch met den goeden schyn,
Van Vrienden achter-clap, daer Tafel vrienden syn.

[fol. 5π1r] Gulsigheydt

Continue

[fol. 5π1v Gulsigheydt: blanco]
[p. 201 (= 211)] Gulsigheydt

Continue

DE

GULSIGHEYDT.

SPEEL-GHEWYS VERTHOONT

Op de Kamer vanden

OLYF-TACK

Den 18. OCTOBER ANNO 1639.

BINNEN ANTWERPEN.

[p. 202 (= 212)] Gulsigheydt

Den Dichter verhaelt syn geschiedenisse
met dit Werck gehadt te hebben.

DRoncken-Heyn, quam in het licht
Als ick kenders noch Poëten,
Noch van reghels heb gheweten,
Noch van goedt, oft slecht ghedicht.

(5) Inde Iaeren seventhien,
Dat ick cond’ myn oude tellen,
Heb ick dit begonst te stellen:
En alsdan, volmaeckt ghesien.

Maer ick had’ het ongheluck
(10) Dat my niemandt conde prysen:
Noch ghebreken onderwysen.
Knecht, en Meester, in dit stuck.

Noch een Iaer, twee, dry verliep
Dat t’gheval, my niet ded’ vinden
(15) Van die Const-beminde-Vrienden:
t’Scheen dat alles voor my sliep.

Eyndelijck ick ben gheraeckt
Op de Loffelijcke Camer
Van d’Olyf-tack: aenghenamer
(20) Saeck, en was my noyt ghenaeckt.

Hier brocht ick den Dronckaerd’ voort
By des Camers wyse Mannen.
Meer dees’ Klucht die wert ghebannen,
Als sy’t hadden uyt ghehoort.

(25) Want k’en hadde gheene Maet
Naer der Rethorycken Reghel.
En ick seyd’ die nauwe peghel
Is, voor die hem dat verstaet.

Gaende deur: ick was vol spyt
(30) En ick dacht, ick mach wel schryven?
Om een Botterick te blyven,
En verslyten mynen tydt.

[p. 203 (= 213)] Gulsigheydt
Een Poeët, daer niet en was
Als ick dit had’ voor-ghelesen:
(35) Die versocht te moghen wesen,
Daer ick, dit, voor hem eens las.

Ioan Iansens, eenen Man
Seer Ervaeren, die door oude
In de Const niet en verkoude.
(40) Maer was noch het Hooft daer van.

Als hy met een groote stilt’,
Had dit Werck ghehoor ghegheven:
Heeft syn stemme op-gheheven,
Ach! ons Camer loopt in’t wilt!

(45) Want men kenter gheen beleydt,
Noch de Aerdigheydt van schicken:
Dat het spelen uyt doet blicken:
Anders, woorden, niet gheseyt.

Vanden Bosch, een tweede Vrient,
(50) (Want wy waeren met ons dryen)
Was om my, seer vol verblyen
En ten hooghsten wel ghesint.

En het spelen dat gingh aen
Droncken-Heyn, is my ghevallen:
(55) En de sienders, seyden allen
Dat gheen Dronckaert voor mocht gaen.

Onse Stadt scheen noyt versaedt
In het sien, en in het hooren:
Hondert mael, en cond’ niet stooren
(60) Want het bleef in eenen staet.

Oft het sulckx verdient, oft niet,
Laet ick Lesers Oordeel geven:
Meer als Viertigh Iaeren Leven
Is my d’Eer daer van gheschiet.

(65) Toch ick sien een ander Licht,
En myn Son begint te daelen;
Weireldts Eer syn Ydel straelen
Mistmen t’Eeuwelijck ghesicht.

[p. 204 (= 214)] Gulsigheydt

PERSONAGIEN.

Droncken-Heyn, Een jongen Man.
Iakemyn, Oude Vrou getrout met Heyn.
Drolligen Hans, Eenen Tiendeman vande Wacht.
Ester, Een Dochter swaer gaende.
Hand’uyt, Oft Nacht-waecker.
Een kleyn Meysken.
Silvester, Den Vryer van Ester.

Speelt inden Avondt ende eyndight in den Nacht.

NOTA.

Den Dichter heeft in dit Werck vanden Droncken-Heyn, eenighe Reghelen verandert, gheteeckent met dit Marck, laetende nochtans den in-houdt in synen eersten standt.*

[p. 205 (= 215)] Gulsigheydt

GULSIGHEYDT.

EERSTE UYTKOMST.

JAKEMYN.

ICk mach mijn sotten lust met reden nu wel beclaegen
Dat ick my oyt begaf om t’houwelijck te waegen
Met eenen jongen Man die anders niet en doet,
Als soecken syn vermaeck met t’quisten van mijn goet.
(5) Nu ist dat ick hem heb twee Dagen en twee Nachten
Met huylen en geschrey geduerigh sitten wachten
Hy namp my vyftigh Pont, die denck ick, sullen syn
Gelijck hy is gewoon verdaen in Bier, oft Wyn
* Waer magh den Dronckaert syn? toch waer? wat can dat geven?
* (10) Oft by syn Dronckebroes, oft by syn vuyle Teven
* Die my, tot walgens toe, doen schricken voor de Man:
* Want lichtelijck soo cryght m’er wel een Keurtheydt van,
* Gelijck een Kalfs-bil, die aen Pasteyers haecken
* Acht daegen heeft ghedrooght, om Venesoen te maecken.
* (15) O sotten Ouderdom, die lusten niet en toomt
* Noch voor u Vyant van geen jonge Man en schroomt!
* Want dat is seker, dat’s ons Vleesch haest willen derven,
* En wenschen d’erffenis door ons seer haestigh Sterven.
* Dat taey verrompelt Vel, dat half verteirde Lyf,
* (20) Dat is hun minder waerd’ als Honden tydt-verdryf:
* Ia onsen Hondt die sal hy streelen kussen lacken
* Terwyl hy (met verlof,) syn Vrouwe sou bekacken.
* Want als die satte Beest des Nachts comt Sat, en dol,
* Begaeyt hy licht mijn Bed’, oft soo, oft spouwet vol.
[p. 206 (= 216)] Gulsigheydt
* (25) Vrouw Venus ken ick niet, maer Bachus, Ceres, losten
* My menighmael den geur van hun verteirde costen,
* Daer d’Af-godts dienaer, om het Wyroock-vat ontsluyt,
* En blaest syn Offer-gift noch met Trompetten uyt.
* Dan, dat my overcomt is menighmael voor desen
* (30) Van wyser, als ick was, geseyt, en voor gelesen
* Als wisse Prophecy: maer alle goeden Raet
* Comt aen de driften van een Sotte-vrouw te laet.
* Gedult, hoe langh gedult? tot dat ick heb vernomen
* Dat hy maer eenen Voet is Binnens huys gecomen:
* (35) Ick draegh den Sleutel-riem dat’s alle mijn bewint.
* Maer wat een arme Sloor? soo hy maer stocken vint
* Soo maeckt hy mijnen Rugh, een Trommel, en syn Armen,
* Syn swack, en ick en sou syn Vuysten niet ontschermen.
* Nochtans ick moeter deur: het is wel meer geschiet
* (40) Dat d’een Mes blyft in schee als’t op een ander siet.
* Een desperate Ziel die can van alles waegen,
* Want ick en leef niet dan om t’Leven te beclaegen.
* Ick ben op Straet een spot van alle, groot en cleyn
* En binnens Huys de slaef van dien Droncken-heyn.

Binnen.

TWEEDE UYTKOMST.

Droncken-heyn al singhende.

(45) WAt een vreught te Leven
Is het by goedt Bier, en Wyn
En die Gelt can gheven
Daer de goede Knuysen syn
Daer t’Wyf altydt swyghen moet
(50) Daer ist voor de Mannen goet.

Heyn. Hy soo, al ist Gelt op, t’Huys is weer maer vers te haelen,
[p. 207 (= 217)] Gulsigheydt
Het Wyf, het Wyf, jae het Wyf, moet toch betalen
Al dat ick verteer: want daer voor ben ick de Man, en sy de Vrou.

HANS EEN THIENDE-MAN VANDE WACHT.

BYKOMINGH.

Hans. IS dat Heyn niet? ja seker, wie hadt ghedacht dat hy soo veranderen sou?
(55) Daer comt hy weer Sat aengestreken gelijck een Vercken,
Heyn. t’Is beter Drincken, en schincken, de Potten doen Klincken, als veel te Wercken.
Hans. t’Is beter dat de Mensch hem voeght tot Ampt en Deught.
Heyn. Ick vind’ inde Herbergh de aldermeeste vreught.
Hans. Goeden Avont Heyndrick: t’schynt dat gy my niet meer en wilt kennen?
Heyn. (60) Dat geloof ick wel, k’en wil m’op geen slecht Volck meer gewennen,
Ick ben Ryck, en verwelt, ick heb al dat ick wil.
Hans. Wat gaet my dat aen?
Heyn. Houdt dan u Back-huys stil.
Meynde dat het een cleyn saeck is my soo toe te spreken?
Hans. Ba soo?
Heyn. Ba soo’t niet veel, oft ick sal u begut doorsteken:
(65) Wat brilt my desen Ezels-cop.
Hans. Wel dit’s wat schodts
Gy droncken Loter-bol hoe syde soo verbribbelt trots
Heyn. Hoe sou ick syn? gelijck myns gelijck behooren:
Maer sulcken Canalie draeght niemant respect.
Hans. Ick sout my stooren,
Maer de Man is apres Boir, hy heeft in de Can gesien
(70) En wat Eer toch canmen halen aen droncken Lien?
Heyn. Hoort gy Honsvot gaet u gangen en wilt u met my niet moeyen,
[p. 208 (= 218)] Gulsigheydt
Oft ick sal u soo soo voor dat Back-huys royen Hy valt.
Hans. Dat is een quaet Hert, hy sou begudt toe slaen.
Heyn. Cloeck genoegh voor u
Hans. Ia coste maer blyven staen
Heyn op, (75) K’en souwer voor sulcken ses niet loopen.
Hans. Wel wat wilde nu doen?
Heyn. U t’Vel af-stroopen
Hans. Nu Sinjoor Hendricus, bedenckt u toch wat dat gy doet.
Heyn. Dat is wel geseet, dat is u seker goet!
Hadde my niet Sinjoor geheeten, gy had’er gelegen.
(80) Want ick ben’t, en ick heb een Vrou met gelt gecregen
Soo ick ben Sinjoor, en sal altydt Sinjoor syn.
Hans. Tot dat t’Gelt op is.
Heyn. Ja mijn Jakemyn
Had’ meer Gelt, als gy, oft ick, magh swaer wegen.
Hans. Daerom s’is met den Sot ten uytersten bedegen,
(85) De Vrou waerder heel wel aen, waerser maer wel af.
Heyn. Wat seghde daer?
Hans. Ick segh dat ick wel een groote straf
Heb verdient, dat ick u niet en heb ge-eert naer betaemen.
Heyn. Ja my verwondert dat sulcken Volck hun niet en schaemen
Treffelijcke Lie gelijck als my onder de Oogen te sien
Hans. (90) Maecktmen nu van Sotten treffelijcke Lien?
Heyn. Want de Weireldt is nu soo, men sal niemandt om syn deught Eeren,
Maer den Sot, eert de Marot, en de Marot, den Sot, just om de Kleeren?
Soo die slecht inden Dos is, moet van achter af, wegh met dat Volck.
Hans. Den Staet van dese Weireldt vergaet ghelijck een Wolck.
(95) Dan t’gaeter even soo, die nu in d’oogh wat slecht,, is
Wordt veracht: hoe wel syn Hert Godtvruchtigh en oprecht,, is.
[p. 209 (= 219)] Gulsigheydt
Hans. ,, En soo eenen Vagebont wilt syn ge-eert, en geacht.
Heyn. Hans wat heeft de Klock?
Hans. Ontrent Midder-nacht
Dus Sinjoor Hendricus ick sou u raeyen naer Huys te maecken,
Heyn. (100) En waer gaede gy
Hans. Hier in’t Ront-huys waecken
Heyn. Ick sal u eenen Drinck-penningh geven. leyt my, aen mijn Deur.
Hans. Dat sal ick geeren doen maer ken begheerder niet veur.

Binnen.

DERDE UYTKOMST.

ESTER UYT.

Ester. ICk ben wel tot verdriet en ongeluck geboren
Mits, dat ick derven moet, die ick had’ uytvercoren,
(105) Die ick had’ soo bemint, dat ick mijn Eer tot pant
Helaes! gaf aen’t gebruyck van sulcken frissen quant.
K’en cost het soet ghevley van hem, niet langer hooren:
Al ded’ hy wat gewelt, ken cost my oock niet stooren,
Ick droegh hem waere Liefd’: hy oock, soo hy geliet:
(110) Maer nu! hy thoont wel dat uyt valsheyt is geschiet.
Want nu ick schandelijck ben met een Vrucht beladen,
En heeft de Walgh van my door lusten te versaeden,
Soo is hy, uyter Stadt, met alle neerst ghevlucht:
En laet my hier alleen Wanhopigh met de Vrucht.
* (115) Hoe weynigh weetmen, als een vleyer, ons comt vleyen
* Dat hy syn lust betracht, en ons, soeckt te doen schreyen:
* K’en heb nochtans mijn Vleesch, om lusten, noch om goedt,
* Soo niet te coop gestelt, gelijckmen Borsten doet,
* Oft daer den blooten Rugh ten Roben uyt moet swillen
* (120) (Soo Jouffvrouw Schoenen bindt) tot by de naeckte Billen.
[p. 210 (= 220)] Gulsigheydt
* K’en heb al dese snuf, mijn Leven niet gedaen
* K’en heb noyt met schandael ter Kerreken gestaen
* K’en heb mijn woorden oock soo veel niet toe-gegeven
* Dat jemant spreken cost op mijn lichtvaerdigh Leven:
* (125) Toch evenwel soo is, ach Meyskens! uyt-geseyt
* Ick hadde met de Knecht te veel Bermhertigheyt.
* Ick dacht (Onnooselijck) en wil ick hem niet laeven,
* Met dat hy my versoeckt, ick moet hem sien begraven
* En dat waer mijne Doodt recht uyt: de slocker was
* (130) (Waert Eerelijck geweest) die hem, en my genas.
* Maer nu! te laet, te laet! een Maeght haer Eer t’ontrucken,
Haer Eer die isse quyt haer welvaert barst in stucken
Een jegelijck die lacht met die, die troost behoeft
En wy helaes die syn tot inder Doodt bedroeft

HANS BYKOMINGH.

(135) Och, och, wat hoor ick daer? t’is sorgelijck by Nachten,
Als ick my wel bedenck, te houwen sulcken clachten:
Best sal ick my hier stil versteken inden hoeck,
Tot dat het is voorby,
Hans. Ick heb bycans mijn Broeck,
Van lacchen moeten vullen, met Heyn, en Iakemyn.
(140) t’Had’ een Spel vanden droes geweest had ick niet gaen Middelaer syn
En ick stildent gerucht ten besten dat ick cost:
Als ick meynden dat t’gedaen was, wast maer eerst begost.
Met soo hy in Huys quam begost hy met gewelt te braeken,
Wat sal ick (sey de Vrou) noch met dat Vercken maecken?
(145) En met eenen, heeft sy, naer eenen Stock getast,
En ginck hem naer syn huyt, dan ick hielse vast:
Toch evenwel soo kreegh hy noch wat slagen.
[p. 211 (= 221)] Gulsigheydt
Dan ick, die sorgh voor mijne Wacht moest dragen
Heb met een gauwigheyt den oproer wat gestilt:
(150) Dan t’salder spits af-loopen, soo hy maer wat segghen en wilt,
Nu ick van daer ben, k’wed’ dat sy noch sullen t’saemen Vechten.
Syn oock d’ou Wyfs niet Sot te Trouwen sulcken jongen Loterbollen van knechten?
Want die gasten hebben den swier noch al in hun Hoot
Ia eenen jongen Man, is voor een ou Vrou, de Doodt.
(155) Ick heet drolligen Hans soo moet ick het al drolligh uytbrabbelen
K’en ben van die Cortisanen niet, die Spaens, Frans, Italiaens, al by een crabbelen,
En maecken soo een tael van Alle-mode Koeck-koeck.
Kyck, Kyck, Kyck wat hier sit? sies-sinck inden hoeck.
Wel, wat sal ick daer af maecken? k’en weet oft het een spoock oft gespens,, is
(160) Oft het Beest, oft het Geest, oft het Sater, oft het Mens,, is
Wat syde voor een droes? spreeckt oft dat gaeter op deur.
Ester. Och Vrient, en jaeght my niet voorder in getreur,
Want ick heb een swaerigheyt veel te swaer om dragen
Hans. Nu, nu en syt niet vervaert men magh wel naer u vragen:
(165) Ick ben een van de Ront, ick ben, een die u bewaeren sal,
Maer hoe sy de hier soo geraeckt?
Ester. Door seker ongeval
Hans. Wildyt my seggen ick sal u in als, als Vrient wesen
Ester. Niemant dan een alleen, en can mijn quael genesen
Hans. Nochtans den eenen Mensch dient tot des anders Raedt,
Ester. (170) En oock den eenen Mensch dient tot des anders quaedt.
Hans. Ick ben tot uwen dienst maer niet om quaedt te brouwen,
Ester. Ick danck u vande jonst, ick sal’t goedt Hert onthouwen:
[p. 212 (= 222)] Gulsigheydt
Weet Vrient dat ick noyt rust en vind’ in geene plaets
En, om dat gy my dunckt bequaem, om my wat Raets
(175) Te geven inden Noot! soo wil ick u vercleeren
De oorsaeck mijns verdriets die jeder hoort te deeren
* Ick ben belaeden, Vrient! ick ben belaen,
* Hans. Waer mé?
* Ester. Wat waer my t’seggen baet, oft een Klappey dat dé?
* Ick ben, ick ben, beschaemt.
* Hans. Beschaemt? tet niet met allen.

Hy treckt haer, by hem,

* (180) Maer Meysken, arme Schaep, ghy hebt een Buyl ghevallen?
* Ester. Heel tot mijn ongeluck.
* Hans. Och laes! te simpel wicht
* Dat vroegh wou slaepen gaen, en peysden om geen licht
* Ester. Te vroegh. en sonder Licht, dat sal ick langh bekryten,
* Lichtsinnigh, sonder Raedt, de coop soo toe te smyten,
* (185) Daer heeft de domme Ieught te veel haer in vergaept.
* Hans. g’En hebt het vanden dauw’ niet (denck ick) opgeraept?
* Daer is een Vader toe?
* Ester. Maer uyt’er Stadt getrocken.
* Hans. Soo is de Broeck ghevlucht, voor ’t vulsel vande Rocken.
* Ester. En, plackt my voor altydt: dies ben ick oock van sin,
* (190) De Stadt te ruymen, en ick laet’er lachers in
* Hans. Een Mensch van goeden aerdt, en lacht met niemants quael.
Ester. De Spotters synder veel, de goede synder schrael
Hans. Och Dochter gy deert my ick wilde dat u saken beeter stonden
Misschien is tot geluck, dees quellingh u ghesonden
Ester. (195) Hoe can t’geluck bestaen in al te swaer verdriet?
Hans. Dat Droefheydt niet en waer, men kende blyschap niet,
[p. 213 (= 223)] Gulsigheydt
Die van geen Droefheyt weet, en heeft noyt recht verblyden.
Ester. Soo spruyt dan (soo gy seght) de Blyschap uyt het Lyden
Hans. Wanneer-men met ghedult de Droef-heydt overheert,
(200) Want naer een swaer verdriet de blyschap wederkeert,
Terwyl het nu soo is soo neemt hier in gedult,, dan
En dat ghy hier naer met vreughde Leven sult,, dan
Ester. Dit schynt onmogelijck myn blyschap is gevlucht.
Hans. Iaeght de quellingh voort, en slaget op een Klucht
(205) Gy syt soo gheestigen hayr, ghy sult noch wel eenen Man crygen.
Ester. En spreeckt my daer niet af, ey wilt toch daer af swygen,
K’en geloof geen Manne-volck meer, sy stecken vol bedrogh.
Hans. Ia, wel den meesten hoop, dan men vinter noch
Eerlijck en degelijck van Herten,
(210) t’Waer jammer staecken al de Mans vol quade perten.
Ester. Wat hier af is, oft niet, voor my ick heb mijn Cruys
Ick wensch u goeden Nacht en gaen bedruckt naer Huys,
Ick de met de Heu naer Brusselen te varen
Dan ick quam te laet.
Hans. Ey wilt die sinnen sparen,
(215) Een Vrou, en haelt gheen Eer, met uytter Stadt te gaen.
Ester. Ick soudt gelijck ick segh nochtans hebben gedaen
Hans. Belieft u hier met my in’t Ronthuys wat te beyden
Ick sal als trouwen Vrient u mé naer Huys gheleyden,
Dan nu ick moet eens sien oft mijn Volck is by een
(220) Ick ben Tiendeman, als icker niet en ben en isser geen
Ontsach onder de Wacht
Ester. K’en sout niet dorven wagen
Wat souden d’ander dencken?
[p. 214 (= 224)] Gulsigheydt
Hans. Wat hadde daer naer te vragen
Ick sal seggen dat gy; mijn Nicht syt, en oock wat gaget hun aen.
Ester. Wel alst u soo belieft soo laet ons t’saemen gaen.

Binnen.

VIERDE UYTKOMST.

Heyndrick van syn Vrou uyt den huys geslagen synde komt verbaest over het Thoneel gheloopen.

Heynd. (225) UYT, uyt, Alarm, Alarm, mijn Wyf heeft den droes in-gecregen,
Wat Caronie is dat? neen, k’en stel my daer niet tegen!
Want s’en was niet gelijck een Mensch, maer gelijck een Leeu:
Sy crabden, en sy beet, en s’en maeckten geen geschreeu
Syt dan eens met een oudt Wyf ghebrilt, dieme om Gelt gaet Trouwen,
(230) En dan moete lyen, dat’s u voor eenen Iongen houwen
Dat my t’meeste spyt is, dat sy mijn Paspoort geschreven heeft:
O de verbrilde Smots, sy seyt met een lanck, smal, mager Back-huys, soo onbeleeft,
Dat een Man van Eeren, de lavedts, sou de huyt vol slagen geven:
Dan ick droop stillekens deur, want had’ ick noch wat gebleven
(235) s’Haey my begudts Neus en Ooren, oft het Hooft afgecapt:
Oft sy had’ my gheschoudt, en sy had’ my de huyt afgheschrapt:
Oft sy had’ my met huyt en met hayr, levent, in haer Hert gaen cnappen:
Oft sy had’ my ghelardeert en ghebraeyen, oft s’had’ my gaen cappen
Tot een Kalfs pastey, oft voor een Fricadel, oft Weurst.
[p. 215 (= 225)] Gulsigheydt
(240) Waert oock niet jammer? voor sulcken goeden slocker, voor sulcken Beurst
Spys te wesen, voor sulcken leelijcken, schelen, Coppeldraeyster!
Voor sulcken geel Pens, voor sulcken af ghereden Tooverers, voor die helse Naeyster.
De Prooy en sal haer van sulcken Eelen spys niet bekacken,
Ja al waer ick ghekoct, ten waer niet weirt de Pot te lacken:
(245) Dat de Duyvelin, met de Sater, met den Hondt, en met de Kat blyft
Oft dat de Pry, soo slap verstyft,
Als den Toren van ons Lief-vrouwen.
My dunckt dat ick het al sien, hoe ick my sou voor de Beurst douwen:
Och ick sterf van Rou, dat’s voorseker en gewis,
(250) Want ick hou veel van mijn Vrou als de Beurs open is.
Ick grees Tranen gelijck haer eygen Lolle-potten
Ick sou al anders doen als nu de vremde fatsoenen van Sotten,
Die de Vrou vergeten, datse noch cout Bier drinckt en’ qualijck Doodt,, is.
Want die segghen sy, in alle Vleesch soo wys als in het Hoot,, is.
(255) t’Syn vremde Hanen, sy picken terstont naer Vrouwen met schyven,
t’Syn sulcken luymers, t’syn sulcken Druyp-neusen, ô t’syn sulcken styven,
Tatolven: sy comen daer als eenen Bietebau inden Rou voor den Dagh,
De Vrou is Doodt, en een ander in ’t Hoot, soo’er maer Gelt af magh.
Het is soo verr’ gecomen dat de Jonghmans oock hebben leeren gier-gaerden,
(260) Die gau Schrey-anen die groote Pronckers, die cael Jonckers, die vuyl Baerden.
[p. 216 (= 226)] Gulsigheydt
Die Smal-Broecken, die Langh-lyven, die Calot-mannekens, dat Kermis goedt,
Dat wel voor-gedaen, gevreven, gesteven, gerelt gerolt, dat Eel Bloedt.
Is wonder ras om Vrouwen met Gelt op te raspen, en te becouten,
Dan setten sy hun Postuer in gravitatis, al waer het opgevult met Half-houten
(265) En comen sy jevers by een slechte Sloor, die maecken sy soo veel seffens wys
Dat sy niet en weet oftse inde Weirelt is oft in’t Paradys.
En alse sien datter hoop is van’t Meysken te bedriegen
Dan, souwen s’hun schier te bersten Liegen.
Ja, sy liegen Leugen, op Leugen, en sy maecken een hoop vol windt,
(270) Sy stoeffen en sy blaesen, sy Lieghen en sy rasen de Maskens blindt,
Soo dat de Maskens, naer Vader, noch Moeder, noch Vrienden, noch Magen,
Noch Raedt, noch daedt, noch goedt, noch quaedt, niet meer en vragen.
En dan droomtse Snachts wonderlijcke Droomen vande goeden slocker den lieven Sul,
s’En slaept niet, s’en waeckt niet, sy is als Dul
(275) Van Amouretten, sy keert haer, sy wendt haer, sy braeckelt,
En peyst geduerigh om die Smodder-muyl die soo gheestigh Kakelt.
Sy neemt het Oorcussen inden Arm, in gedachtenis van de Knecht:
Dat doutse, dat voutse, dat sleurtse, dat leurtse, en sy seght,
Datse selver niet en weet, soo verbystert syn haer sinnen:
(280) Soo connen die Boeven van die Knechts de Meyskens Herten winnen:
Die Onnoosel Medekens! ick draegh sulcken goeden Hert aen alle die ick Ken,
[p. 217 (= 227)] Gulsigheydt
Dat my selver spyt, dat ick geen Maeghdeken en ben.
Ick souse onderwysen dat de Knechts met hun Leughens souwen missen,
Want ick sou noyt te vergeefs willen pissen
(285) Maer ick sout in eenen Eemer bewaeren en settent achter de Deur:
En soo hy begost te Lieghen, ick goot hem in syn Back-huys, dat had’ hy’er veur.
K’en sou Ian Hagel geen gehoor willen verleenen,
Ick sloegh hem met stocken van mijn Deur, oft joecher hem af met steenen:
Dan wat sal ick seggen? elck is vriendelijck om niet te comen in ’t Riet;*
(290) Sy dencken, ick sal desen waer-nemen, want dien, en begeert my niet:
Soo sy laet hem al doen dat hy wilt, sy laet haer stooten en sleuren,
Hy en can niet misdoen al wou hy de vodden van haer Lyf scheuren:
Want sy dencken spreeck ick hem qualyck aen hy blyft seffens van hier,
En die geen Vryer en heeft is op dees Wereldt een ellendigh Dier,
(295) In somma sommarum hierom en daerom laetme de Pluggen betyen.
Soo langh, tot Buycken vol, tot Dochter, Moederken, en dat compt van ’t Vryen,
Hoe sitme dan en siet, dan grystme gelyck een Hoer
Dan woume dat de Fiel voor den Drommel henen voer.
Mondeken toe: K’en hebbet niet geseet, ey en willet niet, voort seggen.
(300) Ick gaen my hier in dit Ront-huys stillekens slaepen leggen.
Hans roept uyt het Ronthuys.
Hans. Wie is daer?
Heyn. Vrient,
Hans. Heyndrick waerom en blyfde niet by u Vrou?
[p. 218 (= 228)] Gulsigheydt
Heyn. K’en bleeffer niet om al’t goedt vande Wereldt het scheen dat sy my op Eten sou,
Soo ty als sy my sach:
Hans. Gaet, gaet weer stillekens naer Huys treden.
Heyn. Ick moet hier slaepen,

Binnen.

VYFDE UYTKOMST.

And’uyt uyt het Ront-huys.

And’uyt. DEn Man heeft syn Nicht by hem, hy waer liever met vreden.
(305) And’uyt, wat heeft de Klock? de Klock heeft een, And’uyt.
Wy hebben daer eenen degelijcken Tiendeman, seker eenen fraeyen Guyt,
Hy comt daer met een Meysen aen-gestreken, en hy seet dat het syn Nicht,, is
Die dat niet en ghelooft, heeft een steenen Hert, ist datse wel Gebicht,, is
Soo heeft’er hy bekent van haer toecomend’ Kindt,
(310) Dat segh ick, en daer blyf ick by, ja me sout sien, al waerme blindt.
Dan oft hy daer schult toe heeft, daer en sou ick niet willen voorspreken:
Altoos k’en sou om gheen Goedt in syn plaets willen steken,
O drommel die syn Wyf eens sey, dat hy soo by Meysens gaet,
s’En is soo Heyligh niet, ick wedd’ dat sy hem met Stocken slaet.
(315) Soo Sy’t wist.
Waerom sou sy niet, de Vrouw’ gebreck laeten lyen,
En loopen naer de Lepel-straet, by die vuyl, vrotte, bepockte, stinckende, Pryen!
Een Eerlijck Man houdt hem met een Vrouw wel ghenoecht:
En oock het moet soo syn Godt heeft het soo gevoecht.
[p. 219 (= 229)] Gulsigheydt
En had’ de Mensch met een Vrou niet connen leven
(320) Daer waerder Adam oock wel twee gegeven
Dan de Werelt is verkeert men acht op Wetten noch Gebodt,
Ia men siet het wel aen onsen Tiendeman ô dien grooten Sot.
And’ uyt.

BYKOMINGH.

Kleyn Meysken de Nichte van Iakemyn.

Masken. ANd’uyt och comt hier wilt u wat gauwen!
And’uyt. Sa, sa, wat isser te doen isser jemandt afte krauwen?
Mas. (325) Och myn Moetjen sterft! Hy siet in’t Huys.
And’uyt. Haelt Water want de Vrou is flau,
Mas. Ick vrees dat sy Doodt is want sy siet soo blau.
And’uyt. Ontbeyt, ick sal eens naer de Ront gaen loopen:
Mas. Och! blyft hier ick ben soo verveert!
And’uyt. Wat sal s’u doen t’Vel af stroopen?
Wat quelt my dit voddeken: ick segh u, hanght van myn Lyf.
(330) Tiendeman slaept Droncken-heyn daer? maeckt hem wacker hier sterft syn Wyf,
Dat hy seer loopt wilt hy haer Levent vinden,
En brenght u Nicht me, om haer t’ontrygen, en t’ontbinden.
Want s’is noch in haer Cleeren,

Hans Ester, uyt het Ront-huys.

Hans. Hoe sterft ist geck?
Op Heyndrick, op, op, op: hy wort niet wacker, hoe ick hem sleur oft treck:
(335) Op Heyndrick op, laet hem ligghen tot dat wy weder comen,
En dat wy van syn Vrouw hebben recht bescheet vernomen,
Comt Nicht laet ons gaen isser eenigh Noodt.
[p. 220 (= 230)] Gulsigheydt
And’uyt. Comt siet watter af is, Sien in het huys.
Hans. Och ja de Vrou is ongetwyfelt Doodt.
Alle Binnen.

SESDE UYTKOMST.

AND’UYT, EN HANS.

And’uyt. TIendeman en neme’t my niet quaelijck af: ick moet u eens wat vragen,
(340) Seght eens de rechte Waerheyt hebd’ u niet misdragen,
Met dat Meysen, dat daer binnen besich is met de dooy Vrouw’,
t’Is maer een vraegh? sy gaet groot dunckt my, ist niet van ou?
Biecht u eens recht uyt, ick belooft k’en sal u niet beclappen.
Hans. Meynde dat ick een Rekel ben, ghelyck ghy? die de voetstappen,
(345) Vande heete Pryen besnuffelt, en alle weyigheydt bespiet?
Kyck desen vuylen Pieutoor, neen, men kendt onsen And’uyt niet:
En desen Gast dorst my sulcken vraegh vragen?
Waer ick me gebrilt ben, van my een Kint dragen?
Wel dat en can ick niet vergeten.
And’uyt. Toch hoe verr’ worpt hy dat?
(350) Maer degelycken Man!
Hans. Ia trotst jemant inde Stadt,
En desen mottigen Luyfel sal hier mijn Eer schenden,
And’uyt. Een die dat fraey Figuer niet soo wel, als ick, en kenden,
En my dunckt, dat gy my slacht, dat gy in groote reputatie steckt.
Sou meynen dat hy noch wat waer, soo trots als hy spreckt:
Hans. (355) Altoos niemant en can segghen dat ick den echten Staet heb te cort gedaen.
And’uyt. Ick heb het soo gemeynt, dan laet dat overslaen,
[p. 221 (= 231)] Gulsigheydt
Wy syn Vrienden, en moeten Vrienden blyven.
Hans. Ten gaet niet wel daer Vrienden t’samen Kyven.
And’uyt. K’en seydt niet om te kyven maer tot u groodt profyt,
(360) Ick dacht, nu wordt den Thiendeman de Koe, met Kalf quyt,
Hans. Hoe waerde met die sorgh belaeyen?
And’uyt. Wel ja, ick dacht dat mense aen Droncken-heyn sou draeyen:
Nu syn Vrouwe Doodt is, s’en can maer eens Doodt syn:
En hoe het gaet oft niet, hy moet goet Erven van Iakemyn,
(365) Terwyl dat hy droncken is t’waer licht haer de Vrou te maken.
Hans. Soo sou hy van de Doode weer aen een levende geraken,
And’uyt. Hy is eenen wonderen Vent, ick wed’ ick draeyer hem aen,
Hans. Laet ons haer eens roepen, hoe sy’t sal willen verstaen:
Helpt de sloor aen de Man, want s’is nu in’t verdriet,
(370) Daer is een Quant hy heeftse bedrogen, en hy begeertse niet,
En s’en weet niet beter oft s’en gaet van hem groot.
And’uyt. Treften ick dan den Nagel niet wel op syn Hoot?
En, oft ghy schoon seght, dat het een ander ghedaen,, heeft,
Ick seg’ datter hem Thiendeman aen misgaen,, heeft.
Hans. (375) Neen And’uyt, en siet my daer niet voor aen.
And’uyt. g’En sult maer als Vader, op den Kersten Boeck staen,
Hans. Ick een Vrou hebben? en by een ander met de vuyl maecken,
Dat sal ick wel laeten,
And’uyt. Sy en cander alleen niet aen geraken,
Sy moet ommers hulp hebben gehadt?
[p. 222 (= 232)] Gulsigheydt
Hans. (380) Het schynt soo ghy spreeckt dat ick alleen ben inde Stadt,
And’uyt. Daer synder wel meer maer k’en weet niet wie’t sou willen bestaen,
Hans. En gy mooght t’selver hebben gedaen,
Gy syt eenen Gast die’er al wonderlijck uyt siet.
And’uyt. t’Is u Nicht, en ick en ken het Meysen niet:
(385) Kost gy my dat op den Hals laeyen.
Hans. Waerom soude anders soo gewilligh syn in het Koppel draeyen?
Ten waer, dat gy’er jet me had’ te doen, wat ging het u anders aen?
And’uyt. Dat sou ick om uwen t’wil, uyt deirnis, hebben gedaen,
Om dat gy niet en sout in twist met u Vrou leven.

BYKOMINGH ESTER.

Hans. (390) NU And’uyt u spottery is u al vergeven,
Daer comt sy aen werpt dat eens van Heyn op het bert,
En maeckt datter eenen slemp af gekregen wert.
And’uyt. Wel Dochter, hebdy soo alleen den last vande Doode aengenomen?
Ester. Neen, want ken wasser niet langh oft daer is hulp gecomen,
(395) Vande Gebueren: die holpen my ter Noodt,
Seker ick bender af ontstelt, dat sulcke haesten Doodt
De Vrou soo onversiens is comen te verrassen.
Hoe sal haeren Man op hooren?
And’uyt. Hy en sal daer niet op passen,
Met de oud’ Vrouwens Gelt cryght hy een jonghe Vrouw.
Hans. (400) Seker Nicht dat waer rechts een Man voor ou,
Ester. Voor my? hoe sou dat connen geschieden?
Hans. Met hem een lutsken u gunst te bieden.
Ester. t’Gaetter slecht daer ’t Hooy t’Peert moet naer gaen
[p. 223 (= 233)] Gulsigheydt
And’uyt. g’En moet u dat niet Belgen, t’wort nu meest alsoo gedaen:
(405) t’Is nu al const te geraken aen den Man,
Sy is geluckigh die haer naer den Noodt voegen can.
Ester. Wat noot is dat, men can den Man licht derven.
And’uyt. Nochtans synder veel die door verlangen sterven,
Hans. Maket cort en goet Nicht, dat ick op u Feest com.
And’uyt. (410) En ick sal’t oock houwen met Thiendeman aen den brom.
Ester. K’en can ommers geenen dans alleen maken?
And’uyt. Ick sal voorsien dat ghy aen hulp van Heyndrick sult geraken,
Nu syn Vrou Doodt is daer is seer goet profyt aen
Ester. Wel Cosyn wat seghde soude my daer toe raen?
(415) Raeyt my ommers, wat sal ick loven, op syn bien?
Hans. K’en weet u niet te seggen, Nicht cruypt op u bloote Knien,
Den heelen Sirckel vanden Ommeganck, voor dit groot geluck,
Dat u aengeboden wort, ja waert soo wel myn, als u stuck,
Ick meyn, k’en sou my niet langh bedencken, ick sou den Koop haest maken:
(420) En schencken And’uyt noch een treffelijck Mantel-laken:
Ester. Gy weet wat datter is geschiet?
En hoe’t de vreese my gebiet,
Te laten: dit te waegen,
Och, och, ick soudt beclagen.
Hans. (425) Laet de vreese henen gaen,
Vrees’ heeft dickwils quaedt gedaen,
De Vrees doet dickwils vresen,
Aen t’geen geluck sou wesen.
And’uyt. En latet nievers om, syt nievers in verveert,
(430) Oft Hansken inde Kelder waer: ick sweert,
Ick draeyer u aen: en oft hy’t quaem daer naer te weten,
[p. 224 (= 234)] Gulsigheydt
g’En sulter niet eens worden om gesmeten.
Hans. Hy is seer goedt van aerdt dan, dat hy dickwils drinckt,
And’uyt. Dat’s dat d’ou-vrouwens Gelt hem soo in d’ooren Klinckt.
(435) Hy magh met een jonge Vrou het drincken laten.
Ester. Gy sout my soo allencxkens schier bepraten,
Toch op wat manier wert dit best aengeleet?*
Hans. Ia wel, denckt het is nu t’Iaer van Lyen,*
Gy sult hem selver moeten Vryen,
Ester. Daer is’t vol seet,*
(440) Ick hem Vryen?
Hans. Lief Nicht den noot en heeft geen Wetten,
Die wel wilt vercoopen moet den Winckel wel veur setten,
En schaemen sigh niet te Liegen: een blood’ Hert seld’ bedyt:
En gy niet ghevreên en wort, soo siet, dat ghy selfs Vryt,
Ester. O verkeerde Wereldt,
Hans. Oft anders t’sal my deiren,
(445) Als g’in twee stucken syt, wie sal u dan begeeren?
And’uyt. Avontueret Dochter ick salder sulcken Bock-spronck onder doen,
Dat gy noch sult Houwelijck syn den eersten Noen.
Hans. Ghy sult hem syn Vrouwens Doodt eens veur legghen:
En hem met een effen Back-huys seggen,
(450) Dat syn Vrou, u heeft aen hem voor een Testament gemaeckt.
En schiet hem eenen Vyer-peyl in, dat syn Hert raeckt
En oft u dan misluckt, soo seght dat gy’er maer me en spotten,
And’uyt. Ist dat g’et maer begint het Houwelyck sal wel hotten,
Ester. Ick sal’t soo wagen, al sou’t my wesen daer naer leet
And’uyt. (455) Ick weet voorseker hy staet voor u al gereet.
[p. 225 (= 235)] Gulsigheydt
Hans. Nicht wy sullen hem gaen halen wilt hier wat wachten,
And’uyt. Nu ghy Pryken ghy sult haest met den Man vernachten.

Binnen.

Ester. Mijn Hert door schrick, en schroom, dat tommelt gins en weer,
De hôop hout my om hoogh, den grouwel, jaeght my neer:
(460) Door haer gedreygh: soo dit my niet en magh gelucken,
Soo barst door schaemt en spyt mijn Hert in vele stucken:
Het is een Sot bestaen voor my dat ick soo dwaes
Mijn schande geve bloot: dan mits het nu soo is! helaes
Wat wil ick doen? t’versoecken dickwils doet vercrygen
(465) Wie treften ooyt geluck met al te stil te swyghen?
* Hoe canmen swygen daer’t gemoet het spreken terght
* En oock t’gesicht ontdeckt al dat de spraeck verberght
* Och mocht ick eens van deegh myns Herten gront ontdecken!
* Maer slecht hooft wat waert dan? de vuyle Bruyt begecken:
* (470) Hoe lichtelijcken raeckt een Dochter tot den val.
* En eens haer Eer geschent, dan dient sy tot een Bal,
* Die elck een henen Ketst; tot spotten en bediouwen
* Van die de arme Sloor, eens schenen t’onderhouwen.
* In vriendelijck onthael, door alder-ley geschenck
* (475) Pasteyen, Vlaeyen, Wyn, als ick om Wafels denck
* Soo Vet gebotert, met haer Suycker overstoven,
* Soo soumen lachen met de cost van Princen Hoven
* By veel beloften van een aertsche Paradys,
* Te geven, en als hy dat sweert en haer dit wys
* (480) Door Logens heeft gemaeckt, en ’t Paradys wilt proeven,
* Soo valtse inde Kuyl van alderley bedroeven,
* Daer vintse niet van all’ dat haer was toegeseyt
* Een Paradys vol Rouw daerm’ altyt Tranen schreyt,
[p. 226 (= 236)] Gulsigheydt
* De lackerlijcke Cost syn herde dreygementen,
* (485) Gy hoer ist datge clapt, ick sal by sellementen
* U Back-huys soo en soo, door Kerven, soo gegroeft
* Gelyck de Wafels die gy dickwils hebt geproeft.
* Dan comter het verwyt van Vlaeyen, en Pasteyen
* En vande Wyn Broulie, de Worsten, Karmeneyen
* (490) Met Oesters, Vleesch en Vis, en alle Lackerny
* Die costen my, soo veel, om die verslentste Pry.
* Och dien Soeten Toom van slempen, drincken, brassen,
* En laet die uwen Mont (gy Dochters) nimmer passen
* Het is een Breydel die u vryigheyt ontseght,
* (495) En die u Nygen doet voor’t Kyven vande Knecht.
* De Wyn ontbindt de Tongh dan volght een Kril ghesnater,
* En dat ick voorder swygh, gy dronckt veel beter Waeter,
* Ick hoor myn Makelaers soo draeghme Vleesch te leur
* Dat Vliege scheten heeft, dat cryghter Maeyen veur.
Ester gaat wat aen d’een zyde.

BYKOMINGH HANS, AND’UYT,
Met Droncken-heyn, tussen hun beyden leydende.

Hans. (500) NOu, nou als een Man,
And’uyt. Siet hy noch gapen, en geeuwen?
Hans. Wieghet Kindt oft het sal hem te bersten schreeuwen,
And’uyt. Och armen siet hem eens recken, en strecken, hy en heeft syn slaepken niet ten vollen gehat.
Hans. Ke lackt syn Oogen open met wat nuchteren Nat.
And’uyt. Herschut hem syn Bedde en laet hem noch wat slaepen,
Hans. (505) Och siet hem eens naer synen Asem gapen?
Stoppet gat met Hooy, oft den Gheest die salder uyt-vliegen:
[p. 227 (= 237)] Gulsigheydt
Gaut u al wat seer oft hy sal ons al stervende bedrieghen,
And’uyt. Kyck hem, syn Oogen eens draeyen, hy siet ghelyck eenen Mol:
Stopt u Back-huys toe: oft ick Kack het vol,
(510) Want k’en can dat gaepen niet langher ghelyen
Hans. Hadde w’eenen Pypegael wy mochten hem ryen:
Ester. Och myn Hert dat clopt sy comen daer met hem aen
And’uyt. Wat dunckt u? hoe sou u desen Vogel aen staen?
Dochter besiet hem wel van onder tot boven,
(515) Hy en is soo leelyck niet, hy en is maer wat bestoven,
En daer by is hy aen een vochtigheyt geraeckt:
Dat heeft hem soo ongesien, en soo leelyck gemaeckt.
t’Is eenen Quant, men sou onder hondert geen schoonder uyt-trecken,
Hans. g’En hoefter oock al niet me te gecken
(520) Ick hou hem al me voor de fraeytste van de Stadt,
Heyn licht neder.
Ester. Maer drinckt hy hem alle Dagen soo droncken, en Sat?
Hans. Och neen, eer hy gehout was, was hy nooyt inde Herbergh te vinden:
Maer naer, dat hy hem, aen dit Wyf heeft gaen verbinden,
Soo is hy niet langh daer naer op het swieren,, gheraeckt,
(525) En hy heeft het soo al van tienen, en van vieren,, gemaeckt.
Hy is goedt van aerdt, dat segghen sy al, die hem kennen:
Gy sult hem dat drincken ghenoegh connen ontwennen,
Men weet altemets niet waer d’Eynd’ vast leet:
Dat de Man, oft de Vrou dickwils een gebreck heet.
And’uyt. (530) Is dat niet een lief gheselschap? om t’Huys wel te bewaeren,
[p. 228 (= 238)] Gulsigheydt
Ey lecht syn Hoot in uwen schoot, hy sal een Kalf baeren,
Ester. Den Dronckaert is een spot van alle wyse Lien,
Hans. Confreer,
Slaet me Hant aen ick roep u als Compeer
Over het nieu geboren Dier.
And’uyt. (535) Dat Ampt is Vaders werck, soo syt ghy dan een Stier.
Geluck Vader met u Kint.
Ester. Het schynt hy sal verrysen?
Laet my met hem alleen, op dat wy niet bewysen
Dat ick dit, als bestaen, door Raedt van U lie tween.
Hans. Maer dat g’u oock wel draeght met Hendrick alleen
Ester. (540) De saeck en lyt gheen last ick sal my oock wel wachten,
Voor dat ick ben gehout te plegen Minne-lust
Hans. Maer oft hy u verkrachten?
Ester. Soo roep ick u tot hulp, gaet maer hier achter om
And’uyt. Het Vryen en lyt geen omstaenders com Tiendeman com,
Hans. Meysken siet toe en wilt op u saecke letten.
(545) Oft k’en, ken u voor geen Nicht meer, en sal u doen op’t Tucht-huys setten,
Draeght u als een cruelle Maeght en let op u stuck.

Binnen.

Ester. Dat sal ick doen al waert myn ongeluck?
Seght Vrient, Hendricus hoe syde aen die qualyck-vaert gecomen?
Ey spreeckt toch een woort want ick heb voor my genomen
(550) U by te staen tot inden lesten Noodt.
Heyn. Wat sou ick spreken? siede niet: ick ben Doodt.
Ester. t’Syn droomen, die u dat inden Sin stellen.
Heyn. Gy ou Tooverers moette noch Doode Menschen quellen?
Waer ick noch Levent ick sloegh u soo plat
(555) Als een Baviaen, oft Sim, aen het Gat.
[p. 229 (= 239)] Gulsigheydt
Ester. Op Hendricus, gy waert gisteren wat beschoncken
En daer af syde noch soo Slaep-droncken:
Op als een Man, en siet wie dat ick ben.
Heyn. O gefronselt Back-huys, dat ick u al te wel ken!
Ester. (560) Dat gy my kenden, gy sout wel vriendelycker spreken
Heyn. Laet eens sien: neen, neen men mach dat Hoot in de Sack steken,
En Kussen de rest, voor eenen Tuyn-staeck:
Iou een Fraey maecksel!
Ester. Gy hebt noch grooten vaeck,
En dat ick leelyck schyn, ist dat u Oogen schemelen.
Heyn. (565) Ia, ick sien een Alle-mode Backhuys voor myn Oogen wemelen,
En als ick u wel besien, gy syt noch een Man weert,
Dat myn Wyf Doodt waer ghy wiert gewis, van my begeert:
Ia dat sy Doodt waer, ick sou u,voor myn Wyf Trouwen,
Ester. Ick houwer aen: dies moet gy u gelofte houwen:
(570) Soo weet, dat sy u, desen Nacht Wevenaer liet:
En sy, heeft u my, voor een Testament ghemaeckt: hoorde niet?
t’Schynt dat gy aen die Oor, niet t’huys en syt.*
Heyn. Ia gy soeckt m’een quack aen te draeyen.
Ester. K’en doen ick hebse selver helpen in’t Doodt-cleet naeyen.
(575) En sy, sey my, dat ick u, de tydingh sou draeghen van haer Doodt,
En dat g’haer sout willen vergeven, al dat s’oot:
Aen u had’ misdaen: s’is van Droefheyt dat ghy deurt waert gestorven,
Heyn. Ist waerachtigh?
Ester. Ia dat sweer ick u.
Heyn. Och Heer! ick bender myn Leven me bedorven!
Ist mogelijck myn Lief? mynen Engel, dat ghy noch hebt om my gepeyst?
(580) Och! nu is alle myn Vreught naer d’ander Werelt gereyst,
[p. 230 (= 240)] Gulsigheydt
Dat vriendelijck onthael, sal ick nu moeten derven:
Och had’ ick het geluck van me te moeten Sterven.
Ester. Flus Duyvelin, en nu Engelin hoe sal ick dit verstaen?
Heyn. Sy was wat haestigh, maer t’was haest gedaen,
(585) En dan onthaelden sy my weer soo vriendelijck! k’en can de Droefheyt niet passeren.
Ester. Neemt my voor een Vrouw, ick sal my soo regheleren:
Dat de Droefheyt van die, haest sal syn verset.
Heyn. Blyft van myn Lichaem, dat gy my Wevenaers Eer niet en besmet.
Ester. Ey gedenck, dat ghy my voor u Testament moet houwen;
Heyn. (590) O ghy temtatie blyft van my, oft ick sal u voor’t Backhuys douwen,
Want ick gaen naer een Klooster.
Ester. Ick sien nu wel dat gy een quaet hooft syt, die haer met den Rooster
Hebt den Kop in-geslagen, gelyck sy voor haer Doodt my heeft vertelt.
Heyn. Seyd’ sy dat: Heyn staet op.
Ester. Ia.
Heyn. Hoe lieght die Beest k’en heb noyt geen gewelt,
(595) In haer Huys gedaen.
Ester. Noch al meer dat ick niet en sou connen seggen.
Heyn. O dat baviaens Back huys, een Man van Eeren soo veel op te leggen?
Ick was altydt Kootjonghen, en schommel Kock van ’t Huys,
En dat sy maer en sprack, ick sweegh, gelyck een Muys.
Ick moest vroegh slaepen, en sy ginck den heelen Nacht swieren.
(600) En dat ick eens vraeghden, Lief waer hebdy soo langh geweest? soo ginck sy tieren
Al had’ sy met alle droesen geweest, beseten.
En t’was een groot geluck, wert ick dan niet, de Ribben in twee gesmeten
[p. 231 (= 241)] Gulsigheydt
Ick haer den Kop in slaen? s’had’ my begut ghemaelen gelyck stof.
Ester. Soo belieght sy u dan wel,
Heyn. Iase seker, niet dan al te grof
Ester. (605) Arme suckelaer gy syt wel om te beclaegen
t’Was een quaedt Wyf, maer ick sal u altydt Eer toe-draegen,
Want ick heb u Lief:
Heyn. Meynde dat ist mogelijck? hebde my Lief?
Ester. Och ja Vrient Hendricus gy syt myn troost, ghy syt een Dief,
Van myn Hert, gy het Lever en Longer in u gewelt gecregen.
Heyn. (610) Het Vryen lust my nu qualyck,
Ester. Ke laet u bewegen,
Peyst om de Levende, laet de Doode toch vergheten syn.
Heyn. Vergeten? dat can ick wel doen, al waert’er soo een heel dosyn.
Dan t’quelt my wat, dat sy soo in haer boosheydt is gaen reysen,
Ester. Ey laet de quellingh varen.
Heyn. Wil ick?
Ester. Ia, wat wilde daerom peysen.
Heyn. (615) O gy syt een drollige Prooy, en ick een vrolycke viese schacht.
Ester. Daerom gelycken wy wel by een,
Heyn. Dat heeft myn Wyf oock soo gedacht:
Al was s’onbeleeft s’had’ noch goet verstant ons aen een te draeyen,
Niet waer treusel? Hy wilt haar kussen.
Ester. Laet my nu oock met vreden, wilt u selven paeyen
Flus wasme soo spytigh, hy wou in ’t Klooster met de vlucht.
Heyn. (620) K’en peys daer niet meer om.
Ester. Ick wel,
Heyn. t’was maer Klucht,
[p. 232 (= 242)] Gulsigheydt
Soo haest geseet, soo haest vergeten, men moet soo wat geveynst thoonen,
Ester. Het scheen dat gy terstont wout by u Doode Vrou gaen woonen,
Heyn. Gy doet my lacchen, stont mijn Back-huys dan soo inde valuwatie?
Ester. Het stont soo vies, als hadde uyt de Wel-rieckende visietatie
(625) Vande Beertobben gecomen, dan nu, syde weer een Amoreus Diefken.
Heyn. Gy wetet soo wel te seggen, doede niet mijn Hertje, ach mijn Liefken,
Gy syt soo soet, siet wilde my hebben t’is desen Nacht gedaen
Ester. Meynde dat
Heyn. Trouwelijck ja
Ester. En daer op sal ick u in de Hant slaen

BYKOMINGH HANS en AND’UYT.

Heyn. EN ick sal’t u bevestigen met een Kus
Ester. Gy syt soo Rou laet u eerst scheiren,
Heyn. (630) Ick ben soo effen als een Paes-ey, een hair vyf oft ses wat can u dat deiren
Ester. Alst syn moet, seyt Meysken, leefter dan wat soet mé:
Heyn. Wat bottigheydt waer dat, die sulcken Schaepken seer de?
Ets daer comt Drolligen-hans, met And’uyt my stooren:
Hans. Sinjoor Hendricus gy laet u lustigh hooren:
And’uyt. (635) Conde niet Kussen oft moet u al de Weirelt hooren, en sien
Heyn. Siet die snappers, sulde Ghy-lie my het Kussen verbien?
Hans. Had’ het wat eer gheschiet wy hadden het u Vrouw gaen claegen?
[p. 233 (= 243)] Gulsigheydt
Maer midts datse Doodt is, en hoefde gheen sorgh te draegen,
Dat sy u, hierom, sal slaen.
Heyn. s’En heefter noyt reden toe gehadt,
(640) Om daerom gram te syn, want al was ick noch soo Sat,
Dacht ick, gheen Trou, met Ontrou, te moghen besmetten,
Ten waer ick wou, mijn Ziel, in Duyvels Handen setten.
En ick heb van dien Bietebou sulcken grooten schrick:
Waerder niemant liever Magger me als ick
(645) Den armen Duyvel had’ het seer qualijck seggen.
And’uyt. t’Is voor u wel gedaen geen quaedt op quaedt te leggen.
Hans. t’Was quaedt ghenoegh dat g’haer hebt de Doodt aengedaen,
Heyn. Dat is gelogen: can ick gebeteren dat s’haer selven niet gade wilt slaen?
En oft sy, door een ingecropte boosheydt heeft gaen liggen sterven,
(650) Is dat mijn schult?
Hans. Neen’t, maer men magh de Vrouwen niet bederven
En al hun goedt jagen onnuttelijck door het gadt,
Gelyck eenen Sot, loopen en swieren, rasen en tieren, smorgens droncken, en savonts sat:
Dat leven en past aen geen Man met Eeren.
Heyn. Den Pot, beschaemt den Ketel, en den Aep, wilt Baviaen gaen leeren.
(655) Seght m’eens: hebde gy’t altydt soo effen t’Huys ghemaeckt?
Hoe waerde dan dees Daegh, aen die blau Oogen, en dicken Neus geraeckt?
Ester. Ey swyght dat sou blyven dueren, laet ons van wat anders spreken,
And’uyt. Siet wat comt ginder voor eenen viesen Haen aengestreken,
Ester. My dunckt ick hem wel ken myn Hert my schier beswyckt.
[p. 234 (= 244)] Gulsigheydt

BYKOMINGH SILVESTER.

Spreeckt sy selven aen.

Silvester. (660) ACh ongeluckigh Mensch,
And’uyt. Hy staet syn selven al en bekyckt.
Hans. Och hy sal gaen op syn Hooft staen, wel dit is een spel?
Silv. De lust schynt wat te syn, maer die verandert snel
In Rou, in klacht, in schant, in schaey, in bitter Traenen,
Door dat de Sond’ ons comt de grouwelen vermanen,
(665) Die uyt de lust ontstaen, de Blyschap, vreughden wensch,
Woont nievers voorder af, als van een Sondigh Mensch
Dat wordt ick nu gewaer: waer dat ick tracht te vluchten,
Ick vind’ mijn selven, en mijn selven vol van suchten.
Ick vind’ waer dat ick gaen een stadigh Herts geknaegh.
(670) En ben mijn eygen Roed’ myn Geessel, en mijn plaegh
Ick heb mijn Lief verjaeght die met een Vrucht bevrucht,, is,
En nu, en weet ick niet, helaes! waer sy gevlucht,, is.
Ick veysden dat ick stil was uytter Stadt gereyst,
En vluchtigh van haer was: maer had’ ick eens gepeyst
(675) Dat haer de saeck, soo naer, aen’t Herte waer geraeckt,
Ick sweer, ick niet en had’ den veynsaert meer gemaeckt.
t’Berou comt mijn gemoet soo straffelijck bestryen,
En alle schimmen Aert, en helse Spookeryen,
Die sweven voor my heen, en d’een vertoont myn Lief,
(680) En die, wyst my een vuyst, en d’ander seyt, ô Dief,
En Roover van mijn Eer: gy sult de schult noch boeten
Die Maeghde schenders al met grouwel dragen moeten.
Dan dunckt my dat sy leet hier by een woeste Hey
De Moeder, en het Kint, gestorven alle bey.
(685) Dees quellingh hout mijn Ziel, soo met Berou besetelt
Dat my de schraele Doodt in mijn gevruchten Ketelt
Ester. Ick ben helaes de geen daer hy soo swaer om sucht,
And’uyt. Soo helpt den Keirel dan uyt Droefheydt aen genucht.
[p. 235 (= 245)] Gulsigheydt
Heyn. Wat heeft sy met hem te doen s’is mijn en sal mijn blyven.
And’uyt. (690) Sinjoor Hendricus wilter my niet om bekyven
Dat de Dochter neemt die haer belieft.
Heyn. Neen sy moet my nemen, ick waerder anders me te seer ontrieft.
And’uyt. Spreken wy hem eens aen soo weten wy hoe de saeck gelegen,, is
Hans. K’wed’ ick my noch bepissen sal hoe seer mijn Broeck daer tegen,, is
(695) Want dit sal op een Klucht draeyen
And’uyt. Syt gegroet Vrient hoe dus Droef.
Silv. Een machteloose stem, sou die de bitter proef,
Van’t Hertsen droeven quael, aen jemant connen uytten,
Daer ick met mijn verstant, in’t minst niet can besluyten:
Hoe dat ick lyden can: het geen ick lasie ly.
(700) Dies hout mijn Droef gequel mijn Tongh in slaverny.
And’uyt. Toch dat syn woorden die ick niet en can begrypen,
Hans. O g’hebt een bot verstant, men moet u noch wat slypen.
And’uyt. t’Syn woorden die rollen ghelijck eenen Bol door een Klos,
Hans. Ick ben oock soo sey de Verr, ick ben Vaeder van den Os.
Heyn. (705) Gy-lieden en hebt noyt onder de welsprekende comen te verkeeren
Maer ick heb die dingen Ghestudeert gheargumenteert geleert en gaen herleeren,
Ick merck t’is een Poëet die goede Vêrsen maeckt
Hans. Ghy syt wel gheleert en onder de Sotten wel gheraeckt.
Heyn. Ick neem het al wel terwyl het maer uyt spot,, is
And’uyt. (710) Voeght u maer by een t’comt wel, dat droncken by de Sot,, is
[p. 236 (= 246)] Gulsigheydt
Silv. Wat wilde ghy seggen, segh? lachte met mijn verdriet?
And’uyt. Och neen, wy lacchen om ons Tanden, maer om u niet.
Gy syt daer te presentabel toe,
Silv. Gy dienet oock te myen
Ick soud’ genootsaeckt syn, u anders te castyen.
And’uyt. (715) De ruste van de Stadt ist dat ick maer betracht
Silv. Wie syde?
And’uyt. And’uyt,
Silv. Hebde desen Nacht
Geen Vrou persoon gesien met een geblomt Lyfken en blau Sieltjen,
And’uyt. Och ja, en sy claeghden over een, hoe naer syde gy het Fielken,
Die haer heeft in’t verdriet gebrocht? dan siet, dat is den Man
(720) Dier by was, en u van als, tot als, bescheet geven can.
Hans. Ja Vrient ick vont een Dochter inden Avont op de Straet,
Heel mistroostigh mits datse van eenen swaer gaet
Die heel stillekens (soo sy sey) is uytter Stadt gaen sluypen:
Ghelijck meest die Rabauwen doen, die de Maskens connen becruypen,
(725) Sy laeten de Dochters sitten, met Kint, vol Armoey en Verdriet,
En dat is voor de Vrientschap, die hem van haer, is geschiet,
Silv. Weet gy niet waer dat sy eyndelijck is gebleven?
Hans. Ja daer staet sy, gy mooght haer Tael en antwoort geven.
Silv. Hoe ist mogelijck? syt ghy mijn Lief syt ghy? ach Ester!
Ester. (730) Ick ben’t ach weerde Vrient, ick bent voorwaer Sylvester.
Silv. Syt willecom Lief.
[p. 237 (= 247)] Gulsigheydt
Ester. En gy o Vrient syt meer als wel gecomen
Heyn. Hola, hola, hout, hout, wanneer sal dat Kussen hebben een ent genomen?
Meynde, dat ick lyen sal, datme mijn Lief soo naer gheraeckt?
Ick raed’ u, laet dat blyven, eer ghy’t hier te bondt maeckt.
Silv. (735) Meynde dat ick u sal comen Oorlof vragen?
Heyn. Seker ja.
Silv. Seker neen.
Heyn. Seker, soo vallen daer slagen.
Silv. Laet eens sien wat dat gy cont?
Ester. Ey hout, hout, comt malcanderen eerst verstaen.
Heyn. Wel hy Kust u, dat en is ommers niet wel ghedaen?
Silv. Nu Lebben Keekelt wat, ick salder al vast me voor gaen,
Ester wort van Silvester ende van Heyn getrocken.
Heyn. (740) Neen, neen, ick sal icker, selfs, me door gaen.
Ester. Och And’uyt comt en wiltse scheen!
Silv. Ey, laet ons wat betyen met ons tween,
Want desen Man die lust wat afgesmeert te syn.
Sou hy hem Meester van mijn Vryster maecken?
Heyn. s’Is u niet, s’is de myn.
(745) En ick salse oock houwen, al sou ick mijn Leven in peryckel stellen,
Want moet ickse laten, ick crygh een Uytteeringh oft k’sal my Doodt quellen,
s’Is mijn.
Silv. En s’is mijn?
Heyn. En ick salse hebben,*
Silv. En ick salse hebben,
Heyn. Nu Dief,
Buffel, angebast, gy onbeleefde Guyt, en Roover van mijn Lief.
(750) g’en sultse begut al even wel niet houwen.
Silv. Blyft van my, oft ick sal u met dit Stael, door u Dermen douwen.
[p. 238 (= 248)] Gulsigheydt
Heyn. And’uyt leent my die Hellebaert ick sal, ick sweer u dat,
Hem klieven overmits van syn Hooft tot aen syn Gat
And’uyt. Ke laet dat blyven, wat wilde daer u Hooft me breken,
Heyn. (755) Sou hy mijn Vryster nemen, en noch willen doorsteken?
Neen, neen, sa, sa, hy oft ick blyfer liever by Doodt
Hans. Wat wilde met het Meysen doen sy gaet vanden anderen groodt.
K’en denck niet dat gy die, sout willen Trouwen.
Heyn. Weet gy dat wel,
Hans. Sou ick niet?
Heyn. Neen soo laet ickse hem houwen,
(760) Hadde dat wat eer geseet, k’en hadder niet eens af vermaent
K’en ben niet geeren op trobbel Waeteren, oft Wegh niet wel gebaent,
And’uyt. Maeckt met hem de Peys, soo mooghde me op de Bruyloft oft Brom,, syn
Heyn. Ick gheloof hy sal my Nooyen als d’Eyeren eerst crom,, syn.
Vrient, het crakeel dat wy hebben gehadt, is my van Herten leet,
(765) Door dien ick daer geraeck aen wonderlijck bescheet
Soo dat het reden is dat gy’er de naeste af syt, en sult blyven.
Geluck, geluck met die Ree! duysent pont moet u beclyven,
Silv.*Vrient ick danck u seer en daer op gheef ick u als Vrient de Hant.
Heyn. Dat wy fluskens keven, ten was maer een misverstant,
Ester. (770) Myn Hert is heel verblyt dat ick u sien te vreden
Hans. d’Eendrachtigheyt die voegt haer altyt by de reden.
Ester. Lief, t’syn alle dry, soo goede Mannen, nooytse op onsen Trou-dagh te Feest,
[p. 239 (= 249)] Gulsigheydt
Silv. Om dat u soo belieft ick nooy alle dry, niet als de minst, maer als de meest,
Heyn. Och t’is onverdient.
Silv. Nochtans sal my die Eer geschieden
And’uyt. (775) Ick sal u die Eer gheeren doen, en oock aen alle Lieden,
Ja Vrienden ick ben eenen goeden slocker myns gelyck en isser niet veul:
t’Is oock meer Eer met my t’ Eten als met den Beul.
Heyn. Vrienden ick gaen eens sien hoe sy’t t’Huys al met myn Vrou maken.
Ester. Wy sullen haer de rest van den Nacht, comen waken
(780) Dan wilt eens me naer het Ronthuys gaen,
Ick heb daer een cleyn Pacxken met een sacxken laten staen.

Alle binnen.

ACHTSTE UYTKOMST.

IAKEMYN met een Doots-cleet

Het Mysken loopt verbaest over het Thoneel.

Meyske. EEnen Geest, Geest, och eenen Geest!
Iake. Hoe ben ick dan gestorven?
Is dat geen Doodt-cleet, oft is myn gesicht al ree bedorven
Door Ouder-dom? wel neen dat en can niet syn?
(785) Wel ben ick eenen Geest? oft ben ick Iakemyn?
Oft droom ick? oft ben ick met de rasende Corts bevangen
Wel hoe! toch gaet dat soo? ick ben in groot verlangen
Wie ick syn magh, oft ick Doodt, oft Levend’ ben?
Want k’en betrou my niet, dat ick myn selven ken.
(790) Maer ick vrees, dat myn Lichaem Doodt, en verstickt,, is
En ben maer eenen Geest daer jeder af verschrickt,, is
Dat bleeck, oock in myn Huys, myn Meysken liep oock van my wegh,
En noch Gebueren me: och ick ben Doodt hoe icker tegen segh.
[p. 240 (= 250)] Gulsigheydt
Dan ick peys dat mynen Guyt my heeft comen vermooren
(795) Ick moet van de Gebueren, hier bescheet af hooren.
Gebueren! gebueren! Kyckt eens uyt! gebueren! gebueren staet by!
Kyckt eens uyt! ick ben Iakemyn, ey doet soo veel om my!
Och, nu sien ick wel dat ick voorseker Doodt,, ben
Nu my niemant en hoort, daer ick in sulcken noot,, ben
(800) Want ick gheloof dat de Levende, geenen Gheest spreken en hoort.
Daerom t’is verloren moeyt, al schreeu ick brandt, oft Moort.
Hier com ick aen bescheet: ick hoor daer Menschen singen,
Ester. Sa met een Lieken soo gelyck aen’t springen.

Silvester, Heyn, Hans, And’uyt, al dansende, en Singhende.

Hoe wel men somtyts Droefheydt maeckt
(805) Hoe wel men somtyts Droefheydt maeckt
Seer dickvils weer aen Vreught gheraeckt
Hy seyd’ roeltjen
Dickwils weer aen Vreught gheraeckt
Met boeltjen

Sy stellen hun alle in verthooninghe, als sy de Geest sien.

Ester. (810) OCh, och, och,
Heyn. Ey, ey, ey,
And’uyt. Wat voor schrick comt my aen?
Hans. Ick besweer u gy Geest, dat gy sult van hier gaen.
Iake. Syt niet vervaert. k’en begeer u maer aen te spreken.
Silv. Och cost ick my jevers in een gadt steken.
Ester. t Is een straf die ons overcomt,
Hans. Och Geest gaet deur
Ester. (815) Ick sterf van vrees.
And’uyt. Het sweet breeckt my uyt, van achter en veur.
[p. 241 (= 251)] Gulsigheydt
Iake. Ben ick dan Doodt? ey wilt my dat seggen.
Ester. Och ja, ick heb u helpen op het Strooy leggen.
Iake. Ick ghevoel my nochtans Levend’: seght de waerheydt, hoe ist?
Heyn. Ghy syt Doodt Vrouw’ gaet leght u weer stillekens inde Doodt-Kist,
Iake. (820) Gy Moorder soude my soo Levent gaen in d’Aerd’ douwen?
Heyn. Sellementen cost ick oock myn Backhuys niet houwen.
Hier crygh ickse op’t Lyf,
Heyn, en Iakemyn loopen d’een syd’ van’t Thoneel in, en d’ander uyt.
Iake. O gy bengel, ô gy Fiel.
Heyn. K’en seyd’ het niet uyt quaedt Wyf, neen seker by myn Ziel.
Silv. Toch dat en is geenen Geest, s’en moet maer hebben flau,, geweest.
Ester. (825) Sy heeft nochtans alle sins soo blau,, geweest.
Iake. Nu Buffel blyft staen, loopte voor u Vrouw?
Heyn. Neen, k’en loop maer voor den Bietebou.
Iake. Gy Droncken swyn, gy syt eenen Fiel, der Fielen,
Krygh ick u onder myn Handen ick sal u begudt vernielen.
Heyn. (830) Ey Vrienden staet my by,
Hans. Hoort, eer gy ons naeder comt, soo seght,
Oft gy Mensch, oft Geest syt.
Iake. K’en wetet niet te recht,
Wat dat ick ben, dan wildet weten, en u selven niet bedriegen
Soo tast my aen, en soo gy my voelt, ten can niet liegen
Soo ben ick Mensch, want eenen Geest Vleesch noch been en heeft.
Silv. (835) Tast haer jemant aen, de Vrou spreeckt heel beleeft.
Hans. Toch ick niet,
And’uyt. Ick oock niet,
Silv. Dat sal m’ons noch verwyten
[p. 242 (= 252)] Gulsigheydt
Heyn. Ick sal’t selfs doen, met conditie, van niet te crabben, oft te byten.
Iake. Soo gy maer vred’ en begeert, sult ghy altyt in vreden syn
Heyn. Soo gy noch leeft, ick sal (ach lieve Iakemyn)
(840) Myn leven al soo stil, en degelijcken dragen,
Dat gy noyt sult reden hebben, over my te clagen.
Iake. Ist dat ghy dat meynt soo vergheef ick u al datter is geschiet
Heyn. Soo geeft my dan u Hant,
Sy gheeft de Handt, en Heyn tast naer de Pols.
Iake. Ick ben Doodt, doen ick niet?
Heyn. Uwen Pols, slaet noch, u Hert dat clopt noch, ghy syt noch in’t Leven.
(845) Och Lief ick ben soo bly, k’en souwer gheen duysent Gulden om geven,
Iake. Ist dat g’u nu wel draeght, soo maeck ick u alle myn goet,
Heyn. Gy sult den besten Man vande Weirelt hebben, soo gy dat doet.
Soeck, Lief gaen wy stillekens naer het Bed om u warm te decken.

Binnen.

Hans. Sulcken Klucht sal ick noch over langh vertrecken.
(850) And’uyt. wat dunckt u van die Doot, hoe stont u dat aen
And’uyt. Myn leden en myn Hooft, synder noch af bestaen
O drommel hoe vervaert maeckten my dat Iakemyntien
Ick wist eerst niet, wat het was, ick sacht voor een Beggyntien.
Silv. Wat? was de Vrou flau, oft heeft sy den Dooden gecopieert?
And’uyt. (855) K’en weet wat seggen ick bender uyt ghestudeert.
Silv. Ick can noch anders saeck, noch oock de myn doorgronden;
Het geen’ hy niet en socht, en dat ick socht, gevonden.
Ester. Een wonderlijcke saeck is desen Nacht geschiet,
Dat die de Straffe dreyght, noch de GENAEDE SIET.
LIEFDE DOET SORGEN.
G. OGIER.

[fol. 6π1r] Gramschap

Continue

[fol. 6π1v Gramschap: blanco]
Continue

[p. 243 (= 253)] Gramschap

DE

GRAMSCHAP.

SPEEL-GHEWYS VERTHOONT

Op de Kamer vande

VIOLIER.

Den 18. OCTOBER ANNO 1645.

BINNEN ANTWERPEN.

[p. 244 (= 254)] Gramschap

VOOR-REDEN.

GRammoedigheydt, dat can wel volgen uyt de reden,
Wanneer de Ziel ghequetst door onbetaemelijckheden
Moetwil’ghe lasteringh, oft slaeghen wederstaet,
En alsmen niet te wyt die Herts-tocht toe en laet
(5) Te voelen inde Wraeck van onversoenbaer willen
En vaerdigh is (om Godt) ons heftigheyt te stillen.
Maer die de Gramschap voedt, en hout by’t Vier noch brenght
En branden Asschen, van dat ander maer versenght:
Die loopen veerder dan de Reden hun can volghen
(10) Want als de dolle Wraeck door Gramschap op-gheswolghen:
Het Bloedt in d’ Aders kockt, en slaet den damp naer’t Hooft
Dan wordt den Mensch gheheel van’t Mensch-lijckheydt berooft.
En een ontembaer Dier, ghelyck in alle wesen,
Onredelijcker meer als Wolf of Beir te vreesen.
(15) Daer’s noch een Gramschap die gheen terghen en verbeydt
Maer weckt hem selven op met all’ onred’lijckheydt
En lockt een ander tot Grammoedigh teghenvoeren,
Al soud’ hy selfs de Deught daer konnen door beroeren
Te treden uyt den Stoel van haer Godtvruchtigheydt:
(20) Al soud’ de Gramschap Godts hem worden op-gheleyt
Om straffen Gram, door Gram: want niet en can hem binden
Aen iedts dat hem ghenoeght, dan, daer hy Gram can vinden.
[p. 245 (= 255)] Gramschap
Een sulcken booswicht comt verthoonen ons Thoneel
Van redenen vervremt, daer onbescheet gheheel
(25) Haer woon heeft in gheboudt, met Vloecken, en Vervloecken,
Een die de rust verstoort om sich daar in te soecken,
Die niet en leeft dan tot eens anders vrees’ en schroom,
En lichtelijck een Vrucht wordt van een dorren Boom.

[p. 246 (= 256)] Gramschap

PERSONAGIEN.

Dries, Eenen Bootds-gesel.
Neêl, Syn Vrouwe.
Kramer, A la-mode.
Lyn, Syn Vrouwe.
Bertrant, Eenen onder de aensienders.
Weert,
Sarsiant, Vande Wacht. Spreeckende gebroken Duyts op syn Walsch.
Gasper. Eenen ouden Man.
Een Hoere, Stom het Aensicht bewonden.

Het Thoneel is de Werff, en speelt met den Dagh.

[p. 247 (= 257)] Gramschap

GRAMSCHAP.

EERSTE UYTKOMST.

DRIES te Scheep gaende, NEEL syn Wyf, met synen Mael sack ofte VALIES dragende.

Dries. WAt wilde ghy-lie hier allemael hebben? wats u begeeren?
Hebde u Leven gheen Botsgesellen gaen sien, veeren?
Het schynt soo dit Volck hier staet en gaept over hoop
Datter wat wonders te beschicken is: ba g’heb u gaepen goeden coop.
(5) Als de Trompet eens steeckt dat de Bootslie moeten schepen,
Soo soumer vande Kaey wel duysent, vyf, oft ses, connen me slepen
Vande Kyckers: gy-lie syt gauwer als wy, om te comen sien naer’t Schip,
Maer om me te gaen niemant t’Huys: dan ist slip
Voor de maets: och! daerse daer gaen! daer sullense de Moort,, steken,
(10) Want t’is daer peryckel: dat is dat m’ulie al hoort,, spreken:
t’Is al tieterken taeterken, Pantoffel met plattyn,
Wilde wat Botsgesels sien? comt allegaer Botsgesels syn,
En vaert eens seven Jaer met de Duynckercksche Vrybuyters,
Dat syn Bootslie! schyt de rest, dat en syn geen Ty-muyters,
(15) Noch Ancker-vogels, noch leggers, met de Tou aen een vaste Kaey:
Neen bloet! alle Dagh op Capa de gryp, ô! daer ist fraey
Daer hou ick af datmen de Vyant altydt voor den bocht,, heeft
[p. 248 (= 258)] Gramschap
Soo heb ick thien Jaer gevaren, dat my geen Maent ghedocht,, heeft,
Want ick leef daer by, ô t’gaet soo happigh en braef
(20) Alsmen sy aen sy met den Vyandt vecht, en datmen pof paef,
Hout en capt met de Sabels inde Kaebels: sacker willighe Menschen
Hoe menigh heefter dat Kapperken van’t Hooft tot inde penschen
Overmits gehouwen: myn Tanden wateren ghelyck die van een groot-gaende Vrouw:
Als ick bedenck, hoe menigh Mast, hoe menigh Schip, hoe menige Tou,
(25) En Armen, Beenen, Lyven ick heb te gront doen sincken
Met al de Selderementen: jae k’heb wel helpen verdrincken:
Twee hondert Schepen, en Tachentigh wel verbrant:
K’hou veel van de Vrybuyters crygh, behalven hier te Landt,
K’lacher me, hier leetme gelyck een Bier-ton op haer stellingh.
(30) O Duynkercken! Duynkercken! waer ick op u Zee k’en had’ geen quellingh,
Dats u schult, ghy verbraste Hoer, dat ick hier op’t Schelt
Soo ligh en hoetel, Hy slaet haer.
Neel. Och Dries!
Dries. Och swyn, creegh ick voor u Gelt,
Ick verkoght u, al sou ick myn Leven gheen Speck,, schaffen.
Neel. Ay my, ay my.
Dries. Ick moet u soo wat tusschen hals en neck paffen.
(35) Ja, ja, gryst al: al datge gryst sulde niet pissen, stae recht
Hoe staet de Monck soo en sumpt? wat babbeld’ al seght,
Taetolf? set dat Back-huys inde plooy floeckx laet u grysen.
Wat preuteld’ al?
Neel. Niet,
[p. 249 (= 259)] Gramschap
Dries. Gy lieght,
Neel. K’wil seggen,
Dries. Wat?
Neel. Waer me dat gy cont bewysen
Dat myn schult is, datge niet op Duynkercken en vaert,
(40) Daer ick nochtans wel wou:
Dries. Wat woude wel?
Neel. Datger al langh gehangen waert.
Dries. O gy motsecop! ha daer, ha daer, eer ick begeer te hangen Hy slaetse.
Soo-sulde soo grouwelijck vlieghen van myn vuysten vangen.
Neel. Snytme met een den Hals af.
Dries. Alst my belieft.
Neel. Seght als ick derf.
Dries. Hout u Back-huys, oft ick bril u met eenen voedt, van boven neer vande Werf:
(45) Kickt noch eens; ick slingher u met den swanck, van achter,, over
In’t diep, en geef u daer den Vis verpachter,, over
Voor aes, in plaets van grou.
Neel. Wat hebde weer voor eenen boosen Duyvel in?
Dries. K’en heb noch geen quaedt gedaen, maer ick ben’t van sin:
Dat hem eens jemandt van Ulie moeyt, dat ick myn Wyf soo af beugel,
(50) Ick sny hem het Back-huys van een, jae maets, ick ben al een vremden teugel.
Neel. Maer wat doen u de Lien wie spreeckt u te na?
Dries. Ick segh het van te voren, op dat s’hun wachten voor scha.
t’Is noch een groote beleeftheyt dat ick hun com waerschouwen,
Behalven, dat icker al stommelinghs ginck onder houwen.
(55) Ick magh u slaen, en ick wil u slaen, en ick moet u slaen, al sou ick myn selven slaen:
[p. 250 (= 260)] Gramschap
Maer tot noch toe, en heb ick het uyt geen quaedt gedaen.
Neel. Uyt liefde peys ick,
Dries. Uyt louter liefde:
Neel. Soo hael de droes het Vryen,
Dries. Syn Man, en Wyf, niet een, conde dat overstryen?
Neel. Wel hoe comt dat te pas?
Dries. (60) Hoe comt dat te pas, hoe comt dat te pas: als ick heden morgen las,
Voor myn Adieu, en dat ick, my ginck bereyen
Om, oft het quaem, dees Reys vande Weireldt te scheyden,
Soo wou ick Penitentie doen, voor myn quaet dat ick heb gedaen,
En ten comt my niet te pas, soo moet ick u voor myn Penitentie slaen
(65) Want ghy en ick syn een, verdraeget geduldigh lyt liever de meeste als de minste pyn,
Oft ten sou my anders geen verdienste syn
Neel. Soo doedet uyt Devotie?
Dries. En afstant van myn Sonden.
Neel. De Goddeloose, hebben haest een treck ghevonden
Ja selfs uyt d’heyl’ge schrift, waer me s’hun boose saec
(70) Goedt maecken willen: och, och, wat schrickelijcker Vraeck
Sal Godt daer over doen! dan men can die Beesten met verveeren,
Wantse soo Duyvels syn datse met Godt geen deel en begeeren,
En soo duydense alle dingen, naer dat hun aenstaet
Den goeden is alle dinghen goedt, en den quaede alle dingen quaet.
(75) Och Dries! gy gaet soo quaeden Wegh in dolen:
En in den lesten Dagh en blyfter geen ding’ verholen.
Dries. Wel wyseremus, wel Hompelepomp, wel Stekebagh?
Wie peysden dat in u soo grooten Devotaris lagh?
[p. 251 (= 261)] Gramschap
Gy syt een fyn Vrou? en goedt, en schoon en allemaal gelogen:
(80) Waerde met twee Meulen-steenen in het Schelt ghevloghen,
O myn alderliefste Caronie, hoe lief had’ ick u dan!
Maer segh eens de rechte waerheyt? hebde niet eenen goeden Man?
Heb ick u niet uytermaeten Lief?
Neel. Gelyck een oudt Peert syn Moeder.
Dries. Ick heb u soo Lief! waerde maer een Ton met Buspoeder,
(85) Ick staeck den brandt in u: ick, ick, sout doen myn helsche Son.
Cupido! k’lach met Cupido, dat is maer een Coujon
Van den brandt in jemandt te steecken: ick sout soo cleiren,
Datme, noch teentjen, noch beetjen, van u, en sou connen vergeiren.
Neel, wat seghde nu van uwen Dries?
Neel. K’en segh niet.
Dries. (90) Wat hadde liever? dat ick u van boven neer vande Werf stiet?
Oft dat ick het soo de? oft dat ick u sné den hals,, af?
Oft u den Kop braeck? oft u een pil Regals,, gaf?
Kiest een van al: ick geef u Keur: t’is my even veul.
Oft ick het dus, oft soo doen: want ick ben soo braeven Beul
(95) In d’een als in d’ander: sa, sa, val aen’t kiesen,
Wy mogen hier niet draelen, en den tydt verliesen:
Corte expeditie van Justitie, die comt u toe:
Om, datge te Nacht gevesten hebt, gelyck een Koe,
Gy vuyl Blaes uyt! diende gy by de Man te slaepen?
(100) Hoe soud’ u dan hebben Aten wy dickwils Raepen?
Schiet nu eens Canon los, want ghy moet haest vande Ree:
Naer ons Schips recht, soo wel op’t Schelt, als op de Zee.
[p. 252 (= 262)] Gramschap
Neel. Doet datge wilt want ick sou liever Sterven als Leven:
Dries. Jet dat gy begeert en wil ick u niet geven.
(105) g’En hebt geenen liever, g’en hebt geenen begeer, om datge wout,
Datge Doodt waert, daerom wil ick niet, maer datge niet willen en sout
Dat sou ick doen.
Neel. Waerom vraeghde dan wat ick sou begeeren?
Dries. Wat seghde daer? gy Hey-bey? sulde ghy my commanderen?

Hy slaetse.

Neel. Soo soo botster al op, en slaet, datge t’leste slaet.
Dries. (110) Nu wil ick niet, om datge daer soo steegh staet.
O Wyf wat ick vergeten heb? gy sorgeloose
En bedorven maecksel.
Neel. Wat?
Dries. Myn Toe-backdoose.
Loop haeltse.
Neel. Wel. Sy gaet om binnen te gaen.
Dries. Ick sal hier blyven staen.
Neeltjen.
Neel. Wat isser?
Dries. K’en sien maer u goet Hert aen.
(115) Blyft hier ick sal eens selfs gaen loopen,
Want ick moet noch Toe-back onder wegen coopen.
Nu Kust m’eens peys, en syt niet meer gram:
Ick was wel geluckigh doen ick u voor myn Wyf nam.
Waerom keerde u Backhuys?
Neel. Waerom sou ick myn Tronie keeren?
Dries. (120) Dats waer. Eel Tronie moet ick segghen. ick sal noch wel leeren.

Dries binnen.

Neel. O dien Judas, dien dobbelen gront, dien Ypocryt, dien Teurck
Die leeft met my, al waer ick een Slaef, dien sellemensen Eurck,
Dien boosen Draeck, dien onwetende Buffel, wat doet die my lyen,, aen?
[p. 253 (= 263)] Gramschap
Altydt leet, altydt verdriet, en noyt verblyen,, aen
(125) Och jonge Dochters! jonge Dochters! siet dat g’u jonge Dochters hout!
O, men bestaeget houwen soo licht dat dickwils naer berout,
En alst te laet is: de Vryers syn soet, maer de Mans die sueren.
De Vryers, baeren soo veel vriendelijcke Ape-kueren,
Soo veel gestreel, en gevley, t’is al soet watter uyt pompt
(130) En alsme dan gehout is, het best datter uyt comt
Is gy syt een Beest, een botte Gul, een viggen,
Een Pry, een nuf, die uwen Nest onghemaeckt laet ligghen:
Van d’een, tot d’ander Weeck, ô dat ick soo ghebrilt ben met dees Laef?
Dat is de selve, daermen van te voren, schier syn Bloedt voor gaef.
(135) Dieme soo Lief had’, daermen voor den droes sou op een Kussen gebonden,, hebben
Daermen sou syn Ziel om in de Hel gesonden,, hebben,
Die soo schoon was, is dan, een leelijcke Heckx: en die soo goedt,
Soo heus, soo beleeft was, die is dan een quaedt stuck, en labsoet,
Die nievers toe en deught t’is al ets hier, ets daer, men hoort soo veel etsen
(140) Datmer wel eenen Babbelen Thoren sou connen me metsen.
t’Isser al inde Wegh, t’leter al over candt,
Isser jet misleyt, t’is terstont, ô dat heeft myn Dant
Gedaen, die haveloose Motsecop, s’en magh nievers haer Handen aen steken,
Oft sy doet altydt quaedt sy moet verliesen oft breken.
(145) Och datmen noch Meysens vint die peysen om een Man?
En noch dat ick niet op-gebrassen en can
(K’wou dat ick’t niet en wist) vintmer die de Knechts naer loopen:
[p. 254 (= 264)] Gramschap
Die de Knechts faveurkens, en alle dingen coopen,
Die de Knechts vryen, eer hun jemant van vryen spreeckt:
(150) Dan och armen elck weet waert haer lieght en ghebreeckt!
Sy peysen, die avontuert, die sal noch wel winnen:
Soo s’en achten, wat hun voeght, oft niet, die arm Sottinnen,
Die meynen dat hun voordeel doet: maer die schalcke Knechts
Die nemen al die vrientschap teenemael averechts:
(155) Sy duydent gansch anders, alst de Meyskens meenen,
En op het lest al niet, dan ick heb daer eenen
Die set ick lichtelijck by, ick heb hem pas te veel,
Ick meyn, had’ elck Meysken van hem, maer een cleyn deel,
Sy soudens soo beu syn, datse wel Mannen souden spouwen,
(160) En vervloecken den Dagh, datse peysden, om het Trouwen:
Doch geen Mans soo boos als den mynen, dat weet ick gewis:
Want ick twyfel, oft de Duyvel, oft hy, quaeder is.
Peyst eens, wat vrientschap dat wy t’saemen houwen?
Hy crabt, hy byt, hy nypt, siet dat heb icker af behouwen?

Sy thoont haeren blooten Arm.

(165) Siet die Lick-teeckens, die placken: myn heel Lyf door
Ben ick soo ghestelt: ick ben somtydts als een Lazarus Mensch, van voor
Tot achter, t’is niet om seggen wat ick moet verdragen?
Wee my! wee my! qualyck t’Eten, en t’Hert vol slaegen
Dat is dagelijckx Broodt, en mynen ordinaer.
(170) O! Heer daer ick over hondert Jaer sal syn, dat ick daer nu waer,
Ha de Hel en sou my niet quaeders (als ick nu ly) bewysen,
Ick magh hier op de Leugen-banck myn Hert eens uyt gaen grysen.
[p. 255 (= 265)] Gramschap

A la Mode Cramer, BYKOMINGH.

Cramer. HIer heb ick wat wonders wat nieuws, van Catalonien,
Van Duytslandt, van Engelandt, van Japonien:
(175) Wat wonders wat nieuws, hier heb ick oock Liedekens met hoopen
Voor Meysens, en Knechten, wie wilter wat coopen?
Sa maeckt de Cramer los, k’heb hier voor elck geriefs,
En het oudtste dat ick heb dat is wat wonder wat nieuws
Hier heb ick wat wonder wat nieuws van particuliere Posten,
(180) En die het weten wilt, moetet hem Gelt laeten costen:
t’Is soo nieuw’, dat het oudt is van nieuwigheyt:
En het is het nieuwste, nieuws, datter over langh is gheseydt.
O de Lief-hebbery is uyt! hier heb ick oock al nieuw-backen,
Al nieuw backen, sa onder seven, oft boven seven, wie, wie, cander placken?
(185) O die de Brugh aen Kroonen borgh Poort heeft begeirt
Dat en is myn Vrient niet, want ick ben sints ten achten geteirt,

In dit voor Iaer wert de Brugh verleyt.

Want ten is hier, nu, op de Werf geen neeringh,
Noch gery, noch gerots, noch Broederlijcke vergeeringh:
Hier’s niet te doen, de Liens hier ontrent die moeten vergaen,
(190) Oft de Huys-heers moeten hun Huys-huer wel dapper af slaen.
Afslaen? ja afslaen? dat’s niet want de Huys heeren
En sullen gheen groote Huer, in een cleyn willen verkeeren.
Spreeckt hun eens van afslaen sy seggen tot besluyt
Staeget u soo niet aen? soo treckter daedelijck uyt,
(195) En den Huerlingh, weet soo terstondt gheen Geldt op te brengen:
[p. 256 (= 266)] Gramschap
Soo moet hy dier Huys huer, sonder neeringh, ghehenghen:
Want den Huys-heer, wilt betaelt syn, eer m’een stack ruert,
Soo comet dat den Armen hals syn Huysken veel te veul huert.
Den droes, mocht soo bedyen, maer ick ly, een schaey, der schaeyen:
(200) K’en weet niet waerom, dat, dat, tot myn achterdeel soo is geraeyen
Dat de Brugh van hier aen Kroonen borgh Poort moest syn geleet?
Maer waer heb ick het verdient? k’heb niemandt ooydt misleet:
Noch misdaen, en men gaet my, daer soo afronteren,
Soo dat ick nu mynen tydt moet verpoltronneren.
(205) Hier pleeght voor my een goude Weireldt te syn, hier quam,
Een Schipper, daer een Bootsgast, daer een leegh-ganger, die onder oft boven seven nam
Oft capten eens, t’was, sa blindelinghs neem ick dat in dryen,
Sy brochten my t’Gelt al gingen set uyt anders Borsen snyen:
Dan ick vont Rechtveerdigh, maer nu ist met my al ghedaen,
(210) Nu moet ick draeghen, en sleypen, de Stadt op en neer gaen:
En al om cleyn gewin: ick ben de Kraemery
Soo beu, dat ick ben van sin onder de Soldatery
My te begeven, ey my, hier een luttel gerust.

Hy gaat op de Leughen-bank sitten.

Wel Vrouken? waerom krytte? nu, syt gesust.
(215) Ist peys ick, oock, om dat de Brugh van hier,, is?
Soo kryt ick wat me: oft kryte om dat u t’kryten plesier,, is
Want de Vrouwen hebben, dry traenen, van blyschap, droefheyt, en bedrogh.
[p. 257 (= 267)] Gramschap
Neel. Doeget gy Borse-snyer?
Cramer. Borse-snyer?
Neel. Iae Borse-snyer? dat segh ick noch?
Wat wete gy te seggen vande Vrouwen? gy Leunes
(220) Spreecktme noch eens te naer: soo cryghde wat op uwen Teunes.
Cramer. Iae Moeder syde gy soo liberael?
Neel. Ia ick ben heel milt,
Cramer. Die veel geeft, die veel sneeft, die nu ryck worden wilt,
Die moet syn duymken inde vuyst houwen:
Ten verwondert my niet met al en hebde niet veel behouwen:
(225) Want pover, en berooyt, die comen lichtelijck
Ontrent een milde Borst.
Neel. Wat weete, oft ick Arm ben oft Ryck?
Cramer. U vodden die ghy aen hebt, al quamense op alle Merten,
En syn gheen Schellinck weert: maer wat voor sotte perten:
Gy ryck syn? die wat heeft die thoonet haest met syn pracht,
(230) O gy moet u fraeyer Kleên wilde Ryck syn geacht,
Nu passeerde voor Arm.
Neel. Heb ick u (gy broetsel der Fielen)
Over myn Armoey geclaeght? gy Kermis-sot, flus sal ick naer u Luysen grielen
Spot met u geboeft maer met geen Eerlijcke Vrou
Gy lackspit.
Cramer. Lackspit,
Neel. Iae, lackspit. wat ist nou?
Cramer. (235) Lackspit?
Neel. Iae lackspit, en ick sal’t blyven seggen.
Cramer. Moet ick waerentigh eens myn Kraem af leggen:
Neel. Wat sout dan syn?
Cramer. Ick sou.
Neel. Wat soude snapper!
Cramer. Doen
[p. 258 (= 268)] Gramschap
Verantwoorden dat gy my lackspit heet.
Neel. Neen u fatsoen
En wyset niet uyt? maer siet, wat syde meerder als eenen Lacker?
Cramer. (240) Ick ben een gehoudt Man.
Neel. Gehoudt Man? Man? ick Kacker
In met verlof in sulcken Man? wie was soo Sot
Die u nam eenen Iongen?
Cramer. Myn Wyf is seker niet bot.
Neel. Dan veel nemen soo wel jonge loeren,
Om te wesen soo geveysde, Eerlijcke Hoeren.
Cramer. (245) Kleirde gy’t dan oock soo?
Neel. Gy Guyt spreeck ick van my?
Cramer. Als gy’t selver doet dan syder zelver by.
Wat wilde van ander segghen, dat heeft juist gheen claerheydt
Maer van u selven weette de naeckte waerheyt.
Neel. Gy dat seggen! gy, gy? Set de Valies neder.
Cramer. t’Is maer geck, Sy vechten t’saemen.
Neel. Nu ist maer geck.
Cramer. (250) Wat quelme dit Wyf ick bril u met dien Stock in uwen Neck.

DRIES BYKOMINGH.

Dries. HY dit is wat raers, lustigh Kramer, lustigh Vrouken,
Kis, kis, kis, kis, sa, sa, teu, teu, teu, noch een douken.
Lustigh, Corasie, gevet niet op Cramer, bytse inden Kam.
Neel. Dries helpt my,
Dries. Och ick en ben op hem niet gram,
(255) Hacket gy af, sa, kis, kis, kis,weer eens aen’t crabbelen
Neel. Suldet noch seggen?
Cramer. Sulde noch naer myn Back-huys grabbelen?
Neel. Isset u leet?
Cramer. Hebde berou?
Neel. Datget noch eens seght,
[p. 259 (= 269)] Gramschap
Cramer. Datge noch eens slaet,
Dries. O dat heget cael als het soo aen een slabacken gaet,
Sa Wyf leent hem een Klinck, ick sal u flus een weer gheven.*
Cramer. (260) Hoort, ick sal u seggen, hoe’t by quam, ken hebse niet misdreven,
Dan ick,
Dries. Swyght, want ten roert my niet, dat’s voddery, just
En moetme geen oorsaeck hebben alsmen vechten wilt ick vecht als’t my lust.
En soo geloof ick datse oock doet, maer Wyf
Ick meynden datge een ander Keirel waert voor u Lyf
(265) Sa, sa, noch eens aen, tot mynder eeren teu, teu, teu, teu,
Neel. Ten lust my nu niet.
Cramer. En ick ben dat verkeeren beu, beu, beu, beu,
Dries. Wilde niet vechten?
Neel. Neen,
Dries. Gy oock niet?
Cramer. Neen!
Dries. Wel onthoudt.
Dat ick’t U lie uyt sal wedden, datget dan wel willen sout:
Datget ghedaen had’, wilde niet? maeckt Ulie van de Werf,, deur,
(270) Och vecht, oft ick ghever u elck eenen rooyen Kerf,, veur
Al dat hier comt dat moet vechten.
Cramer. Wanneer is die Wet
Soo opgecomen?*
Dries. Ick begeert soo, die heb selfs geset.
Cramer. Ick com hier nochtans om wel te vercoopen
Dries. Soo magh ick u voor een onweirt Gastjen binnen laeten loopen.
(275) Vercoopt dan noch al, wat is dat? soecktge daer me gewin?
[p. 260 (= 270)] Gramschap
Cramer. t’Is wat wonder wat nieuws.
Dries. Isser oock al van vechten in?
Cramer. Ia maer t’is al te doen in Catalonien
In Duytslant, in Engelant, in Iaponien,
t’Nieuws van hier te Lant wort noch gedruckt.
Dries. Soo Leugenaers
(280) Wilde wel vercoopen comt by de Antwerpenaers
Die moetent toch al weten, ô de Druckers van tydingh en Coranten,
Die vinden soo veel nieuws-gierige Oliphanten
Datse geen Leughens ghenoegh en weten te brenghen voor den dagh
En daerom druckense ryp, en groen, al dat er comen magh,
(285) De Pers die verdraeget, en gylie begeeret, maer mocht ick drucken,
Ick druckten inde vod’ Meulen al die Coranten in hondert duysent stucken:
Want t’is een al wetery die selden waerheyt raeckt,
Die blyschap sonder reen, en werr in d’Hersens maeckt
Cramer. Wel ghy pryst myn goedt, wie sal’t nu willen,, nemen?
Dries. (290) Ick moet hun, soo wat uyt lachen, en u te brillen,, nemen.
Hy, gy Corantiers! waer syde gy schreeuwers? comt uyt den hoeck!
Hier gy snoepsters, hier heeft hy oock Caneel-Koeck,
Sa Iongers, onder oft boven seven, och altemael die gecken,
Die worden hier Ryck, al en verkochtense maer Solverstecken:
(295) Sieget aen Vrouken lief, en aen syns ghelyck,
Sy gecken al binnenwaerts, want sy worden altemael Ryck.
Maer dit, is een Bambots, die trotst alle Cramers:
Dat waer een Beest, k’wil seggen een Geest, voor de Rethorycke Camers.
[p. 261 (= 271)] Gramschap
Neel. Dan waer hy Vet, als hy oock een Rethoryck was.
Dries. (300) Wat beliefde, wat seghde? wat gy meir, ick bras
U voor de snuyt, als gy van Rethoryck hoort spreken,
Dan moete nygen, en ick, sal myn Been uyt steken.
K’moet een schelm syn, roert u Backhuys eens van den Rethoreer,
Want ick u niet daedelijck en herkebouseer.
(305) Ick sou u daer doen met den Rugh teghen die Kraen keeren,
En u daer met een Loot vyf, oft ses, vereeren.
Neel. Dat waer een cleyn dan waer ick t’seffens Doodt
K’ontsien dat min als, al dat geslaen, en al dat gestoot.
Dries. Wel wat is dat voor gherucht? men gaeter Allermen:
(310) Daer moet ick by syn daer moet ick onderschermen,
Neel. Maer blyft hier,
Dries. Laet my gaen
Neel. Blyft hier en gaet toch Scheep.
Dries. Laetme gaen oft ick geef uwen lesten Dooy neep.

Dries, en Neel binnen.

Cramer. Daer gaeter een paer, Heer, hoe wel syn die by malcanderen!
t’Waer jammer moesten die van gaeyken veranderen,
(315)Wat een lief Geselschap heeftme aen sulcken Volck?
O duker, daer hongh m’een geweldige duystere Wolck
Boven t’Hooft, dan die buy is over, maer k’en heb niet vernomen,
Van Lis, myn maet-in, sy had’ geseet hier te comen.
Souse wel vreesen voor myn Vrou? kyck, kyck, hier leyt een Valies,

Vint de Mael.

(320) En s’is vol Kost, ô die sal toehooren aen dien dullen Dries
Hy moet oock t’Scheep, en dit is remedie tegen den hongher,
Wat wil ick hier me doen, wil ickse laeten liggen? neen ick gonger.
Beter me t’Huys, och dat waer een Spel dat ick om geen Gelt aen en gongh,
[p. 262 (= 272)] Gramschap
Want hier synder te veel, te veerdigh van Mondt, en te langh van Tongh,
(325) Hoe gauw souwense dat overdraegen, hou souwense dat stofferen,
Hoe souwense dat bewercken, hoe geestigh coloreren:
Dries mynen lieven Maet, sout syn, verstaede wel, k’heb daer gesien,
Verstaede wel, ick moetet u segghen verstaede wel, misschien,
Sal ick u verstaede wel, dat verstaede wel, doen weer crygen:
(330) Daer is verstaede, maer dat ick het geseet heb, verstaede wel, dat moeste swygen:
Daer ist verstaede wel, een verstaede wel, die u Valies gevonden heeft,
Het is verstaede wel, dien Craemer, die verstaede wel altyd op de Werf sweeft.
Ken cost verstaede wel, niet ghelaeten u dat te segghen verstaede wel?
Goeden Avont mynen Vrient, goeden avondt Dries, het gaed’ u wel.
(335) Och hoe Vet soudense dan syn, als dat soo waer geseet,
Want sulcken Volckx ghenoegen, in’t ghewelt van hun Tongh leet:
Hoe souwer dien verstaede wel, Scherm slaghs onder douwen?
Want verstaede wel, maeckt lange reden, en luttel onthouwen,
Verstaede wel is sonder Eynd’ en sonder begin:
(340) Men brenght verstaede wel alle sins te pas in.
Verstaede wel is een vraegh? verstaede wel is der Bottemuylen,
Maet stock, en Musyck voor de Uylen,
Verstaede wel is, voor een groodt Gat vande reden eenen Lap,
Verstaede wel is een Sententie voor den alle snap,
(345) Voor die schend’ Tongen, die het goedt swygen, en seggen het quaede,, wel,
[p. 263 (= 273)] Gramschap
Daer gaet geweldigh om verstaede? verstaede,, wel?
Want dat moet wel verstaen syn, maer van jemandts deught seggense siet
Ick seght, soo’t my is geseet maer k’en geloof het niet:
Want siet, dat het soo waer, siet men sout verstaede wel, syn veiren,
(350) Sien uytwysen, siet t’is al bedrogh, siet men salder af hooren, siet t’is een keiren
In haer Schel, maer siet, maer siet, sieget eens aen
Siet op het Eynd’, siet gy sult verwondert syn, siet hoe’t noch sal gaen,
Siet ick hebber al een locht af wegh, en soo reysen siet en verstaede wel.
Ge maggers als Gebruers te saemen naer de Hel.
(355) Siet ick gaen hem syn Mael weerdraeghen, en sal my al wat spoen,
Want ick heb met veel langh Tongen en met een moedtwilligen te doen.

Binnen.

TWEEDE UYTKOMST.

NEEL.

Neel. IS het mogelijck! is het mogelijck! och s’is verloren,
Ick ben de Valies quyt! och ick vrees den Thoren
Van mynen dullaerd’! wat sal ick gaen doen: wat raet?
(360) Dat comt met dat Schelms gherucht dat daer was op de Straet.
Daer heeft een Meysen een sne in’t Backhmys gekregen
En dat maeckt al’t laweyt en ick gemisten onder wegen
Ons Valies. och ick gaense soecken en vind’ ickse niet
Soo loop ick ter Stadt uyt, datmen van my en hoort, oft en siet.

Binnen.

[p. 264 (= 274)] Gramschap

DERDE UYTKOMST.

LYN CRAMERS VROUW.

Lyn. (365) HE, he, he, he, ick lach my te bersten! maer en sou ick niet, en sou ick niet,, wis
Ick sal noch seven Iaer naer myn Doodt lacchen, om dat het soo geschiet,, is.
Och, en sou ick niet lacchen! hoe heb ickse daer gehadt!
He, he, he, he, wat een gherucht wasser terstondt inde Stadt!
O die Hoer! ick hebber soo dickwils op uyt,, geweest
(370) Maer nooyt geluckt, t’is altydt slechten buyt,, geweest
Ick quam altydt met de Kous op’t hooft, met waer van slechte stof:
Maer nu, quam ick rechts te pas, achter de Beurght-Kerck-hof,
Daer gaf ick de Hoer een snab, in haer Backhuys,
In de lenghde wel soo groodt als den Bril van een Kackhuys.
(375) Och ick lachme te bersten! daer is die Hoere Tronie gheschent,
Ick hebse wel leeren loopen, met mynen Vent
Soo moetmense hebben die Karonien, die viggen,
Die de plaatsen beslaepen daer de Vrouwen behooren te liggen,
K’heb nu u Backhuys soo doorhackelt en getrapaneert,
(380) Datge nu meer voor een Monster als voor een Mensch passeert:
Die nu sin in u heeft die moet wel Vrouwen ghebreck,, hebben
Altoos ik hoop van mynen en sulde niet meer treck,, hebben.
Drilter nu noch me, loopt hem nu achter t’Gadt
Gaeter me Tierelieren over de Vesten van de Stadt
(385) Gelyck oft gy Vrou en Man waert, ick moest lyen
[p. 265 (= 275)] Gramschap
Dat hy u gelyck syn Vryster allen Avonden ginck Vryen,
Want noyt sou hy geslaepen hebben oft hy had’ voor by u Huys gegaen,
En maeckten hy wat nieuws, dat moest u eerst aenstaen
Ick was een O in’t cyffer, en ’t scheen dat gy syn Afgodin,, waert
(390) Daerge nochtans een Broetsel syt oft gy van een Duyvelin,, waert
Vol Fiele trecken; elcken Lonck die gy laet is een genster uyt de Hel,
Elcken trap die gy treet is een Tooverin gestel,
De woorden die gy spreeckt, syn Trommel-slaegen
Om de Mannen voor den Droes met duysenden te jaegen.
(395) Spreeckt nu want ghy hebt nu een Backhuys ghelyck den doorganck van een Kerck,
Van d’een Oor tot just aen d’ander: t’waer nu maer half Werck.
Om een Broodt van vieren in te rollen sonder canten te geraecken
t’Is jammer dat m’u Backhuys toe moet naeyen, oft met Werck toemaecken.
He, he, ick lach my te bersten, he, he, he,

NEEL BYKOMINGH.

Al soeckende naar de Valies.

O Heer! ô Heer! Heer och!
(400) Wat laweyt sal dat noch syn?
Lyn. Ick lach my te bersten!
Neel. Lachte gy’er me? gy mooght wel toch.
Lyn. En sou ick niet lachen?
Neel. Sulde gy noch lachen, met een andermans lyen?
Lyn. Die geen verdriet en begeert die moet’er hem voor myen.
Neel. Soo wete gy’er af? ick hebse hier laeten staen.
Lyn. Sou ick’t niet weten? ick heb het selfs gedaen.
[p. 266 (= 276)] Gramschap
(405) Iae, jae, ick begeer dat wel te weten.
Neel. Waer hebdese gelaeten?
Lyn. Achter de Borght Kerck, daer vond’ ickse op s’Heeren Straeten.
Neel. Dat en is niet waer, want ick wetet wel ick lietse hier.
Lyn. Ick hebse daer gevonden, en ick en dedet met geen Rapier,
Maer met dat Mes.
Neel. Wel, wat sal hier comen? hoe! soude my noch dreygen?
(410) Ick spreeck maer voor’t myn want s’is my eygen:
Wat onbeleefde Pry syde ghy? flus gaen ick oock om een Mes,
En ick stubbel tegen u.
Lyn. K’en toon maer, dat ick die brauwe Tes
Daer med’ sulcken lustigen dweerse sne heb gegeven,
Neel. Hebde gy ons Valies in stucken gesneen?
Lyn. Heetse Valies? daer’s niet me bedreven
(415) Oft sy Lis, oft Valies, heet, dan ick hebt gedaen wat ist nou?
Neel. Wat letten u de Valies?
Lyn. Lettense niet? foy gy syt een Vrou:
Foey schaemt u, dorfde gy’er comen voor spreken?
Neel. En waer is de Kost dan, diêr in heeft gesteken
Lyn. Weete wel wat gy vraeght worde Dul, oft Sot?
Neel. (420) Worde gy Dul? wat quelme die Havergeyt, ten is geen spot,
Ick salse tot een Negen manneken toe, doen betaelen.
Lyn. Voor een Hoer betaelen? voor een Hoer?
Neel. De droes moet dat Viggen haelen.
Ben ick een Hoer? gy mooght een syn, wat Hoere stucken heb ick gedaen?
Lyn. Ick spreeck van haer, en dat en gaet u niet aen.
Neel. (425) Gy seght voor een Hoer betaelen? hoe condet platter seggen.
Lyn. Liever dan dat ick betaelden, ick souwer noch een sne by leggen.
[p. 267 (= 277)] Gramschap
Neel. Ghy moetse wel betalen, ghy syt in een Stadt van Recht,
Lyn. K’en salse niet betaelen: ick lach met al datg’er tegen seght.
Ick had’ reden ghenoegh, ick sal’t voor Recht wel toonen,
(430) Alst te pas comt; soo, soo, moetmense loonen!
Waert noch te doen, ick deedt noch, ten is my niet leet, dat ick ’t dé.
Neel. Hadtse heel gelaeten, waerom gaefdese een sne?
Lyn. Vraeght haer dat.
Neel. Wie sou ick het vragen, de Valies?
Lyn. De Valies, ja Valies vraeget die, men geeft dat Volck wel vies
(435) En vremde Naemen:
Neel. Nu merck ick, dat ick heb een gevonden,, daer
Het Hoogh-tydt aen is, datse wel vast gebonden,, waer
t’Is dweepery! maer Vronken g’en syt niet wel wys,, man.
Lyn. Maer doen ick Sottin? doet my beter onderwys,, dan.
Al dat ick van Sottigheydt wegh worp, wilt dat voor wysheyt op raepen,
(440) Maer gy syt een Sottin, oft een Koppelaers, die by gehoude Mans slaepen
Dat gy die voor spreeckt.
Neel. Ick gaep hier tegen eenen Oven, tet
Ick magh eens gaen sien, oft Dries, de Valies, nieuwers en heeft geset.
Want dit’s een straetjen sonder Eynd’ en een sinneloose labben,

Neel binnen.

Lyn. He, hoe meyndense daer myn Tongh te comen schrabben?
(445) Die was uytgesonden om te hooren oft ick niet
Belaeden en was, he, he, ick lacher me, waer’t niet gheschiet,
Ick soudt noch doen, he, he, sy meynden dat ick sou Gelt beloven:
[p. 268 (= 278)] Gramschap
Jae datse daer naer wacht, isse met den dunck bestoven
Datse by my comt, ick salse wel eenen Veéger gheven te leen,
(450) K’wil segghen, een wel ghemaeckte Veégh, by de ander noch een.
Men moett’er soo al met de vuyle Voeten deur,, gaen
Want die schaemteloose Hoeren laeten hun veur,, staen
Dat het soo Eerelijck een Hoer, als een Vrou, is te syn:
En de Hoer, en de Pol, heeten Nicht en Cosyn.
(455) Hoe menige synder die Eerlijck voor de Werelt schynen
Die in hun Sonden vroeten, gelyck in het slyck, de Swynen.
Maer een beclaeghelijck dinghen sien wy daegelijck ghebeuren,
Dat de Moeders, met hun Dochters, gaen uyt leuren,
t’Een Motcas in, en d’ander uyt, en verhueren hun Dochters Lyf,
(460) Tot alle Schelmery, en Fielen tydt verdryf:
Hoe menige die hun Huys schier Princelijck stofferen,
Met de winst, die de Dochters in brengen met Hoereren:
Hoe menighe Vaeder, en Moeder, die maer op winst en let,
En leenen gehoude Mans, hun Dochters, hun Kaemer en hun Bedt.
(465) Dat elck eens over-peyst oft het soo niet en gaet inde Weireldt.
Hoe menigh gaeter bestrickt, bevod’ en bepeirelt
Met de schencken van haer Pols, en om haer Peirele Snoer,
Soo wiltse Eerlijck syn, al heeftse gheen hair hoe cleyn, oft t’is een dobbel Hoer
Ten maecket niet Eerlijck, maer’t doet wat Eerlijck toonen,
(470) Want jeder wilt de Rycke meer, als d’ Arm’ verschoonen:
De Optoeyery, stelt de Mensch in twyfel, want wie gist,
Ooyt dat men Dreck besluyt in een Overgulde Kist.
Maer de cleyn Arm Hoerkens, dat syn ongheluckighe Pryen:
[p. 269 (= 279)] Gramschap
Die maghmen slaen, en stooten, en snyen, die maghmen steecken en snyen,
(475) Die moeten (spyt hun Back-huys) bekentenis doen van hun Fieltery:
Dat blyckt wel datment doen magh, sieget maer aen my
K’en haeyt van een groote hoer (k’laet staen gedaen) niet dorven dencken,
Want dan sou ick groote Pollen teghen hebben, en die connen al schencken
Sonder te storten, want t’is al groodt Hoeren groodt Crediet,
(480) Maer op de cleyn en pastme niet.

DRIES BYKOMINGH.

Dries. GAnsch slabberementen sagh ick myn leven een Sné, soo isser dat een!
Lyn. Die couter oock al af.
Dries. Ick meynden dat in de Stadt geen
Soo Princelijcken Wyf en was, die sulcken dinghen claren sou.
Lyn. Iae Vriendt datge nooyt ghemeynt en hebt dat siede nou:
Dries. (485) Weete wel wat ick meyn?*
Lyn. Dat die Hoer, in haer Back-huys, die rooy vaen,, heeft.
Dries. Dat’s waer, dat meyn ick. maer weete niet wie’t gedaen,, heeft?
Lyn. Jae toch.
Dries. En isset oock een Vrou?
Lyn. Iae.
Dries. Soo ist noch soo geschiet.
Men seyd’ my, dat t’een Vrou was, maer k’en gheloofdens niet.
(490) Ick sagh de Hab’ soomense leyden om te Barbieren:
Wantm’er niet en sou, met eenen Waegen, met twee Peerden door swieren.
[p. 270 (= 280)] Gramschap
Soo laet ick my hangen: hebde gyse niet gesien?
Lyn. Ick heb’t gedaen.
Dries. Gy sout den Droes, wat soude misschien:
Lyn. Daer’s geen misschienen aen, ick heb het gevaeght dat vuyltjen,
Dries. (495) Ha gy syt een Vrou van d’ander weireldt! ghy syt een Orientaeltjen,
Maer mynen Sout-sack, en recht niet uyt:
Sy vocht flus, teghen den Alla-mode Kraemer, dien weepsen Guyt,
En s’en bedreef niet.
Lyn. Gy Moesolf, heeft hy u Guyte stucken bedreven?
Seght Smal-backes? wat hebde hem toe-naemen te geven.
Dries. (500) Al soetjens, al soetjens, gheeft u Tongh niet te veel Leir,
Eer ick u, dat gy flus d’ander dee’t, oock eens cleir.
Lyn. g’En hebt het Hert niet, begint eens, hebde in sulcken Pert,, sin,
Doeget, doeget.
Dries. Flus dou ick u met de Tromp van’t Roer het Hert,, in.
Lyn. (505) Waerom maeckte van mynen Man eenen Guyt seck?
Dries. Ist uwen Man? soo hebde gelyck, nemet dan maer voor geck,
Ick prys u, datghe uwen Man voor-spreeckt, dat syn Vrouwen,
Die de mannen soo door draeghen, en in Eeren houwen:
Ick heb daer oock een, die soudt oock doen, jae daer,
(510) Sy sou liever sien, als ick boven toegebonden waer.
Lyn. Mynen Man en is gheenen Guyt, en oft hy hem aen een Hoer misgaen,, heeft
Daer heeft hy niemant te cort me gedaen, dan, dat hy my gedaen,, heeft.
Dries. Vrouken gy spreeckt wel, comt gaen w’eens saemen te Bier,
[p. 271 (= 281)] Gramschap
Lyn. Dat sou ick wel doen, waer mynen Man maer hier,
Dries. (515) En of, com, com,
Lyn. Neen geensints en sou ick alleen,, gaen.
Dries. Ick heb hem strackx gesien daer aende ghevangen steen,, staen
Onder het Volck, soo het Meysen ginck tot den Barbier,
Maer ick drongh onder het Volck, wederom tot hier
Lyn. Soo gaen ick hem haelen,
Dries. Soude daer noch ontrent dorven comen?
Lyn. (520) Wel stoutelijck,
Dries. Soude?
Lyn. K’en hebber niemant jet genomen. Binnen.
Dries. Dat’s een Mannen Hert die wel voor de Hel om roof ginck.
Daer comt myn sleyp-lender, myn Pimpel-mees, myn Slet-vinck.

NEEL BYKOMINGH.

Neel. WEete van’t ongeluck wel? Dries. Ick wil u niet hooren,
K’hebt bescheet al wegh, Neel t’is met u al verloren
Neel. (525) t’Was door u haestigheydt dat ickse hier liet staen.
Dries. Ick segh u eens voor al, en spreeckt my niet meer aen,
g’En syt geen Vrou gelyck een ander.
Neel. En soudese dan quyt,, syn?
Dries. Quyt? dat k’soo geluckigh waer, t’sou noch eens goeden tydt,, syn.
Tot mynent: hadde maer van sterven een luttel verstandt,
(530) Ick waer een vande braefste Maets van’t Landt.
Neel. Ick docht dat gy de Valies had’ me genomen
Dries. Wat sal dit Sot-hooft, weer voor een Buy overcomen?
Wat isser vande Valies? wat comt u inde Cop vande Valies?
[p. 272 (= 282)] Gramschap
Neel. Isse dan niet verloren?
Dries. Verloren!
Neel. En doetse niet Dries?
Dries. (535) Hebde de Valies verloren?
Neel. Ick docht of gyse had’ me gedraegen
Dries. Isset wonder dat ick u dickwils Kuyp, met het Hert vol slaegen
Verdiendet niet wel? ha gy haveloose Pry,
My verwondert dat ick u niet terstondt de Stroot af en sny,
Neel. Ick peys datter de Craemer me deur,, is
Dries. (540) Gaet sieter naer. Schopt haer, Neel binnen.
Soo Dries met heur,, is
En sou niemant gelooven: maer al even wel
Heeftse niemant van Ulie gestolen? ick schel
Hem voor een Dief, diese heeft, en can ick’t achterloopen,
Hy salder begut hayr laeten, ick sal hem t’Vel afstroopen,
(545) Ja Gy-lie mooght allemael wel dweers op my sien:
Meynde datter nooyt Dieven en schuylen, onder Eerlijcke Lien?
Dan moeyet u die wilt: comt met u vyf, oft sessen,
Met Houwers, oft met Roers, met Vuysten, oft met Messen,
Ick ben een desperaete Ziel, die voor gheen Doodt en gist,
(550) Want ick heb t’Huys noch een Lyf, inde Kist.
Wie is den Dief onder Ulie? gans Donder
Wysme den Dief, oft ick schermer onder.
Waerom en spreeckter niemandt? oft hebde t’saemen compack,
Datge elck med’ deylen sult van mynen Knapsack?
(555) Waer is den Dief? hy is onder Ulie versteken?

Bertram eenen onder t’Volck.

Bertram. Wel gy Buffel moete gy ons lie te naer spreken?
Dries. Wie roert daer syn Backhuys?
[p. 273 (= 283)] Gramschap
Bertram. Ick moeyet my:
Dries. Syde gy den Dief?
Bertram. Gy mooght eenen syn,
Dries. O waer ick u daer wat by,
Ick soud’ u wel leeren in myn Reén vaeren.
Bertram. Wat soud’ uyt rechten*?
(560) Meynde dat ick u ontsien, ba hout hem daer! hy wilt vechten
Dries. Ick segh, hout u Backhuys, oft ick com aen u huyt.
Bertram. Maer siet dien grooten schreeuwer, ey lacht hem daer eens uyt,
Com, com, ick wacht u al, maer desen quaeyen,, Man
Dries. Ick moet eens sien oft ick dien Keikelaer niet ghepaeyen,, can
(565) Comt uyt den hoop.
Bertram. Comt gy hier.
Dries. Dat is een slecht bescheet.
Komt hier, hier hebben wy plaets, hier ist wyt, en breet,
Ick sou u begut, met dien snyer, inde Ribben douwen,
Datset met geen Mand’ Wiecken, vullen en souwen.
Bertram. Gy sout dat doen?
Dries. Iae ick.
Bertram. Den gedreyghden t’langhste leeft,
(570) Oock dreyghde d’onvervaerden.
Dries. Ist dat u de vrees niet bevangen en heeft
Waerom en comde hier niet, uyt het Volck, dat u daer blyft veur,, staen.
Bertram. Ey Vrienden maeckt wat plaets, laetme daer eens deur,, gaen,

BERTRAM.
Comt uyt het Volck op’t Thoneel.

Dries. Maeckt hem daer wat plaets want de Huyt die juckt hem wat,
[p. 274 (= 284)] Gramschap

SERGIANT.
Vande Borgherlijcke Wacht.

Sergiant. WAt wilse Gy-lie t’saemen doen, Vecht aen de Poort van de Stadt
Bertram. (575) Sergiant laet ons betyen,
Sergiant. Ick seg’ gy suls ou stillen
Ick en wil geen geveck,
Dries. En als wy Vechten willen
Sergiant. Gy suls ou schee oft ick sals ou met die Helbaerd’ tack,
Dries. Waer me moeyde gy u,
Sergiant. Ick wils’ my moey gans Krack
Schee ou, schee ou, schee ou, gy suls ou retireren
(580) Oft ick sals’ een van twee, Mafoy, strack conjoneren
Dries. Wat seghde?
Sergiant. Ken weet van geen wat seck, schee ou
Dries. Gaet van tussen, sa, sa
Sergiant. Wat redement is dit ick dou,
Soo waer als ick Leef, d’eerst die hem reur deur de Dermen
Dries. Beyt Sergiant gy sult dat noch bekermen,
Sergiant. (585) Doet wat gy wilt, dat voor ou, en dat, ick bens’ op myn,, Wacht
En al staeck, ick ou Doodt, het staet nou in myn,, macht,
En sonder eenigh draegen daer af te hebben.
Dries. Nu gaet gy naer u Wacht huys, sulde gy Lebben
En Commandeert daer wat, gy hebt hier op de Werf
(590) Geen spreecken, want al wat hier geschiet, geschiet op mynen Kerf
Gaet siet gy oft u Volck oock op de Sinternel,, staet
Tegen dat den Wachtmeester comt dat alle dingen wel,, gaet.
Sergiant. Waar me moeyde gy ou?
[p. 275 (= 285)] Gramschap
Dries. Waer me moeyde gy u, Uyl
Gy Back-beest, gy Bot-oir
Sergiant. Wel gy Raes-cop, gy Bot-muyl
(595) Wat weete gy te seggen van myn Wacht,, houwen?
Dries. Niet, dan datmen sulcken Volck moest inde Graght,, stouwen
Om Bruggen over te maecken, in plaets van Mutsaert, oft Fecyn,
Maer wat m’oock al Sergiant maeckt, wat oock al Sergiant wilt syn!
Wacht, myt u daer Sergiant spreeckt, Sergiant sal Oorden geven,
(600) Sergiant die moet ontsien syn, Sergiant sal’t al doen beven.
Groodtmaecker, albedryf, gy Treffelijcken Sergiant
Gy syt d’Eer van een Wacht, álias een schandt.
Sergiant. Het Vat geef uyt dat in heeft, ick magh swygen,
Want ick sou tegen ou, met spreken geen Eer krygen.
Dries. (605) Gy moest u Repetatie houwen als eenen Sergiant,
Sergiant. Ken wil myn Wysheydt niet setten tegen ou onverstant,
Ick bens te goedt, om teghen ou, te spreecken, of te Vechten.

Binnen.

Dries. Is dat den vrome Sergiant die soo veel uyt wou rechten?
Die dry Mans seven Armen af sou houwen! hy is soo benaut
(610) Hy cryght de Korts van Vrees, dat hem toch jemandt wat gaut,
En haelt den Barbier dat m’hem een Ader steeckt, den Armen druypen:
Maer gy syt een Man, gy souter begut op Kuypen,
Laet ons Maets syn.
Bertram. Seer wel, ick ben te vreen, wel aen.
Dries. Ick sou wel Vechten maer myn Coleur is teenemael overgegaen
Bertram. (615) Wat seghde?
[p. 276 (= 286)] Gramschap
Dries. Waerom dat gy u flus de saeck wout moeyen?
Bertram. Dat gy seyt dat wy Dieven waeren, ick ben daer van de goeyen,
Ouders toe, om jemant een hayr te cort te doen,
En dat moet oock, van allemael dees deghelijcke Lien vermoen.
Dries. Vergevet my degelijcke Lien, t’is my leet degelijcke lieden
(620) Dat Ulie degelijcke Lien, van my die bottigheydt gheschieden
Ick hou u voor degelijcke Lien: met verlof degelijcke Lien,
Maeckt u niet gram degelijcke Lien, dagh deghelijcke Lien,
K’en kender niet veel, want ick hebber selden gesien:*
Maer nu ist al degelijck waer ick d’Oogen op,, slaen.
(625) Ick ben nu soo beschaemt, ick sou wel op myn Kop,, staen,
Om niet gesien te syn, van al dees degelijcke Lien
Com naer de Herbergh daer sullen wy malcander eens door een Gelas sien.

Binnen.

VIERDE UYTKOMST.

Cramer met de Valies, Lyn syn Vrouwe.

Cramer. EN hebde gy dat gedaen? gy sytter heel fraey me, seker
Is dat van u bedryf? draeght nu vry uwen silveren Beker
(630) Naer de Lombaerdt, die gy nu eerst hebt gekocht,
Om daer me pack op te spelen, wat Droes heeft u daer toe gebrocht.
Datge dat hebt ghedaen, wat had’ u het Meysen bedreven?
Lyn. Och hoe is hy nu in’t gadt, omdat ick Valies een sne heb gegeven,
[p. 277 (= 287)] Gramschap
K’heb haeren Naem al wegh, al hebde gy’t my niet geseet:
(635) Valies heetse, hoe moet u dat spyten dat u Valies dat heet:
Die schoon Valies! daer gy my me quaemt braveren,
Gy moest peysen datger Goudt uyt sout distileren?
Ey siet de Keirel sien, och Armen t’is een groodt verlies,
Datmen sulcken onverwachten veegh kryght, in syn liefste Valies,
Cramer. (640) He, he, he,
Lyn. Hoe geweldigh gaet u dat lacchen ter Herten
Cramer. Wel Lyn, wel Lyn, he, he, wat sotter perten
Kryght myn Wyf gy Avesaeles, gy simpelteiren Truy
Wat cout al, wat raesd’ al? wat kryghde voor een Buy!
Hout u aen die Sottigheydt, en condet daer me afwassen*:
(645) t’Sal wel gevochten syn:
Lyn. Ick sal gaen lustigh Kis-cassen,
Over de Victorie, en hysen voor het eerst een gantsche Snel,
Ick hebbet u Valies soo langh ghedreyght, maar nu, heeftset wel.
t’Is een plaester voor myn Hert, dat ick die Karonie
De Lievery gaf, van een Hoere Tronie.
(650) En sytter soo Droef niet om, ghy cont u wel lyen met my,
Cramer. g’Hebt u dingen wel gedaen, gy mooght wel vrolijck syn, en bly.
g’Hebt het heel wel voor, ja t’is wel een geestigh dingen:
Maer als ghy daer eens Gratie, gratie, myn Heer, sult singen,
Te midden vande Merckt, en cryghen soo wat flick, flack,
(655) Met het Waepen van Antwerpen geloeyend’ op uwen sack,
[p. 278 (= 288)] Gramschap
Wat een Briscolen soude maecken, hoe sulde met u Voeten
Krinckele-winckelen: ja Wyf gy sulter aen moeten.
Lyn. Aen moeten? om een Hoer, sou ick daerom geraecken op’t Schavot?
Ick laccher me.
Cramer. t’Is een degelijcke Dochter,
Lyn. Uyt een Hoere Kot,
Cramer. (660) Wie meynde dat het is?
Lyn. Wie? u Valies u by,, sit
Cramer. Wat Valies?
Lyn. Als gy Jaer en Dagh by een Pry,, sit
Weete dan niet hoe sy heet:
Cramer. Valies, wat Naem is dat? daer’s niemant in de Hel die sulcken Naem heet
Lyn. Ick weet wel datse Valies heet want t’is my flus gheseet,
Al houd’ u soo geveyst ick geraeck al aende finaelen
Cramer. (665) Wie meynde Lis de Hoer:
Lyn. Ick meyn die gy ginckt haelen,
Lestent Savonts om over de Vest te gaen
Cramer. Wel dat was Lis.
En die gy de Sne gegeven hebt meynde dat sy dat is?
Lyn. Met reden.
Cramer. Docht ick het niet, dat, dat u meynen,, was
Had’ het aen haer ghedaen, dat waer eenen cleynen bras,
(670) Maer t’is een ander, t’is een deghelijcke Dochter van hier by,
Ick en kense niet, soo waer als’t is, dan de Lien seydent my.
Lyn. Och wat Raedt dan?
Cramer. K’en weets niet
Lyn. Ist te verdraegen
Heb ick niet quellingh genoegh comender noch al plaegen!
O Heer, wat sal ick myn Leven gaen doen, dat, dat een ander is geschiet?
[p. 279 (= 289)] Gramschap
Cramer. (675) Nu Sot-hooft, s’is het al selver, en verslaet u niet,
Lyn. Ey Coragie soo ben ick uyt alle myn lyen.
Cramer. Hadde ghy’t niet ghedaen ick haeyt selfs ghedaen men is van die Pryen
Nooyt ontslaegen, al heeftme van syn Sonden groodt Berou
t’Is ytem t’selve alsmer by comt, want de Lockmeesery van een Vrou
(680) Heeft groot vermogen om den Man te verleyen:
Maer gy hebt Remedie gevonden om ons te scheyen:
Want het sal nu een Backhuys syn, met eenen naet
Soo fyn, als aen een Bockx-maeckers Boere Wambas staet,
Maer oftmense elders inden Ommeganck sonde?
(685) O sy waer nu gheestigh voor den Knaptant van Dermonde
Want sy can nu gaepen, trots den Knaptant, knap, knap:
Sy souwense gagieren, want s’is een Meesterschap
Op haer eygen Hant, d’ander is Copy, maer sy, sout Leven gelycken.
Wyf dan souwen wy alle Jaeren dien Ommeganck gaen kycken.
Lyn. (690) Ghy geckter me maer Godt weet hoe’t Hert is ghestelt.
Cramer. Myn Hert is soo spytigh als een Giergaerts Bors, met Geldt,
Nu ick sien datter soo dapper om my wort gevochten:
Maer oftmer een Liecken af maeckten, en dat wy dat verkochten
t’Sou treck hebben?
Lyn. En dan wist al de Weirelt van u Fieltery.
Cramer. (695) Dat en is maer een cleyn pitsken schant voor my
Lyn. Dat dringhen de Mans soo deur datse daerom gheen Fielen,, syn
Al ist datse gheduerigh in’t Bordeel de Hoeren op de hielen,, syn.
[p. 280 (= 290)] Gramschap
t’Syn al fyn Mans al Leven sy in Over-spel,
Oock meynen sy voor Hun lie en isser geen Hel.
(700) Maer de Vrouwen gaen met de minste fout in haer verdoemenis
Soo de Mans seggen, om datter geenen waerom en is
Dat een Vrou jet doen magh: maer de Mans hebben eenen grooten waerom
Dat is, wat brillet u oft ick myn selven verdom:
Sy grenigender me als m’hun spreeckt van bekeeren
Cramer. (705) Hoort gy sout my te veel t’seffens leeren
Op een ander tydt oock wat: myn Memorie is te swack,
Lyn. K’docht wel dat u haest verdrieten sou als ick van u Saeligheyt sprack.

NEEL BYKOMINGH.

Neel. HIer is de Kramer, sa, sa, scheeter af, gans velten
Geeftse, geeftse gewilligh, langhse hier
Lyn. Haer sinnen gaen op stelten
(710) Syde daer weer Raescop? wat isser nu weer?*
Neel. Ick segh langht my de Valies oft setse daedelijck daer neer,
Cramer. Wie weygert s’u? spreeckt met beleeftheden
Lyn. Maer dat Wyf is Sot s’en gebruyckt geen reden
Dat ist Wyf die my sey dat u Hoer Valies hiet,
(715) En s’en droomt niet als van Valies, dan gy siet
Wat de Vrou gebreeckt:
Neel. Langh hier,
Cramer. g’En hoeftse my niet t’ontrucken
Ick en begeerse niet, Besiet de Mael.
Neel. Wel Mal-hoot seghme nu waer isse nu in stucken?
Waer heeftse een sne, waer is de Valies geschent?
Siet s’en heeft krencksel, noch mencksel, dan ghy hebt flus bekent,
(720) En ick segh noch, datmen u behoorden een Huysken te bespreken,
[p. 281 (= 291)] Gramschap
Inde Rotte-straet inde Poort om u daer in tydts in te steken
Lyn. Och ick moedt mynen Buyck vast houwen oft ick scheur,
Van lachen, he, he, he, och Moeder gaet toch deur
Oft gy sult my de Doodt aen doen, ick sou van lachen versticken
(725) He, he, he, ick meynden u die plaets te beschicken
En gundese my, ick danck u dat ghy my die Plaets niet en benyt
t’Is een teecken dat gy geen afgunstige Sottin en syt,
Cramer. Wel wat herbeckery is dit? hoe sal ick dit beduyen,
Lyn. Dat hoorde wel och Armen de Vrou kryght haer Buyen:
Neel. (730) Hebde ghy my flus niet geseyt dat die Valies een sne haey,
En waer isse gequetst siet daer
Lyn. He, he, hoe fraey
Gelyckt dat, heb ick geseet dat die Mael was gesneén
Neel. Ja, wat wilde seggen hebdet niet selfs beleén
Lyn. Maer hoort eens, hoort eens, hoort
Cramer. Wat bediet dat gefuyck en gestoot
Neel. (735) Wel daer aen siede wel wat dat het is voor een Wyshoot,
Lyn. Hoort als ick dat Meysen haey die Sne in haer Backhuys gedreven
Soo quam sy’t haer moeyen, sy wou my de Heer overgeven.
Sy woume de Quetsuer doen betalen, ba s’haeyt soo breet:
En nu spreecktse van de Mael, is dat niet schoon bescheet?
Neel. (740) Van wat Quetsuer, van wat Meysen sprack ick, ick sprack vande Valies die ick had verloren
Lyn. Wel de Valies en is dat t’Meysen niet?
Cramer. Wat Wyf s’heeft u geschoren
[p. 282 (= 292)] Gramschap
Men heet geen Meysens Valies, dat heet een Valies
Lyn. Hoe dat?
Neel. Ja en dat heb ick gemeynt,
Lyn. Soo hebben wy dan een misverstant gehadt:
Neel. Gy seyt claerlijck uyt dat gyse had’ een Sne gegeven
Lyn. (745) Wel dat’s waer, dat heb ick aen een Hoer bedreven
Ick gaf een Hoer een sne en hebder niet af gehoort?
Neel. Dede gy dat? wat roerdent my al haddese vermoort
Ick sorghden maer voor myn Valies daer was ick in belaeyen,
Lyn. Ick meynde datge van’t Meysen spraeckt
Cramer. Waer me sulde my nu paeyen
(750) Dat ick u Valies soo treffelijck heb bewaert?
Hadse een ander gevonden sy waer al voort, voor myn paert,
K’en begheerse ick niet, dan ghy moet myn verlet betaelen,
Neel. Hadtse laeten liggen ick hadtse wel comen haelen
Wat hebder me verlet?
Cramer. Dat ick u allesins heb gesocht
(755) En sints en heb ick Corant, noch Caneel Koeck, noch niet verkocht,
De Valies heeft my meer geschaeyt alsse weert,, is
Neel. Ba jae al gereet:
Lyn. Dat is een Wyf die terstont op haer Peert,, is
Cramer. Wy verstaen malcanderen wel, ist niet waer, seck?
Lyn. Verstaetse dan langh genoegh k’gaen deur
Cramer. Nu ten is maer geck
Lyn. (760) Geck oft geen geck, g’en moet my voor geen Sottin houwen.

Binnen.

Neel. U Wyf is jaloers, gaet Manneken onweert dat klouwen,
Oft gy sullet te lyen hebben, gaet siet dat gyse paeyt
Want dat Wyf heeft de Broeck aen, en gy hebdet daer seer bekaeyt,
O de Roey sal t’uwent dapper in de Pis liggen,
(765) Want sy laet haer voorstaen dat ick oock ben een Viggen
[p. 283 (= 293)] Gramschap
En dat gy en ick syn wonderlijcke Cameraets,
Cramer. Myn Wyf en ick syn weer terstont goey Maets
Dat doetse uyt Spel, sy en ick lyen een vriendelijck Leven,
Ja k’en sou myn Wyf voor gheen Koninghin willen gheven,
Neel. (770) Waerom liepte dan by een ander hebde u Vrou soo Lief?
Cramer. Die nooydt tot vallen quam men oock nooyt op en hief,
K’bekent ick heb’ misdaen: en myn Vrou ghebruyckt daer groot verstant,, in
s’Onderwyst my met reén, en wystmer oock de schant,, in
t’Is een Vrou soo’t behoort, wy passen op een als Harman op syn Fluyt,
(775) O t’is een braef Wyf, t’en is geen ydel Tuyt
Die het maer en set op Eten en Drincken en by de Man te slaepen,
Neen, sy keert, sy veeght, sy wast, sy plast, sy gaet de vuyligheyt raepen
Uyt de hoecken, d’eerste Werck datse smorgens doet, soo maecktse haer Bedt
En sy set alles op syn Plaets, immers s’is wonderlijck Net:
(780) s’En is van die Sorgeloose niet, die daer geduerigh sitten bucken
Over hunnen Lolle pot, de Hemmen branden datse met stucken
Van een hangen, en datse riecken naer den Brant, en naer de Pis
Dat het niet mogelijck daer by te gedueren is.
Neel. Foey wat dat ghy seght men souwer bycans af spouwen,
Cramer. (785) Het is de waerheydt, t’gaet soo selfs wel onder de Jouffrouwen,
Daer syn van die Sleur-beulingen, die Sleyp-lenders soo kiel,
[p. 284 (= 294)] Gramschap
Al waert dat haer jets nootsaeckelijckx ontviel
Die daerom niet en souwen van hun Stoelen op rysen
Neel. Wat syn dat voor Mans, dat en syn maer Lysen
(790) Die dat gedoogen*
Cramer. Die met den Droes ghescheept is moeter me aen Landt,
Neel. Hoe maeckent die als sy Kinders krygen?
Cramer. Dat en raeckt geenen kant
Dat? dat en waer in gheen seven Boecken Papier te drucken,
Als de Kinders vuyl syn scheurense een beste Servet in stucken
(795) Liever als de slechtste, oft sy nemense gansch
En daer vegen syse me: en dat gedaen synde, flans
Inden hoeck; en soo tot seven of acht Dosynen Servetten,
Die liggen en sticken en vrotten, en dat noch hoe vetten
Schotel oft Teljoor, die vegense wel af met eenen Armosynen Rock,
Neel. Wat gy lieght
Cramer. (800) t’Is waer ick hebt ghesien daer ick eens dienden voor Kock
En datse haeren schoonen Voorschoot voor een opneem Vod’ gebruyckten
Neel. Dat was seker een Wyf dat niet veel en stuyckten.

DRIES WORDT UYT DE
Herbergh ghestooten.

Weert. GAet uyt myn Huys,
Dries. K’en wil niet
Weert. Wat’s hier te Redementen?
Voort, voort, Sluyt de Deure.
Neel. Dat’s mynen Dries!
Dries. Comt daer uyt Slaberementen
Neel. (805) Och wat ist?
[p. 285 (= 295)] Gramschap
Dries. Laetme gerust, en brilt van hier, comter uyt
Gy Schelm, gy Fielt, gy stuck Diefs, gy Guyt
Komter uyt segh ick, oft laet my daer binnen,
O Bloet wat een Spel wou ick met Ulie beginnen!
Ick sou dat Kot op scherven, en doen’t al stuyven datter waer
Cramer. (810) K’heb’ met geen Rusie te doen Binnen.
Neel. Komt Dries comt van daer
Dries. Houter dat voor, sulde ghy mynen Kop noch met Ramoer,, stroopen Slaet haer.
Komter begut uyt oft ick sal de Deur in de vloer,, loopen.

Weert spreeckt boven uyt de Venster.

Weert. Doet al, doet al, ick sal gaen claegen over ghewelt
Dries. Laetter my in oft laetter hem uyt: oft ick sal by gans Velt
(815) r’Huys in Brandt steecken, en settent in gheloeyende Kolen,
Weert. Beyt wat gy sult haest anders kouten,
Dries. K’en heb in u Huys niet gestolen
Waerom laette my niet in?
Weert.
Waerom wilde Vechten in myn Huys
Hy is een degelijck Gast en gy en deught niet een Luys.
Dries. Wat heete gy degelijck? als Slampampers, die uyt en in u Huys swieren,
(820) En verteiren datse van een ander ghestolen hebben met Banqueroetieren.
Hoe houde die met de Ooren, wat een Volck is dat naer uwen Tant:
Van dien, seghde, dat’s een nobel Keirel, dat’s een Borst, die is Galant,
t’En is geen Keirel die op een en Pattacon,, siet,
Noch een Vaen Wyns, oft twee, noch op een Ton,, niet:
(825) En daerom Titteleerde hem myn Heer en Monsieur
En geeft hem de bree Vyfthien: van achter, en veur,
Behanghde hem met Eertyttels, diege wel weet dat hy niet en verdient:
Maer om dat eenen ghevalueerden Fiel is, daerom ist uwen Vrient
[p. 286 (= 296)] Gramschap
Soo langh, tot dat gy syn heel Cantoor hebt in uwen sack.
(830) En dan sulde bekennen dat het een Schelm is: ick sprack
Dees Daegh met een, die my sey, dat hy by een Rekeningh cost bewysen
Dat hy in u Huys, had’ door de Keil doen rysen
Over de vier duysent Guldens, in cost en dranck:
En nu hy’t al quyt is, heeft hy een Boere Gesp voor synen danck.
(835) t’Was van te voren, myn Heer, A la Santé op u gesontheyt
Met Promissie myn Heer: my dunckt datter wat inden grondt leyt
Vanden Roomer: ick gaen hem myn Heer: eens ververschen voor myn Heer:
En nu en is in uwen Mont de weerde van synen eyghen Naem niet meer.
Wat wilde ghy van deghelijck spreken? ginghde veel met degelijck om
(840) Heer Weert waer haest kraem op en sonder Ryckdom.
Op Deugenieten houde u Huys, maer dat en bekende niet.
Voor datse Arm syn: en als g’een degelijck Man in u Huys siet
Dan pofte ghelyck eenen Kallekoenschen Haen, en doet hem terstont vertrecken
Uyt vrees, dat hy ander tot spaeren sou verwecken.
Weert. (845) Hoe sou hy couten dat hem daer jemandt wat antwoort gaf.
Dries. Dat de Brugh van hier is, ghedydt u meest tot een straf,
Nu en sulde de Arm Soldaeten niet connen straeven,
Die ghy’t Bier ded’ acht stuyvers betaelen, daer u de Borgers vier voor gaeven:
Dat mocht (seyde) met Conscientie bestaen
(850) Want de Soldaeten geraeckender lichtelijck aen,
Geraeckender die lichtelijck aen? die hun Leven
Hondert-maels voor niet in’t Velt ten besten geven?
Maer gy, gy Luy, en vaddigen Hondt, en gaet niet van u Sté,
[p. 287 (= 297)] Gramschap
Oft gy draeght een hondert Daelders naer u Kist me.
Weert. (855) Dat spyt u al wat, wy hebben genoegh met u viese vaesen,
Dries. Ha daer hout dat voor u,

Smyt met synen Kapper de Gelaesen uyt.

Weert.
O gy stuck Diefs! dats door de Gelaesen.
Ick sal den Huys heer over u claegen
Dries. Noch eens tot synder Eer,
Hoort Weerdt dat ghy’t hem seght dat ’s ter Eeren van den Huys-heer.
Weert. Sy syn naer de gheweldige, ghy stubbelt tegen den Bast,, man
Dries. (860) Dat’s ter Eeren van de geweldige, sta vast,, dan.

Schiet door de Venster.

WEERDT, SERGIANT, BERTRAM,
BYKOMINGH.

Weert. SA Mannen staet by, uyt, uyt, uyt, gewelt Straetschendery
Neel. Helpt, helpt, och Dries och Dries
Sergiant. Slaet Doodt
Dries. Wat wilde hebben van my?
Heb ick jet gedaen?
Weert.
Vraeghde dat, dat sal m’u wys maecken
Dries. K’en heb niet een sier gedaen, als wat Glaesen doen kraecken,
Bertram. (865) Steeckter op aen,
Dries. Maer wat ist?
Heb ick quaedt gedaen? heb ick Ruyten gemist?
Weert. Geckter noch me?
Sergiant. Sa floeckx leght u geweir,, af
Gy Straet-schender.
Dries. Monsieur Sergiant ick kender myn selven kleir,, af.
K’en hebber niet ghedaen, vraeghet, vraeghet, aen die Lieden,*
[p. 288 (= 298)] Gramschap
Sergiant. (870) Ick hebse gesien tout altemael,
Dries. Maer Monsieur Sergiant gy valt my persiael,
Bertram. Comt nu eens voor den Dagh, comt ghy en ick met ons beyen,
Dries. Neen Monsieur Sergiant soume naer de geweldige leyen,
Sergiant. Wat seghse gy? ben kick een Dief ley? ick bens een Sergiant met Eer
Dries. (875) Dat’s waer Monsieur Sergiant,
Sergiant. Ick Raets en touseer my niet meer
Of ick steeck ou met die Helbaerd’
Weert. Slaet Doodt ick sal’t u af dragen,
Dries. Waerom en doede gy’s niet?
Weert. Beyt ick gaen daedelijck over u claegen
Van ghewelt en Straet schendery, houdt hem hier wat staen.

Binnen.

Sergiant. Gaese ghy deur? ick gaens oock deur, want sen gae my niet aen
Dries. (880) Hey Monsieur Sergiant hout my wat geselschap,
Sergiant. Ick sals met de Weert, t’saem naer de gewel stap
Gy suls haest genoegh word’ verrast.
Dries. Monsieur Sergiant, ey verbeterse gy wat*
Sergiant. Gy syt een groodt Mechiant.* Binnen.
Dries. En gy dan, wat hebde gy te seggen? waerom gaede oock niet druypen,
(885) Gelyck de Weert met Monsieur Sergiant is gaen sluypen
Bertram. Dat ghy meynt dat ick sal gaen loopen, neen, Voet by steck,
K’hebber al meer onder d’Oogen gesien, met sulcken ghebreck:
K’en sou om u van daer, tot daer, van Plaets veranderen niet.
Dries. Hoort, twee quaey Honden en byten malcanderen niet:
(890) Dus laet ons Peys maecken, want het waer m’een spyt
Dat gy Doodt waert, om dat gy soo braven Vechter syt
Bertram. Wie heeft’et krackeel gemaeckt als gy? met u dweers en dom,, spreken.
[p. 289 (= 299)] Gramschap
Ick ginck ter goeder trouwen teghen u, sitten Rom,,steken:
En ghy Deepmaeckten, en schreeft, en vreeft, en ghy soeckt:
(895) Alle Krackeel,
Neel. Soo is dat weer om dat vervloeckt,
En Vermaledydt spelen by ghecomen, ick segh dat de Vrouwen,
Gheen meerder Herts verdriet hebben als met een en Speelder te Trouwen.
Dries. Beginde weer het Backhuys te roeren? ô ghy wordt te stout,
Men heeft geen Deught van u, oft gy moet wel syn gelout:
(900) Staeget de Vrouwen toe inde Mans reden te vaeren?
Soo ben ick met haer ghebrilt geweest, nu den tydt van ses Jaeren,
Peyst hoe icker aen ben, met soo eenen Moeyal van een Wyf?
Wy hebben nooyt Rusie, oft t’is altydt haer bedryf.
Ick ben een goedt Keirel, en dat en wilt dat stuck Vlees niet weten,
(905) Den tydt die wy ghehout syn, verdriet haer, al hadtse soo langh met bey de Voeten in’t Vier geseten
En k’en weet niet waerom,
Bertram. De Vrouwen syn altemets wonderlijck
Dries. Daer hoor ick u, ghy syt een Man van verstant ghy hebt gelyck.
Bertram. Oock en syn de Mans niet vry van gebreken.
Dries. Wat seghde van de Mans? sulde ghy de Mans tegen spreken?
Bertram. (910) K’en spreeck niemant tegen, oft me, noch Vrouwen, noch Mans:
Men treft wel allebey quaey, maer even wel nochtans
De goey, gaet dat niet aen; de goey, die blyft de goeyen
Dries. Men vint gheen quaey Mans, t’syn altemael Onnoosel bloeyen:
[p. 290 (= 300)] Gramschap
Hebde gy de Vrouwen liever? ick set u dees wel by;
(915) Ontslaeter my af, en com, en troutse gy,
Aenveertse, segh ick.
Bertram. Wat, wat, sou ick u Wyf Trouwen?
Dries. Gy sult het doen oft ick sal u inden Boesem douwen
Bertram. Scheerder me? syn wy Vyant, oft Cameraets? ist geck?
Dries. Ick segh Troutse, oft ick speel u terstonts een Keck.
Bertram. (920) Com, com, com, gy soeck’et, en gy sullet gevonden,, hebben,
Dries. Hoort ick wil myn Handen eerst op mynen Rugh gebonden,, hebben
K’en wil myn Handen niet roeren, maer ick trap u strack met voeten Doodt,
Neel. Ick bid’ u Cameraet verdraeght syn corsel Hoot.
Bertram. Verdraegen?
Neel. Ey verdraeght toch (ick bits) van dien dullen,
Dries. (925) Dat gaet wel, my dunckt, dat wy’t Houwelijck maecken sullen
Seght Neel, ist kleir, is hy’t van goeden sin? gy sout
Hem wel gelycken: maer hoe geraecken wy weer Ontrout?
Monsieur Bertram, sou Ulieden daer Raedt toe connen vinden.
Bertram. Jae men sal u eerst laeten de Keil toebinden,
(930) Dan sal u Weef veyl syn, voor eenen anderen Man.
Dries. Wel hanghme dan, als het niet anders syn en can.
Neel. Och Dries waerom en gaede niet scheep? gy sullet soo langh maecken
Datghe weer eens, op een nieuw’, sult in’t Kot gheraecken,
En uwen Kerf is soo groodt,
Dries. Begeerde gy dat
(935) Ick Scheep gaen? ick en wil niet, k’gaen weer in Stadt.

Binnen.

Neel. Och hoe ben icker aen? ten mocht niet quader wesen
t’Waer goedt dat alle Vrouwen hun Spieghelden aen desen!
[p. 291 (= 301)] Gramschap
Die eenen beteren Man als ick, nu heeft Getrout
Dat die altydt betracht, dat sy hem beter houdt:
(940) Dat sy niet cleyn en acht een goeden man te hebben?
Dat sy hem niet misacht als deyn, en slechte Lebben:
Dat sy niet noorts, noch dweers, de goedtheydt van haer Man,
Beschimt, noch oock bespot, dat sy hem voor geen Jan
Aen vremde uyt en maeckt, ghy saeght dan by malcanderen,
(945) Wanneer u goeden Man, in quaeden, ginck veranderen,
Wat schillingh dat het waer, Godt hoed’ u t’ongeval,
Ick wensch, alleen dit quaedt te draegen voor u al,
Als t’immers soo moet syn.

DRIES BYKOMINGH.

Dries. WAt hebde gyse te Kussen?
Wie kent u soo stout als m’jemant de Vinger geeft, ondertussen
(950) Nemense de heel Handt, waerom kustese sonder myn verlof?
Bertram. Wel Key wie kustse?
Dries. Wat meynde dat ick stof
In d’Oogen heb, ick hebt gesien.*
Bertram. Weer al Krackeel? ja ja, g’hebt al te langh gherust,, geweest
Dries. Wyf syde daer terstont van hem niet gekust,, gheweest?
Neel. (955) Daer’s nooyt Hert dat daerom heeft gedocht
Dries. Ha gy sluyp
Derfdet loochenen? ick sal u doen vast kuypen, in een Olie-kuyp,
En men sal langhs t’Bomgat, besorgen u behoeffenis:
Wat geschieter aen een Eerlijck Man meer droeffenis,
Als een ongetrou Wyf?
Bertram. Hoe treft een Vrou meer lyen, dan
(960) Aen een onbeleefden quaeden jaloersen Man?
[p. 292 (= 302)] Gramschap
Dries. Ghy sultse ghenoegh voor spreken, maer het heeft syn reén:
Sa, ick sal u daedelijck in’t Tucht-huys gaen besteen
Te Waeter, en te Brooy, maeckt vast ganck, voort, voort, voort.

Binnen.

Bertram. K’en heb myn Leven van onbeleefder stuck Schelms gehoort.

KRAMER BY-KOMINGH.

Cramer. (965) Mottigheydt is syn stiel, g’en moet u dat niet stooren
Bertram. Ick sou hem voor die mottigheydt wel sulcken Knopgadt booren
Dat hy’s genoegh hebben sou:
Cramer. Best niet, wat waert dan?
Ghy sout het een Guyt doen, en ghy sout een Eerlijck Man:
Moeten soenen: hy en sal’t even wel niet langh maken
(970) Oft hy sal jevers aen een diveers Hout geraecken,
En een Steurm Klock syn, daer myn Heer de wint, mé luyt:
Als de Peir ryp is, valtse soo Lief inden dreck, als daer uyt.
Bertram. K’en weet niet het Volck gaet hier al met geckx,, Kappen
En sy connen soo wel wys, als op syn geckx,, clappen.
(975) Ick sagh u aen voor eenen Geck eer ick u sprack,
Want wie sou gissen datter Wysheydt, in sulcken Sotten Kleedingh stack?
Cramer. Ho, ho. wilde gy Oordeel naer de Kleeren strycken
Soo gaet eens op de Meir de Fatsoenen kycken,
Daer stryt de Mode om de Sotste dracht,
(980) Daer ist Kleermaeckers vernuft op syn hooghste kraght.
Daer swermen de Modisten, met haer Stricken, en faveuren:
Dat gy my daer by saeght, gy sout my dan afkeuren
Voor een gestaepelt Philosooph van ouden tydt,
Want men draeght nu Broecken boven engh, en onder wyt.
[p. 293 (= 303)] Gramschap
(985) Met soo veel quisquassen van Linten, en tuyeringen
Dat op den Oncost van dien ses Arm Menschen licht de Kost ontfingen
Soo’t voor hun wert besteet: dan eenen stuyver aen den Armen wort meer beclaeght
Dan hondert Guldens diemen voor de Mode aen syn Broeck in sleet draeght
De Quintecentie van de Sotten en moetmen nu in gheen Cap soecken,
(990) Want s’is nederwaerts gesoncken sy leet nu inde Broecken.
Bertram. Gy connet, gy wetet, gy segget heel pertinent
Cramer. Sou ick niet ick ben onder de groote Hansen wel bekent,
Daer sien ick’t daghelijckx: daer hoor ick dickwils stercke Argumenten
Op’t stuck van de Mode: en welck den Pertinenten
(995) Kleermaecker is, die langhe Lyven en corte Tesschen maeckt,
En wie’t schoonste Lint heeft dat verr’ monstert, en lustigh blaeckt
Wat Kramer de Mode van Hoeyen heeft in syn Kassen
Wat Schoenmaecker Schoenen maeckt die dry Voeten souwen passen
Wat Perueck-maeckster Calotten maeckt met de beste Frison
(1000) Wat dat een Galant Keirel is, en welck eenen Poltron
Bertram. Wat syn Poltrons?
Cramer. Wel gy, en ick, en Arm halsen
Bertram. Seggense dat?
Cramer. Wel stoutelijck
Bertram. Ick moet de groote palsen
Eens onder d’Ooghen gaen sien, siet dat gaet naer de Meir,
En den eersten Modist die my teghen comt gheef ick een Fleir
(1005) En vraeg hem waerom dat wy Poltronnen,, syn. Binnen.
Cramer. Gy sulter meer vinden dan inde groote sou gaen dat ses heydelberghsche Tonnen,, syn,
[p. 294 (= 304)] Gramschap
Ey, ey, slaet daer wat, en dat op’t stuck van dien
Dan ick moet al even wel dat spel eens aen gaen sien
Kyck, kyck, den Ommeganck van Aelst het Peert met de blau Saersie, saleweken
(1010) Het is Lis, die sal my van Krackeel comen spreken,

GASPER, MET DE HOER.
Het Hooft bewonden zynde.

Gasper. ARm Dochter och lacen ghy deirt my tot in myn Ziel!
Hier is de Cramer, jae Cramer ghy syt eenen fraeyen Fiel:
Cramer. Waerom?
Gasper. Datge u Wyf toelaet datse dees dochter soo comt snyen.
Cramer. Myn Wyf liet my wat toe, soo liet ick haer oock betyen,
(1015) Sy liet my toe dat ick by die, meer was als by heur,
En daerom gaf ick myn Vrou oock een lutsken faveur
Kanse niet spreken?
Gasper. Wat sou het Schaep, och Armen spreken?
Daer is wel een pont Werck tussen de Kaeck ingesteken
Om t’Bloet te stelpen: s’is soo gesneen, en soo, ô Cramer gy en sult
(1020) Dat u Leven niet verantwoorden.
Cramer. Het is haer eygen schult,
Ick heb haer dickwils gheseydt laet ons malcanderen schouwen,
Oft myn Wyf, sal u eens, eenen vremden Comcoft brouwen:
Want sy weter af hoe dat ons saecken staen:
Ter, tet, seyd’ Lis daerom gelaeten noch gedaen:
(1025) En nu heeftset Wegh dat ick haer soo langh ghespelt,, heb?
Gasper. Wacht wat Cramer als ick haer t’Huys bestelt,, heb.
[p. 295 (= 305)] Gramschap
Com ick u by, ick sweer ghy sullet becoopen voor u Wyf,
Sy heeftme gheseet datghe eenen Fielt syt, en t’is door u bedryf.
Cramer. Heeft sy geseet dat ick eenen Fiel ben? soo heeft sy betrouwen
(1030) Dat ick my beteren sal, en met haer niet meer aen houwen:
Want dat’s den Hoeren Aert: m’is eenen Fiel, eenen Ypocryt
Soo haest als men ons betert en van hun, afsnyt:
Maer loopter me seven Jaeren, en oft de Ziel voor den droes, duysentmael ginck
Dan is men den liefsten Maet, en eenen fynen Paelinck.

LYN BYKOMINGH.

Lyn. (1035) GY sytter weêr by, doede? hebdes niet genoegh ick langh u meer
Gasper. Gy onbeleefde Pry wy gaen soo naer de Heer
Wy sullen u soo Schilderen, datg’er af sult grouwen.
Lyn. Grouwen? grouwen: gaet, gaet.
Gasper. Wat valter al te douwen?
Lyn. Gaet segh ick.
Gasper. Hout u gerust
Lyn. Gaet, en dat voor u moet.
(1040) Com ghy moet noch wat hebben: die Hoer is wel te voet.
Cramer. Nu Wyf laetse gaen,
Lyn. Neen ick moetse noch eens gaen leuren. Binnen.
Gasper. U Wyf is een Duyvelin sy sal het Meysen verscheuren:
Ick loop om bescheet.

Binnen.

Cramer. Soo doet, want quaem ick daer ontrent
Ick sou licht t’onpas doen, en myn Wyf is gewent
(1045) Sulcken Scherm-mutsingen, sy sal’t wel nettekens uytvueren,
[p. 296 (= 306)]* Gramschap
En ghevense maer het Back-huys, oft de Billen vol Quetsueren.
K’hoor een gerucht van Mans, en gehou, en gekap?

DRIES EN NEEL BYKOMINGH.
Dries Bebloedt eenen Kap over het Hooft hebbende.

Dries. SEllementen Neel wie gaf my daer die lap
Neel. Och k’en weets niet, goedt Herteken ick bid’ u stellet op een loopen
Dries. (1050) Jemandt van hun sal’t moeten met de Doodt becoopen,
Laetse comen
Neel. Myn Lief om Godts wil, wilt u versteken gaen
Springht in een Boodt en roeyt over, want t’is om u Lyf gedaen:
t’Isser al inde weer Dienaers, en Provosten.
Dries. K’en gever niet om ten can my maer mynen Hals costen:
Neel. (1055) Ghy connet ontgaen wilde u willens brenghen inde Doodt.
Ick bid’ u myn Lief, ick bid’ u springht in dien Boodt
Laet u geseggen.
Dries. Adieu dan. Dries springht in eenen Boot.
Neel. Den Heer wil u bewaeren
Cramer. Wat isser?
Neel. Och Kramer en wilt het toch niet openbaeren!

SERGIANT EN WEERT BYKOMINGH.

Serg. DAtmen de Werf poort, en het Botgat wel beset,
Weert. (1060) t’Isser wel voorsien daer is wel opgelet,
Sergiant. Ha die Vagebond’
Weert.
Waer toch magh hy nu steken
Neel. Och Monsieur Sergiant wilt toch ten besten spreken
[p. 297 (= 307)] Gramschap
Sergiant. Ist ou Man?
Neel. Ja, ick bid’ Monsieur Sergiant om genaed’
Sergiant. Hy heeft my geconjoneert den eersten Dagh van myn Paraed’
(1065) Ick ben nu opgetrock, ick heb de Wacht beschoncke
s’Hebben my wel een Ton sterck Bier afgedroncke
En hy stoorse my, en daer de Gelaes uyt gheschoot allemael,
Ick sals hem doen Hangh al sou ick self de Strop betael
Weert. Hy heeft op myn Huys sulcken gewelt bedreven
(1070) Dat t’gheluck is datter gheen twee, oft dry syn Doodt gebleven,
Soume dat toe laeten in een Stadt gelyck als dit?
Cramer. Ick meyn dat hy tegenwoordigh al over t’Veir sit’
Weert. Wy sullen hem wel vinden, de Heer sal’t hier strackx comen ondersoecken
Sergiant. Moeyse gy niet, als met u Caneel-Koecken
(1075) Oft ick sal u wel leer tegen ons spreeck, sul Bouffon
Weert. Hoort my dunckt datse hem vast hebben
Sergiant. Ha bravement Bon.
Weert. Laet ons gaen sien. Sergiant en Weert binnen.
Neel. Soo terwylen sal hy fyntiens doorvaeren
Cramer. Daer’s geen gebreck af, hy is al in’t bewaeren,
En uyt het Antwerps Recht, ten halven diep van’t Schelt,
(1080) Maer dat hy elders weer syn pypen niet en stelt.

LYN BYKOMINGH.

Lyn. DAer heb ick die Caronie weer eens aen Boort,, geweest,
En sy schreeuden als had’ sy seffens vermoort,, gheweest:
Strackx quaemen, all’ de Dienaers, en Provosten om myn Vleesch,
En ick was soo in’t gadt, en ick kreegh sulcken Vrees,
[p. 298 (= 308)] Gramschap
(1085) Hier dacht ik, sal’t syn, vanghtse, pootse, pootse,, wel:
Maer eyndelijck quaemense om Dries den Boots,,gesel,
Ist u Man niet?
Neel. Laes! jae’t
Cramer. Hy is al voort.
Lyn. Dat’s goedt
Ghy syter qualyck med’ aen, dan t’is een dinghen daer claegen geen Deught aen doet.
Komt wilt met ons gaen, wy sullen u wat verblyen
(1090) Naer ons vermogen,
Neel. Ick danck u,
Lyn. Dat gy die Pryen
Noch meynt naer te loopen gelyck gy voor desen hept gedaen,
Ick segh het recht uyt, ick sal daedelijck van u gaen
Cramer. Neen, ick beloof u Trouw’ ghelyck Eerelijcke Mans betaemen,
Dus laet ons Peys maecken, en UYT JONSTEN VERSAEMEN.

LIEFDE DOET SORGEN.*
G. OGIER.

FINIS.

[fol. 7π1r] Traegheydt

Continue

[fol. 7π1v Traegheydt: blanco]
Continue

[p. 299 (= 309)] Traegheydt
DE
TRAEGHEYDT,
SPEEL-GHEWYS VERTHOONT
Op de Kamer vanden
OLYF-TACK.
Den 18. OCTOBER ANNO 1677.
BINNEN ANTWERPEN.
[p. 300 (= 310)] Traegheydt

VOOR-REDEN.

SOo ons t’gheluck gbebeurt dat wel gheoeffend’ Ooren
Vervatten onsen Sin: soo belght’er niet een Woordt
Want wy verschynen niet om jemandt te verstooren
Maer spreken, soo ons dunckt, dat tot de saeck behoort

(5) Wy dienen, om vermaeck, en by geval te leeren
Het gheen een Predicant oock gheiren seggen souw’
Woud’ maer den wysen Stoel, in een Thoneel verkeeren
Maer wy in Boertigheydt slaen’t inde selve Vouw

Wy naemen dese stof, om Traegheyt uyt te belden,
(10) Niet soo die is gheschiet, maer soo’t gheschieden kan.
Neemt dan de Goetheyt om hier niemant med’ te schelden:
Want alsment t’segghen moet, niet, waers, en is’er van.

Den Dichter heeft uyt lust, maer niet om te beschaemen,
Der Menschen handelingh, soo hier, en daer geraeckt:
(15) Niet voorder als hem dunckt dat tot syn Werck betaemen.
De seven Sonden, syn by hem, hier med’ volmaeckt.

Dies soo het u behaeght, soe nemet om te stichten
En maeckt geen ergernis van dat geen argh en meent.
En laet hem ook wat toe de vryigheyt van Dichten
(20) Die wenscht dat Godt aen u, en hem, genaede leent.
[p. 301 (= 311)] Traegheydt

TOT MOMUS.

WY staen t’u Momus toe, en willen u verhooren:
Want die berispingh lyt met kennis, en sigh stooren
Die weygh’ren onder-wys, om dat berispen leert.
Behalven t’onverstant, duyt alle dingh verkeert.
(5) Aen dese, vande Konst, valt niet met al te vraeghen,
Die by hun Wys wilt syn, die leeren hun verdraeghen.
[p. 302 (= 312)] Traegheydt

PERSONAGIEN.

Cosmas,
Sibille,
Claer, Hunne Dochter.
Maeyken, Hunne Maerte.
Pepyn, Steurtebier.
Chrispyn, Synen Sone.

Speelt met den Avont.

[p. 303 (= 313)] Traegheydt

DE TRAEGHEYDT.

EERSTE UYTKOMST.

SIBILLE EN CLAER.

Sibille. IS’t altydt seker, het geluck met t’Haeyr te vatten?
Gy spreeckt heel onbedacht, de Menschen syn geen Katten
Die spelen met t’geluck, als sy met Muysen doen.
t’Geluck is Wanckelbaer, den Avont, en den Noen
(5) Heeft by haer groodt verschil, die Snoenens als een Koningh
Sat vol van Heerlijckheydt, is Savondts sonder wooningh
En sonder Kost oft Dranck, als inden brant verteirt:
En t’Hertste noch van al. dat niemant en begeirt
Die troost behoefde Menschen, dan met een hoop verwyten
(10) Veel arger dan t’verlies.
Claer. Iae costen s’u beschyten.
Sibille. Hoe spreeckte soo myn Kindt?
Claer. Ma ma de Cortoisie
Gaet jegelijck niet aen, die siet alleen op wie.
Nu ons Fortuyn verlaet, soo wil ick t’al verlaeten:
En Vyandinne syn, die my om d’Armoe Haeten.
(15) Beleeftheyt heeft geen Plaets daer Arremoede woont,
Om datmen d’Arremoe nooydt gheen beleeftheydt thoont.
Wat comt het dan te pas beleeftheyt t’onderhouwen?
Voor die Visieten moet, en Cortisaenen, schouwen
Sibille. Deught, wordt met deught beloont, al loont d’onfanger niet.
(20) Soo wie beleeftheydt pleeght, beleeftheydt oock gheschiet.
[p. 304 (= 314)] Traegheydt
Claer. Wanneer? in uwen tydt? en waer? in welcke Steden?
Dat sulckx de Mode was, is duysent Iaer geleden.
Wie isser die my groet? al ist dat ickse groet?
De Beesten ryen, en de Menschen gaen te Voet!
(25) Ia Beesten (segh ick) vande quaetste slimste Vossen,
Die niet en Eeren, dan, de Peerden, en Carossen.
Onnoosel als (ick was) ick meynden t’was om my:
De veele Hoeykens af, dat boogen, die waerdy
Schreef ick myn selven toe: ick streelden in dat ryen
(30) Myn selven opgevult, van alle Hooghverdyen,
Al wat den Tour bereedt, tot myn gebieden stont
Soodanigh t’wesen bleeck, en t’lacchen met den Mont.
Maer! nu myn Ouders syn gevallen! en t’vermogen
Van uyt te voeren mist: nu, heeft’er niemant Oogen
(35) Noch handen, om den Hoet te vatten vanden Cop:
Noch boogende Calot, noch heffen sigh eens op,
Die liggen als een Koe, oft sitten als op Kack huys
Den meesten alle-snap heeft nu geen Tongh in’t Backhuys;
Sibille. t’Is Dochter, Ydelheyt, dat gy hier op bepeyst.
Claer. (40) Was’t Ydelheydt Ma ma, wie heeft het u vereyst?
Wie Koets, en Peerden, en doen Knecht, en Maerten houwen,
t’Waer beter nimmermeer gedaen, dan nu berouwen.
En Vader was het niet die ’t al te heftigh dreef:
Het heught my dat Pa pa te voren daerom keef.
(45) Waer op ghy antwoort gaeft: nu schryft ghy henen Knoeyer
Soo gy de Duyvel syt, soo weet ick ben syn Moeyer.
Het ryen viel u licht maer die de Boecken sagh
Dat was Pa pa, die swaer besuchten dien Dagh!
Nu sit den goeden Man verwerrelt in syn schulden:
(50) En ick ben nu als Maert van die my eertyts hulden,
En Moessies plackten, op myn Kaecken, ende hals,
Ick ben het spot van Straet, met lacchen, en geschals.
[p. 305 (= 315)] Traegheydt
Soo hoor ick roepen, siet, dat is’t paer mantigh Dierken:
Dat nu soo Slonsigh loop, daer was geen nieuw Manierken
(55) Geboren in Parys oft Iouffrou had’ het aen.
Iou, jou, soo moet, het met die groote maecktsters gaen.
Sibille. Van wie gebeurt u dat?
Claer. Van straet Grau van gepuffel
Sibille. Wat Eerelijcke lied’ bemoeyen dat geknuffel?
En doen gy Ryck waert trockt g’u geen Rapalie aen
(60) Doet noch soo, waerom niet de selve Wegh gegaen:
Al uw’ verdrietigheyt, (die staet u te bemercken)
Comt, dat gy niet en doet dan Luy, en lege Wercken
Vol dweipery gestyft, met wederspannigheyt:
En sonder vreese Godts, die eerst de Wegh bereyt
(65) En inganck, tot de Deught de leegheyt is de Moeder
Genoemt van alle quaedt: haer Suster, en haer Broeder,
En al wat haer bestaet, strydt tegen Godt en Weth.
Dies is op Luyerdy een harde Straf geset.
Getroost u, de Fortuyn, gaet vloeyende en Ebben.
Claer. (70) Een slechten Predicant en souder niet by hebben.
Ick lachme slap Ma ma, gy brenght my dingen voort
Ons Leven in ons Huys bedacht, noch mind’ gehoort
Gy moest de vreese Godts my breeder uytgeleggen
Wy hilden Godt, gelyck een, niet een sier te seggen
(75) In ons gelegentheyt.
Sibille. Hoe hoorden, gy dan Mis?
Claer. Maer meestendeel om dat, daer die, en diën is.
Belanghend’ het Sermoon k’en heb’ van alle myn Leven;
Soo wyen Ooren nooydt aen Predicant gegeven
Als heden aen Ma ma: wat baet dat eenen Preeckt
(80) Als hondert wencken Lacht, en duysent loncken spreeckt?
Sibille. Dat doet de Welde die de zeden niet can lyden:
Maer nu, g’hebt oorsaeck om soo heftigh niet te stryden.
[p. 306 (= 316)] Traegheydt
Claer. K’verstaen u wel Ma ma, ghy denckt ten is gheen noodt:
Een Dochter sonder Gelt die is soo veel als Doodt.
Sibille. (85) U wonder inval magh een oudt Secreet gelycken
Begeeft u wat te doen: laet Leegheyt by de Rycken.
Claer. Begeeft u wat te doen? comt dat niet wel te pas
Aen een die voor een Prins schier opgetrocken was?
Sibille. Al Sotterny te laet te laet van desen grollen
(90) Vergeet de streelery van al die Loter-bollen.

Binnen.

Claer. Dat is de wreetste Weth die immers wesen magh
Vergeten datmen t’Lief en d’Ooghe geiren sagh
Den noodt can’t derven doen, maer nimmer doen vergeten,
Die niet bepeysen souw’ moest nieuvers oock van weten.

MAEYKEN BYKOMINGH.

Maeyken. (95) MA ma, die sent my met dit Spele-werckx getouw:
En met een swaeren last, dat Iouffrouw Wercken souw
Tot slyten vanden tydt, en meest om wat te winnen.
En tot een Medecyn van de verwerde sinnen.
Claer. Daer steeckt gheen Werck in my t’is niet dan suyver Vlas
Maeyken. (100) Ick dacht hoe Iouffrouw daer oock toe ghenegen was.
Claer. Ist Raetsaem seght gy Laeff, gy onbehangen vodde
Op dat ick oock als gy niet alle dingh’ verbrodde;
Want ghy en dient hier niet om datmen dienst verwacht,
Maer om dat d’Arremoe op Straet niet wordt ghebracht:
(105) De Luyerdy is Trouw, te Luy om veel te gaepen.
Het ongheluck van staet, heeft traeghe Maert, oft Knaepen.
[p. 307 (= 317)] Traegheydt
Maeyken. Een Schilder schildert dat in syn ghedachten sweeft,
En dickwils, daer hy meest gebreeckt van selver heeft.
Me Iouffrouw die gelieft naer selven te bekycken.
(110) Ick wensch aen u te sien dat Neerstigheyt mocht blycken.
Daer’s Werck? ick heb het myn, en daer’s een Stoel sit neer.
En Werckt, oft, Werckte niet, ick heb gheen lasten meer.

Binnen.

Claer. En oft ick proefden oft het Wercken my sou Handen,
Den droes die lachter om, ick sien het aen syn Tanden
(115) Daer leyt het Helsch ghetouw, en oft Ma ma, wat kout:
Van Wercken, myn gedacht is al te wyt gestout,
Om soo verachtelijck het Iock, van Werck, te draeghen,
Een die sigh t’Werck gewent, is nooyt van t’Werck ontslagen.
Maey, Maey, Maey, com hier Maey

MAEYKEN BYKOMINGH.

Maeyken. WAt isser
Claer. Maey pas’t op
Maeyken. (120) De Maeyen is u Kaes, en Water in u sop.
Om dat ick dienen moet schynt Macyken veel te costen
Dat Maey te heeten? k’wou dat my een Maeye-man verlosten,
Uyt dat veracht geslacht van Maey te moeten syn.
Claer. Dat Vagevier ontlast u van een meerder pyn
(125) Wat sout gy met de Man oft Man met u gelycken?
Maeyken. Ghelyck ons Iouffrouw elck anderen staen bekycken.
Claer. Maey, Maey, Maey,
Maeyken. Cleir, Cleir, Cleir,
[p. 308 (= 318)] Traegheydt
Claer. Gy Holle-bolle méer
Raep daer myn Kussen op.
Maeyken. Wie wierp het daer om-verr’?
Claer. Dat roert u niet, raep op.
Maeyken. Een die’t daer heeft gesmeten
(130) Dat die het selver raept
Claer. Gy b’hoeft dat niet te weten
Het is genoegh als ick u segh raep op, ick wilt.
Maeyken. Ick niet,
Claer. Ick wil,
Maeyken. Ick niet. hoe veel, dat dat verschilt
Claer. Ick segh noch eens, ick wilt
Maeyken. K’heb anders voorgenomen
Gy moet het selver doen, om t’Kussen selver comen.
Claer. (135) Ghy treckt myn Ouders huer, en Kost steeckt in u Vleesch.
Maeyken. Die dienen wilt en heeft voor Kost en huer geen Vrees,
Den Loon is altydt voor de goede dienders vaerdigh,
Het Peert is wonder slecht en ist geen Haver weerdigh
Claer. Wel dient dan soo gy moet,
Maeyken. Ick dien gelyck t’behoort.
Claer. (140) Raep dan myn Kussen op
Maeyken. Gestoort, oft niet gestoort
K’en sal’t niet doen ick wil u buyten leeren temmen.
Des Somers stoven, en des Winters willen swemmen,
Is ongelijck aen tydt.

SIBILLE BYKOMINGH.

Claer. MA ma, Ma ma, comt hier?
Maey. Ma ma, Ma ma,
Sibille. Wat tier
(145) Is by u twee?
Claer. Ma ma, ten is niet om te lyen!
Ons Maey is onbeleeft, van d’alder-stoutse Pryen.
Sy wilt myn Kussen niet, op raepen, seght Ma ma,
[p. 309 (= 319)] Traegheydt
Is dat haer Werck niet me?
Sibille. Wel Maeyken, jae, jae, jae,
Maey. Maeyken? Iouffrou had’ sy dat maer willen seggen,
(150) Geen oogen-blick en had’ het Kussen blyven leggen
Den naem van Maeyken, daerom loopt ick door een Vyer,
Claer. Ma ma, sy heet my Cleir is dat oock een manier
Van Meysens? ben ick niet die ick eens placht te wesen
Wat moeyt haer onsen Staet, oft hoogh, oft leegh geresen:
Sibille. (155) t’Waer goedt dat gy, en sy, malcanderen wel verstondt,
De moeyelijckheydt is t’Huys maeckt weerd’ een versche Wond’
En brenght ons ongeval met suchten my te voren. Bin.
Maeyken. Iouffrou Claro, wy syn* op een manier geboren
Op een manier Gedoopt: verwondert u dan niet
(160) Dat ick de Maey, en Cleir, saem vande Vunte stiet.
Daer is het groot Proces nu inde sack ghehangen!

Gheeft haer het Kussen.

Claer. Het is myn meyningh niet het Kussen, my te langen,
Maer draeght het op syn Plaets.
Maeyken. De plaets dat is u schoot.
En Werckte niet uyt lust ten minsten werckt uyt noot.
Claer. (165) Om dat Canalie eer, noch goet verlies en vreesen
Maeckt hun ontemmelijck.
Maeyken. Om dat de Weeuw, en Weesen,
En dienstbaere geslacht, meest dees verachtingh lydt,
Daerom wort d’Hooverdy oock dickwils gecastydt:
Want Godt die laet hem Vriendt van Arm en Weesen blycken.
(170) Maer maeckt den Hemel swaer tot inganck vande Rycken.
En neemt dit, niet op u, dat ick u dit verwyt,
Maer troost u oock hier med’ terwyl g’oock Arrem syt.

Binnen.

Claer. Arm: hoe arm? arm, arm, arm, voort, voort met snelle stappen
[p. 310 (= 320)] Traegheydt
Oft t’Kussen sal ick in u mottigh Back-huys lappen
(175) Ick hou dat inde Hel de Alder wreetste Roe
Is datmen het gebreck verwyt van d’Arremoe.

CHRISPYN STEURTEBIER
BYKOMINGH.

Chrispyn. O Claere claerheyt syn u poeselige Handen
Tot Wercken nu ghestelt, ghy vlight maer liefde banden.
Oft weeft een aerdigh Net tot Cupidos gerief
(180) Bevall’ge nooyt versaet: de Werelt heeft u Lief.
Oft moet den Hemel selfs, hier comen u te streelen?
En ist u niet genoegh de Menschen med’ te deelen
Van de genaeden die den Hemel aen u gaf?
Is Mensch te nederigh? oft ist een Menschen straf
(185) Dat uwe schoonheyt als Godinne comt verschynen?
En de gebeden van de Minnaers laet verdwynen
Gelyck een doeffe smoor die doffer Vyer verstickt?
Al waer t’beworp’, en ’t Eynd’ om worsteldt, en om schrick.
Me Iouffrouw laet uw gunst der Menschen niet vervaeren,
(190) De schoonheyt is bepaelt en duert maer weynigh Iaren.
Terwyl gy dat besit soo gunt, terwyl gy meught,
En deylt een ander, en u selven vande Vreught
Die den verloopen tydt can wenschen, maer niet hebben.
Let op het Werck alleen, van’t Konstigh Spinne-Webben,
(195) Daer Menschen const voor swight, want niemant heeft’ter in:
Dat Werck (hoe wyse Mensch,) ghevrocht ghelyck de Spin’.
Niet tegenstaende, vaeght oock sonder acht een Meysen
Al dat geweef te niet: den tydt met syne seysen
[p. 311 (= 321)] Traegheydt
Die gaet noch snelder voort, dus wat aen tydt bekleeft,
(200) Besteet dat inden tydt: die weer doet, doet beleeft.

Sy swyght.

Heeft Iouffrou dan de spraeck verloren? om te vryen?
Oft swyghd’ op trotsigheyt? oft swyghd’ om Luyerdyen?
K’verheysch een stael daer van: ick bid’ u syt gemeyn
By groote, groot te syn, en cleyne, by de cleyn,
(205) Dat baert wel leventheyt: dus deftigh uytgesproken
Men magh gheen grooter Vyer als naer de Keucken stoken.
Indien gy trots syt, soo verclaert u oock voor Sot.
Het is wel statigheyt, dat jemant die het Lot*
Tot hooger Ampten treckt, sigh hout wat veel verlegen
(210) Om al de Weirelt niet op synen hals gekregen
Te weiren met een Woort, myn Heer die heeft belet.
En dat een grootsche Vrou haer selven oock soo set
Gelyck een Pauwe pronckt, met hondert argus Oogen
Die Sottigheyt die moet de Weirelt al gedoogen.
(215) Maer sonder Staet, oft Gelt, dan laes, ick hebt geweest!
Dat is de Duyvel, in de Bors’ en inde Geest.
De Spraeckeloosheyt can ick daer van niet besluyten
Claer. M’is haest gevonnist, inde Vier-schaer vande Guyten,
Chrispyn. Die slagh is goedt, dat treft, en hebdy meer van dat?
(220) Soo hebt in plaets van Geldt, t’verstant met hayr gevat,
Dat ongelijck veel meer vermagh als rycke Schatten.
Gy syt soo slim al ree gelijck de oude Ratten
Die al de listigheyt der vallen syn bekent.
Gy hebt u naer den Aerdt van’t spreeck-woort haest gewent,
(215) Die Luy is, die moet Loos,, syn
Claer. Die Rekel moet wel boos,, syn
Die’t Vrouwelijck Geslacht met syne Tanden sleurt
Chris. Met Oorelof k’en heb u vodden niet gescheurt.
Claer. Daer sou ick by syn en gy moest die weder lappen
Chris. (220) Wy sullen noch cleyn Bier t’saem uyt een Vaetjen tappen,
[p. 312 (= 322)] Traegheydt
Want die u crygen sal voor vast besluyten Most
Dat goet Bier Kostelijck is, en Water niet en Kost.
Claer. Wat syde voor een Aep?
Chris. Maer half een Baeviaentjen
Noch Visch, noch Vleesch. ick ben, een Snaeck, een Cortesaentjen,
(225) Een Manneken met Rapier maer nimmermeer uyt quaet
Alleenelijck om dat t’Rapierken my wel staet,
Niet tegenstaende, dat my dickwils is verboden,
K’heb d’Handen van’t gherecht oock menigmael ontvloden.
Die my wel op het droogh woud’ setten om’t Rappier.
(230) Die soo den Adel coopt, die staet het seker dier.
Om voorder mynen staet, my Iouffrou te belesen:
Ick, ben een Lanterfant, die meest Poëet wilt wesen.
Ick Droom, ick Nies, ick Hoest niet dan Poetery,
Met Oorlof, dat ick’t segh, myn Camerganck daer by.
(235) Ick ben vol, vol, jae meer, dan vol, tot overloopen,
Men sou’er my om het Vel af willen stroopen
Dat ick soo vol van Gout, als vol Poetery stack.
Gy Werckt te cloeck Iouffrou, ey hout wat u gemack;
My dunckt niet noodigh, om u daer toe te versoecken?
(240) Gy sout de Lombaert (dunckt my) daerom niet vervloecken,
Al sou al t’Werck van t’Lant, daer moeten blyven staen
Tot dat’er het verloop sou worden af-gedaen.
Claer. Gy acht u een Poëet?
Chris. Ten dienst,
Claer. Geen slechten sebben
Maer beldt u oock niet in een slechthooft voor te hebben.
(245) Poëet? jae wel Poëet? al u Poetery,
Ben ick Ovidius bestaet alleen uyt my,
Gy hebt met voordacht, en misschien met lange tyen
Een voorworp, oft een schets, ghemaeckt om soo te Vryen:
Om met een schamperheyt te seggen dat gy wilt.
[p. 313 (= 323)] Traegheydt
(250) Onnut is de Poëet die soo syn tydt verspilt:
En voor syn danck, behaelt, niet voorder, dan een honds,, fot
Chrisp. Hoe Pegasus Fonteyn verandert in een strondts,, Kot!
Waer syn de Saters, waer, waer Pegasus u Hoeven?
Slaet Vyer uyt uwe Rots, voor die de Rey bedroeven
(255) Die beyd’ u heuvelen aenbidden, en van ’t Nat
Dat d’Ipocrene stort, noch Nucht’ren loopen Sat.
Heb ick mijn Leven meer een lachter hooren spreken!
Men souwer Trooyen in den Brandt om willen steken
Die Febus Zetel soo tot schanden maecken souw.
(260) O negen Vrou geslacht gelastert, door een Vrouw!
Van Ooren nooydt gehoort, getast, noch nooydt begrepen,
Gesongen op Musieck, noch met Schalmey gepepen.
Ick loop by Pluto, en ick maen hem op den spyt
Dat hy my seght, wat gy voor een Megera syt.

Binnen.

Claer. (265) Ick crygh onsteltenis want dien stouten quandt,, is:
Gelijck aen syne Tael: en aen syn gauw’ verstant,, is
De selve, jae de self, die my door min bedroogh
En onbekent, och, och, met t’beste henen vloogh.
Nu heb ick’t spa berouw, dat ick hem niet en trachten
(270) Te kennen: t’is mijn schult, dat ick hem soo verachten.
Mijn Minnaer wel gekleet? maer dees’ een lochte sloef,
Hy deed’t misschien uyt list? de twyffel maeckt my Droef.

Binnen.

TWEEDE UYTKOMST.

SIBILLE COSMAS.

Sibille. WAer gaet gy weer naer toe?
Cosmas. Ick gaen een Lochtjen raepen
Om dampen uyt het Hooft te weiren.
[p. 314 (= 324)] Traegheydt
Sibille. Maer te slaepen
(275) Schier dagelijckx tot de Kost op Tafel wordt geset
Maeckt dat geen dampen? doet dat nergens aen belet?
Cosmas. Wat sou ick doen? k’en weet geen Handen uyt te steken,
Tot voordeel, oft tot winst.
Sibille. Dat syn maer Manne treken
Op Luyerdy gegront het Werck waer haest bedocht
(280) Voor jemant, die maer Werck met vlytigheden socht.
Cosmas. Ick ben geen Werck ghewent als daghelijckx te schryven
Sibille. Ten minsten hebdy doen in Huys oock moeten blyven,
Nu datelijck op straet soo ty de Kost in ’t Lyf.
Cosmas. Wat sou ick t’Huys doen met dat dolle Koppigh Wyf?
Sibille. (285) Nu ben ick wyf, nu meest mijn middelen syn gaen vliegen,
En had’ ik niet de Konst gecost van te bedriegen
Daer waer noch Bed’ noch Stoel, dat ghy behouden hadt;
Om op te slaepen oft te rusten met u gadt.
Cosmas. Een costelijcke Vrouw vergheet dat sy’t verquisten.
(290) t’Sou my ontschuldighen dat myn Schuldenaeren wisten,
Dat de Visieten, en het spelen, wel aen ons
Op eenen Nacht gecost heeft hondert Pattacons.
Sibille. Wel waer comt dat te pas wat wilde daer van spreken?
Moet jemant naer syn Staet hem niet in lasten steken?
(295) Dat t’geen manier en waer, k’en had’ het niet gedaen.
Cosmas. Het is oock de manier, dat Vrouwen moeten staen,
Ten opsicht van de Mans, gelyck als Ondersaeten,
En doen niet voorder dan de Man wilt doen, en laten.
Sibille. Dat dondert, Vrouwen, hoort! wanneer gy knielen moet!
[p. 315 (= 325)] Traegheydt
Cosmas. (300) De Man die is het Hooft,
Sibille. De Vrou die is den Hoet
Soo ick den Text verstaen, ghy soeckt, en cont niet vinden,
De reden van’t verlies, en oock van al ons Vrienden.
Een die syn goedt gemist, wordt saem op eenen tydt
(Soo veel verstaen ick’t my) syn goedt en Vrienden quyt.
Cosmas. (305) Soo veel verstaen ick’t oock dat gy’t op my wilt schuyven.
Sibille. De Broeck heeft veel respect, ten opsicht vande Huyven.
Mijn Heere (met verlof) gy waert een Lanterfant,
Te veel*, van Luyerdy, oft weynigh van verstant,
Het goet bepeetert, duf, en rot, en gansch bedorven,
(310) Het goedt stont beter in het Pack-huys soo verstorven
Dan te verhandelen: oft moest thien per Cento winst.
Een ander, tusschen dat, had’ thien-mael voor het minst
Het goedt, tot Gelt gemaeckt, en goedt voor Gelt verkregen:
Terwyl, u vaddigheyt gingh d’Arremoede tegen.
(315) En op’t Cantoir en ist oock niet te wel gegaen,
Gy treckt u anders saeck, maer eygen selden aen.
En dit is Traegheyt! dat wy van ons eygen saecken
Een min bestier, als van ons Even-naesten maecken
Ick ben een Vrouw! maer die seer lichtelijck begryp,
(320) Als Herman fluyten wilt, soo roert hy oock de Pyp,
Die grielen wilt, die moet syn Handen meest ghebruycken.
Die met de Knieckeren, wilt Knieckeren, oft stuycken,
Moet rap van Handen syn, oft seker op de scheut:
Een flau Trompetter speelt altydt teut teut teut teut
Cosmas. (325) Gy syt een Vrouw,
Sibille. Een Vrouw:
Cosmas. Een Vrouw? gy cont passeren:
Is Slange Vleesch* bequaem om dapper te puergeren,
Een draeghma is genoegh? want tot het sweten gaet
[p. 316 (= 326)] Traegheydt
De krachten van u Vleesch hoogh boven medridaet:
Ick sweedt van u te sien,
Sibille. Soo volgens u gekaeckel
(330) En waerde maer Doctôor, soo waer ick haest Driakel:
Jae trots Venetien?
Cosmas. Het gauste lit van t’Lyf,
Dat is altydt geweest de Tonge van mijn Wyf.
Sibille. Soo gy geen Sebol syt, en schepte maer Coragie,
Ick can behulpsaem syn, en wordt maer Jan-pottagie:
(335) Daer heb ick wel gesien, wat dat de Tongh vermagh:
En dat een gantsche Stadt een hoop van Sotten sagh,
En keurde meerder dan geleerde Medecynen.
Men keurt niet soo men is, men keurt maer soo me schynen,
Cosmas. U snater is te wel bekent door heel de Stadt,
(340) Een eygenaer verliest te veel,
Sibille. En waerom dat?
Cosmas. Al watmen niet en kent is lichtelijck groodt te achten:
Dat can de Leughen voor een hoogen Prys verpachten:
Wegh, wegh, met Eygenaers. want isser eenigh dingh
Dat goet is, het moet syn van eenen vremdelingh.

MAEYKEN BYKOMINGH.

Maeyken. (345) TEn is niet moghelijck, niet moghelijck te lyen!
Ten is niet mogelijck! niet mogelijck te myen,
Het queken, en gekyf, het vloecken, en getier,
Het stampen, en gebeir, en t’gêen dat geen manier
Van Dochter en gelyckt: oft t’moesten vuyle Vlaeyen,
(350) Gegaete Noten syn, oft afgekeurde Daeyen.
Het is onmogelijck, onmogelijck, ick segh
Myn huer op, en ick gaen soo daedelijcken wegh
Sibille. Wat is er weer;
Maeyken. Het selfs, een luye Laef by hoopen,
[p. 317 (= 327)] Traegheydt
Daer is den Huspot, schier al’t Sop in’t Vyer geloopen,
(355) Terwyl ick tappen gingh: ick seyd’, ey Iouffrou Claer
Terwyl gy sit aen’t Vyer, ick bid u, siet daer naer.
En als ick weder quam, soo vond’ ick, och wat rampen!
Het Vyer gheheel versmacht, de Keucken niet dan dampen:
En datter in de Pot noch over bleven was,
(360) Was, onbequaeme Kost gemengelt met het As’.
Ick seyd’, hoe gaet dat soo? en Iouffrou by te sitten?
Wat seghde vuyl Slavoen geboren van gelitten,
Van Boere cluyt gesmeet, en ongelyck Gedoopt.
Wat is het wonder, dat den Vleesch pot overloopt?
(365) Soo sprackse: ben ick hier ghestelt de Pot te waecken?
Gy sout u selven noch een Lyf wel connen maecken
Om doen gelyck gy moet, want ick heb veel gedaen
Dat ick het springen van het Vyer noch ben ontgaen.
Cosmas. Een wyse Dochter maeckt, indien men hun betrouwe,
(370) Een voor-beldt van het Huys, maer Dochter syn, oft Vrouwe,
Heeft ongemeenschap, want een Huyselijck bestier
Bestaet in zeden vande wysende manier.
Sibil. Wat seghde?
Cosmas. Dat gy moest u Huys wat meer betrachten.
Want toen gy Dochter waert, een jeder met my achten:
(375) By Gelt, en waerde saeck, die soo een Dochter kreegh.
De Dochter die was vroed’, de Vrouw’ die is nu leegh.
Sibil. Leegh, leegh, t’waer beter Sot, want leegheydt volgen straffen
Cosmas. Dat heb ick wel beproeft.
Sibil. Het schynt met al u blaffen
Dat ick daer schult van ben, nochtans.....
Cosmas. Wy deylen half.
Sibil. (380) Als myne Koe gelight soo deylde med’ van’t Kalf.
Dat heb ick oock beproeft, want als’t de Mans verquisten,
[p. 318 (= 328)] Traegheydt
De Vrouwen hebben Schult, het syn al Adamisten!
Dat Erffelijck gebreck en sal hun nooyt ontgaen.
Maey. Nu Iouffrouw maeckt het cort ick slaep waer dat ick staen,
Sibil. (385) Gy slaept al staende gy behoeft geen Bed’ te coopen.

CLARA BYKOMINGH.

Claer. MA ma, Ma ma, de Soegh is met den Tap gaen loopen!
Ons Tonne beste Bier loopt vast ter Kelder in.
Sibil. Hoe soo?
Claer. Dat weet ons Maey,
Maey. Dat valtme daer in’t sin.
t’Is waer, want met’er haest, naer boven op-gheclommen,
(390) Soo ben ick, met den Tap, noch in myn Handt ghecommen.
Sibil. En was den Huspot dan u meerder weert als Bier?
Maey. K’en achten weerde niet, ick letten op’t getier
Van onse Iouffrouw Claer, sy schreeude als beseten.
Cosmas. Het Bier verloren! en het Assen in het Eten!
(395) Hout dat niet Aerdigh Huys?
Sibil. Loopt Maeyken stopt de Kraen
Behout noch datter is.
Maey. K’en sou daer niet meer gaen:
Maer recht ten Huysen uyt.
Sibil. En soo Bier myn verstorten?
Ick sal’t u aen de huer tot eenen stuyver corten
Loop, loop u alder haest.
Maey. Als ick’t betalen sal,
(400) Het Bier loop met gemack.
Sibil. De helft, en is niet al,
Spaert jet,
Maey. Oft jet, oft niet, dat can my niet verschricken,
Sibil. Ghy sult het Bier ghebreck van Dorst noch liggen sticken.
[p. 319 (= 329)] Traegheydt
Myn Dochter gaet eens selfs,
Claer. Hoe ick Ma ma, hoe ick?
Een Donder slagh en maeckt geen eyschelijcker schrick
(405) Als dat verachten woort,
Sibil. Maer gaet als’t moet geschieden
Want Maeyken wilt toch niet
Claer. Ma ma, k’en moet U. Lieden
Hier in niet g’hoorsaem syn: een Dochter die ontslaet,
Haer selfs, wanneer t’gebodt is buyten haeren Staet.
Die vuyle Mest-back, derft u daer in tegen spreken
(410) En ick sou moeten doen?
Maey. Waeren wy beyd’ bekeken
Wie sou de Mest-back syn, oft wie een tobbe Dreck?
Cosmas. Maer Vrouw dat jonck gespuys hout met het Bier de geck
Loopt selfs,
Sibil. Ey Lief loopt gy,
Cosmas. De Vrouw moet dat bewaeren,
Claer. En niemandt als Pa pa, heeft best van Bier ghevaeren,
Cosmas. (415) Wei vuyl Neus is u sorgh van t’Huys daerom te min?
Claer. Tet, loopt het Bier in’t lyf oft t’loopt te Kelder in.
Wat isser aen verlangh daer is al meer verloopen?
Cosmas. Men sou, om soo een steeck, u aen den Torck vercoopen.

Binnen.

Sibil. Gy spytigh’ vol verwyt u straf is niet ten endt,
Claer. (420) Ma ma, ick ben van jonckx de spytigheyt gewent;
Sibil. Soo sult g’u lyden met u spytigheyt verdraegen
Onweerdigh datter een u Lyden sal beclaegen.

Binnen.

Maey. En tusschen beyden loopt het Bier al Maneken pis
Claer. Wat is het wonder daer soo vaddigh Meysen is.

Binnen.

Maey. (425) Wat is het wonder als de Hoofden hun verlaeten
Op simpele bestier van hunne ondersaeten,
[p. 320 (= 330)] Traegheydt
Dat alles qualyck gaet, een Schipper die’t verstaet
Wanneer het onweer maeckt, betrouwt op gheenen maet.
Maer voeght hem aen het Roer, ick weet daer van te spreken,
(430) Ick heb de Neus wel inde Schippers Roef gesteken:
Het gaet pack op met my, ick tracht oock naer ghemack,
Al souw ick Leven op gemeyne Bedel-sack. Binnen.

DERDE UYTKOMST.

PEPYN STEURTEBIER
Met twee Krucken gaende, als vol Flerecyn.
CHRISPYN Synen Sone.

Pepyn. ICk ken, ick ken u niet.
Chrisp. Myn Vader wilt het hebben,
Dat ick myn schult beken.
Pepyn. O Vagebont, ô Sebben,
Chrisp. (435) De droes die graet daer uyt want Vaghebont, en Sebb’
Dat raeckt malcanderen, gelyck het vloeyen t’ebb’
Pepyn. Rabout ey me! ey me! gy sult dat noch beclaegen
Ten is geen const, de Eer van Dochter me te draegen
Ey, ey, ey me, wat pyn: gy Eereloose Guyt,
(440) En quetst gheen Dochters Eer, oft maeckter van u Bruydt.
Chrisp. Wat raet dan voor de Kost?
Pepyn. Gaet volght de Dant op’t hecken
Men magh nooydt met de Ziel, maer met het Lyf wel gecken.
Gaet sleypt oock d’ Arremoe terwyl u traegen Aerdt
Versuymt de nutte Kost.
Chrisp. En als ick waer gepaert
[p. 321 (= 331)] Traegheydt
(445) Soo waert noch slimmer, dan, voor twee te moeten sorgen?
Pepyn. Ghy hebt geen rekeningh te geven oydt van morghen,
Indien gy naer’t Gebodt des Heeren immer leeft:
Dat is een Gratie, daer u niemant schult aen geeft.
U wercken die bestaen in lege Sotternyen,
(450) Die gy tot u verschoon noch noemt Poëteryen:
Vol Straet-clap, en gemoeyt met Hannen en met Lys,
En in u eygen saeck en syde nooyt niet wys.
Maer seght my, in het cort, hoe dat met haer gheschieden?
Chrisp. Ick leyden haer ten Dans: en in myn gunst te bieden,
(455) Soo scheen sy groot beval te hebben, en ick gis
Dat’s een verkeerden, en met my bedrogen, is
Want hondert Heeren, heb ick naer het Hooft ghekreghen,
Pepyn. Ick ben met soo een Soon ten uytersten bedegen
Myn Heer! t’is wel myn Heer,
Chrisp. En wie can uyt den schyn
(460) Bekennen wie dat kluyts, oft wie dat Heeren syn?
Ick cost ten minsten als een Ezel oock wel neyen.
Maer d’Edel achtbaerheyt die heb ick onderscheyen
En met het Borgerschap myn leven niet gemenght.
Wie t’ Adelijcke Ampt tot cleynigheden brenght
(465) Doet qualyck, en versterckt, de Muyters, en de Guyten,
t’Ghemeente sonder Hooft can nooydt jet goedts besluyten:
En elck is niet bequaem om Hooft te connen syn.
Pepyn. Maer jeder een die acht syn Hooft, ghy t’uw, ick’t myn:
Bequaemigheyt dat valt, als Teirelingen keeren.
Chrisp. (470) Swyght der gemeente Keus, is al den wil des Heeren,
Pepyn. Swyght, swyght, aen Vader swyght? och dat ick niet en can
[p. 322 (= 332)] Traegheydt
Myn Kint castyden? ey? my ongevalligh Man!
Daer, Guyt-sack, daer, en can ick niet naer myn believen,
Het is gelyck ick magh, Smydt de Kruck naer hem:
Chrisp. Hoe Vader u t’ontrieven,
(475) Door scheut, oft ongeluck, wel jemandt t’Been ontviel:
Wie wierp soo roeckeloos syn Been ooyt in de griel?
Pepyn. Och outheyt? outheyt? och, wat moet ghy leet gehengen?
Chrisp. Het goedt, en quaedt, bestaet in Kinders op te brengen,
Een Sône, jonck, en wilt, en sonder vreese Godts,
(480) Alleenelijck den styl van Mode, en van Trots
Gesien, en ingeplant, en anders niet betrachten:
t’Syn dwaese Ouders die jets anders oock verwachten.
Pepyn. In’t gêen sy qualyck doen, thoont dat ghy wyser syt:
En volght hun weldoen naer, nu haest, nu haest, t’is tydt,
(485) Myn Sone langht de Kruck, een, can het Lyf niet Schraegen,
Chrisp. In’t goet!
Pepyn. In’t goet,
Chrisp. Hout daer,
Pepyn. Hoe hebt het dorven waegen?
Dat gy die Iouffrouw soo tot schanden hebt gebrocht?
De Ledigheyt die heeft haer Dochter haest gesocht!
Chrisp. Ick gingh alleen maer om’t gheselschap te bekycken;
(490) Een Dans-feest soo vernaemt gehouden by de Rycken.
En, mits ick van Parys een hooffelijcke dracht
Hier ongesien, daerom, meer als gemeen geacht
Aen t’lyf had’: dat my had’ een Edel Man gheschoncken;
Om jets voor hem gedight, die aen syn Ooren cloncken.
[p. 323 (= 333)] Traegheydt
(495) Oft ick Homerus oft Virgilius had’ geweest:
Soo werd’ ick med’ geacht als jemant vande Feest
In dat geselschap, maer ter middernacht, men rieper
Een Sterre met de steirt! op dien roep soo lieper
t’Geselschap heel verstrooyt om naer de Steer te sien,
(500) De vele naer den Hof, op Solder, en meschien
Dat ick van dese was? t’scheen schrickelijck te maenen:
De plaeghen van het Landt, want t’syn des Hemels Traenen,
Pepyn. Om t’Menschelijck geslacht te thoonen dat de Roe
Gedreyght wordt: en dat Godt de boosheydt wordt te moe.
Chrisp. (505) Toch even wel ick moet een ander niet beliegen,
Ick cost een Dochter,
Pepyn. Maer gy cost geen Godt bedriegen.
t Was Eereloos gedaen, en buyten Godt, en rêen.
Chrisp. t’ Is waer? maer even wel sy wasser me te vrêen
Pepyn. En daerom Troutse; hebt ghy beyd’ de Sond’ bedreven,
(510) Soo can Boetvaerdigheyt de Sonden oock vergeven.
Chrisp. Toen scheense Ryck te syn en nu soo isse kael
Soo kael, soo kael, als ick, en dat ick u verhael
Is maer dry Maenden oudt,
Pepyn. Ick can niet wel gelooven
Dat jemant sou het goedt van andere berooven
(515) En dat hy selfs gebreck sou lyden, t’is maer schyn!
De duyvel beter Arm, als selver Arm te syn.
Gaeter een ganck op aen, en is met d’Eer de schaemte
Niet al te niet gedaen, sy sal om de betaemte
U kiesen voor een Man.
Chrisp. Wat souse?
Pepyn. Arme Sot,
(520) Wat syn de scherven weert van een gebroken Pot?
Chris. Het is een spytigh Hooft ten is geen Ur geleden
Dat ick haer aen sprack met de minnelijckste reden
In myn verstant bedacht: maer sy gaf geen gehoor.
[p. 324 (= 334)] Traegheydt
Waer op ick, haer verweet, dat sy een rechte Sloor.
(525) En Luy, en mottigh was, en onbequaem van Handen:
Het beste van haer Lyf, dat was haer Tongh en Tanden,
Soo viel ick uyt,
Pepyn. Meschien en heeft sy niet gelet
Wie dat gy wesen mocht,
Chrisp. Dat Kleet is langh verset
Ter Lombaert, het can syn dat sy my niet en kenden.
(530) Want ick ben nu gekleet met draden, en syn enden,
Maer sins is haer, Fortuyn, en myn, te wyt gegaen.
Pepyn. En in dry Maenden tydts en spraeckt haer nooydt niet aen?
Chrisp. Een Dief is altydt bloo: vermits sy Rycke Lieden
Doen schenen, doch ick, sal my niet van haer gheschieden,
(535) Dan dat ick uytgemaeckt sal worden als een Vlugh:
En comen t’ Huys met een gebastoneerden Rugh.
Maer nu sy cael is weet ick niemant niet te vinden
Die dat sou voor haer doen, gheen Gelt, oock gheene Vrienden.
Pepyn. Haer Vader Cosmas sou noch heugen jonger swier
(540) Soo gy u Vader noemt, maer Pepyn Stortebier
Want Pepyn Stortebier, was soo bekenden Jongen
Als beenen droegen, van die over Straeten gongen.
Chrispyn, gaet wederom en maeckt u saecke cort.

COSMAS BYKOMINGH.

HIer comt haer Vader, net
Cosmas. Het Bier dat is gestort
(545) Den Haspel is verbrant het Spinnewiel gebroken
De Stoelen uyt de leen, geen hout om Vyer te stoken
Geborste Potten, en de Schotels sonder spys
Och oude Arremoe hoe maeckt g’ons spaede wys.
Maer t’lest gedenckt my best, van dat versteurte Bier
[p. 325 (= 335)] Traegheydt
Pepyn. (550) Ist mogelijck de Man comt daerom selver hier
Gy kendt wel Stortebier, Vriendt Cosmas, langh bekenden
Cosmas. Vriendt seydt hy, en de Droes die magh hem herwaerts senden!
Jae, droes, oft syn gheslacht: want anders niemandt, niet,
Kan weten van ons Bier: t’is heymelijck geschiet.
(555) Hoe canmen Menschen clap bedecktelijcker myen
Dan inde Kelder? can, dat achter Straeten ryen?
Gy spot.
Pepyn. Oft ick, noch gy, van Steurtebier en wist;
Gy cont Onnoosel syn: u Dochter heeft gemist
Cosmas. Neen, t’was myn Dochter niet,
Pepyn. Gy soecktse te verschoonen
Cosmas. (560) Sal desen Duyvel my de waerheyt overthoonen?
Het was ons botte Maert,
Pepyn. Het was u Dochter Vriendt,
Cosmas. t’Is Onwaerachtigh, maer ons Maert heeft ons misdient,
En met die scha belast,
Pepyn. Ey seght dat jemant elder.
Cosmas. Tot blycken quam sy met den Tap noch uyt de Kelder.
Pepyn. (565) t’Was op de Solder, ey, naeyt my geen Ooren aen
Cosmas. Dat past, men sal om Bier op synen Solder gaen?
Pepyn. t’Was om de Sterre met de steirt te willen kycken,
Cosmas. Dat mocht myn Dochter doen, de Maert, die moest doen blycken
Als dat sy dienst baer was,
Pepyn. Is’t dan u Dochter niet?
Cosmas. (570) Hy graed’ al wonder veel, en onder veel, is jet
Myn Dochter riepse, en sy wou naer haer niet hooren.
Pepyn. En kent myn Sone dan gheene Iouffrouw, uyt de Slooren?
Cosmas. En comt dat uyt u Soon? heeft die u dat gheseet?
[p. 326 (= 336)] Traegheydt
Hy lieght, oft t’is een Gast van wonder cleyn bescheet.

Binnen.

Pepyn. (575) Ick heb, het wel ghedocht, myn Soon dat is een Hansken,
Die Iouffrouw, uyt de Maert, en kent, ick hou, een Gansken,
Is by hem Vrouwe Mensch, soo wel als al’t geslacht
En noch wordt mynen Soon voor een Poëet geacht
Daer comt de wyse-bol.

CHRISPYN BYKOMINGH.

Chrisp. DAt gaet met floeckxe gangen.
(580) Ick ben wat opgheschickt om beter t’wilt te vangen.
Ick heb daer in een stuck van Spiegel, wat gepronckt
My dunckt dat Iouffrouw oock wel aerdigh my belonckt!
En soo d’inbeldingh, niet en comt om te bedriegen,
Sy sal my om den Hals gelyck een Venus vliegen,
(585) Die haer Adonis kust, in d’Oogh van Mensch, en goôn
Pepyn. Gy syt een rechte geck,
Chrisp. Ick Vader?
Pepyn. Ja,
Chrisp. Uw Soon?
Ick hou my voor een Geest.
Pepyn. Als Acthêon gy sult,, daer
Niet beter vaeren, gaet,
Chrisp. In dien’t alleen myn Schult,, waer
De Iouffrouw was oock wel ten uytersten gedient
Pepyn. (590) Iae, alle Katten grauw die donckerlinghs bemint.
t’Was inde Kelder, met het Meysen, en de slocker
Die beldt haer Iouffrouw syn, en hem, een Rycke Focker;
Chrisp. t’Was op de Solder,
Pepyn. Soo, den Supliant verkleirt
t’Was inde Kelder,
[p. 327 (= 337)] Traegheydt
Chrisp. Wedd’, om al dat gy begeirt
Pepyn. (595) Hy wint veel die maer can het stoutste Backhuys maecken,
Chrisp. Gy cont geen Rechter syn, en gissen, naer de saecken.
Wie isser beter thoon dan die het is gebeurt?
Pepyn. Gy hebt de Kelder om de donckerheyt gekeurt
Terwyl een ander liep naer boven, om te kycken.
(600) Die Schelmery bemint, wilt Eerbaer Menschen wycken.
Fy Eereloose Guyt, dan t’stuck is niet soo quaet
Terwyl t’maer t’Meysen is: want Sonde, kent oock staet.
Chrisp. Het Meyschen, Vader? neen, t’was Iouffrouw sonder logen.
Pepyn. De Iouffrouw heeft uyt spot u met de Maert bedrogen,
Chrisp. (605) Die treck, en heeft geen plaets, oft wel het spreeckwoort faelt
Dat Iuno, Io, nooyt daer toe en heeft gehaelt
Pepyn. Spreeckt duyts, verbrilden Geck, de Goden en Godinnen,
Die braeckte uyt u Keil, al had’er duysent binnen.
Dat duyvels Heydendom dat woont in uwen Kop,
Chrisp. (610) En tussen dat, ick hael daer by myn Hert eens op:
Het streelt geweldigh datmen van de Oude tyen
Iet weet, en boven dat een Aerdigheyt in’t Vryen
Pepyn. Tot inde Kelder toe met een verslonsten Maert
Soo hoogh, soo hoogh, u docht dat g’op de Solder waert.
(615) Ick sal my met een Koets, geleent, van myn Ghebueren:
Om sien wat daer van is, soo derwaert laten vueren
Gaed’ med’,
Chrisp. Dat schick ick oock,
Pepyn. Versoeckt de Koets hier naest. Binnen.
Chrisp. Myn Vader wort soo gau, siet, siet, hoe dat hy haest?
[p. 328 (= 338)] Traegheydt
Wanneer hy wilt hy hoeft op Krucken niet te springen
(620) Hy loopt gelyck een Krab, het syn al ander dingen.
Een ongevalligh Man, die jeder een beclaeght
Om dat hy noch de Naem van goed’ geslachten draeght,
Die met hun giften onse Keucken noch doen roocken,
Den inslagh die is goet, de beste Vis, de moocken
(625) Die Eten wy het liefsts, de roppen voor de Kat.
En tusschen Dagh, en Nacht, is Vader drymael Sat
Ick spreeck dat tusschen my, en u, myn vry gedachten,
Soo jeder wist van t’waer, wy hoefden niet te wachten.

VIERDE UYTKOMST.

Sibille Maeyken.

Sibil. GY kent haer moeyelijckheyt
Maey. Soo’t niet om u en Waer,
Sibil. (630) Nu Maeyken t’is genoegh laet alle dingen daer
De scha van ’t Bier waert minst, Godt betert, ander dingen,
Maey. Maer doet dat die Fortuyn, met haer veranderinghen?
En inden Ommeganck, en is dat niet een schant.
Dat sulcken Volck gestelt wordt op den Oliphant!
(635) Wacht laetse maer noch eens, haer naeckte Borsten thoonen,
Ick licht myn Rocken, want myn billen syn soo schoonen:
En Eerelijcke Vleesch als haere Borsten doen:
Die Geil pens, datse comt, en monstert om’t Fatsoen
Sibil. Foey, foey, foey,
Maey. Foey, foey, foey, wat is daer aen te foeyen?
(640) K’heb den bras van Eortuyn, en van al die Melek Koeyen
Sibil. Nu, nu steeckt daer een Spel
Maey. Ick denck wel neen, een Spel?
Al is myn Vleesch veracht, ick heb t’gevoelen wel
Neemt dien Raedt voor u, ghy moet my soo niet quellen,
[p. 329 (= 339)] Traegheydt
Ick heb het quaedt ghenoegh al steeckt in my gheen Spellen,
Sibil. (645) Dat is myn seggen, niet, verstaet het naer den sin
Maey. Die heb ick alle dry, en die my voor Sottin
Wilt houwen, magh haer eerst ten vollen wel bekycken
Om dat ick Arrem ben? ick win met geen practycken
Gelycker duysent doen die Weeuw, en Weesen Bloedt
(650) Uytputten (Wraeck voor Godt) dat is hun weerdigh goedt.
Sibil. Gy syt oock Averechts
Maey. Ick wil voor geen Maloot,, staen
Hoort waer ick averechts soo moest ick op myn Hooft,, staen
Sibil. Ghy neemt wat dat ick segh tot elcke Naeld’ een draet,
Maey. K’en lap noch Broeck, noch Naey, noch stop geen Lyne-waet
Sibil. (655) Myn Heer is daer
Maey. Myn Heer! geweest, geweest, och Armen!

COSMAS BYKOMINGH.

Cosmas. VErduldigheydt die sou de Kop daer in verwermen!
Noch eens, t’is duyvels Werck, oft jemant van u dry
Dat is een Heckx
Sibil. Waerom?
Cosmas. Waerom, dat sulcken Pry
Gebrant moest worden, k’sou de Mutsaert noch verleenen,
Sibil. (660) Wat syde Herseloos?
Cosmas. Wat Herseloos, de steenen
En hebbent niet geclapt, en al de Weirelt weet
Dat onse Tonne-bier die grooten ramp-spoet heet
Sibil. Nochtans van onse dry en is het niet gecomen,
Want niemant eenen Voedt heeft buyten t’Huys ghenomen,
[p. 330 (= 340)] Traegheydt
(665) Dan gy,
Cosmas. Waer is ons Claer?
Sibil. Sy slaept wat naer den Noen
Cosmas. Claer, Claer,
Claer. Wat ist Pa pa,
Clare van binnen antwoordt.
Cosmas. Comt hier, k’heb u van doen,
Sibil. Dat om die vraegh? ghy hebt u grollen oock by tyen,
Cosmas. Ick twyfel oft sy op den Bessem is gaen ryen.
Sibil. Een ongeluck, en comt niet sonder meer gebreck,
(670) Van Ryck tot Arm, en van een wyse Man, een geck,
Cosmas. Ten can natuerelijck nochtans soo niet ghebeuren.

CLARA BYKOMINGH.
Haer Reckende en Geeuwende.

Claer. HOe brandt het Huys Pa pa, oft vallet om de scheuren.
Hea, heu, maer wat getier?
Sibil. Ick weet niet wat hem let
Cosmas. Ick weet het selver niet, ick ben geheel ontset
(675) t’Is spoock, t’is spoock, t’is spoock: een ouwen Baeviaen,, sprack
Dat hy oud’ kennis was, een rechten Roffiaen,, stack
In syn gelyckenis, ick heb hem nooyt gekent.
En tot verwonderingh! wat drommel weet de Vent
Dat ons hier is gebeurt! het alder-eerste Teecken
(680) En reden, was van ons Gesleurte Bier te spreken?
Sibil. Dat is onmogelijck.
Cosmas. Met eenen seght gy lieght,
t’Is inder Waerheyt waer, den Duyvel die bedrieght
Den Toovenaer daer in, dat hy my wou vercoopen
Dat onse Dochter had de Tonne laeten loopen.
(685) En brabbelden noch jet, dat Sottigheyt geleeck:
[p. 331 (= 341)] Traegheydt
Terwyl ons Dochter naer de Sterr’ met steirte keeck
Soo liep het Bier te steurt: hy noemden Kelder, Solder,
K’en was myn Daegen nooyt van achter dencken volder:
Al misten hy de plaets, hy wist nochtans de saeck
(690) Door synen Soôn.
Claer. Ick droom,
Maey. De geeuster heeft noch Vaeck
Claer. De Sterre met de steert, Pa pa? laet noch eens hooren.
K’en weet my comt daer van een wonder saeck te vooren,
Als dat een Dochter, die te Sterrelinckx bleef staen
De Sterre vast besien, wel groot sou blyven gaen.
Sibil. (695) Onnoosel Kint!
Claer. Pa pa, en can dat dan niet waer,, syn?
Hoe, hoe bly, moet dan uw liever Dochter Claer,, syn?
Cosmas. Myn Vrouw Sibil, gy hoort, misschien het gaet voor by
In u gedachten: maer ick neem die op, voor my.
Dat speecken, dat ghespou, dat dweepen*, en die boosheydt,
(700) Oft in een quael bestaet, oft in gemaeckte loosheyt,
Maer boven dat die vraegh bevalt my niet met al.
Sibil. Het is rechtsinnigh maer een Duyfken sonder Gal
Cosmas. In sulcken Oordeel soo vertraeght men de behoorte:
En dat behoeven sou verweckt in t’Huys gestoorte.
Maey. (705) Maer Iouffrouw seght het uyt het lieght u op de Tongh,
Claer. Veel eerder dat ick my daer selver om verhongh.

Binnen.

Cosmas. Wat let ons Dochter?
Maey. Niet, en veel,
Cosmas. Wat’s dat te seggen
[p. 332 (= 342)] Traegheydt
Maey. Hy heeft de Sterr’ gesien,
Sibil. Met duysenden,
Maey. Daer leggen
Geen Ancker aen vast, sy ginck op Solder sien
Cosmas. (710) Op Solder dat en cond’ syn Leven nooydt gheschien,
Sy tot de Solder toe haer leden connen schragen?
Maey. Meschien een Cortisaen heeft haer tot daer gedraeghen,
Cosmas. Dat isser med’ gespot, maer onse Dochter is
Soo keurigh niet,
Maey. Gy meynt soo gauw niet noch soo Fris.
(715) De Waerheydt met der tydt sal even wel syn blyck,, hebben,
Cosmas. Soo sou die Toovenaer noch connen wel gelyck,, hebben
Dat op de Solder t’Bier gestort was, jemant mocht
Voor den behoeftigen het Bier hebben gebrocht:
Maer hy en sprack niet, oft die tydt, was langh gheleden?
(720) Had’ hy verschil gemaeckt van langh, en oock van heden,
K’en had’ de Kelder, voor de Solder, niet verstaen,
Sibil. Ons Dochter treckt haer dat geweldigh deftigh aen
Cosmas. Het heeft haer moeydt ghekost tot boven toe te raecken.
Maey. En men gedenckt altoos aen moeyelijcke saecken,
Sibil. (725) Gaet Maeyken sien wat dat ons Dochter binnen doet,
Maey. Dat s’haer verhanghen sou, dat waer te grooten moet:
Sy sou te Luy syn om een Arm oft Been te recken.
Sibil. Toch even wel gaet hen’ daer is niet me te gecken
Maey. Houdt de Pan met de steel: en bewaert u ter-sey,
(730) Gaet selver Iouffrou en bederft geen Taert om d’ey.
U Dochter gaet u aen, en tegen my te swetsen
Is daeghelijcksche Broodt, maer mocht ick haer eens kletsen.
[p. 333 (= 343)] Traegheydt
Ick gaf haer Roeyen beter als een Meester Jan
Maer jeder pryst het Recht, en jeder schroomt daer van.
Cosmas. (735) Voldoet u Recht, aen ons, en doet dat w’u ghebieden,
Maey. Het Recht past niemant dan alleenelijck U. Lieden
Die sorge draegen moet voor Siele, en voor Lyf.
Ick ben een Slons, een Maert, en Keucken vuyl jongh Wyf,
Een Koren bytster, inde Graenen en Calander.
(740) Het schynt, nu woon ick hier, en Morghen op een ander:
Aen Ouders dient de sorgh, besonder voor het Kindt.
Cosmas. Ons Maeyken heeft gelyck; en daerom Vrou het dient,
Dat gy haer ondersoeckt:
Sibil. Gy dient haer te vermaenen,
Cosmas. Ick ben te seer beweeght van myne Dochters Traenen,
Sibil. (745) Een Moeder is noch meer, die Teerheyt onder-daen.
Maey. Terwyl t’Bobyn verward’ soo blyft het Spoelen staen,

PEPYN MET CHRISPYN.
Worden van hun gesien aan de Voor-deure
staende by de Dochter.

DAn syt toch niet besorght: maer kyck den rechten ganck,, deur,
Siet daer u Dochter staen: en daer is al die stanck,, veur.
Sibil. Ick sien een Koets wat Heer, die spreeckt haer voor ons Poort,
Cosmas. (750) t’Schynt dat sy vlytigh is:
Maey. Jae s’heeft de Koets gehoort
Het Bellen oft geklop en soud’ haer niet bewegen
[p. 334 (= 344)] Traegheydt
De Poort t’ontsluyten: maer een Koets? wie can daer tegen?
Die raeders spreken met de swierende Kletsoor
Wee die my niet en buyght: t’gesicht en het gehoor
(755) Van het Gepuffel moet, die welde God’lijck achten
Sibil. De welcom, comt u toe, ghy moet die Eer betrachten.
Cosmas. Ick ben de Menschen moe:
Sibil. Die noode doet, doet oock,
Ey doet wat om de schyn, want woorden syn maer roock.
Cosmas. Soet, soet, het spoock dat comt, och ja! al t’selve spoocksel
(760) Brenght Eemers by der handt t’sal Branden k’rieck het roocksel,
Sibil. Het is een Mensch.
Cosmas. Ten doet, het is den selven droes.
Hy en de gansche Hel die drincken eenen Kroes.
Sibil. Gy maeckt my oock benauwt
Maey. Ia Iouffrou sonder gecken,
Ick sien twee Armen, en twee Beenen, met twee stecken:
(765) Tippe, taffe tippe taffe, tip, tippe touw
Cosmas. Wat helpt het segghen aen een ongheloofbaer Vrouw?
Maey. Is’t eenen Bedelaer, soo soeckt hy maer het Eet,,huys,
En ist een Duyvel soo en kent hy geen Secreet,, huys.

Binnen.

Cosmas. Ons Maeyken heeft gelyck
Sibil. Ick schuyl my onder’t Dack.

Binnen.

Cosmas. (770) Want Geesten dat gaet vast, en hebben gheenen Kack.

Binnen.

Vluchten alle in het Kack huys.

[p. 335 (= 345)] Traegheydt

PEPYN STEURTEBIER.
BYKOMINGH.

Pepyn. DAt valt my lastigh! ey my, ey, ey, Selementen!
Men wyst my achter, sonder op sicht van Tormenten
Die ick verdraegen moet: met elcke stap te gaen.
En t’schynt sy vluchten my, want niemant spreeckt my aen.
(775) Wat Deur is dit? t’Secreet: myn Heer, moet my verschoonen,
Hier in u eygen Huys de vryigheyt te thoonen.
Natuer verheyst haer Recht, doet, doet, terwyl ick wacht.
Dat’s teirelijcke Kost die sulcken af-ganck bracht
Aen dry ghelyck, die schaers d’een, d’ander verschaeren,
(780) Een Koninck, can aen dat, hem selven oock niet spaeren:
Sy twisten onder hun wie d’eerste wesen moet.
Wel is den Bril wat wyt? maeckt dat gy’t saemen doet
Soo Schildert men seer licht in de verkeerde Weirelt.
Uyt Maey, och armen Maey, die wordt daer over Keireldt:
(785) En lichtelijck de Noodt die praemt haer d’eerst te syn.
D’eene die is Cleir Maey comt uyt.
Maey. Heer Duyvel t’is maer schyn
Neen ick en ben niet Cleir, gy moest dat beter weten
Gy syt den arghsten niet gy weet niet hoe wy heeten.
Pepyn. Wat roert my hoe ghy heet, ick segghe, ghy syt Cleir:
Maey. (790) Kamancken Helleman! waer ick my af verveir?
Het is een dommen droes, en boven al gebreckigh.
Comt uyt, comt uyt, comt uyt, hy spreeckt hier al te geckigh.
[p. 336 (= 346)] Traegheydt
Om Bulle-back te syn, oft Montien-peck, hy can
Niet raeden hoe ick heet, wat slecht Cabouter-man
(795) En Bietebouw is dat? hy heet my Claer dan fraeykens
Den Niecker die is schouw in’t noemen van de Maeykens.
Comt uyt, comt uyt, com, com,

COSMAS SIBILLE.
BYKOMINGH.

Pepyn. MYn Heer u Maert is Geck
Maey. Een schoonen Duyvel van een houten Tafelsteck,
K’onsien syn Krucken, maer het spoock dat can ick deur,, doen
Pepyn. (800) Hoe can-men in dit Huys een Eerlijck Man soo veur,, doen?
Heer Cosmas kent my wel?
Cosmas. Ick ken u noch van flus
Maer die geschiedenis en weet ick niet hoe dus
Aen uwe Ooren quaem, dat in ons Huys ghebeurt,, was.
Pepyn. Het quam van mynen Soôn mits ick’er om bekeurt,, was.
Sibil. (805) Maer hoe cost dat geschien
Maey. Wat slechter Menschen syt,
Gy-lieden? weete niet, de Duyvel lieght altydt.
Pepyn. Heer Cosmas om niet langh te worst’len met de Tyen,
Ick com u vande scha, en vande schant bevryen?
Cosmas. De schant, en scha, die comt ten op-sicht van ons Maert,
(810) Dat raeckt aen haer alleen.
Pepyn. Maer ist soo gy verclaert?
Myn Sone loochent dat ick sou de Schelm vernielen!
Nu sien ick, dat hy gaet, den Wegh van alle Fielen.
[p. 337 (= 347)] Traegheydt
Maey. Hy spreeckt van synen Sôon en heeft dat waerheyts schyn,
Soo moeter inde Hel oock generatie syn,
Pepyn. (815) Wat is dat voor een stael?
Cosmas. Dat is die t’heeft bedreven.
Pepyn. Op de Solder, met.....
Cosmas. Neen inde Kelder,
Pepyn. Even
Gelyck gy hebt verclaert, dat past op’t eersten woordt
Chrispyn, Chrispyn comt hier, de Guyt-sack die en hoordt,
Nu naer de Waerheydt niet ick moet myn schaemt bekennen,
(820) Ick heb maer eenen Sôon....
Maey. Ia gaeter vry me hennen.
Pepyn. Gy Vuyl-hooft die myn Kindt.
Verleydt hebt: want gy syt niet waert te syn bemint.
Die vuyl besmeurden Slons, en gaen haer quaede parten:
Als oft s’er Eer van had’ noch niet met all’ ter Herten.
(825) Beclaegelijck Steurte-bier waer syde toe geraeckt!
Maey. Is van’t ghesteurte Bier noch niet een Eynd’ ghemaeckt?
Sibil. Wel waer toe dat verwyt is u daer aen gelegen?
Cosmas. Het gaet u af noch aen dat gaet ons selver tegen
Maey. Wat roert het u, het gaet myn Volck alleen maer aen,
Cosmas. (830) Dat’s waer
Sibil. Dat’s waer,
Pepyn. Ist waer, soo gy dan, in wilt staen
Oft misselijck een Kindt daer van souw connen comen
Soo ben ick oock gerust,
Maey. De Hincke-pinck moet droomen
Sibil. Oft Sot syn
Cosmas. t’Schynt soo wat
Pepyn. Gy hout met my de Geck
Sibil. Wel, comt met goedt fatsoen, verwyt ons geen gebreck.
[p. 338 (= 348)] Traegheydt
Cosmas. (835) Het Bier dat is versuymt
Pepyn. Myn Heer, naer de manieren,
Die ick bespeuren can, een Dulhuys met ons vieren.
Cosmas. t’Is ons genoegh geseyt,
Pepyn. Ick ben genoegh ontlast
Is Steurte bier, oft quaem, aen’t Hoere Kindt niet vast.
Maey. Men souder sin’loos van, en Lam, en Doof, en Blindt,, worden.
(840) Dat inde Kelder sou t’ghestorte-bier een Kindt,, worden.
Pepyn. Swyght, swyght, ô slimme Pry: gy kent aen eenigh deel,
En ick verstaen daer uyt den handel in’t geheel.

CHRISPYN CLARE.
BYKOMINGH.

DAer is myn Deugeniet, Rabaut hier syn de Lieden
Die tuygen dat u vuyl met die lavets geschieden
(845) Oneerlijcke Boef met Logens my gepaeyt.
Claer. Monsieur verstaet den sin, licht Averechts verdraeyt.
Van datter is geschiet en heeft hy niet Gelogen:
Maer mis-verstant dat heeft ons al te saem bedrogen.
Ick ken myn schult Pa pa, ick heb seer onbedocht
(850) Ten tyde van de Sterr’..
Sibil. Jet schandelijck gevrocht?
Claer. Och ja, Ma ma
Sibil. Met wie?
Chrisp. Met uw oodtmoedigh Dienaer
Sibil. O Pry!
Chrisp. Nu Iouffrouw sie-maer
Om met der Eer de saeck te brengen tot een endt.
Pepyn. Hoe hebdy Iouffrouw, en de Maert dan oock gheschent?
Chrisp. (855) K’heb de geschiedenis van’t misverstandt vernomen
[p. 339 (= 349)] Traegheydt
Als ick ben in gespreeck met mynen Engel comen.
De Maert is niet misschiet, dan dat een Ton alhier
Met dranck ontloopen is. en mits wy Steurtebier
Syn by-genaemt, soo heeft, die Naem, myn Heer ghebleken,
(860) Als oftmen van het Bier woud’ in de Kelder spreken.
En, datter is geschiet; was t’naeste by de Locht
Op dat Cupido van ons Liefde tuygen mocht.
Ick wil’t vergoeden met een Vrouw’ van haer te maecken.
Claer. Pa pa, och ja Pa pa, versuymt geen goede saecken
Cosmas. (865) Gy hebt u Eer versuymt! met eenen onbekent,
Claer. Terwyl den Hemel ons het goet geluck toe-sendt
Dat hy, myn misslagh, can met alder Eer vergoeden,
Soo diendt gheen tydt versuymt, maer met de saecke spoeden,
Sibil. Nu is het spoeden, aen een saeck die dient verbeydt
(870) O stoute Klickspil, wacht, dat spoeden sal beschreydt
Noch worden, ja eer langh.
Cosmas. Wat heeft u Sôon bedreven?
Pepyn. Te saemen dertel, wat den Toom te langh gegeven.
Nu oude kennis, nu, gy kent my ommers nu?
Betracht gemeene best, ick sorgh voor my, en u
Cosmas. (875) Ick sweire, Eerloos, vel,
Pepyn. Sus, sus, laet u niet stooren
Het gheen aen ons belanght, en moet de Maert niet hooren
Claer. Comt binnen, comt Pa pa,
Cosmas. Een lichte Dochter doet
Dat d’Ouders quelen.
Sibil. En dat sy’t betreuren moet.
Maeye blyft. saemen Binnen.
Maey. Dat gaeter soo naer toe met dien fraeyen Ioncker
(880) Sy heeft my wel vertelt, dat eenen hupsen proncker,
Een Iouffrouw had’ onteert, die haere kennis was.
Ick vat nu, dat het op haer selver comt te pas.
Fy Deugenietster fy, ick maer een arm Booyken
[p. 340 (= 350)] Traegheydt
Heb altydt d’Eer bemint, neen dat verduyvelt Gooyken:
(885) En heeft op my geen macht: ick weyger het gehoor
Voor die jet voorder spreeckt als eerst vande Pastoor.
Sy noemt my luye Maey, als oft het Luy gelegen
Waer inde Nettigheyt van Schueren, en te vegen,
Die Traegheydt is gheen Sond’: maer datmen Deught versaeckt
(890) En Lichaem ende Ziel een slaef des Duyvels maeckt,
Dat is de Traegheydt, want wy syn alleen geschapen
Om onse Saligheydt oock selver op te raepen.
Dat is het Kussen daer den Duyvel op gebiet
Die Eer en Deught, versuymt en gheen GHENAEDE SIET.

	LIEFDE DOET SORGEN. G. OGIER.
EYNDE.

Tekstkritiek:

Hooveerdicheyt.
vs. 91 weesrijm
vs. 170 Kort vers, weesrijm.
vs. 827 waert er staat: waer’t

Gierigheyt.
p. 49, vs. 2 onverbelghde er staat: ononverbelghde
bij vs. 1 DINGEN. er staat: DINGENE.
vs. 215 weesrijm (mogelijk corrupte tekst)
vs. 307 Vreemdelingh er staat: Vreemdeligh
vs. 677 droef er staat: dro ef
vs. 680 weesrijm
vs. 692 Dingetje er staat: Dignetje
vs. 793 ondersteunt er staat: onderstennt
vs. 951 weesrijm

Onkuysheydt.
p. 95 Ionffrouwen er staat: Iouffrouwen
ibid. ondeughtsaemheyt er staat: ondeughtsaembeyt
vs. 17 Swaluwen er staat: Swalumen
vs. 100 syn, dat er staat: syn ’dat
vs. 189 suetigheydt er staat: Juetigheydt
vs. 341 weesrijm
vs. 408 men’t er staat: m’ent
vs. 576 elck er staat: el k
vs. 610 weesrijm
vs. 646 wegh’ er staat: we’gh
vs. 689 Malcanderen er staat: Mancalderen
vs. 782 by er staat: my
vs. 955 weesrijm
vs. 1096 K’heb’ er staat: K’beb’
vs. 1158 gy er staat: gv
vs. 1171 schuylen er staat: scheylen
vs. 1174-1175 weesrijm
vs. 1182 sufft er staat: sulft

Haedt en Nydt.
vs. 33 tot er staat: tet
vs. 142 cunnen er staat: cunnnen
vóór vs. 219 BYKOMINGH er staat: KYKOMINGH
vs. 647 en vs. 1186 weesrijmen
vs. 705 hebben? er staat: hebben:

p. 193-350 zijn genummerd als 183-340

Gulsigheydt.
vs. 289 seggen? elck er staat: seggen ?elck
vs. 437 rijmt op 439 en 438 weesrijm. Het tweede deel van vs. 439 wordt door Esther gezegd.
vs. 572 en vs. 747 weesrijmen
vs. 768 Silv. er staat: Siiv.

Gramschap.
vs. 187 Deze toelichting als vers (weesrijm) meegeteld
vs. 259 flus er staat: slus
vs. 272 opgecomen? er staat: opgecomen
vs. 485 en 503 weesrijm
vs. 558 rechten er staat: techten
vs. 622 is dubbelrijm.
vs. 643 afwassen er staat: aswassen
vs. 709 weer? er staat: weer’
vs. 789 en vs. 869 weesrijm
vs. 881 en 882 weesrijmen.
vs. 951 weesrijm
[p. 296 (=306)]) er staat: 6

Traegheydt.
vs. 158 syn er staat: svn
vs. 208 Lot er staat: Lot.
vs. 308 veel er staat: vees
vs. 326 Vleesch er staat: Vieesch
vs. 699 dweepen er staat: d’weepen
p. 308 SORGEN. er staat: SOGEN.

AEN DEGOEDT-AERDIGHELESERS.

AEN MYNE BESONDEREGOET-IONSTIGHEVRIENDEN,Die my door hunne gheestighe Rym-Consten(over dit Werck) hebben ver-eert.Versoeckende my te willen verschoonen dat ick de selvedoor den Druck hier niet en hebbe by-ghevoeght.

DEHOOVEERDIG-HEYT.KLUCHTS-GEWYS VERTOONTOp de Kamer vandeVIOLIEREDen 18. October ANNO 1644.BINNEN ANTWERPEN.

VOOR-REDEN.

PERSONAGIEN.

HOOVEERDIGHEYT.EERSTE UYT-KOMST.Francisco : Ioos.

TWEEDE UYTKOMST.BOER.

DERDE UYT-KOMST.BEYKEN.

VIERDE UYTKOMST.BAES, BALTEN.

VYFDE UYT-KOMST.Beyken.

SESDE UYT-KOMST.Baes, Balten, Boer met het Kindt op den Arm.

DEGIERIGHEYDT.SPEEL-GHEWYS VERTHOONTOp de Kamer vandenOLYF-TACKDen 18. FEBRUARY ANNO 1678.BINNEN ANTWERPEN.

TOT DE LESERS.

OP D’ONNOOSELEDINGHEN.

PERSONAGIEN.

GIERIGHEYDT.EERSTE UYT-KOMST.GIERAERT, DINGEN.*

TWEEDE UYT-KOMST.SARA.

DERDE UYTKOMST.GIERAERT.

VIERDE UYTKOMST.DINGEN, FLORIS.

VYFDE UYTKOMST.Dingen Clopt, Saer, Gieraert Boven uyt de Venster.

SESDE UYTKOMST.DINGEN, ROMBERT.

SEVENSTE UYTKOMST.SAER.

ACHSTE UYT-KOMST GIERAERT.Met een Casken vol Rijckdom.

NEGHENSTE UYT-KOMST.ROMBERT.

THIENDE UYT-KOMST.FLORIS 2. ARBEYDERS.

ELFSTE UYT-KOMST.GIERAERT met touwen om de HandenSARA DINGHEN PERYN van achter naer Roepende ghelyck.

DEONKUYSHEYDT.SPEEL-GHEWYS VERTHOONTOp de Kamer vandeVIOLIEREDen 18. OCTOBER ANNO 1646.BINNEN ANTWERPEN.

VOORREDEN,Tot de goet-willige Aen-Hoorders, in’tIaer 1646. op deKamer vande VIOLIERE.

WAERSCHOUWINGHEAEN DEGOETWILLIGHETOE-HOORDERSOver, dese uyt-beldinghe die wy doenRAECKENDE DE SONDEVANONKUYSHEYDTGhespelt in’t Iaer 1681.Op de Camer vanden Olijf-tack.

PERSONAGIEN.

ONKUYSHEYDT.EERSTE UYT-KOMST.JAN DE QUIST, MET LIVYN EEN HOERE.

TWEEDE UYT-KOMST.GORES DE QUIST.

VIERDE UYTKOMST.SANDRYN, PETRONELDie Clopt aen de Deur.

VYFDE UYTKOMST.JAN DE QUIST.

SESDE UYTKOMST.PETRONEL, Gheveynst haer te verhangen.

SEVENSTE UYTKOMST.GORES.

ACHTSTE UYTKOMST.JAN DE QUIST, LIVYN.

NEGHENSTE UYTKOMST.ADOLF.

DEN HAET EN NYDT. SPEEL-GHEWYS VERTHOONT Op de Kamer vande VIOLIERE Den 18. OCTOBER ANNO 1647. BINNEN ANTWERPEN.

VOOR-REDEN

PERSONAGIEN.

HAEDT ende NYDT.EERSTE UYTKOMST.Teeuwen, ende Lucas. Sittende voor de Deur en Lappen.

TWEEDE UYTKOMST.TANNEKEN.

DERDE UYTKOMST.ABRAHAM en CLARA.

VIERDE UYTKOMST.MARGRIET TEEUWEN.

VYFDE UYTKOMST.ABRAHAM CLARA TANNEKEN.

LUCAS, LIEVEN BYKOMINGH.

SESDE UYTKOMST.MARGRIET TEEUWEN.

SEVENSTE UYTKOMST.JORIS, en TYS Dieven.

ACHTSTE UYTKOMST.LIEVEN.

NEGENSTE UYTKOMST.TEEUWEN.

THIENDE UYTKOMST.ABRAHAM, LIEVEN,

DEGULSIGHEYDT.SPEEL-GHEWYS VERTHOONTOp de Kamer vandenOLYF-TACKDen 18. OCTOBER ANNO 1639.BINNEN ANTWERPEN.

Den Dichter verhaelt syn geschiedenissemet dit Werck gehadt te hebben.

PERSONAGIEN.

NOTA.

GULSIGHEYDT.EERSTE UYTKOMST.JAKEMYN.

TWEEDE UYTKOMST.Droncken-heyn al singhende.

HANS EEN THIENDE-MAN VANDE WACHT.BYKOMINGH.

DERDE UYTKOMST.ESTER UYT.

HANS BYKOMINGH.

VIERDE UYTKOMST.Heyndrick van syn Vrou uyt den huys geslagen synde komt verbaest over het Thoneel gheloopen.

VYFDE UYTKOMST.And’uyt uyt het Ront-huys.

BYKOMINGH.Kleyn Meysken de Nichte van Iakemyn.

Hans Ester, uyt het Ront-huys.

SESDE UYTKOMST.AND’UYT, EN HANS.

BYKOMINGH ESTER.

BYKOMINGH HANS, AND’UYT,Met Droncken-heyn, tussen hun beyden leydende.

BYKOMINGH HANS en AND’UYT.

BYKOMINGH SILVESTER.Spreeckt sy selven aen.

ACHTSTE UYTKOMST.IAKEMYN met een Doots-cleetHet Mysken loopt verbaest over het Thoneel.

DEGRAMSCHAP.SPEEL-GHEWYS VERTHOONTOp de Kamer vandeVIOLIER.Den 18. OCTOBER ANNO 1645.BINNEN ANTWERPEN.

VOOR-REDEN.

PERSONAGIEN.

GRAMSCHAP.EERSTE UYTKOMST.DRIES te Scheep gaende, NEEL syn Wyf, met synen Mael sack ofte VALIES dragende.

TWEEDE UYTKOMST.NEEL.

DERDE UYTKOMST.LYN CRAMERS VROUW.

VIERDE UYTKOMST.Cramer met de Valies, Lyn syn Vrouwe.

DRIES WORDT UYT DEHerbergh ghestooten.

VOOR-REDEN.

AEN DE

GOEDT-AERDIGHE

LESERS.

AEN MYNE BESONDERE

GOET-IONSTIGHE

VRIENDEN,

Die my door hunne gheestighe Rym-Consten
(over dit Werck) hebben ver-eert.

Versoeckende my te willen verschoonen dat ick de selve
door den Druck hier niet en hebbe by-ghevoeght.

DE

HOOVEERDIG-
HEYT.

KLUCHTS-GEWYS VERTOONT

Op de Kamer vande

VIOLIERE

Den 18. October ANNO 1644.

BINNEN ANTWERPEN.

HOOVEERDIGHEYT.

EERSTE UYT-KOMST.

Francisco : Ioos.

TWEEDE UYTKOMST.

BOER.

DERDE UYT-KOMST.

BEYKEN.

VIERDE UYTKOMST.

BAES, BALTEN.

VYFDE UYT-KOMST.

Beyken.

SESDE UYT-KOMST.

Baes, Balten, Boer met het Kindt op den Arm.

DE

GIERIGHEYDT.

SPEEL-GHEWYS VERTHOONT

Op de Kamer vanden

OLYF-TACK

Den 18. FEBRUARY ANNO 1678.

BINNEN ANTWERPEN.

OP D’ONNOOSELE

DINGHEN.

GIERIGHEYDT.

EERSTE UYT-KOMST.

GIERAERT, DINGEN.*

TWEEDE UYT-KOMST.

SARA.

DERDE UYTKOMST.

GIERAERT.

VIERDE UYTKOMST.

DINGEN, FLORIS.

VYFDE UYTKOMST.

Dingen Clopt, Saer, Gieraert Boven uyt de Venster.

SESDE UYTKOMST.

DINGEN, ROMBERT.

SEVENSTE UYTKOMST.

SAER.

ACHSTE UYT-KOMST GIERAERT.

Met een Casken vol Rijckdom.

NEGHENSTE UYT-KOMST.

ROMBERT.

THIENDE UYT-KOMST.

FLORIS 2. ARBEYDERS.

ELFSTE UYT-KOMST.

GIERAERT met touwen om de Handen

SARA DINGHEN PERYN van achter naer Roepende ghelyck.

DE

ONKUYSHEYDT.

SPEEL-GHEWYS VERTHOONT

Op de Kamer vande

VIOLIERE

Den 18. OCTOBER ANNO 1646.

BINNEN ANTWERPEN.

VOORREDEN,
Tot de goet-willige Aen-Hoorders, in’t
Iaer 1646. op deKamer vande VIOLIERE.

WAERSCHOUWINGHE

AEN DE

GOETWILLIGHE

TOE-HOORDERS

Over, dese uyt-beldinghe die wy doen

RAECKENDE DE SONDE

VAN

ONKUYSHEYDT

Ghespelt in’t Iaer 1681.

Op de Camer vanden Olijf-tack.

ONKUYSHEYDT.

EERSTE UYT-KOMST.

JAN DE QUIST, MET LIVYN EEN HOERE.

TWEEDE UYT-KOMST.
GORES DE QUIST.

VIERDE UYTKOMST.

SANDRYN, PETRONEL
Die Clopt aen de Deur.

VYFDE UYTKOMST.

JAN DE QUIST.

SESDE UYTKOMST.

PETRONEL, Gheveynst haer te verhangen.

SEVENSTE UYTKOMST.

GORES.

ACHTSTE UYTKOMST.

JAN DE QUIST, LIVYN.

NEGHENSTE UYTKOMST.

ADOLF.

DEN
HAET EN NYDT.
SPEEL-GHEWYS VERTHOONT
Op de Kamer vande
VIOLIERE
Den 18. OCTOBER ANNO 1647.
BINNEN ANTWERPEN.

HAEDT ende NYDT.

EERSTE UYTKOMST.

Teeuwen, ende Lucas. Sittende voor de Deur en Lappen.

TWEEDE UYTKOMST.

TANNEKEN.

DERDE UYTKOMST.

ABRAHAM en CLARA.

VIERDE UYTKOMST.

MARGRIET TEEUWEN.

VYFDE UYTKOMST.

ABRAHAM CLARA TANNEKEN.

SESDE UYTKOMST.

MARGRIET TEEUWEN.

SEVENSTE UYTKOMST.

JORIS, en TYS Dieven.

ACHTSTE UYTKOMST.

LIEVEN.

NEGENSTE UYTKOMST.

TEEUWEN.

THIENDE UYTKOMST.

ABRAHAM, LIEVEN,

DE

GULSIGHEYDT.

SPEEL-GHEWYS VERTHOONT

Op de Kamer vanden

OLYF-TACK

Den 18. OCTOBER ANNO 1639.

BINNEN ANTWERPEN.

Den Dichter verhaelt syn geschiedenisse
met dit Werck gehadt te hebben.

GULSIGHEYDT.

EERSTE UYTKOMST.

JAKEMYN.

TWEEDE UYTKOMST.

Droncken-heyn al singhende.

HANS EEN THIENDE-MAN VANDE WACHT.

BYKOMINGH.

DERDE UYTKOMST.

ESTER UYT.

VIERDE UYTKOMST.

Heyndrick van syn Vrou uyt den huys geslagen synde komt verbaest over het Thoneel gheloopen.

VYFDE UYTKOMST.

And’uyt uyt het Ront-huys.

BYKOMINGH.

Kleyn Meysken de Nichte van Iakemyn.

SESDE UYTKOMST.

AND’UYT, EN HANS.

BYKOMINGH HANS, AND’UYT,
Met Droncken-heyn, tussen hun beyden leydende.

BYKOMINGH SILVESTER.

Spreeckt sy selven aen.

ACHTSTE UYTKOMST.

IAKEMYN met een Doots-cleet

Het Mysken loopt verbaest over het Thoneel.

DE

GRAMSCHAP.

SPEEL-GHEWYS VERTHOONT

Op de Kamer vande

VIOLIER.

Den 18. OCTOBER ANNO 1645.

BINNEN ANTWERPEN.

GRAMSCHAP.

EERSTE UYTKOMST.

DRIES te Scheep gaende, NEEL syn Wyf, met synen Mael sack ofte VALIES dragende.

TWEEDE UYTKOMST.

NEEL.

DERDE UYTKOMST.

LYN CRAMERS VROUW.

VIERDE UYTKOMST.

Cramer met de Valies, Lyn syn Vrouwe.

DRIES WORDT UYT DE
Herbergh ghestooten.

DE TRAEGHEYDT.

EERSTE UYTKOMST.

SIBILLE EN CLAER.

TWEEDE UYTKOMST.

SIBILLE COSMAS.

DERDE UYTKOMST.

PEPYN STEURTEBIER
Met twee Krucken gaende, als vol Flerecyn.
CHRISPYN Synen Sone.

VIERDE UYTKOMST.

Sibille Maeyken.