Theodoor D. Rodenburgh: Casandra Hertoginne van Borgonie, en Karel Baldeus. Amsterdam, 1617. Opgedragen aan Emilia van Nassau.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Met een bijdrage van Olga van Marion, Patrick Vandelft en Rik Janse.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton078860 — Ursicula — UBA Port. ton. 59-10
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. De fractuurletter is in een aparte kleur weergegeven. In de tekst komen enkele weesrijmen voor: vs. 55, 184, 269, 272, 633, 1340, 1401

Continue
[fol. *1r]

CASANDRA

Hertoginne van Borgonie,

EN

KAREL BALDEUS

Treur-bly-eynde-Spel.

Nobilitas sola est atque unica virtus.

[Vignet: Nobilitas]

’t AMSTERDAM.

Voor Cornelis Lodewijksz. vander Plasse Boeck-verkooper
woonende op de hoeck vande Beurs inde Italiaensche Bybel. 1617.


[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

[Wapen]

’TBOEK

AEN HEURE

EXCELLENTIE

d’Hoogh ghebooren

VROU EMILIA

Van Nassau, Princesse van Portugal.

DE gheheughenis, Genadige Vrouwe, zijns Extie (hooghlofliker memorie. uw Exties Heer Vader) speeldt zo ghestadich inde voorbeeldinge des Bataefsche Volckerens hersenen, dat de galmte des [fol. *2v] naem hun verheught, de daeden hun doen glorieren, en de dankbaerheid dwinght hun wil-vaerdige dienstbaerheid op te offeren aende Nassausche of spruyten: wiens telgens çierselen: na bootsende die oorsprongs stamme: noch huydendaeghs hun hoofden prachtich laurieren met onvergelijkbaere pronckinge, gegrift in eeuwige uytschaterende triumphe. Ik verzwyge, Hoog ghebooren Princesse, de oorlochs daeden, of om beter te zeggen, de Heroijksche grondbepaling onzes herbooren vryheid, vermits het lofbaer gherucht voor my uytbrald: Maer aenroere de geestelijke begaeftheiden, alhoewel de penne eerder vocht zoude ghebreeken als stof om te roemen. Wat isser, Genadige Vrouwe, lof waerder als Hemelsche deughden in aertse Princessen? Wie is dan niet ghedwongen te buygen aen uwe Exties voeten? Als voor volmaektheids autaer, wetenschaps cabinet, en kunst-lievende herts-tochtens-çelle, brengende ootmoedige offer-munt, als waere tekenen des herts en zielens weging. Ik als een by looperken van andere treffelliker, kniele mede zeer buyghzaemlik, op offerende aen uw Extie mijn eygen eigenschap en weesen, ’t welk afbeeldt de kracht van reyne liefde, ’t geweld van gayle minne, de trouwe echtens bandens vastheid, der verwoeste wraek, en d’ootmoedige schuld-beken. verhopende uw Extie ’t zelve zal gelieven te beschaduwen met gewoonelike gratie, op dat mijn rijmen* geborstweert blyve voor Momiste waen-weeters, en bitzige al-bedillers, en zijn plichtige dienst-bereyde en dankbaere hert zal nimmer rusten uw Extie lof te zingen, met bede d’almoeghende behoeder uw Extie hoede in zijn heylige behoeding, verzelschapt met zijn Princelike Extie Don Emanuel Prince van Portugal, mijn genaedige Here
Chi sara sara.


[fol. *3r]

INHOUDT

CAsandra, Hertoginne van Borgonie, aengheterght zijnde door geyle minne-lust tot Karel Baldeus, Camerling van heur echte man Aernoudt Hertoch van Borgonie, gheeft heur wulpse begeerte te kennen aen Karel, die’t heur weygerden, vermits hy in echte heymelik (en ook twee kinderen by heur gheteeldt hadde) verbonden was met vrouw Leonora Hertoghinne van Kleef, zuster van den voorsz Arnoudt. Casandra bemerkende Karels afkeerlikheid, en vreezende hy ’t zelfde mocht ondekken aenden Hertoch, heur man, beklaechden heur aen Aernoudt over Karel, ghelijk of hy aen heur boelagie verzocht had, verzoekende daer over wraek, en dat Karel aenden lyve ghestraft mocht werden. Aernoudt gheloof gevende zijn vrouw Casandra, stelden Karel ghevangen, onderzoekende de waerheid, dreygende Karel te straffen, ten waer hy openbaerden of hy tot yemant anders liefde was dragende. Karel ghedwonghen zijnde, om zijn leven te hoeden, bekenden aen Hertoch Aernout (die hem beloofden ’tselve secreet te houden) dat hy met zijn zuster d’Hertoginne van Kleef heymelik zes jaer getrout geweest, en twee kinderen by heur geteelt hadde, daer by voegende dat hy heur alle nachte besliep. en om ’tzelfde te bewyzen, leyden hy de Hertoch om te zien hoe hy by zijn zuster quam, die hem de leuze gaf op de bestemde uure, door’t keffen van een hondeken, dat daer toe afgerecht was, ’twelk Aernout alles warachtich vonde, en stelden Karel daer over in vryheid. Casandra bemerkende dat Karel niet ghestraft werden, drong Aernoudt zeer ernstich aen, om Karel ’tleven te benemen. En Aernoudt vindende gheene reeden die machtich waeren om heur te stillen, ondekten aen Casandra, hoe dat Karel met de Hertoginne van Kleef ghetrout was, en twee kinderen by heur hadde. Casandra hier door [fol. *4r] zeer onroerende, aenving om heur te wreken van Karel, zijn zoon Grimaldus te vermoorden, maer wierden door de hovenier belet. Ten selven tyde quam Graef Lodewijk victorieus uyt Vrankrijk, aen wien Hertoch Aernoud belooft hadde zijn zuster Leonora in huwelik, tot vergelding dat hy de Oorloge tegens Vrankrijk op zijne kosten hadde aengenomen uyt te voeren. en Casandra dit weetende, desgelijks dat Hertoch Aernout aen Graef Lodewijk gezeydt hadde dat zijn zuster Leonora hem niet lieven koste (waer over Lodewijk in razerny gheraekte) heeft Casandra aen Lodewijk al ’tsecreet te kennen ghegeven, zegghende dat Hertoch Aernoud voor hadde om Karel met Leonora te huwen, zonder te verhaelen eenige omstandicheiden, radende aen Lodewijk dat hy Karel zoude doen vermoorden om zo aen Leonora te geraeken, ’twelk Lodewijk ook terstont in ’twerk stelde door twee Soldaten. ’t Geviel mid’ler tyd dat Karel ondekten aen Hertoch Aernoudt, hoe Casandra Grimaldus had willen vermoorden, waerin d’Hertoch zoo vergramden dat hy dadelik na den hof ging waer Casandra ’t stuk meenden bestaen te hebben, en om niet bekent te zijn nam Karels mantel en hoed, en gaende na den hof gemoeten hem de Soldaten, wachtende op Karel, die den Hertoch ziende, meenende dat het Karel was, trokken hun geweer, den Hertoch maekt hem bekent.* zy verzoeken huns lyfs genade, en ondekken hoe dat Lodewijk heur daer toe had gekoft, mid’ler tyd komt Graef Lodewijk, die ’t bekenden daer toe geport te zijn door d’Hertoghinne Casandra, waer uyt bleek de nikkerlijke doenten van d’Hertoginne, dies Hertoch Arnoud, heur banden uyt het Hertochdom, en celebreerden ’t huwelik van Karel en Leonora.


[fol. *4r]

SONNET.

    De gayle minne gril, verwoeste razernije,
Vermetelik bestaen door lok-lust aengeleyd,
Waer wulpse graegt de reden van verstant verscheyd
    Door grill’ge hertens schicht van min-Gods Zotternije,
    (5) Die fame, deughd en eer gansch stelden aen een zije,
En hoe voorgaende dooling ’t na-beraed beschreyd,
Blind-hokkich zijnde in Venus loose net ghebreyd,
    Met nikkerlike wensch na vuyle boelerije.
Hoe trouwe liefdens echt Zich moedelik borstweerdt,
    (10) En geen aenvechting kreunt, noch vlaiery noch smeken,
Noch snood’ boelagie kan geen echtens trouwe breken,
    En vleeschelike lust geen reyn gemoede deert,
Hoe veel de liefd en min verschelen d’een van d’andere
    Leert Karels liefde, en de minne van Casandre.
Acuerdo olvido.


[fol. *4v]

PERSONAGIEN.

 Aernout, Hertoch van Borgonie.
 Casandra, d’Hertoginne.
 Vrou Leonora, Hertoginne van Kleef.
 Karel Baldeus, d’Hertochs Camerling.
 Graef Lodewijk, verlieft op Leonora.
 Prudentio, d’Hertochs secretaris.
 Feliciano, Eedelman verlieft op Leonora.
Lucino.
Eraclio.		 } Ambassadeurs van Vrankrijk.
 Camilla, staet Iuffouw van Casandra.*
 Grimaldus, Karel en Leonoraes Zoon.
 Dienaer van Graef Lodewijk.
Lambrecht.
Casou.		 } Twee Soldaten.
 Bode.
wantrouwe.
Ootmoedige schultbeken.		 } Twee stomme
Personagien.

    Het toonneel is ’t Hof van Borgonie.

Continue
[fol. A1r]

CASANDRA

Hertoginne van Borgonie

EN

CAREL BALDEUS

TREURICH EN BLY-EYNDE-SPEL.

EERSTE BEDRIIF.

Casandra  Grimaldus.

Casandra   DE Minne-togt mijns hert verkracht dees tere borst,
                  En dwinght Casandra tot het gheen zy noyt en dorst
                  Dees zinneloose tongh wt anghste niet vertrouwen,
                  Ach arme wighten zijn de bloode laffe Vrouwen.
                  (5) ’tSchoon ’tgheen natuur ons gheeft, ’t aenlockelicke beelt,
                  ’tAentreckelijck’ ghelonck, dat Godens zielen steelt,
                  ’tVermaeckelijck ghegluur, daer mannen in bestricken,
                  ’tHert-steelende ghesight, die lusts ghetergh verklicken,
                  ’tZiel-roovend’ blonde haer, ’t welck Venus selven streelt,
                  (10) De Lock-lusts lippens kleur, die ziel uyt ziele deelt,
                  De Kaecxkens putten dal, waer Mins-God zelfs in dartelt,
                  En ’t lodderlijck ghedaent, die liefde zelven martelt,
                  De koesterende handt wiens palm herts herten meldt,
                  Het arms ghestrenghels druck, waer Liefd’ toont zijn gheweldt,
                  (15) ’t Ongrondelijcke zoet, het wesen onses Wesen,
                  Het smakelijckste al, waer wy uyt zijn gheresen,
                  Sal ’t al ghenietight zijn door ’t heerschen van de schaemt?
                  Ick voelt, ik zweert, dat dit natuure niet betaemt.
                  Goddinne, ha natuur, en laet u niet verkrachten,
                  (20) Te Hemelsch is u aert, te maghtigh zijn u machten,
                  Hoe? Sal u zoetste Lent, verkracht zijn door een Wet
                  Door kill’ghe loome Liens domzinnigh hier gheset?
                  Salt redeloos gediert meer lust, als wy ghenieten?
                  Als Liefdens heete toghten door ons ad’ren schieten?
[fol. A1v]
                  (25) Met prickelende graeght, met terghende gheraes,
                  Alleen om smaken, tzoetst, wat’s dat? Natuurens aes,
                  Na’ blinde en nachte Liefd’, Kindts, dartel, wulps en domme
                  Om zterven spraeck rijck zijt, en om te leven ztomme.
                  Waer dient uw’ swyghen toe? Helaes, mijn ramp ghewis
                  (30) Vermeerdert, mits door schaemt Casandra spraeck’loos is.
                  Ghy zeght ten is gheen Liefd’ zoo’k sprekens graeght’ weer keere,
                  En tonghe schreumigh is om d’Hertogh, of mijn eere,
                  Laf-zinningh noemt ghy’t mits Liefd door de Lock-lust tert
                  De Vrees-bergh ’t overtreen die tusken tongh’ en ’thert
                  (35) Van Alpes-lijcke hooght’ leydt,* lijck’ wel ick u schelde,
                  En schuldbaer oordel Liefd: Want waerom, liefde, ztelde
                  Ghy uwen kraght gheheel int werck niet, en verblindt
                  De schaemt, op dat ghy my in wensk’en en werck verwindt:
                  Verkraght Casandra voort, op dat ick mach ghetuyghen
                  (40) Hoe onder u gheweldt mijn hert, en tonghe buyghen.
                  Ach, laet my melden ’tgheen ick jammerlijcke draegh
                  Aen hem die d’oorsaeck is mijns bitterlijck gheclaegh:
                  Soo boet mijn zielens wensch’, alleen, mits ick verwerve
                  De uur, om segghen, waerom ick al levend’ sterve.
                  (45) Schreum ick, versterckt my Liefd’, ontsie ick al te zeer
                  Een Hertoginnens-eer, dwinght afterdenckingh neer.
                  ’k Besluyt, en gans vergeet d’eer, en zijn Excellency,
                  En onbevreest verwaght van mins-God mijn sentency.
                  Grymaldus roept Camil.
Camilla.
Camilla     Wats dat me Vrouw’ ghebreeckt?
Casandra  (50) Dat ghy in aller haest terstont met, Carel, spreeckt,
                  En zeght hy by my komt. Hoe rysen dese haren
                  Van anghst’, ach, voor my zelfs wil d’Hemel my bewaren.
                  Waer gingh den Hertogh heen?
Camilla     Zijn Excellenci gaet
                  Met beyd’ d’Ambassadeurs van Vranckrijck in den Raedt.
Casandra  (55) Siet nae zijn Camerlingh.
Camilla     Me-Vrou, wien van hun beyden?
Casandra   Ha Carel.
Camilla     Carel?
Casandra   Gaet, seght Carel hy zigh spoet,
                  Mits ick nae Vranckrijck flucx in haeste schryven moet.
Camilla     Ha wispeltuurghe wight, ha liefd hoe kunt ghy leyden
                  De herten nae uw’wil, zy is van reen ghescheyden,
                  (60) De eer is heur ontvlught. Ick gae ghenaed’ge Vrouw,            binnen.
                  Al ’t gheen wat Venus werckt ghemeenlick eyndt met rouw.

Casandra                  Dat in een Hertoginne
                                    De Liefde door zijn kraght
[fol. A2r]
                                    Verklickt t’secreet ghedaght
                                    (65) Verbaest mijn nare zinnen.
                                          Dat ick mijn Liefde ztelle
                                    Op s’Hertoghs Camerlingh,
                                    En dees borst niet bedwingh
                                    Dats, laes, mijn droeve quelle.
                                          (70) Spreeckt ghy betraende ooghen
                                    Op dat hy door’t ghelaet
                                    U sonder spraeck verstaet
                                    En met u heeft medooghen.
                                          Ses Maenten ist verleden
                                    (75) Ick op zijn Lief ghezight
                                    Mijn knagingh heb verlight,
                                    Doch daer meed’ niet te vreden.
                                          ’t Is vreemdt hy uyt mijn loncken
                                    En lodderlijck ghegluur
                                    (80) Die’k op zijn ooghen ztuur
                                    Niet zagh mijn hertens voncken.
                                          Doch wien zoud’ derven dencken
                                    Dat zyne Hertogin,
                                    Wt heete-gayle-min,
                                    (85) Heur Carel zoud’ toe wencken?
                                          Ia zo ick om te ztillen
                                    De woeling mynes zin
                                    Zweer dat ick hem bemin
                                    Sal’t qualick gh’loven willen.
                                          (90) Ach myne passijs blindheyt
                                    Persoonen niet aenziet
                                    Maer wat de Minn’ gebiedt,
                                    Die’t raeyken mijns ghezindt’ leydt.
                        Waer blijft Camilla? Laes, ghelijck s’velds lou’ren haken
                  (95) Nae d’uur de Sonne boven ’s aerdens rond’ mach gh’raken:
                  Om hunne teere graeght te gheven t’zoete aes:
                  Soo henghel ick, en nae mijn Carels komtste raes,
                  En lijckwel schricken zal als ick hem zal beooghen,
                  Vermidts ick meerder wensk’ als spraeck zal eyschen moghen
[fol. A2v]
Camilla.    Carel.
Camilla     (100) Waght hier ick seght me Vrou. Me Vrouwe Car’l is hier.
Casandra   Laet Carel komen in, Camilla toeft, ’t ghetier
                  Ick in dees bosem voel, door vreese om te uyten,
                  Dwinght ick het spreeck-lit, schier, in boeyens vast soud’ zluyten?
                  En lijckwel terght my lust. Waer’s Carel?
Camilla     Carel komt.
Casandra  (105) Noch niet, helaes, het schijnt mijn sprake gants verstomt,
                  Vertoeft.    Camilla  ’k Vertoef.
Casandra   Camill.
Camilla     Me-Vrouw’.
Casandra   Laet Carel noch niet komen.
                  De Liefd’ my spreken doet, ende d’eere doet my schromen.
                  Barst uyt benaude hert, waer rust u Carels beeldt,
                  Voorbeeldinghs beeldt hem ziet. Ha Liefd’ u Godheyt steelt
                  (110) Meer als mijn eer door reen u gril b’hoort toe te laten,
                  Waerom? Vermidts de Minne doet de reden haten.
                  Princesse u bedaert. Camill, seght dat ick ben
                  Wat besigh, en ick Carel nu niet spreken ken,
                  Doch laet hem komen weer.
Camilla     Me-vrou het zal gheschieden.
Casandra  (115) Wat lust mijn raden schijnt de reden weer ontrieden,
                  Ha hemel wat ick voel? Camil. Is Carel daer?
Camilla     Me Vrou hy is noch hier.
Casandra   ’t Is tijt ick openbaer
                  De quel die my uyteert. Laet Carel komen binnen,
                  Op dat ick eens ontdeck de knagingh mynes zinnen.
Camilla     (120) Gaet in Me-Vrou vertoeft.
Casandra   Camilla, hoort Camill’.
                  Mijn wille graegh’lijck wil, en kan niet wat ick wil.
                  Zeght dat hy komt weer om.
Camilla     Wanneer?
Casandra   Laet hem vertrecken,
                  En laet hem waghten.
Camilla     Beyd’ hoe? dat waer te begecken.
                  Zal ick hem roepen?
Casandra   Jae.    Camilla  Zal’k.    Casandra  Neen.
Camilla     Me-vrouw’ hoe dan?
Casandra  (125) Camilla brenght hem in, Ha alderwaerdste Man.
Camilla     Ha alderliefste beeldt
                  Comt Carel by Me Vrouwe,
Casandra   Hoe zal Casandra nu heur kleuren kunnen houwen?
                  Het bloedt verzchricken zal, en tuyghen myne plaegh,
                  Als ik aen Carel klaegh de Liefd’ die ick hem draegh.
Carel         (130) Wat is Me Vrouw’s ghelieft?                  Hy knield.
Casandra   Staet op, ’t is myn begheere.
[fol. A3r]
Carel         Die d’eere doet Me Vrouw, ontfanght dan zelfs de eere,
                  Het is mijn plight.
Casandra   Staet op, ick zegh’ u Carel ryst.
Carel         T’is al te groote gunst die my Me Vrouw’ bewijst.
Casandra   Staet op, en zijt ghedeckt.
Carel         Ghedeckt in u presency?
                  (135) My selven ick misdeed’, en meest u Excellency.
Casandra   Doet ’t gheen’ ick u ghebied’.
Carel         Me Vrouw’ soot yemant ziet, ’
                  ’k Weet niemant gh’looven zal de deckinghe gheschiet
                  Door uwe hoogheyts wil, midts niemant zulcx kan weten:
                  Dies yder oordeel’n zal ’k my zelven heb vergheten.
Casandra  (140) Neen Carel, dies ick moet u seggen dat ick seer
                  En hertelijcke wensh’, ghy meert u staet, en eer.
Carel         Ghenad’ghe Vrouw’ ghy maeckt my uwe zlaef mijn leven.
Casandra* Staet op, en zijt ghedeckt.    Carel  Me-Vrouw’ wilt ’t my vergheven,
Casandra   Staet op, noch eens staet op, ’k verwonder dat ghy in
                  (145) De Lengten uwes jeughts niet voelt de kraght van Minn’,
                  Die in u gryse herfst afkeerlijckheyt sal gheven.
                        Waerom gheniet ghy niet de vrughten uwes leven,
                  Gh’lijck andren doen? Ghy siet dat yder Hovelingh pooght,
                  Ja woeckert, om ghelieft te zijn, en ghy ooght
                  (150) Na niemant, ’tis te vreemdt, kan niemandt u vermaken?
                  Kan gheen aenlockingh schoon in hertens murch gheraken?
                  Maer eenighlijck verwelckt de bloeme uwes jueght,
                  Ghy ziet wel dat een yders hert in Liefd’ verhueght,
                  En elck betraght met ernst zijn schoonste te bekooren,
                  (155) En ghy alleen laet gaen u lieve tijt verloren.
                  Siet hoe dat yder traght nae oeffeninghen eel,
                  Nae aerdighlijck ghedans, ghezangh en Liefghespeel,
                  Tournoy-spel, en diergh’lijck, waer door in liefde terghen,
                  En Nymphen smekelijck om minne waerkens Vergen.
                  (160) Het schijnt ghy Carel suft, ’t verdriet my u te zien,
                  En dat ghy niemandt uwe Liefde aan kunt bien:
                  Zoo lieven jonghe jueght, waer in de Hemels gunste
                  Zo mild’lijck heeft betoont ’t uytmuntighst’ zynes kunste,
                  Wiens Lief ghesight bekoort ’t schoonst dat Borgonie heeft,
                  (165) Zoud’ die afkeerlijck zijn vant gheen de mensk om leeft?
                  Verkiest gh’lijck and’ren doen, laet tijt u tijt niet roven.
Carel         Helaas, me Vrouwe, dat u dienaer kost ghelooven
                  Hier eene Juffrouw was, hoe zleght en reght van aert,
                  Die oord’len kost dat ik heur weer-liefd’ mogt zijn waerdt,
                  (170) ’t Waer’t luckighst mynes wensk’, en gh’looft ghenaed’ge Vrouwe
                  Dat ick in trouwe Liefd’ steeds d’opperhandt zoud’ houwen.
Casandra   Ha Liefde helpt mijn tongh. Neen Carel ghelooft vast
                  Soo ghy nae Liefdens Wet uyt Liefd’ uw Lief aentast
                  Ghy d’Overwinner blijft, hoe hoogh heur luck moght steyg’ren.
[fol. A3v]
                        (175) Hoe? Sulcken man als ghy wien soud’ die kunnen weyg’ren?
                  Maer immer traght nae ’t hooghst, u zelven veel vertrout,
                  Een ask’ hy krijght die aen de gouden Waghen houdt,
                  En overdenckt al ’tgheen ghy my nu zegghen hoorden,
                  Met Wysen, somen zeyt, gebruycktmen weynich woorden.            binnen
Carel         (180) ’t Schijnt reght een valsche droom ’t gheen my nu is ghemoet,
                  ’K schrick als ik ’t wel bedenck, hoe grilligh is mijn bloedt,
                  Waerom? Vermidts ick zie Casandra heeft ontledight
                  Heur hert van schaemt en eer, en waer nu Carel mee light,
                  O Hemel, hoe verwoest soudt dertelheyt aen ztellen.
                  (185) Ha valsche Hertogin, heeft lust u zo bekoort
                  Dat ghy u eghte plight tot d’Hertogh gans verloort?
                  Veel eer zal Carels bloedt de kill’ge dood aenvaerden
                  Eer ick mijn Prins en Heer, die Vorst van hoogher waerden,
                  In d’heyl’ge eght misdoe. Ha Vrouwen, wats uw’ lust?
                  (190) Ha gayle Wighten znood’. Laes hoe zal zijn gheblust
                  De Hertoginnens graeght? En of zijt my moght verghen,
                  En niet afliet my tot heur minne-wensk te terghen,
                  Om plaetsen in mijn hert waer steeds rust Leonoor?
                  Maer eer ick huer verliet, zweer ick, veel eer verloor
                  (195) Ick t’zoete leven, en om Leonor wil zterven
                  Eer ghy Casandra zult van Carel yets verwerven.          Binnen.


d’Hertoginne Leonora.

In Wedues kleedingh.
Leonoor       Ha traghe luye dach hoe langhzaem poort u light
                  ’t Gheen ick zoo yvrich wensk’, om gh’nieten ’tLief ghezight
                  Waer deze ziel opleeft, zpoeydt doch u loome treden,
                  (200) Uw’ al te klaren schijn, met Glinster-licht door zneden,
                  Nae d’over nare kluys, duyckt pheeb dijn trotste hooft
                  Ras onder d’Oceaan, u blyven my ontrooft
                  ’t Ghesichte mynes Liefs. En komt ghy duyst’re naghte
                  Toonneels’-Register-spraeck vant zoetste mijns ghedaghten:
                  (205) Spreydt uyt u bruyn gehwelft nu over ’s aerdens bol,
                  Bedeckt het schijnsel vande blinkende Apoll,
                  Een donckre nevel laet nu over d’aerde trecken,
                  Naght kan bet als den dagh ghestolen Liefd’ bedecken.
                  Ha Carel, lieve Lief, ’k wensch ick nu by u waer,
                  (210) Laes, moght ick zien u hert, om weten of ick daer
                  Huys gh’lijck ghy rust in mijn, tijt moet het openbaren,
                  Denckt dat ick uwen was, en ghy mijn, nu zes Jaren.

[fol. A4r]
Carel Baldeus.
Carel         Is dat niet Leonoor? Sy ist, ha, lieve hert,
                  Waer doolt ghy dus alleen?
Leonoor    Mijn hersenen verwerdt
                  (215) In’t doolhofs-perck-ghedaght besprengd’ ick my met tranen
                  Mits ’taf-zijn mynes Lief.
Carel         Hoe Nymphe soud’ ghy wanen
                  Dat ’t afzijn Liefde krackt? Neen Engel, steeds ghy bent
                  In Carels ziel gheplaetst, die langhe is ghewent
                  Zijn Leonoor alleen in deze borst te vinden,
                  (220) Als ’t eenighste Juweel, dat Carel oyt beminden:
                  ’k Sweer u by deze handt, ’k beeedt by dese mondt,
                  Dat mijn ghedaghte noyt gheen ander grond-vest vondt,
                  Om plaetsen reyne Liefd’ als alleen op mijn Engel.
Leonoor    De Wereldt oorsaeckt wel, door tijts toeval ghemenghel,
                  (225) Yets dat aenlocklijck speelt, ’t verandren is ons’ aert.
Carel         Ha Leonoor, zo waer u Carel, laes, niet waerdt
                  Te gh’nieten levens lught, noch dees grondt te betreden,
                  Ick bid u, Liefste schoon, ztelt doch u hert te vreden,
                  Dwinght twijffel uyt uw’ zin.
Leonoor    Ick twijffel niet mijn Lief:
                  (230) Hoewel de Jalousy (die rusteloose Dief)
                  Ons vaeck ontrooft de rust als Liefde heeft verkooren.
Carel         De Jalousye werdt met Liefde gh’lijck ghebooren.
Leonoor    Vergeeft my dan, mijn hert, heb ick u yet misdaen.
Carel         Misdoen, en kunt ghy niet. maer, Perle, laet ons gaen
                  (235) Van dese plaets, want hier de Hovelingen wand’len,
                  Gins onder ’t olmen lof daer machmen vryer hand’len:
                  Vant gheen de Liefd’ vereyskt.
Leonoor    Laes, of ons yemandt zagh.
Carel         Doet aen u zyden d’wayl.
Leonoor    Lief, hoort ghy oock gewach?
Carel         Hoe vreesigh is u hert.
Leonoor    Mits ons Liefd’ is verholen.
Carel         (240) En daerom is die soetsi’.
Leonoor    Om datse is ghestolen.
Carel         Op dees Camille banck rust uw’ vermoede leen.
Leonoor    Maer, Liefste, zijn wy met ons beyden hier alleen?
Karel.        Alleen.
Leonoor    Soo rust ick Liefst’ int Liefste dat ick hier kan vinden.
Carel         Waer in?    Leonoor   U narmen            Zy omhelsen.
Carel         Lief.    Leonoor.   Mijn hert.
Karel.        Mijn vreughd.
Leonoor    Beminden.
Carel         (245) Ha Leonoor zijn nu ons zielen niet ghepayt?
Leonoor    Ghepayt, maer een onluck uw’ Leonoor beschraydt.
Carel         Wats dat?
[fol. A4v]
Leonoor    Dat onse Liefd’ dus langhe secreet moet blyven.
Carel         Helaes, waert in mijn maght ’k zoud ’t haest ten eynde dryven.
Leonoor    ’k Vertrouw’ u dat gheheel, maer wat zal zijn het endt?
Carel         (250) Ghy weet zoo onze Liefd’ den Hertogh waer bekent.
Leonoor    ’k Waer lyveloos, en ghy in groote onghenade.
Carel         ’t Is waer.
Leonoor    Helaes
Carel         Zught niet.
Leonoor    Maer isser Lief gheen rade?
Carel         De beste raed is dat wy beyde zijn secreet.
Leonoor    ’t Is nu zes Jaren, Lief.
Carel         Dat niemandt daer van weet.
Leonoor    (255) Graef Lod’wijck moet ick daerom Liefd’ beveynsd’lijck toonen.
Carel         Want daer meed’ zalmen onze liefde wel verschoonen,
Leonoor    Ha ’t is een groote quel ick hem Liefd’ toonen moet.
Carel         ’t Is wel ghedaen, het ’t gheen men, Lief, om ’t beste doet,
Leonoor    En mid’ler tijt, dat’s ’t best, men leeft in gheen boelage,
Carel         (260) God zalt verzien.
Leonoor    Dit gheeft mijn wederom courage.
Graef Lodewijck.
Carel         Daer komt de Graef, ick gae.
Leonoor    En wreede tijts toeval
Carel         Gaet by hem, en daer nae ’k weer by u komen zal.
Lod.          Vrouw’ Leonora, doet dees Graven borst versmaghten,
                  Niet krijghtmen zonder pijn, ’t gheen zwaer valt moetmen aghten.
                  (265) Wat raedt om deze brief te zenden aan Me Vrouw?
                  Midts deze letteren tuyghen mijn quel en herts rouw.
Leonoor    Ach moet ick zcheyden? Lief, draeght dan mijn herte mede.*
Carel         Mijn ziele blijft by u.
Leonoor    Hoe flaeuwen al mijn leden.
Carel         Waerom?
Leonoor    Om dat ik zcheyd’.
Carel         En al mijn kraghten beven
Leonoor    Vaert wel,
Carel         (270) Vaert wel, mijn Lief, omhelst my voor het laest.                  Binnen.
Leonoor    Ha Carel, tot weerziens. Ach hoe dit herte raest
                  Nu deze Zonne zet, en die nacht komt ghenaken.
Lod.          Daer is Me Vrouw Leonoor, ha Hemel, wat gheluck?
Leonoor    ’t Schijnt ick door droefheyt, laes, ’t hert uyt dees boesem ruck.
Lod.          (275) Mabelle Wel ghemoet, ha luckighe gras velden,
                  Sinds deze, Over-schoon, heur treden daer op stelden.
Leonoor    Heer Graef ’t is veel te hoogh, te veel ghy zegghen wilt,
                  Doch alle Lievers zijn in woorden even mildt,
                  Het is ghewoon ghebruyck.
[fol. B1r]
Lod.          Zoo veel ick niet kan zegghen,
                  (280) Of meerder lofs verdienst in u verburghen legghen,
                  Dits Leonoor de grond, waer op mijn Liefde boudt.
Leonoor.   Het goudens goed men ziet alst wel de Toetsteen houdt.
Lod.          Wat noemt ghy de Toetsteen?
Leonoor.   Daer op waer veel te spreken.
Lod.          Zeght maer uw’ meningh, Lief.
Leonoor    Houdt het goud toets ’t is teken
                  (285) Het gheen ghemenghel heeft, met valsk’eenigh metael,
                  En gh’lijckmen heden daeghs de Lievers teenemael
                  Bedriegh’lijck vindt, zoo datmen niemandt mach vertrouwen
                  Zoo aght ick hun ghelijck t’goudt dat gheen toets kan houwen:
                  In d’uyterlijcke schijn ’t valsk’ goudt ons meest belooft,
                  (290) Maer vinden dat de ziel daer vaeck is uyt gherooft,
                  Soo ist oock met u liens die schoone tooningh maken,
                  En argher als het goud, vermits men niet kan gh’raken
                  De toets, alzoo int hert ’t bedrogh verburghen is,
                  Dus kanmen wel van ’t goud maer van u niet zijn wis,
                  (295) Wis was ick eens van een wiens mis ick moet beweenen.
Lod.          Een ander Leonoor kan d’Hemel u verleenen,
Leonoor.   Neen, zulcken eenen niet, laes, als my dat voorbeeldt,
                  Ick zweer u, Heer, dat all’t gheselschap my verveelt,
                  d’Afkeerlijckheyt my van in d’eenigheyt doet layen
                  (300) Om in dit droeve kleedt mijn onluck te beschrayen,
                  Wat vliet van tranen dan uyt deze ooghen vlien
                  Zoud’t alderwreedste hert beweghen my te zien.
Lod.          Het gheen verloren is, is dwaesheyt te beklaghen.
Leonoor.   Mijn Heer ’t is wel ghezeydt. Nochtans de rest mijns daghen
                  (305) Ick met hem zlyten wil, ’t ghedaght is noch zoo zoet
                  Ick met die lieve man mijn leven eynden moet.
Lod.          Acht ghy mijn Liefde niet? Is u gentiele herte
                  Zoo onghevoeligh dat ghy niet medooght mijn zmerte?
                  Helaes de ooghen-blick ghy zijt uyt mijn ghezight,
                  (310) Schijnt d’Hemel my ontrooft het aenghename light
                  Des heughelijcke Zon. Zal Lodewijck niet moghen
                  Vertrouwen dat de tijt noch uyt uw’ lieve ooghen
                  Zal trecken eenen lonck waer uyt ick mach verstaen
                  De gracy uwes hert? Kan al mijn langh ghetraen
                  (315) Dan niet beweghen dat ghy sleght’lijck wilt verclaren
                  Of ’s Graven-liefde u oock aenghename waren?
                  Want zoo mijn star belet ick gheen weer-liefd verwerf,
                  ’k Bid u, princesse, dat ick oock die gunst niet derf.
                  Wat peynst mijn waerde Vrouw?
Leonora   ’t Ghedaghte loopt te post.
Lod.          (320) Waer heen? ick bids.
Leonoor    Ick wensk’ ick u antwoorden kost,
                  Met cierelijcke reen.
[fol. B1v]
Lod.          Neen, met een hert’lijck meenen,
                  Of wilt ghy my, mijn schoon, die glory niet verleenen?
Leonoor.   Wat glory? Dat ghy uyt mijn zegghen zeker weet,
                  Of my uw’ Liefd’, Heer Graef, is aenghenaem of leet?
                  (325) Kan ’t zijn onghenaem van u gheliefdt te wesen?
                  Want uwe Liefd’, ick aght, uyt neygingh is gheresen
                  Die tot de eghte streckt, een deughdelijck ghemoedt:
                  Hoogh zijt ghy van gheslaght, zeer treffelijck van bloedt,
                  Uw deughden loffelijck, en genereus van herten,
                  (330) En voorts in Wereldts luck mooght ghy Borgonie terten,
                  Dus u te dancken, Heer, ghebiedt mijn danckb’rheyts wet
                  Mits ghy uw’ Liefd’, zoot schijnt, op Leonora zet,
                  Doch is mijn weer-liefd flaeuw ’k misdoe daerom uw’ waerde
                  Int minste niet: men zagh, dat zom’ghe Princen paerden
                  (335) Met sleghte Herderinnen op ghevoedt int veldt,
                  Waer door?
Lod.          Waer door meent ghy?    Leonoor  door reyne Liefds gheweldt,
                  De liefd’ beheert de mensk’ en mensken niet de Liefde,
                  Misdoet de Prins dan yets?
Lod.          Me Vrouw zo ’t u gheliefde,
                  Ick hoorden gaeren wat ghy hier meed’ zegghen wilt.
Leonoor.    (340) Maer zoo de Princens eghts-lust d’herderinne ztilt,
                  En Liefd’ de oorsaeck is, zoo moet ghy oock verschoonen
                  Zoo ik een Gravens-liefd’ met weer-liefd’ niet kan loonen.
Carel. In boere kleederen.
Carel.      De Graef is noch by heur, onmogh’lijck hy my ken
                  Maer zy aen deze kleen wel zien zal wien ick ben.
Lod.         (345) Me Vrouw ’tis wel ghezeydt.
Leonoor.   Wat Huysman komt daer wand’len?
Lod.          De aert van Liefd’.
Leonoor.   Zaght Heer, laet ons nu niet meer hand’len
                  Van liefdens aert. Hoort vriendt, wat tijt ist van den dagh?
Carel.        Doen ick in onze dorp nae d’uure-wyzer zagh,
                  Ztond’t reght op half-uur-vier, ’t was noch gheen vier ghezlaghen,
                  (350) En ick heb steets ghegaen.
Lod.          Wat komt ghy vriendt dus draghen?
Carel.        Niet veel besonders, Heer, al schijnt de mande groot,
                  Helaes, wy arme liens doen veel om een stuck broodt.
Leonora.   Wat hebt ghy in uw’ korf?
Karel.        Me-Vrouw niet veel bezonder.
Lod.          Wat ist?
Carel.        Ghebloemt.    Lodewijck  Ghebloemt.
Karel.        Wel Heer schijnt u dat wonder?
                  (355) ’k Vercooper daegh’lijcx veel, en al om d’arme kost
Leonoor.   En windt ghy wel zoo veel om eens te zijn verlost
                  Van uwen armen staet?
[fol. B2r]
Carel.*      Helaes, wat soud’men winnen?
                  Koopt yet van mijn ghebloemt.
Leonoor.    Laet zien.
Karel.        Me Vrouw’ zal vinnen
                  Ick reed’lijck loof mijn waer, goud-bloemen heb ick veel,
                  (360) Lavender, anjers, Roos, en Leli wit, en gheel,
                  Viool, Damaste bloem, Marioleijn, Lauriere,
                  May-bloemkens, maeghde lief en pluymkens, Eglentiere,
                  Van alderhande zoort ist kursken wel verseldt.
                  Siet daer.
Leonoor.   Hoe veel.
Karel.        Een blanck.
Lod.          Dats duur
Karel.        Het duur? sbiedt gheldt.
Lod.         (365) Gheeft meer.
Karel.        Wel Heer.
Leonoor.   Dats schoon, en schoon van kleuren.
Karel.        Mijn Heere alle daegh en maght u niet ghebeuren
                  Zo schoonen roos te zien, hoe rijck mijn Heer ghy zijt.
Lod.          Een imperiale kroon.
Carel         Die is nu uyt zijn tijt,
                  Wat meent ghy dat de kroone Heeren stedigh Heeren?
                  (370) ’t Ghemeen ghebloemt, mijn Heer, men houdt zo wel in eeren
                  Gh’lijck die van grooten naem. Siet Heer daer is een bloem
                  Gheen schoonder ghy oyt zaeght, ghesproken zonder roem.
                        Ey schenkt die aen me Vrouw, durst ick, ick zou s’heur gheven,
                  Want zulcken lieven Vrouw ick noyt en zagh mijn leven,
                  (375) Wat zijt ghy man en wijf? Ghy voeght wel by malkaer,
                  Mijn Vrouw weest doch niet gram.
Leonoor.   Hy maeckt de familiaer.
Karel.        Mijn ouderdom verschoont de spraeck’lijckheyt mijns wezen.
                  Ziet dats een roos, me Vrouw, de schoonste uyt ghelesen.
                  Mijn Heer koopt doch die roos, en gheeftse aen me Vrouw,
                  (380) Het schijntse op heur blaen noch draeght de morghen douw,
                  Mijn Heer met uw verlof, ick moetse me Vrouw gheven.
                  MeVrouw dits met eerbiedingh ’t eerste mynes leven,
                  Ontfanght van d’oude man, dit roosken met heur blaen.
Leonoor.   Ick danck u vriendt, dus mild?
Carel         T is om een roos ghedaen
Lod.          Moncoeur. Dit’s van mijn handt.
Karel.        (385) Mon coeur wats dat te zegghen?
                  Mon coeur? Ja dat’s heur naem, hier onder moeten legghen,
                  Noch slosen, zoeckt ghy vindt.
                  Me Vrouw, Moncoeur, ziet daer,
                  Wat zoo nu isse leegh, hier ziet ghy al mijn waer,
                  Nu koopt het hoopken ’t zaem, ick zalse’t huys gaen brenghen,
                  (390) Zoo ghy niet verre woont, en u belieft te gh’henghen
[fol. B2v]
                  Een boerman aft ’r u gaet.
Lod.          ’t Schijnt wel een Cortisaen,
Carel.        Een Cortisaen, mijn Heer, die after ’t ploeghen gaen.
Leonoor    Hoe veel voor al ’t ghebloemt?
Lod.          Een kroon.    Leonoor, jae met de mande.
Carel.        Me Vrouw’ Mon coeur, hoe dus? Dat waer verkoft tot schande.
Leonoor.   (395) Wel nu raept op uw ’waer, komt meed’ ick gheef de kroon.
Lod.          Nu heeft hy al zijn wensk’.
Carel.        Ick leyd’ u ’t huys mijn schoon.
Leonoor    Och neen, om reden, Heer, men moet de op-spraek myden.
Lod.          Ik bid Me-Vrouw.
Leonoor    Neen Heer, de tyden hebben tyden,
                  ’k Zal met de Huysman gaen, Heer Graef, ick danck u zeer.
Lod.          (400) Waar voor Me-Vrouw?
Leonoor.   Mijn Heer voor al d’ontfanghen eer.
Carel.        Is dit een Graef? Mijn Heer, ik moet u yets meed’deelen,
                  De beste vrught mijns hofs, een appl’ om meed’ te spelen.
Lod.          Borgonie braldt vry uyt, de roem uw’ staet betaemt.
                  Maer luck wat gaeft ghy my? O vinn’ghe tijt ghy naemt
                  (405) Te schielijck wegh die Vrouw, het puyck vant schoonste schoon,
                  Wt Lodewijcx ghezight, dees Vrouw’ Araetas kroon
                  Reghtvaerdigh voeren magh. De plaets doet my verheughen.
                  ’t Verkrygen is wel zoet als my ’t behouden meughen.
                  Ha Lodewijck, vry weendt, uw’ hope qualijck luckt,
                  (410) Zoo haest de tijt het gaf zoo haest hy ’t weer ontruckt,
                  Doch in uw herte blijft uw’ Leonoor ghezloten.
                  Dat myne Engel wist hoe zeer my heeft verdroten
                  Het droevighe gheschey ick weet zy uyt medoogh:
                  Mits voor die schoons vertreck, laes, uyt mijn herte vloogh.
                  (415) Al ’t gheen mijn wezen heeft: zoud’ hebben noch ghebleven,
                  Om my mijn zielens voedsel door ’t ghezight te gheven,
                  Helaes ick ben heur quijt, vaert wel luck-rijcke-grond
                  Waer op Graef Lodewijck zijn Leonora vond’.            binnen.
Hertog Aernout; Lucino en Eraclio,
d’Ambassadeurs van Vranckrijck.
Aernout.    Dit’s eynd’lijck mijn bezluyt, en mooght daer meed’ vertrecken,
                  (420) Op dat u Coning weet dat onze wensken strecken
                  Nae redenen ghebiedt.
Lucino       U Excellenci gheeft
                  Zoo princelijck bescheydt, gh’lijck in uw’ herte leeft
                  Een Hertogh’lijck ghemoed.
Aernout.    De Vrouwe Leonore
                  Mijn eghte Suster is, gh’lijck ick eght ben gheboren
                  (425) Van d’overleden Otto, keizer van het rijck,
[fol. B3r]
                  En oock Rooms Coning was, ’k gaf heur ten huwelijck
                  Aen d’Hertoge van Cleef. Dae hy is overleen
                  Zy zonder kindren blijft, en is daerom gheen reen,
                  Hoe wel de Coning zins het Hertogdom aenvaerde,
                  (430) Heur weer ontrocken werdt ’t gheen by huw’licx voorwaerde
                  Aen heur ghegheven was, maer datmen heur dat laet
                  Tot onderhoudingh van heur Weduwlijcke staet,
                  En eere heures mans. Wilt dit de Coning zegghen.
Eraclio.     Zijn Majesteyt van Vranckrijck wil zijn eysk’ belegghen,
                  (435) Mits d’Hertogh heur gheen Testament en heeft ghemaeckt,
                  De twintigh duyzend pondt, heur daerom niet geraeckt,
                  En dat het Hertoghdom die ghelden weer moet trecken,
                  Of d’erfenisse kan tot gheene voordel strecken,
                  De tytel zonder renten acht de Coning niet.
Aernout   (440) Zijn Majesteyt ghenoch incomst’ zijns rijck gheniet,
                  Laet hem ghenoeghen dat hy ’t Hertoghdom van Cleve
                  In tytel nu bezit, gheen ander antwoordt gheve
                  Ick op uw’ Ambassaed’, gheeft hem zulcx te verstaen,
                  En zoo zijn Majesteyt daer meed’niet is voldaen,
                  (445) En met de waep’nen traght tot zijn voorneem te komen,
                  Zeght hem dat d’Hertogh van Borgonie niet zal schroomen.
                  Om hem te bieden ’t spits, en ick zijn trots ghemoedt
                  Zal wederstaen met leven, goede, en mijn bloedt.
Lucino.      Ghenaed’ghe Heer hier mede zullen wy vertrecken.
Aernout     (450) God spoede uw’ reys.            d’Ambassaduers Binnen.
Aernout     Wil Vranckrijck nu ontwrecken,
                  De bulderende Mars?
Lod.          De eyghen zoecklijckheydt
                  Bedriegt de Princen vaeck.
Aernout    En uyt reens spore leydt,
                  Dus ick het oorlogh waght.
Lod.          Wilt u daer teghen zetten
                  Om met voorzightigheyt zijn voorneem te beletten,
                  (455) De Coning maghtigh is, de vrese veel zal doen
                  Hier onder uw’ ghemeent.
Aernout    Om ’t vreesen te verhoen
                  In d’ondersaten, die hun eyghen staten vreesen
                  Zo moet, mijn oordeels, in hof uyt ghegheven weesen,
                  Dat Vranckrijk niet alleen my ’t oorlogh bied om ’t goedt
                  (460) Vant Hertoghdom van Cleef, maer in mijn landt de voet
                  Te dringhen, en zoo voort aent Hertoghdom te gh’raken
                  Van ons Borgonie, en my zijn vassael te maken,
                  Desgh’lijcx al mijn ghemeent. In d’Onderdanen mijn
                  Is zulcken moedigheyt dat zy onwilligh zijn
                  (465) Hun aengeboren Prins te zien tyranniseren,
                  Dit zal uyt d’herten flucx de vreese doen afkeeren,
                  En in manhaftigheydt verand’ren hun ghemoedt.
[fol. B3v]
Lod.          ’t Is raedzaem uwe hoogheyt strickt ghebieden doet
                  Uw’ Krijghsluyd’ voeghent t zaem, en zendt die op de palen
                  (470) Van Vranckrijck ende uw’, op dat de Fransen falen
                  Met hun heyr-legher om te dringhen in uw’ landt,
                  Want zoo ghy met voorzight uw’ Borgonionnen plant
                  Om af te byten ’t spits, is ’t oorlogh meest ghewonnen.
Aernout.    Het werck is half volbrocht alst wijslijck is beghonnen,*
                  (475) Graef Lod’wijck ’t geen my quelt, is zoo het oorlogh duurdt
                  Ick qualijck midd’len heb om te zijn uytghevuurt,
                  Het laeste oorlogh heeft mijn midd’len zeer doen krencken.
Lod.          ’t Red al zigh zelven Heer. Men moet zoo veer niet dencken,
                  U naeghebuuren zijn u gunstich.
Aernout.    Dat’s wel waer,
                  (480) Dan in de tijt van noodt heeft weynigh d’een voor d’aer.
                  Dit moet wel zijn bedoght, en zoo heel light niet achten,
                  ’t Ghelt inde oorloghs-tijt zijn d’aldergrootste machten,
                  Als zenuwen des Kryghs.
Lod.          Is dit mijn Heer uw’ quel?
                  ’k Weet raed voor al u vrees.
Aernout.    Voor al?    Lod.  zeer wel.
Aernout.   (485)* Wat ist?
Lod.          Mijn Heer ick lief uw’ suster d’Hertoginne,
                  Me Vrouwe Leonoor, maer zedert het beginne
                  Van mijn vryage kost noyt weten heur ghedaght,
                  Of mijn liefd’ heur behaeght of dat zy my veraght,
                  Mijn passie is groot, ghelijck mijn hoop is kleene,
                  (490) De heerskerin mijns ziel is Leonoor alleene.
                  Hier is ter Wereldt niet ’t gheen Lod’wijck niet zoud’ doen
                  Om winnen heure liefd’, en eens mijn hert te voen
                  Op ’t smakelijckste zoet des weer-liefd’ van die Vrouwe.
                  Mijn Heer, zoo ick uw’ suster eghtelijck moght trouwen
                  (495) En ghy my zulcx belooft, en my in huw’lijck gheeft
                  Het Hertoghdom van Cleef en d’incomst’ die het heeft
                  Ick zal op myne kost, en zonder u te quellen
                  Mijn teghens Vranckrijcx trots in uw verweringh ztellen,
                  Maect my u Velt-Heer, geeft volkomen my ’t ghebiedt,
                  (500) En dat ick voor mijn loon Cleef en Suster gh’niet
                  ’t Is beyde in u maght.
Aernout.    Ick zweer u by mijn leven,
                  Dat ick u waerdigh aght Vrouw Leonoor te gheven,
                  Want zonder dit toeval, uw genereuse aert
                  Graef Lodewijck verdient, en zijt mijn suster waerdt,
                  (505) ’k Beloof u Leonoor.
Lod.          En by dees handt ik zweere
                  Ick uyt Borgonien uwen Fransen vyandt keere.
Aernout.    Den Hemel gun u luck, doet zoo ghy ’t beste raemt,
[fol. B4r]
                  Hooftmannen kiest, en voort al ’t oorloghs volck verzaemt.
                  Laet steken den trompet, en laet de trommel roeren,
                  (510) Om ’t oorlogh ’t mijnder eer, en d’uwe uyt te voeren.
                  Steeckt uwe standart op ghemengelt met de mijn,
                  Want uw’ victori zal de uw’ en myne zijn.
Lod.          Maer, Heer, voor al moet dit wel in secrete blyven
                  ’t Gheen Leonoor belanght, en ick om heur bedryve,
                  (515) Tot myne wederkomst, ja zonder datmen ’t weet
                  Waerom ick ’t oorlogh voer, want afterklap is reedt
                  Om momplen yder ’t zijn, daerom vind’ick gherade
                  Dat niemant hier van weet als ick en uw’ ghenade.
Aernout   Steyght op mijn wapen dan, en stelter uwe byd’
                  (520) Wat voert ghy voor devijs?
Lod.          Het Godeken Cupijd,
                  En onder zyne voet een leeuwe leydt verzlaghen.
Aernout.    De zin ghevalt my wel, maer wil u yemant vraghen,
                  Hoe ghy die zin verstaet, zoo geeft hem voor bescheyt,
                  Dat ghy Cupido zijt, en Vranckrijck onderleyt
                  (525) Zo is d’embleem zeer goedt, dus zult ghy yde’r een ztillen
                “Want oorlogh en de liefd’ wel t’zamen voegen willen.
Lod.          Mijn Heer het zal gheschien.            Lodewijk binnen.
Aernout.    Den Hemel schickt het al,
                  Ziet hoe Vranckrijckse trots (door onbedoght toeval)
                  Ghetemt zal werden nu: veel wysen duydlijck zegghen
                  (530) Dat inde liefdens gril veel ramps verburghen legghen,
                  Veel zotheyt, veel gheraes, veel dulheyt, veel onrust,
                  Veel zmert, veel hoon, veel knaghingh, veel onlust,
                  Jae datter gheen goedt spruyt uyt deze heete toghte,
                  En immer zie ick nu het gheen ick nimmer doghte,
                  (535) Ick winne door de liefd’, die dese grave plaeght
                  Dat hy de oorloghs last gantsch, tegens Vrancrijck draegt,
                  En huew’ mijn suster aen een Heer van edel bloede
                  Staet rijck, lofwaerd’, manhaftigh, en hoog van gemoede.
Hertoginne Casandra.
Aernout.    ’t Schijnt dat ghy komt verhaest, Casandra, deert u yet?
Casandra.  (540) Meer droefheyt leydt hier, Heer, als ghy in d’ooghen ziet.
Aernout.    Wat heeft mijn Hertogin?
Casandra.  Ha dat ghy zaeght mijn herte,
                  ’t Gheen bloede tranen weent in bitterlijcke zmerte.
Aernout.    Waerom?
Casandra   Om dat ghy, Lief, nae Vranckrijck meent te gaen,
                  Het oorlogh is op hand’, zoo’k zeeker heb verstaen.
                  (545) Ha waerdste Prins hoe zal Casandra zond’r u leven?
                  En ghy in zulck ghevaer, dit te bedencken gheven
[fol. B4v]
                  Dood-wonden in dit hert de Wereldt ick versaeck
                  Zoo’k uyt uw’ overlieve Liefd gheselschap gh’raeck,
                  Laet mijn ghebeden, Lief, zoo veel aen u verwinnen
                  (550) Dat ghy dit droef vertreck wilt ztellen uyt uw zinnen,
                  Of maeckt mijn tomb ghereedt, want met uw’ naer vertreck
                  Ick ’t leven uyt het hert van uw’ Casandra treck,
                  Heb meed’ly met uw’ Vrouw.
Aernout.    Casandra, alderwaerdste,
                  Ghy weet hoe ick u lief, jae zoo dat ’t alderklaerste
                  (555) Light van de Hemels Son my niet zoo zeer vermaeckt
                  Ghelijck uw’ Lief ghezight mijn hertens glori raeckt,
                  En gh’lijck ick weet uw’ Liefd’ de mijn kan evenaren
                  Heb ick u wisse blijck nu willen openbaren
                  Hoe ick ghevoelen zoud’ te laten u alleen,
                  (560) Dies ick het oorlogh dat my nu werdt overstreen
                  Niet leyden wilden zelfs maer raedtsaemlijck verkiesen
                  Een ander in mijn plaets, om dat ghy niet verliesen
                  Zoudt uyt uw Lief ghezight, uw’ Hertogh die ghy aght,
                  Zijn by-zijn uwen dagh, en’ af-zijn uwen naght.
                  (565) Ziet of ic u niet lief.    Casandra.  Hoe zal ick dit vergelden?
                  Waert anders ’t arme hert tot teeringhs dood zigh quelden,
                  De vreugd’ die ick gevoel neemt spraec door zoetheyt wegh,
                  Dies ick onmaghtigh ben dat ick mijn Prince zegh
                  De glory mijnes ziel, om danckb’rheyts vier te blussen
                  (570) Zal ick ztom spreken door het hertelijckste kussen
                  Als oyt Casandra op u lippen heeft ghedruct.
Aernout.    ’t Is my Casandra Lief het dus wel is gheluckt,
                  Dat ick een ander zend’.
Casandra.  Wien ist? wien gaet daer henen?
Aernout.    Graef Lodewijck.
Casandra.  De Graef? O God, wilt hem verleenen
                  (575) Hy overwinnen magh.
Aernout.    Ick moet gaen nae den Raedt.            binnen.
Casandra.  Gaet Prins, mijn Heer, mijn Lief, mijn al, mijn dagheraet.
                  God geef dat dees omhelsingh ’t laeste moghte wezen,
                  Want zulcken afkeer in dees boezem is gheresen
                  Dat als ik d’Hertogh zie ick ysselijck verschrick,
                  (580) Zwijght tongh op dat ick zelfs my zelven niet verklick.
Carel.
Carel.        Me Vrouw, Camilla, zeyd’ uw’ hoogheydt om my zonde.
Casandra.  Ha dat ick zonder spraeck mijn meeningh zeggen konde.
                  Wel Carel zijt ghy noch zoo wreedelijck gezindt,
                  Dat gh’in uw’ jonghe hert gheen plaets om lieven vindt?
                  (585) Behaeght u niemant niet?
Carel.        Me Vrouw ick vrees ’t verachten,
                  Dit’s d’oorzaec dat ick my voor ’t minnen meen te wachten.
[fol. C1r]
Casandra   En of ghy zeker waert, dat ghy zoudt zijn bemint?
Carel.        In gayle liefd, me Vrou, men veel verwis’ling vint.*
Casandra   En of ghy waert gewis van weerliefd, en heur trouwe?
Carel.        (590) Wat weetmen of de woorden oock hun zegels houwen.
Casandra   Ha schaemt hoe terght ghy my, mijn arme herte trilt.
                  ’t Schijnt Carel ghy uw Vrouwe niet verstaen en wilt.
Carel.        Helaes me Vrou wat ander antwoort can ick gheven?
Casandra   Ghy kent heur die zeer wenscht om in uw liefd te leven.
Carel.        (595) Onluckich is heur ster die my voor heur verkiest.
Casandra   Ick weet sy Carel om uw liefd heur zelfs verlieft?
Carel.        K’gheloof me Vrouw die boert.    Casan.   ô dat het boerten waeren.
                  De liefde dwingt dat ick mijn hert moet openbaeren.
                  Ghelooft ghy my dan niet? k weet zy om u uyt-teert.
Carel.        (600) Met dit ghevoelen schijnt me Vrouwe my vereert.
                  Wien zou doch lieven my?   Casandra  ’t Is tijdt ick my verclare.
Carel.        En dat sy schaemt verloor.
Casandra   En of ick ’t zelven waere?
Carel.        Zo waert t’onrecht besteet. Princesse waerde Vrou,
                  Meent uw ghenade dat ick zo vergheten zou
                  (605) De plicht, de schuldt, de trouw, die ick mijn Vorst en Heere
                  (Mits sijn ghenade my van Kintsche jaren teere
                  Heeft op ghequeeckt, ghevoed, berzorght, verzien, vereert,
                  En mijn gheringhe staedt ghenadelijck vermeert)
                  Rechtvaerdich schuldich ben, en heyle danckbr’heyts wetten
                  (610) Wtroeyen uyt mijn hert, en t’echte bed besmetten?
                  So waer ick minder waert, als ’t vuyl betreden stof,
                  En hy had opghevoed een Tyger in sijn Hof.
                  Al wat ick ben, en heb, mijn eer, mijn luk, mijn wezen
                  Is uyt de gracy van mijn Hertochs gunst gheresen.
                  (615) Sijn slave Carel is, my zelven is niet mijn,
                  Het grootste luck is dat ick niet ben mijn? maar zijn.
                  Zo lief en is my niet het aenghename leven
                  Of cost het hem dienst doen ick zoud’t uyt liefd hem gheven.
                  Voor alle zijn weldaed en al t’onfanghen goed
                  (620) Soud ick vergelden dat met schand-vleck synes bloedt?
                  O Neen, me Vrou, hier leyt een hert te eel ghebooren.
                  Denckt niet ghenaed’ghe Vrou dat ick d’eer heb verlooren.
                  Met u verlof ick gae?
Casandra   Wat meent ghy dwaes, ghy zot,
                  Ghy fielt, ghy droch, ghy geck, dat myne liefde tot
                  (625) U strecken zoud’, ghy bock, ghy ongheschickten grovert,
                  Maer ziet dees loosen loer, ghy overgeven fobert,
                  Wat isser doch in u, dat ghy u voorstaen laet
                  Dat een Princesse soud’, en Vrou van myne staet
                  Heur oogen op u slaen? ’k zou grager die uyt rucken
                  (630) En cappen dese tong, mijn eyghen hert dood drucken,
                  Wat raserny is dit? tgeen ick u heb ghezeydt
[fol. C1v]
                  Van liefde was alleen om uw door mijn beleyt
                  Te ryzen, en door d’echte staet u groot te maken,
                  Met een zeer eed’le vrou, ’t gheen ghy recht anders duyd,
                  (635) En oordeelt recht verkeert, baldadighen schaefuyt.
De Hertoginne binnen.
Carel.        Ha Hemel, ha Fortuyn, ha Wereld, wats mijn leven?
                  Een dool-hof vol ghespoock, had ick het heur ghegheven
                  Noch arger waert, helaes, heur minne is verkeert
                  In doodelijcke haet, en g’lijck zy vreest onteert
                  (640) Te zijn zoo ick mijn Heer heur doente zou vertellen
                  Zal mogh’lijck deze Vrou wat vreemts aen moghen stellen,
                  En spreken recht verkeert, of ick heur had ghetercht,
                  En door onkuyse lust oneerbaerheyt ghevercht.
                  Ach, Carel, laes in wat verdriet kund’ ghy noch raken,
                  (645) En waerde, Leonoor, wat comt u onlucx naken.
Prudentio. Men Trommelt en Trompet.
Prudent.    De Graef heeft lange tijd in ’t Hof nae u vertoeft.
Carel.        Waerom?
Prudent.    ’t Schijnt dat hy u tot dese Krijch behoeft,
                  Het toe-berey is groot de Prins gaet zelven mede,
                  In woelende gheraes verkeert de stille vreede,
                  (650) De Krijch gaet aen de pluymen vlieghen t’is een lust,
                  Te zien, hoe elck om strijt op ’t fraeyste zich toerust,
                  De Vendels vlieghen, jae men hoort niet anders spreken,
                  Als van goed kruyd en lood, en lancyen te breken.
                  Ic bid u laet ons gaen, wel Carel, ’tschijnt ghy droomt?
                  (655) Of zijt ghy voor de Krijch g’lijck anderen beschroomt?
Carel.        ’K had yets in mijn ghepeyns.
Prudent.    Maer laet de Graef niet wachten.
Carel.        Wel nu.
Prudent.    Gaet voor.
Carel.        Gaet ghy.
Prudent.    Waer zijn doch uw ghedachten?                  Binnen
Hertoch Aernout.
                        Reen wickende dat dit vergheefs niet was ghecomen
                  Waeromme zoud’ ick dan met Vrancrijck ’toorloch schromen?
                  (660) Het blind gheval niet heerscht, maer werelds schepper viert,
                  Diet al en alle is, en alle ding bestiert,
                  Tot ellicx heyl heb ick met buychzaem hert en leden,
                  Om’t nutst’ dien al-beschick, en opper-Voogt ghebeden,
                  Hier comt de Hertogin.
Casandra
                        Hoe is mijn hert ontstelt,
                  (665) Hoe trilt mijn teere ziel. ha Hertoch hoe’t my quelt
                  Kan deze laffe tong van schaemte niet verbreden.
[fol. C2r]
Aernout.    Wat isser?
Casandra   Ach, veel ramps.
Aernout.    Zeght my, mijn lief, de reden,
                  Is ’t om dit oorloch? zeght, dat Vrancrijck my aenbiet?
Casandra   Neen Hertoch, laes, ten is om Vrancrijcx oorlogh niet,
                  (670) Maer ’toorloch dat uw vrouw, uw vrouwe wert bewesen.
Aernout.    Hoe? isser tusschen vrouwen oorloch nu gheresen?
                  Ondeckt my doch de grond, Casandra zecht waerom?
Casandra   Als lust tot spreken terght zo werdt mijn tonge stom,
                  ’t Is raedzamer ick zwijch, God wil gheduld verleenen.
Aernout.    (675) Wel wilt ghy dat ick dan u droefheyt help beweenen,
                  En zonder dat ick weet de oorzaeck uws ghetreur?
Casandra  ’t Schijnt ick mijn hert van spijt uyt dese boesem scheur,
                  Ick die het beelt uws zelfs int mids mijns herte draghe,
                  Heeft die gheen oorzaeck, Heer, ick jammerlijcke beklaghe
                  (680) ’t Verraet t’gheen d’Hertogin Casandra is ghemoet?
Aernout.    Wat is het, liefste, stater yemandt nae mijn bloed?
                  Als ’t land is vol oproert, ontroeren oock de zinnen
                  Der onderdanen, laes, ’ken can niet wel uyt vinnen
                  Wat u mach zijn ghemoet, ick bid u, waerde vrou,
                  (685) Zeght my waerom ghy treurt.
Casandra   Dat ick het zegghen zou
                  Ick vrees het uw ghemoed te deerlijck zou ontstellen.
Aernout.    O neen, lief, zo ghy ’t heelt dat zal my meerder quellen
                  Door ’t vreemt vermoeden t’gheen my steets voorbeelden zal,
                  Wat is t? mijn schoon, ick bid.
Casandra   O Het toch een toeval
                  (690) Te schrick’lijc, en behoort dat wy het daed’lijck wreken.
Aernout.    Zeght my wat dattet is ’tzal aen wraeck niet ghebreken.
Casandra   Belooft ghyt my? mijn Lief.
Aernout.    Casandra twijffelt niet.
                  Maer zeght my is het t’gheen daer ghy van spreeckt gheschiet?
Casandra   Gheschiet? Veel eerder zou de lucht zijn zonder starren.
Aernout.    (695) Ist niet gheschiet? ghy doet my int ghedacht verwarren,
                  Mits ick niet treffen kan wat dat het wezen mach.
Casandra   Van s’werelds eerst begin men noyt dierg’lijcke zach.
                  Ghelijck men heeft ghewaent dat ghy, lief, zoud vertrecken
                  Heeft een booswicht ghepoocht my tot lust te verwrecken,
                  (700) Om onze echte bed te schennen t’uwer schand,
                  En myne aldermeest, ’k zweer, u, by deze hand
                  Had flaut my niet belet, en my mijn moed ontogen
                  Ick had gelijck een Leeuw hem in’t gezicht gevlogen,
                  Zo was mijn hert ontroert om die Godloose man,
                  (705) Ja, dat ick noch helaes, niet wel bedaren can.
Aernout.    Noyt ongeluck alleen, het oorloch in mijn lande
                  En n mijn echte bed te brengen in bloed schande.
                  Wie was’t die ’t u voorleyd? by d’Hemel ick u zweer,
[fol. C2v]
                  Dat ick het wreeken zal die trachten na mijn eere.
Casandra  (710) Een daer ghy ’t minst vermoeyd, ja dat het yemant zwoor,
                  Ten waer’t uw’ Vrouwe was, ick weet ghy gheen gehoor
                  Sout gheven om het stuck te kunnen recht gelooven.
Aernout.    Wat isser al onheyls in Princelijcke hoven?
                  Noemt my den loosen fielt die schaemt en eer verloor
                  (715) Dat hy mijn Hertogin voor sijn ghevoel verkoor.
                  Wie ist?
Casandra   Wie’t is?     Aernout.  Wie’t was?
Casandra   Een van u Camerlinghen
                  Die van u Kamer op u bedde zocht te dringhen.
Aernout.    Wien ist doch vande twee?
Casandra   Die’t alderminst betaemt.
Aernout.    Maer zeght wie’t was?
Casandra   Wie’t is? u Carel onbeschaemt.
Aernout.    (720) Was’t Carel, hooghe God, was’t Carel, wonder, wonder,
                  t’Schrickt mijn gehoor gelijck de bulderende donder
                  Doen ghy my noemden hem, ’tschijnt dat mijn herte breeckt.
                  Ha Carel die ick in dees narm heb opghequeeckt
                  Van Kinde tot een man is dit u danck en plichte,
                  (725) By Jehova ick zweer, by’t Godelijcke lichte,
                  Ick’t op u wreecken zal?
Casandra   En wreekt het om uw Vrou,
                  En zo ghy’t ook niet wreeckt ick sterve van herts rouw.
                  Doch Carel is zo loos hy zalt u loogh’nen willen,
                  En spreken teghens my, maer zo ghy u laet stillen,
                  (730) End’ hetten uwes toor’n door beuselingh versmoort,
                  Maeckt reeck’ning dat ghy uw Casandra dan vermoort.
Aernout.    Neen, lief, stelt u gherust, want uw waerachtich zegghen
                  Sal niemant tzy wie’t waer met schoon-spraeck my ontlegghen,
                  Maer Carel sterven zal, dus laet my, lief, alleen,
                  (735) Ick bid u Hertogin staeckt uw bedroeft gheween,
                  Bedaert u teere hert, en laet my inde hetten
                  Van tooren middel tot de wraeck terstont gaen zetten.
Casandra binnen.
Aernout,   Prudentio.        Prudentio.  mijn Heer.
Aernout.    Ghy daedlijck flucx zult gaen
                  By myne Camerling.        Prudentio,  Wien?
Aernout.    Carel, zeght hem aen,
                  (740) Hy nae sijn Kamer gaet, en blijf daer in ghevanghen,
                  Gaet haelt twee Helbaerdiers. hoe zal mijn Vrou verlanghen,
                  Om weten wat ick doe, bewaert ghy Carel wel,
                  En zonder dat hy oock voet uyt sijn Kamer stel,
                  Tot nader last, maer zwijcht, en laet het niemant weten
                  (745) Dat Carel is ghevanghen, en ick heb’t geheten?
Helbaer.   Het zal, ghenaed’ghe Heer, met voordacht dus gheschien.
[fol. C3r]
Prudentio, en de Helbaerdiers vertrecken.
                        Wat vreemde oord’len* nu in mijn ghedachten vlien,
                  t’Is best ick my bedaer, want wat de tooren doet
                  Doort preutelende bloed, strect zelden t’onzer goed.

Continue

TWEEDE BEDRIIF.

Feliciano, Prudentio.

Feliciano.  (750) Ick neem de tyden waer (die nimmer ick cost vinden)
                  Om d’Hertogin van Kleef die ick zo lang beminden
                  Te spreken vande liefd die ick me Vrouwe draech.
                  Graef Lood’wijck is nu wech, tis nu tijdt dat ick klaech
                  De woeling mijns ghezind, de vlam mijns borsten hetten
                  (755) De razing mynes hert, ’t gheen Lood’wijck my beletten,
                  Mits hy heur heeft vervolght, nu heb ick heur ghezeyt
                  De liefde die ick draech, en hier verborghen leyt.
Prudentio. Feliciaen hoe durft ghy deze stoutheyt pleghen?
Feliciano   De blote lievert weyghert liefde lieve zeghen.
Prudent.    (760) Maer had ghy zo veel moeds? tis meer ick gh’looven can.
Feliciano   Hoe is sy niet een Vrou, en ben ick niet een man?
Prudent.    Maer sy een Hertochs Weeduw’, Suster sijns ghenade.
Feliciano   Prudentio daer in en ben ick niet belade.
                  De vrouwe liefde valt noch vreemder alsmen meent.
Prudent.    (765) Wat antwoort heeft me vrou Feliciaen verleent.
Feliciano   Prudentio had ghy heur kaecxkens rood zien blosen.
                  ’t Scheen of op’t witte sneew uytdronghen tweeling-rosen.
                  En ’t vriendelijck ghezicht uyt heusheyt was beschaemt.
Prudent.    Omdat ghy zeyden t’gheen u moghlijck niet betaemt.
                  (770) Hoe weet ghy dat de Graef met heur was in vryage?
Feliciano   Vermits hy vaeck aen my gheclaecht heeft sijn quellage.
Prudent.    En voor de Graefs vertreck wat was hunliens besluyt?
Feliciano   K’hebt hem veel mael ghevraeght, maer t’quammer nimmer uyt
                  t’Welck my ghelooven doet het niet gaet nae sijn wenschen.
Prudent.      (775) Door’t weynich spreken blijckt de cloeckheyt van de menschen,
                  De meeste zwaricheyt die ’k in u voorneem vin,
                  Is dat ick meen me vrou ghestelt heeft uyt heur zin
                  t’Weer-huwen, dus sy wil de Graef zijn liefd niet voeden,
                  Graef Lodewijck is groot, en machtich, rijck van goeden.
Feliciano   (780) De Vrouwe passy vaeck op grootheyt niet en ziet,
                  Verkiesen nae hun ooch en achten rijckdom niet.
Prudent.    Feliciaen ick wensch gh’yets vruchtbaers moocht bedryven.
Feliciano   Prudentio laet doch mijn zegghen by u blyven.
Prudent.      ’Kzwijgh zoo ghy zwyghen kunt, wat heeft u doch verwreckt
                  (785) Dat ghy my onghevraeght t’secreet uus hert ondeckt.
Feliciano   Vermits dat ick u acht een van mijn grootste vrinden?
Prudent.    Wat weet ghy of ick niet de Hertogin beminden,
                  Feliciaen vertrout op niemandt, zijt ghy wijs.
[fol. C3v]
                  En met dees raed ick u mijn vriendschap recht bewijs.
Feliciano   (790) Mijn herte was zo vol dat ick het u most boogen
                  Zins ick de gunst genood van Leonoras ooghen.
Prudent.    Ick wensch u al ’tgheluck en tgheen ghy zelfs verhoopt
                  Vaert wel, ick moet nae ’t Hof, want myne tijd verloopt.
Feliciano   Prudentio vaerd wel.                             Beyde binnen.
Leonora.    In Boermans kleeding.
                        Ha zichteloose vrou, fortuyn wat’s u bedryven?
                  (795) Ha kribbich ongeluck, helacy, al mijn stryven
                  ’t Welck ick zes jaren lang gheduldich heb verzust
                  Maeckt ghy nu vruchteloos door wrevelighe lust,
                  Om dit vermoede hert (als’t hoopeloose teken)
                  Te wringen uyt zijn kluys. het bitterlijc uytbreken
                  (800) Mijns laeuwe tranens tocht kan dat vermurwen niet
                  De Neroniste aert die tijd bedructlijck ziet
                  Zo vinnichlijck int werck op Leonora stellen?
                  Bewegen niet de vlieten die bloed-rodich wellen
                  Uyt dese ooghens-beecken langs dit bleecke vel?
                  (805) Maer wilt ghy dat ick zo veel tranen u toe tel
                  Gh’lijc Tagus zanden heeft? en off’r’ op zo veel zuchten
                  Dat Ziel en hert gelijck arm’ Leonoor ontvluchten?
                  Doch is dit u besluyt is dit u wrede wil
                  Dat ick dit weenen, laes, en ’tzuchten niet en stil
                  (810) Voor dat de laetste snick mijns doods-braeck is gegheven?
                  Laet my die slaverny, ghedurende mijn leven,
                  Verslyten int gezicht mijns Carels, en uw quel
                  Zal my een Hemel zijn in’t diepste uwes hel.
                  Zes Jaren heeft geduurt dat steelwijs ick moet spreken
                  (815) Mijn lief, en om dat luck op my, helaes, te wreken,
                  Zo hebt ghy nu bemuurt, en in bewaer ghestelt
                  De afgod mynes ziel, Fortuyne, wat gheweld
                  Is’t dat uw tooren teelt? is’t om een arme Vrouwe
                  In uw geboey, en juck slavinnelijck te houwen!
                  (820) Vermoedicht Leonoor, uw klacht is vruchteloos,
                  In spijt van u fortuyn ick deze kleeding koos,
                  Waer in my niemant ken, op hoop ick mochte vinden
                  Het venster open van de Camer mijns beminden,
                  En dat ick maer ’tgezicht mach hebben van die held
                  (825) Die nu ter onschult, laes, gevangen is gestelt.
                  ’tGebloemt ick onlanghs koft zal ick te koop gaen zetten,
                  Te minder zalder yemant op my kunnen letten,
                  En stellen my hier neer, en houden steeds het oog
                  Nae’t venster oft op gaet, helaecy, ’tis te hoog
                  (830) Om raken syne handt, doch kan my spreken hooren.
                  Ha Carel waerste man, mijn hert, mijn ziel verkooren,
                  Stoot doch uw venster op, of vreest ghy dach te zien
[fol. C4r]
                  Door droefheydt die u knelt, ha Carel en verdien
                  Ick niet, ghy ziet dat liefde Leonoor kan leden
                  (835) Als Hertogin, uw vrou, en bloem-vercoopster mede.
Prudentio. Feliciano
Feliciano   Den Hemel doet zijn wil, en daer meed is’t ghedaen.
Prudent      Daer zie ick versch’ ghebloemt.
Feliciano   ’K bid laet ons derwaerts gaen.
Prudent.    Boerinneken laet zien ’tgheen ghy te mart comt brenghen,
                  Geeft my van die soort yets om onder dees te menghen.
                  (840) Hoe veel voor al te zaem.
Leonora.    Drie stuyvers met een woord.
Prudent.    Ziet daer uw’ volle eysch.
Leonora.    Zoo raeckt mijn waere voort.
Prudent.    God gheve u gheluck.
Leonora.    Dat heeft my lang ghebroken.
Feliciano* Maeckt my een tuyltien ’kzalt u nae uw’ eysch afkoopen,
                  Maer cierlijck, voeght daer in van alderhande kleur
                  (845) Vant schoonst ghebloemt ghy hebt.
Leonora.    Zeer garen, neemt uwe keur.
Feliciano   En stelt dat roosken recht int midden vande andere
                  En met dit tuyltien zal ick nae mijn liefken wandere,
                  En schencken’t aen die schoon.
Leonora.* Voeght doch daer in wat groent.
                  Op dat ghy spoeden meught in d’hoope uwes doent,
                  (850) ’t Groen is de kleur van hoop.
Feliciano   ’t Blaeuw moeter oock in wesen.
Leonora.    Dats Jalousy. Feliciano ’tIs waer.
Leonora.    Is die in u gheresen?
Feliciano   Noyt wasser reyne liefde zonder Jalousy,
                  Voor al zo voechter oock een lief penseken by.
Leonora.    Ick hebber nu niet een, want heb het wech gegheven
                  (855) Aen een diet waerdich is. daer is een bloemken even
                  Oft een penseken waer.
Felician.    Dat niet.
Leonora.    Waerom:
Felician.    tIs geel,
                  Dat is wantrouheyds kleur.
Leonora.    Wel is uw’ lief uw’ deel
                  Het teere bloemken can de voorzicht niet beletten:
Felician.    Neen, neen, in plaets vant geel machmen wat roods in zetten.
Leonoor. (860) Dat’s wreedheydt, is sy wreed?
Felician.    Niet wreed, maer laes zy heeft.
Leonora     Wat?    Feliciaen.  Een afkeerlijcheyt die my te kennen geeft
                  Yets dat misnoechlijck is.
Prudent.    t’Welck amoreuse zinnen
                  dan wreedheyd noemen.
[fol. C4v]
Leonora.    Om dat sy niet wil minnen.
Feliciaen. Soekt oock wat wits.
Prudent.    Hoe dat?        Leonoor:  Ghelijc een reyne maeght
                  (865) ’t Wit zuyverheydt betoont.
Feliciaen. ’t Waer best dan dat ghy zaeght
                  Nae een’ghe andre k’leur.
Leonoor    Ghy zelven mooght verkiesen.
Prudent.    Feliciaen u spoeyt want wy ons tijdt verliesen.
Feliciaen   ’Ken vin niet nae mijn zin.
Leonoor,    gh’Hebt mogh’lijck te veel keurs?
Prudent.     Comt, comt, betaelt de Vrou, treckt uyt een milde beurs.
Feliciaen,  (870) Wel, bindt het al te hoop.
Leonoor,    Ick zalt u net gaen binden,
                  Zo ick maer mocht een snoerken inde mande vinden,
                  Die zoect die vind.
Feliciaen    t’Is geel, die k’leure wil ick niet.
                  Neemt zwart.        Prudentio.  Waerom?
Leonoor,    Om dat die k’leure rouw’ bediedt,
                  ’t Schijnt dat hy’t zelfs voorzeydt, sijn liefde is verlooren.
Prudent.     (875) ’t Waer beter dat ghy had een ander k’leur verkooren
Feliciaen    Ghy weet wel sy in zwart noch daegh’lijcx gaet ghekleet.
Leonoor,    Zo ken hy dan uw lief, zoo hy heur kleeding weet.
Feliciaen    tSwart is standtvasticheydt.
Leonoor,   Wel wat wilt ghy bedryven?
Feliciaen   K’wil zegghen dat ick steets in liefd stantvast zal blyven.
Leonoor,   (880) En of zy nam voor heur het teken van het swart,
                  En standtvast was in liefd die nu is in heur hart,
                  Wat sout met u dan zijn? voor my ick ben te vreden,
                  En bindt te zaem met swart, my dunct ick hier beneden
                  De reste vant ghebloemt noch een zwart snoerken zach.
Feliciaen,   (885) Ey zoekt.
Leonoor,   Daer ist.
Prudent:   Nu bind.
Leonoor,    Met zo veel knoopen mach
                  Heur herte blyven vast in reyne liefd ghebonden
                  Als ick om dit ghebloemt nu keerkens heb ghewonden,
                  Daer ist.
Prudent:    Nu ghelt.
Feliciaen,   Hoe veel?
Leonoor,   Niet minder als een Kroon.
Feliciaen,  Een Kroon?
Leonoor,   Een Kroon.
Feliciaen,  Een Kroon?
Leonoor,   Een Kroon..
Feliciaen   Dat waer goed arbeyds loon,
                  (890) K’had liever al t’gebloemt te treden met de voeten.
Prudent.    tSchijnt zo ghy’t hebben wilt de kroon zult gheven moeten
[fol. D1r]
                  ’K en gheefse niet, het scheen ’t verstant my waer ontrooft.
Leonoor   Daerom is’t ick het u een kroone heb belooft,
                  Al gaeft ghy my nu dry, Ja driemael hondert kroonen,
                  (895) Zo is ’tghebloemt niet vayl.
Prudent.    Maer hoort:        Leonoor.  Wilt my verschoonen
                  ’t Ghebloemt is nu niet vayl.
Feliciano   Zo mogen wy wel gaen.               Binnen.
Leonoor,   God zy met u.
Prudent.    Comt laet ons dan niet blyven staen.              Binnen.
Leonoor,   Lang duurt de Comste van mijn herts gewenschte hoopen!
                  Wat zie ick Hemel? ’t schijnt daer gaet het venster open,
                  (900) Ick zie hem, lieve hert’, ’tis nu tijd dat ick rijs,
                  En aen mijn lieve lief liefds-teeken nu bewijs:
                  Wie ken doch dezen rock? allenskens moet ick naken,
                  Ghelijck een visschen om in’t waters zoet te raken.
Karel int venster van zijn ghevange-Kamer.
Karel.        Ick zie mijn Leonoor, Ha liefd’ ghy toont uw’ kracht,
                  (905) Mijn Engel, Lieve Vrouw’, wat heeft u hier ghebracht?
Leonora.    De liefd, zo haest ick wist mijn herte was ghevangen
                  Aenvaerden ick dit kleed.
Karel.        Had ghy zo groot verlangen?
Leonoor,   Om zien de zonne waer mijn leven in bestaet,
                  En om te weten hoe ’t met uw’ ghezontheid gaet.
                  (910) Hoe is mijn waerde lief?        Karel  Helacy, hoe kan’t wezen
                  Als mijn zon was ghezet? die nu weer is gheresen.
                  Ach dat u niemant ken.
Leonora.    Weest daer voor niet bevreest,
                  ’t Voorzichtelik belay my helpen zal, Maer ’t meest
                  Dat my becommert is, dat ghy hier dus alleene
                  (915) En van my zijt.        Karel  Helaes, en ick alleen beweene
                  De quelle die u knaeght.
Leonoor,  Ach dat ick vleug’len had,
                  Of dat ick, waerden held, by u ghevanghen zat.
                  En hulpe draghen ’tzwaertst’ dat u mach overkomen,
                  Ter wereld niet en is dat Leonoor zou schromen
                  (920) Als ick maer by u waer. Dit is noch ’tgrootst’ verdriet
                  Dat oyt ons overquam.
Karel.        Mijn Engel, queld u niet
                  ’tMoet eens op’t hooghste zijn om bet’ring te verwachten.
Leonoor.    Ach, mocht ick heymelijck by u, mijn hert, vernachten,
                  ’tVerzoeten all’ mijn ramp.
Karel.        Voor dees’ tijd neemt gheduld,
                  (925) Mijn hert is wel gherust.
Leonoor,   Want ghy zijt zonder schuld.
Karel.        ’K meen zijn Ghenade zal my morghen willen hooren,
                  En hoort hy my zo is de Hertogin verlooren,
[fol. D1v]
                  Ghy weet hoe dat zy heeft my tot heur lust verzocht.
Leonora.    En dat ghy, lacy, noyt om heur liefd’ hebt ghedocht,
                  (930) Maer om uw Leonoor.    Karel.  Ghelijck mijn hertens plichten.
Leonoor,   Den Hemel hoop ick zal ons droeve staet verlichten.
Karel.        Daer hoor ick volck, vertreckt. Leonoor, En zonder myne lust
                  Om, lief, voor mijn vertreck van u te zijn ghekust?
Karel.        Die lust belet de tijd.
Leonora.    Heeft liefd’ dan gheen vermoghen?
                  (935) Dat ghy my kussen kunt door’t gluuren uwes ooghen?
                  Kust, waerde, door’t ghezicht.
Karel.        En door mijn hertens beeld.
Leonora.    Noch vind ick raed, mijn lief, dat liefd een kusse steelt,
                  Op dees’ verweende roos zal ick mijn lippen drucken,
                  En uw voorbeelding mach de kus daer weer af rucken.
Karel.        (940) Mijn Engel kust de roos, schiet my die toe, ick vanght,
                  Want na’t kus plaetskens zoet uw Karels liefd verlanght,
                  Lief, laet uw athems geur de bladekens bedouwen.
Leonora.    Zult ghij’t my gheven weer?
Karel.        Ja ick ter goeder trouwen.
Leonora.    Ick kus u lieve bloem, doet ghy uw’ bootschap stom.
                  (945) Zult ghy my, lief, het roosken gheven dan weer om?
                  Na dat uw’ lippen zijn gheprint op heure bladen.
Karel.        Na dat mijn liefde heeft zijns kussens kraghts verzaden.
Leonora.    Ick kust, mijn hert, en kus met zulken lieven smaeck,
                  ’t Schijnt ick ’trobyne rood uw’s lieve lippen naeck,
                  (950) Doch ’tzoetste mijn ghebreeckt.
Karel.        Wats dat mijn waerde Enghel?
Leonora.   ’tGheen daer ick graeghgelik en erenstlick na hengel,
                  Uw’ weer kus, lieve Karel.
Karel.        ’k bid gheeft my de bloem.
Leonoor.   Rechtvaerdich ghy de roem
                  Des roeslaer draghen mooght, mits gheene uwes roosen
                  (955) Voor kusse-draeghster oijt ghetrouwer was verkoosen,
                  Ick kus u lieve bloem, vangh’t, liefste, neemtse wis.
Karel.      Ach waerdste roos die my de alderwaerdste is,
                  Ick voel noch op uw’ blaen de lieve azems geuren,
                  Bodinne die verzoet de quyning mynes treuren.
Leonoor,   (960) Ick bid’ uw’, liefste, gheeft my nu het roosken weer,
                  Opdat ick daer van neem het gheen ick nu onbeer,
                  Vernoeght uw’ Leonoor, ’t verzoet heur hertens rouwen.
Karel.      Ick bid mijn Enghel laet my doch het roosken houwen.
Leonora.    Zo bleef ick onghekust. Ick bid u, lief, ’tmy gheeft.
Karel.        (965) Wilt ghy dan dat ick scheyd’ van tgheen mijn hert op leeft?
Leonora.    En wilt ghy dat ick quijn mits ick uw’ kus moet derven?
Karel.        En wilt ghy dat zo haestich al mijn vreughden sterven?
Leonora.    Ick bid u, liefste, laet doch mijn verzoeck gheschien.
Karel,        Daer is de roos, mijn hert, ’k buijg onder uw’ ghebien.
[fol. D2r]
Leonoor, Sy kust het roosken.
                  (970) Gentiele lieve bloem, ha glorieuse aerde,
                  Die’t roosken heeft geteelt, wat hooger luk en waerde
                  Kost ghy ghenieten bloem? die smaeklik hebt gheraeckt
                  Mijn lieve Karels lippen waer mijn ziel na haeckt.
                  Gheluckigher zijt ghy als dese Hertoginne,
                  (975) Op uwe bladen ick mijn zielens vreughde vinne,
                  ’k Ontroof uw glory weer Ach ghy ghekuste roos.
                  Gheeft my ’tgheen myne is, en blijft ghy kusseloos.
Zy steeckt het roosken naest haer hert.
                  Van zyne lippens drucking, brenght ghij’t lieve teecken.
                  Doch om my van uw’ luck wraeck-gierichlick te wreken,
                  (980) Mits ghy in glory braldt de wijl ick leef in smert,
                  Zal ick u plaetsen nu int naeste mynes hert.
Karel.        Ontschuylt ghy my de roos? wat wilt ghy, lief, bedryven?
Leonoor,   Ik bid u, liefste, laet het roosken by my blyven,
                  Een ander ick u gheef om boeten uwe lust.
Karel.         (985) Maer, Enghel, dat het roosken eerst doch zy ghekust.
Leonora.     Ick kus het, lief, ziet daer.
Karel.         Verheughghelike blad’ren.
                  Ontwrecksters zijt ghy van dees sluymerende ad’ren,
                  Bloedtochten mynes hert, hoe nu mijn glory braldt.
                  Besturven lippen ziet hoe uw’ ghelucke valt
                  (990) In onverwacht gheluck mits ghy nu kunt ghenieten
                  Door roose kussen t’staeken uwes quels verdrieten.
                  Ach Leonoor, mijn schoon, ziel houdster mynes ziel,
                  ’t Is nu bestemde tijd dat ick met dank-zeg kniel
                  Voor d’al-beschicker die ghenaed’lik wil ghehenghen
                  (995) Dat uwe liefdens liefd verheughelik zoud’ menghen
                  ’t Baldaede mijns onluck met heughelike vreughd’.
                  Ha Leonoor ghy voed de lenten mynes jeughd’
                  Door ’t aenghename licht uws tintel-sterren-ooghen,
                  De glory mynes hert, ick zweert, is op ghetooghen
                  (1000) Verr’ boven mijn begrijp, dus d’Hemel ’tal verzoet.
Leonoor.   In nood de liefdens aert zijn liefde blijcken doet.
Karel.        Nochtans zo ziet men vaeck dat onluck liefd doet mindren.
Leonoor.   Gheen onluck ’tzy hoe groot kan reyne liefde hindren.
Karel.        Waer’t ongheluck verzelt men vaeck geen liefde vond.
Leonoor.   (1005) Zo wasser gheen herts liefd maer liefde met de mond.
Karel.        De uwe zielich is, ghy doet het my bevinden.
Leonoor.   Mits ick u liefden meerder als ick u beminden.
Karel.        Ach waerdste Leonoor, ghy toont uw liefdens trouw.
Leonoor    Ick doe niet meerder als de plichte uwes vrouw.
                  (1010) Daer hoor ick volck      Karel Vaert wel.           Binnen.
                  En wel voorzichtich zijt.
                  Al ’toeval vande Werld stilt zelfs de zelfde tijd.
                  Ha trouwe Leonoor, wat heeft uw’ liefd’ vermoghen?
                  Dat ghy niet ziet ’tghevaer ’twelck u verschijnt voor ooghen.
                  In boere kleen u kleet, stelt alles aen een zy,
[fol. D2v]
                  (1015) ’tGheboeijdste herte kan de liefde stellen vry,
                  Wat kan de liefd’ niet doen? wat kan de liefd’ niet wercken?
                  Ghy kundt het flaeuste hert stoutmoedelick verstercken.
Binnen.
Hertoch Arnout.
                        Met voordacht heb ick Karel nu aen laten zegghen
                  (Om dit stuk met bedaerdheid wijslick te beleggen)
                  (1020) Dat hy vrywillich, zonder hem te tasten aen,
                  Gevangen na zijn kamer in mijn naem zoud’ gaen,
                  Waerom? dits mijn bedenck, want zo mijn Karel duldich is,
                  En doet ’tgeen ick gebied, ’tis teken hy onschuldich is.
                  Dan had hy my misdaen (het schuldige gemoed
                  (1025) Teelt zulcken vrees en angst en schrickinge des bloed)
                  Dat hy niet hebben zou hem willich’lik begeven,
                  In hecht’nis en gevaere van zijn Jonge leven.
                  Ten tweeden zo bedocht ick dat mijn vrou mijn zay,
                  Ick niet geloven zou verschoning of ghevlay
                  (1030) Van Karel, daerom zy moet zijn verschoning vreesen.
                  Maer zal ick van mijn vrou dan oock wantrouwich wezen?
                  Neen! ’t kan wel zijn dat sy hem qualick heeft verstaen,
                  All’ offering van dienst is niet om min ghedaen:
                  Waerover my verlanght Prudentio te spreken,
                  (1035) Of hy in Karels wesen gheen verbaestheids teken
                  Bemerckt heeft doen hy hem eerst en ten tweede sprack,
                  En offer niet een bloosken op zijn vel uyt brack
                  Als hy hem zeyden dat ick vande Hertoginne
                  Verstaen had ’tstout bestaen zijns godeloose minne.
                  (1040) Prudentio die komt.
Prudentio.
Aernout.      Wat hebt ghy uytgherecht?
                  ’K wil dat ghy my van woord tot woorde klaerlick zegt
                  Al wat u is ghemoet.
Prudenti.   ’K heb breed met hem ghesproken,
                  En hy heeft oock zijn hert met my gansch uyt gebroken.
Aernout.    Als ghy hem d’eerste mael aen zeyde dat hy zou
                  (1045) Na zijne Kamer gaen, en dat zijn Heere wou
                  Hy daer gevangen bleef, wat waren zijne woorden?
Prudenti.   Met groote gh’latenheid hy al mijn zeggen hoorden,
                  En zeyden dat zijn hert en wil ootmoedich boog,
                  Alleen niet ondr’ uw’ woord maer na ’tgewink uw’s oogh,
                  (1050) En dat hy niet en was zijn zelfs, maer uw’s genade,
                  Ja vond in hem een moed gantsch vry en onbelade,
                  My zeggend’ zo zijn Heer hem wezen had gegeven,
                  Zijn vryheyt niet alleen, maer nemen mocht zijn leven,
                  (Als zijns Heers eyghen) niet om eenige misdaet
                  (1055) Van ontrou, yets onheyls, ondienste of verraet.
                  En als ick hem doen zeyd ’tgheen hy van my verwachte,
[fol. D3r]
                  Aengaende d’Hertogin, hy onbekommert lachte,
                  Oft hem een fabel scheen, ja zonder dat ick zach,
                  Beveynstheid’t onder lachgen in zijn herte lach,
                  (1060) En zeyde onder al my dese zelfde reden,
                  Prudentio ick bid u gund my mijn gebeden,
                  ’tEerst is, ghy met mijn Heer om my zoo veele doet
                  Hy my gund dat ick zijn genaede val te voet,
                  Ten tweede, dat ick bid, zijn gh’nade wil geloven
                  (1065) Dat ick de Hertogins ghezeg zal staen te boven.
                  Zijn Karel is te eel, te vroom, te goed, te trou
                  Als dat hy zijn Heers bed met bloedschand vlecken zou.
                  ’K en kan’t zo cierelick in woorden niet verhaelen
                  Als’t Karel zeyde, die beval’ker is ter taelen,
                  (1070) G’lijck uw’ ghenade weet.
Aernout.                    Prudentio, terstont
                  Zult ghy na Karel gaen, en dat hy by my comt,
                  Gaet spoeydt u, ende voor al beleght het zo secrete,
                  Dat niemant in mijn Hof van deze doente weete.
Prudentio. Mijn Heer ick gae.
Aernout.    En laet hem gaen aen uwe zy,
                  (1075) En zonder dat ghy daer neemt ander dienaers by,
                  Zo maecktmen gheen gherucht.
Prudent.    Mijn Heer het zal gheschieden.
Aernout.    Zo dit verbreed waer onder de gemeene lieden.
                  Elck oordelden het zijn, en ’t snootste eerst voorbeeldt,
                  Waerom? vermits verdurventheid dat misbruyck teelt
                  (1080) In’t menschelick ghemoed. Voorzichticheid my leyden
                  Dat tooren reden niet van afterdencking scheyden.
                  Wat can bedaerdheid doen? zeer veel vermach de reen
                  Als zy in ons gemoed heersk’ress’ geblijft alleen.
                  De trotse mensch waendt vaeck door torens haest uytbreken
                  (1085) Ghenoecht te raepen, maer hy quelt zich zelfs int wreken,
                  In steurnis haet en nijd, meer als hy lust ghevoeld,
                  Hy waent, hy eet, maer werd gegeten die dus woeld.
                  De Hertoginne meent dat ick my laet verlayen,
                  Door Karels pluymstrijck’ry, en schoonspreeck-tongens vlayen:
                  (1090) Ick haet mond’speeling zeer, is’t meer als slaverny
                  Die rechtelick beziet de valsche Vleyery?
Hert-spieghel, Erato 6 boeck.
                  Een kleyn en bloot hert is’t die eeuwich gaet vermomme
                  Om winnen grooter eer alleen is haer waeromme.
                  Diogenes heet prinslick (zittend’ in zijn ton)
                  (1095) Zijn knechts knecht Alexander wijcken uyt de zon,
                  Dees grootste werelds Voocht, die moet zijn krijgslien smeken,
                  Noch sturf hy an Verghift, zijn moeder wiert doorsteken.
                  Sijn wijf en kindren me: maer die het veynsen snood
                  Wil afgebeeldt zien zie eerst op Augustus dood,
                  (1100) (In Tacitus) en na, de grootste, ja de Keyzer,
[fol. D3v]
                  Elck vaynst vol angst maer hy is zelfs de grootste Veyzer.
                  Ja vleyen durstmen niet die vleijens aert begrypt
                  Het veynsen zelfs de veynsert int laetst doodlik nijpt.
                  ’t Is Spiegel daer ick ’tlas,en zijn Eraet doet spreken,
                  (1105) Dies ick het houde als een spiegel, baeck en teken.
d’Hertoginne Casandra.
                  Is dit nu wraekx genoch dat Karel kamer houd?
                  Ha prins, ick heb uw ernst veel meerder wraeck vertrout,
                  ’t Schijnt dat ghy meer ontziet uw dienaer als uw vrouwe,
                  Ick zweer u Hertoch dat ick u zal doen berouwen
                  (1110) Ghy zo kleen acht de eer van die u hertlik eert:
                  Zo ghy flaeuwt inde wraeck mijn toorn en haet vermeert.
                  Ha dat ick Hertoch waer’k zou meerder manhaft toonen,
                  Gheen reden machtich waeren die fielt te verschoonen
                  Wat hebt ghy in uw zin?
Aernout,    Casandra houd u stil,
                  (1115) Ick zweer u dat ick zo met Karel hand’len wil
                  Dat ick voor God en u my zelven wel zal quyten.
Casandra   Waer nae vertoeft ghy dan? wat wilt ghy tijd verslyten?
                  Gheeft vonnis zijns misdaed, ende helpt hem aen een kant.
                  Waer is uw moedicheid? waer vlied nu uw verstant?
                  (1120) Waer is uw manne hert? waer is uw Prinsens moede?
                  ’tVerlanghen vande zaeck dat doet my vast vermoeden
                  Ghy in bedeestheid zijt, wech met uw lang beraed.
Aernout.    Casandra weet ghy niet dat haesticheid is quaet?
                  Als tooren overwelmt ’tverstant door dulle hetten.
Casandra   (1125) Wat hebt ghy meer te doen als het ghebruyck uws wetten?
Aernout.    De wetten mijnes lands zal ick niet over treen.
Casandra   Kan u bewegen niet mijn bitterlik geween?
Aernout.    Is my ’tong’lijc gheschiet geeft my de straffe over.
Casandra   Straft dan die heeft betracht te zijn uw eerens roover.
Aernout.    (1130) Ghy zegt hy niet ghenoot ’tgheen hy aen u verzochte.
Casandra   Straft hem om dat hy zulcx van uw Princesse dochte.
Aernout.    En wilt ghy dat ick om ’tghedacht zijn leven roof?
Casandra   Jae’k, zo ghij’t anders meent ick qualicke gheloof.
Aernout.    Wat dood dunckt u dan best ick hem zal moghen gheven?
Casandra   (1135) Hangt, rabract, of onthooft, vernielt dit booswichts leven.
Aernout.    Hy is noch niet verhoort na wyze onzes wet.
Casandra   Is dit dat u de wraek dus lange heeft belet?
Aernout.    Dat is’t, stelt u te vreeden, laet het daer by blyven.
                  ’K moet aen Graef Lood’wijk nu in haeste noodich schryven,
                  (1140) Laet my een wijl alleen.
Casandra   Ick gae en voorts verwacht
                  Dat deze fielt in haest ter dood zal zijn ghebracht.       Binnen.
Aernout.    De passy van een vrou is moey’lik om te temmen.
                  Dat ick door tooren zou heur wraecx-lust nu toe stemmen,
                  Onprinslik waer mijn doent.
[fol. D4r]
Prudentio.
                        Prudentio, Ghy daer?
                  (1145) En waer is Karel?     Prudent.  Heer, hy comt en volght my naer,
                  Ik liet hem inde zael.    Aernout.  Alleen?    Prud.  Hier comt hy zelven.
KAREL.
Karel.        Ha Prince datmen mocht het menschen hert bedelven,
                  Of dees uw’ slavens borst bedreggen tot de grond,
                  Ick weet genaed’ge Heer men zulcken herte vond.
                  (1150) Dat in ghetrouwe plicht all’ andren gaet te boven,
                  Doch g’lijck’t onmooglik is zo moetmen eeden g’loven.
                  Prudentio die heeft mu in uw naem gezeyd,
                  Dat mijn Princesse my, helaes, ten laste leyd’
                  Hoe ick onechtelik, getercht door wulpse tochte,
                  (1155) Heur onbeschaemdelik tot minne lust verzochte,
                  Betrachtend’ uwe bed, ’tbed mijns genaed’ghe Heer,
                  Om stillen vlesche lust, te schenden door oneer.
                  Ick zweer u Heer zo’k oyt gehad heb die gedachten,
                  Of dat de blinde God my immer zo verkrachten,
                  (1160) Ik plaets gaf hy in my zo dart’lik heeft gespeelt,
                  De hooge god mijn zielen zalicheid misdeelt,
                  En zo ick vayns ik bid god zijne macht bewyze,
                  Ik nimmer dus geknield van d’aerde op mach rijzen.
                  Wat grootere eede kan een christlik herte doen?
                  (1165) En hoewel uw’Genade anders mach vermoen,
                  Mits mijn vrou d’Hertogin zulkx u vast heeft geswooren,
                  Waer over dat mijn Prins wel schuwen mocht te hooren,
                  Dees zyne minste slaef, zo bid’ ik Heer ziet in
                  Of moog’likheid geeft plaets tot dees brodroncken min.
                  (1170) Van mijne kindse tijd, Neen, van mijn wieghs beginne,
                  Ghenoot ick dijn behoed, ja zedert dat mijn minne
                  Mijn leverden in ’t Hof hebt ghy genaed’ge Heer
                  Zorchvuldich opgequeeckt gelijck een wiechken teer,
                  En mijn uw’ narmens kreb verleent niet als behoeder
                  (1175) En zorghedragher, maer als vader en mijn moeder.
                  En na mijn kintsheids eynd, en jeucht begost zijn tijd,
                  U Excellency, Heer, my b’heerscher gheweest zijt,
                  Mijn voorbeeld, en mijn baeck, om deughdens grond te leeren,
                  Uw’ hooghheid was vernoecht, en wilden my vereeren,
                  (1180) Doch onverdiend geluk, uw Kamerling te zijn,
                  De naeste uws persoons, waer in ik hope mijn
                  Dienst-plicht ghequeten heb nae mijn gering vermogen,
                  Als b’hoort, doch laes’t was al uyt dijnen borst gezogen,
                  Want wat ik heb of ben ’tis uwe hoogheids plant,
                  (1185) ’t Is uwe grif, mijn prins, mijn Heer heeft my gemant:
                  De Hooghste glory die uw’ Karel kan genieten:
                  En nu beschuldicht ben (de tranen lacy vlieten,
                  Zo fellich uyt het hert als ik bedenk ’tonluck
[fol. D4v]
                  Dat ick (ach my) mijn hert wel uyt mijn boezem ruck)*
                  (1190) Ick in plaets van bedanck nu godeloos zou trachten
                  Uw’ eer, uw’ bed, mijn eer, my zelven te verkrachten,
                  En stellen in vergeet, ja rooijen uyt mijn zin
                  De weldaed door ’tgheterch van vleeslust gayle min,
                  En dat aen mijn Princes, de Phenix aller deughden,
                  (1195) Goed-dadich, mild, waer in Borgonie zich verheughden,
                  d’Uytmunster onzes eeuw in alles wat betaemt,
                  Uw’Vrouw, uw’ lief, uw’ al, in opperlof befaemt.
                  Waer deughde zelfs in huyst, en u lieft g’lijk heur ziele,
                  Voor wien ick na mijn plicht ootmoedelike kniele,
                  (1200) Voor wien ick niet ontzie te storten mijn herts bloed,
                  Voor wien ick yv’rich bid den Hemel wel behoed,
                  Voor wien ick lijf en ziel in waegschael zoude stellen,
                  Voor wien ick g’lijck Orphe zou dalen laeg ter helle,
                  Voor wien ick zoude doen ’tgeen geen mensch oyt bedocht,
                  (1205) Voor wien ick zoude doen al wat z’aen my verzocht
                  Vermits de plicht die ick u schuldich ben mijn leven,
                  Ja dat het doen’lik waer mijn ziele voor heur geven,
                  Om toonen dat in my een dankbaer herte leeft,
                  En dat my redens toom in’t minste niet begeeft.
                  (1210) Zou zulcken armen wurm, als ick, die Vrouwe terghen?
                  Zou ick baldadelik die vrouwe vlees-lust verghen?
                  Veel eerder ick dees tonge uyt zyn spreeck-plaets ruck
                  Eer Karel melden zou zo schandeleusen stuck.
Aernout.    Ha Karel ’tis mijn vrou, wat zou mijn vrou beweghen
                  (1215) Te zweeren uwe schuld? De reden stryden’t teghen
                  Ick gh’looven zoud’ de Hertoginne zulckx verziert,
                  Wat nut? Wat voordeel treckt sy dat sy toornich tiert
                  Op uw’ vermetelheidt?
Karel.        Let op d’omstandicheden
                  Op plaets, op tijd, en hoe, ’k vertrou de naekte reden
                  (1220) Mijn onschult tuyghen zal, me Vrou is steets verzeld,
                  ’K most immer mijn belay daer hebben nae ghestelt,
                  Om heymelik mijn lust heur dertelik te zeggen,
                  De minne kan zijn lust zo zeegbaer niet belegghen
                  Of yemand merkt de gril, ’K noyt my by huer en vond’
                  (1225) ’t Zy dat me Vrou Camilla ernstich om my zond’.
                  Ha Prince dat, helaes, de wanten kosten spreken
                  ’K weet die van mijn onschuld u gaven ’trechte teken.
                  Doch moog’lik dat me Vrou uyt d’ootmoed die sy zach
                  In mijn gezicht als ick voor heur gheknielet lach
                  (1230) Bespeurden dat het beeld mijns wil lach in mijn oogen,
                  G’lijck een wilvaerdicheid om heur nae mijn vermogen
                  Te dienen, en dat dat zo vierichlijcke blonck,
                  Als d’offerhand mijns plicht, en sij’t een minne vonck
                  Gheoordeelt heeft te zijn, hoe wel die veel verschelen,
[fol. E1r]
                  (1235) En dus d’ootmoedicheid mijn eer betracht te steelen,
                  Dies ick onschuldich ben, en heur onschuldich vin,
                  Want mijn ghezicht was plicht, en zy zacht aen voor minn’
Aernout.    ’t Ghebreeckt u aen gheen stof om ’tmisbruyck te verschonen.
Karel.        Gherechticheid die moet door redenen betoonen
                  (1240) Wats’ in heur borst gevoeld.
Aernout.    Uw reden zijn zo goed
                  Dat ik mijn eerste g’loof in twijffel stellen moet.
                  Staet op, en diendt my g’lijck ghy diende my te vooren,
                  Maer zeker zijt zo ik door tijds ondecking hoore
                  Ghy vaynst, en schuldich zijt, mijn tooren zo ontsteeck
                  (1245) Ick in de wreedste wijs my van uw’ valscheid wreek.
Karel.        Lang leeft genaed’ge Heer, en laet my deze voeten,
                  Eerbied’lik g’raken.                  Binnen.
Karel.        Hoe kan tijd de tijd verzoeten.
Prudent.    Vriend Karel ’t schijnt mijn hert van vreughde my ontspringt.
Karel.        Prudentio ziet wat my uyt ’tgezichte dringhdt.
Prudent.    (1250) De boden van gehoechte, hertens laeuwe traenen.
                  Voorzichtich deed ghy aen mijn Heer niet te vermaenen
                  ’t Gheen strecken mochte tot de Hertogins oneer.
Karel.        De tijd gelooft zal’t al wel brengen aen mijn Heer.                              Binnen
Feliciano.
                  Helaes Feliciaen’hoe naer is u den dach,
                  (1255) Waerom? om dat ick heden mijn zon niet en zach,
                  Om dat ick niet ghenoot het schijnsel heures sterren,
                  In wiens gheflicker ’t koor mijns zinnen zo verwerren,
                  Dat vaken als ick meen ’k Feliciano ben,
                  Zo dul,* zo raes, dat ick my zelven qualick ken.
                  (1260) ’t Schijnt dat ick maer een romp ben daer de ziel uytvluchten,
                  Een azemlooze kluys geledicht door ’t veel zuchten,
                  Waer ’t hert is uyt gerukt, waer ziel is uyt gherooft,
                  En quackeloos in beeldt, ja redenloos gelooft
                  Het hert en ziel heur tomb in Leonora maeckten,
                  (1265) Maer valsch, waerom? Vermits de liefde noyt en raeckten
                  Die vrouwens wreede hert, zo killich vriest heur borst,
                  Ja liefd’ uyt angst en vrees heur noyt gheraken dorst.
                  In all de wereld heeft de liefde ’t al vermoghen,
                  Maer niet in Leonoor, hoewel men in heur ooghen
                  (1270) De liefdens wapens ziet, waer op ik heb ghemaeckt
                  Reen rijck’lik dit ghedicht, en ’tvoorneem wel gheraeckt.
                  Had zy nu desen brief met dese dry Sonnetten,
                  Ten deele zoud ick noch mijn hert geruste zetten,
                  Op dat zy weten mach mijn reyne liefdens grond.
                  (1275) Ha, dat ik nu een vriend by toeval luckich vond,
                  Die deze brief mijn Vrouwe Leonoor mocht geven,
                  ’t Waer noch een onderstut in dit bedrukte leven
[fol. E1v]
                  Wien doch? my dunkt dat niemant daer toe beter dient,
                  Als Karel, hy is trou, goed-ronds, mijn oude vriendt,
                  (1280) En heb hem breed verhaelt de liefde die ik drage,
                  Ha wist ik waer hy waer ’k zoud hem vrymoedich vragen,
                  Of hy een vriendens stuk aen zijn vriend wou besteen.
                  O Hemel wel te pas comt hy hier dus aentreen.
Karel.
Feliciano   Vriend Karel welghemoet, dus ging ik van u spreken.
Karel.        (1285) Dats dat ghy om mijn denkt een zeer aendachtich teken,
                  Wat wast Feliciaen kan by my dienst gheschien?
                  Ghy zult my nae uw wenschen zeer wilvaerdich zien.
Feliciano   Gheen dienst naer groote eer ’k heb u onlangs verleden
                  Bekent wie dat ik lief, en g’lijk ghy plaets aen reden
                  (1290) Volkomen geven kunt zo weet ghy wat ellend
                  De passie van liefd in onze herten zend.
                  Ik kan u zeggen niet de quelling die’k gevoele,
                  Maer om de raserny ten deele te verkoelen,
                  Zo schreef ik dezen brief, maer weet gantsch geene raed
                  (1295) Door wien ik mynen brief behendich geven laet,
                  O Karel dat ghy woudt heur die in handen geven.
Karel.        Helacy ik en heb met Leonoor mijn leven
                  Geen vryheid zo gehad dat ik wel derven zou
                  Op gheen waerom als dit spraek eysken aen me vrou,
                  (1300) Ghy weet Princessen zijn zeer hooge in hun wapens,
                  En dat ik by heur ging, ik weet, daer zo veel gapens
                  Op my van elk zou zijn dat ik die opspraek schu.
Feliciano   Neen, niemant zal u zien want Leonoor is nu
                  Int laure bos, en daer en zalzy niet lang weezen,
                  (1305) Van daer komt zy gemeenlik in hun boecxkens lesen
                  En hooren na ’t gezang van onze Lorymin.
Karel.        Dats waer, t’is wel bedocht, ’tquam my ook inde zin,
                  En daer is zy alleen, te meerder ist gevaere.
Feliciano   ’t En is, ik kan van verr’de wegen wel bewaren,
                  (1310) En als ik yemand zie zo geef ik u een wenck.
Karel.        Wel nu geeft my de brief.
Feliciano   Doch Karel ik en denck
                  Niet dat zy antwoord op mijn brief zal willen zennen.
Karel.        Ik zal uyt heur gezicht het antwoord lichtlik kennen
                  Bemercken, ’tbloed meld vaek door de oogen ’thert.
                  (1315) Daer komt vrou Leonoor.
Leonoor.
Felician.     Ha klaeght heur doch mijn smert.
                  Ach Karel ’t schijnt mijn bloed verliest zijn levens laeute?
Karel.*       Feliciaen   houd moed, en valt niet hier in flaeute.
                  ’t Schijnt dat ik hoor ghespel.
Feliciano   Wel daerom komste hier Ach Karel.
Karel.        Sacht, weest stil en maeckt hier geen getier.    Felician.  Wel gaet,
[fol. E2r]
Karel.        (1320) Noch niet, laet ons het zingen en het spel eerst hooren,
                  Nu Leonora leest.
Daer wert ghezongen en ghespeelt.
Karel.        ’k Vrees ik heur zal verstooren,
                  Maer nu om uwe wil zal ik heur spreken aen.
Felician.     Ha Karel zeght heur dat ik swaerlik ben belaen.
Karel.        En dat ghy zijt een geck.
Felician.     Wat is mijn Vriends ghebieden?
Karel.        (1325) Dat ghy hout oog in ’t zeyl, en zie ghy een’ge lieden,
                  Terstont my winckt of fluyt.    Leonoor.  Ha Karel
Karel.        Hout u stil,
                  G’lijck of ik u waer vreemd en breeckt uw’ lieve wil:
                  Want als ghy zult verstaen hoe vreemd ik hier geraeke,
                  Ik weet dat ghy daer in zult hebben u vermaeke,
                  (1330) ’t Luk heeft my hier ghedient.
Leonoor,   ’k Verlang het te verstaen.
Karel.        Ghy weet de zotte grillen van Feliciaen,
                  Die bad my dat ik u dees brief zou willen dragen,
                  Wat dunckt u vande bood?
Leonora.   Gheen liever noyt een zagen
                  Dees ooghen, waerde lief? maer ’tschijnt my recht een droom,
                  (1335) Ghevanghen en weer vry?
Karel.        Dus ik van d’Hertoch koom.
Leonora.   Maer Karel zijt ghy’t oock? Hoe zijt ghy doch ontslaegen?
                  Hoe ist met uw welvaert? ’tgeen ik eerst b’hoor te vragen.
Karel.        Zeer wel mijn hert.
Leonora.    En vry? wat zeydt de Hertogin?
Karel.        Dat zalmen hooren lief. Heur ramp neemt nu begin,
                  (1340) Spreeckt zacht want daer is volk.
    Zy spreeken beyde binnens monts
en ’tgezang, en spel gaet voort.
Felician.     Hoe ernstich dat zy zijn om handelen mijn stuk,
                  Ha Karel ik mach nu wel roemen van geluk,
                  Wat of zy hem doch zeyd? Doch Karel zalt my zeggen.
                  ’t Secreet, ja al ’tsecreet die in heur herte leggen.
Karel.        (1345) Mijn Engel tot weerziens.
Leonoor,   Ik tavont u verwacht.
Karel.        Wat uur?
Leonora   Wat uur is best?
Karel.        Omtrent de middelnacht.
Leonora.   Zo ghy het lichte ziet beneden inde zale,
                  Dats teken dats mijn volk zijn slaepen altemale,
                  En als ghy ’t hondeken van boven keffen hoort,
                  (1350) Zo is de deure op.
[fol. E2v]
Karel.        Zalt zo zijn?    Leonoor   By mijn woord.
Karel.        Waert wel tot tavont, lief.
Leonora.   De tijd schijnt duysent Jaren.
Karel,       Ik wensch de uure, lief, al reed’ ghekomen ware,
                  Vaert wel mijn waerdste lief.
Leonora.   Mijn Engel-lief vaert wel.      Binnen.
Karel,       De uuren ik op deze ving’ren tellen zel.
Feliciano   (1355) Ha, Karel hoe zal ick dees weldaed weer vergelden?
Karel,       Om uwent wil ik my in dit gevaere stelden.
Feliciano   De vrienden inde nood de waerdste zijn.
Karel,       ’t Is waer.
                  Hout ghy de doent secreet.
Feliciano   Hoe vond ghy, Karel, haer?
Karel,       Ist weynich dat zy wou uw’ brief door my aenvaerden?
Feliciano   (1360) De g’luckichste ik acht my zelven op de aerde.
                  Wat docht u? Was zy door mijn schrijven yets beweeght?
Karel,       Hoe? Zou zy niet? ’tblijckt wel nu zy haer heeft beleeght
                  Te leezen ’tgeen ghy schrijft, de brieven veel vermogen.
Feliciano   Ghy hebt my in een groot verbond hier door ghetoghen.
Karel,       (1365) Feliciaen ick hebt zeer garene gedaen.
Feliciano   In al wat ghy gebied wil ’k u ten dienste staen.   Binnen.
Karel,       Vaek alsmer minst op denckt zo komter noch een open,
                  ’t Waer door Feliciaen al myne ernstich hopen,
                  Om spreken Leonoor, had vruchteloos gheweest,
                  (1370) Hy zelven stond ter wacht, op dat ick onbevreest
                  Mijn Engel spreken mocht, dus stuurt de tijd de tyden.
                  De oude spreucke zeyd na droefheid komt verblyden.                  Binnen.
Hertoch Aernout.
                        Wat isser al ghewoels in dit bedroefde leven?
                  Wat isser haet en nijd, die vinn’ghe wraek lust geven?
                  (1375) Wat isser al geraes? Wat isser al misval?
                  Wat isser in mijn Hof? Wat isser overal?
                  Wat isser al gevayns? Wat zijnder loose treken?
                  Wat isser grote wraek om kleyn misdaed te wreken?
                  Wat isser kinderspel? Wat isser mommery?
                  (1380) Wat isser al bedroch? Wat isser razerny?
                  De mensch heeft nimmer rust, de zinnen stadich rollen
                  In een verwaende gril dool-hovich dommich zollen,
                  En alsment wel bedenckt Diogenes zijn hut
                  De rechte middel was die al dit quaet beschut.
                  (1385) Wat schuylter in mijn Hof? Ha, Hemel, snode menschen,
                  Hun eyghen schuld betrachten (door het nikkers wenschen
                  Van hun verwoeste ziel) te nieteghen door schijn
                  Van een verdiende straf, en zelf straf waerdich zijn.
                  Straf waerdich (zeg ik) ja een dubb’le straffe waerdich,
[fol. E3r]
                  (1390) Mits zy in eygen zond zo gh’reed zijn als wraek-vaerdich.
                  Zom’die misbruycken groflick, ’t kennen van hun scheyd,
                  En om te heelen hunliens zonden, door beleyd
                  Van argh en listich stuur, hun zelfs zo zeer vergeten,
                  Ja wanen valsche straf hun misbruyck, door ’t niet-weten,
                  (1395) Ghenieticht blijft. helaes, ’t gheweten is zo heyl,
                  Dat gheen mensch’lik vernuft bevrijd is van grond payl,
                  ’K wil zeggen al ’tgeheym ’tgeen mensch’lik schijnt verborgen,
                  Maer deze valsche waen hun zelven doet verworghen,
                  Verwurghen door ’t gemoed ’twelck stedich raest en woeld,
                  (1400) Waerom? vermits die daer een ware rechter voeld,
                  ’tGemoed is veel te eel, ’tmoet al daer onder buyghen,
                  Vermits die godlik is, een onverwinb’re gheest,
                  Die stedich door ’t voorbeeld de mensch zijn fael voorleest,
                  En gans onrustich woeld zo lang het is beladen,
                  (1405) Om eens te zijn gereynicht door een vroed beraden:
                  Beraden, waer uyt spruyt een kennelike schuld,
                  Dus ondeckt all ’tmisbruyck na d’uure is vervult,
                  Door hemelslik bestuur, dies blijfter niet verholen,
                  Al watter loos’lik door bevaynstheid tijd gestolen,
                  (1410) Want vaecken men bespeurt en dik voor dees men zach
                  Hier is geen zond hoe kleen die niet komt aen den dach.
                        Ha Karel zo gy waent dat ghy door kunstich heelen
                  De waerheid meent heur ware hemels licht ’tontstelen,
                  Veel doold ghy die ’t betracht. ’k zie mijn Princesse treurt
                  (1415) Ja door de tooren schier heur hert en ziele scheurt,
                  Vermits ick niet en straf ’t geen heur van hem gemoeten,
                  Om door mijn wraeck de hel heurs quelling te verzoeten.
                  Aen Karel noyt ick zach dat hy door wulpzicheid,
                  Reukloosich yets bestond, noch blindlik was geleyd,
                  (1420) En zoud ick vinden nu ’t gheen nimmer was bevonden?
                  Doch stille watren zeydmen hebben diepe gronden.
                  Is Karel niet een mensch? Is hy niet vleesch en bloed?
                  Gelijck wy allen zijn? Is Karel meer behoed
                  Voor terchlusts heete tocht, om minne lust te smaken?
                  (1425) En wat natuurlik is begeerlik na te haken?
                  De boet van prikkel lust, als ander mannen zijn.
                  De minne-god die trock Jupijn wel in zijn lijn,
                  Ja Hercules hy deed zo Onphala beminnen,
                  Dat zijn manhafte hand zich voeght tot vrouw’lik spinnen.
                  (1430) Vergeten deze twee hun zelven door de graeght,
                  Waer ’t wonder dan zo Karel snoode minne draeght?
                  Ende hy (gelijck dees twee) zich zelven had vergeten?
                  En zich door ’t minne vier baldadich had vermeten?
                  Vergetend’ voort zijn Prins, zijn eere en zijn trou?
                  (1435) En trachten zijn geboel te maken van myn vrou?
                  Had yemand hy gelieft noch zoud ik ’t minder g’loven,
[fol. E3v]
                  Dat hy betrachte door zijn lust mijn eer te roven,
                  Maer wat ik onderzoek ende ondertasten laet
                  Ik vinde dat hy oyt onkuysheyt heeft ghehaet,
                  (1440) Nochtans zo gloof ik niet hy zonder liefd kan leven,
                  Maer niemant als hy zelfs kan reden daer van geven.
                  Of ik hem dreyghde dat ik hem woud geven straf?
                  Zijns misdaet met mijn vrou ten waer dat hy my gaf
                  Gansch onbevaynst bescheyd wie dat hy is ghenegen,
                  (1445) Wie dat hy lieft, en waer zijn liefde is ghelegen,
                  En zo hy’t niet verklaert ’k gh’loof hy geen liefde draeght
                  Maer dat Casandra hem alleen’lik heeft behaecht,
                  Doch noemt hy iemand my waer zyne liefd toe streckten,
                  Zo oord’lik lichtlik dat Casandra hem verwrekten,
                  (1450) Of dat hy heeft genoecht met eene die hy had
                  Of dat hy met mijn vrou de ander voort vergat.
Prudentio
Prudent.     Mijn Heer.
Aernout.    Roept Karel zonder toeven.
                  Voorzichticheyden in all’ toeval wel behoeven
                  Gheplaetst’ te wezen eer men yets int eynd besluyt,
                  (1455) ’K weet Karel niet bedencken zal wat dit beduyd
                  Ik hem zo haestich roep.
Karel.        Mijn Heer wats uw ghebieden?
Aernout.    Ghy Karel doet my rust en vreed gelijk ontvlieden,
                  Ha schalkert, loosert, vaynsert, looslik vol verraet,
                  Ghy hebt met pluymstrijkry, u goddeloose daed
                  (1460) Voor my verburghen, ’tgeen my nu de Hertoginne
                  Zo klaerlik blyken doet dat ik u schuldich vinne,
                  De wraek my zulken tooren in dees’ boesem geeft
                  Ik u niet waerdich acht ghy, Karel, langer leeft,
                  Ondanckbaren ’tis vreemd de aerd u niet inslokte.
Karel.        (1465) Ghenaed’ge Heere zo’t onluk my weer ontrockte
                  Het goed gevoelen dat mijn Heer van Karel nam,
                  En dat de valsche toorn in uwe hoocheyt quam
                  Indringen tegen reen, en u verdriet mijn vryheid,
                  Om u te g’noegen Heer off’r ik die op met blyheid,
                  (1470) Niet als een schuld’g dood maer gh’lijk een schuld’loos hert,
                  Dat eerder kruypt te graf eer myne Prins verwert
                  In dese raserny dus quellik soude woelen,
                  In mijne dood, mijn Heer, en kan ik niet gevoelen
                  Zo groote bitterheyd gelijk ’t mijn vreugd zal wezen,
                  (1475) Dat uyt mijn dood uw rust en vrede zy geresen.
                  Gheen grooter glory kan by Karel zijn verwerft,*
                  Als dat hy om uw wil onnooselike sterft,
                  Maer Prince voor mijn dood doet Karel doch die eere,
                  Dat hy doch mach verstaen van zijne Prins en Heere
                  (1480) Waer op doch is gegrond wraekghiericheyt dus wreed.
[fol. E4r]
Aernout.    ’tIs noodloos Karel dat ghy klaerder oorzaek weet,
                  Als uwe eygen doent, doch zeght my klaer en rechtlick,
                  Heb ghy noyt niemant hier gelieft om met heur echtlik
                  Verzaemt te zijn?
Karel.        Mijn Heer ooght op mijn kleene staet,
                  (1485) Of my bedachtzaemheid wel zulk ghedacht toe laet,
                  Om yewers myne liefd’ te mogen openbaren?
Aernout,   Zo zeght ghy dat uw zinnen noyt verlieft en waren,
                  Dan moog’lik is ’t mijn vrou daer ghij’t eerst hebt bestaen,
                  Maer Karel laet het slot uws hert nu open gaen,
                  (1490) En spreekt nu klaerlik uyt waer ghy hebt liefd ghedraghen,
                  Want noyt men jeuchdens tijd gans zonder liefde zaghen,
                  ’t Zy wie ’t zy, spreekt, en ’tzal my lief zijn en uw’ voordeel,
                  Want liefd ghy yemant buyten d’Hertogin ik oordeel
                  Dat ghy onschuldich zijt daer zy u meed belast.
Karel.        (1495) Genaed’ge Heer ik werd’ te schrick’lijk aengetast,
                  Doch Heer eer ik het meld wien ik lief in mijn herte,
                  Veel liever voech ik my ter doot en uw wraekx smerte.
Aernout.    Waerom? ’ten is geen oneer inde echt te treen.
                  Ik zweer u Karel zo ghy ’tmijn verzwijght dat heen
                  (1500) Uw levens draede breekt. Hier moet ik hem me dreygen.
                  Spreekt Karel.    Karel.   Heer, de liefde dwingt my tot het zwygen.
Aernout.    By d’Hemel ik u zweer.      Karel.  Mijn Prins en Heer bedaerd,
                  Zo ik heur noemde, Heer, uw Karel was onwaert
                  De grond die hy beknield, Heer wil het my niet vergen.
Aernout.    (1505) Ik zweer u, Karel, dat ik u zo lang zal tergen
                  Tot dat ghy my heur noemt, uw leven dat bestaet
                  Alleen daer in.
Karel.        Mijn Heer, heb ik gheen ander raed?
                  Zal dwang, om ’tleven door d’ondecking te behouden,
                  My spreken doen zo breek ik ’tgheen aen die vrouwe
                  (1510) Met eede heb bevest, en zes jaren geheelt.
Aernout.    Ik zeg u, Karel, dat uw spreken my verveelt,
                  Doch vreest ghy dat het heur ter oore mochte komen?
                  Neen, Karel, stilt uw vrees, wilt daerom gantsch niet schromen,
                  ’tGheen ghy my zeggen zult zal nimmer van my gaen.
Karel.        (1515) Ghenaed’ge Heere, mach uw Karel daer op staen?
                  Op’t Princelike woord?
Aernout.    Daer mooght ghy op vertrouwen,
                  By d’Hemel ik u zweer, u mijn beloft te* houwen,
                  Zegt my wien dat ghy lieft, want ghy stilt my daer door,
                  Al waert mijn suster.
Karel.        Wien?               Aernout.  mijn suster Leonoor,
                  (1520) Exempelik gezeyt, en in manier van zeggen.
Karel.        De name en my lief beyd’ op mijn tonghe legghen,
                  Maer ’t schijnt my eed die schut, dus t’spreken is beschroomt,
                  ’t Is noodlos ik die noem.           Aernout.   waerom?
[fol. E4v]
Karel.        Zy is ghenoemt.
Aernout.    Genoemt? Genoemt? en zonder ik heur name hoore?
Karel.        (1525) Mijn Heer zy is genoemt.
Aernout.    Mijn suster Leonore?
Karel.        ’t Is Leonora Heer, zy is mijn zielens beeld,
                  ’tIs Leonoor mijn Heer die in mijn herte speeldt,
                  ’tIs Leonora Prins.
Aernout.    Me vrouwe d’Hertoginne?
                  Ha Hemel, Karel hoe? wat stoutelik beginne
                  (1530) Van liefd is dit? Dan doch al hebt ghy heur bezind,
                  ’tIs vrucht’loos, want ik weet dat zy u niet bemind.
                  Wat hopeloos bestaen? Durft ghij’t heur openbaren?
Karel.        Ik deed mijn Heer.
Aernout.    Wanneer.
Karel.        Verleden nu zes Jaren.
Aernout.    Zes jaren? En bevondt ghy dat zy u weer-lieft.
Karel.        (1535) Genaed’ge Heer het heeft vrou Leonoor ghelieft,
                  My niet alleen heur lief, maer heure man te maken.
Aernout.    Neen, Karel, dat geloof en kan in my niet raken.
                  Wat teekens geeft ghy my dat dit warachtich is?
Karel.        De teeckenen, mijn Heer, zijn, t’mijns geluk, zo wis,
                  (1540) Dat meerder proeve kan de wereld ons niet geven.
Aernout.    Wat proeven zijnt?
Karel.        Mijn Heer, twee kind’ren die noch leven,
                  By my en heur gheteelt, ’t een is zes jaren oudt,
                  Het ander, mits ’tis jong, men noch ter minne houdt.
Aernout.    Waar is het oudst’?
Karel.        Mijn Heer in uwe hoogheyds Hove,
                  (1545) Grimaldus die ik brocht ghelijk een arm verschoven
                  Weeskint, en aen mijn Heer ootmoedelik verzocht
                  Hy onder uwe hoogheyt mocht zijn opghebrocht,
                  Dit ’s uwe Susters zoon, ’tgeen noyt en is gheweten.
Aernout.    Wel hoe is ’t moog’lijk dit gehouden is secrete?
Karel.        (1550) De liefde veel vermach?
Aernout.    Meer dan ik immer dacht.
                  En komt ghy vaek by heur?
Karel.        Mijn Heer, meest alle nacht.      Aernout. En waer doch?
Karel.        In heur hof.      Aernout. Hoe kan dat zijn verholen?
                  En ziet u niemant daer?
Karel.        Neen Heer, ik kom ghestolen
                  Als yder is in rust.      Aernout. wie past daer op de deur?
Karel.        (1555) Mijn Vrouwe opent die op ons bestemde uur.
                  En alst licht boven is dan geeft zy my een teken.
Aernout.    Waar meed?      Carel. Een hondeken.
Aernout.    Ha watte vreemde treken. En hoe?
Karel.        ’t Is zo dat als zy ’thondeken op heft
                  Van d’aerde in heur narm terstont het beestien keft,
[fol. F1r]
                  (1560) ’t Is daer toe afgerecht, zo gae’k in zonder schromen.
Aernout.    Van waer?
Karel.        Dan aft’ren moet ik door de boomgaert komen
                  Door ’t nieuw lauriere bosch, klim over de fonteyn,
                  Kruyp d’Olme planting door, en koom zo op de pleyn
                  Van’t after hof en vind de zydel poorte open.
Aernout,   (1565) En zijt ghy in zes jaeren nimmer overlopen?
Karel.        Zins wy tzaem zijn ghetrout en zijn wy noyt verspiet,
                  ’tSchijnt d’Hemel onze echt-by-een-komst niet verbied
                  Door eenich ongeluk.
Aernout.    Getrout? Maer noch niet echt’lik.
Karel.        Niet voor de wereld, Heer, maer wel voor Godt gerecht’lik,
                  (1570) Genaed’ge Heer ik bid ’k uw goedertieren aerdt,
                  Mach nu deelachtich zijn, mits ik ken my onwaerd
                  Te wesen dat den Hemel my dus hooch laet ryzen,
                  Voorzichticheid heeft willen in heur den bewysen
                  Het luk mijn sters geboort, die my broght tot dees haef,
                  (1575) En maekt uw susters man uw dienaer knaep en slaef,
                  Blijft met u wien ik was ende met heur die ik worde,
                  ’tWas liefde, Heer, die my tot dit voornemen porde,
                  Dus anderwerf ik bid, genaed’ge Vorst en Heer,
                  Heeft luk my hoog gestelt maekt my uw’ dienaer weer,
                  (1580) t’Is Leonora’s man die nu knield aen uw voeten.
Aernout.    Maer, Karel, zal ik al uw zeggen g’loven moeten?
                  ’K ghelooft niet voor ik ziet.
Karel.        Mijn Heer het zal geschien.
Aernout.    ’K wil zelven met u gaen, ik wil het zelve zien.
                  Wanneer is d’uur bestemt?
Karel.        Omtrent ter middernachte.
Aernout.    (1585) En zal mijn suster dan gelijk ghy zegt verwachten?
Karel.        Mijn Heer zy zal.
Aernout.    Tis wel, als ’tavond is de tijd
                  En die bequame stond die ghy verwachtend’ zijt,
                  Komt om my, ik gae meed’, en vind ik ’tgheen ghy zeyde,
                  Mijn liefde Karel zal dan nimmer van u scheyden.
                  (1590) Vertrekt laet my alleen en hout het al secreet,
                  Ik wil niet datter yemant van ons doente weet.     Karel binnen.
                      Ha vrouwen wat ’s uw passie als die d’overhand
                  In uw gemoeden heeft? ghy ziet aen geene schand,
                  Vermindering van staet, van eere noch vermogen,
                  (1595) Uw will steets wert geleyt door ’tkiesen uwes oogen,
                  Of als Natuure speelt op ’t kraghtichst’, ja de wet
                  Van reed’lik inzicht gans ghy aen de zyde zet,
                  En voed uw lusten na de zinnekens u leyden,
                  Zo dat zy van’t beraed en inzicht g’lijk’lik scheyden.
                  (1600) Ha wichten, wichten ik met reeden u zo naem,
                  Want oogt niet op uw eer, uw afkomst, noch uw faem,
[fol. F1v]
                  De Hertogin van Kleef moet met mijn dienaer trouwen,
                  Die in geboort en bloed geen evenaer kan houwen,
                  In ’t minst na heur verdienst. wat ist dat u verscheyd
                  (1605) Van reden? zegt wat ist? wat is’t dat u verleyd?
                  Wat porden Leonoor uws g’lijk kost niet gebreken?
                  Ha vrouwen ghy betoont, ghy geeft ons waere teken,
                  Dat d’echte niet bestaet na dien daer’t ons betaemt,
                  Maer alle huw’lik in den Hemel is geraemt.
                  (1610) Een yder moet zijn deel na ’shemel wil verwachten.
                  Onschik’lijk* waer’t zo wy yets anders ook betrachten,
                  ’t Geen moet zijn dat zal zijn, zo is ’t de beste reen
                  Dat wy zoo’t d’hemel schikt ons stellen in tevreen.
                  Niet wrev’lich maer gelaten ons daer in betoonen,
                  (1615) Dus is mijn Suster dan ten deele te verschoonen.
                  Wel Aernout ’t raedzaemst’ is te stellen geene rouw,
                  Maer duyden’t al ten best, slaen’t inde beste vouw,
                  Want Karel edel is zo in geboort als naeme.
                  Karel. Baldeus was zijn vader goed van faeme.
                  (1620) Want lof noch heden bralt in glorieus gedacht,
                  Van Karel kander ook niet minder zijn verwacht.
                  Zeer eedel in geslacht zijn moeder was geboren,
                  Een Juffrouw zeer geacht zo ik heb zeggen hooren,
                  Met waerheid van mijn oom, zo dat daer niet gebrekt
                  (1625) Als dat mijn susters staet tot hooger huw’lik strekt.
                  Doch Karel deughdzaem is, en tuchtich, vroom van leven,
                  Godzalich van gemoed, dus zomen reden geven
                  Volkomen redens eysch het huw’lik heeft zijn wet,
                  Want ik mijn susters staet tegen zijn deughde zet.
                  (1630) Is zy vernoegt ik laet my gaerne ook genoegen.
                  ’t Schijnt ’s Hemels voorzicht heeft dit doch zo willen voegen,
                  Ik erfgenaem zou zien mijns naeste bloed-verwant,
                  Waer over raedzaem vind ik ernstich hou de handt
                  Aen ’t huw’lik om de eer mijns zusters uyt te dragen.
                  (1635) ’K weet mijn gemeente zullen ’thuw’lik zeer beklagen,
                  Mits voor de hand zy zien aen wien mijn staet vervalt,
                  Nae ’t overlyden mijn, zo ik ’thanthaven zalt
                  Des onderzatens liefd tot Karel doen vermeren,
                  De staet die maekt de man de man die maekt de eere.
Grimaldus met knickers spelende.
Aernout.    (1640) Hoe nu Grimaldus zoekt ghy yet dat u gebreekt?
Grimald.    Een van mijn knickers Heer, of zy hier onder steekt?
Aernout.    Wel manneken zoekt, zoekt.
Grimald.    Ha ha ik hebt gevonnen,
                  Nu heb ik al mijn goed, een, twee, dry, al gewonnen.
Aernout.    Van wien Grimald?
Grimald.    Van Phlips, daer heb ik meed’ gespeelt,
(1645) Ik hebber noch al veel, al dees’ zijn my gedeelt.
[fol. F2r]
Aernout.    Grimaldus hoe veel zijnder? komt ik zalse tellen.
Grimald.    Neen Heer, ik wilse al gelijk hier op gaen stellen,
                  En spelen by my zelfs, Phlips is my veel te kloek.  Hy speelt.
Aernout    Waerom Grimald?
Grimald.    Heer, Phlipsken is al in de broeck,
                  (1650) Maer hy en heeft geen pluym, ziet Heer, die staen al vliende.
Aernout.    Wie gaf u dese pluym?
Grimald.    Een van mijn beste Vrienden.
Aernout.    Wie wast? Comt hier.
Grimald.    Ziet Heer, zijn die niet frap en schoon?
Aernout.    Wie gafse u? zegt my.
Grimald.    Neen Heer, ’tis my verboon.
Aernout.    Wie wast?
Grimald.    Ik moet niet Heer.
Aernout.    Wilt ghy’t voor my verduysteren?
                  (1655) Komt zegt het in mijn Oor.
Grimald.    Ik zalt u saft in luysteren.
                  Heer, Karel, gaf my die, ’tis zulken goeden man,
                  Al wat ik hebben wil ik van hem krijghen kan.
Aernout.    Gaet zet uw knickers op en speelt, onnoos’le wichte
                  Zeer qualik weet ghy hoe dat uw lukxsterrens lichten
                  (1660) Met heldre glans en kaer uytmuntende in schijn,
                  Dat ghy noch Hertoch van Borgonie wel mocht zijn.
                  ’K verlang zeer na de uur dat Karel my zal leyden
                  Om zien mijn Zusters doent daer hy my veel van zeyden.
                  Onrustich is mijn geest tot dat ik zeker weet
                  (1665) Of’t al warachtich is ’tgeen hy my heeft verbreed.                  Binnen.
Grimald.     Ik wed ik knik de eerst, ik wed ik zal niet missen.
                  Dat wil ik weer verdoen, dats buyten al mijn gissen.
                  Wel is den Hertoch wech? Hoe laet ? ’tis eetens tijd,
                  Grimaldus past dat ghy ook aen de taeffel zijt.
                  (1670) Daer hoor ik de musijk, de Hertoch is ghezeten.
                  Mijn hongerige maech zou ook wel graech wat eten.                  Binnen.

Continue

DERDE BEDRIIF.

Leonora slaapt met een hondeken op heur schoot, spreekt in haer droom.

                      Ha Karel, lief, mijn Hert, ha Karel alderwaerde,
                  Ha slot-heer mijnes ziel, en vreughde deses aerde.
Zy ontwaekt.
                  Verheughelike droom, het scheen ik Karel zach,
                  (1675) En gh’lijk hy in mijn hert ook op mijn tonge lach.
De klok slaet.
                  Daer slaet de klok, ’tis twaelef, d’uur begint te naken
                  Om by die waerde man gheluckelik te raken.
                  De leus die ik hem gaf up zal vergheten niet,
[fol. F2v]
                  Dats als hy’tlichte boven in mijn venster ziet,
                  (1680) En Amoreusken keft. Mijn beestien ghy moet keffen,
                  En uw onnoosle galmte op het luytst op heffen,
                  Keft Amoreusken, keft, uw keeltjen klincken laet,
                  Vermits mijn waerde Karel uw gekef verstaet.             Binnen.
Aernout, Karel.
Aernout.    Maer Karel hebt ghy alle nachten dus gewoeld?
Karel.        (1685) Mijn Heer de liefdens ernst geen klautering gevoeld,
                  De hoope is zo zoet om g’nieten liefdens vruchten
                  Dat ik het zwaertst’ verdriet int minste noyt bezuchten.*
Aernout.    Wel immer zijn wy hier nu voor dees tijd genaekt.
Karel.        Op dat uw dienaer by zijn Leonoor geraekt.
Aernout.    (1690) Waer is nu ’t licht gy zeyd’.
Karel.        Mijn Heer wy zullent vinden,
                  Rust uwe hoogheyd, Heer, hier onder deze linden,
                  En still’kens zal ik gaen om zien of’t licht verschijnt.
Aernout.    Hier ik vertoeven zal, maer zo ghy niet en vijnd,
                  Wat raed?
Karel.        Neen Leonoor in alles is voorzichtich,
                  (1695) De liefde maekt ons wijs, de doente is te wichtich,
                  ’K weet zy niet missen zal in’t geen zy heeft belooft.
Aernout.    In waegschael staet hy die door twijffel niet gelooft.
Karel.        Ghelooft niet voor ghy’tziet, Ik gae.
Aernout.    Wel gaet, ik wachte
                  In dóndoorzichtb’re tent des naere duystere nachte.
                  (1700) Daer slaet de Klok.
Karel.        ’tis twaelf, ’tis nu de rechte uur.
Aernout.    Ha nacht wat werkt ghy vreemd’ en onbedachte kuur.
Karel.        Mijn Heer ik zie het licht.
Aernout.    Waer Karel?    Karel.  Heer daer boven,
                  ’tGordijn heeft zy terstont vant venster eerst geschoven.
Aernout.    ’tIs nu eerst midder nacht k heb twaelf nu getelt.
Karel.        (1705) Heur zorge met de klok zijn beyd op een gestelt.
Aernout.    Noch hoor ik niet ’tgekef vant hondtien als ghy zeyden.
Karel.        Dat nadert Heer, geen spraek, wilt maer een weynich beyden.
                  Dat keffertien zal haest zijn bootschap bassen uyt.
De Musijk speelt en zingt.

d’Hertoch en Karel spreken zonder datment hoort.
Aernout.    Wat speelen hoor ik daer? Wat is dat spels beduyt?
Karel.        (1710) ’tZijn Edel luyden van ’t Hof mijns genaed’ge Heere,
                  Die uyt beleeftheids lusts mijn Leonoor vereeren.
Aernout.    My dunkt ik hoor gekef, het spelen ons belet.
Karel.        Maer Heer zo’t u g’lieft u een weynich nader zet
                  Op datmen zeker is dat wy het keffen hoorden.
Aernout.    (1715) Ik hoort.
Karel.        Zo doe ik meed’, en ’tschynen liefdens woorden,
[fol. F3r]
                  Gelijk of Leonoor heur Karel leuze geeft.
Aernout.    Ja watten argen list de rechte liefde heeft.
Karel.        Hola mijn, Heer, het licht moet uyt, het zoude snappen,
                  En mooglik al ons doente sprakeloos beklappen.
Aernout.    (1720) Wel doet, het licht niet uyt, hoe keeren wy dan weer?
Karel.        Niet uyt, mijn Heer, ik geef het schuyfken maer en keer.
Aernout.    Hoe dat? ey laet my zien.
Karel.        Ziet Heer nu isser licht,
                  En nu is’t licht ter vaert weer ganschlik uyt ghezicht.
Aernout.    Wat werter al verziert.
Karel.        ’t Is tijd ik van u scheyde
                  (1725) Want d’Hertoginne zou te lang na my verbeyden.
Aernout.    Is nu de deure op? wijst my waer dat die staet.
Karel.        Volght my, mijn Heer, op dat uw g’naed’ niet misse gaet,
                  Ziet, open is de deur. Nu gae ik na mijn waerde.
Aernout.    En ik vertoef.
Karel.        Ik gae.    Aernout.  Maekt haest. Maer is op d’aerde
                  (1730) Behendiger beleyd? noch hoor ik het ghespel,
                  ’t Is best ik midler tijd my op dees trappen stel,
                  Tot Karel weder comt, wie zoud doch kunnen weten
                  Dat d’Hertoch Aernout op de trappen heeft gezeten?
D’Hertoch gaet binnen en de Musijk duurd een lange poos.
Karel.        Mijn Heer wat zegt ghy nu?
Aernout.    Nu ik’t gheloven moet.
Karel.        (1735) Nu ziet uw g’naede wat getrouwe liefde doet.
Aernout.    Den Hemel geeft u luk, en zy u beyden hoeder.
Karel.        Mijn Heer?
Aernout.    Neen Karel, neen maer noemd my uwe Broeder.
                  Komt stelt uw instrument op dat wy g’raken wech.
Karel.        Wel, Heer, bevint ghy niet waerachtich mijn gezeg?
Aernout.    (1740) Waerachtich, geeft wat licht.
Karel.        Neen, Heer, Ik weet de wegen.
Aernout.    ’tIs wel geloof’lik want het is uw daeg’lix plegen.             Binnen.

Feliciano.
                  Ha war’ge ziekt wat koorts steeds door mijn leden trilt?
                  Zo dat de razing van ’sherts polse nimmer stilt,
                  De hetten stycht int top en doet de zinnen razen.
                  (1745) En lijkwel zeydmen dat mins grillen vijsevasen
                  En zotte tochten zijn en liefde lichtlik* vlucht
                  Uyt ’t hert des lievers hoe hertbrekende hy zucht,
                  Zo inzicht slechtlik treft het quackeloos beginsel,
                  En wroetelt lichtlik uyt de liefdens zwachtels winzel,
[fol. F3v]
                  (1750) Maer mijn hert blijft geboeyd, bestrikt in liefds geweld,
                  Hoe zeer de kracht mijns ziels my tegens liefde stelt.
                  Ha rusteloose hert, slaef van mijn oogs verkiezen,
                  Ha onbedochte oogen die’t hert doen verliezen,
                  Ha slechte kintse hert die openinge gaf
                  (1755) Tot’t innesluypen van de voor-bood uwes graf.
                  Hoe lilt de tong van angst om t’uyten herts gevoelen,
                  Hoe meent Feliciaen ’sherts branden te verkoelen,
                  Door reden? verr’van daer, want had de liefde re’en
                  Meent ghy men vinden zou goe lievers? laes niet een:
                  (1760) ’tVerkiezen is een tocht ver’ buyten redens spooren,
                  Dat vaek zy zelfs niet weet waer door zy heeft verkooren,
                  Een herts beweeging noemt zij’t, slechts om heur verschoon,
                  Want zelven stelt zij’t vuylst in plaets van ’tschoonst’ te toon.
                  ’tGhezicht al waer’t gansch blind dat noemt zy lichte starren,
                  (1765) De lippen van Isoop doen kiezinghe verwarren
                  In woelende nae-haking, g’lijk of daer op bloos
                  De cierelikste kleur van d’alder eerste roos.
                  De stamelende tong die noemt zy lodder-lispen,
                  ’tScheel ziet verkiezing niet, noch kan’t (laes) niet berispen,
                  (1770) ’t is al schoon wat zy kiest. ja ’tzwerte grove haer,
                  Acht zy ghelijk oft goude dradens glinst’ring waer.
                  Al waer de spraek belemmert, ja by na gansch stomme,
                  Al waer’t geliefde mank, gebochgelt, dwars en kromme,
                  Al reuk heur azem gayl, al waer zy vol gepruyl,
                  (1775) Al waer zy morsich, voddich, kladdebellich vuyl,
                  ’t Is schoon. Wat passi is’t? Wat grillen ons verleyden?
                  Als wy het schoon en ’t vuyl niet kunnen onderscheyden.
                  Doch die berisp in mijn verkies en plaetste niet,
                  Want in vrou Leonoor is’t al schoon watmen ziet.
                  (1780) ’t Is al schoon wat in dees princes den Hemel teelden,
                  Waer door zy hert en ziel Feliciaen ontsteelden.
                  Maer, lacy, onder ’tschoon dat in me vrou bestaet,
                  Dringt wreedheid in die gans my hoope vruchtloos laet.
                  Mijn spreken zy beboert, belacht mijn droeflik weenen,
                  (1785) Zo dat zy niet een ja mijn beden wil verleenen.
SONNET
                  Ay speelt zo op mijn tong dat door het stedich plegen,
                      Het spreek lit is verwent, en d’azem geeft geen g’luyt,
                      Als een verhette galmt die niet als, ay, ay, uyt,
                      Dewijl de oogens tocht uyt vlieten ’shertens regen,
                  (1790) En bloede tranens pars de zuchten dringen tegen,
                      De ay, de arme ay, zo knellich dan besluijt,
                      Dat, lacy, d’eene ay zo tegen d’ander stuyt,
                  Dat al de ayens zwaert de ziele overwegen.
                      Is dit Nymph uw vermaek? raept ghy hier in uw vreughd?
                      (1795) Gheen glory is’t Princes zijn minder te verwinnen.
[fol. F4r]
                  Ik leg mijn wapens neer, ik geef u graeg mijn jeughd,
                      Of zwoort ghy Leonora niemant te beminnen?
                  En daerom nimmer hebt dat lieve woord geleert,
                  Dus qualik uyten kunt het woortien, ay, verkeert.

                  (1800) Waer hebt ghy liefd gestelt? zoud Lodewijk wel wezen
                  Dat tegen Feliciaen dees wreedheyd is geresen?
                  En vaynst na vrouwen aert, die nimmer spreken uyt
                  Het heymelik gedacht dat in hun boesem sluyt
                  Wat raed, Feliciaen, om dit geheym te weten?
                  (1805) Ik weet, wat raed? heur biecht-vaer is geheten,
                  Heer Adolf, minne-broeder, die zy veel vertrout,
                  Dat ik in munnikx cledr’en my zo veel verstout,
                  En geef my uyt voor hem, aenneem een valsche baerde,
                  Ghelijk Adolf, ’tmocht zijn zy my’tsecreet verklaerde
                  (1810) Of zy de Grave lieft, zo zoud ik zeker zijn
                  Wat d’oorzaek is dat zy my doet dees hell’ge pijn.
                  ’tIs welbedacht, int ’werk zal ik het vaerdich stellen
                  Om eens bevrijdt te zijn van dese nare quellen.
                  Het kort beraed is goed, zo quis ik geene tijd:
                  (1815) Nu zal ik weten of ghy Leonora zijt,
                  Bevaynst en of ghy lieft die ik weet u beminden.
                  Die onderzoekt met vlijt kan heel geheyms uyt vinden.     Binnen.
Hertoch Aernout.
                      Nu ben ik zeker van al ’tgeen my Karel zeyden,
                  En ook waerachtich d’uur die zy hem had bescheyden,
                  (1820) ’tSchijnt d’Hemel uwe wil te zijn het zo gheschiet,
                  En tegen uwe wil vermogen menschen niet.
                  Dijn heylge raeds besluyt behoort ons lief te wesen,
                  Dit heuw’lik (opper-al) uyt uw beschik geresen,
                  Is Aernout lief en waerd, gundt dat dees lieve twee
                  (1825) Lukzalich leven, geeft hun voorspoet, heyl, en vree,
                  Nu dat de lichaems ’tzaem dus echt’lik zijn vermengelt,
                  Heer, hunliens herten ook door uwe machte strengelt,
                  En maekt de willen een (alwetend’ hooge Heer.)
                  Dat haer verzaming strekt tot uwe lof en eer:
                  (1830) Prudentie wat nieus?
Prudentio.
Prudent.     Mijn Heer hier is gekomen
                  Een Poste vande Graef, ’k heb van hem aengenomen
                  Om uw, genaed’ge Heer, zijn komst’ te dienen an.
Aernout.    Zegt dat hy by my komt. ach dat my dese man
                  Niet onlukx brengt ik vreest.
Bode.
Bode.        Genaed’ge Prins en Heere,
                  (1835) Ik breng u tyding van uw leger.
Aernout.    Waer is’t?    Bode.  Niet veere,
[fol. F4v]
                  Graef Lodewijk marcheert, en op zijn hooft gestelt
                  Triumphe kransen als verwinner in het veld.
                  De Koning is gevlucht, de Fransen zijn geslagen,
                  Zijn hooge moed nu krimpt die hy trots heeft gedragen.
                  (1840) Graef Lodewijk die komt in alles victorieus,
                  Mijn tong niet machtich is om zeggen hoe genereus,
                  Manhaftich en kloekmoedich hy hem heeft gequeten,
                  De Fransen heeft hy uyt Bourgonien gans gesmeten,
                  ’t Swaert heeft het al vernielt, hy hiel de overhand,
                  (1845) Uw vyant zwichten most, bevryt is al uw land,
                  Dit is de blyde maar die ik u kom verkonden.
Aernout.    Ha hemel immer is in uwe macht bevonden
                  Dat ghy de herten stuurt, kracht, moed, en kloekheid geeft,
                  Om wederstaen het spits van dien die dullich sneeft,
                  (1850) En worstelt tegen reen. Borgoniens lof mach trachten
                  Te blyven gelauriert in eeuwige gedachten.
                  Ghy Bode welkom zijt.    Bode  Geluckich ik my docht
                  Te wesen dat ik, Heer, u deze tyding brocht.
Aernout.    Prudentio?     Prudent.  Mijn Heer.
Aernout.    Gheeft hem twee hondert Kroonen.
Bode.        (1855) Ik dank uw hoogheyt zeer.
Aernout.    Ghenoech dankx ik niet toonen
                  Kan aen den Hemel voor zijns g’nadelik betuych,
                  Dies ik ootmoedlik, Heer, mijn herte t’uwaerts buych,
                  Met knechtelijcke dank en dankbaerlijcke kniele
                  Voor uw al-schikker-Heer vermits uw straffen vielen
                  (1860) Op’s Konings yd’le wraek, en Aernout ghy behoed
                  Zijn land en d’onderzaten in hun goed en bloed.
                  Verbreed zy uwe lof.
Casandra.
Casandra   Wel Hertoch in gebeeden?
Aernout.    Casandra steurt my niet, tis plicht, ’tis schuld, tis reeden.
                  Ik knechtelike kniel en buyghzaem val ter aerd,
                  (1865) Mits d’hoogen Hemel heeft Borgonie dus bewaerd.
Casandra   ’tIs reden dat ghy bid den Hemel wil vergeven
                  Ghy die strafwaerdich is onrechtlik gunt het leven,
                  Wat zalt met Karel zijn? Wat hebt ghy in uw zin?
Aernout.    Casandra my verdriet ik u wraekgierich vin,
                  (1870) Bezadicht, hout uw rust, laet my met hem gewerden.
Casandra   In plaetse dat ghy zoud meer tegens hem verherden
                  Zo flauwt uw toorn en wraek.    Aernout.  Casandra dat ghy wist
                  Zo vele als ik weet uw tooren waer geslist,
                  Ik zeg u Karel is zo boos niet van gemoede
                  (1875) Als ghy hem waent te zijn.
Casandra   Den Hemel my behoede
                  Ik eenich goed of deughd van hem verwachten zou,
                  Die god-vergeten droch en fielt.
[fol. G1r]
Aernout.    Gy zijt een Vrou,
                  En laet u passi gaen veer boven alle reden.
Casandra   Gy ontziet Karel meer als alle mijn ghebeden,
                  (1880) Is, Hertoch, dit de plicht die gy my schuldich zijt?
                  Is dit de liefde die gy aen uw Vrou wilt toonen?
                  Is dit de weerliefd daer gy mijn liefd meed’wilt loonen?
                  Fy Hertoch, fy u, fy uw doent is onverdraeghlik.
Aernout.    Om dat ik niet en doe het geen u waer behaeghlik?
                  (1885) Men doet niet al men mach, men doet het geen behoort.
Casandra   Helaes, dat uyt uw mond zou komen zulcken woord!
Aernout.    Hoe zulcken woord?    Casandra  Ja woord.
Aernout.    Casandra houdt uw ruste,
                  Ik zeg u dat ik niet wil doen na uwe luste,
                  Ik zeg u Karel is de man niet die gy meent.
Casandra  (1890) Ik zweer ’twaer dat den Hemel* my geduld verleent,
                  ’Kmisdeed my zelven, wat? wilt gy voor Karel spreken?
Aernout.    Casandra ’tvry gelooft, ’kheb zulken waren teken
                  En blijck, waer door ik weet mijn oordeel niet en faelt,
                  En vast’lik g’loof dat Karel niet en heeft getaelt
                  (1895) Na u uyt vleesche lust, zijn Liefde elders trachte.
Casandra   En waer?
Aernout.    Waer? Moog’lik na mijn eygen bloed-geslachte.
Casandra   En dit gelooft gy?    Aernout.  Jae’k
Casandra   Waerom?    Aernout.  Omdat ik’t weet.
Casandra   Wel dits wat nieus, van waer komt u doch dit bescheed?
Aernout.    Van hem, en die hem liefdt.
Casandra   Wel wien mach dit doch wesen?
                  (1900) Docht ’tzy wie’t zy, zy heeft heur g’luck zeer hoogh geresen
                  Die zulken fielt bemind, gy koppelt het wel voort.
Aernout.    Gy breekt beleeftheids Wet, Casandra gy behoort
                  G’lijk een Princes betaemt, die woorden te verzwijgen.
Casandra   Gy doet mijn bloed in toorens hooghste hetten stijgen,
                  (1905) Veroorzaekt dat ik noch mijn zelfs aentast int laest.
Aernout.    Hoe nu? Uw reen zijn t’ zoeck, vermetelik gy raest,
                  Ik zeg u dat die vrou die Karel voor God trouden
                  Die mach in staet en bloed met u wel mate houden.
Casandra   Hy trouden?    Aernout.  Trouden.
Casandra  Trouden daer men niet van weet?
Aernout.    (1910) Een Kercke-dienaer trouden heur en hielt secreet.
Casandra   Met wien? Ik bid u zegt om mijn verlang te stillen.
Aernout.    Met eene dat gy niet gelooven en zult willen,
                  En ’tis zes Jaer verleen.     Casandra  ’t Is wonder wat ik hoor?
                  Maer wie is doch zijn vrouw?     Aernout.   Mijn zuster Leonoor.
Casandra   (1915) Uw suster Leonoor, de Hertogin van Kleef?
                  Wel Hertoch meent gy dat ik dit geloove geef?
Aernout.    Geloof of geen geloof, het is nochtans de waerheid.
Casandra   En waer uyt blijkt u dat? waer vindt gy waerheids claerheid?
[fol. G1v]
Aernout.    Vermits hy heur beslaept, g’lijk heur getroude man.
Casandra   (1920) ’K verwonder hoe den Hertoch dit geloven kan.
Aernout.    Om dat ik’t zelven zach.
Casandra   Hoe zach?    Aernout.  Na hij’t my zeyden,
                  Heb ik den zelven nacht door Karel my doen leyden
                  Ter plaetse daer mijn suster hem doen had verwacht.
Casandra   Wat uure wast?
Aernout.    Wat uur? Omtrent de middel nacht.
Casandra  (1925) Hoe wist hy dat hy mochte vrijelijk intreden.
Aernout.    Het eerste teecken was dat ’tlicht was van beneden,
                  Het tweede wast ’tgekef eens hontien dat zy heeft
                  Gheleert daer toe, waer door zy hem de leuze geeft,
                  Is dit niet blijkx genoech om twijffel te verhindren?
                  (1930) Noch isser meer blijk.    Casandra  Wat?
Aernout.    Sy hebben t’zaem twee kind’ren,
                  t’Een is zes jaren oud, en ’tander is besteed
                  Ter min. op dat ghy voort nu ald’ondecking weet,
                  Het ouds is in mijn hof, Grimaldus, die wy dochten
                  Een wees-kind was, en g’lijk een vondeling opbrochten.
                  (1935) Denkt nu, Casandra, of ik wel geloven mach,
                  Mijn vrou in Karel noyt de wulpse luste zach.
Casandra   Heeft hy zo stout geweest int geen ghy my nu zeyde,
                  En waerom zou hy ook u vrouwe niet verleyden?
                  t’Is beyde even groot, meer oorzaek gheeft u dat
                  (1940) Om wraek aen hem te zien als ghy te voren had.
                  Maer Karel heeft uw hert, uw suster noch uw vrouwe,
                  Die mogen in uw hert geen liefdens plaetse houwen.
                  Wech met die schelmse boef, vaert in uw wreken voort.
Aernout.    Casandra ’k wil niet dat ghy nu voortaen een woord
                  (1945) In zijn oneere spreekt, spreekt van hem als mijn broeder.
Casandra   Ghy zijt in Karels boosheyd d’eenigste op-voeder.
Aernout.    O neen, maer d’echte staet wil ik zy uytgevoert
                  Nu opentlik met pracht.
Casandra   O hoe mijn hert beroert,
                  Te hooren deze gril. wel hoe zult ghy dan maken,
                  (1950) Met Grave Lodewik? ghy kunt doch met missaken
                  Het geen ghy hebt belooft, ik hoor hy heeft het veld
                  Behouden, en om heur in d’oorloch zich gestelt,
                  En zal dit zijn zijn loons ’tzijn zeker weynich reden,
Aernout.    Casandra al het geen dat ik uw deelden mede,
                  (1955) Zo vande Graef als dat mijn suster is getrout,
                  Belast ik u ghy wel secreetlik by u houdt,
                  Bekommert u gansch niet met Lod’wijk noch hun beyden,
                  Of by dees hand, ik zweert, wy zullen qualik scheyden.
                  En eer ik meerder zeg is’t beter ik vertrek,
                  (1960) Door dat ik tooren tot de haesticheid verwrek.
Binnen.

[fol. G2r]
Casandra.
Casandra   Is Leonora vrou van Karel? ’tschijnen dromen,
                  So ben ik hoop’loos om tot wraek te kunnen komen,
                  ’tZy door mijn kloek beleyd, het vaynsen is my best,
                  En g’lijkwel voel ik dat mijn toorn de wraek aenhest,
                  (1965) En qualik heelen kan het geen ik hier gevoele.
                  Ha, hoe mijn herte raest! hoe dat mijn zinnen woelen!
                  Ik zal’t op hem en heur, en aen hun bind bestaen,
                  Tot dat ik in mijn wraek volkomen ben voldaen.         Binnen.
Feliciaen in een monnikx kap.
Feliciaen     Wie zoud in deese kap Feliciano kennen?
                  (1970) In ’t minste kan ik van mijn goede faem niet schennen.
                  Ha, liefd wat kunt ghy doen, maer zo ghy zelfs Jupijn
                  Verkeerden in een zwaen, Ja hy een koe wou zijn,
                  En al de Goden kost in beesten doen verand’ren,
                  Wel waerom vrees ik dan in deese Kap te hand’len
                  (1975) Met vrouwe Leonoor? Zo zy voorzeker houdt.
                  Ik broeder Adolf ben aen wien zy heur vertrout.
                  Ik gae na ’tHof.
Camilla.
Camilla     Wien daer?    Feliciaen  ’tIs vriend, ’tis vriend, doet open.
                  De moedicheid die doet gheloven dat mijn hope
                  Niet vruchteloos zal zijn. Deo gratias.     Camilla.   Mijn Heer
                  (1980) Wats uw belieft?    Feliciano  Is ook mijn vrouwe zeer
                  Verselschapt?     Camilla. Neen.
Feliciaen    Zegt haer ik heur ghenaed moet spreken.
Camilla      Kan Pater my ook geven eenich ander teken?
                  Op dat zy weet wie’t is.
Feliciaen   Zegt ik heur biecht-vaer ben.
Camilla     Ha, Pater Adolf ghy?    Fel.  Ik bent    Cam. Mijn Heer ’k nu ken,
                  (1985) Een weynich toeft, ik zalt mijn vrouwe aen gaen zeggen.
Feliciaen     Maer mijn gedachten niet die hier verburghen leggen.
                  ’tIs nu tijd dat ik al ’tverstant gansch wercken laet,
                  En zet mijn weesen na een geestelike staet.
                  Veel vaynzing schuylter onder deese graeuwe Kleeren.
                  (1990) Doch liefde zal my nu het vaynsen zelfs wel leeren.
Leonoora.
Leonoor    Heer Adolf welkom is, wat lukx-ster schijnter heen
                  Ghy my bezoeckt? wats dit? en komt mijn Heer alleen?
Feliciaen   Mijn mede broeder moest in ’t Hof na yets verwachten,
                  De tijd verdroot my, en vermits in mijn gedachten
                  (1995) Me vrouwe stedich staet g’lijk ook in mijn gebeen,
                  Zo kost ik laeten niet eens na uw Hof te treen,
                  Waer ik ben aengenaem,
Leonoor    Zo is uw reverensy.
[fol. G2v]
Feliciano   Deo gratias, hoe ist doch met uw Excellency?
Leonora   Zeer wel, God lof, gezond, ik hoop mijn Heer is wel.
Felician    (2000) Deo gratias.
Leonoor    Als ik was laest in uwe cel.
                  Zo was mijn Heer, noch zwak.
Felician.     God komt ons zo bezoeken,
                  Op dat wy ons gebeden meer en meer verkloeken,
                  En dankbaer buygen voor zijn hooge majesteyt,
                  Want inde mensch, helaes, verdurven Adam leyd,
                  (2005) Die geen weldaden acht voor dat die zijn verlooren,
                  Dus zo bezoekt de Heer dien wien hy heeft verkooren,
                  Waer door my dan verstaen na zuyv’ring van ’tgemoed,
                  T’Geen Paulus zeydt, de goeden strekt het al tot goed.
Leonora.    ’tIs, Heer, zeer wel ghezeyd.
Feliciano* Maer zegt my doch, me vrouwe,
                  (2010) Zult ghy u noch dus lang in weed’wes state houwen?
                  Hoe gaet het zegt my doch? wat? isser niet op hand?
Leonoor,   Neen Pater, want ik vind my wel in dese stant,
                  Gherust, en wel genoecht.
Feliciano   Die inde wereld leven
                  En kunnen nochtans hun daer toe niet wel begheven,
                  (2015) Aenlok’lik is het vleesch, maer g’lijk ghy deugdzaem zijt,
                  Zo hoope ik dat ghy u morg’ en avont tijd
                  Met vyerige gebeen devoot kunt over brengen,
                  Borst-weert u teghen ’tvleesch ja zonder te gehenghen.
                  d’Indring des boose geest, die stedich ons bestrijd,
                  (2020) Maer een godzalich hert geen overwinning lijd.
                  Die gracy gun in God, wy zelven niet vermogen,
                  Ja werden vaek verleyd door’t locken vande oogen.
Leonora.    Dat dunkt my, Pater, vreemd dat zo veel merke ’t gezicht,
Feliciano   De oorzaek is wy tot de zonden neygen licht.
Leonora.    (2025) Zou ’toogh t’alleene zijn dat wy ons zelfs verliesen.
Feliciano   ’tOogh is’t die zinlikheydt zeer rookloos doet verkiesen.
Leonora.    Trekt dan door ’t oogh int hert de oorsprong vande zond?
Feliciano   Ja zoo ’tgezicht het hert lustgierichlijcke vond.
Leonora.    Zo is’t dan niet alleen in’t oogs verkies gelegen.
Feliciano   (2030) Niet zondicht het gezicht zoo’t hert daer strijt steets tegen.
Leonoor.   ’tMoet dan zijn vol gevaers die inde wereld zijn.
Feliciano   Daerom sneed ik die af, en nam dees orden mijn.
Leonoor.   Om door het keur’ge oog hier niet verleyd te wesen?
Feliciano   Me vrou, uyt veel bezichts is veel bekoor geresen.
Leonoor.   (2035) Zo lijd die minder strijd die minste werd gevergt.
Feliciano   Dats waer, want door’tgezicht wert onse lust getercht.
Leonoor.   Zo werdt die meest bestre’en die inde wereldt leefde
Feliciano   En daerom vindmen dat zy meest in zonden sneefden.
Leonoor.   Maer daer geen anstrijt is daer kan zijn geen verwin.
Feliciano   (2040) Daer geen aenvechting is daer is geen vrese in.
[fol. G3r]
Leonoor    Verdient die dan niet minst die gans leeft buyten vreesen?
Feliciaen   Wel ja.
Leonoor.   Zo woud’ik dan niet geestelijke wesen,
                  Maer zo ik inde mids van ’twereldse ghewoel,
                  My ongequetst beschut, en onbeschadicht voel,
                  (2045) Zo dunkt my is die krijch van aengenamer glory,
                  Als die in rust en vreed verwachten hun victory.
                  Houdt, pater, ’t my voor goed, de vrouwen zijn wat vry.
Feliciaen   Ghy b’hoeft gansch geen verschoon, en namentlik met my,
                  Ik weet de grond uwes hert, nochtans zo wilt ghy vaynsen.
Leonoor.   (2050) Hoe? pater, ’k heb u vaek vertrout al mijn gepaynsen.
Feliciaen   Zo veel aengaet, me vrou, de zuyv’ring uws ghemoed,
                  Maer ’tgeen een yder zeyd waerachtich wesen moet.
Leonoor    Wats dat?
Feliciaen   Maer dat ghy met Graef Lodewijk zult huwen?
                  Wel waerom zou me vrouwe aen heur biechtvaer schuwen
                  (2055) Te zeggen hoe dat staet? helaes, ghy weet het gaet
                  Int minste my niet aen, doch zo u mynen raed
                  In yets kan nutbaer zijn, daer toe ben ik gerede.
Leonoor    Waert zo, mijn Heer, ik had het over lang beleden,
                  ’tIs ’t minst daer ik om denk.
Feliciaen   Hy heeft u lang gevrijdt,
                  (2060) En ’t is een rijcker Heer, en waerom niet? uw tijd
                  Verloopt, me vrou, Graef Lodwijk is veel waerdich,
                  ’K verwonder dat ghy in uw weerliefd niet zijt vaerdich,
                  En echtelik verzaemt.
Leonoor    ’tZal nimmer Heer, geschien,
                  Want ik en lief hem niet, ’k en mach hem ook niet zien,
                  (2065) Ik zweer u op mijn eer, eer ik hem liefd zou draghen
                  ’k had liever dat dees oogen ’t zonne licht noyt zagen.
Feliciaen   Is ’t mogelik me vrou? En lieft ghy niemant dan?
                  Wien lieft ghy? zegt het my.
Leonoor    Alleen mijn lieve man.
Feliciaen   Leydt die noch in uw hert?
Leonoor    En daer zal hy ook blyven.
Feliciaen   (2070) De dooden men vergeet, dit moet ghy uyt u dryven.
Leonoor    Zoud ik vergeten hem zoo lieven waerden heldt?
Feliciaen   ’K verwonder dat, me vrou, heur hier noch mede quelt?
                  Veel jaren is’t verleen, ghy mooght daer niet van spreken.
Leonoor*   Veel eer, mijn Heere, zou ’t hert uyt deez’ boesem breken.
Feliciaen*  (2075) Me vrou, niet meer ik bidde houd my doch voor goed.
                  Ik dus vrymoedich was.
Leonoor    ’K weet dat mijn heer het doet
                  Met goede mening, maer ik nimmermeer zal trouwen
                  Een ander als ik heb, maer in mijn herte houwen
                  ’t Beeld van die waerden man.
Feliciaen   ’t Schijnt Godt ’t zo heeft voorzien,
[fol. G3v]
                  (2080) Nochtans en weetmen niet wat datter mach gheschien.
Leonoor    De Hemel ons beheert, wy moeten door zijn willen
                  Ootmoed’lik onse wil en neyging vaerdich stillen.
Feliciano   Daer is’t, me vrou, getreft, waer mede ik ook schey,
                  En uw voorbidder blijf.
Leonoor    God zy in u geley.       binnen.
Feliciaen  (2085) Deo gratias, hoe nu? hoe zal ik ’t nu aen legghen?
                  Is’t waer ’tgeen zy my zeyd, gheloof ik al heur zeggen,
                  Zo vrees’ik Lod’wijk niet, ’tis wel waer dat zy zweert,
                  Dat heure herte tot gheen ander liefde keert,
                  Als d’echte man zy had, maer dit zijn vrouwens klachten,
                  (2090) Gelijk de winde gierenzwieren vrous gedachten.
                  Daer komt de Hertoch dies is’t beste dat ik gae,
                  Eer hy my ken, op dat ik zelfs my niet verra.       binnen.
Hertoch Aernout
Aernout.    Graef Ludowijk die komt hoe stel ik het nu aen?
                  Want hy op mijn beloften twijffelloos zal staen,
                  (2095) En immer kan’t niet zijn te trouwen Leonore,
                  Vermits zy niet en was voor Lodewijk gebooren,
                  Doch reden kunnen veel, de nood die breekt de wet,
                  ’tVoornemen is nu hem door Karel gansch belet,
                  Ik hoor de Graef, hy komt. t’is best ik hem ghemoete.
Lodewijk
Lodewijk.   (2100) Heer laet my buygen aen uw Princelijke voeten,
                  Ik breng triumphe meed’, victory is verrecht,
                  De Fransen zijn vernield, ’tvoornemen heurs gevecht
                  Heeft desen arm getemt, zy blyven al verslaghen,
                  ’t Veld grimmelde van do’on, ’t’was noyt in onze daghen
                  (2105) Ghezien hoe Gode heeft ons wonderlik behoed,
                  De vyand toonden ’thooft, vier duyzent man te voet,
                  Vijf hondert paerden broght hy om de slach te geven,
                  Maer al de zynen hebben daer gelaten ’tleven,
                  Twee hondert van de uwe d’ander breng ik meed,
                  (2110) Maekt nu met Vrankrijk voort een vordelike vreed,
                  De Koning is getrotst, lang mach uw standaert zwayen,
                  Veel iaren d’Hertoch leeft.
Aernout.    God heeft u willen laijen,
                  ’tSchijnt dese boezem zweld van vreughde nu ik hoor
                  Van u, Heer Grave, dat het Vrankrijk al verloor,
                  (2115) Heer Graef ghy welkom zijt. by d’Hemel ik u zweere
                  Zo lang mijn azem leeft zal ik u Grave eeren,
                  En cieren uwe hooft met kranssen gelauriert,
                  Nu ghy het leger zo voorzichtich hebt bestiert
                  Dat Vrankrijk duyken most zyn opgeblasen hoofde,
                  (2120) ’t Geen geen nabuerich Prins doch nimmer en geloofde,
                  Borgonie scheen te zwak, ’t was al vol angst en vrees,
                  Maer door u Grave al de glory weer oprees,
[fol. G4r]
                  ’t Gedencken nimmer zal uyt mijn geheugh’nis vluchten,
                  En uwen name zal ik dringen tot de luchte,
                  (2125) Ja tot de wolken deur, want ghy de opperst’ zijt
                  Van ons voorgaende eeuw, en d’eeuwe onzes tijd.
                  Uw name zal in stael voor eeuwich zijn geschreven,
                  Op dat Graef Lodewijk noch in zijn graf mach leven,
                  Ende brallen uyt zijn naem die over d’wereldt klinkt,
                  (2130) Op dat uw lof en eer gelijk de polen blinkt.
                  d’Antipodes die zullen uw naem op heur tongen
                  Dan dragen g’lijk die hier by ons zal zijn gezongen
                  In kooren onses herten, mits ghy hebt aenvaert
                  Het uytgevoerde werk, ’tgeen onze staet bewaert:
                  (2135) Bewaren zullen onze kinderen kints kind’ren,
                  Dat ghy Vrankrijk verwond als zy ons wilde hind’ren.
                  Lang leve Lodewijk, en nimmer tijd verslyt
                  De dank, vermits dat ghy, stoutmoed’ge Grave zijt,
                  De hoeder van het Hertochdom en onse erven,
                  (2140) d’Herkenning nimmer zal in onse herte sterven.
                  Noch eens ’k u welkom bied.
Lodewijk De glory Heere, is
                  Zo aenghename ninet gelijk ik ben gewis
                  Dat my niet missen kan vrou Leonora echt’lijk,
                  Mits door mijn daden ik heur heb gewonnen recht’lik.
Aernout.    (2145) Ik heb zo veel gedaen als immer ik vermocht,
                  Geen arbeyt ook gespaert en middelen gezocht,
                  Om myne Suster tot uw liefde te verwinnen,
                  Dan zy, helaes, zweert datz’ u niet kan beminnen.
Lodewijk Waer is mijn glory nu? ha narmen zo verzaeght,
                  (2150) Waeromme heb ik dan uw Gravens bloed gewaecht?
                  Mijn leven niet geacht om d’eerst int veldt te wesen,
                  Vertrouwend’ dat mijn luk zo hoog zou zijn geresen,
                  Mits Leonoraes Liefd (dat geen’ge Prince meer
                  Mijn overtreffen cost in brallinge van d’eer)
                  (2155) Door’t g’nieten van die schoon. waer zijt ghy nu wantrouwe?
                  Niet lange zal dit rif mijn Grave hert behouwen.
                  Dees arme die versloech zo men’gen Fransen held,
                  Werdt nu tyrannelik als scharp-rechter gestelt.
                  Uw g’nade blijft, ik gae.       binnen.
Aernout.    Heer Grave wilt verbeyden,
                  (2160) Graef Lodewijk, hy raest, ’tschijnt hert en ziele scheyden
                  Uyt ’tredelicke koor, oy me, helaes, wat raed?
                  De haren rysen my, mijn hertens polse slaet,
                  Mits dat hy reden heeft volkomen aan zijn zyde,
                  Doch alle werelds doent slist door’t beloop des tyde.
Casandra.
Casandra  (2165) Mijn Heer, hoe dus? versteurt? wat isser een’ge mis?
Aernout.    ’t’Schijnt dat de sterren, zon, en maen my tegen is.
[fol. G4v]
Casandra   Bedaerd, uw suster komt.
Leonora    Heer broeder, zo ik hoorden
                  ’t Gheluk’lik overwin in Vrankrijk daed’lik poorden
                  Het susterlike hert om wenschen u geluk,
                  (2170) Geluk, Heer broeder, int manhaftelike stuk.
Aernout.    Ik dank u zuster. ’k moet om oorzaek die ik vinne
                  Vertrecken, blijft ghy hier by mijn vrou d’Hertoginne
Leonora    Vrou suster, hoe verblijd ik mijne hert bevon,
                  Verstaende dat de Graef de overhande won
                  (2175) Uws vyands.
Casandra   t’is ook veel, uw broeder zo verblyden
                  Dat ik hem noyt zo zach in alle dese tyden
                  D’wijl ik zijn vrouwe was, vermits al onse staet
                  Bestond in dese slach.
Leonora    Maer alle vreugd eyscht maet,
                  De wyse plegen steets in alles maet te houwen,
                  (2180) In voorspoet niet te bly, in ramp niet te veel rouwen.
Casandra   Wel laet ons vrolijk zijn want ’tis nu al in vreughd.
Leonora    Vermits Borgonie is door dit geluk verheughd.
Casandra   Ik bid u Suster zit.
Leonora    Na me vrou is ghezeten.
Casandra   Wat zullen wu nu doen om ons tijd te vergeten?
                  (2185) Hola.
Camilla.
Camilla.    Me vrou.
Casandra   Waer zijn de nieuwe Musiciens?
Camilla     Beneden inde zael.       Casandra.   Gaet zegt al dese liens
                  Verzamen, en hun instrumenten g’lijklik stellen,
                  En midler tijt zal ik u vry wat nieus vertellen.
Leonora    Wat is ’t me vrou?
Casandra   Wat vreemds of immer acht ik’t zo,
                  (2190) Of’t kan wel zijn om dat ikhet hunliens verbo,
                  Ons Silla is gehuwt.
Leonoor    Met wien doch?
Casandra   Met Phlips Seger.
Leonoor    Waer zijnse?
Casandra   Sijn nu hier, maer waren beyd’int leger.
Leonoor    Wat ongelijk partuur, zy is van goeden huys.
Casandra   En schoon.    Leonora.   Jong.
Casandra   Fray.    Leonora.  En rijk.
Casandra   En hy heeft niet een kruys.
                  (2195) Vuyl, luy, en oud, nochtans heeft zy het durven wagen.
Leonoor    Het schijnt dat yder moet zijn eygen pakxken dragen.
Casandra   My dunkt dat al de liens die huwen ond’r hun staet,
                  Schijnt dat zy zijn verzot, oneerlijk, boos, en quaed,
                  Misdoen hun zelven niet alleen maer all’ de heuren,
                  (2200) Dat Silla my bestond ik zoud haer wel verscheuren.
Leonoor    Neen suster alle echt in d’Hemel is gemaekt,
[fol. H1r]
                  En wat de Hemel doet en mach niet zijn gelaekt.
Casandra   Ik kan dat niet verstaen.
Camilla     De Musijc is gerede.
Casandra   En zijnse boven?
Camilla     Neen, me vrou.       Casandra  Waer dan?       Camilla    Beneden.
Casand.    (2205) Gaet brengtse waer ghy zijt, ’tzou anders ons verveelen.
                  Camilla brengt een kaert.
Leonoor    Begeert me vrou te speelen?
Casandra   Zoo’t, suster, u belieft.
Leonora.    Al wat me vrou gebiet.
Casandra   Te wesen zonder oeffeninge is verdriet.
Camilla    Hier is de kaert, me vrou.
Casandra   Wien van ons beyd’ zal geven?
Leonoor.   (2210) Die ’t hooghste heeft.
Casandra   Nu neemt, doch ’k zalse eerst afheven.
Leonoor    Neemt af, wat ist?
Casandra   Een knecht.
Leonoor    Wel die en voeghd u niet.
Casandra   Wat is me vrouwens blad?
                  ’t Is meer.    Leonoor.     Wat is’t.    Casandra  Beziet.
                  Een Koning, goed geluk, want die zou my best voegen.
Leonoor.    En ik me vrouwe wil my met de knecht genoegen.
Casandra   (2215) Dats troef nu speelt.
Leonoor.   Daer’s troef, me vrouwe, dat haeld ghy.
Casandra   Troef op.    Leonoor   Zo trots?
Casandra   Speelt troef.
Leonoor.   Dat meen ik is voor my.
Casandra   De Koningin? tis waer, die moet de knaep t’huys halen.
                  Ten past mijn suster niet.
Leonoor.   Wel wilt ghy daer op smalen?
Casandra   Ik spreek maer by exempel dat het u niet past
                  (2220) De Hertogin een knecht te nemen tot heur last.
Leonoor.   Wel nu me vrou speeldt voort.
Zy spelen sonder spreken.
Leonora.    Me vrouw ik win vijf spel.
Casandra   Hoe veel zal yder kosten?
Leonoor    Neen, zuster, die verliest dat immer zeggen moste.
Casandra   Twee kroonen yder spel.
Leonoor    Verliest mijn suster thien.
Casandra   Thien kroonen schuldich ben maer int eynd zalmen zien
                  (2225) Die dat verliest of windt, al is’t geluk u gunstich,
                  t’Beginsel schijnt wel goed. maer zuster, ghy zijt kunstich
                  In’t spel, en arger speelt als ik, maer daerom zal
                  ’t Geluk my helpen op dat ghy het windt niet al
                  Na uwe wensch, daerom wilt u zo niet verheffen.
[fol. H1v]
                  (2230) Al kan uw hondeken ter middel nachte keffen,
                  Om dat uw vuyle lust mach hebben heur begeert,
                  Zo veel lust niet geniet als ghy u zelfs onteert.
Leonoor    Dit’s buyten ons propoost, doch u belieft te spreken
                  Nae uw genadens lust, uw passy moet uytbreken,
                  (2235) Doch wat is’t dat me vrou wil zeggen van de hond?
Casandra   Die keft, die geeft de leus, als’t tijd is, en terstont
                  Ciert Venus heure pruyk, en Leonoor is vaerdich.
Leonoor    Ik versta uw meening niet, ’ten is geen antwoord waerdich,
                  Vermits ik’t niet begrijp, ik bid u zuster speelt.
Casandra  (2240) Wel geeft.    Leonora.  Ziet daer.
Casandra   Wats troef dees blad’ren zijn misdeelt,
                  Want my gebreekt een blad, uw zinnekens die wand’len.
Leonoor.   Mits uw genade tracht yets duysterlik te hand’len,
                  Dat my gansch overtreft.
Casandra   Om dat ghij’t niet verstaet,
                  Helacy, arme wicht.
Leonoor.   Ik bid, me vrouwe, laet
                  (2245) Ons spreken van het spel.
Casandra   Nu heb ik dry ghewonnen.
                  Zo blyvender noch twee.
Leonoor.   En dat is gelt gevonnen.
Casandra   Nu gheeft.    Leonoor   Dat’s vier.
Casandra   Getelt, ziet suster, nu speelt troef.
Leonora.    ’K en hebber geen. Dats daer.
Casandra   Wat is’t? ho ho, een boef,
Een knecht, of Kamerling?
Leonoor.   Om uwe lust te stillen,
                  (2250) Had hy niet met voordacht ontworstelt uwe wille,
                  Zo dat de knecht meer eer als ghy Casandra had,
                  Is dat niet recht getreft? me vrou verstaet ghy dat?
Casandra   Uw zinnekens zijn t’zoek.
Leonoor.   Om dat ik u kan treffen,
                  Beweegt my niet of ’k zal’t een toone hooger heffen.
Casandra  (2255) Neen, neen, leert ghy u hondt.
Leonoor.   En temt ghy booze lust.
Casandra   En brengt ghy ’tlicht beneen.        Casandra binnen.
Leonora.   ’t Is best ghy hout uw rust.
Leonora.   Ha valschen Karel, nu bemerk ik uwe boosheyt.
                  Ha Leonoor, helaes, dit heeft gedaen zijn loosheyt.
                  Benevelt Hemels tent, verduystert hooge zon,
                  (2260) Nu Leonoor, helaes, in die mans boesem von
                  Een wispeltuur’ge aert. ’k heb u gelieft zes jaren,
                  Twee vruchten van dit lichaem uwe teeling waren
                  En met de Hertogin ghy nu uw lusten pleegt,
                  Ha Karel zo ghy myne trouwheid overweegt,
                  (2265) En dat ghy zijt een man zo moet het u beschamen,
[fol. H2r]
                  Dat yemant Karel u een man hooft zoude namen.
                  Mijn zuster is bewist door u al ons secreet,
                  Want niemant, laes, als ghy van onze doente weet,
                  Zy weet het van hondt en alles, dus mijn eere
                  (2270) Genieticht is. by d’Hemel ik u, Karel, zweere
                  Dat zo my wraek gebreekt van dit ontrecht en smert,
                  Ik zelfs my wreeke aen my over trouwe hert.        binnen.

Continue

VIERDE BEDRIIF.

Lodewijk.

                    Ha sterren in wat uur was Lodewijk gebooren?
                    Heeft uw voorzicht my tot dees slaverny verkooren?
                    (2275) ’t Afgunstichst’ ongeluk, in alles zo misdeelt,
                    Dat alle hoop van luk ghy sterren my ontsteelt:
                    Ontsteelt, ja steelt, helaes’t geen ik zo zeker achten,
                    Mijn Leonora die int diepste mijns gedachten
                    Geplaetst was, en dees arm rechtvaerdelike won,
                    (2280) Ik nu, op me, vervreemd van al mijn hopen von.
                    Bloed, goed, faem, eer, en al ’k om heur in waeg-schael stelden,
                    En d’uuren van weerkomst ik met minuten telden,
                    En nu in een minuit verwurght ghy hert en ziel.
                    Ha wreedste ongeluk mij wreedste overviel.
                    (2285) Is Leonoor dijn borst verhert in diamente?
                    Wilt ghy goddinne ik een znik zend’, als gezante
                    Van dit misdeelde hert? en melder mynes dood?
                    Wilt ghy versteende vrou ik dese borst ontbloot
                    Van’t vleeschelik gewant op dat ghy moogt bevinden
                    (2290) Daer in uw lieve beeld, dat Lodewijk beminden
                    Gelijk het heyl zijns ziel. zo, schoon, u dat genoeght,
                    Uw Lodewijk zich graeg tot vaerdich sterven voeght.
                    Maer, Engel deses eeuw, zo uw Graef-slaef moet sterven,
                    Helaes, zijn arme geest zal eeuwichlijke zwerven
                    (2295) In d’omring uwes zelfs, met naer en droef geschal,
                    Om dat hy niet genoot zijn vreugd, zijn opper-al,
                    Zijn werelsche triumph ha, Leonoor, de reden
                    Beschamen zich, mits ’tschoon verzeld is met een wrede
                    Verachtelike hoon. kan in uw lieve borst,
                    (2300) Waer nest’len zou de liefd, een strenge bitter vorst,
                    Grond-yzich zijn gedrongen? Moordende mijn leven:
                    Doch ist uw wil goddin? ’k zalt u gelaten geven.
                    Ha Lodewijk, waer is’t manhaftige gemoed?
                    Waerom weend uw gezicht? hebt ghy u goed en bloed
                    (2305) In waegschael eens gestelt om Leonoor te winnen,
                    Wat schrikt ghy nu om ook te derven uwe zinnen?
                    Gheruster zult ghy zijn als ghy ’tverstant zijt quijt,
[fol. H2v]
                    Want door ’t gevoel, helaes ghy deese knaging lijd.
Casandra.
Casandra   Hoedus? Heer Graef, dus droef?
Lodew.      ’k Heb reen genaed’ge vrou.
                    (2310) Wie zou geloven dat mijn Leonora zou
                    Dus wredelik verschulden d’liefd die ik heur vrage?
Casandra   ’k Ghevoel, helaes, zeer de oorsprong uwes klaegen,
                    Mits ik weet dat ghy ’t oorloch moedich hebt aenvaert,
                    En uw verdiensten meer als Leonoor zijn waerd.
Lodew.      (2315) Princesse, Als ik denck zy my dus gaet verachten,
                    En misse ’tgeen ik van heur twijffelloos vermachten,
                    Ja zonder reden, want mijn afkomst is zo goed,
                    Mijn oorsprong is zo eel als Leonoras bloed,
                    Mijn hert, me Vrouwe, barst, ten is niet om verdragen,
                    (2320) Want in Borgonie noyt men diergelijcke zaeghen.
                    Oy me? Wat wreede ster de Grave overvalt,
                    Dits d’oorzaeck dat ghy my in dit wantrou gestalt
                    Dus vindt, genaed’ge vrouw, ’t schijnt deese haeren rysen,
                    Mits s’hertens razerny hun dul gewoel bewysen.
Casandra  (2325) Zacht, Heer, doet u verstandt
                    Door mis trou niet te kort, t’waer uw geslachtens schandt,
                    Kloekmoedicheid behoort de Grave te hebruycken,
                    Laet uw vernuft niet onder uwe wantrouw duyken.
Lodew.      Ik zwemme teghens stroom.
Casandra  (2330) Om dat ik de waerom weet ik, Heer, by u koom,
                    En wilt ghy mynen raed gans volgen, en mijn zeggen
                    Wel nemen, als van een die gaerne zou beleggen
                    Ghy tot vermeten quaemt, zo zal ik u ’t secreet
                    Ondecken, want de grondt ghy, lacy, niet en weet.
                    (2335) ’t Schijnt dat den Hertoch suft, en dat hy heeft verlooren
                    Geheugenis van’t bloed daer hy is uyt gebooren.
                    ’k Weet ghy verwond’ren zult als ghy ’t stuk zult verstaen.
Lodew.      Mijn vrou wat ist? Ik bids ghy ziet hoe ik belaen
                    Ben met een yslik quaet.    Casandra.  Den Hertoch die moet weesen
                    (2340) Betovert.    Lodewyck.   Hoe me Vrou?
Casandra   Zijn liefde is geresen,
                    In ’t hooghste top, op een diet minste niet verdient.
Lodew.      Op wien?    Casandra  Op Karel.
Lodew.      Karel?    Casana  Karel ist, wy zient,
                    Bespeurent dagheliks dat hy hem meent te trouwen
                    Met uwe Leonoor, ’t welk d’Hertoch zal berouwen,
                    (2345) En Leonoor hem lieft, dies dat uw hoop belet.
Lodew.      Is Karels luk zo hoogh in opper luk gezet?
                    Fy Hertoch wilt ghy uwe zuster zo verkorten?
                    Wilt ghy heur glorijs lof in zulken laeghte storten?
                    Uw dienaer uwe knecht verdient die nu veel meer
[fol. H3r]
                    (2350) Als Lodewijk? d’ophouder van uw land en eer.
                    By d’hemel eer ik zie ghy Karel heur zult gheven
                    Dees strengen arme zal benemen hem zijn leven.
Casandra   Dat is de middel, Heer, helpt Karel aen een zy,
                    Vernieldt de fielt die oorzaek is, mijn Heer, dat ghy
                    (2355) Uw Leonora mist.    Lodew.      Ik zweer het zal gheschieden.
                    ’k heb twee zoldaten, ’t zijn de alderstoutste lieden
                    Die ik in ’t Leger had, en om my zullen doen
                    Al wat ik hun gebied’.
Casandra   Heer Graef, ghy moet u spoen
                    En geene tijd verliest. maer houd mijn raed verholen,
                    (2360) Ik spreek als uw Vrindin, en quam daerom gestolen,
                    En niemant in het Hof van mijne komste weet.
Lodew.      Me vrou ghy toont uw gunst door ’theymelik beleed,
                  En eer de zonne zet, ik zweert, zal Karel sterven.
Casandra   En door zijn dood zo mooght ghy Leonoor verwerven.
                  (2365) Heer Graef vaert wel.                        Binnen.
Lodew.      Vaert wel genaed’ghe vrouw.
Dienaer.
Dienaer      Wat is mijn Heers blieft?    Lodew.  Zegt Lambrecht en Kasou
    Hier komen dus terstont. Is dit d’oorzaek mijns quellen?        Dienaer
    Zo moet men dadelik? ’tvoorneem in ’t werk gaen stellen.        binnen.
    Wat zal een slechten bloed beletten mijn verlang? 
    (2370) En zal een grave zijn in fortuyns domme dwang?Echo.
    Neen Karel, Sterven zult ghy eer de zon zal zetten.hetten.
    Wat hetten? mijnes bloed? zal d’Echo my beletten?letten.
    Het graefelik voorneem dat reden wel bedenckt.denckt.
    Wat dencken? kan mijn eer hier in yets zijn gekrenckt?krenckt.
    (2375) Wat krenk ik Echo? niet, ’t zal blijven wel verholen.dolen.
    Ghy dolen zeggen wilt, zal Le’noor noor zijn gestolen?stolen.
    Gestolen Echo? Neen, ’k daer op een zwaerde Wet.Wet.
    Wet? princen hebben geen. Wat wet my dat belet?belet.
    Belet? Wat voor belet? ghy zeggen wil ’tgemoede.    ’tgemoede.
    (2380) ’tGemoede? dat’s bevrijd voor ’tstorten zynes bloede.bloede.
    Het bloed gheraekt my niet, ’tis maer door my beleydtleydt.
    ’t Is waer ik leyde aen maer dat heeft zijn bescheydt.scheydt.
    Wat? scheyden ik niet zal van’t geen ik heb in handen   
    Daer kom van watter wil, al waert schoon in bloedschande.   
Dienaer.
Dienaer     (2385) Lambrecht en Casou, Heer, zijn byd’ byder hand.
Lodew.      Wel laetze komen in.
                      ’k Vertrou geen bloed verwant,
                  Maer vreemden die gelijk recht reukeloose menschen
                  Betrachten al te doen het geen mijn hert mach wenschen.
Lambrecht. Casou.
Lambr.     Wat g’lieft ons Generael.    Lodew.  Hier ’s niemant die ik ken
                  (2390) Wiens trouw zo zeker is g’lijk ik van d’uwe ben,
[fol. H3v]
Casou       Verzekert u mijn Heer.    Lambt. Al wat ghy zult gebieden.
Casou.      Wy beyden zijn gereed.    Lambre. Uw wille zal geschieden.
Lodewijk  Hier is een die my heeft een grooten trots gedaen,
                  En ’t gaet mijn eer, mijn faem, ja mijn geslachte aen,
                  (2395) Ghezworen is zijn dood, op u wil ik vertrouwen,
                  En weet dat ghy de daed secreet zult kunnen houwen.
                  ’t Is een van ’s Hertochs hof.
Casou.      ’t Zy, Heere, wie het zy.
Lambr.      Hy sterven zal, ik zweert.    Lodewijk. Ende ghy zult beyde my
                  Verbinden dat ik zal uw beyd tot state ryzen.
Casou.      (2400) Mijn Heer wy zullent doen.
Lambre.    En’trouwen dienst bewysen.
Lodewijk  Twee hondert kroonen zult ghy yder hebben voor
                  De dood.    Casou. Hy sterven zal.
Lambre.    Hy zal, veel eerder ik verloor
                  My zelven eer die fielt behouden zoude ’tleven.
Lodewijc  Wel daer op zult ghy beyd my d’hand op trouheid geven.
                  (2405) Ghy Karel beyd wel kent, des Hertogs Kamerling.
Casou       Zeer wel mijn Heer.
Lambr.      Ist die? hoe die is veel te g’ring
                  Om in uw eer, mijn Heer, int minste yets te spreken.
                  Wat kleeren draeght hy meest, geeft ons, Heer, eenich teken.
Lodewijc  Een mantel vol fluweel, een pluymken op zijn hoed,
                  (2410) Vol reygers veeren, meteen peerlen hand.    Casou Dien bloed?
                  Mijn Heer, acht hem voor dood.
Lambre.    Dit lemmet zal hem treffen,
                  Dat Karel vande aerd’zijn hooft niet op zal heffen.
Lodewijc  Wel neemt hem waer, en doet ’tgeen ghy my hebt belooft.
Casou       Mijn Heer, wy gaen.
Lodewijc  Met moed, en hem het leven rooft.
Lambr.     (2415) Terstont zal’t ook gheschien.
Lodewijc  En dat ghij’t houdt secrete.
Casou       Van onse doent, mijn Heer, zal geene mensche weeten.
Lodewijc  Maer neemt hem waer alleen op dat u niemand ziet,
                  Zo hebt ghy gheen ghevaer.
Lambr.      Mijn Heer en zorght dat niet.
Casou       Wy zullen wachten op de plaets daer niemant wandelt      bey al binnen.
Lodewijc  (2420) Siet toe dat ghy uw doent voorzichtelike handelt.
Leonora, Karel.
Karel.        Mijn waerde Leonoor, verhoort my laet my zeggen.
Leonoor     U hooren vuylste fielt? waer in verborgen leggen
                  De booste doenten die oyt vrouwe is ghemoet,
                  Eerloos, meenedich, valsch.
Karel.        Ik zweer, me vrou, ghy doet
                  (2425) U zelven veel te kort, my niet te willen hooren.
Leonora.   Door uw ondankb’re guyt is al mijn eer verloren,
[fol. H4r]
                  U hooren vuylen droch? ’k vervloek de eerste stond’,
                  Ik u oyt heb ghehoort, ha logentalige mond.
Karel.        By myne zalicheid ik noyt de Hertoginne
                  (2430) Van u int minste sprak.
Leonoor    ’t Is uwe wulpse minne
                  Die ’t noch missaken wil.
Karel.        Ik zweert u Leonoor.
Leonora     Ghy beuselt loosen drog, ghy tuck, tyran, ghy moor.
Karel.        Vrou Leonoor bedaert.
Leonoor    Wat spreeckt ghy van bedaren?
                  Veel liever trok ik uyt dees ongeluckige haren,
                  (2435) Ha God.
Karel.        Mijn lief.
Leonoor    Ghy dief.
Karel.        Mijn hert.
Leonoor    Ghy droch, ghy fielt,
                  ’tis wonder dat mijn tooren ’t herte niet vernield,
                  En zelven my vermoord’ als een wantrouwich teken.
Karel.        Mijn Engel, Leonoor, wilt doch uw tooren breken,
                  Bezadicht, hoort mijn reen.
Leonora    Na anders ik niet haek,
                  (2440) Als op uw eygen bloed te hebben myne wraek.
Karel.        Mijn lief.
Leonoor    Ja met dees hand zal ik my zelfs vermoorden,
                  En eerst uw eygen kind, ’t wreedst datmen immer hoorden,
                  Ik zweer’t Grimaldus van mijn handen sterven zal.       binnen.
Karel. Mijn Engel, lief, Leonoor. Onluckiger toeval
                  (2445) Gheen mensch oyt overquam als ’tgeen my komt bezoeken,
                  Het onluk dringhdt my op, helaes, in alle hoeken,
                  Doch dit is’t grootste dat my immer is gemoet:
                  ’k Verlies de liefd’ mijns liefs, en dreyght my aen mijn bloed,
                  En in onrechte wraek als wezende onschuldich.
                  (2450) Het raedsaemst’ dat ik oordeel is te zijn geduldich:
                  Gheduldicheyd vermach zomtijds meer als de re’en.
                  ’K verdraech mijn Leonoor, mits zy, helaes, alleen
                  Verzeld met tooren is, die reden doet verduyst’ren,
                  Dit is de oorzaek dat zy niet heeft willen luyst’ren
                  (2455) Na alle mijn gebeen, maer na’tgeen heur voorbeeldt
                  Ghelijk of mijn ontrouwe heure eere steelt:
                  Zo is’t niet heure schuld. Want had zy myne zeggen
                  Alleenlik maer gelieft in na-bedenk te leggen,
                  Heur tooren had geslist door rechtelik bescheyd,
                  (2460) Dus in bedaerde zin de redens vinding leyd,
                  En waer de reden heerscht, de tooren haest moet duyken,
                  Maer als de tooren brald gheen reden wy gebruyken.
                  T’Ghebruyk van reden inde maticheyd bestaet,
                  Want waer onmate is geen re’en men toe en laet,
                  (2465) Vermits het heete bloed zo vierichlike preutelt,
                  Dat smenschs verstant verdoold gelijk een dwaes die reutelt.
[fol. H4v]
                  Dus werdt de wijste man door haesticheid een kind,
                  Waerom? Vermits de reen door’t heete bloed verblind.
                  Wel hoe zijn reden blind? Neen, maer die die behoren
                  (2470) In reden rijk te zijn door’t redelik vernuft,
                  ’t Schijnt vaken dat de toorens walmt de reen versuft,
                  En bulderen ter vaert door dwang van groote hetten,
                  Zo datmen alle reden aen de zyd’ gaet zetten.
                  Ha maticheyt goddin, hoe gaet men u verkrachten,
                  (2475) Helaes, waer ghy niet zijt valt reden in onmachte:
                  In vrouwen aldermeest. door voorbeelt die zy heeft,
                  En jalousie die huer herte plaetse geeft,
                  Gelooft zy flukx ter vaert dat ik heur en my liefde
                  Ondekt heb d’Hertogin. doch nu het heur beliefde
                  (2480) Te dencken dat ik zou dus hebben snood betoont
                  d’Ondankbaerheid, en zo heur zes jaers liefd geloondt,
                  Zal daerom Karels hert heur minder liefde draghen?
                  Ha neen, blijft ghy stant-vast, nae’t duyster volgt het daghen.
                  ’t Zijn arme hers’nen die zijn vriends fael niet verschoont,
                  (2485) Want daer in hy zijn faele met zijn vriend betoont.
                  Hoe veel meer moet ik dan van Leonoor verdragen,
                  Die eere, faem en al om my heeft durven wagen.
                  ’K vergeeft u, waardste vrou, helaes, ten is geen mis,
                  Want vastlik ghy gelooft, hoe het niet moog’lijk is
                  (2490) De Hertoginne spreekt van’t keffen uwes honde:
                  Maer ghy weet niet dat ik aen d’Hertoch heb ontbonden
                  ’t Secreet van al ons doent, op hand trou die hy deed
                  Hij ’t by hem houden zou, dan lacy, ’tmijnder leed,
                  ’t Schijnt hij’t aen d’Hertogin volkomen openbaerde,
                  (2495) En die uyt spijt op my’t u dadelik verklaerde.
                  Hier is’t, dit is’t, en anders nimmer ghy bevindt,
                  Een slechten man het is die zijn secreet gezint
                  Zijn vrouwe openbaert. de sterren zijn my tegen,
                  Maer Hemel gund, ik bid, geeft uwe heyl’ge zegen,
                  (2500) Dat Leonoor uyt wraek mijn kind’ren niet misdoet.
                  O God het schijnt ik voel een huyv’ring in mijn bloed,
                  Gelijk of nu mijn kind waer gansch in doods gevaren,
                  Uw gh’nade hoop ik zal ’tonnoosle wicht bewaren.
                  Nochtans* ist best ik gae na mijn Grimaldus zien,
                  (2505) Op datter door de wraek geen zonde mach geschien.       binnen.
Vertooning hoe Casandra Grimaldus zijn armen bindt.

Karel.
                    O God’k en vind hem niet, dit doet my angstich vreesen
                  Dat hy in handen van vrou Leonoor moet wezen,
                  Int Hof en is hy niet, ik weet niet waer ik loop,
                  Int lauren bosch ik zoeck Grimaldus, en verhoop
                  (2510) Ik mijn kind vinden zal, ach hemel wilt beletten
[fol. J1r]
                  Zijn moeder heure wraek int werk niet en mach zetten.       binnen.
Vertooning waer Casandra Grimaldus ghebonden
hebbende hem dreygt te vermoorden.
Karel.     Helaes, ik vind hem niet, ach hoe mijn herte trilt.
Prudentio.
Karel. Prudentio, hebt ghy gezien Grimaldus? wilt,
                  Ik bid u, nae hem zien.    Prudentio. Wel Karel watser gaende?
Karel.     (2515) Prudentio, mijn vriend, ik kan u dus niet staende
                  Verklaren watter is, ik bid u ziet nae’t kind,
Prudent.  Wat isser?    Karel.  Ik bid u gaet, en houdt hem zo g’hem vindt.
Prudent.  ’t Zal geschieden.                            beyde binnen.
Vertooning waer Casandra de pongiaert inde hand heeft en de
hovenier comt met bloemen en belet heur.
Karel.            Ha hemel hoe verschrikt is arme Karels herte,
                  ’t Kind heeft zy. hooge God meedooght de bitt’re zmerte*
                  (2520) Die myne ziel ghevoelt, ha wereld wat verdriet
                  Zal’t zijn zo Karel aen zijn kind dit onluk ziet.
                  Wat hoor ik? is’t geen stem?
Grimald.      Ey help, help,  Karel. Ik hoor hem klagen.
                  Ha waerdste kind, ik hoort.
Grimald.      Oy me, oy me.    Karel. Wy zagen.
                  Noyt droeviger misval. waer zijt ghy lief, Grimald’?
                  (2525) Het grootste ongeluk mijn herte overvalt.
Grimaldus.
                  Ach waerde lieve kind, heb ik u weer gevonden?
Grimald      Ha vader d’Hertogin.    Karel.  Deed zy u al dit leyd?
                  Weet ghy ’k uw vader ben?     Grimaldus.  Zy heeft het my gezeyd.
Karel.         Dat ik uw vader ben?    Grimald.  Ja vader, ghy zijt vader?
Karel.         (2530) Ja’k lief, ha lieve wicht, komt my, Grimaldus, nader,
                  In vaderlik behoed.
Leonora.
Leonoor     Wat isser Karel? wat?
Karel.        Ha lieve Leonoor de Hertoginne had
                  Ons kind gebonden dus.    Leonoor   ’K acht om hem te vermoorden.
Karel.         Het wreedste, Leonoor, dat oyt Borgonie hoorden.
Leonoor     (2535) Wat deed’u d’Hertogin?    Grimaldus. Zy brocht my met gespeel,
                  En gaf my dees sucaet, doen bond zy my met veel
                  Geknochte knopen vast, en zeyd’ my wou vernielen,
                  Ik bad heur om genaed’, en doen ik wilde knielen,
                  Zy zeyden dat ghy waerdt mijn vader, en om wraek
                  (2540) Van u te hebben, zwoer zy, dat zy had vermaek
                  Mijn teere hert onschuldich wreedlik te doorsteken,
                  Mits quam de hovenier: met bloemen, en doen weeken
                  Heur krachten, en my liet ghebonden g’lijk ghy ziet,
[fol. J1v]
                  En zeyden ’twas maer boert, en zo my voort verliet,
                  (2545) Maer zijt ghy ook mijn vader?    Karel. Ja ik.
Leonoor     Ik uw Moeder,
Aernout.
Aernout.      Wat isser? Karel? zegt? Wat is dit? zegt my broeder.
Leonoor.     Noemt ghy hem broeder, Heer, zo weet ghy dat hy’t is.
Aernout.      Ik weet het zuster,    Leonoor   Hoe?
Aernout.      Om dat ik ben ghewis.
                  Ghy zes jaer zijt ghetrout, uw Karel ’t my vertrouden.
Karel.         (2550) Maer, Heer, in uw beloft ghy gheen beloften houden.
                  Want zeyden’t d’Hertogin, die in heur razerny
                  Van tooren, om te hebben wraeke over my,
                  Heeft dit onnos’le wicht zijn armen dus ghebonden,
                  Om met beulins gheweer zijn herte te doorwonden,
                  (2555) En proeven door zijn dood de boosheid heurs ghemoed.
Leonoor.    Ha, ghy wraekgier’ge Vrou die op mijn eygen bloed
                  Ghespitst had uwe wil.    Aernout.  God wilden’t niet ghehengen.
Karel.        Mits dat de Hovenier aen heur ghebloemt quam brengen
                  Als d’hand was opgeheft.    Leonora.  Zo liet zy’t kind alleen,
                  (2560) En zeyden ’t was maer boerting.
Grimald.     O, mijn Heer, het scheen
                  Zy door heur wreed’ghezicht ’thert uyt mijn lijf woud’ trecken.
Karel.        Zou dit de deughde zelfs tot tooren niet verwrecken?
                  ’tGheen ik lang heb geheelt niet langer zwygen kan.
                  Genaed’ghe, Heer, ten tyd’als d’Hertoginne an
                  (2565) Uw zwoer dat ik uyt lust heur verghden om boelagie,
                  En vaynsden dat zy had een bittere quellagie,
                  En dat ghy’t wreeken zoud zy vastelike docht.
Leonoor.   Heeft zy heur vuyle lust aen Karel zelfs verzocht,
Karel.        Met zmeecking en ghevlay, en veel oneerb’re woorden.
Leonoor    (2570) Maer zy en kost de trouw zijns herte niet vermoorden.
Karel.        Die ik mijn Prince draeg, en me Vrou schuldig ben,
                  En door de dankbaerheid die plichtich ik beken.
Leonoor    Dies liet heur ongepayt, en g’lijk zy doen most vreesen
                  Hy’t aen uw klaegen zou, heeft zy ghemeent door deeze
                  (2575) Verzierde logentael ’tontsteken uw ghemoed.
Karel.        Om straffen my die zocht uw bedde, en uw bloed
                  ’t Onteeren.    Leonoor  Maer ’t was zy die daer na heeft gehengelt,
                  En heure echte plicht met minne lust gemengelt.
Karel.        Had’ik niet wederstaen de loosheid heurs beleyd.
Leonoor    (2580) Ter zelver stond heeft Karel alles my ghezeyd,
                  Met een ontroert ghemoed.
Karel.        Doch voort secreet gehouwen.
Leonora.    Waerom?
Karel.        Vermits zy was mijn, Heers, en Princens Vrouwe,
                  En ik bedenckend’ dat dit uw hert breken most,
                  Was oorzaek dat ik ’t u noyt openbaren kost,
[fol. J2r]
                  (2585) Hoewel ik in gevaer was van mijn eygen leven,
                  Zo sturf ik liever, Heer, eer ik u had gegeven
                  De oorzaek uwes quel. Ja heb heur zelfs verschoont.
Leonoor    ’t Welk dese vrou nu dus ondankbaerlike loont,
                  Betrachtend’aen ons bloed heur toorn en haet te wreken.
Karel         (2590) Vermits ik dienaers plicht en echts-trou niet woud’ breken.
                  En tot heur vlesche lust my niet en voechden ras.
Aernout.    De haet is immer felst’ waer eerst de liefde was.
                  ’t Is waer dat ik heur zeyde hoe ghy beyde stonde,
                  En dat ik zelven had u t’zamen-slaep bevonden.
Leonoor     (2595) Mijn Heer, en broeder, zo ik daer in heb misdaen,
                  Ik zonder uwe weet dit huw’lik heb bestaen,
                  Vergeeft my broeder, Heer, uw zuster wilt verschoonen,
                  Uw goedertieren aert is nu tijd te betoonen.
                  Ik eeuwich buygen zal ootmoedich na uw wil,
                  (2600) ’tWas reyne liefd’ die’t deed ik in dees faele vil,
                  Gansch buyten uwen raed, ghy kunt het al verzoeten,
                  Door uw genoeging, Heer. geknielt ik aen uw voeten,
                  Ontzichgelike val.    Karel.  Mijn Prince ik beken
                  Ik door vermetelheid uw gunst niet waerdich ben.
                  (2605) Me vrouwe Leonoor, zo hoog in bloed gebooren,
                  En Hertogin van Kleef, dat die my heeft verkoren
                  In echte, ik beken, Heer, is uw hoogheids hoon,
                  Want ik onmachtich ben om heur zo waerden kroon
                  Te stellen op de pruyk van heur verweende haren,
                  (2610) Gelijk de gouden draen verciersels waerdich waren.
                  Doch prince wat verscheel is tusschen heur en my
                  In bloed, in staet, in waerd’, wil ik aen myne zy,
                  Met plicht, met liefd’, met trou, zorghvuldich evenaren,
                  G’lijk offer tusschen ons gansch geen verscheelen waren.
Aernout.    (2615) U, suster, ick verschoon, mijn broeder ik u acht,
                  En u gelijk mijn kind: van u ik niet verwacht
                  Als luk, voorspoet, en heyl. rijst op ghy drie te gader,
                  Grimaldus rijst, en ghy zijn moeder, en zijn Vader.
Karel         Lang Hertoch Aernout leef’.
Aernout.    Ha, suster, wat verdriet.
                  (2620) U broeder nu, helaes, aen zijn Casandra ziet.
Leonoor.   Genaed’ge Prins die valt mach haestich weer op rysen,
Aernout.    Neen, zuster, al heur doent my duydelik bewysen
De boosheid heurs gemoed, en hoe zy is verblind:
                  Hoe kander arger zijn als dit onnoosle kind
                  (2625) Te willen dus misdoen? ’K zweer my van heur te wreken,
                  Al zoud ik opentlik mijn echtens banden breken.
                  Waer liet ghy d’Hertogin?
Grimald. Int lauren bosch, mijn Heer.
Aernout.    Gheeft broeder my uw hoedt uw mantel en geweer,
[fol. J2v]
                  ’K zal zelven by heur gaen, om grondelik te spreken,
                  (2630) Houdt alles voort secreet, betoont in’t minst geen teken
                  Dat ghy van’t kind yets weet. ’tverand’ren van habijt
                  Zal doen al die my zien geloven dat ghij’t zijt,
                  Zo ben ik niet bekent.       binnen.
Karel.        Mijn Heer wilt heur zleghts drygen,
                  Maer laet uw haesticheid niet boven reden stygen.
                  (2635) Ha Leonoor mijn lief.    Leonora. Ha Karel, waerdste heldt.
                  ’t Schijnt d’hemel nu in’t werk ons lange hope stelt.
Karel.        Mijn tranen barsten uyt van vreughde die ik voele.
                  De tijd die stilt int laest al’t wereldsche ghewoele.
Grimald. Maer, vader, is mijn moeder vrouwe Leonoor?
                  (2640) De Hertoginne zeyden my dat niet.    Leonoor   Daer door
                  Zy blijken doet alleen heur tooren op u strekten.
Karel.        ’K geloof dat ik alleen wraek op het kind verwrekten.
                  Komt lief gheeft my uw hand.    Grimald.  Maer vader ghy en zegt
                  Niet of’t me moeder is.
Karel.        Ja’t manneken.       Leonoor   En in echt
                  (2645) Gewonnen, lieve hert, al ’tvreezen is in ruste.
Grimald. Hoe komt het moeder dat ghy my dan niet eens kusten
                  Zo ik uw zoonken ben? Ey moeder gheeft my een.
Leonoor   Helacy, lieve wicht, mijn kind heeft groote reen,       Zy kust hem.
                  Een openbare kus heb ik u noyt gegeven,
                  (2650) Om niet bekent te zijn, zins d’eerste uur uws leven.
                  Komt lief, geeft my uw hand.
Grimald. Mijn vader geeft my zijn.
Karel.        Hoe keert nu al in vreughd de lange bittre pijn.
Leonoor   Wat* d’hemel heeft voorzien kan geen’ge mensch ontvlieden.
Karel.        O neen al wats bestemt dat zal en moet geschieden.        al binnen.
Lambrecht, Casou.
Lambr. (2655) Hier moet hy gaan verby, blijft ghy aen deze zy.
Casou En stelt u in de hoek zo kan hy niet verby.
Lambre Past wel op u geweer.    Casou.  En past ghy op het uwen.
Lambre Ik zalt hem tot het kruys flucx in zijn herte duwen.
d’Hertoch Aernout.
Lambrecht ende Casou trecken geweer.
Aernout.    Ha schelmen, hou, verraed, aen uwen Prins en Heer?
                  (2660) Verraed, verraed, verraed, flux geeft my u geweer,
                  En zegt my ook terstont waer om ghy dit bestonde,
                  Of hier ghy sterven zult.    Lambrecht.  Mijn Heer, wy onderwonden
                  ’t Niet op ons Prins.
Aernout.    Op wien dan fielten? spreekt, op wien?
Casou Op Karel.    Aernout.   Waerom?   Lambr.  Door Graef Lodewijx gebien.
Casou. (2665) Die ons hier hondert kroonen voor ons loon beloofden.
Aernout.    Graef Lodewijk wat’s dit? helacy wien geloofden,
[fol. J3r]
                  Dat in zo eed’len borst moordadicheid bestaet?
                  Verraed is in mijn hof.
Lodewijk.
Lodew.      Mijn Heer wat is’t?    Aernout.  Verraed,
                  Verraed, en van uw hand, ha Grave t’uwer schanden,
                  (2670) Wilt ghy aen Hertoch Aernout schennen uwe handen?
                  Te eedel ik uw herte achte, en uw bloed,
                  Te eedel is uw afkomst’, t’eedel uw gemoed.
                  Was’t dus op my gemunt? Wat raserny dus dulle?
                  Meent ghy u Hertoch van Borgonie zelfs te hullen?
                  (2675) Fy Grave, schaemt u Graef, dees mannen zeggen’t plat
                  Zy hier toe zijn gekoft door uw, maer zegt my wat
                  Is’t dat uw mening is?    Lodewijk.  Dees twee die kunnen’t zeggen,
                  De mening die ik had in heur verburgen leggen.
Aernout.    Zy zeggen dat het fayt op Karel was gemunt.
Lodew.      (2680) ’t Is waer.    Aernout.   En waerom dat?
Lodew.      Genaed’ge Heer ghy kunt
                  Zelfs oord’len waer’t om was.
Aernout.    Hoe weet ik de waeromme?
                  Ik wil dat ghy’t my zegt.    Lodew.  De schaemte maekt my stomme.
                  ’t Is d’Hertoginnens doent, ’tis uwe hoogheids vrou,
                  Die riedt my dat ik dit verraed aen stellen zou:
                  (2685) En Karel zijnde dood ik Leonoor mocht trouwen,
                  En g’lijk de liefdens passy geene maet kan houwen,
                  Heb ik het fayt bestaen. Mijn Heer het is my leed,
                  Maer g’love vast’lik nu uw hoogheid d’oorsprong weet
                  Mijn dulle raserny en zotheyd zult vergeven,
                  (2690) ’t Waer door d’Hertogin ’k had’t noyt gedacht mijn leven
                  Nae Karels dood te staen.      Aernout.   Gh’hebt my ten deel voldaen,
                  Gaet wederom ten hoof, en laet hun met u gaen, alle dry binnen.
                  Ik blijf alleen vertrekt. Dit zijn Casandras werken,
                  Hier uyt zo kenmen heure boosheyd wel bemerken.
                  (2695) Ik vast’lik nu geloof zy Karel heeft verzocht,
                  Op dat zy heure vleesch lust door hem slissen mocht.
                  En mits hy weyg’rich was zo maekt zy hem nu schuldich,
                  Om my zo tegen hem te maken gansch onduldich,
                  Want doen zy niet en vond’tgheen datse heeft verwacht,
                  (2700) Doen heeft die boose vrou gestelt al heur ghedacht
                  En zinnen om van Karel heur in yets te wreken,
                  Dus zijn onnos’le kind moordadich dood te steken,
                  En door de Graef beleydt dat hy op Karels lijf
                  Dees fielten heeft gezet, ’t is alles heur bedrijf.
                  (2705) Casandras boose zin, Ha goddeloose vrouwe,
                  Eerst overspel ghy zoekt om breken d’echte trouwe,
                  Daer na het arme kind, God heeft het heur belet,
                  En voort na Karels dood zy Lodewijk toezet.
[fol. J3v]
                  Ha onrechtvaerd’ge wraek, ha alderbooste zinnen,
                  (2710) Geteelt uyt ’t niet verkrygen van uw geyle minnen.
                  Ha wreedste creatuur, ha god-vergeten hert,
                  Helaes, hoe my gezind dool-hovich is verwerdt.
                      Eerst moet ik ’thuwelik van Leonoor verklaren,
                  Op dat de wereldt weet zy met mijn wille waren
                  (2715) In d’Heyl’ge echt verzaemt. Casandra u ter spijt,
                  En nu ik zie dat ghy in alles schuldich zijt,
                  Ghevangen zult ghy zijn, en zal ook vonnis geven,
                  Ghy uyt mijn Hertochdom ghebannen blijft uw leven.
Prudentio, Feliciano.
Feliciaen   Prudentio, wel gemoet.    Prudent.  En ghy vriendlik gegroet.
Feliciaen   (2720) Van waer?    Prudentio.  Van’t hof.
Feliciaen   Wat nieus?    Prudent.  Helacy, niet veel goed.
Feliciaen   Wat is’t? ik hoor yets vreemds,    Prud.  zijn hoogheid is vol quellen.
Feliciaen   Ik bid u wilt my doch de grond van’t stuk vertellen.
Prudent.    ’t Is muijsken wacht uw staert, stil zwygen is ons best.
Feliciaen   Men zeydt de kray heeft uyt gebroeyd het arents nest.
Prudent.  (2725) Ik bid, u oordelt niet, nau moet men Princen wachten,
                  Dus teugelt uwe tong, vry zijt in uw gedachten.
                  In zulken tijd als deez’ is’t raedzaemst datmen zwijgt,
                  Want’tzy hoe dat ghy spreekt uw loon ghy daer na krijght.
                  Berispt ghy d’Hertogin, beklaeght ghy onzen Heere,
                  (2730) En blijkt het na der hand dat zy hem in zijn eere
                  Gansch niet en heeft gequetst’, maekt reek’ning dat ghy zijt
                  De Hertoginnens gunste t’eenemale quijt.
Feliciaen   Al spreken wy te zaem wien kan ons overhooren?
Prudent.     Feliciaen, gelooft de muuren hebben ooren.
Feliciaen   (2735) Wat is’t van Leonoor?    Prudent.  Dat heeft een vreemde schijn.
Feliciaen   Huw’t zy niet met de Graef?    Prudent,  Neen, ’tzal een ander zijn.
Feliciaen   Een ander wien doch, zeght?
Prudent.    Men mach het al niet zegghen.
Feliciaen   ’t Schijnt datter inde tijd wat vreemds verburghen leggen.
Prudent.     Tijd nu zo zwanger is als ik hem immer zach.
Feliciaen   (2740) Wel die’t verwachten kan ’tmoet komen aen den dach.
                  De Hertoginne valt dat zoud’ik durven wedden.
Prudent.     De doente van de wereld zich zelven immer redden.
Graef Lodewijk rasende vervolght zijnde van een stomme geest in duyvels habijt, hebbende op zijn kleeding, Wantrou, gheschreven.
Feliciano   Is dat Graef Lod’wijk niet?    Prudent. t’Schijnt dat hy is ontstelt.
Feliciano   Daer is yets dat hem pijnt.    Pruden. Daer is yet dat hem quelt.
Feliciano   (2745) Stelt u wat aen een zy.    Prudent.  Wat of hy zal beginnen?
Feliciano   ’K vrees dat hy ons zal zien.
[fol. J4r]
Prudent.     Laet ons gaen beyde binnen.       Binnen.
Lodewijk.
Lodewijk   In Ach’rons duystre hol, vol schrik’like ghezichten,
                  Afgryse, naere poel, waer nimmer zonnens lichten
                  Strael scheen, de plaets waer uyt noyt yslijk riffe rees
                  (2750) Dan als het vuyl’gewurmt had afgheknaecht het vlees,
                  Vol damps, gewalmtens stank, vol knarssing, en vol zuchten,
                  Vol herte-breek gehuyl, vol sulphre helsche luchten.
                  Na Cer’brus die de mond der Duyvels hel behoed,
                  Daer wil ik heen, het hert my trild door’t grill’ge bloed,
                  (2755) Maer dees vervaerlikheids verschricking niet kost treffen
                  De angst’en quelling die ’shoofts haeren steyl op heffen.
                  Nu Cercopijn ik zie met tranens beken vol
                  In dees verkrachte ziel in razernijen dol.
                  En wantrou’t zo beheerscht, berading niet kan myen
                  (2760) Ontydelik de draed mijns levens af te snyden.
                  Ha daer is Leonoor, daer, daer ik zie heur daer,
                  Daer’s Karel, daer is zy, en daer staet Karel, daer,
                  Daer, daer, ik zie hem daer, daer’s Lambrecht, daer’s Casouwe,
                  Daer staen de schelmen beyd, en daer, daer, staet mijn vrouwe
                  (2765) Casandra, daer, daer’s d’Hertoch, daer, daer komt de Graef,
                  Daer, daer komt Leonoor, en Karel heure slaef.
                  Casandra gaet van hier, wats daer nu te bedryven?
                  Casandra gaet van daer laet Leonora blyven.
                  Wech duyvel, wech, en daer, daer scheyd van Leonoor.
                  (2770) Trekt aen, dringd’ in, trekt voort, geeft vier, vlieght in, dringd door
                  De vyands leger in, ha vive, ’t is gewonnen,
                  Daer, daer komt Leonoor, en Karel heeft begonnen
                  Te moorden, Karels hetse toorn daer ontsteekt,
                  En daer de Gravens herte jammerlike breekt.            Hy gaet zitten.
                      (2775) Ha alderdroefste borst hoe warrelik ghy wrevelt,
                  Waerom? vermits mijn hopens lichte gans benevelt,
                  Benevelt? neen, besterft, ach hoop is hopeloos,
                  Hoe graeg nu Lodewijk zijn naere Graef verkoos.
                  Onthert uw lichaem zelfs, dringt inde koude aerde,
                  (2780) Te lang uw azem, laes, dees vleesche kluys bewaerde.
                  Waer zijt ghy laeste snik? waer is de laeste braek?
                  ’t Gheen yder mensche vreest ik yverich na haek?
                      Ha handens wring ghy kunt de droefheid niet afbeelden,
                  De knaging en uyt teering die u rampen teelden.
                  (2785) Steelt aeckelike-dood voort al, op dat eens rust,
                  De mimerende ziel, vol quelling en onlust,
                  Mijn leven is onnut. Helacy hoe zwaermoedich,
                  Hoe bitterlik uytstort traens-vliet herts tranen bloedich.
                  Ha dood-na bootsing-slaep, ach, sluymert doch een wijl,
                  (2790) Oy me, hoe moed’ en mat. Ha droming al te yl.       Hy staet op.
[fol. J4v]
                  U valsche beelden zijn in mijn bedroefde zinnen,
                  In eenigheid ik dool om rust te mogen vinnen.       Binnen.
Casandra Zeer bedroeft, Vervolgt zijnde door een stomme gheest, wesende een vrou, hebbende op heur witte kledren gheschreven, Ootmoedighe schuld beken, die heur stadich verzelschapt.
                      Roldt bloede tranen langs ’t bedroefde aengezicht,
                  Verdweenen is uw eer, verdweenen is het licht
                  (2795) Uws glorijs dezes eeuw’, waer in ghy trotzich bralden,
                  Al wat Casandra had heur dartelheid vermalden.
                  Uw eere is vernieldt, gheen Hertogin meer zijt,
                  Ghenieticht is uw naem door d’alwerkingh’ des tijd,
                  O tijd ghy had, maer hebt die wulpsichlik verlooren,
                  (2800) Mits ghy in plaets van echt de minne hebt verkooren.
                  Nu blijft uw naem, en faem een nikkerlijke proy,
                  En lichter men u acht als ’tkaf ghedorste stroy.
                  Uw name die wel eer hier bralde in uw glory,
                  Zal blyven nu ghegrift in schandighe memory.
                  (2805) Uw name die wel eer g’lijk pole-sterren blonk,
                  Helacy, nu in lustens gayle poel verdronck.
                  Uw Hertoginnens pruyk: Borgoniens lauwerieren:
                  Zal nu niet meer deughs-lof-feest uw ter eeren vieren.
                  Verwelkt is al uw lof, verdort zijn al uw blaen,
                  (2810) Door’t derven van uw liefd’ voor’t minnelik bestaen.
                  Casandras teere borstens herte tranens weenen,
                  Het bitterlik gheschrey, het klaeghelijke steenen,
                  Het hickende gehuyl, het bloedighe gheklach,
                  ’t Bekenne van uw schuld, helacy, niet vermach,
                  (2815) Te zuyv’ren uw misbruyk, uw misbruyk blijft beschreven
                  In ’s mensch gheheugenis zo lang de menschen leven.
                  Uw weezen zal by elk afkeerlik zijn verfoeyt,
                  Ziet watter uyt het vier van minne is gebroeyt.
                  Cupido hoe verkracht ghy eerbaerheyds gemoede,
                  (2820) Alleen om vleese lust baldadelik te voeden.
                  Gheen schaemd, noch eer ontziet, blindt-hokte, looze kind,
                  Uw herte tochtens schicht ons dwaeselik verblind.
                  Uw grill’ge prik’ling doet wy na uw tucht’loos hooren,
                  En doet ons eer en faem door wulpzicheid versmooren.
                  (2825) ’t Verduystert al, helacy, wat Casandra ziet,
                  Pheeb’s heldre lichte strael my naerelik verdriet,
                  Het duyster my bevalt, ’k wensch’ d’aerde waer bevrozen,
                  Want ’tliefelik ghebloemd schijnt om mijn schaemte bloozen,
                  Mijn schad’uw’ my verschrikt, ’tschijnt oft ghemoede was
                  (2830) Die my het vonnis van mijn zond’ te vooren las.
                  Ja zo ik’t pluym gediert hoor als ik’t bosch door wandre,
                  ’t Schijnt of hun tiereliering schrildt fy, fy Casandre.
                  De blaeden vallen voor mijn voeten op de aerd’,
[fol. K1r]
                  Gelijk of ik de aerds betreding niet was waerd’.
                  (2835) ’t Schijnt of het waters ruyzing spytich murmureerde,
                  G’lijk of mijn klaging hunne zuyverheid onteerde.
                  Ghenieticht is mijn zelfs, my zelven ben ik wars,
                  En leef, helacy, in een yselike pars.
                  ’t Is alles nu verkeert in bittere ellenden,
                  (2840) Om dat ik, laes, oy me, my zelven niet en kenden.
                  Niet kenden, maer vergat te zijn mijn scheppers beeld,
                  Wat was’t? ’tis vleesche lust diet alles my ontsteelt.
                  Ha Borgonninnen laet ik uwen spiegel wesen,
                  Zo ziet ghy wat dat uyt de minne tochten reesen.
                  (2845) Ghebannen Hertogin, ghebannen uyt uw land,
                  En in een eeuw’ghe poel van schrickelike schand,
                  Gebannen is mijn eer, Neen, lacy, gansch verlooren.
                  Hoe prickelt mijn ghemoed, gelijk een scherpe dooren,
                  Die vinnich steekt mijn hert, en yslik parst mijn ziel,
                  (2850) Ja dat Casandra schier in mistrouw’s wraeke viel.
                  Casandra, neen, bedaerd, verliest ghy werelds eere,
                  Verliest ook niet de gh’naede van uw schepper-Heere.
                  Uw misdaed is zo groot niet als uw Gods gena,
                  Zo vaerdich is uw zond’s beken niet of zo dra
                  (2855) De goedertieren arm van uwen God staet open,
                  En sterkt uw laffe hert met een verzekert hopen,
                  Een hope die belooft hy u vergeven zal
                  Volkomen u misbruyk uw Eva’s-like val.
                  Casandra niet mistrout, neen, Heer, ik ken mijn zonden,
                  (2860) In yder bittre traen, ach, zullen zijn bevonden,
                  Duyst duyzendens berouw van ’tgeen ik heb gedaen.
                  Helacy, ’tgroot misbruyk, ’tonredelik bestaen,
                  Mijn grooffelijke dwael van lust-lokx tyrannie,
                  De wulpse gayle tocht van minnens slavernije.
                  (2865) Mijn sprake werdt belet door ’shertens groote pijn,
                  Maer laten deze tranen mijn getuygen zijn,
                  Die uyt de born mijns ziel medoog’lik nu uyt storten,
                  Heer, laet wantrouwens vlijm mijn leven niet verkorten,
                  Maer gund my Nestors tijd, daer in niet een minuyt
                  (2870) Die anders als berou, en mijn leed-wezen uyt.
                  Ik vouw’ dees handen t’zaem, verhoort doch mijn gebeden,
                  En slaet uw oogen, hooge God, doch eens beneden
                  Op dese arme wurm die in heur traens gheween
                  Bid’ en bekeert heur g’lijk de droeve Maeghdaleen.
                  (2875) Heb ik dees oogen, laes, ontuchtelik gebruykt,
                  Ziet hoe berou die nu betraent ter aerde duykt.
                  En deze handen die de minne drucking namen,
                  Nu met oodmoedicheid ghevouwen zijn te zamen.
                  En deze tong die was de minnens-tael-vrous-lit
                  (2880) Nu penetentelik om uw genade bid.
[fol. K1v]
                  Dees haeren die wel een verwarden minnaers oogen,
                  Die zullen dienen nu om traenen af te drooghen.
                  Mijn stemme die zo gayl voort broght lusts graegt alleen,
                  Zal uyten nu mijn schuld, mijn rouwe, mijn gebeen.
                  (2885) Ghebeen, ja zulk ghebe ootmoedich na u steygren,
                  Dat hope my belooft, ghy Heer, my niet zult weygren
                  Ghenade, ’k zeg genaed’, ghenade zeg ik Heer,
                  Ontrukt my gheen genaed’g’lijk ik ontruk mijn eer.
                  In eenicheyt voort dool, en leve vande velden,
                  (2890) Ziet in wat ramp-onheyl, de minne lust my stelden.
                  Juffrouwen houdt mijn doent in gh’heugnis bewaer,
                  Gheluckich zijn die dien hun spieg’len aen een aer.       binnen.
Aernout. Leonora. Karel. Grimald. Prud. de Gemeente.
Aernout.        Meer zal ik zeggen nu als oyt in uw ghedachten
                  Voor dezen was. Maer g’lijk de tyden immer brachten
                  (2895) Het heymelijx aenden dach, ’k bid u verwonder niet,
                  Want vreemder zachmen alsmen in ons eeuwe ziet.
                  Ik zelfs verwondert ben, van ’tgheen ik nu zal zegghen,
                  Noch meerder wondren vindmen vaek verburghen leggen
                  In’t tytelik beloop, de wereld is een grijns,
                  (2900) Een kunstelik ghevayns, zo wel voor dijns als mijns,
                  Want alles watter leeft ziet vreemde wondre dinghen.
                  Petrarkaes wyze weet heeft kunstich willen zinghen,
                  Of dichtich spreken ’tgheen die g’leerde is gemoet,
                  Met Laura, zynes tijd die zo zijn manne bloed
                  (2905) Betoovert had dat hy niet zyne was maer heure,
                  Waerom? meent ghy het was zijn vrije willens keure?
                  Ach neen, ’t was yets gheheyms ’tgeen hem gansch overwon,
                  Dat hy het murgh zijns geests aen zyne laura zon.
                  Wat is’t? wat was’t? wat kant? wat zoud’ doch kunnen wezen?
                  (2910) Dat zulken wetert, zulken wyzens zinnen resen
                  Ind’hooghste toppens kracht, en dat zijn rijcke pen
                  Daer van ghetuyght, beschrijft, en naekt’lijk doet beken
                  Van d’overwonnen ziel, g’lijk hy in zijn gedichten
                  Vrymoedichlik bekent, ja achtent hemels lichten,
                  (2915) Die schenen uyt het oog van Laura, die hy noemt,
                  De phenix zynes eeuw’, ja meer hy hem beroemt,
                  Dats dat zijn sterre had geluklix willen speelen,
                  Om hem te geven stof zijns Lauraes schoon te quelen,
                  In maetich voet gedicht. Nochtans Petrarca had,
                  (2920) Een Florentijns vernuft dat grooter stof bevat.
                  (Een geest, ja zulken geest, die velen ging te boven)
                  Het zy wie’t zy hem leest zeer qualik kan gelooven.
                  Dat zijn bedaerdheid heeft zich zelven zo gestelt,
                  Int keurelike oog, of liefdens krachts gheweld.
                  (2925) ’k Voorbrenght alleenlik om mijn volgh-reen te beleggen,
                  Of met voor-doenders vast te gronden al mijn zeggen.
[fol. K2r]
                  Boetius, ik neem ook voor een vaste proef,
                  En meerder wyzen ik aen mijn zijd’ niet behoef.
                  Den Hemel’t al voorweet, en toe laet de toevallen
                  (2930) In’t menschelik bedrijf, dats voor my en uw allen.
                  Wat toeval dan gheschiet zo d’Hemels vooght toelaet,
                  (’K wil onderzoeken niet oft zijn verburgen raed
                  Besloot, of zulx toelaet, ’k treed’niet in zijn verborgen
                  Orakels heyl’ge doent, maer g’loof dat God bezorghen
                  (2935) Wil alles ’tonzer best) behoort dan yder mensch,
                  Te loven, en gansch breken eygen zin en wensch.
                      Karel Baldeus die ik, zins zijn teere Jaren,
                  Heb opgequeekt uyt liefd, en steeds in mijn beware,
                  Ghehadt, mits zijn gheboort zeer eedel is, waer door
                  (2940) Ik hem naest mijn persoon voor Kamerling verkoor
                  En hem gebruykt in all’s want ik hem mocht vertrouwen,
                  En heeft hem zo getrouw in alles kunnen houwen,
                  Dat ik lang heb getracht te meerderen zijn staet.
                  ’t Is jaren zes verleen hy met voordachten raed,
                  (2945) In gunst hem heeft ghestelt mijns zusters Leonore,
                  De Hertogin van Kleef, en zijnde welgheboren,
                  Met alle deugd verciert, hem zo gequeten heeft,
                  Door Hemelsche bestuur, waer yder onder leeft,
                  Dat d’Hertogin heur weerliefd’, en trou daer beneven,
                  (2950) Ghegeven heeft om met hem echtelik te leven,
                  Dus heymlijk zijn getrout door dienaer onzes kerk,
                  En hebben’tzaem geleeft, ja niemant oyt geen merk,
                  Noch teken heeft gezien des liefde hunliens beyden,
                  En g’lijk al wat Gode voegd geen menschen kunnen scheyden,
                  (2955) En Karel veel verdient, ben ik daer in verheugdt,
                  Mijn zuster heeft geoogt op staet niet, maer op deughd’,
                  Te meerder dat de echte staet hun vruchten deelden,
                  Alzo mijn zuster hem twee lieve zonen teelden.
Leonoor.    Die offren wy u op.
Karel.        Gelijk ik uw dienaer ben.
Aernout.    (2960) Gheen dienaer, Karel, want voor broeder ik u ken.
Leonoor.    En ik voor echte man.    Karel.  Ik u als echte vrouwe.
Prudent.     ’t Is vreemd ghenaed’ge Heer het geen wy hier aenschouwen.
Aernout.    Maer niet zo vreemd als waer.
Prudent.     ’t Was ’themelsche besluyt.
Aernout.    ’t Gheen lang verburgen was breekt nu geluklik uyt
                  (2965) Ghy weet hoe dat Casandra trachten te boeleren
                  Met Karel en mijn bedd’ zo godeloos t’onteeren.
Leonoor.    Daer nae zy ook heur wraek op ons Grimaldus wracht.
Aernout.    En heeft ook na de dood van Karel meed’ getracht.
Karel.        Dies zy gebannen is, God gunne heur leed-wezen.
Gemeente (2970) Nu na de droefheid is ons blyheid weer geresen.
Aernout.    Casandra vruchtloos was ghelijk zy deughdloos is,
[fol. K2v]
                  Van erfgename is mijn Hertochdom nu wis,
                  Door dese kindren als mijn echtelike neven.
Gemeent    God gun de kindren luk, en langhe jaren leven.
Aernout.    (2975) Wy danken de Gemeent.
Karel         En bidden dat wy ’tzaem,
                  Niet langer leven dan zo lang wy aenghenaem.
Leonoor.    En goedertieren zijn voor al de onderzaten.
Aernout.    Het is my lief zy hun zo wel genoegen laten.
Gemeent    In name heurliens allen ’k dienstelike buyg,
                  (2980) En uw de ware liefde onzes herten tuyg
Aernout.    Nu zuster veel geluk wensch ik u, en ons broeder,
Gemeent    Den hemel zy uw beyde heylige behoeder.
Aernout.    Wy dancken de Gemeent.
Gemeent    Lang Hertoch Aernout leeft.
Aernout.    En ik den opperst’ bid hy u voorspoede geeft.
                  (2985) Hier eyndicht ’tblijd’ en droef.
Gemeent    Ghemengelt door malkandre,
Aernout.    Dat’s Karels liefde en de minne van Casandre.
EYNDE.

Continue

Tekstkritiek:

fol. *2v: rijmen er staat: rijmer
fol. *4r: bekent. er staat: bekent
fol. *4v: Casandra er staat: Cansandra
vs. 35: hooght’ leydt er staat: hooght ’leydt
voor vs. 143: sprekersaanduiding ontbreekt
vs. 267: mede leydt er staat: me de
voor vs. 357b: de sprekersaanduiding staat een regel te laag
vs. 474: beghonnen leydt er staat: heghonnen
vs. 484b en vs. 485a staan op één regel
vs. 588: vint. er staat: vint?
vs. 747: oord’len er staat: oord len
vs. 843: Feliciano er staat: Feliniano
voor vs. 848b: Leonora. er staat: ruck
vs. 1189: ruck) er staat: Feliniano
vs. 1259: dul, er staat: dut,
vs. 1317: De sprekersaanduiding moet Karel zijn; het voorgaande vers is nog van Feliciano.
vs. 1476: verwerft, er staat: verwerst,
vs. 1746: lichtlik er staat: lichtik
vs. 1517: te er staat: de
vs. 1611: Onschik’lijk er staat: Onschi’klijk
vs. 1687: bezuchten. er staat: bezuchen.
vs. 1890: Hemel er staat: Hem el
vs. 2009: Feliciano er staat: Feliniano
vs. 2074-75: de sprekersaanduidingen zijn verwisseld.
vs. 2504: Nochtans er staat: Nochtas
vs. 2519: zmerte er staat: z merte
vs. 2653: Wat er staat: Mat