Adriaan Peys: De maeltyt van Don Pederoos geest, of de gestrafte vrygeest.
    Amsterdam, 1699.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton072820 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[p. 1]

DE

MAELTYT

VAN DON

PEDEROOS

GEEST,

Of de

GESTRAFTE VRYGEEST.

TREURSPEL.

[Vignet: houtsnede]

t Amsterdam by de Erfg: van O. B. SMIENT. 1699.

[p. 2]

VERTOONERS

Don VERDENANT, Vader van don Jan.
Don PEDERO, Vader van Ameril.
Don JAN, Verlieft op Ameril,
FLYPYN, Dienaer van don Jan.
TEEWIS, een Boer.
MANSETTE, een Boerin.
SILVIA, Dogter van Teewis.
DAMON, Bruydegom van Silvia.
Continue
[p. 3]

DE

MAELTYT

VAN

DON PEDEROS GEEST,

Of de

GESTRAFTE VRYGEEST.

TRUER SPEL.

EERSTE BEDRYF.

Don Ferdinand, Don Jan, en Flipyn.

Fer. O Hemel heeft u wil myn, dan alleen doen leven,
    Om aan een duble, Doot myn Siel ten roof te geven,
    En gaaf myn een Soon alleen, maer tot myn Straf:
    Soo een ewege wee myn op de aard verstelle,
    (5) ô Myn misdadige Soon, gy stapt naer pat der Helle?
    Daer u vervloeckt bedrijf van u vergeete lust.
Flip. Og heer dat ’s al om niet, u bide is verlooren,
    Want uwe Soon nae geen Goden, meer wil hoore:
    Syn haart is al verhart dies wagt niet van u Kint,
    (10) Als een dwars balk of een strom klock voor de wint.
    Maar wilt gy u gemoet voort laeste wil bevreyde,
    Soo toont hem hoe voor zyn zonde, Swaer zal leyde:
    En geeft hy geen geloof, nog luystert na u reen,
    Vermaledeyt hem, en sent hem, en bruyt hem voor den Duvel hen.
[p. 4]
Fer. (15) Flipyn dit is den slag, die myn het Hert in slaet.
Fli. En myn de keel wanzint, hem heeft die buy beseten,
    En heeft zyn arme Knegt, gedroncken nog ghegeten:
    Dies zoo ick niet en kost, myn honger mag versaen:
    Soo mag u schellemsen Soon, wel voor den Duivel gaen.
Jan. (20) Hoe sie ick hier wederom den oorspronck van myn leyen:
    Al waer myn Vader is, kan ick myn niet verblyden?
    Dees zotten grysaert roemt, op zyn geveinsde deugt,
    En krent door sijn geschrey, myn lusten en myn vreugt.
Fer. Myn zoon en eenig kint, zult gy u noyt eens wennen,*
    (25) Het waere spoor der deugt, te regt te leere kennen?*
    Versaeckt* u Goddeloosheyt, u sonden die met smart,
    Vermoorde uwe Ziel, en booren door myn hart.
    Wort eens een redelick mensch, en laet u gruwel stuckken:
    U Ziel u arme Ziel, niet nae den afgront ruckken.
Jan. (30) Hoort dan gy oude wat dat myn gevoele is,
    Schoon ik veroordeelt*wiert, tot de ewige duysternis,
    En de wreeste pijn myn ewige mogte quelle,
    Hoe wel ick lag met al de magte van der Helle:
    Sal ick niet eene voet verwissele van die vreugt,
    (35) Dat ons een leven streckt voor onse Juegt,
    Myn lusten te versaan, by meyde of by vrouwe,
    ’t Sy haer gevalt of niet dat wert myn noijt berouwe,
    Of een rover op ’t het velt, te dinge naa zijn gelt,
    Dat is myn teytverdreijf daer ben ik toe op gewasse,
    (40) En ik behoef op u; nog op geen goon te passe:
    Ik versaak, de Aard: de Zee, en Lugt en Hel:
    Om dat ik ben geboore, die ik voor geen vaader ken.
Fli. Maer waerom om, in sulcken gat gesteeken;
    Wat heb ick daer verstaen, ghy hebt daer verloggent Heer:
    (45) De Lugt de Aard: en Zee, en nu het komt eens weer:
    Dat se ons versaecken meer wat Drommel dan gaen maeken
    In ’t voorburg van de Hel, ten Avondmael geraeken.
Jan. Hou daer gy schelm, ick sal u stracx senden naer de dood daer eyder blyven moet;*
Fli. Och myn Heer ick bender al, ick ben immers nu al doot?
[p. 5]
Jan. (50) Ick sal u graft ontdelffen:
Flipyn* Neen neen ick leef al weer sie ik seg het selffen.
Fer. Den Hemel ziet u quaet, myn Zoon ey laet tog af,
Jan. Swyg van den Hemel of, ghy krijgt van myn u straf:
Fer. Laet af ontaerde Zoon, dreygt gy u Vader snoode,
    (55) Ag waert gy noyt geteelt, Ik sturf geen duysent dooden,
    Rampsalig wigt, Ick vloeck met regt die drouffen dag,
    Dat ick soo boosen Soon, eerst in myn armen sag,
    Ag wat heb ik gequeeckt, gevoet en op getoogen,
    Een monster dat al ’t quaet, heeft in sijn ziel gevloogen;
    (60) t’ Geen ooyt inde afgront was.
Jan. Al lang genoeg*daer,* ghy ouden schelm,
    Ik zweer ik zal stracx dit geyle haer nog trappen met de voet
    En kappen u aen stucken,
    Wat wet gebieden nog, dat ick voor u moet bukken,
    (65) Hae dat ick stracx dees klin, niet door u boesem stoot.
Fli. Myn Heer ey hou tog op, Papatie is al doot,
Jan. Flipyn kom volgt my voort,
Fli. Myn Heer ik laet U. L. weten;
    Als dat u trouwe Knegt, nog niet en heeft gegeten,
    (70) Dat sou ick geeren doen.
Jan. Swygt en volgt my op de voet,
Fli. Schender:
Jan. Wat,
Fli. Niet Heertje, ik seg dat ick jou dienen moet,
    Ick volg je sonder draelen:
    Maer ik hoop de Duyvel jou in korte tijt sal haelen.
binnen
Fer. Gaet verlaeten kint, des hemels ganst verstooten,
    (75) Syt ghy van ’t eeuwig goet, nooyt heeft u Hel genooten,
    De minste proeve vande goddelijke deugt:
    Voleynt de loopbaan van U.E. ongebonde deugt,
    Gy wandelt in den Nagt, der dood alwaer u treeden,
    Steets werden naegevolgt, van Duyvels listigheden.
    (80) O ongedult o pyn o smart, waar salt nog heen:
    Ter weyl myn geijle kruyn, wort van myn saat vertreen,
[p. 6]
    Was dit de laste dag, van myn ellendig leven,
    Hee willig sou ’k myn Ziel, weer aen myn Schepper geven,
    Nu dat ick haaten moet, het lieve zonne ligt,
    (85) En myn misdaedige Soon, myn slaet int aengesight.
binnen
don Jan, en Flipyn,
Jan. Flipyn vertoeft hier wat, Ik gae naer Amarille,
    Die schoone die alleen, myn heete brant kan stille,
    En of sy wil of niet, ick sweer sy Sipres wagt:
    Dat* eer den dag verschijnt, ik heb myn lust volbragt.
Fli. (90) Soo seker dat gaat wel, ik sal soo lang vertoeven;
    Tot dat hy sijn lust daer boet, myn hart dat staet in schroeven,
    Want soo hy ’t daer verbruyt, ’t is seeker en gewis,
    Dat al het volk vant huys, hem aende vodden is;
    En soo sy myn daer sien, zyn knegt o duysent schanden,
    (95) Dan is het wis dat weet ick wel, stae vast ik neemje op myn tanden.
    Sa sa den bruy hier den schelm zyn Knegt?
    Ha slae doot den bruy, Ia maer soo hael de droes my soo ick vegt.
    Ick sal op ’t eerst gerugt, gaen stellen op een loopen:
    Al sou ick het daer nae, met slaegen weer bekoopen.

Amaril, en don Jan.
Ama. (100) ô Hemel berght myn eer, voor schenders.
Jan. Amaril stelt u gerust, en voegt u wil na myne wil?
Fli. Daer hebjet al: o bloet wat sal ick nou beginnen,
    De Duyvel hael myn heer;
Jan. Kan ick u niet verwinnen,
    Soo sult gy myn zyn door gewelt.
Ama. Don Jan ey laet dog af
    (105) Door lugte Heer en quelt myne suyvere Ziel tot geen onbehoorde dingen.
    Gy sult myn eer ter doodt, als tot u lusten dringen,
    Denckt hoe u Ridders pligt, u selfs gebiet met eedt.
    De maegden schendery, te weeren int gemeen,
[p. 7]
    En souckt gy selfs myn eer, besoetelen met schanden;
    (110) Ey komt tog tot de reen.
Jan. De Jonge min moet branden:
    Moet eerst gevoelen hoe, de soete wellust smaeckt,
    Van schoone Amaril, die myn aen ’t Herte raeckt.
Fli. O ’t is best ick gae, tot dat het werck is voltroken?
    Myn mont die watert al, O bloet hoe salt hier luken.
binnen
Ama. (115) Help! Vader, Vader help, u Dogter wert vermoort,*
    Ach hoort my niemand niet:
Jan. Gy roupt vergeefs kom voort, soo ras ik ben voldaen sal ick u laten rusten:
    Maer ick zweer gy komt niet weg, voor gy voldoet myn lusten.
Ama, Soo sal ick schreeuwen, dat ik in myn roepen smoor:
    (120) Vervloeckte dwinger moort, moort.
Don Pedero.
Pedro. Wien of ick roepen hoor:
    Dees naere stem dwong my, ten bedden uyt te springen,
    o Hemel wat ik sie, myn kint ik u dwingen:
    Vervloeckte Schelm, dat gy af staen sult laet af:
    Of dit ontbloote stael, dat voert u in u graft.
Jan. (125) Wie steunt myn over den schelm, wel aen tot u bedroeven,
    Sult gy de kragt van een, verstoorde minnaer proeven.
    Hou daer?
Ama. Myn Vader ach helaes: ik dugt;
Pede. O Snoo tiran, myn Dogter bergt u eer, en vlugt.
Ama, Ach kan een Kint haer Vader, sien soo jammerlick vermoorden;
    (130) Help knegten, knegten help.
Jan. Indien haer imand hoorden:
    Soo wast met myn gedaen, ’t sal best sijn dat ik ga,
Pede. Ja laffe Schelm gaat heen, des Hemels ongenae;
    Sal u nog treffen en, die volgt u op de hielen:
Ama. Hoe ist myn Vaeder Heer, myn Vaeder ag hoe vielen;
    (135) Wy byden*in gevaar, maer gy eylaeijs in noot,
[p. 8]
Pede. Myn Dogter ag ik sterf, ik voel hoe dat de doot*
    Myn naedert en myn Ziel, van ’t Lighaem wil doen scheyen
    Troost u myn waerde Kint: den Hemel sal u leyden,
    En in u droefheyt u, een waerde toe vlugt zyn;
    (140) Sterkt u met leytsaemheijt, en wapent in uw pyn*
    U met het schilt der deugt, soo sal geen sont nog schennis,
    U trecken van het spoor, der Goddelicke kennis,
    Aey myn vaerd wel myn Kind, myn tyt die is geweest,
    In ’s Hemels heylige schoot, beveele ik myne geest.
Ama. (145) Helaes myn Vaeder sterft, o wreede ongenaeden;
    Hoe komt gy zoo veel ramp myn op den hals te laeden;
    O doot; o wreede doot, kost ghy myn Vaeder*slaen:
    Laet ook een selfde schigt, myn door*het herte gaen,
    Ag was des Hemels wil dat ik met u mogt sterven:
    (150) Hoe willig zou myn Ziel, dit droeffig leven derven:
    Maer ’t schynt wel dat de doot, die niemant kan ontvlugten:
    Wanneer men daer om wenst, niet luystert naer ons zugten.
    O droeve Nagt waer in, myn ongeval in stont:
    Myn Vaders doot ruckt myn: en al ons huys te grond,
    (155) Dog ik zal aent geregt, myn harte leest gaen klaegen:
    Om zoo op ’t spoedigste, die moorder nae te jaegen;
    En ’t sal myn zwaere rouw, versagten zoo dien vielt,
    Tot zoen van ’s Vaders moort, wert op ’t Schavot ontsielt.
Don Jan, en Flipyn.
Jan. Flipyn hoe is myn ziel, bekommert ik ben vol vreesen,
    (160) ’t Schynt dat de fortuyn. myn staeg wil tegen wesen,
    Ik voel een knaeging,*die ik nooyt en heb gekent,
    Des Hemels toornigheyt, die sal myn in het eyndt,
    Wis straffen soo ik niet, myn zonden wil af laeten.
Fli. Ja denckt vry dat men jou, vervolgt op alle straeten,
    (165) En ik vrees myn Heer, soo gy hier langer blijft inde stadt:
    Dat gy van het geregt, wert by de kop gevat.
    En by gevolg dan, zoo zullenze jou dwingen,
    Dat jey in korte tyt, het galge liet zult zingen.
Jan. Wat zegt gy schelm.
[p. 9]
Fli. Dat seyt het volck van u myn Heer,
    (170) Doe ik jou zogt met smart, de Straten op en neer,
Jan. Ach ben ick dan gehaet, van Hemel en van Aerden,
    Onsaelig was de uur, doen my myn Moeder baerden;
    Ik zal u met berou: en een verslaegen hart,
    Den Hemel vallen aen, en bidden en myn smart.
    (175) Indien het mogelick is, zyn goedheyt om genaeden.
Fli. Vol hart zoo dat gaat wel,
    Dat ik dit lant verlaet, en soeck een ander lant,
Jan. Voor eerst dunckt myn geraeden,
    Vermits ik nu de deugt, in deese boesem plant,
    (180) Als een herbooren Mens, zal ick voortaan gaen leven:
    Vaert wel myn Vaderlant, Ik zal myn op rys begeven,
    En zoucken zoo myn rust, op de ongeruste Zee;
Fli. Vaert wel Heer goede reijs.
Jan. Neen gy moet met my mee?
Fli. Hoe ik;
Jan. Ja gy.
Fli. Og wel dat kan niet weesen,
    (185) Daer is geen ding dat ik meer; als de zee sou vreesen:
    Sal ik verlaeten gaen, myn Vaertje en myn Moer,
    Myn zoete Peette Moey, myn Suster en myn Broer.
    Myn honing soete Truy, en Lobbes onse Hont de Kat en al myn vrienden,
    Die sal ik waerlik, myn leven niet weer vinden.
    (190) Ey Heertje gaet alleen.
Ian. Neen weder streeft my niet, maer weest zoo dadelik ree.
Fli. Wel Heer met u verlof: als ick van hier moet scheyden,
    Soo bid ik dat je myn: zoo lang laet verbeijden.
    Tot ik u Vader help begraven: dan zal ik u daedelijk volgen
    (195) Ey Heer geeft myn tog gedult, en weest zoo niet verbolgen.
Ian. Myn Vaeder ag, ik schrik: myn Vaeder is hy doot:
Fli. Ja zoo ik segge durven:
    Hy is van dese nagt, al jammerent gesturven:
    Van hartseer uyt geteert, en droefheyt om zyn Zoon,
    (200) Soo is die goeje man: gerekent by de doot,
[p. 10]
Ian. O harde slag ik roep: des Hemels straffen,
    Die sullen myn in ’t eynt: my nog myn loon verschaffen,
    Myn Vaeder is hy dood: en ik moet vlugtig zyn:
    In dien don Pedero mee: gesturven is door myn.
    (205) En Amaril die zal: gewis het regt gaen smeeken,
    Om door de dood myns doot: haers vaeders sien te wreeken.
    Dies is de beste raet, dat ick de vlugt verkies.
    En hier op deese plate: geen tyt meer en verlies;
    Verlaet my niet Flipyn: d’onluckigste aller menschen,
    (210) ’k Sal u getrouwe dienst: vergelden naer u wenschen.
Fli. Jae ik gin wel mee Heer: maer de See staet myn niet aen,
Ian Het sey door See of Lant, ik zweer gy sult met my gaen.
Fli. Wel Heer ik zweer met jou: wilt niet zoo toornig weesen
    Vaerd wel dan sligte Broers: myn mackers uyt gelesen;
    (215) Vaerd wel dan leckerre kost: Toeback en Bier en Wyn.
    Nou Water vytce* grond, myn daegelickx Broot zal zijn.

Continue

TWEDE BEDRYF.

Tewis, en Mansette.

Te. IK heb Mansette van myn leven noyt gehoort;
    Van sulcken onweer t’ schijnt: dat de Hemel is verstoort.
    Sint dat Don Pedero is op ons lant Begraven:
    (220) Die van den Schelmse don Jan vermoort is onse haven;
    Leyt nog vol wraken: van gebrooken schepen,
    Hoe meenig Zielen zyn: gebleven ik beken,
    Dat het heel schrickelik is: te weesen op de baeren:
    Maer onse gasten die wy leeren hier bespaeren:
    (225) Syn wonderlick behoet, Het lijkt een treffelik Heer:
    Hy zal voor onse dienst; ons wel beloonen weer.
    Dan zullen wy met vreugt: het Onweer wat vergeeten:
    Stelt alle druk ter zey, ons tijt met vreugt versleeten.
    Ons Dogter is de Bruyt: de droefheijt neemt zyn keer,
    (230) Het Onweer is voor by: de vroolijkheyt komt weer.
[p. 11]
Man. Ja maer je denck niet eens, om de bedroefde zielen,
    Syn in de zee vergaen, diet onweer overvielen
    Sou men nog vroijelik zijn, maer Tewis malle praet:
    ’t Een ongeluck komt vroeg, en ander dat komt laet.
    (235) De tyden die sijn slegt, het Lant dat teelt geen vrugten:
    En gy wilt vrolick sijn, en ik doen niet als sugten?
Tewes. Wat sugten Wijfje neen, wy moeten vrolijck sijn:
    En ’t Buijckje vullen met, goet Bier en Wyn.
    Sou men niet vrolijk sijn, ons Dogter sal gan trouwen:
Man. (240) De Trou dat staen ik toe, maer ik wil geen Bruyloft houwen.
Tewes. En ik wil vrolijk sijn, en Dansen dat het rockt:
Man. Ik sel niet Dansen ziet, schoon dat je nog zoo spookt?
Te. Hoor Wyf als ik begin, zoo zelje moeten zwygen,
    En laeten wy daer om; zoo vroeg geen woorden krijgen.
    (245) En onze Gasten die in dit bedroefde weer,
    Soo wonder sijn bewaert: naer datse menig keer*
    Door ’t Onweer van de Zee, haer Schip en goet verlooren:
    En dat zy menig Mensch: in ’t Water zagen smooren:
    Kom laet ons sien: of haer goet is by der hant;
    (250) Dat door ’t Onweer is, geworpen op het strant.
    Soo mogen zy haer wat gaen, vermaeken in ’t aenschouwen,
    Van de Boschagje, en de weelege Lants-douwen.
binnen


Don Ian, en Flipyn.
Ian. O goeden Hemel wat voor lof, en danckbaerheijt,
    Sal ik u toonen nu, gy myn my leven leijt:
    (255) Wat dood gevaer en beven;
    Syn wy ont kommen daer zoo veele moeste sneeven.
    Lof zy den opper Heer, nu jeugt met myn Flipyn?
    Nu wy in ’s Hemels gonst: en sijn genaeden sijn.
Fli. Geseeten op een mast, geslingert van de baeren,
    (260) Soo quaemen me half dood, hier aen dese over varen,
    Ent geen men door de vrees: ontsackte onder weeg?
    Dat maekt voorwaer nu al, myn schraele darmen leeg.
[p. 12]
    Dies Heer eer dat wy onse lofsang gaen voltrekken,*
    Laet ons wat eeten, Heer zal ik taffel decken.
Ian. (265) O gy ondankbre Beest; looft gy den Hemel niet:
    Voor al het goet dat wy, genooten int verdriet.
    Soo wensch ik dat gy mee lag in de zee gesoncken,
Fli. Dat is onnoodig Heer, ick heb genoeg gedroncken.
Ian. Ik rae u spot niet meer, Ik ben niet die ik was,
    (270) Ik wil anders leeren, en gy zult met my soo ras*
    U Kleederen sijn droog, nae gunsen heuvel treeden:
    Om onse dankbaerheyt, te storten door gebeeden,
    Dan zal de zeegen op ons beyden daelen neer.
Fli. Wel Hemel eet ik dan, myn leeven niet eens meer,


Damon, en Silvia.
    (275) Myn soete Silvia, vertoef nog wat myn schoonen,
Ian, Siet wat een aerdig Beelt, komt sig al hier vertoonen.
Sil. Myn Damon sijt gerust, ik min u boven al,
    Syt nu gerust vaert wel, gins in het klaevere dal;
    Als d’Avont daelt, sal ik u weer verwagten,
Da. (280) Syt nu gerust, gy leeft in myn gedagten:
    Ik doe dat gy gebiet, maer geef my dog een Kus,
    Myn waerde Engel.
Sil. Hout die te goet tot flus, ik sie daer ginder volck,
Da. Vaert wel myn tweede Ziel.
Sil. Vaert wel myn Harder.
Damon binnen
Ian. (285) Ag indient die maegt, geviel dat zy myn liefde wou wat gelucken,
    Wat vreugde sau me niet, van sulck een schoonheyt pluken,
Fli. Men Heer wilje nog niet bidde ’t is oock tyt,
Ian. Dit is myn Hemel, ik stel het bidden aen een zy.
    Godinne van het Wout, die door u soete loncken,
    (290) Het alder heeste Hart, doet in de min ontvoncken,
    Waer heen dus haestig, ik bid u blyft wat staen:
Sil. Myn Heer zoot u belieft, laet myn dog heenen gaen.
    Myn Ouders wagten myn,
[p. 13]
Ian. U ouders laet die blyven:
    Wy zullen in het Wout, een weynig vreugt bedryven.
    (295) Myn zoeten Engel kom, de min roupt ons te velt:
Sil. Myn Heer wat zal dit zyn, hoe doet gy myn gewelt
Ian. O neen myn Hertje, maer ik wil u vriendelick smeeken;
    Om helst myn liefde
Sil. Neen gy zult myn eer door steeken:
    Ik heb een Bruydegom, die myn te vrindelik komt smeeken.
Fli. (300) Heer daer hoor ik imandt spreeken.
    Daer ginder komt wel hondert duysent Man,
    Om ons te vangen, laet ons vlugten zoo men kan.
Ian. Soldaeten hier ontrent, wat sal dit weesen moogen,
Fli. Nou lyk het wel de Boer, daer onse kleeren droogen.
Tewis uyt.
Te. (305) Myn Heer jou opper kleet? is vaerdig en gedroogt;
    Ie kent het krygen zoo, ’t uw lust en dan soo mogt.
    Gy uw wat vermaeken, int aenschouwen;
    Van de Boschagien, en welige Lants-douwen.
    Wy maeken onder wyle, myn Heer de spijs al klaer.
    (310) Om soo een aerdig mael, te houwen met malkaer.
Fli. O myn alderliefste Boertje,
    Als gy van Eeten praet, benje my liefste Broertje.
Ian. O gy ondanckbre schelm, zyt gy dan noyt versaet,
Fli. Ik zou versaet sijn, daer ik in geen dri dagen adt.
Ian. (315) Voor alle dank ik u myn vrint, ik zal u betoonen;
    Dat heusse dankbaerheyt, in dese boesem woonen.
Fli. Ik mee zoo dra ik maer, myn darmen hebt gevult,
    Die schreeuwen Moort en Brant; maer ’t is myn Heer zyn schult.
    Die in het Menschen vlees, sijn lusten wil versaeden,
Te. (320) Komt volgt me ik sal een Worsje, gaen* op de rooster braden
    Wat Eyeren in de pan, de rest die zal wel gaen;
binnen
Fli. Zoo dienen wy voor al, hier ook niet lang te staen.
Ian. Flipyn wat gaet myn aen, tot die soete Harderinen
[p. 14]
    Moet ik genieten of het raeckt myn aen myn sinnen.
    (325) O dartel venus wigt, u Min gaet boven al,
Fli. Maer denckje nou, om ’t onweer niemendal,
Jan. Het Onweer is voor by: denck nu om vroolikheeden,
Fli. Denckt hoe de winde, en het Water zaeme treeden,
    En hoe wy sijn verlost, uijt een zwaer verdriet;
    (330) Laet ons nu danckbaerheyt, aen hem die alles siet.
Jan. Wie zou ik dankbaer sijn, myn kragt en armen;
    Die konmen voor de doot, myn maer allen bescharmen,
    De stroom brogt myn te Landt, maer ick hulp myn selven mee;
    En sonder myn verstant, wy laegen nog in See.
Fli. (335) Si daer weer de ouwe Knegt, die lofsang is vergeeten,
    ’t Gebedt dat is aen een zy, wel de Duyvel die mag weten
    Wat voor een hart dat hy in sijne boesem heeft.
Jan. ’k Sal u vermoorden. Schelm, dat gy myn weeder streeft.
Fli. O Heer ik seg niemendal, maer wat droes kop wouje maeken,
    (340) Waer wouje weer aen soo een trouwe Knegt geraken,
    Als jou Flipyn, die jou volgt over al.
Jan. Wel weest dan trou? en denck dat ik jou loonen sal,
    Maer kom liet ons eens maeken, dat wy eens aen de Spys en aende Dranck geraken;*
Fli. (345) Dat woort dat klemt, de Spys en Dranck voor waer,
    Dat is dat Lyf en Siel, Het langste hout aen malkaer.
binnen


Damon, en Silvia.
Da. Myn Silvia hoe lang: heb ik u aen gebeden,
    Als myn Godin, hoe lang* was myne Siel bestreeden,
    Door Liefde door de glans, die uyt u oogen straelt,
    (350) Eer gy tot myn geluk, myn Liefde hebt betaelt.
    Maer nu wat vreugt gevoelt myn Siel myn gelesen,
    Nu dat ik mag zoo vry. in u geseltschap weesen,
    ’t Is enkel soetigheyt, die myne Siel geniet,
[p. 15]
    Als Silvia myn Lief, haer straelties op myn schiet.
Sil. (355) Myn Harder ag ik vrees, de drofheyt bint myn zinnen,
    Sou seuer wert dat geen vreugt,*op myn kan winnen.
    De inbeelding speelt myn slegt, veel ongeluck en pyn,
    En dat ik Minnaer maer met u de Bruyt zal zyn
    Hoe wel ik niemant als myn den Man zal beminnen;
    (360) Ach als ick daer om denck, ontroert myn hart en sinnen.
Da. Ag gy zyt myn voogdes, band dog uyt u gemoet,
    Die eydele vreese Lief, die dus sugte doet.
    Ons trouw uer dat genaeckt, Godt Heyme sal ons Iugte:
    Terwijl wy op de deugt, alleen ons Huywelijk tugten.
    (365) Weest vroolijk mag het sijn, om helst u waerde vrient:
    Die uyt een reyn gemoet, u suyvere schoonheyt mint.
Sil. Myn troster ag hoe zoet: kunt gy myn rouw verdryven,
Da. Ik blijf*altijt u slaef.
Sil. Nogt gy myn Harder blyven,
Da. Ik sal u Harder zijn, maer gy blijft myn godin,
Sil. (370) Beminde Damon lief.
Da. Verkooren Engelin;*
    Wien kan u schoonheijt sien, die u niet zou beminnen,
Sil. Wel Damon wenst gy meer, als ik u laet* verwinnen.
Da. Myn wensch hangt aen u winst: u glans inyn hart ontsteekt
Sil. Ey Damon siet gy niet: wat Silvia ontbreekt.
Da. (375) Een kusje ag myn Lief, hoe lieffelijk sijn de lusten,
    Die in opregte trou, by twee gelieven rusten.
Sil. Laet ens wat schuylen, voor de straelen van de zon:
    En treden langst dit pat: aen ginse koele Bron.
binnen


Don Jan, en Flipyn
Jan. Moeyt u met zwygen, en verhout u dwaese reen:
Fli. (380) ô Heer die weg, niet heen laet ons dit pat intreen.
Jan. Wat ist,
Fli. Wel Heer daer is een Geest:
Jan. ’k Seg zwijgt gy bloode nar mackt u een Geest bevreest,
    Geen Spook nog naere Geest, kan ons niet deeren;
[p. 16]
    Gaet siet eens wat het is, ’t lyk wel een Graft ter eeren.
    (385) Een Ridder op geregt, op dat den vremdeling:
    Sou weeten wie hy was, eer hy ten graeve ging.
    Gaet siet eens wat het is.
Fli. Myn Heer ik kan niet Leesen; ik quam blint ter Weerelt.
    (390) Don Ian sult gy steets vol droefheijt wesen.
Don Jan, leest
        Den Helt Don Pedero, rust in dit beslooten*Graft:
        Zyn vrienden stut en troost, en Vyants roe en straf.
        Dien scrik des Werrels, gansch Zivilie een wonder
        Geraeckte door Don Jan, een schelm verradelik onder.

Fli. (395) Heer die Poeet zyt ghy ten uijtersten verpligt,
    Die soo tot uwer eer, dees verseje heeft gedigt.
Jan. Voor waer een schoone eer: dog dit kan my niet schaeden
    Sy schryven’t geen haer lust, ik heb hem niet verraeden.
    Ik heb hem voor de vyst, bestreeden en gedoodt,
    (400) Dog dit is al voor by, ik ik troost myn dese noot,
    Ik draeg geen haet meer, gae en doet de Geest strackx weeten
    Dat hy myn d’eere doet om met myn te comen eeten.
    Dat hy myn gast zy, en dat ik hem na magt,
    Onthaelen sal gaet heen.
Fli. Myn Heer een goeden nagt.
    (405) Het wort laet u Dienaer, gaet sig ter rust begeeven,
Jan Doet dat ik u gebie, of gelt terstont u leven.
Fli. O Heer ik gae soo heen, o droes hoe zal ik het maecken,
    O Geesje word niet quaet, nouw* ik jou kom genaecken,
    Lief Geesje Broer Don Jan, myn Meester wiens gelyck niet veel en leeft,
    (410) Die in een dag of twee, niet veel gegeten heeft.
    Als ook sijn trouwe knegt, die doet u lieden weeten,
    O geestelijck Geest, dat gy by hem koomt eeten.
    En zoo gy schrickelijk zyt, en my niet aen en raeckt,
    Wert d’alderbeste, spys, voor u gereet gemaeckt.
[p. 17]
    (415) De Geest sal kommen Heer,
Jan. Sprack hy
Fli. Neen, maar hy vertoont door knicken:
    Dat nog moet in fijne boesem woont:
    Maar Heer de Geest die sal ons missen, hoe sal hy weeten waer dat onse woonplaas is,
Jan. Ey geck een Geest weet ligt, sulck een geheymenis:
    Maer evenwel gaet heen, tot meeder seeckerheeden,
    (420) Noemt hem ons huys, daer hy ter maeltijt word gebeden.
Fli. Weckt mannelicke Geest, nae dat gy van don Ian,
    Genoot zyt, sijt spreek ik in vrintschap u weder aen?
    En ik seg u dat gy moet by hem ten eeten koomen,
    In ’t naeste Dorp, daer hy sijn Herbergh heeft genoomen,
    (425) By Teeuwis, ’t welck een kint int Dorp jou wysen sel;
    Selje dan koomen,
Pede. Ja.
Ian. Ick wagt u dan vaar wel

Continue

DERDE BEDRYF.

Don Jan, en Flipyn.

Ian. FLipyn is’t alles klaer, de Geest sal daedelick komen,
Fli. Ia Heer maer hebje nog geen apetyt vernoomen,
    De spijs die is gereet, de Wyn staet daer by,
    (430) Dies sit maer aen Heer, en vervarst u wat met myn.
Ian. Ick seg behoud u rust, soud eerst derven Eeten.
    Eer dat wy onsen gast, zien aen den dis geseten.
    Wout gy eerst eeten, o gy noyt versaeden Beest:
Fli. Eerst eeten ja gewis, ick eet met geene Geest.
Ian. (435) En ick sal de Geest, met bly gelaet ontfangen,
    Waer mag hy toeven d’wyl ik na hem verlangen.
Fli. En ik verlang niet seer, nae sulcken schraelen beest,
    Heer met promissie, dat ick aen de Spys eens tast.
Jan. ’k Seg houdt u rust, maer dat ik u nu liet eeten,
    (440) Soud gy dan als een Knegt, wel op te passe weeten.
[p. 18]
Fli. O Heer soo wel als oyt een Knegt, sijn Meester doet,
Ian. Eet dan maer niet te veel,
Fli. O Heer wat benje goet,
Ian. Wat zegt gy nu van myn,
Fli. Geen beeter Heer gebooren,
Ian. Zout gy nu van u Heer, wel quaelick spreeken hooren,
Fli. (445) Die man is doodt, die maer quaet van U dogt,
Jan. Soo sout gy voor u Heer, wel willen op een togt.
Fli. Tot in myn Dood en myn bloedt dat sou ick voor jou wagen:
Jan. En wie myn hoonen derft,
Fli. Wel die krijgt dadelick slaegen.
Ian. Maer sagt daer wort geklopt, soo schynt daer is de Geest
Fli. (450) Og zwygt dat woort Heer, of myn hert wort soo bevreest.
Jan. Gaet laet hem daedelick in,
Fli. Doe jeyt Heer ick sou niet derven,
Jan. Hoe zult hier zyn,
Fli. Ick sou waeragtig van vervaertheyt sterven.
Jan. Gy blode nar,
Fli. Ik ben bloo ick bekent,
    Was ick hier maer van daen, de Duyvel haeld de vent.
    (455) Daer is hy al o bloet.
de Geest uyt
Ian. Myn Heer weest wellekom, wilt u wat neder setten,
    Soo ick u niet onthael, met aerdighe banketten,
    En veelder hande Wyn, Ick bid ontschuldig my,
    Al soo ick naer myn zin: hier niet geherbergt zy,
    (460) Maer wilt u dienen van ’t gene dat wy vinden,
Pede. Geen spijs of soete dranck, en dreef myn soo verblinden
    Een d’waele mensch om hier te koomen naer u hart,
    Dat van dees Satans list, gans over wonnen wart,
    Dat treckt myn hier, en doet my voor u oog verschynen,
    (465) Wyl gy de soetheijt van den Hemel dog niet kent;
    Verdwaelde ziel waeckt op, denckt op een haestig ent,
    Den Hemel siet u doen, en sal zyn straffe zenden,
[p. 19]
    Indienge u van het quaet, niet tot de deugt wilt wenden.
    Denkt op de eeuwigheijt die noyt geen ent en heeft:
    (470) Beraet u het is hoog tyt want gy haest vol leeft:*
Jan. Flipyn eer dat hy preekt soo wilt de maetsang*singen;
Fli.* O Heer myn stem is hees, wilt myn geen sang of dringen.
Pede. Ach arm mens bedenckt ter deeg wie dat gy zyt,
    Een aertworm, die hier hebt nog oogenblick nog tijt,
    (475) Een stof der Aerden, ’t welck wort van de Wint verdwenen
    Hoort my dog, die gy Schelms den dood steek hebt gegeven.
Jan. Sa Flipyn segt stracks hoe ick hem overwon,
    En hoe ick eerst den strijt, Ameril begon.
Pede. Helaes.
Jan. Hoe sugt gy, ey u sugt is niet van noden,
    (480) Of wilt gy sugten, ick jaeg u daedelick nae de dooden.
Fli. Ia Heer dat is goet, seg dat hy na sijn graft stee gaet,
Pede. Ag arme Knegt, die sulck een Schelm volgt na in ’t quaet
    Die in ’t verdoemde rijck, zyn Siele wil versmooren;
Fli. Goed Geesje hy wil na myn vermaen niet hooren.
    (485) Hy heeft een* Hart soo hart, alst alderharste rots,
    Ick segt het alle daeg, maer hy blijft eeven trots.
Pede. Verlaet hem want sijn quaet verkrijgt welhaest zyn plagen,
Fli. Ia geesje gy hebt gelyck.
Jan. Kan ik dit wel verdragen:
    Vertreeckt gy laffe Geest, gy doode scheuy gaet heen:
    (490) Of ick voer u door dit staen; soo dadelick nae beneen,*
    Ick agt geen Helle nog geen Hemel met malkanderen,
    Vertreeckt ghy doode schui, gy sult myn noyt verranderen.
    ’k Vervlouck*u lessen, en soo gy in ’t leven waert,
    Ick zweer gy wiert van myn, geen ogenblick gespaert.
Pede. (495) Wel aen don Ian ter wyl geen reeden u beweegen;
    Daer gy de hel in volgt, den Hemel staag strijdt tegen,
    Dat ghy de dooden vloeckt, d’opperheyligheyt,
    Steets lastert na u zin, en quae genegentheyt,
    Versoeck ik dat gy u hart soo verre doet verkloecken,
    (500) Dat gy my weeder eens, ter maeltijt versoecken,
    Hier mee vaert wel, ick heb al lang genoeg vertoeft,
[p. 20]
Ian. Hoe gaet gy eer gy dranck, of spyse hebt geproeft,
Pede. Ick heb waerder spijse, die myn ziele komt te smaeken,
    Ick proef het eeuwig, u sal haest ten eynde raeken.
    (505) Nu sult gy koomen, daer ick u toe versogt heb.
Jan. Ia.
Pede. Ick wagt u by myn graft,
Jan. Ick volg u dadelick nae,
    De Geest meent ligtelick, dat ick met angst en schroomen,
    Om by zoo een spook, of by sijn graft te koomen,
    Maer schoon de Hel ons sloot, soo sal ick egter sien,
    (510) Wat myn van deese Geest, al wonders sal geschien.
    Flipyn Flipyn.
Fli. Heer;
Jan. Kom ga mee,
Fli. Ey wil my niet beletten,
    Dat ick de stoelen, ende Taffel weg mag setten,
    Hou holle hey.


Silvia uyt.
Sil. Wel wat begeerje tog,
Fli. Wel ick begeer jou, kom helpme wat binnen brengen,
Sil. (515) Ja maer myn tyt kan naeuw gehengen:
    Want nu ick trouwen zal, soo sijn van daeg oock meest;
    Myn beste vrienden al genoot op onse feest.
Fli. Iae seeker geefje jou inde huwelicks banden,
    Wel je bent het waerdig, keyck dat Meysje dat het handen
    (520) Buyten die andere Labbekaks, die als je werken zal,
    Vast loopen by de buert, en klappen over al,
Sil. Ia scheerme wat dat is goet,
Fli. Een kusje moy madame,
    Met jou te gecken, dat sou ick myn seker schamen:
    Wel bent soo moy, gelijck de droes,
Sil. (525) Dat is braef gepresen:
Fli. Kyck dat Haartje dat is kroes.
    Dat is een Montje Heer, wie zou het zoo versinne
    Was ick soo als myn Heer, ick souje soo beminnen.
[p. 21]
Sil. Iou Heer ja is dryvent, soo dadelick op sijn paart,
Fli. Ja wee my danckaen myn, doen gy flus by hem waert:
    (530) Dat gy dien dans ontquam, ’t is hem soo seer berouwen,
    Dat hy jou maagdom toen, als doen heeft laten houwen.
Sil. Ja maer voor sulcken schelmen sijn wel Galgen hier te land
Fli. Tut, tut hy pack hem voort, men krygt hem in geen bant
    Wie weet hoe meenig Meyt, hy kuste van sijn leven;
    (535) Kijck ick hebber hier, soo een partytje op een briefje geschreven,
    De schoene Amaril, Panvette scheele An,
    De schoone Necktar is en spytige Susan.
    Klyn Leysje Swarte Styn en deftige Marye,
    En tien mael meer als dit Pampier sal konnen Leyen.
    (540) Wat dunkt u van dien helt, of hy zyn kunst verstaet;
Sil. Het is de grooste schelm die overt ’t Aertryck gaat,
Fli. Ja hy is goet voor Meysies.
Sil. Hy sal sijn loon wel vinden.

Tewis,*Damon, en Mansetten.
    Kom hier myn Dogtertje, sie hier Iou ziels beminde.
    Dit is iou Bruydegom kom laet ons vroolijk sijn:
Damon. (545) Myn zoete Silvia, wat vreugt is dit voor myn,
    Wie sou een grooter luck op aerden dog begeeren,*
Te. Kom speuluy speult de Bruyd en Bruydegom ter eeren.
Man. Ey speuluy speult tog niet,
Te.’k seg dat gy speulen sult sieje niet wie ’t jou heet.
Man. (550) Ey speulluy speul tog niet myn hert is soo vol vreesen,
Te. Speul seg ick of de Duyvel sel de baes van ’t speelen wesen.
Sy dansen,
Te. Wie komt in onse vreugt: ons een beletsel sijn,
don Jan,
    Een die u Dogter sal, geneesen van haer pijn,
Da. Het is myn Bruyt laet los,
Jan. Wees stil of ’t selje rouwen.
[p. 22]
Fli. (555) Myn Heer wat wilje dese trouw ontrouwen.
Da So vegt ick voor haer eer, gy schender sult haer noyt tot u onkuysheyt krijgen.
Jan. Soo sal ick u dan eerst, met steek op steek door rygen,
Da. Ay myn,
Man. Og myn kint:
Fli. Hoe aagje benje dronken:
    Maer eerje komt maet, soo ist werckje al gekloncken:
    (560) Hoe mag het weese: dat myn Meester soo ontsint is;
    Of souw het weesen, dat hy een verworpen kint is.
    Maer even wel dien bloet, die daer verslagen leyt,
    Moet ick besoecken: of hy niet wat gelt en heeft:
    Och ick vind niet waer of ick soeck hy lijk wel van de vroomen,
    (565) Hy slagt de Munniken, die noyt geen gelt bekommen.
    Maer ick moet eens in sijn binnen beursje voelen?
    Och hier is geen troost voor myn:
    Ick geloof waerachtig, dat die vent is kapurcyn.
    Maer armen Duyvel, wel wat dolheyt ging u aen,
    (570) Dat sonder rays gelt gy wour nae de doodtu* gaen;
    Het is best dat ick hem sleep naer binnen,
    En maer zwygen,
    En strack loopen nae myn Heer, of ik sou weer slagen krygen.
binnen
don Ian, uyt
    Hier ben ick op de plats, daer myn de Geest ontboot,
    En ’t sal myn verwonderen, waer hy myn op heeft genoot,
    (575) Soo sal ick met de Mensch, en met de Geest leeven,
    En alles watter is doen voor myn kragte beven,
    Flipyn hoe sijn gy daer, nu sien ick eerst u trou,
Fli. Ja maer ick kom uyt vrees, dat ginter haeperen sou.
    Seg de Harder is al doot,
Jan. Wilt u hier mee niet quellen,
Fli. (580) Dat je soo dol niet waert, men sou het nog wel stellen.
Jan. Hout hier van op weet dat ick don Jan ben siet:
[p. 23]
    Al wat myn oog beryckt, ick na myn lust geniet,
    Gaet klopt op dat de Geest eens mag ten voorschyn koomen,
Don Pedero.
    On nodig dat gy klopt, ick heb u al vernoomen,
Ian. (585) Don Pedero sijt gy daer, siet eens hoe ick myn woort nu hou,
Pedro. Don Ian hebt gy nog van u zonden geen berou.
    Is dan u hart van steen, dat geen der handen reden,
    U konden van het pat; der boosheyt of doen treeden:
    Ick zegt nu andermaal denckt eens rampsalig kint,
    (590) Wie dat gy zyt en hoe de Duyvel u verwint,*
    Denckt wat ghy worden sult, wat hebt gy te verwagten?
    Niet als een drouve doot, en eeuwig jammer klagten,
    Weent over uwe ziel beklaegt u dwaesheyt vry,
    Ter wil des weerelts vreugt, van u al is voor by:
    (595) Nog eens don Ian wackt op, denkt het eeuwig deurt soo lang
Jan. Is dit het geene dan, waer me gy wert ontfangen?
    Is dit de lekkerny, waer op gy me hebt genoot,
Fer. O Ia dit is het geen, waerom ick u ontboot.
    Om u voort laest nog eens u sonden aen te wysen:
    (600) En soot u lust siet hier, versaet aen dese spysen.
Ian. Hoe nooyt gy my te gast op dorre doots gebeent,
Pede. Soo sult mee haast zyn, veel eerder als gy meent,
    Siet hier verlaeten kint, siet hier kunt gy leesen:
    Wat dat u leven is, en wat dat gy sult weesen.
    (605) Soo dra den Hemel wil, dat gy niet voorder gaet,*
    Siet dan o Vader beul, wat u te wagten staet.
    O felle moordenaer, gequeckt in schelm stucken,
    De doot staet al gereet, om u de ziel ’t ontrukken.
    U uer glas dat verloopt, en voor u goddeloosheyt:
    (610) Wert u een wreede straf, voor eeuwig toe geleyt.
Jan. Ha magteloose Geest, hoe derft gy soo vermeeten.
    My een verworpelinck, van Aard en Hemel heeten,
    Vrees ghy myn gramschap niet, weetge niet* dat myn kragt,
    Al tyt de Aerd en Hel, en Hemel heeft veragt,
    (615) Kent gy don Ian niet meer, soo wilt voort last dan hooren,
[p. 24]
    Dat ick dien self de ben, die k’ altyt was te vooren,
    Ick ben het die altydt,* de jeugt, int leeren voorbeelt toont,
    Wat ons gehoorloft is, spyt Hemelse geboon,
    En ick seg, dat Moordry Bloet schanden maegde schenden:
    (620) Brant stigte rovery, daer ick my noot afwenden.
    Alleen zyn luste die de jonge Ieugt staen vry,
    En ick maek dat dese naam altyt onstervelick sy,
    Vlugt dan verdoemde Geest, vertrekt of ick sal haast maken
    Dat gy door dese kling, zult nae de Hel geraeken;
    (625) Ick moet eens proeven of, myn stael geen schrick aenschou,
    Nog myne manne kragt, geen spoock kan slaen.
Pede. O gruwelick besluyt, ick sie uw straf verschynen,
Jan. Wel aen ick sal eens sien, of gy sult verdwynen.*
Fli. Och myn niet, ick heb geen quaet gedaen:
    (630) Sou ick nog leven ja, ick ben het nog ontgaen.
    Leert hier uyt domme jeugt, u quade togten stillen,
    Te vougen uwe wil, altyt naers Hemels willen.
    En wat gy onderneemt neemt eerst een goet besluyt,
    En treckt uyt dese doot, en Levens voorbeelt uyt.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 15, 40-43, 464 weesrijmen
vs. 24 wennen er staat: w nnen
vs. 25 kennen er staat: kenen
vs. 26 Versaeckt er staat: Verlaeckt
vs. 31 veroordeelt er staat: verooordeelt
vs. 48 daer eyder blyven moet; als men deze woorden
    op zou vatten als vs. 50 a, in de mond van Flipyn,
    was de onregelmatigheid in het metrum opgelost
vs. 51 Flipyn er staat: Plipyn
vs. 61 genoeg er staat: genoeng
vs. 61 daer, rijmt op haer in vs. 62; blijkbaar was hier
    het verseinde bedoeld
vs. 89 Dat er staat: Dit
vs. 115 vermoort er staat: vermoorr
vs. 135 byden er staat: by den
vs. 136 doot er staat: doot.
vs. 140 pyn er staat: pyn.
vs. 147 Vaeder er staat: Vaedet
vs. 148 door er staat: doot
vs. 161 knaeging, er staat: knaegnig,
vs. 216 vytce sic; lees uitde
vs. 246 keer er staat: keer.
vs. 263 voltrekken er staat: voltrokken
vs. 270 ras er staat: ras.
vs. 320 gaen er staat: ga n
vss. 343-344 als twee verzen getelt vanwege het rijm,
    maar zonder regelscheiding gedrukt.
vs. 348 lang er staat: lag
vs. 356 vreugt, er staat: vrengt,
vs. 368 blijf er staat: blijt
vs. 370b Engelin; er staat: Engelen;
vs. 372 laet er staat: l et
vs. 391 beslooten er staat: besloooten
vs. 408 nouw er staat: uouw
vs. 470 leeft er staat: leest
vs. 471 maetsang er lijkt te staan: maetlang
voor. vs. 472 ontbreekt de persoonsaanduiding
vs. 485 een er staat: cee
vs. 490 beneen er staat: benden
vs. 493 ’k Vervlouck er staat: ’t Ve vlouck
vs. 513 weesrijm
voor vs. 543 Tewis, er staat: Tewis
vs. 546 begeeren er staat: beg eren
vs. 566 is weesrijm
vs. 570 doodtu of doodt u sic
vs. 590 verwint er staat: verwinl
vs. 605 gaet, er staat: gae ,
vs. 613 weet geniet er staat: weet geniet
vs. 617 altydt, er staat: alty , met extra tussenruimte
    en een spoor van een niet doorgedrukte d of t
vs. 628 verdwynen er staat: vedwynen