Klucht van de Qua Grieten. Amsterdam, 1644.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton115560 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r]
KLUCHT,

Van de

QUA GRIETEN.

Op de Regel:

                                De beste Griet diemen ter wereldt vant,
                                Was die den Duyvel op ’t kussen bant.

                    _______ Quod Fortunatum isti putant
                    Uxorem nunquam habui.

Gespeelt in de Amsterdamsche Schouburgh, 1644.

[Vignet: Bijenkorf]

IN LIEFD’ BLOEYENDE.
____________________

t’ AMSTERDAM, Gedruckt by Nicolaes van Ravesteyn.
___________________________________________

Voor Dirck Cornelisz Hout-haeck, Boeckverkoper op de Nieuwe-zijds Kolck, in’t Bourgoens Kruys, Anno 1644.


[fol. A1v]

Aen den Leser.

DEse Boert (die van sommige gelooft wort ernst te zijn) hadde ick nooyt gedacht door den druck gemeen te maken; ten ware ick meermalen van eenighe mijner Vrienden daer toe ware versocht, jae ghenoeghsaem gedwongen geweest. Ick hebbe dan (hoewel seer noode) moeten believen, die gene, die my door verscheyden weldaden hadden verplicht, haer dat, en meerder versoeck toe te staen; wat insichten sy, om dit soo ernstigh te begeeren, gehadt hebben, weet ick niet: Mogelijck schuylender Grieten onder haer geslacht, die sy dit als een voorbeeldt willen vertoonen. Exemplen, seytmen, leeren wel, en hy spiegelt sich sacht, die sich aen een ander spiegelt. Kan dan dese myne Griet eenige deught aen de hare doen, soo berout het my niet mijn pen in ’t werck ghestelt te hebben; doch ick heb daer weynich moet toe, dewijle ick der quade Grieten quaetheyt by de proef ken. Evenwel dit sie ick’er in, dat door veel toelatinghe de vrouwen de volle heerschappye aennemen. Jan Goet-bloet (die vry veel mackers heeft) buyght in ’t begin, en wort tot het eynde toe onder-druckt. De Notaris die sich tegens den eersten aenval stelt, wort, en blijft meester. Dictum Sapienti sat. Vraeghtmen wat my tot dese klucht te schrijven bewogen heeft, ick segge de warmen haert, en de koude lucht tot wandelen onbequaem, ’t geene (tot mijn hertelijck wesen) mijn eenige tijdt-passeringe moet sijn. Sijnde dan ghenootsaeckt in huys te blijven, hebbe gedacht dat het beter was ledigh te sijn, dan niemendal te doen. Vaert wel.

In Amsterdam, den 20 Meert,
des Iaers 1644.
______________________________________________________

Spreeckende Persoonen.
    Jan Goet-bloet.
    Griet Melis, sijn Huys-vrouw.
    Griet Jans, haer beyder Dochter.
    Ael, de Dienst-maeght.
    Mr. Abraham, een Notaris, Vryer van Griet Ians.
    Simon van Byster-velt,
Dirck de Beer,		 } twee Mackers .
    Trijn Floris, een Buur-wijf.
Continue
[fol. A2r]

Klucht,

Van de

QUA GRIETEN

Jan Goet-bloet, uyt.
            SOo langh als een mensch hier leeft, is ’t nimmermeer te degen:
            Is ’t datje noch Vryer bent, je bent stracks om een Vrijster verlegen.
            En sie ’er dan een die je aen staet, je wenster mee te sijn ghetrout,
            En naulijcks is mee gehylickt, of de hant is in ’t hayr, en de nagel
                        het hooft klout.
            (5) Om dat te bewijsen en hoef ick niet veel boecken,
            Noch ouwe Philosophen, die der veel van schrijven, door te soecken;
            ’k Sel maer mijn oogen eens heen en weer over de Schouburgh slaen,
            ’k Wed ick’er daer geen kleyn partijtje sel sien staen,
            Die mijn seggen niet vreemt vinden, en alsse t’huys komen,
            (10) Wel gewaer worden, soose maer wijven hebben, dat me woorden
                        niet en zijn dromen.
            Dus mach ick wel seggen dat niemant vernoeght met sijn staet,, is,
            Want een Vryer sal meenen dat sonder Vrou te leven quaet,, is,
            En dieder een heeft, sal ’t reeckenen voor plagen,
            En bidden den Hemel, dat hy van die Hel mach sijn ontslagen:
            (15) Gelijck ick nu doe, die nu al (’t geen mijn wel rouwt)
            Over de vijfentwintigh jaeren tot Buyck-sloot ben ghetrouwt;
            En sedert de eerste maent, met mijn Wijf niet gerust heb kennen leven,
            En ick mach op mijn vromigheyt wel verklaren, dat ick haer tot
                        kijven noyt reden heb gegeven,
            Ghelijck sommige wel doen, die niet een haestigh woort
            (20) Van heur Vroutjes verstaen en kennen, of sijn stracks mee verstoort:
            En soo komt het dickwils by datter geen vree in huys,, is.
            Neen, ick ben van die soort niet, als sy kijft ben ick so bevreest als veur
                        de Kat de Muys,, is.
            En daerom geloof ick wel gaetse al wat grover te werck,
            Gansch lichters, wasser alsoo wel tot ontrouwen, als tot trouwen,
                        een Kerck,
            (25) Ick lieper stracks nae toe, en ick gheloof, ’k sou wel ghevolgh
                        krijgen,
            Die om de eerste daer te sijn, souden loopen datse nae haer aem hijgen;
            Et ’t is niet vreemt oock, want om de waerheyt te seggen,
            Daer is geen swaerder straf als by een quaet wijf t’huys te leggen.
[fol. A2v]
            ’t Is arger ofje beseten waert, want de droes raeckje met vasten en
                        bidden wel weer quijt,
            (30) Maer so een duyvelin moetje eeuwig behouwen tot dat jou de
                        doot slijt.
            Daerom sou ickje raen, ghy die noch ongetrout deur brenght jou leven,
            Datje jou selven niet soo lichtelijck tot dien staet gaet begeven.
            Of draeght van te vooren sorgh datje jou Vrysters aert,, kent,
            En soo die goet is, soo denckt dan vry datje bewaert,, bent.
            (35) Maer om daer kennisse van te krijghen, isser meer al mensche
                        wijsheyt van noode,
            Want de wereldt is vol bedroch, vol aenslagen, en snoode
            Practijcken. Wat waenje dat een Vryster, die een quaet hooft het,
            Wanneerse ghevrijt wort, dat blijcken laet? neen, gelooft het
            Nimmermeer, want se sijn te gheveynst,
            (40) En schoon datjer een vint, die in alle manieren beleeft is,
                        daerom terstont niet en peynst,
            Datje de beleeftheyt, en goetheyt, selver hebt ghekregen:
            Laet jou haer minnelijcke aenlockselen niet bewegen;
            De schijn bedrieght, daer ken ickje van ghetuygen:
            Want toen ick mijn vrouw vrijde, wistse haer soo te buygen,
            (45) En mijn met sulcken aenminnigheyt te bejegenen, dat ick seyde
                        dat ick ’t niet waert,, was,
            Maer toense acht dagen mijn wijf was gheweest, betoondense heur
                        ouden aert,, ras,
            Diese voor mijn verburgen had. En onse dochter Grietje die nae heur
                        moer hiet,
            (Want op dat j’et weten meucht, Vrienden, mijn wijf hiet Griet.)
            Die sel heur moertjes voetstappen wel nae volgen.
            (50) Alsse by ons sonder vreemt gheselschap is, heeftse wel drolge
            En vreemde sinnen, maer als haer Vryer de Notaris,
            (Die wel so gauw is, als sommige Avecaten, ’t geen yder openbaer is)
            By heur komt; soo weets ’er met sulcken beleeftheyt voor te doen,
            Datse yemant deur heur gratieuse minnelijckheyt wel mal sou broen.
            (55) Ick bedroefme menichmael van harten, dat ick moet sien
            Dats’er soo wel te dragen weet, en dats’er meent niet ien.
            En wat sel ick doen, ’t is me kint, sel ick haer Vryer voor-dragen,
            Datse een quaet hooft het, en onverdragelijcke vlagen?
            Het hoorde wel soo, maer dan raeckten ickse nimmermeer quijt;
            (60) En ick wou dat ick’er van verlost was, want se helpt de moer altijdt
            Tegen mijn ophitsen; en tegen die alleen heb ick’et te quaet.
            Daerom duncktme de alderbeste raet,
            Dat ick den Notaris zijn versoeck toe wil stemmen:
            Want ick heb ghehoort dat die luy een quaet wijf wel kennen temmen;
            (65) ’t Is trouwens oock nae datse wel sijn gheleert.
            ’t Ghebeurt anders d’Avecaten selver wel datse van der wijfs worden
                        overheert.
            Ick laet dan de Notarissen staen die nergens nae soo verstandigh sijn,
            Dat kenje allegaer wel dencken, want se kennen geen Latijn
            Dan een woort thien twaelf, en dat lappense in een asem teffens uyt,
            (70) Daer ’er d’Avecaten wel hondert spreecken, eer heur reden sluyt.
[fol. A3r]
            So kenmen dan wel sien dat by d’Avecaten meer wijsheyt moet wesen.
            Dan trouwens d’aensoecker van mijn kint is oock wel belesen.
            Daerom heb ick’er goe moet toe, en ick wil hem mijn dochter toestaen,
            Vermidts ick al te veel in huys heb aen twee quaen.                    Binnen.

Griet Melis. Griet Jans. Ael, de Dienst-meyt, wast de Vaten,
singht daer onder, en laet een Schuttel aen sticken vallen.
Gr. M.    (75) Wat breeckje daer Ael. Ael. Niemendal Vrouw. Och! datse
                        nou niet komt eer ick de sticken wech smijt.
Gr. M.    Ick hoor daer nochtans wat vallen. Ael. ’t Is niet een mijt.
Gr. M. Jou handeloose vel alsje bent, al weer een moye Betiel aen sticken.
Ael.        Vrouw, ’t is mijn schult niet, de Schuttel was ghescheurt, en toen
                        ickse opnam vielen de bricken.
            En dit stick bleef in men hant. Griet M. Wat of j’ons wijs maeckt,
            (80) Daer breecken soo geen schuttels, alsmense effen an raeckt.
            Jou reukeloosheyt heeftse met kracht an sticken ghestooten;
            Dit ’s al de seste sint datje hier gheweunt hebt, meenje dat het me niet
                        heeft verdrooten?
            Sijt wel verseeckert dat ick het aen je huur korten sel.
            Schaemje jou niet, soo de vaten te wassen, jou vuile morsebel?
            (85) Flucx langh mijn de vaet-doeck, en gaet uyt me ghesicht,
            Jou vodde daerje bent, je bent te luy datje jou gat ’s ochtens uyt het
                        bed licht:
            En alsje dan op staet, so doeje je dingen niet half ter degen.
            Laet de besem staen, onse Grietje sel de vloer wel vegen.
Griet I.    Ja, dat sel ick wel doen, spoeyje maer hier van daen.
            (90) Wy hebbe jou kladden in ’t eerst al moe geweest. Ael. Je soutme
                        dan hebben laten gaen.
Gr. M.    Durfje noch spreecken jou eerloose meer?
            Bruyt hier van daen, packtje doos, en haelt die weer
            Van boven. Vertreckt uyt mijn huys, ick wilje onder mijn oogen niet
                        sien.
Ael.        Dat hoefje geen tweemael te seggen, ick dien liever niet, als dat ick so
                        dien.
Gr. M. (95) Jou varcken wat seghje daer? Ael. Niet, ick gae binnen.
Griet I.    Wel, wat meentse wel datwe geck sinnen?
            Sieter deuse deel eens uytsien, of s’in seve jaer niet was geschuert:
            Moertje, waer waren jou oogen, toenje sulcken puyckje hebt gehuert?
Gr. M.    Ja kijnt, men ken van buyten niet sien of de luy hart kacken of weeck.
            (100) Toen ickse eerst besach, toen dochtme datse al vry puntigh leeck;
            En nou bevint ick datter geen morsiger uyt en ken komen.
            s’ Het al men goet van vuylheyt laten vergaen, daerom so heb ick
                        voorghenomen,
            Haer niet een spelt aen huer te geven, se mach loopen aen de wint,
            En ofse geen geldt het, ick wilter niet langen, se mach sien waer se
                        het vint.
Griet I.    (105) Daer komtse met heur doos. Ael. Vrou, dewijl u begeeren
            Is, dat ick vertreck, so heb ick hier mijn doos, je meughtse visenteeren,
            En sien offer oock yets is van ’t u in:
            Want ick nou heel en al ghenegen bin
[fol. A3v]
            Jou last te volgen, en van hier my op een ander te begeven:
            (110) Soo ick jou broot niet eet, daer sijn meer huysen daer ick met
                        eeren kan leven.
Gr. M.    Gaet ergens op een Kamer sitten, dan krijghje gemackelijck, en met
                        pleysier de kost,
            Soo kenje noch mooy gekleet gaen, en wesen van ’t dienen verlost.
            Want daer en dienje niet toe, en tot het ander souje recht bequaem
                        wesen:
            Je slaept garen langh, dat kenje dan doen, en je behoeft geen vrouw te
                        vreesen,
            (115) ’t Sel jou groot profijt geven, al de keurighe Hanen sullen nae
                        sulcken Hennetjen loopen soecken.
Ael.        Ja wel, ick mach den dach wel vervloecken,
            Dat ick eerst men beenen heb gheset in je huys:
            Wat komtme hier over? wat wortme hier een kruys
            Aengedaen; Sou ickme als een Hoer laten ghebruycken?
Gr. M.    (120) Ja, ja, tiert soo niet, ick meen daerje pist datmen daer wel een
                        Hoer sou ruycken.
            Je bent de beste nergens nae. Ael. Wat oneer hebje an mee* bespeurt?
            Datje mijn eer en mijn eerlijcke naem soo scheurt.
            Selje mijn voor een Hoer schelden? dat sweer ick selje berouwen:
            ’k Heb al ten eerlijcken hart, en te vroome Ouwers gehadt, omme als
                        een Hoer te houwen.
Gr. M.    (125) Lieve kijnt, die komender dickwils ’t aldereerst an die so
                        licht krijten,
            Je selt oock al de rest slachten, en houwen me al van dat leckere
                        ontbijten,
            En doeje ’t niet, ’t sel soo veel te beter voor je siel sijn.
Ael.        Ick was liever doot als dat ick trock aen die lijn.
Gr. M. Gaet maer heen, en doet alsje seght.
            (130) Maer alsje immers byslapen wilt, soo neemt een gesont knecht,
            Die jou stracks met ’t kint maeckt, so meughje ergens by de rijcke veur
                        min woonen,
            Want die sijn te ghequalificeert, om selfs heur kinderen te suygen, daer
                        selme jou wel loonen.
            Maer past haer wijs te maecken dat je bent ghetrout,
            En dat jou man op ter vaert, of doot is; of datje beslapen bent van een
                        die sijn eet niet en hout:
            (135) Daer hy nochtans met sulcke diere woorden,
            Van trou-beloften, jou tot sijn wil bekoorden.
            En op dat al jou seggen mocht hebben beter schijn,
            Soo laet je tranen over jou wangen rollen, ’t sal dan wel ghelooft sijn.
            Want Hoeren en willense veur minnen niet hebben, en se raeckender
                        dickwils eerst an,
            (140) Daerom siet datje jou saecken wel beleght. Ael. Al genoegh daer
                        van,
            Je behoeft geen sorgh voor mijn eer te draghen. Nou als ick gaen sel,
                        moetje mijn huer geven.
Gr. M.    Siet dit onbeschaemde beest, wel hebje van al je leven!
            Ick sou jou gelt geven? jae de droes op je vleys:
            Hebje ’t hart datje dat noch eens seght, of denckt het een reys.
Ael.        (145) Wel waerom? en mach ick om mijn huer niet spreecken?
[fol. A4r]
Gr. M.    Jou schijt-kous, om dat je ’t niet verdient en hebt; ick sel jou de
                        neck breecken
            So je jou niet van hier en packt. Waer hebje dat stick Damast gescholen,
            Dat inde sael lagh? Ael. Ick weet van ’t Damast niet.
Gr. M.    Jou varcken, jy hebt het ghestolen;
            Ick wil weten waer ’t gebleven is, geeft het weer, of ick sel na de
                        waersegger gaen.
Ael. (150) En ick nae de Schout, om over jou te klagen. Griet M. Gaet klaeght
                        hem dat oock aen.
Ael.     Help help, moort, moort.
Jan Goet-bloet, op dit geschreeuw, uyt.
Ian G.     Wel Grietje, wat isser weer gheschiet van Aeltje?
Gr. M. Je meughtse wel Aeltje noemen, ’t is een lief staeltjen.
Ian G.     Wel Ael, hoe heb j’et dus verkurven met mee wijf.
Ael.     Miester ick sou de vaten wassen, en ick nam de Schuttels op, niet stijf,
            (155) Maer soo sacht als ick kost; en de een was gescheurt,
            En mit ick die aen raeck, soo breeckt hy, en ’t stuck bleef in men hant,
                        als dat wel meer beurt,
            En daerom jaeght vrou mijn ten huys uyt, en wil me niet een duyt van
                        men huer geven.
Gr. M.    Neen ick en wilt niet doen. Ian G. Heeftse oock seeckers anders niet
                        bedreven?
            Soo dunckt het mee onredelijck dat de meyt sel vertrecken.
Gr. M.    (160) Jan gat, wat hebje jou daer mee te moeyen, hout jy jou
                        harsebecken,
            Ick weet wel hoe ick met de meysens leven sel, hout jy jou mont,
            Of het wort stracks mee jou beurt, wat bruytme desen hont.
Griet I.     Wel Vader je kent oock wel in huys gaen, en laten Moeder betijen.
Ian G.  Dat ick een woortjen ten besten spreeck meughje dat niet lijen?
            (165) Dit is van dit half jaer al onse vierde Meyt,
            Soo dese oock wech gaet. Meenje datter de buert niemendal van seyt?
            Onse eer hanckter an. ’t Schijnt of we geen meysens houwen kennen;
            Wy moeten veur de wereldt betoonen dat we eerlijcke huyshoudende
                        luyden bennen.
            Ick bidje op alle vruntschap en doet het niet.
Gr. M.    (170) Honsklingh, swijght stil, ick wil meester van mijn huys
                        wesen, en slachten Barents Griet;
            Die in een hallef jaer wel thien meysens het ghelost.
            Souden die varckens mijn sin niet doen? waer veur hebbense de kost,
            En loon? Neen beget, nae mijn pijpen sullense springen;
            Ick wil jou morsvarcken noch anders doen singen,
            (175) Of spoeytme van de deur, eer ick j’er met de besem van daen
                        smijt.
Ian G.     Ey Grietje om mijnent wil, neemter weer in. Griet M. Ofje pijpt
                        dan ofje schijt,
            Het sel toch niet wesen; daerom jou rust hout,
            Of ick bruy jou de deur oock stracks veur de kop, wat queltme desen
                        rabout.
           De Moer en Dochter gaen binnen, en smijten de deur toe, Ael gaet wech.
[fol. A4v]
Ian G.     Heb ick flus niet wel geseyt, dat een quaet wijf arger als een Hel,, is?
            (180) Denckt eens of ick geen reden heb dat ick me quel? wis,
            En wat mach het baten dat ick met suchten mijn tijdt verdrijve?
            Ick hebse ghetrouwt, en het moet altijdt mijn wijf blijven.
            Maer jy jonge luy, die noch leven alleen,
            Wacht jou doch daer voor datje niet en krijght soo een block aen ’t been.
            (185) En nochtans soo selje daer allegaer nae hoopen,
            En om maer een ghesichjen te krijgen, jou selven t’enden aesem loopen.
            Wat of hier van de reden is? ’t Schijnt ons een innerlijcke treck, leyt,
            Die niet te wederstaen en is, en dwinght nae de meyt.
            En dit gheloof ick de oorsaeck te zijn, dat een Orateur te Roomen,
            (190) Die, om van die saeck te spreecken, op den stoel was ghekomen,
            Onder alle sijn redenen oock dit voort bracht.
            Indien het moogelijck was om sonder Vrou te leven,
                Wy vlooden al te saem dit moeyelijck verdriet;
            En souden nimmermeer ons tot dien last begeven,
                (195) Nu buygen wy den neck nae ’t geen natuur ghebiet.
            En hy voeghde daer noch by: Een vrou is een nootsakelijck quaet.
            En hierom was het, dat een wijs man in den Raet,
            Als op ’t Stadt-huys een hockelingh quam trouwen,
            De Ouders vraeghde, en ernstigh voor ginck houwen;
            (200) Wat grooter quaet dat alree ghedaen hadt, die jongen bloet.
            En alsoose vraeghden waerom Heer? gaf hy tot antwoort, om dat hy een
                        wijf hebben moet.
             Of zijn vrou me Griet ghedoopt was, dat weet ick niet:
Een Perel Ick heb altijdt geen behagen in den naem van Griet.
wert in ’t  Al seggen de Latinisten dat het Paerlen zijn, die men niet moet wech
Latijn ge-           smijten,
noemt     (205) Ick wed’ ickse om den hals niet en draegh, sy mochten mijn de
Margareta. keel of bijten.
            Deur de banck en deugense niet veel, en daer sijn weynigh goede, want
            Het spreeck-woort luyt: ’t Was de beste Griet die den duyvel
                        op ’t kussen bant.
            Die dat eerst op de wereldt bracht, moet al me van mijn volck geweest
                        zijn,
            En dat ick het alleenigh niet en ben, die gheplaeght word’, vermindert
                        noch mijn pijn;
            (210) Daer sijnder meer in Amsterdam. Ick heb lestent hooren seggen,
            Dat tusschen een Griet en heur man, questi quam om een snoecx hooft,
                        en eens om wat turf aen ’t vyer te leggen.
            Waer over de woorden soo hoogh resen, datse mekaer in ’t hayr vatten,
            En soo krabden, dat het bloet langhs heur wangen spatten;
            Doch ick bender niet by gheweest, daerom segh ick niet een beet,
            (215) Maer sel die laten spreecken, die’er beter van weet.
            Ick magh nae binnen gaen, en sel met beleeftheyt mijn wijf groeten,
            Op hoop, datse me nu wat heuselijcker sal ontmoeten.                Binnen.


[fol. B1r]
Mr. Abraham Notaris, uyt.
                Wat is de liefde oock een lastigh en swaer pack!
            Ick gheloof niet, dat yemant lijden ken een grooter ongemack,
            (220) Als die vryen, en niet en weten of het hylick sel ghelucken.
            En dat kenmen niet veur den trou-dagh gewaer worden; so veel nucken
            En grepen, hebben veeltijdts de Vrijsters in ’t hooft.
            Somtijdts wordtje soo minnelijck ontfangen, dat moet ghelooft
            Sijn, datje de eenighste vooght-heer van ’t hart bent, en heur siel hebt
                        beseten.
            (225) En komt ’s anderendaeghs weer, sy sullen nergens minder van
                        weten.
            En vraeghje dan nae de redenen van haer veranderlijckheyt,
            Sy seggen wy veranderen niet, maer ghy hebt jou selfs ghevleyt,
            En veur laten staen dat wy jou gunst toe droegen.
            Neemje dat dan qualijck, en toont u misnoegen,
            (230) Men sel jou bespotten, en veur een laetdunckenden nar schelden.
            Maer of die Vrijsters niet en weten datmen ’t haer oock ken vergelden?
            En maecken haer wijs datse van ons vyerigh sijn bemint;
            Dat ons hart in lichten brant staet, en worden heel ontsint,
            Indiense ons langer haer gunst weygeren, daer ons leven in bestaet.
            (235) En ghelooft, daer sijn oock al Vryers die haer behelpen met die
                        praet;
            En alsse der Dochteren hart met vleyen hebben ghewonnen,
            Dan wech blijven, en laten de saeck staen, ofse noyt was begonnen.
            Maer die dat doen sijn daerom te eerlijcker niet, so wel knecht als meyt,
            Ick souse veur lichtemissen schelden, recht uyt gheseyt.
            (240) Datmen een praetjen in ’t ghemeen maeckt met die soete dieren,
            Haer geestigheden prijst, oock veel houd van haer manieren,
            Dat sijn wy schuldigh: dat we haer volmaecktheyt loven,
            En seggen, hoe sy alle schepselen gaen te boven
            In schoonheyt: dat oock die geene sich gheluckigh mach noemen,
            (245) Die met haer toelatinghe van haer gunst sel mogen roemen.
            Dat zijn woorden die de kortesye mede brenght;
            Maer in ’t bysonder van trouwen te spreecken, en niet te meenen,
                        de reden niet en ghehenght.
            Het waer my oock niet mogelijck te vryen, ten waer de kracht
            Van liefde, mijn tot dat werck bracht,
            (250) Die ick nu ghevoel, en sal tot dien eynde nae mijn Margrietje gaen
                        wandelen,
            Om met haer, van de echtelijcke genegentheyt, die ick haer toedraegh,
                        te handelen.
            ’k Wil stoutelijck aen kloppen; want een bloode Vryer,
            (Daer is niet seeckerder) die wort sijn leven geen bedyer.
Hy klopt, sy doet self open.
Notaris.   Goeden avont Margrietjen; sel ick jou oock verlet doen dat ick wat
                        met je praet?
[fol. B1v]
Griet I.     (255) Soo sonderlingh niet, maer ’t is vry wat laet:
            De klock is al kartier over thienen.
Notaris.    Kenje dat spreeck-woort niet wel, dan komen de vryers die
                        ’t mienen?
            Had het nae mijn ghenegentheyt gegaen, ’k had eer hier gheweest.
            ’k Wierd’ op een plaets ghehaelt, daer een Testement te schryven was,
                        en de luy waren bevreest,
            (260) Of de doot den siecken had mogen overrompelen, en dan sou de
                        portie in ’t deelen
            Van ’t goet, wat soberder vallen; door diense met haer velen
            Dan komen souden: daer het nu op een is ghemaeckt,
            Dieder seecker, tot sijn gheluck, weer heel in is gheraeckt.
            En had hy oock dien bal ghemist, hy had het heele spel verlooren:
            (265) Nu heeft hy weer wat om sijn Juffrou te bekooren,
            Want dat is ’t doch daer het vrouwelijck gheslacht meest op siet.
Griet I.     En is dat oock der Jonghmans voornaemste ooghmerck niet?
Notaris. Van het geen dat anderen doen, en ken ick niet seggen.
            Ick gheloof daer zijnder veel, maer wat mijn sin is wil ick uyt-leggen:
            (270) Sou ick yemant tot mijn vrou versoecken, alleen om ’t goet
                        datse besit?
            Ick lietme liever terstont kappen van lit, tot lit.
            Neen, u dienaer is met die gierigheyt niet ingenomen,
            En ’t sijn oock de rechte minnaers niet die om ’t geldt komen.
Griet I.     Nochtans soo sietmen dat al de wereldt nae ’t goet tracht:
            (275) Daerom dunckt het mijn geweldigh vreemt dat ghy ’t veracht.
Notaris.    Ick en veracht het niet. Maer segge dat mijn sinnen
            Niet ghestelt en zijn om yemant alleen om ’t gelt te beminnen.
            En ’t strijt oock tegens den aert van die recht is verlieft.
            Die gelt-lievers, sijn van de gout-sucht, niet van de min ghegrieft.
            (280) Ick kender wel, die geen swarigheyt souden maecken,
            Gedefloreerde maeghden te trouwen, soose maer geldt hadden, kosten
                        s’er aenraecken.
            Of die de leelijckheyt selver souden wenschen tot een vrouw;
            En alsse die met haer schat hebben, soo sietmen eerst hoe ghetrouw
            Sy haer blijven: sy loopen staegh uyt, en gaen van het eene Bordeel in
                        het aer:
            (285) En in plaets van haer vrouw gheselschap te houden, passeeren
                        den tijdt aldaer.
Griet I.     Dat duncktme niet vreemt dat die dat doen, die getrout zijn
                        aen leelijcke wijven,
            Hoewel ’t haer plicht is, die soo wel als de fraye by te blijven.
            Ick kender wel, die moye vroutjens hebben, en schoon,
            En se blijvender niet by, maer sijn altijdt ghewoon
            (290) Haer alleen te laten, daermen niet wel aen doet,
            Want om gheselschap te hebben, soo trout het jeughdigh bloet.
            Soo datse ghenootsaeckt zijn haer met andere te vermaecken:
            En hoewel ’t in eeren gheschiet, soo kenmen nochtans het laecken
            Van quae tonghen, niet wel ontgaen, en soo komt het, dat die Jan
                        Hennen,
[fol. B2r]
            (295) Selver de oorsaeck van haer, en van haer vrouws qua naem
                        bennen.
Notaris.    Met recht sijnse waerdigh, dat de luyden haer begecken.
            My salmen anders vinden. Kunnen u sinnen strecken
            Om my u wederliefde te vergunnen, dat ick nu langh met smeecken
                        heb versocht.
            En krijgh ick oyt het gheluck, om met u in d’echt te sijn verknocht,
            (300) Dat mijn grootste wensch is, en het eenighste dat ick van den
                        Hemel begeere.
Griet I.     Wat wout ghy dan doen?
Notaris. Maer, u soo eeren,
            Datter in u noyt sou komen eenigh berouw,
            Van my tot u man ghekoosen te hebben; en sal altijdt de trouw,
            Die ghy my doet, met sulcken ootmoedigen dienst betalen,
            (305) Als ghy noyt soud vermoeden.
Griet I.     Waer halen
            De Jonghmans de woorden van daen, diese spreecken? om onse sinnen
            Te steelen, en te trecken tot haer minnen.
            Dat ghy ghetrout waert, ick gheloof ghy soud oock al als de rest zijn.
Notaris.    Twijffelt ghy aen het seggen? soo neemt een proef aen mijn;
            (310) En soo mijn woorden dan met de daet niet over een komen,
                        achtme als een boef dan.
Griet I.     Wel seker, ick moeter om lacchen; neemter een proef van,
            Quam ick soo veer, ick gheloof dat ickje dan wel voort sou behouwen.
Notaris.    Mijn sieltje, sel ick dan hoop hebben, om met jou te moghen
                        trouwen?
            ’t Is nu al over de twee jaer, dat ickje mijn dienst heb aengeboon.
            (315) Wat liefde ick u toedraegh, dat weet ghy. Och! wouden de Goon,
            Dat u mijn suchten ter herten ginck. Hoe meught ghy soo ongevoeligh
                        wesen?
            U oogen hebben mijn ghewont, u tongh kan mijn wederom ghenesen:
            Mijn quel sal een eynt hebben, als ghy maer uyt die lieve lippen,
            Tot behoudenis van mijn gewonde siel, een gunstigh jae laet slippen.
            (320) Wat isser lichter te doen? ghy hebt immers over de twee jaer
                        mijn trouwe liefde bespeurt,
            En kunt ghy die noch versmijten? ey! lijdt niet dat u dienaer langer
                        treurt!
            Die om uwent wil, zijn lijf en leven niet sou schromen te wagen,
            En voor een glory reeckenen, dat hy in u dienst mocht eyndigen sijn
                        dagen.
            Dewijl ick dan, gheheel en al, mijn voegen wil nae u sin,
            (325) Kunt ghy my dan wel minder vereeren dan u min?
            Wat seyt mijn Engel? mach ick mijn inbeelden dat ick van u ghelieft
                        wort?
Griet I.     Wat sel ick doen? ’t schijnt de ghenegentheyt mijn port,
            Om neen, en dan wederom, om jae te seggen.
Notaris.    Antwoort mijn hartje niet. Griet I. Ick selt met mijn ouders
                        overleggen;
[fol. B2v]
            (330) En sonder haer consent, en ken ickje geen beloften geven;
            Hoewelder verscheyden zijn die ’t doen, en dencken datter niet is
                        aen bedreven,
            Ofse eerst haer Ouders kennen; se meenen sy moetent wel toestaen,
            En willen sy ’t niet consenteeren, se dreygense met te willen deur gaen:
            En doen ’t somtijdts wel me, maer de eer dieser van hebben, kennense
                        wel dragen.
            (335) Daerom neemt niet qualijck dat ickje geen beloften geef, veur ick
                        eerst mijn Ouders sin vrage.
Notaris.    Ghy doet als u betaemt, en ’t vermeerdert mijn ghenegentheyt:
            Hier aen bespeur ick u deught, om dat ick sie dat ghy weet wat
                        kinderplicht in heyt.
            Soo uwe Ouders, die ick oock gae spreecken, toestaen mijn begeeren,
            Ick magh dan wel vertrouwen, dat ghy my niet en sult deeren?
Griet I.     (340) Vertrout het vastelijck, en sijt sekers, dat ickje heb besint.
Notaris. Vaert wel dan, en denckt somwijlen om een die u bemint.    Binnen.


Symon van Byster-velt. Dirck de Beer, uyt.
Simon.    Wel, Mon Ami, waer komje soo vroegh van daen?
Dirck.   Ick ben gisteren van Enckhuysen gevaren, en koom soo met het
                        Veerschip aen.
Simon.    Hoe varen de Vijgen daer al, sijnse noch soet? Dirck. Ick vertrou ja,
                        maer ick hebber niet in ghebeten.
Simon.     (345) Hoe! tot Enckhuysen te komen, en geen Vijgen te eten?
            Dat is de stadt te kort ghedaen. Hebje daer niet nieuws ghehoort?
Dirck.     Neen; wat sou daer nieuws wesen? het komt daer altemael van
                        Amsterdam voort.
            Dan trouwens, in ’t Schip wasser een, die veel van den Sweedt en
                        Deen wist te vertellen:
            ’k Had lust om te luysteren, en mit ick myn ooren daer nae liet hellen,
            (350) Begostme de slaep t’overvallen, soo dat ick het niet half heb
                        verstaen,
            Anders had ick wel begeerigh gheweest om te weten hoe of de saecken
                        daer toe gaen.
Simon.    Wel kost de nieusgierigheyt, de vaeck uyt je oogen niet drijven?
            Je soud jou handen ghebruyckt hebben, om de oogh-schelen te wrijven.
Dirck.     Het was me niet meugelijck, ick had in twee nachten niet gherust.
Simon. (355) Hoe na hadje soo langh by de meyt gheweest, en die
                        ghekust?
Dirck.     Neen voorseker: se hadden me daer een Herbergh aengepresen,
            Daer ick sou t’huys gaen, en soose seyden, seer wel wesen.
            Maer ick bevont recht anders: want de man en het wijf,
            Waren nacht en dach met knorren en morren doende, en het ghekijf
            (360) Nam noyt eynde. Dat heeftme mijn rust benomen.
            ’k Wil dat wel sweeren, dat ick ’er mijn leven niet meer t’huys sel
                        komen;
            Se sellender oock al heur neeringh deur verliesen laten sy ’t niet of,
            Het scheen noch al een fatsoenelijk huys te wesen, maer ’t kijven dat
                        was te grof.
[fol. B3r]
Simon.    Dat gebeurt hier t’Amsterdam oock wel. Dirck. Waer? hier ergens op
                        ’t Rockin in een gat?
            (365) Maer in geen vermaert huys. Simon. Jae, al in een van de grootste
                        Herbergen van de stadt.
            Is ’t laetst niet ghebeurt, dat de man van den huys uyt ginck om Vis
                        te koopen?
            En alsoo de Gasten vroegh eten wilden, haestigh most loopen:
            Ghelijck hy deed’; en quam spoedigh weer van de Vis-mart,
            Met een goe sood’, die een hongerighe maegh tart.
            (370) Onder anderen vis, wasser een snoeck by, gantsch niet om te
                        versmaden;
            Hy vraeghde, wat men die doen sou, sieden, of braden?
            Koken sey de vrou: wel seyt hy, so selmen het levertjen in de mont
                        leggen,
            Alsse opgewonden is. Toen wast, hontsklingh, sel jy me seggen
            Hoe ick vis sel ree maecken? ick wil de staert in de mont doen.
            (375) Bruyt hier van daen, en deckt de tafel; ick raje niet soo koen
            Datje jou met de keucken moeyt, je selt mijn laten begaen,
            Of ick sweert ick selje met de Snoek in den beck slaen.
            En daer op vielense aen ’t vechten, en krabbelen, met heur beyden.
            En offer eerlijcke luy binnen quamen, en seyden,
            (380) Om de eer van je huys, sijt stil: sy gingen even dol te werck.
Dirck.     Wie won de strijdt? Simon. De vrou raeckte toen onder, de man
                        vielder te sterck.
            En hy hadder soo elements op-gesmeten,
            Dat de borsten, en oogen blau waren; en de keten
            Van den hals aen sticken gheruckt. Had s er toe niet wel gheweert,
            (385) Datse om sulcken beuselingh soodanigen gheraes maeckte, is
                        dat sijn huys niet wel ghe-eert?
Dirck.     ’t Moet wel een overgeven quaet stuck-vleys wesen.
            Maer nu heur man haer soo wat afgetout heeft, begintse hem nu niet
                        te vreesen?
Simon.    Ja, als de Otter den Visch doet, s’ is t’overgeven quaet.
Dirck. Wel alsse hoort, datmen daer soo veel van praet,
            (390) En datse deur sulck doen heur volck sou wech jagen,
            Soo gheloof ick immers datse haer selven intoomt, en bedwinght die
                        vlagen?
Simon.    Wat souse doen? sy vraeght na huys noch eer, s’ heeft te quaen aert.
            Niet langh nae dese questi, satse ’s avonts by den haert;
            Al ’t volck was vertrocken, en te bed waren de logeerende gasten:
            (395) Daer was niemant op, als sy met de man, en twee meysens, die de
                        vaten wasten.
            Komt liefste, seyt hy, laet ons oock nae bed gaen,
            ’t Wort laet, de slaep overvaltje, en wy moeten morgen vroegh op staen.
            Daer sy weer aen ’t bulderen; wat bruytme deusen Jan gat hier,
            Sel jy me hieten te bed gaen? Nou wil ick noch vier
            (400) Aen hebben, en me weer en weer deur warmen:
            Hoewelse niet kout was: loop meyt, en haelje armen
            Vol turf, en maektme dit vyer groot.
[fol. B3v]
            Daer op hy; sooje ’t begint, ick ’t weer om veer stoot.
            Sy vloogh op met een barst, hebje dat hart een reys,
            (405) Jou rekel, dat j’et aen raeckt, ick bruyje met een turf opje vleys.
            De turf wort aen gheleyt, hy stootse om, sy tijdt aen ’t goyen:
            Daer raecken de turven over de keucken te verstroyen;
            Sy malkanderen in ’t hayr: de meysens aen ’t moort krijten,
            Tot dat de gasten wacker wierden, die staen op, en sien daer man en
                        wijf mekaer smijten.
            (410) Een seecker Heer die ’er t’huys lagh, begost te lacchen, en sey, wel
                        sijn we gecken
            Datwe opstaen? laetse slaen dat zijn moer bruyt, ick wilse niet van
                        mekaer trecken.
            Want hy was dat spul wel ghewent. Dirck. ’t Is Hoeren en Boeven
                        werck so aen te gaen, ick kense voor geen eerlijcke luy houwen.
Simon.     Op haer eer weet ick niet te seggen. Heeftse haer laten douwen,
            Eerse ghetrout was, dat is van ’er vryer gheschiet,
            (415) Diese daer nae ghetrouwt het. Dirck. Sy deed’ wel dat s’hem
                        beproefde of hy goet was of niet.
            Maer toen nu dit turf-goyen ’s nachts gebeurt was, wasse toen
                        ’s ochtens voor de gasten niet beschaemt?
Simon. Ja, als een Esel die geveesten heeft; sy meent dat haer alles betaemt.
            Toense nu haer boosheyt op heur man, na haer sin niet uyt kost spoegen,
            Wistse niet watse van quaetheyt doen sou om hem te misnoegen.
            (420) Het ghebeurde soo, als hy ’s namiddaghs wat beschoncken was,
            (Ghelijck de Waerden, hier en daer, toeghebrocht wert meenigh glas)
            Dat sy, om hem spijt te doen, betoonde drollighe stuypen:
            Want toen hy sat was, ginckse haer selven oock vol suypen.
            ’t Was, krijght fluyten met Seck, trarare, trarare, tot dat het hooft
                        om liep,
            (425) En moer te bedt most. Daer laghse toen en sliep:
            En maeckten haer van onderen, en boven, soo vuyl, datmen sijn neus
                        most toe sluyten:
            Wat dunckt jou, soumen sijn selven so niet wel uyt de neeringh fluyten?
Dirck.     Ick heb nooyt van diergelijcke herbergen ghehoort.
            Dat het noch ghebeurt was buyten de Sint Teunis poort,
            (430) Men sout ten besten of nemen, en dencken die luytjens is niet meer
                        verstant ghegeven;
            Maer die kennisse hebben hoemen behoort te leven,
            En sijn niet waerdigh datter eerlijcke luy t’huys zijn.
            Ick bidje laet ons daer eens nae toegaen, en drincken een kanne wyn.
            Ick ben recht lustigh, dat juweeltjen eens te begroeten.
Simon.     (435) Kom spoeden we dan, want ick mijn haesten sal moeten. Binnen.
Jan Goet-bloet. Griet Melis. Griet Jans, uyt.
Ian G.     Grietje, dewijlje van sin bent Mr. Abraham te trouwen;
            Soo moet ick jou, als een Vader, deuse les voorhouwen.
[fol. B4r]
            Voor eerst, draeght sorgh, datje jou man hertelijck bemint,
            Hem vriendelijck bejegent, en ghehoorsaem sint;
            (440) En in alle minnelijckheyt nae komt zijn begeeren:
            Het is een deught van een vrou, datse haer man weet te eeren.
            De vrou moet altijdt de minste wesen, dit is een les die ons den Hemel
                        gaf,
            En die haer boven haer man verheft, die ghenaeckt voor seker straf.
            Zijt dan u man onderdanig, op datme alles goeds vanje mach getuygen.
Gr. M.     (445) Sel jy mijn dochter leeren, onder de man te buygen?
            Byget dat selse niet doen, soose anders mijn kint wil zijn.
            Hoorje wel Grietje, volght jy de voetstappen nae van mijn,
            En leert hem by tijds nae jou sin leven.
            Kijft hy een reys, daer leyt niet aen bedreven;
            (450) Raes jy dan noch eens soo seer. En dreyght hy te slaen, so vlieght
                        hem in ’t ghesicht,
            Maeckt datje altijdt in de voorhael bent, maer weest soo geck niet datje
                        swicht.
Griet I.    Moeder ick versekerje, dat ick jou wil sel volbringen.
            Ick lietme liever hangen, als dat ickme van een man sou laten
                        dwinghen.
            Ick wil hem oock in ’t begin niemendal toestaen,
            (455) Anders sou hy wel meenen dat het altijdt soo behoort te gaen.
            Maer in den eersten aenvangh sel ick hem soo bejegenen,
            Dat hy wel sien sel dat ick Griet hiet, al sou hy me met de nicker
                        segenen.
            Sou ick geen vooght over mijn man sijn? dat sou de duyvel doen,
            Onder deuse armen moet hy deur, al was hy noch soo koen.
Gr. M.     (460) Soo kijnt, daer verheugh ick mijn in, en ’t selme wel ses jaer
                        levens baten.
            Je waert niet waerd datje van me ghebooren waert, souje jou laten
            Van een man overheerschen. Ian. G. Soo, stijft heur in ’t quaet.
Gr. M.     Dat jou de duyvel hael, steurje al weer onse praet:
            Je selt jou mont snoeren, of ick. Griet I. Stil moeder, houtje handen.
            (465) Daer komt mijn Vryer. Wel waer koom jy van daen? Not. Ick koom
                        van den
            Dam; met meeninghe, u mijn hert te komen begroeten;
            En met eenen u ouders (die ick sie dat my daer ontmoeten)
            Om haer verlof te versoecken, dat ons hylick mach voortgaen;
            Want van u vertrou ick, je selt noch jou woort staen?
Griet I.     (470) Soo doe ick. Not. Met u verlof dan, dat ick nae haer toe trede.
Ian G.  Wel Mr. Abraham, wat jaeght jou hier? Not. Maer een bede,
            Die ick aen jou te doen heb. De goetaerdighe sinnen
            Van u dochter, hebben my ghetrocken om haer te minnen;
            En dewijl ick eenighe tijdt mijn ghenegentheyt haer heb verklaert,
            (475) Soo ben ick soo veer ghekomen, datse aen my oock de hare heeft
                        gheopenbaert.
            Nu is mijn ootmoedigh versoeck, dat ghy toelaet,
[fol. B4v]
            Dat wy met malkanderen meugen treden in den Echten staet.
Ian G.     Onse dochter heeft u versoeck ons aengedragen,
            En nae dat wy met rijpen raet de saeck hebben over-geslagen,
            (480) En u beyder ghenegentheyt bespeurt, soo zijn wy niet van sin
            Jou tegen te wesen, noch om te stooten u min:
            Maer zijn wel ghenegen jou tot een Schoon-soon t’ontfangen.
Notaris.    Aen my en sult ghy anders niet sien, als dat ghy aen een Soon soudt
                        verlangen.
            En u mijn siel, sel ick een ghedienstigh man zijn:
            (485) ’t Heeft u ghelieft te eyndigen mijn pijn,
            En mijn harte ken nu sijn volkomen vergenoeginghe vinden.
Griet I.     Van my en heeft oock niet anders te verwachten mijn beminde.
            Ick sel soo veel mijn vermogen is, met hart en ghemoet trachten
            U ten dienst te sijn, en op u beveelen wachten,
            (490) Ghelijck een deughtsame en ghehoorsame vrou betaemt.
Ian G.     Heer watte woorden! of se heur niet en schaemt
            Soo valsch van hart te zijn? Griet M. Ick wenschje veel ghelucks
                        mijn kinderen,
            Den Hemel segene u staet, en laet u noyt yets hinderen.                Binnen.

Jan Goet-bloet. Griet Melis.
Ian G.     Grietje beliefje me de sleutel eens te geven vande kast?
            (495) Ick souder mijn mantel uyt krijgen. Griet M. Neen ick hangebast.
            Ick wil niet uytgegaen hebben; je selt boven sitten schrijven
            De rekeningen uyt: en voort in huys blijven.
            Wel, waer of hy nou heen wil, dese soete Vaer?
Ian G.     Ick moet eens op een comparitie wesen, en se wachten mijn daer.
Gr. M.  (500) Ick heb de schijt vanje comparitien, se sellent daer sonder jou
                        wel klaren.
            Ick sel uyt gaen, jy selt ’t huys bewaren:
            Slaet alle dingen wel gae, onse Grietjen die is uyt.
Ian G.     Ick wilder nochtans wesen. Griet M. Wat seghje guyt?
            Siet dese droogh-kloot eens! ick wilder wesen,
            (505) En ick en wilt niet hebben; wie selder vooght wesen?
            Sel jy uyt gaen als ick het niet hebben wil? dat ly ick niet,
            Ick selder een schot veur schieten, hiet ick anders Griet.
            Laet sien, als ick weer kom, of ickje niet t’huys sel vinden.        Griet Bin.
Ian G.     De duyvel mach hem laten aen een quaet wijf binden.
            (510) Daer heb ick gheseyt te komen, en mijn mantel is in de kas;
            Het t’huys blijven is niemendal, dat dat de grootste noot was,
            Ick sacht over te brengen; maer het schempen dat ick moet lijden,
            Spijt my het meest, en dat ken ick niet vermijden;
            Want se weten allegaer wel dat ick by mijn wijf onder contributie ben,
            (515) En wat sel hy doen die anders niet en ken?
            Sie daer, dat ick ’t alleen was, ick souder van dollen,
            Nou sijnder noch meer die met die wagen hollen;
            Ick heb het noch van ’t quaetste niet, daer sijnder die meer verdragen:
[fol. C1r]
            Die niet een oortjen aen geldt hebben, of moetender heur vrouwen
                        om vraghen:
            (520) En dan weer rekenschap geven tot den minsten duyt,
            En dieder soo aen vast is, die is ghenoegh ghebruyt.                Binnen.


Simon van Byster-velt. Dirck de Beer, uyt.
Simon.     Daer hebben wy nou gheweest. Wat denckje van dat staeltjen?
            Heb ickje de waerheyt niet gheseyt? Dirck. ’t Is een ammeraeltjen.
            Maer is daer in huys altijdt sulcken hel?
Simon.     (525) Ja dickwils noch arger, dat weten de Buren al te mael wel.
Dirck. Het duncktme vreemt datter noch een Meyt in huys wil blijven.
Simon.     Ja, se kender wel ses in een half jaer uyt kijven.
            En dit is noch dat puyckje, dat so vileyn van anders doen wil spreken;
            Je raedt niet, hoe gruwelijck sy de luy met heur rekeningen heeft
                        uytghestreken:
            (530) Die soo godtloos sijn, dat het sonden is datmer van praet.
            Sy sloot nu laetst een rekeningh voor eenighe Heeren van Staet,
            Die de selve met verschricktheyt deur-lasen;
            Sy riepen haer, en vraeghden ofse de Heeren aensach voor dwasen?
            Die niet en wisten datmen in die tijdt soo veel niet kost verteeren:
            (535) Want sy haddender wel op ghelet wat sy ghehadt hadden. Doen wast,
                        mijn Heeren,
            Alle dingh is kostelijck; en wy moeten het beste van de mart halen.
            ’t Is wel seydense, men sel u betalen,
            Hoe wel ’t conscienti werck is: maer verwacht ons niet meer inje huys.
            Daer op vertrockense; en toense weer quamen, gingense op een ander
                        t’huys.
Dirck.     (540) Gaetse soo aen, soo geeft het me gheen wonder datse de goude
                        kettingh om den hals het,
            Want ’t is niet langh gheleen, doen wasse noch maer een slet.
            Maer siet, wie komt ginder aen-ghestreven?
Simon.     Soo my de kennisse niet heeft begeven,
            Soo is het Mr. Abraham, die nieu-getroude man.
Dirck.     (545) Koom, laten wy hem gaen wenschen gheluck, en spreecken hem an.
Simon. Bonjour, mon mestre, veel ghelucks; hoe kan u desen staet al behagen?
Notaris      Heel wel; ’t is noch te vroegh om te klagen.
Dirck. Den Hemel is u wel gunstigh geweest, met u so een perel te vergunnen.
            Ick wensch u al ’t gheluck, dat men yemant sou wenschen kunnen.
Notaris    (550) Ick bedanckje. Ick ben met mijn deel seer wel te vreen.
            Mesjeurs eens ververst, en besiet mijn wijfjen eens, laet ons nae
                        mijnent treen.
            Kom in, Mesjeurs. Ick bidje blijft daer niet buyten.
Griet Jans, al kyvende.
            Waer wilje daer heen? ick wil niet hebben datje de Kamer selt op
                        sluyten.
[fol. C1v]
            Wat ghebruy sel hier wesen, selje mijn huys vuyl maecken?
Notaris    (555) Liefste, dese luy hebben mijn van eenighe saecken
            Te spreecken: en daer soude ick garen me binnen gaen.
Griet I.     Je meught dat in ’t veur-huis doen, ick wilder niet toe verstaen.
Notaris ’t Schijnt vrunden de kamer is effen schoon ghemaeckt, en
                        d’Amsterdamse vroutjes zijn wat sindelijck;
            Wy mogen hier neer sitten: men kan u hier soo mindelijck,
            (560) Als in een kamer ontfangen. Liefste, laet de meyt eens tappen.
Griet I.     Het mach ’er niet beuren. Not. Soo doe jy ’t dan eens.
Griet I. Ick wouje liever op je huyt lappen.
            Wat bruytme dese geck, wilje me ghebruycken voorje meyt?
Notaris    Neen ick hartje. Maer om datje flusjes seyt,
            Dat de maeght verlet was, heb ickj ’er vriendtlijck toe versocht.
            (565) Ick selt selver wel gaen doen. Dirck en Simon. ’t Is niet noodigh.
Griet I.     Dat j’et oock eens docht.
            Waer heen daer? de kelder is toegesloten.
Notaris    Langhme dan de sleutel. Griet I. Ick wou jou liever buyten de
                        deur stoten.
            Hebje malkanderen te spreecken, soo doet het, maer ick wil gheen
                        ghedrinck sien.
Notaris    Hoe heb ick het met je? sel je me ghebien
            (570) Wat ick doen sel. ’k Wil getapt hebben. Ben ick geen vooght?
Griet I.     Hout je backhuys.
            Jy vooght? jy vooght? jae daer de turf leyt, of in ’t kackhuys.
            Kinderen kijckt eens uyt wie dat mijn hier meent te dwingen.
            Laet ickje eens onder je hoet sien: ja Heer, watte dingen
            Is mostert: ey siet hier mijn vooght. Not. Wel Grietje, hoe hebben
                        wy t’samen?
            (575) En wouje jou niet voor mijn, je soudje ten minsten, voor dese luy
                        schamen.
            Het is onfatsoenelijck, zijn man een dronck te weygeren.
Griet I.     Je selter doch niet toe komen, al sou alles ’t onderste boven
                        steygeren.
            Meenje mijn yets te doen doen, het geen ick niet en wil?
            Je selter niet aen raecken, al waerje met je thienen, dus houtje maer
                        stil.
Notaris    (580) Wel, soo sel ick het slot gaen in stucken smijten.
Griet I. Jou hontsfot, waer loopje heen? dat jou de duyvel hael, hey.
Griet Melis uyt.
Gr. M.     Wat letje te krijten?
Griet I. De rekel komt hier met zijn droncke vellen in,
            En loopt nae de kelder, om wijn te tappen tegen mijn sin.
Gr. M.     Wel kostj’er niet opslaen? benje geck datj’et verdraeght.
            (585) Ly’j’ et eens, soo selje altijdt soo worden gheplaeght.
Dirck.     Wat Helle-veegh is dat, onse lieven Heer wilme voor een wijf
                        bewaren.
[fol. C2r]
Simon.     Ick sou dat niet verdragen hebben; maer ick souse slepen by de haren
            Langhs het huys. En doet hy ’t niet, hy selder zijn leven geen deegh
                        van sien.
Dirck.     ’t Is seker noch wat te vroegh, om mekaer soo goen dagh te bien.
            (590) Daer komt hy, ick loop wegh.            Dirck en Simon binnen.
Notaris    Waer is mijn gheselschap daer ghebleven?
Griet I. Weet ick’er van? Not. Die hebje daer wech ghekeven.
Griet I.     Jou sackereelsen Hel-hont, selje in de kelder gaen als ick het niet en
                        begeer?
            Sooje dat hart eens weer hebt, sie daer, ick sweer,
            Van dese vuysten selje proeven. Not. Wel Grietje, hoe heb ick het hier?
            (595) Wat letje? tot wat eynde maeckje dit ghetier?
Griet I.     Om datje tegen mijn sin doet. Durfje dat noch vragen!
            Soo ’t weer gheschiet, geef ickje niet de bast vol slagen,
            Soo wil ick een Hoer wesen. Not. Wel Moeder, lijdt ghy dat u kint,
            Haer man, in u bysijn, soo bejegent? Gr. M. Bruyt aende wint,
            (600) Of aende galgh, daerje hoort. Selje yetwes teghen mijn dochters sin
                        doen?
Notaris    Dese twee sellen mekaer noch dol broen.
            Ick bender hier ellendigh aen vast. Hoort moeder, en jy wijf;
            Indienje met dese parten voort gaet, en dit ghekijf
            Niet achterlaet, als ’er volck in huys koomt,
            (605) Soo sel ick’er een ander manier op setten, en maecken datje voor me
                        schroomt.
            Dese mael, om dat het de eerste is, sie ick het noch deur de vingeren,
            Maer soo ’t weer beurt, soo sel ickje so elements om de ooren slingeren,
            Dat het jou heugen sel. Griet I. Dan mostje soo doen; wat bruytme
                        dese geck.
            Sel je me dreygen? daer isser noch een voor de beck,
            (610) Jou duyvel alsje bent. Je bent geluckigh dat ickje ’t ghesicht niet uyt
                        ruck.
            Sel jy me dreygen te slaen? ick krijgh stracks wel een ander nuck,
            En trapje terstont onder mijn voeten,
            Datje bloet spoeght. Ick sel jou pisdief, wel anders groeten,
            Soo je mijn weer dreyght.
Jan Goet-bloet, uyt.
Ian G.      Maer Grietje, laet dit kijven
            (615) En bulderen, is het meugelijck, doch achter blijven.
            Wat meugen de buren dencken? Griet I. Schijt buren, selme die rekel
                        dreygen te slaen?
Gr. M.     Hout jy de snater, of je raeckter stracks oock aen.
Griet I. Wat heb jyje daer in te steecken? ken jy niet swijgen? gans wonden.
Ian G.      Voet kinderen op, voet op jonge honden,
            (620) Daer hebje noch quispelstaerten of. Kijnt, weetje wel dat het is jou
                        man?
[fol. C2v]
Griet I.     Wel laet het me man wesen, daer heb ick den bruy van.
            Ick schijt in soo een man. Laet die schelm eens weer beginnen.
Gr. M.     Koom, laet die fielten daer staen, en gaen wy binnen.
Bey de Grieten binnen, en smijten de deur toe.
Notaris    Hy isser wel ellendigh an die arm is, en niet en heeft om of te leven.
            (625) Noch ellendiger, die den Hemel sieckte, en ghedurige
                        gebrecklijckheyt heeft ghegeven.
            Maer de ellendighste, en swaerste hart-pijn,
            Lyden die geen, die met een quaet wijf altijdt gheplaeght zijn.
Jan G.     Seun, daer hebje ghelijck in. Want die arm sijn kennen noch haer
                        Fortuyn soecken,
            ’t Sy door ’t wercken, of met den degen, of deur de boecken.
            (630) Daer is noch altijdt yets, daer men de armoe me kan weeren,
            Maer een vrou, die je ghetrout hebt, kenje nimmer wech keeren,
            Al wast de duyvel selfs. Not. En nochtans moet ik’er mijn van ontslaen.
            Want dus huys te houwen, en dient niet. Ian G. Wat, wilje dan van
                        heur gaen?
Notaris    Ja, duysentmael liever, als soo te leven.
Jan. G. (635) En doet dat niet, want men sel jou soo wel als haer schult geven.
            Het sel stracks wesen, daer ’er twee kijven, hebbense alle bey ongelijck.
            Het sel wel beteren, toef noch wat, eerje neemt de wijck.
Notaris    Had ick’er sulcken quae kop in vermoet ick hadse noyt versocht.
Jan G.  Had jou ’t verstant niet blint gheweest, dat hadje wel ghedocht,
            (640) Toenje de moer kost. Hebje noyt hooren seggen,
            Dat Uylen haer leven geen Pauwen eyren leggen.
Notaris    Jy soud sorgh gedragen hebben datse wat beter was opgevoet:
            Dat was jou plicht, en die dat niet en doet,
            Die is niet waerdigh dat hy den naem van een Vader draghe.
            (645) Wat raet nou, om haer of te leeren, die vlagen?
            Sel ick ’er op slaen, en passen met een eynd houts wat te raecken?
            Neen, ick hou van ’t wijve smijten niet. En oock so mocht ick het noch
                        erger maecken,
            Ghelijck lest een dee, die met slaen veel docht uyt te rechten;
            Als oock gheschiede: want in ’t eerst kevense maer, en nu doense niet
                        dan vechten.
            (650) Die wech wil ick niet in. Ick hebme wel wijs laten maecken,
            Dat der kinderen hersenen, seer ontstelt worden door het veel waecken:
            Wanneerse in haer jeught, niet ghenoegh worden gewieght;
            U dochter, gheloof ick, heeft daer me ghebreck van: ick bidje niet
                        lieght.
            Hebj ’er in haer jeught, in de wiegh niet dickmaels hooren krijten?
Jan G.     (655) Ja, wel soo hart, dat, hadse verstant gehadt, men souse doot smijten.
Notaris Wel, soo heb ick een recht middel ghevonden, om haer te breecken dien
                        kop.
            Blijft hier een weynigh staen, tot dat ick hier naest aenklop.
[fol. C3r]
Trijn Floris, uyt.
Trijn F.     Wel, Buurman, wat jaeght jou hier? Not. Dat souje in seven jaer niet
                        vermoeden.
            Ick bidje, neemt mijn vryigheyt ten goeden.
            (660) Ick koom hier eens nae je wiegh sien,
            Jy ghebruycktse doch niet, en ick hadse garen een oogenblick te lien.
Trijn F.     Ick gheloof niet, datje vrou alree is bevallen, datje daerom komt
                        swermen?
Notaris     Neen, ’t is noch so na niet. Trijn. Me docht ickse flus hoorde kermen.
Notaris  Ick segger kermen tegen. Ey lieve, helpme voort.
Trijn F.     (665) Daer is de wiegh. Hebje yets meer van doen, ’t kostje maer een
                        woort.
Notaris.    Ick bedanckje. Ian G. Wel hey, wat wilje met de wiegh beginnen?
Notaris Laet mijn begaen, dat selje stracks wel bevinnen.
            Daer sel ick jou dochter in wiegen, ’t gheen jy versuymt hebt in heur
                        jonge tijdt.
            Soo haestse voor den dagh komt, ick haer hier in smijt.
Griet Jans uyt.
Griet I.     (670) Wel swijns-kop, hoe vaerje, lustje noch wat van mijn handen?
Hy dreygt haer.
            Dreyghje me weer? nou sel ickje byget anders aenranden.
Notaris    Dat waren de koten die ick socht. Nou sel ickje dien kop dwingen.
            Hier inde wiegh als een kint, en luystert nae mijn singen.
                    Soo selmen die boose wijven temmen, ja, ja, ja:
                    (675) Al souwense in heur tranen swemmen, fa, la, la.
Griet I.     Seght jou geweldenaer alsje bent, wat hebje hier me voor?
Notaris Jou oploopende sinnen te stillen. Slaep, dat ickje niet en hoor.
Griet I.     Ontbintme dan, ick sel noyt meer tegen je kijven.
Notaris Neen, je moet daer noch wat leggen blijven,
            (680) Tot datje beleefder spreeckt, en mijn om vergiffenis bidt.
Griet I.     Man, dat ick tegens jou misdaen heb, vergeeftme dit;
            Ick sel me noyt meer tegens jou versetten.
Notaris    Wel, ick maeckje los, maer je selt voortaen letten,
            Mijn in alle billigheyt ghehoorsaem te zijn,
            (685) Luysteren niet nae ’t oprockenen van je moeder, maer nae mijn.
            Je belooft immers datje jou nae mijn sin selt schicken.
Griet I.     Ick had liever dat jou de duyvel haelde, en brack den neck aen sticken.
            Soo sel ick me nae je sin stellen, en slaenje dien beck plat:
            Jou scherluyn, ick selje jou vrou leeren wiegen. Not. Wat?
            (690) Je hebt niet langh ghenoegh in de wiegh ghelegen,
            Sie ick wel. Tsa weer an, nu sel ick je wel ter degen
            Sussen.
Hy smijt haer weer inde wiegh.
[fol. C3v]
Griet, nae een groot getier gemaeckt te hebben, spreeckt:
Griet I.     Jou schelm, jou vagebont ick segh datje me los laet.
Notaris Is ’t kintje noch wacker, en ’t hoofje noch quaet?
Hy singht.

WYSE: Suye, suye Seuntje, &c.
                            SUs, ey sus, mijn Lammetje,
                            (695) Wilt jou hoofje buygen:
                            ’k Sel jou dan een mammetje,
                            ’t Avont laten suygen;
                            Ey mijn Schaepjen doch wat rust,
                            Want dan wortje stracks ghekust,
                            (700) Wilter jou toe vuygen.

            Wel wat seghje nou. Selje jou qua parten laten?
Griet I. Jae’ck. Not. Dat hebje flus oock belooft; ’k weet niet of ickje praten
            Ghelooven mach. Griet I. Ick belooftje als een deughtsame vrou:
            En achtme niet waerdigh jou wijf te wesen, so ickme woort niet en hou.
Notaris    (705) Ick ontbinje weer. Valt nou opje knien, en seght datj’et noyt
                        meer selt beginnen.
Griet I. Harts-liefste man, vergeeft het my, ick sel voortaen mijn sinnen
            Besteden, in ’t overdencken waer ickje me behagen kan;
            En dewijl ghy mijn Abraham sijt, sel ick jou eeren als Sara haer man.
            En mijn oogen sellen voortaen letten op je wencken,
            (710) In ’t kort, je selt al van mijn hebben, datje van een vrou soud dencken.
Notaris    Staet op, en ghelooft dat ick dit uyt mijn sin stel,
            Ick lief u hartelijck, en ghy kent mijn min wel.
            Maeckt dat ghy, als ’t behoort, voor mijn komt buygen,
            Soo sal ick u oock van myn ghenegentheyt overvloedigh getuygen.
Griet I.     (715) Aen mijn en sult ghy niet anders sien als jou lust.
Notaris Wel, hier op wort ghy weer aengenomen en ghekust.
Ian G.      Ick wil beget mijn wijf oock gaen wiegen.
Notaris Isser yemant onder den hoop, die hem van zijn wijven laet bedriegen,
            Of dwingen, en die geen raet voor haer quaet hooft weet,
            (720) Die brenghtse by mijn, ick selse helpen voor niet een beet.
Victi, quandoque resurgent.
EYNDE.

[fol. C4r-C4v: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

vs. 121 mee sic evenals in vs. 153 en 159
vs. 191 is een weesrijm.
vs. 700 is een tripelrijm.