Jan Soolmans: De verzierde ontoovering van de gravin Trifaldi, door de dolende ridder Don Quichot de la Mancha, en zijn schildknaap Sanche-Pance. Amsterdam, 1681.
Uitgegeven door Nanny ’t Hart.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton085440 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[p. 1]

DE VERZIERDE

ONTOOVERING

VAN DE

GRAVIN TRIFALDI,

Door de dolende Ridder

DON QUICHOT DE LA MANCHA,

En zijn Schildknaap

SANCHE PANCE.

POTS-SPEL.

Gespeeld op de Amsterdamsche Schouwburg.

[Vignet: Perseveranter]

TE AMSTERDAM,

By de Erfgenamen van Jacob Lescailje, op den Middel-
dam, naast de Vischmarkt. 1681.


[p. 2]

VERTOONERS.

HARTOOG.
HARTOGIN.
DON QUICHOT DE LA MANCHA, dolende
        Ridder.
SANCE PANCE, zijn Schildknaap.
DONNA RODRIGA, oudste Staatjuffer van
        de Hartogin
KOENRAAD, Hofmeester van den Hartoog,
        daar na afbeeldende Trifaldin, Schildknaap
        van de Gravin Trifaldi.
BOUDEWYN, Edelman van den Hartoog, daar
        na afbeeldende de Gravin Trifaldi.
Mr. KLAAS, Chirurgijn, Buurman van Don
        Quichot, daar na afbeeldende de Pijper.
OLIVIER, Kok, daarna afbeeldende de Tamboer.
Vier Staatjuffers van de Gravin Trifaldi.
Vier gemaakte Wildemannen.
Eenige zwijgende Knechts van den Hartoog, en
        drie Pagies van de Gravin Trifaldi.

Continue
[p. 3]

DE VERZIERDE

ONTOOVERING

EERSTE TOONEEL.

Mr. KLAAS, KOENRAAD, BOUDEWYN, OLIVIER.

Mr. KLAAS.
IK kom hier, afgeschikt van ’t ouwe Jacomijntje,
De Gouvernante van Quichot, en Antonijntje,
Zijn Nicht, eens zien, of ik die ridderlijke man,
Mijn naaste Buurheer, in dit landschap vinden kan.
KOENRAAD.
(5) Die dolende is hier zelfs, men heeft u wel gewezen.
Mr. KLAAS.
Ik heb het eerste deel van zijn bedrijf gelezen,
Maar na my daar van dunkt zo hangenze’er veel by,
Het geen wel mach geschiên in dicht of schildery.
KOENRAAD.
’t Was gist’ren avond noch dat wy hem braaf bedrogen.
(10) Deze Edelman verleyde, in vrouweschijn, zijne oogen,
Wanneer hy heeft vertoont zijn Dulcinêa, die
Kwansuys betoovert door Merlijn is, en voor wie,
Tot haar ontoovering, zich Sanche nu moet geven
Drie duizent en vijfhondert slagen.
Mr. KLAAS.
                                                      Netto?
KOENRAAD.
                                                                Even
[p. 4]
(15) Zo veel.
Mr. KLAAS.
                  Wel! wou hy’t doen?
KOENRAAD.
                                                In ’t eerst niet, maar zijn Heer
Bewoog hem, en mijn Heer den Hartoog noch te meer,
Om dat hy dezen Boer, ’k meen Schildknaap, dapper dreygde,
Hem aers geen Gouverneur te maken; Daar op neygde
Hy willig tot die straf, en zwoer het zou geschiên;
(20) En zoje’er wilt uw paerd van avond aan verzien,
’k Wedde ik dien Ridder weer wat wonders wijs zal maken.
Mr. KLAAS.
En viel ’t dan anders uyt? zag hy dat in deez’ zaken
Maar schelmery stak, wat zou jy dan tegen ’t paerd
Wel zetten willen?
KOENRAAD.
                              ’k Acht het hondert daalders waerd,
(25) En zo ik het verlies ik zal twee hondert kroonen
Verbeuren, maar gy most u niet voor hem vertoonen,
Of anders was ’t verbrust.
Mr. KLAAS.
                                          Neen. ’k hou my onbekent.
KOENRAAD.
Beloofje dat?
Mr. KLAAS.
                      O ja.
BOUDEWYN.
                              ’k Heb moed dat wy die vent
Tot d’Hartogins vermaak, uyt potsery, weêr zullen
(30) Wat spelden op de mouw, en hem de kap gaan vullen.
[p. 5]
KOENRAAD.
Het scheen zy gist’ren schiep een groot behagen in
Ons doen.
BOUDEWYN.
                z’Heeft my bedankt.
KOENRAAD.
                                                  My ook, en niet te min
Haakt zy weer na wat nieuws.
BOUDEWYN.
                                      Ze is jong, ’t is kort na’t trouwen,
Dies wil den Hartoog haar die lust noch niet onthouwen.
KOENRAAD.
(35) Heer Boudewyn pas op gelijk gy hebt gedaan,
En gy meê Kokje-maat.
OLIVIER.
                                      Daar kom ik garen aan.
Mr. KLAAS.
’k Wou ook dit spel wel zien, zo’t mogelijk kost wezen.
KOENRAAD.
Hoor, ik zal u vermomt gebruyken nevens dezen,
Zo gy maar zwijgen kunt.
Mr. KLAAS.
                                        O deftig! Als je wilt.
OLIVIER.
(40) Wat zullen wy nu doen?
KOENRAAD.
                                              Ik zal ’t u best in stilt
Verhalen, de inhoud zal ik ginder u ontdekken.
Gy zult my voor Gravin, ik u voor Schildknaap strekken.
Gy Pijper en Tamboer.
Mr. KLAAS.
                                    Gaat dan ons wedspel voort?
KOENRAAD.
Ja, daar ’s mijn hand.
[p. 6]
Mr. KLAAS.
                            Zie daar, mijn Heer, hou maar uw woord.
KOENRAAD tegen Olivier.
(45) Verzoek den Hartoog, stil, dat hy, omtrent ten achten,
Hier in deez’ tuin, ons met zijn vrienden wil verwachten.
OLIVIER.
Goet. Daar komt d’Hartogin.


II. TOONEEL.

HARTOGIN, KOENRAAD, Mr. KLAAS, BOUDEWYN.

HARTOGIN.
                                            HOfmeester, hoe zal’t gaan?
KOENRAAD.
Als gisteren Mevrouw, ’k moet weer wat vreemds bestaan.
HARTOGIN.
Nu rep u dan,
KOENRAAD.
                      Ik ga, en zal my lustig reppen.
(50) Kom volg, eer Sanche ons ziet.


III. TOONEEL.

HARTOGIN, RODRIGA, SANCHE.

HARTOGIN.
                                    HIer kan ik adem scheppen.
’t Is my in huys te heet, en hier is ’t ’s avonds koel.
RODRIGA.
Dat dunkt my dat ik ook al aan mijn hals gevoel.
[p. 7]
SANCHE.
Dek toe de pot, dek toe. wat zou me zoo hovaerdig
Noch wezen, met het vel, dat geen bezien is waerdig:
(55) ’t Is rompelig en geel.
RODRIGA.
                                          Bekijk jou eygen huyt.
SANCHE.
Nou Bellefleur, meen ik het kwalijk, ’k ben een guyt.
RODRIGA.
Hoor, Schildknaap, vlegel, wat let jou op my te smalen?
SANCHE.
’t Is maar om ’t joks, is’t aars zo moet de droes my halen.
HARTOGIN.
Zacht, Donna, hy is al te goed van inborst.
RODRIGA.
                                                                    Hy!
(60) Hy mocht de booze, daar is niet als ondeugd by.
HARTOGIN.
Stil. ’t Is al hoog genoeg. wilt die wat meer waardeeren,
Die ik als Gouverneur in ’t kort meen te vereeren.
SANCHE.
Zie zo! Wat zegje nou, dat ik een weetniet ben?
RODRIGA.
Gy bent de botste gek die ’k op de waerelt ken.
HARTOGIN.
(65) Nu zwijg Rodriga. Hoor, Heer Schildknaap, hebt gy heden
Uw schuld wat afgedaan?
SANCHE.
                                        ’t Is pas een uur verleden
Dat ik op reekening my vijftig slagen gaf.
HARTOGIN.
Waar mee?
[p. 8]
SANCHE.
                  Wel, met mijn hand.
HARTOGIN.
                                                    Dat is te zachten straf.
Gy most u met een koorde, aan welker eynde een haakje
(70) Gehecht was, geeszelen, heel bloot.
SANCHE.
                                                        Dat’s geen vermaakje,
Al zagjes, met gemak, ik moet my zelfs niet doot
Gaan martelen. Mevrouw begrijpt het al te groot.
Ik zel mijn best doen, maar eerst wat gedult. ’k heb even,
Vrouw Hartogin, eens aan mijn wijf een brief eschreven.
HARTOGIN.
(75) Gy zelfs?
SANCHE.
                        ’k Wil zeggen, ’k heb die laten schrijven, van
Een vriend die wonderlijk mijn meening vatten kan.
En met mijn merk, een krul gelijk een slang, eteekent.
Om dat ik niet en schrijf, mijn wijf veur doot my reekent.
HARTOGIN.
Wat schrijfje al? laat een zien, en lezen.
SANCHE.
                                                                Daar Mevrouw.
Hartogin de Brief lezende.
(80) INdien ik dapper wierd gegeeszelt, wijf, ik zou
Veur Ridder kunnen gaan, en zal’k, na mijn behagen,
Nu Groveneur zijn, ik verkrijg het deur veel slagen.
Deez woorden, mijn Tereze, en kun jy niet verstaan,
Maar namaals, als jy’t ziet, en zal’t jou niet ontgaan.
(85) Nu is mijn wil dat jy in een karos zult rijden,
[’t welk over een komt met mijn staat,] die aan de zijden
Elk met een spiegelglas, voor ’t stuyven, op een neer
Zal kunnen schuyven. Ziet dat is ’t dat ik begeer,
[p. 9]
Vrouw Groveneursche, want dat zelje in ’t kort al wezen.
(90) ’k Zende u een jagers kleed, dat groen is, ’t geen veur dezen
Pleeg geel te zijn, ’t is my deur d’Hartogin vereert;
Maak onze groote Meyd daar af, na jy ’t begeert,
Een rok en bovenlijf. Voorts, Don Quichot, mijn braven
En dapp’ren Heer, heeft zeer véel wonderlijke gaven;
(95) Ik kom by hem niet eens in vreemdigheid te pas.
Omtrent een maand verleên, mijn lieve Huysvrouw! was
Het juyst dat wy in’t hol van Monte Sinos traden.
De wijze Toovenaar Merlijn heeft het geladen
Te wonderlijk op my, ik moet, en zal ook, wis,
(100) Om Aaltje Louwris, [die nu Dulcinêa is,]
My zelfs een groot getal van harde slagen geven.
En dan word zy zo fix, als of zy van haar leven
Nooit letzel had gehad. Maar zeg dit niet aan Guurt,
Of Trijn: zy mochten daar om lacchen in de buurt,
(105) Zwijg, tot ik in mijn Groveneurs plaats ben getreden,
Daar ’k veul van trekken zal: zy zeggen hier, dat heden
De nieuwe Groveneurs, of ’t meeste part, zo doen.
Als ik dat heb, en kan by myn zelfs vermoen
Dat gy my noodig zijt, zo zal ’k u straks ontbieden.
(110) Maar ’k spot’er toch niet meê, het kon wel haast geschieden.
Ons Graauwtje vaart noch wel, en doet u groeten. ’k Zal
Hem niet verlaten, neen ik zeker, schoon ik al
Een Turkze Keyzer wierd, mijn Ezeltje, mijn Trouwe!
’k Blijf dankbaar veur zijn dienst. Maar dit ’s ’er noch, Mevrouwe
(115) De Hartogin kust u de handen; doet zo weer,
En wenscht haar duyzentmaal goên avond, of noch meer:
Want al dat wenschen, wijf, en kost geen duyzent ponden.
Ik heb zoôn beurs, als ik u eens hebt t’huys gezonden,
Niet meer gevonden, maar bedroeft u daar niet in;
(120) By ’t nieuwe Grovement krijg ik vry meer gewin,
’t Is nou, na ’t spreekwoord, een goed hijlik kan’t betalen.
Hoewel dat eenige zeer op mijn welvaart smalen,
[p. 10]
En zeggen dat ik noch mijn vingers eeten zal.
Het welk ik niet geloof, want anders was ik mal,
(125) Of’k most het doen om dat my ’t luste te gaan beed’len;
Maar ’k hoop dat gy nu haast zult worden onder d’Eed’len,
Een vrouw der vrouwen, ’k wensch het u van harten, en
Ik blijf uw trouwe Man, als ik uw dienaar ben.
S

HARTOGIN.
’t Is wel. Gy kunt nu, als gy wilt, de Brief haast sluyten.
(130) Maar in twee dingen gaat gy Schildknaap u te buyten:
Gy schrijft dat mijn Heer Man u maakte Gouverneur
Om Dulcinêas wil, en dat gy lijd voor heur.
Dat is niet waar: gy hebt dit ampt van hem gekregen
Eer dat hy wist dat u aan haar iets lag gelegen;
(135) Het ander is dat gy u wat te gierig toont.
Maak dat rechtvaerdigheid wat meerder by u woont,
Want een die gierig is kan niet rechtvaerdig wezen.
SANCHE.
Mevrouw, zo u de Brief, die gy nu hebt gelezen,
Niet aan en staat, scheur hem aan duyzent stukken vry.
(140) Maar als ’k een tweede schrijf zal ik ’er noch meer by
Gaan hangen.
HARTOGIN.
                      Neen, ze is wel. Maar d’Hartoog moet die mede
Eens deurzien.
SANCHE.
                        ’t Is zeer goed Mevrouw. Ik ben te vrede.
Daar komt hy, met mijn Heer den Ridder Don Quichot,
Uyt Mancha van geboorte, en by veel volk voor zot
(145) Geacht, maar die van my als dapper werd geprezen.


[p. 11]

IV. TOONEEL.

HARTOGIN, HARTOOG, QUICHOT, RODRIGA, SANCHE, En eenige van ’s Hartoogs Dienaars.

HARTOGIN.
MYn Lief gelieve op mijn verzoek nu eens te lezen
In stilte dezen Brief, ze is laten schrijven van
De Schildknaap Sanche.
HARTOOG.
                                      Hy is een verstandig man,
Maar al te slof om voor betooverde te zorgen.
HARTOGIN tegen de Hartoog stil.
(150) Verwacht wat snaaks.
HARTOOG tegen de Hartogin stil.
                                        Ik weet....
HARTOGIN.
                                                  Daar steekt wat in verborgen.
QUICHOT tegen Sanche.
Mijn vriend, ik bid, doet doch wat meerder voor de deugd
Van Dulcinêa de Tobosa, die mijn vreugd,
Mijn lust en leven is. ey! maak in weynig dagen
Dat zy komt uyt haar pijn, kasty u wat met slagen,
(155) ’k Zal eeuwig dankbaar zijn. Vrouw Dulcinêa moet
U vallen om de hals, als gy die gunst haar doet;
Zy zal ’t gewillig doen, ik ken haar dankbaarheden.
En alsge u slaat moet gy uw bovenlijf ontkleden.
SANCHE.
’k Beloof u, als een knecht met eeren, waerde Heer,
(160) Dat ik uw wil zal doen.
QUICHOT.
                                              ’t Is al wat ik begeer.
Ey, ga eens wat alleen, en geef u hondert slagen.
[p. 12]
SANCHE.
’t Is noch te vroeg: mijn rug en kan ’t niet al verdragen.
QUICHOT.
Ik bid’er om.
SANCHE.
                      Flus, flus! ’t komt my nu niet te pas.
HARTOOG stil tegens de Hartogin, de Brief
gelezen hebbende.
Het is de uytsporigste die ’k van mijn leven las.
Van binnen werd eenig gerucht gemaakt.
HARTOGIN.
(165) Maar hoor, wat wil doch zijn dit tromm’len en trompetten?
SANCHE.
Hier ’s weer wat veur de hand, wilt op die punten letten.
RODRIGA.
Hoor, wat een naar geluyd.
QUICHOT.
                                          ’t Schijnt hier voor my gewis
Iets uyt te voeren staat, dat niet volbracht en is.
SANCHE.
Het naadert, och! waar zel ik nou mijn hielen bergen?
(170) ’k Trek haaze-schoenen aan. ’k moet u om hulp nu vergen,
Dat ’k by u schuylen mach; ô zoete Hartogin!
Want by het vrouwvolk ik het best verzekert bin.
Of ik kruyp Donna de Rodriga, zonder jokken,
Zo zy ’t gedoogen wil, straks onder hare rokken.
RODRIGA.
(175) Weg gek, gy brengt my noch tot lacchen door uw vrees.
HARTOOG.
Wat drie verschijnen daar?
QUICHOT.
                                          Sta vast. wat willen deez’?


[p. 13]

V. TOONEEL.

KOENRAAD vermomt, nu de Schildknaap Trifaldin,
    met een lange witte baert. Mr. KLAAS vermomt, als
    een Pijper. OLIVIER speelende op de Keteltrom, voor
    KOENRAAD tredende. HARTOOG. HARTOGIN.
    QUICHOT, vechtens vaerdig staande. RODRIGA.
    SANCHE achter de Hartogin zich verschuylende.

TRIFALDIN tegen de Hartoog.
IK buyg me ootmoedig neêr voor uw Doorluchtigheden,
En ik verzoek....
HARTOOG hem opheffende.
                          Rijs op, wilt gy dat ik uw reden
Gehoor zal geven.
TRIFALDIN.
                              ’t Zal, met uw verlof geschiên.
SANCHE.
(180) Wie heeft zoôn vent ooit met zoôn langen baert esien?
HARTOOG.
Spreek nu vry op.
TRIFALDIN.
                            Gy groote en hoog-gebooren Heere,
De naam is Trifaldin van hem, die nu heeft de eere
By u te spreken, met zijn langen witten baert.
Ik ben een Schildknaap, die dit breede scherpe zwaert
(185) Ten dienst draag voor een Vrouw, ja een Gravin, met namen
Gravinne Trifaldi, die oock haar niet zal schamen
De naam te voeren der bedroefde Jonkvrouw, en
Uyt welkers last ik hier aan u gezonden ben.
Voor eerst zo wenscht zy, tot haar groote troost, te weten
(190) Of hier een Ridder in uw Hof is, die geheeten
[p. 14]
Werd Don Quichottes de la Mancha, die zy moet
Hier vinden; waarom zy heel nucht’ren, en te voet
Heel van Kandaya komt. Is ’t niet een zeldzaam wonder?
z’ Heeft spijs noch drank gebruykt op weg, en dat zo, zonder
(195) Ooit flaau te worden. ’t Lijkt wel kracht van toovery!
Ze onthoud zich aan de poort van uw kasteel, hier by,
Om van my te verstaan wat ik nu heb vernomen,
En of zy mach by u in deze lusthof komen.
HARTOOG tegen Quichot.
Wat dunkt u Heer Quichot?
QUICHOT.
                                            Zijn Hoogheid die voldoe
(200) De Schildknaap zijn verzoek. ’k zeg haar mijn bystant toe.
Vrouw Dulcinêa blijv staag de opperste in mijn zinnen,
Maar, onder haar, om haar, wil ik alle and’re minnen,
En dienst doen waar ik kan, met deze lans en kling.
HARTOOG tegen Trifaldin.
Gebaerde Schildknaap. Nu een week verleên ontfing
(205) Ik hier in mijn kasteel de tijding van Mevrouwe
Gravinne Trifaldi, tot mijn verdriet en rouwe.
Zeg dat zy herwaarts koom, haar zoeken is niet mis:
Dewijl die braven Held en Ridder by ons is,
Van welkers goeden aart zy niet heeft te verwachten
(210) Als dienst en onderstant. Zy heeft my nu ook te achten
Voor hare vriendt. en wie en zou niet helpen? wie
Niet voorstaan zulk een als Gravinne Trifaldi?
TRIFALDIN.
Met uw verlof, ga ik Mevrouw dan hier geleyden
TRIFALDIN vertrekt als hy gekomen is.


[p. 15]

VI. TOONEEL.

Hartoog, Hartogin, Quichot,
Sanche, Rodriga.

HARTOOG.
DOet zo.
QUICHOT.
Hier hoort gy nu, Heer Hartoog, wat verscheyden
(215) Uytwerking dat mijn naam, mijn deugd, en krachten door
De wereld doen.
HARTOOG.
                          ’t Is waar, gy zijt hier nau of ’k hoor
Met veel verwondering, dat zy haar onderwinden
Te voet te komen, om u in mijn Hof te vinden,
Als of’t in beevaard was.
QUICHOT.
                                        Hier is ’t, Heer, dat gy ziet
(220) Of Ridders noodig in de wereld zijn, of niet.
Inzonderheid die de eer der Eedele Jonkvrouwen
Door haar manhaftigheid braaf weten op te houwen,
Hoewel zy doolen en omzwerven, door de zee
En wijd-gelegen landt, de faam draagt altijd mee
(225) Haar lof, gelijk gy hoort. ’t Kon zijn ik nu beproefde
Mijn grootste dapperheid.
HARTOGIN, Trompetten en gerucht hoorende.
                                          Daar naadert de bedroefde.
SANCHE.
Zy zal geen hinder doen aan mijn Groverrement,
Zo ’k hoop?
HARTOGIN.
                    O neen.
RODRIGA.
                                Wat ben jy achterkousig, vent.
SANCHE.
Ja vrouwen kunnen vaak een spaak in ’t wiel ook steken.
[p. 16]
QUICHOT.
(230) Zwijg.
SANCHE.
                    ’k Zal Trifaldas of Trikolas laten spreken,
Want op mijn moeders taal is dat al even waert,
Daar heet een staert een staert, en dit ’s Gravin Driestaert.


VII. TOONEEL.

Mr. KLAAS en OLIVIER, als voren, vermomt, voor
    afgaande, dan volgen 4 STAAT-JUFFERS van de
    GRAVIN, d’aangezichten met zwarte floerzen bedekt,
    daar na volgt BOUDEWYN, vertoonende de GRAVIN
    TRIFALDI, met een sleepende tabbaard met drie staer-
    ten, van drie PAGIES opgehouden, het aangezicht met floers
    bedekt, geleyt van KOENRAAD, nu de Schild-
    knaap TRIFALDIN, en gaat tusschen de 4 STAAT-
    JUFFERS heenen, die twee en twee aan wederzijden
    afwijken.

HARTOOG, HARTOGIN, QUICHOT, SANCHE, RODRIGA, en eenige Knechts.

GRAVIN knielende voor den Hartoog.
HAar Heerlijkheden my al te veel eer bewijzen.
HARTOOG.
Mevrouw ’t gelieve u niet te buygen, maar te rijzen.
GRAVIN.
(235) Met uw verlof, dewijl’t uw Hoogheit zo begeert.
HARTOGIN.
’k Bid uw’ Genade my met deze gunst vereert,
En zet zich nevens my, op deze bank, te rusten.
De GRAVIN gaat zitten, Sanche rondom haar
loopende om haar te zien.
SANCHE.
Haar in ’t gezicht te zien zou zeker my wel lusten.
[p. 17]
Wanneer of’t lukken zal dat zy haar eens ontbloot?
(240) En spreekt, want stom te zijn is ’t naaste by de dood.
Ho, ho! ik hoor, het komt, en welkoom moet het wezen.
De GRAVIN het aangezicht bedekt houdende.
Gy machtig Heer, en gy voor schoonste Vrouw geprezen,
En wijze Omstaanders, ’k heb vertrouwen dat mijn klacht
Zal ingang vinden in uw harten, want ik acht
(245) Dat die is machtig om het marmer te deurweken,
Om ’t staal te meuken, en een diamant te breken.
Maar eer ik komen kan tot mijn bedroeft verhaal,
Wensch ik te weten, of hier in deez’ Hof de praal
Der Ridders niet en is, doorluchtig in zijn leven,
(250) Genaamt Heer Don Quichot la Mancha? en daar neven
Zijn Schildknaap Sanche?
SANCHE schielijk voor de Gravin.
                                          Ja Mevrouw, hier is de man.
Die zijne Meester volgt, zo trouw als iemant kan.
Don Quichottissimo die ziet gy daar voor oogen.
Uw genadissimo parlissimo zal mogen,
(255) En zeggen wat gy wilt, wy zijn promptissimo,
Servitorissimo.
QUICHOT Sanche aan een zy stootende.
                        Elk op zijn beurt. alzo
Ik werd gezocht van u Mevrouw, kunt gy my vinden.
Mijn dienst en krachten ik aan vrouwen wil verbinden,
Die ongelijk geschien. Het dolend Ridderschap
(260) Leert my dat, als mijn plicht.
SANCHE.
                                            ’k Stel my daar ook veur schrap.
QUICHOT.
Ik ben die Don Quichot, tot uwe hulp gebooren.
Dies laat ons maar de reên van uwe droefheid hooren.
De GRAVIN voor Quichot knielende.
Ik werp my voor u neer, ’k omhels de beenen van
De zuyl der Ridderschap, dien nooit-verwonnen man,
[p. 18]
(265) O dapper dolende Groot-Ridder! overladen
Met Helden-deugden, en met deftige Oorlogs-daden!
Al wat van Amadis van Gaule, Beliaan,
Esplandiaan, en van meer and’ren is gedaan,
Is door uw daden al verduystert. O rechtschapen
(270) Heer Sanche Panca, eer en glory der Schildknapen!
Gy zijt veel grooter door uw deugden, in mijn zin,
Als noch de baert is van mijn Schildknaap Trifaldin.
Gelukkig zijt gy, nu gy dienen meugt dien Ridder.
Houd my by hem doch een goed woordje, vriend! ik bid’er
(275) U om, ô vroome Ziel! oprecht, en zeer getrouw.
SANCHE.
Sta op. Jou Servetveur, hoe hy my noemt, Mevrouw,
Ik zal wel zonder zulk een groote baert regeeren,
En met wat kaaler kin mijn Grovement beheeren.
Maar zeg voort wat jou deert, en deez’ secoursen laat
(280) De comportantie ons vertelt van uwe staat.
HARTOGIN.
Mevrouw de Gravin gelieve voort te varen,
Zich rustende by my, om beter te openbaren
Wat dat haar herwaarts drijft. wy haken na’t begin,
En dan na ’t eynd der zaak.
GRAVIN nederzittende.
                                          ’k Zal ’t u verhalen: In
(285) Het Rijk Kandaya, ’t welk leyd tusschen Trapobante,
En de Zuyd-zee, twee mijl aan geens zy de Levante,
Daar woonde een Koningin, genaamt Maguncia,
Die Weduw-vrouw was van Vorst Arcipiela.
En uyt haar beyde was een Spruytje voortgekomen,
(290) Antonomasia genaamt, die ’k heb genomen
In mijn bewaring, want zy was my toevertrouwt.
Dit jonge Wicht, omtrent ruym veertien jaren oudt,
Was wijs en deugdig, en was een brave Deeren,
Zy lokte tot haar min een groot getal van Heeren,
[p. 19]
(295) Waar onder een was uyt Vaders Hof en Raad,
Die wel speelde op de luyt, wel danste, en, in der daad,
Een goed Poët was, ja, om aan de kost te raken,
Zo ’t nood deê, aardig werk van kouwetjes kost maken.
Deez’ deê veel loosheid om ’t Princesje aan zijne zy
(300) Te krijgen, maar ’t was mis, ik was’er altijd by,
Dies hy my ’t aldereerst most zoeken te bekooren.
Maar in ’t begin was al zijn moeyte heel verlooren,
Op ’t lest verwon hy my, door zijn betoov’rend dicht,
Want een onnoozel hart wort door die zoetheit licht
(305) Bekoort. Don Klavio kwam dus mijn gunst te winnen,
En hy, in volle weeld, zijn Schoone te beminnen,
Tot dat men eyndelijk bespeurde, dat’er meer
Beschikt was, als het wel betaamde, voor heur eer.
Wy alle drie verzet, beramen eerst te maken
(310) Een schrifje, tot een vast verband, in liefdens zaken,
Dan te verzoeken de Princes ten houw’lijk. ’t Gaat
Zo voort, de Stadvoogt krijgt hier kennis van; de Raad
Besluyt het jonge Schaap in gijzeling te zetten.
Voor haar, die meenden haar het trouwen te beletten.
(315) Bezweekze in ’t minste niet, tot dat, op ’t leste, doe
Zy lang gezeten had, men ’t houwelijk stont toe,
Hoewel met tegenzin van haar vergramde Moeder,
Die toen uytbarste, en wierd hoe langer hoe verwoeder,
Tot datze als dol was, en een koortsje kwam ’er by,
(320) Dat in het kort haar stelde in aller doode ry,
Waar op men haar begroef.
SANCHE.
                                            Eerst mostze esturven wezen.
OLIVIER.
Wis was zy dood. Wie heeft zijn leven ook gelezen
Dat men de luy begraaft eer zy gestorven zijn.
SANCHE.
Zacht. graauwt zo niet, ’t is wel. Maar, lieve doch! wat schijn
[p. 20]
(325) Van deugd had dit? haar kind en trouwde aan gene lekker,
Geen pagie of stalknecht, aan geen dronkaart, noch optrekker,
Maar aan een eerlijk Heer, van groote kaleteyt,
Dies ik zulk sterven maar belacche als zottigheyd:
Misschien uyt deze trouw een Koning had gesprooten,
(330) Of Keyzer, had haar twee het wachten niet verdrooten.
Als zoet. men moet zo haast niet wezen op zijn paerd.
QUICHOT.
Daar hebt gy groot gelijk, ô Sanche! my zo waerd,
Als ik een Ridder weet dat ooit zijn Schildknaap achte.
Maar van Mevrouwe de bedroefde ik noch verwachte
(335) Het verdere verhaal, hoe het toen voort verging.
GRAVIN.
Doe volgde ’t bitter na het zoet, het is gering
Dat ik gezegt heb by het geen ik zal vertellen.
Wy gingen t’zamen om de doode te verzellen
Tot aan het graf, dat, na ’t vaarwel voor ’t lest gezeyt,
(340) Is toegedekt; pas was de steen daar op geleyt,
Of daar verschijnt een reus op ’t houte paerd gezeten:
’t was Malambruno, zo gy eerst zijn naam wilt weten,
Die wreed is, en bekent voor Meester Toovenaar,
Welk om de wellust der Gelieven, beyde haar
(345) Betooverde op het graf, haar in een aap, de Vrijer
Staat als een Krokodil, in geel metaal, noch by’er
Een tafeltje, houd in den inhoud, en waarom
Zy dus gestraft zijn. Hy sprak voort, zy blyven stom,
En staag gevoeleloos, tot dat Manchego heden
(350) Of morgen my bestrijd; als die my heeft bestreden,
Zal ik haar wederom ontoov’ren. Kort daar aan
Rukt hy zijn sabel uyt, en houd my by hem staan,
En wilde my, zo ’t scheen, onthoofden, maar ’k bekoorde
Hem zo door mijn gebeên, dat hy my niet vermoorde.
(355) Doch niet geheel beweegt door al mijn zoet gevley,
Ontbood hy al ’t gesnor der Jofferen, en zey:
[p. 21]
Gy zult’er evenwel noch alle hier voor lijden.
’k Zal u niet dooden, maar ik zal u hart kastijden.
Wy voelden, na dat woordt, verand’ring in de huyt,
(360) En in het aangezicht kwam hair en stoppels uyt.
Gelijk gy zien kunt.
De GRAVIN en JUFFERS ontdekken alle haar aangezichten, vertoonende verscheyde koleur van lange baerden.
SANCHE.
                                Dit ’s om kinders bang te maken.
Ziet, alderhande kleur van baerden! wel wat zaken!
Dit lijkt de meyd wel, die zo grooten baerd had, dat,
Als zy de trap op ging, zy op dezelve tradt,
(365) Of ’t ruyge wijf, dat in de spullen was te kijken.
By wat veur monsters zal ik deze best gelijken?
QUICHOT.
’t Is wonderlijk voor my!
HARTOGIN.
                                        En voor my ook niet min!
RODRIGA.
’t Zijn bonte troniën, Mevrouw de Hartogin
Kijk haar zo sterk niet aan, zy mocht ’er van verschieten.
GRAVIN.
(370) Dit is het loon, dat wy voor onze dienst genieten.
Help, Ridder, Don Quichot la Mancha! och, ik maak
Geen woorden meer, maar zwijm zo stijf, gelijk een staak.
De Gravin kwansuys zwymende.
SANCHE.
Wat eek, of brandend doek haar voor de neus ehouwen.
Hoe sta jy zo? sla mee hand aan, jy baert-Juffrouwen.
(375) Ik heb mijn leven van zulk toov’ren niet gehoort.
Wel Mallenbruy jy brengt al vreemde kuuren voort.
Kost jy geen and’re straf bedenken voor deez’ kwanten,
’k Meen vrouwluy, als haar kleur van baerden aan te planten?
[p. 22]
Veel liever ’t tipje van de neus haar of esneen.
(380) Maar waarom blijven zy noch al zo ruyg? ik meen,
Was hier de Scheerezijn uyt onze buurt, geheeten
Magister Klaas, ’k geloof hy zoud ’er raad toe weten
Om te fraseeren dit Gejuffert, glad, en wel.
Mr. KLAAS zich versprekende.
Hier is.....
TRIFALDIN tegen Mr. Klaas, aan een zy.
                Zwijg jy, of jy verbruyd het heele spel.
SANCHE.
(385) Zijn daar geen Scharrebiers op ’t Eyland van Kandyen?
1. JUFFER.
Geschooren zijnde, wast het ruyger. Maar wy lijen
Noch meerder smart, elk leyt daar op een heete plaat,
’t Blijft echter ruyg. indien deez’ Ridder nu geen raad
Door zijne hulp verschaft, zo moeten wy al t’zamen
(390) Gebaert in ’t graf.
QUICHOT.
                                      Ik zweer, dat ik, na het betamen
Van mijne Ridderschap u helpen zal, of eer
Uytrukken deze baert.
2. JUFFER.
                                    Wy danken u, mijn Heer.
Dit zal ons deze rouw volkomen af doen leggen.
SANCHE.
Hoe! ben jy in de rouw? wel, wat is dit te zeggen?
(395) Rouwt rood en geel ook meê, met dit gekwik en zwier?
3. JUFFER.
Lands wijs lands eer. ’t Is de Kandayersche manier.
SANCHE.
Maar hoe kom jy zo fix mijn moeders taal te spreken?
4. JUFFER.
Wy kunnender wel tienderleye.
SANCHE.
                                                  Selleweeken.
[p. 23]
Zo hoor ik kom jy luy van alle markten weer.
(400) Blijft hier. ’k ga by jou t’school, op dat ik noch wat leer.
QUICHOT tegen de Gravin.
Hoe is ’t Gravin? grijp moed.
De GRAVIN oprijzende, en by de Hartogin
zitten gaande.
                                              Heer Ridder, uwe woorden
Die wy zo straks uyt u, met zulk een errenst, hoorden,
Verkwikken my. ik bid wilt tot mijn hulp u spoên.
QUICHOT.
Zeer garen, brave Vrouw! zeg maar wat ik moet doen.
GRAVIN.
(405) Met mijn verlossing is het nu aldus gelegen:
Van hier tot aan ons Rijk zijn zeer veel ommewegen,
En ’t valt een lange reys, als gy die doet te landt,
Of zee, maar ’k heb belooft uw vyand, als ’k u vandt,
Een teeken hem te doen; hy, om my toe te zenden
(410) Een houte paerd, dat gy kunt draeijen, keeren, wenden,
En mennen na uw zin, door kracht van toovery;
Het is het zelve paerd van Magalone, zy
Reê daar mee door de lucht met hare liefste Peter.
En dit vliegt als een kraay, ik weet altoos niet beter,
(415) Of in een uur of twee wint men daar mee meer tijd,
Dan of men hier te land twee heele maanden rijd.
Om uwe brave daân, ô Ridder! wort het heden
Noch hier gebracht, na zijn belofte. mijn gebeden
Zijn nu, dat gy, met uw vermaarde Schildknaap, doet
(420) Voor my de reys.
QUICHOT.
                                    Om u dede ik die wel te voet.
SANCHE.
Hoe is dit paerdjes naam? misschien dat ik het kenne.
GRAVIN.
Die vlugge Vlieger is geheeten Klavilenne.
[p. 24]
SANCHE.
Ho, Kalvinelle! ’k heb geen kennis aan die kwant.
Ik ken mijn graauwtje, en Don Quichot zijn Ronzinant,
(425) Die ’k echter tegen dat niet graag zou willen ruylen.
Maar hier moet, na my dunkt, wat potzery in schuylen.
Geloof jy Heer, dat zulks geschieden kan?
QUICHOT.
                                                                    Gewis,
Nu ’t door bestiering van een Toovermeester is.
SANCHE.
Is ’t zo! dan denk ik op dat paerdje niet te vliegen.
(430) Neen, in die malle slaap en zel men my niet wiegen,
’k Zel, midd’lerwijl, dat Don Quichot die reys neem aan,
Om Dulcinêas wil my blond en blaauw gaan slaan.
Begin het ook niet, Heer, denk aan de zeven wieken,
Die meulens, ô!
QUICHOT.
                          Zeg zo veel reuzen.
SANCHE.
                                                          By mijn zieken,
(435) ’t Was my vergeten. waren ’t poppetjes, ik zag
Als Overwinnaar u weerkeeren uyt de slag.
QUICHOT.
De Toovenaars zijn mijn vyanden, meer als z’uw’,, zijn,
Zo my een leeuw ontziet, zou Malambruin niet schuw,, zijn?
Stelt, als mijn Schildknaap, u eens braaf in uw postuur,
(440) Gy dient geen Ridder van de droevige figuur,
Maar gy zult hooren, op mijn overwinning, schreeuwen:
Lang leef de temmer van de reus als van de leeuwen.
’k Verzeker u van ’t lijf.
SANCHE.
                                      Die borg gevalt my niet.
Ik acht ’et dolligheid wat dus te paerd geschiet.
[p. 25]
HARTOOG.
(445) Hoe, Sanche, gy moet mee, of anders uwe zaken
Die zullen.... ’k zweer.
SANCHE.
                                    Of jy my Groveneur wilt maken,
En dat ik onderweeg den hals breek, eer ik keer,
Ik ben veel liever nooit geen Groveneur, mijn Heer.
HARTOOG.
Die zaak en lijd geen last; want wil deez’ reus beslechten
(450) Iets met uw Heer, en heeft hy lust hem te bevechten,
Hy moet dan maken dat hy ook wel overkom.
SANCHE.
Daar nu al zijnde, hoe kom ik dan wederom?
HARTOOG.
Wel, met dat zelve paerd.
SANCHE.
                                        Ik zel me ’er op bedenken.
GRAVIN.
Moet ik in tranen, door mijn droefheid, dan verdrenken?
(455) Nu dat een Schildknaap my zo wreed is, dat hy niet
Het minste doen wil, om te weeren mijn verdriet.
QUICHOT.
Vertroost u, goede Vrouw, ik hoop hem te bewegen,
Hoor, Sanche, ’k bid u, laat haar Hoogheid niet verlegen,
Ik zal noch deze dag verbeyden met de straf
(460) Die je aangenomen hebt.
SANCHE.
                                                Dat ’s niet, maar sloeg jy af
De helft van het getal, en minderde de slagen,
Dan zou ik misschien deez’ reys met u gaan wagen.
[p. 26]
QUICHOT.
Hoe! Dit staat niet aan my, verzoek dit aan Merlijn,
Is hy ’er mee vernoegt, ik zal te vreden zijn.
(465) Maar gy zijt in dit deel een onverstandig ventje.
Ik zweer u by mijn....
SANCHE.
                                  Zacht, en maakt geen reddementje.
Kom, kom, om dat jy ’t bent, en d’Hartoog het graag zag,
En dat ik de Gravin zo niet zien huylen mach,
Wil daar mee al het hair van haar schoon aanzicht wijken,
(470) ’k Zal ’t doen, zo ’t doenlijk is. maar eerst het paerdje kijken.
QUICHOT.
Als maar die groote Reus my ’t avontuur vertrouwt,
En my het paardje om te vliegen niet onthouwt.
Dat is mijn meeste vrees, dat hy voor my zal vreezen.
SANCHE.
Stil. ’k zie daar groene luy. wat of ’t hier mee zal wezen?


[p. 27]

VIII. TOONEEL.
Vier WILDEN komen in de thuyn, brengende een houte paerd.
HARTOOG, HARTOGIN, GRAVIN, TRIFALDIN, RODRIGA, QUICHOT, SANCHE, 1, 2, 3, 4, STAAT-JUFFERS, Mr. KLAAS, OLIVIER,
en Knechts.
WILDEMAN.
(475) DIe hert heeft klim hier op.
QUICHOT.
                                                        Ik my zo moedig ken.
SANCHE.
Ik niet, dewijl dat ik geen dolend Ridder ben.
WILDEMAN.
De Schildknaap moet zijn Heer in ’t reyzen niet verlaten,
Maar zitten achter hem.
HARTOGIN tegen Sanche.
                                      Nu, nu laat u bepraten.
WILDEMAN.
Reus Malambruno zweert u beyde, dat geen kwaad
(480) U deeren zal. en als het paerd eens briescht, zo gaat
Daar af, dat’s dan de plaats, vreest daar met hem te strijden.
QUICHOT.
Deez’ sterken arm zal my van zijn geweld bevrijden.
WILDEMAN.
Het luystert zeer wel na de toom, en ’t draayt gezwint.
Maar gy moet beyde, voor het duys’len, zijn geblint.
De WILDEN nemen haar afscheyd met een dans.


[p. 28]

IX. TOONEEL.

HARTOOG, HARTOGIN, GRAVIN, QUICHOT, SANCHE, TRIFALDIN, RODRIGA, STAAT-JUFFERS, Mr. KLAAS, OLIVIER,
en Knechts.

GRAVIN.
(485) O Groote Ridder, Don Quichot, het is waarachtig
Dat dit het paerd is: want ik ben nu wel gedachtig
Dat Malambruin my zey: wanneer gy krijgt dit paerd,
Zo zult gy voelen meer vergrooting aan uw baerd;
’k Bevind dit, en bezweer u heden by die haeren,
(490) Dat gy geen moeyte wilt tot mijn verlossing sparen:
Maar datge uw best wilt doen, op datge ons altemaal,
Die nu als schapen zijn zo ruyg, weer maakt zo kaal
Als apen. Wilt nu met uw Schildknaap onderwinden
Om op te zitten.
QUICHOT klimmende op ’t houte paerd.
                          ’k Zal, en niet eens spooren binden
(495) Aan mijne laerzen, om het paerd te pressen voort.
SANCHE.
Ik niet.
QUICHOT.
            Wel Sanche, hoe! herroep jy nu uw woord?
SANCHE.
’t Heugt jou noch, Heer, doen ’t Marri Tornes zo verknolde,
En my, doen ’t kramers rot my op en neder solde,
Dan ’k vrees dat ons dees reys noch langer heugen zal,
(500) ’t En zy ik daar van sterf, dan heugt my niemendal.
Maar ’k wou mijn leven noch zo haast niet graag ontbeeren,
Of ’k most als Lazarus van Tormus straks verkeeren,
In een tonijn, en onder ’t water noch gebiên.
[p. 29]
GRAVIN.
Geloof my Sanche, u zal in ’t minst geen leed geschiên.
SANCHE.
(505) Hoor, zo ik anders niet dit werk te recht kan brengen,
Als met te rijen door de lucht, ’k wil wel gehengen
Dat Don Quichot vry neem een and’re Schildknaap aan.
Van ’t vliegen hou ik niet, ik hou veel meer van ’t gaan,
Of op mijn graauwtje te marseeren. En wat zouden
(510) De luy al zeggen? in de plaats zy my vertrouden,
Een eyland of een stad? het is een lichte vent,
Die, als een veugel, hoog te vliegen is gewent;
Ook is Kandalia zo ver van hier gelegen,
Dat ik ’t weerkomen zou vergeten. ’k ben genegen
(515) Met hert en ziel, dat zeg ik zeker, vrinden, om
Te helpen dit geslacht, maar hier ’s periculum
In moria. ’k blijf hier, behoudens uwe gracy:
Houdt noch uw baerden wat, het geeft een brave stacy
Aan kaale kinnetjes. zo licht verlaat ik niet
(520) De eer dieme in ’t Hof door mijn Heer Hartoog staag geschiet.
HARTOOG.
Uw eyland, Sanche, staat te vast om weg te loopen,
Gelijk mijn Hof meê doet. ’k wil van u zo veel hoopen,
Dat gy niet weyg’ren zult ’t geen ik op u begeer,
’t Welk is: dat gy nu straks zult reyzen, en niet meer
(525) Eysch ik, hier voor zult gy de heerschappy bekomen
Van ’t heel Gouvernement. nu, sa, wat doet u schroomen?
Neem voort een kort beraad, of anderszins versteek
Ik u van uw gezag. hoe wilt gy? lustig, spreek.
SANCHE.
Ik ben een armen bloedt, een Schildknaap van een Ridder,
(530) Die goed is, en jy ook: Maar lieve Heer, ik sidder
Daar veur, wanneer ik denk om deze zware tocht.
Ik wou dat Mallenbruy ons haast weer herwaarts brocht.
[p. 30]
Laat zien, het paardje staat vry mak, ’t en zal niet smijten,
’t Maakt geen stampadoos, noch ’t zal niemant ook licht bijten.
(535) Indien ’t gelt kakken kost, ik hiel het liefst op stal
By graauwtje; nu my dunkt dat ik het wagen zal,
Heer Hartoog, zo jy jou beloften houd.
HARTOOG.
                                                              Met reden.
Gewisselijk.
SANCHE.
                  Wel aan, ik ben ’er mee te vreden,
Met dit beding dat na mijn ezel werd gezien,
(540) En na mijn Meesters paerd.
HARTOOG.
                                                    ’t Zal yeder dag geschien.
SANCHE.
Dan fiat, ik zal ’t doen, nu jy ’t zo goet kunt vinden.
Nu blind mijn Heer, ik volg. wilt nu mijn oogen blinden.
Daar mee hadie genacht.
SANCHE klimt geblint achter Quichot op ’t houte paerd.
QUICHOT.
                                        Wel vriend, hoe beef je zo?
Zit vast.
SANCHE.
              Dat denk ik wel, dit reyzen is byloo
(545) Geen kinderwerk.
QUICHOT.
                                      Wilt u maar dicht aan my vervoegen.
SANCHE.
Ik doe ’t, om u en al ’t gezelschap te vernoegen.
Maar.... ’t Is zo scherp van rug.
QUICHOT.
                                                  Dat dunkt my ook. doch zet
U eens op zy ter neer.
[p. 31]
SANCHE.
                                    Goet. Mach ik altemet
De doek niet zagjes wat oplichten?
HARTOOG.
                                                        Neen, by leven
(550) Noch sterven niet: dat zou u zulken duysling geven,
Dat gy zoud stuyven als een kaatsbal uyt de lucht.
SANCHE.
Mijn Heer, ik zel jou wel vast houwen.
QUICHOT.
                                                              Hoe, jy zucht
Zo zwaar, als of jy op de leer stont om te hangen.
SANCHE.
’t Scheelt weynig. mach ik dan van u die gunst ontfangen,
(555) Datje een gebeedje met malkander veur ons doet?
HARTOGIN.
Ja, vroome Ridders, en wy willen dat gy groet
Antonomasia, beneffens haar beminde.
QUICHOT.
Wy zullen ’t doen.
SANCHE.
                              Maar Heer, behoeven wy twee blinde
Geen spijs noch drank op reys? had ik een fles met wijn.
HARTOOG tegen een Knecht.
(560) Loop haal....
QUICHOT.
                        Heer Hartoog, ’t zal niet eens van noode zijn:
Eer dat hy weerkomt zijn wy licht al halver wegen.
SANCHE.
Hoe! is ’t zo spoedig met ons reyzen nu gelegen?
Dan hoeft het niet, ik vast noch wel een heelen dag,
Als ik daar na mijn scha hier weer inhalen mach.
[p. 32]
HARTOOG.
(565) Ja, wel vierdubbelt.
SANCHE.
                                        Wel, ’k zal my dan nederzetten,
En my beveelen aan Krijn Stoffels van Loretten.
Steek af, mijn Heer, en roer de toom, zo gaanwe om hoog.
HARTOOG.
Vaar wel. Zy vliegen als een pijl gaat van een boog.
SANCHE.
Hoe! roepen deze luy wy zo hoog al vliegen,
(570) En w’hooren heur zo wel?
QUICHOT.
                                                    Laat ons ons niet bedriegen
O Sanche! ’t schijnt nu zo. En zeker Klavilen
Gaat alzo zacht als ik een dier ter waereld ken.
De Reus zal ons gewis gemakk’lijk overvoeren.
Zit gy maar stil, wilt met geen hand aan de oogen roeren.
(575) Want na ’k bespeur gaan wy gewislijk voor de wind.
Een van de Knechts met een blaasbalk blazende.
SANCHE.
Jy hebt gelijk Heer, aan mijne eene zy bevind
Ik groote tocht, als of een blaasbalk my komt koelen.
QUICHOT.
Zo is ’t, ik kan het aan mijn ooren ook wel voelen.
Wy zijn nu al geraakt ter plaats daar d’hagel, en
(580) De sneeuw gevormt word, en de donder, dat ik ken
Voor ’t tweede deel der lucht, in ’t darde deel genaken
Wy aan des blixems oort.
SANCHE.
                                        Dat we ons dan niet en maken
Te dicht aan zulk een vier. rijd wat voorzichtig, Heer.
[p. 33]
QUICHOT.
Ik zal mijn best doen, en zo mennen, om niet meer
(585) Te rijzen.
Een andere Knecht met gebrand werk voor haar oogen zwierende.
SANCHE.
                        Doet zo. au! wat komt daar aan mijn wangen?
Zo wy by ’t vyer niet zijn zo wil ’k my laten hangen:
SANCHE.*
Ik mis mijn halve baerd al door de hette.
QUICHOT.
                                                                Zacht,
’t Elementaris vier toont ook aan my zijn kracht.
SANCHE.
’t Selementaris vier most my niet meer zo branden.
QUICHOT.
(590) Heb wat gedult: want ons verlossing is voor handen.
’k Meen dat wy nu al haast zijn op de hoogte van
Het land Kandaye.
SANCHE.
                              Hoe is ’t mogelijk! Heer, ’t en kan
Geen uur geleden zijn doe wy de reys begonden.
QUICHOT.
Wel, of wy nu in een kwartier het land al vonden,
(595) ’t Zou my geen wonder doen: want al dit spoên komt by
Het weer alleen niet toe, maar meest by toovery.

Hier werd van de KNECHTS een lans opgerecht, waar aan
    hangt een groote beschreven brief. de GRAVIN en
    STAAT-JUFFEREN doen haar baerden af, en vallen
    kwansuys met de HARTOOG, HARTOGIN, RODRIGA,
    en d’andere door toovery in slaap.
SANCHE.
Dat ’s waar ook. bloemerhart, ik droomde. maar die schoone
Mevrouwe Magallan, ’k wil zeggen Magallone,
[p. 34]
Zat niet gemakk’lijk op dit paerdje, na ik meen:
(600) Want het heeft weynig vleys, en ’t is vry scherp van been.
Maar hoor, wat’s dit? och, help, ’t is blixem, en ’t is donder!

De KNECHTS steken eenige klappers en vierwerk aan,
    waar door SANCHE van verbaastheid met QUICHOT
    van ’t houte paerdje vallen, ’t geen de KNECHTS,
    als zy leggen, weg brengen.

QUICHOT.
Vrouw Dulcinêa, lief, gedenkt.
SANCHE.
                                                Help, ik leg onder.
Waar zijn we, Heer?
QUICHOT oprijzende, en de doek afdoende van de oogen.
                                Wat ’s dit! ik sta ’er van verbaast.
Wy zijn in ’t Hof weer van den Hartoog.
SANCHE ook de doek afdoende.
                                                                Ey! jy raast.
(605) Hoe kan dat mooglijk zijn! waar is het paardje heenen?
QUICHOT.
Na ik bevroeden kan deur toovery verdweenen.
SANCHE.
Maar vlogen wy daar meê niet helder deur de lucht?
QUICHOT.
Hoe! twijffel jy noch?
SANCHE.
                                    Ja ’t schijnt wonderwerk of klucht,
’t Geen ik gelooven moet.
QUICHOT.
                                        Dat ons den Hemel spaarde,
(610) Komt door mijn moedigheid.
SANCHE.
                                                    Wat volk leyt hier ter aarde.
[p. 35]
QUICHOT.
Laat rusten. Gaan wy zien wat ginder aan die lans
Geschreven staat.
SANCHE.
                            Wat is ’t, Latijn, of is het Frans?
Of zou ’t Kandayers zijn? zeg wat het doch wil wezen?
QUICHOT.
Neen, ’t is onze eygen taal. my dunkt ik kan het lezen.
QUICHOT, leest ’t geen aan de lans geschreven hangt.
(615) DE zeer vermaarde en hoog-beroemde Man vol moed,
De Ridder Don Quichot la Mancha, die voldoet
Door zijne moedigheid in zijne reys te aanvaerden,
Met een van ’t licht gespan der snel-vliegend paerden,
Reus Malambruno, dies hy nu dien kloeken Held
(620) Weer t’huys zend, om dat hy volkomen heeft hersteld,
Uyt deugde en dapperheid, Gravin Trifaldis weezen,
Zo dat zy heden is gelijk zy was voor dezen;
Hy houdt zich voor deez tijd volkomentlijk voldaan.
De baerden zijn van al de Juffers afgegaan,
(625) Waar door zy voor het volk haar hoeven niet te schamen,
Don Klavio en zijn Beminde zijn te zamen
Gezont gelijk voor heen, en als ’t geschieden zal,
Dat Sanche Pances rug zich stelt voor slagen pal,
En zijne plichten haast voldoet, nu voorgenomen,
(630) Zo zal het ander haast tot zijn volmaaktheid komen,
Te weten: dat de Duyf, de witte Tortelduyf,
Die op haar hooft draagt een bedroefde zwarte kuyf,
Zal straks ontslagen zijn van alle kwade gieren,
En bly in de armen van haren trouwen Minnaar zwieren.
(635) Alzo is het als nu besloten, ’t zal zo zijn,
Door de bestiering van den wijzen Heer Merlijn,
Den Meester Toovenaar van veele Toovenaren.
Stel u gerust, voldoe uw schult, en wilt welvaren.

[p. 36]
QUICHOT, na ’t lezen van ’t schrift, tegen Sanche.
Versta jy wel dat dit van Dulcinêa melt?
(640) Dat is die Tortelduyf. ’k bid datje u haast weer stelt
Gereet, om af te doen ’t geen jy hebt aangenomen.
SANCHE.
Wacht, wacht, mijn Heer, laat my eerst tot bedaren komen.
Wy komen van de reys eerst t’huys, en straks aan ’t slaan?
QUICHOT.
Lees slechts de woorden die hier op geschreven staan.
SANCHE.
(645) Dat weet jy wel, dat ik noch lezen kan noch schrijven.
Maar deze ontwaken. zie hoe zy haar oogen vrijven.
HARTOOG, HARTOGIN, en al de andere kwansuys
    bekomende.
HARTOOG.
Wat’s dit! waar ben ik hier?
HARTOGIN.
                                            Dus op der aarde, in slaap!
RODRIGA.
En ik zo nuchteren, of ik noch vaak had, gaap.
GRAVIN.
Hoe! ik zo glad van vel?
4. JUFFER.
                                        O wonderlijke dingen!
1. JUFFER.
(650) Geen baert meer! ’k zou van vreugd wel helder op gaan zingen.
De GRAVIN met de JUFFERS voor de voeten van Quichot.
GRAVIN.
Kom, danken wy deez’ Heer, en knielen zaam ter aard;
Grootmoedig Ridder, ziet ons alle, zonder baard,
Omhelzen uwe kniên, en kussen uwe voeten.
[p. 37]
QUICHOT.
Rijs op. ey!
Al de vier Juffers rondom Sanche.
2. JUFFER.
                  U, ô Sanche, u, trouwe Schildknaap! moeten
(655) Wy altijd dankbaar zijn.
SANCHE.
                                                Dank my niet, mooye meyd!
Maar Mallenbruy, en Don Quichot zijn moedigheid.
HARTOOG.
O groote ontoovering! wie kwam ooit zulks te hooren?
SANCHE.
Mijn Heer, geloof jy uw gezicht noch en uw ooren?
Zo lees dit schrift eens, maar veeg eerst uw oogen of.
HARTOOG.
(660) Wat ’s dit! hoe komt deez’ lans en ’t schrift hier in mijn Hof?
QUICHOT.
Mevrouw, de Hartogin, wil dit eens meê beoogen.
Getuyg nu overal, wat overgroot vermogen
Het dolend Ridderschap heeft, al de waereld deur.
Van nooden zijn z’ ’er, om het jammerlijk getreur
(665) En ’t ongelijk van de bedroefde te beslechten.
Gy leest hoe dat deez’ Reus niet tegen my derft vechten,
Schoon zijn ontschuldiging is dat hy is voldaan,
Door mijne moed, ’t is blaauw. ’t moet anders zijn verstaan.
HARTOGIN.
Wat wonder werk is dit! wie hoorden ’t van zijn leven?
HARTOOG.
(670) Nu heb ik Sanche vast tot Gouverneur verheven,
En na drie dagen zal hy gaan verreyzen, na
Het eyland dat men noemt Groot Barataria.
[p. 38]
SANCHE.
Dank heb Heer.
HARTOOG.
                        Maar gy moet, eer ik u dit wil schenken,
Uw schult wat afdoen, en om Dulcinêa denken.
SANCHE.
(675) Dat gaat ’er dan op aan. sta vast rug.
QUICHOT.
                                                                    Ik ga meê.
Verschoon my, en vaar wel.
De GRAVIN en d’andere STAAT-JUFFERS al te zamen.
                                            Den Ridder leve in vreê.


LESTE TONEEL.

HARTOOG, HARTOGIN, RODRIGA, KOENRAAD, BOUDEWYN, OLIVIER, Mr. KLAAS, STAAT-JUFFERS.

RODRIGA.
HA, ha, ha, ha! d’een gek is alzo zot als d’ander.
HARTOOG.
Genoeg van ’t mal. Schud uyt u momtuyg met malkander.
BOUDEWYN.
Wel Heer. wat docht j’ ’er van?
HARTOGIN.
                                                Gy speelde uw rol heel wel.
KOENRAAD.
(680) Ik win een paerd hier meê.
HARTOOG.
                                                    Zo, was ’er ernst by ’t spel?
Van wie?
[p. 39]
RODRIGA.
              Van Meester Klaas.
Mr. KLAAS.
                                            ’k Bekent, en mach my wenden
Na huys, en om Quichot haast weer een ander zenden,
Die wijzer is als ik, een Baccalaurus, of
Mijn Heer Pastoor, want hy doolt zeker al te grof.
(685) Hy beeld hem in, na ’k zie, onmogelijke zaken.
En dat zich Sanche ook zo wat wijs kan laten maken,
Verwondert my noch meer; ’t en zy die boere Vent
Zo leep noch is dat hy zijn Meesters kuuren kent,
En speelt slechts voor de gek, om haast te gouverneren,
(690) Maar hy ging ezel uyt, en zal zo wederkeeren.
Ik ga.
HARTOOG.
          Vertoef noch wat: ik zal u straks een paerd
Weerom vereeren zo als ’t uwe, en meerder waerd:
’t Vermaak geschiede om ons, dat u geen schâ moet geven.
Mr. KLAAS.
’k Dank zijn Doorluchtigheid, en wensch hem lang te leven,
(695) En u Mevrouw.
HARTOGIN tegen de Hartoog.
                                    Dees pots heeft my zeer wel behaagt.
HARTOOG.
De dwaling van deez Man moet echter zijn beklaagt.
Ellendig zijnze, die door al te veel te lezen,
Haar waanen datze zijn ’t geen zy niet kunnen wezen.
Alwaar gy, dolend mensch, meê ingenomen zijt,
(700) Dat raakt gy zelden, of met groote moeyte, kwijt.
EYNDE.

[p. 40: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

voor vs. 587 de sprekersaanduiding SANCHE is hier niet op zijn plaats; waarschijnlijk is bedoeld dat Sanche van vs. 585b tot 587a aan het woord is.