Philips Theodoor Toll - Den grooten Timoleon

Philips Theodoor Toll: Den grooten Timoleon, of ’t verloste Korinthen. Amsterdam, 1661.
Naar Le grand Timoléon de Corinthe (1642) van De Saint Germain. De stof is ontleend aan Plutarchus.
Uitgegeven door Nanny ’t Hart
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton088290 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. *1r]

DEN

GROOTEN

TIMOLEON,

OF

’t Verloste Korinthen.

TREURSPEL.

DOOR

PHILIPS THEODOOR TOLL.

Gespeelt op d’Amsterdamsche Schouwburgh.

[Vignet: Perseveranter]

t’AMSTERDAM,

By Jacob Lescailje, Boeckverkooper op de Middel-
dam, naest de Vismarkt, 1661.

[fol. *1v]

INHOUT.

EEn opgeworpen Vorst mishandelt d’ondersaten,
En tergt door vuyle drift steets d’eer van een Vorstin,
Sijn dappre broêr voldoet voor broederplicht de min
Van ’t Vaderlandt, en dwinght hem ’t leven te verlaten.
(5) Sijn moeder vloeckt hem, schoon hem ’t volck met eer vergelt.
Soo wort de Griecksche Staat door broedermoort herstelt.

[fol. *2r]

OPDRACHT,

Aan den Eerentfesten, Voorsienigen
Heer, mijn Heere,

SIMON ENGELBRECHT.

Mijn Heer en Vrient,

ICk hebbe tot mijn vermaack, ’t geen ick buyten mijn sludien neme, noyt yets dienstiger uytgevonden, dan mijn tijt, ’t sy in eenige Poësy te lesen, ’t sy oock in yets te rijmen, te verslijten. En voorwaar, na ’t oordeel van soo veel beroemde luyden, hebbe ick een saack omhelst, welck oock ’t allerhartste gemoet sou vermaacken; want de aardigheyt, die in de Poësy gevonden wort, de aangename stellinge der woorden, de soete stijl, met wat sout somtijts doormenght, hoe veel die daar toe vermogen, hoe veel van de grootste verstanden die tot sich getrocken hebben, is niet noodigh dat ick verhaale: Daar en boven het gevoelen van de geheele werelt, nu door soo veel schrijvers eeuw op eeuw verhaalt, komt daar gelijck op uyt, dat de Poësy de geheugenisse van de oorlogsdeught, en manhafte daden der Koningen en Princen eeuwigh maackt; en dat die de beste verheuginge van een bedroeft gemoet is. In soo een heerlijcke oeffeninge, hebbe ick mijn geest, die dickwils vermoeyt was, altijt verlustight, en hebbe my tot rijmen, ’t sy oock hoe onvolmaackt en wan- [fol. *2v] schapen het oock was, eeniger voegen gewent: en eyndelijck een Tragedie siende overgeset uyt het Frans, in welcke taal sy gerijmt was, heb ick lust gekregen, om my selven, met dese stoffe uyt het rijmeloose te rijmen, wat te oeffenen; en seecker het heeft my soo vermaackt, dat ick het ten eynde hebbe moeten brengen. Ick neme dan, mijn Heer en vrint, oock die vrymoedigheyt, om aan U E. aan wien ick door soo veel weldaden verplicht ben, dat ick om deselve te vergelden, noyt middel sal kunnen verkrijgen, dese Tragedie, de eersteling van ons stamerende rijm, op te offeren: U E. sal de kleynigheyt van mijn plichtbewijsingh, gelijck ick hoop, niet verachten: maar deselve aannemen, als een teecken van een gemoet, ’t geen altijt betoonen sal, dat het behoorde danckbaar te wesen aan U E. die, volgens U E. gewoone beleeftheyt, voort sal varen te begunstigen, gelijck U E. tot noch toe gedaan heeft,

Mijn Heer en Vrient,

U E. eeuwigh verplichten dienaar,

PHILIPS THEODOOR TOLL.

Amst. 1661. 31 Martii.

[fol. *3r]

Aan den vernufte en schrandere

PHILIPPUS THEODORUS

TOLLIUS,

Als hy de Tragedie van den

GROOTEN TIMOLEON

uytgaf.

SToft op u mannen niet aloude Grieckenlant,
Of wijsheyts meesteres ghy hooghberoemt Atheen,
Roemt geen Poëten meer, wiens vlugheyt van verstant,
Door ’t gantsche ronde klinckt, geen mensch heeft haar, soo ’t scheen,
(5) Noch oyt gelijk, geweest, maer slaet u oogen op,
En siet hoe dat een TOL sich drayt, en kromt, en rolt,
Na al dat voor hem komt, geen wijsheyts eygenschop,
Of ’t is aen hem bekent: Siet hoe sijn pen sich solt
Dat yder staet verset, waer van een teecken zy
(10) Den Prins Timoleon, ick twijfle, leser, niet
Of ’t vonnis dat ghy velt, sal mede zijn dat hy
Al d’ouden overtreft, om dat men in hem siet
Haer dappre Poësy, en daer by sijn soet
En braef gedicht: u komt dan meer lof als Atheen
(15) Aen hunne Wijsen gaf: gae voort op dese voet,
En sult in ’t korte zijn de wijste man alleen.

Amico posuit

NICOLAUS WITSEN.

[fol. *3v]

Op den

GROOTEN TIMOLEON,

Gerijmt door den geestigen Jongeling

PHILIPS THEODOOR TOLL.

OP Sangheldin, en toets uw’ doove snaren
Om haar met TOLS trompettenklank te paren,
Apollo wil dat sijn hooghdravend spel,
Aen u de maet van uwe rijmen stel.
(5) Ick volg en huw mijn woelende gedachten
Aen ’t naer geklanck van sijne maeghdeklachten
Van ’t dol Corinth’, en aen de silte bron
De tranen van den Helt Timoleon.
Ick sie die stadt vol opgedolve graven,
(10) Ter aerde doen een heyr vermoorde braven,
En helden door het onbesuist gewelt,
En wreede swaert van den Tyran gevelt.
Ick sie de natbedaude maeghdekaecken,
Van schaemt en toorn om sijne moetwil blaecken,
(15) En onder ’t bloet of by het offervier,
Staen wachten na de steeck van ’t moortrappier.
O tygershart! wie sou die smaet gedoogen?
Wie sou niet, door een strael der droevig’ oogen
(Van als getroost hoe ’t hem dan oock bequam)
(20) Op wraeck verhit, uytbraecken vier en vlam.
Soo deed wel eer, door yver voortgedreven,
Alcmenes soon de tyrannyen beven,
En ’t heylloos saet, gemest met bloet en buyt,
Verschricken voor sijn knods en leeuwenhuyt.
(25) Wick, wick u kracht, de gramschap der gemeente
Verteert het mergh in haer verhit gebeente;
En als de wraecklust stijght in ’t belghsieck hooft,
Ontfonckt het hart van alle vrees berooft.
[fol. *4r]
Tyran bedaar, of ’t sal uw’ leven gelden,
(30) Ghy terght het puyck der onverwonnen helden,
Timoleon sal tegen u gekant,
U off’ren op aen ’t schreyend’ vaderlant.
Gelijck een leeuw, wiens jong de jagers schaecken,
Brult dat sijn hol, en bos en boomen kraecken,
(35) En vlieght door ’t wout, en schudt, en scheurt en bijt,
En al wat hem ontmoet aen flarden rijt.
Soo blaeckt dees Helt om uwe tyrannye,
Die vryheyt rooft en vreê der borgerye,
Soo woed dees vrient der vrygevochten Staet,
(40) Doodtvyant van al dat haer tegen gaet:
Soo evenwel, dat hem sijn bloet sijn broeder
Gevreesde haet van sijn verbolge moeder,
En lastertongh der boosen noch ontset,
En ’t wreecken van sijn vaderlant belet.
(45) Elendigh schip gedreyght van soo veel stranden,
Waer sal uw kiel ten lesten noch belanden,
Indien hy tracht te redden ’t vaderlant,
Hem schrickt de moort van sulck een bloetverwant.
Ach! roept hy, ach! met tranen op de wangen:
(50) Corinthen, hoe doet ghy my ’t herte prangen,
Hoe gaerne sou ’k u queecken in mijn schoot,
En tot uw’ heyl gaen stappen in de doot.
Maer ay! ick wil en ben my selve tegen,
Ick ben rot u en uwe rust genegen.
(55) Doch ’t kruypend bloet bestormt mijn buyghsaem hart,
Dat tusschen haet en liefde hangt verwart.
Wijck broeder, wijck, die waert ghy wel te vooren,
Toen u de stem der reden klonck in d’ooren.
Vry staet het dat ick Timophanes haet,
(60) Die nu noch deught noch vryheyt gadeslaat.
Hoe meenighmael heb ick u wel gebeden,
Ghy soud doch niet, recht tegen Recht en Reden,
Op bloet en roof grontvesten uw’ gebiet:
Maer ach! ghy pastt’ op mijn vermanen niet.
(65) Nu staet het vast, ’t gedult is reê ten ende,
[fol. *4v]
Niet langer aen te schouwen dees elende;
’t Is beter dat een schelm en booswicht sterft,
Als dat de Staet haer recht en vryheyt derft.
Soo spreeckt den Helt, daer stapt hy moedigh heenen,
(70) Ay! siet hem noch uyt mededogen weenen:
Hy woet en raest: Tyran wacht, wacht uw’ hals,
Sijn toornevlaegh spelt u veel ongevals.
Sie daer de wraeck uytspouwen al haer krachten,
En ’t moorttooneel besmet met broederslachten,
(75) Daer ’t schouburg dreunt, en daer ’t gekerm ’t geween
Parst tranen uyt het oogh van yeder een.
Soo wackre TOL, doet uwe rymen klincken,
En hier en daer de sonnepaerden sincken
In ’t pekelschuym, en daer sijn stralend hooft
(80) In ’t rijsen weer de soute baren klooft.
Leer soo ’t gewelt der tyrannyen fnuycken,
En onder’ t recht der heerschappyen duycken,
Indien ’t aelout Corinthen nu haer kruyn
Opbeuren mocht uyt al haer stof en puyn,
(85) Het sou haer hooft tot aen de wolcken lichten,
Verciert met geur en kranssen uwer dichten,
En troosten sich in haer bedroefde staet,
Dat and’ren oock haer smart ter herten gaet.

Ultrajecto misit

SIBERTUS COEMAN.

[fol. *5r]

Op het Treurspel van de

GROOTE TIMOLEON,

vertaalt

door de geleerde Iongeling

Mons. PHILIPPUS

THEODORUS TOLLIUS.

DEn oudvermaarde Rijn op d’Amstel heel verbolgen,
Om dat hy in sijn schoot soo veel Poëten voed,
Soo sprak hy, schuddend’ ’t hooft, sal Troyen moeten volgen
Het kint Astyanax? Neptunus dit verhoed.

(5) Mijn Rheenen heeft een tak, die waerdig word geleeken,
By Clioos wijste schaar, daer Paean roem op draegt.
Ia voor dees’ groene tak veel boomen zijn besweeken,
Van welkers hooge kruyn het Sticht, en Holland waegt.

De wijse Sophocles, heeft hem soo seer doen branden,
(10) Dat hy noyt rusten kon, maer poogde dag en nacht,
De groote Grieckse Vorst te nemen onder handen,
Tot dat by was voltoyt, en in het licht gebracht.

De saak schijnt ider vreemt, dat sulk een spruyt derf treeden
Op Amstels schouw-tooneel, en Phoebus hoog altaar:
(15) Soo stort een Rheense spruyt veel mannelijke reeden;
Waer door den Amstel beeft, en Schouwburgs wijse schaar.

Bartholomaeus Abba.

[fol. *5v]

Iuveni Ornatissimo,

D. PHILIPPO THEOD.

TOLLIO,

Amico eximio, &c.

CUjusvis non est, quod testor, adire CORINTHUM.
Hanc modò Victor adit Tollius Hippophilos.
Gratulor ex animo: quid muneris indè reportet?
Πᾶσαν Ei ΤΙΜΗ’Ν πᾶς ὁ ΛΕΩ’Σ tribuat.

Α῎λλωστε. τοῦ αυτοῦ

MEL IN TE! οὐχὶ κενὴ ΤΙΜΗ’ σέο ΦΑΙΝΕΤ’. Amicûm
Iamque, PHILIPPE, mihi jure PHILARCHUS eris.

Αὐτοσκεδιαστì
Στήθεος εἰς ἀγατοῦ τέκμαρ ἔγραψε ΦΙ´ΛΩι,
Σαμουὴλ ὁ Ρ‘οοσταῖος, Ποιητὴς ὁ Δαφνηφόρος.

[fol. *6r]

Aan

PHILIPPUS THEODORUS

TOLLIUS,

op het rijmen van zijnen

GROOTEN TIMOLEON.

Wie kan ô Tol! het wit van u verstant naspooren.
Wie soo sijn tijdt verslyt en laat geen tijdt verlooren.
Wie soo sijn tijdt besteet, als gy ô brave Geest!
In wetenschap van staat, die schoeyt een hooge leest.
(5) Men siet het in dit spel, hoe dat u jonge jaaren
(O roem van uwe tijdt! als of het oude waaren)
Zijn opgequeekckt, wat eer en lof komt u dan toe,
Die ’t brayn soo scherpt, en wet, en wort het nimmer moe.
Wie kan de Franse taal in Duyts soo licht verlichten,
(10) Gelijck ghy ons laat sien in uw vertaalde diehten,
’k Laat wijser oordelen. Maar ’k segt, en ’t dient gedaan,
Die krans moet op u hooft wiens blaadren noyt vergaan.

C. Kroock.

[fol. *6v]

Aan

PHILIPS THEODOOR TOLL,

op sijn eerste Treurspel.

O Ionge Tollius, wat al vermaak’lik nut
Heeft onzen Schouwburg van uw yver te verhopen!
Uw zucht tot rijmen geeft de konst een veilig open,
Gy zijt, hoe jong en teer, ons hoog-toneel een stut,

(5) En stijve steunpilaar. Wat hebt gy uit den put
Van Hippocreên, alreets al hoevenat gezopen!
Ia wat al diep geheim op Pindus doorgekropen!
Uw jeugt begrijpt het stuk, daar oudtheit noch in dut.

Gy vat het recht, de stof, die gy aan ons bestelden,
(10) Geeft Raad noch Predikstoel de minste stof tot schelden:
Zy is uit Bybel-stof noch fabel-stof gehaalt.

Timoleon (een baak voor Amsteldamsche Dichters)
Verstrekt een voorschrift aan Neêrduitsche Spelen-stichter.
Wie u hier in niet volgt, noch volgen wil, die dwaalt.

A. Leeuw.

[fol. *7r]

Aen den geestigen Iongeling

PHILIPPUS THEODORUS

TOLLIUS,

Toen hy den

GROOTEN TIMOLEON

rijmden.

KOrts als de blond’ Auroor ontsloot des hemels zalen,
Sag ick, gelijck my docht, Apollo tot my dalen
Uyt het Turkois gewest, doen sijn vergoode tong
My aensprack, en aldus seer helder voor my song:
(5) Soo oyt u Musa sich tot queelen vondt gedreven,
Laat mijn geswinden Tol, mijn voester-soon, nu sweven
Op wiecken van u toon: sijn lof blinckt als de son,
Nu van sijn schrand’ren geest tuygt sijn Timoleon,
Als hy ’t tonneel betreet, d’aenschouwers tot een wonder:
(10) My dunckt ick sie het licht der oude raeckt daer onder,
En wijckt d’opgaende son van sijne poësy;
Indien ick hem nu voorts begunstig met mijn zy.
Soo d’hemel ons voortaen versiet van sulcke Tollen,
De glory van out Room raeckt licht aen ’t suyse-bollen.
(15) De groene lauwer die aen haer gekranste hooft
Was toegewijt, wert van haer fleur en glans berooft.
Het Geldersche gewest, en daer ’t vergete Rhenen,
Trotst nu het wijtberoemt en letter-rijck Athenen,
Dewijl het roemt op stam, op wieg, op baker-mat,
(20) Van hem, dien Amstel nu in hare armen vat;
Daer sijn Timoleon nu haer toneel beklavert,
En op het geestigste in hare Schouwburg davert.
Mocht Rhenen in haar wal weer dien haer echten soon
Omvatten, s’achten dit een perel aen haar kroon.

Fredericus Ouwens.

fol. *7v]

Aen den hoogdravenden Treurdichter

PHILIPPUS THEODORUS

TOLLIUS,

op sijn vertaalde

TIMOLEON en TIMOPHANES.

EEn sachte slaep bekroop mijn leeden,
Als Phoebus uyt sijn zael getreeden,
My aensprack met een bars gesicht,
Waerom betracht gy niet uw’ plicht?
(5) En singt van Tolli brave dingen?
Mijn arbeydt (seyd’ick) is onnut;
Want Toll, wiens roem ick dacht te singen,
De Hengste-bron heeft uytgeput.

C. Vorstius.

Amicissimo Iuveni

PHILIPPO THEODORO

TOLLIO,

cum Timoleonta in lucem ederet.

BArbara Thessalici sileantur culmina Pindi,
Immodica quondam percelebrata fide.
Parnassi geminum taceat Boeotia collem;
Neve Medusaei flumina jactet equi.
(5) Laudibus Amstelium tollatur ad Astra Theatrum,
Quod, dum Phoebus crit, nuntia fama canet.
[fol. *8r]
Illius exsurgunt tituli, cantante Philippo
Magnum Piëriis Timoleonta modis.
Timoleonta refers divino carmine, Tolli:
(10) Timoleonte tuus nobilitatur honos.

Petrus Roeverius Thyla-Gelrus.

AD LECTORES.

FRigida ludentis calami modulamina quisquis
Aut videt, aut cupidâ carmina fronte legit:
Ignoscet, graciles si languida charta cothurnos
Prodat, & abjecto tramite verba fluant:
(5) Mascula Musa viros, pueros leviuscula mulcet:
Illa laboriferas appetit una manus:
Non ego continuas desudo in carmina luces,
Nec levis insomni Musa labore venit.
Carmina si qua fluunt, si quae odulata canebat
(10) Mens vaga, si qua flagrans edidit, aestus erat.

P.T. Tollius.

[fol. *8v]

INHOUD.

TImophanes, een opgeworpen Tyran van Cortinthen mishandelden sijn ondersaten gruwlijck, sette Philarcque een dapper Veltheer gevangen, en haate sijn broeder Timoleon, om dat hy hem tot afstant van wreetheyt aanporde, ja dreygden hem t’elckens om ’t leven te sullen brengen, ’t en zy hy ophiel: brande daar en boven in onkuysche min, verlieft op Melinte, Philarcques huysvrouw, die ’t hem heel moedigh afslaat, waar over hy haar van haar vaders sijde laat afrucken, en in hechtenisse voeren: over welcke wreetheden, Eschilles ’s Koningins broeder, en Ortagores een Velt-overste, Timoleon vermaanen om de doodt van Timophanes te helpen uytvoeren, ’t welck hy, na eyndeloose klachten, twijffelingen, en eygen lijfsgevaar, besluyt te doen, en het oock volvoert, tot groote blijdschap van Corinthen, en verlossinge van Philarcque en Melinte, waarom hem, als vermaart voor een edelmoedigh Vorst, van Eschilles en Ortagores de kroon wordt opgedragen, die hy, door wroeginge van ’t gemoet, niet aanneemt: doch wordt daar na, ten verheuginge van ’t heele Griecken, gekroont.

PERSONAADJEN.

Timophanes, Tyran van Corinthen.
Timoleon, sijn broeder.
Demarette, haar beyder moeder.
Eschillise, Koninginne, huysvrouw van Timophanes.
Eschilles, broeder van Eschillise.
Ortagores, vriend van Eschilles.
Philarcque, vyant van den Tyran en gevangen.
Melinte, Philarcques huysvrouw.
Menander, Philarcques vader.
Lysander, vriendt van den Tyran.
Soldaat.
Wichelaar.
Rey van Priesters.

Celinde,
Doriane,

}

Staatjuffers van Eschillise.

Het Toneel is te Corinthen.

[p. 1]

DEN GROOTEN

TIMOLEON,

TREURSPEL.

HET EERSTE BEDRYF.

Eerste Uytkomst.

Timophanes. Eschilles. Lysandre.

Tim. VErmaarde Helden, die aan my door ’t bloet verbonden,
Een naeuwe vrientschap maackt: aan wien ick alle vonden,
Die oyt mijn geestigheyt of krijgs-list heeft bedacht,
Soo ylings als ick ’t wist voort heb te raat gebracht.
(5) Gy wiens manhafte deught op gloryrijcke trappen
’t Doorluchtigh heldenspoor soo braaf wist na te stappen:
Wiens trotse zegepraal met roock bemorst sou zijn,
Ten sy u moedigheyt soo groot waar als de mijn.
Gy sult uyt my terstont mijn fiere grootsheyt hooren,
(10) Die harts-toght, die mijn ziel doorprikkelt als een dooren.
Om niet soo moedeloos een laffe rust te voên,
Of yd’le vrouweklaght, om geylheyt te voldoen.
Ick heb ’t Corinthisch rijck daarom niet overvallen,
Op dat ick als haar Prins, en eerste Vorst sou brallen,
(15) O neen, mijn staatsucht dingt naar schoonder kroonen glans,
En ’k hoop dat noch eerlangh van kerk en toorentrans,
Van sterck beveste muur, mijn veltbanier sal waeyen,
En dat mijn legerhaan heel Griecken door sal kraeyen.
Corinthen is te kleyn, op dat ’t mijn moet bepaalt,
(20) En daar mijn eersucht heel geen glory uyt behaalt,
Ick wil noch Koningen doen voor dees scepter bukken.
Ick denck meer kroonen als Corinthen t’onderdrukken.
Doch u behulpsaamheyt heb ick voor al van doen.
[p. 2]
Ick soeck u niet met waan of yd’le hoop te voên.
(25) Ick heb mijn aanslagh noch voor u met veynserijen
Bewimpelt, dat sy my niet loflijck soud’ ontglijen
Nu die verseeckert is, stel ick die voor dees raat,
Soo sal ick noch eerlangh mijn fier gemoet te baat
Den grooten Hellespont met kiel en boot bedekken,
(30) En Griecken door en door met heyr en vaanen trekken;
Op dat een yder sie wat Timophanes kan,
Als hy sijn oorlogsgeest te veldewaart voert an.
Ick heb dus langh gesien wat dappre oorlogs saacken
Een Veltheer tot een Vorst, een Vorst tot Koningh maacken;
(35) Ick weet wat deught een Vorst in vreught brenght of in pijn,
Een anders voorbeelt sal mijn levens spiegel zijn:
Ick sal de werelt met mijn naamgerucht vervullen,
Mijn gulden Beuckelaer sal blincken tegens ’t brullen
Der Vorsten; tot een spot van haar verwaande macht,
(40) De werelt tot een schrick, die my voor Koningh acht.
Dan sal mijn Broeder, dien ghy weet dat soo ontsteecken
Van sotte min blijft, sijn vermoeden op my breecken,
En roepen om en om waar hy ten hoof komt gaan,
Aanbidt den grooten Vorst, aanbidt Prins Timophaan.
Esch. (45) Men dient u wreetheyt eer met swaare straf te toomen,
Den hemel seg’ne maar ’t geen nu is voorgenomen.
Corinthen sal op ’t hooghst hier over zijn verheught,
Als gy haar dit ontdeckt, op ’t voorhooft sal haar vreught
Gedruckt zijn, als sy siet al die sorghvuldigheden,
(50) Die droefheyt die gy hebt om haaren’t wil geleden,
Als dan gevoelt sy recht de eerste soetigheyt
Van uwe heerschappy die soo langh is misleyt,
Doch eer men ’t heele lijf en sinnen wil regeeren,
Soo moet men eerst de gunst der harten tot sich keeren;
(55) En wijl u trotse macht ten top is opgevoert,
Soo dient Corinthen niet als vyant weer ontroert;
Sy heeft noch raat noch maght, die gy niet licht kunt dwingen;
Een vyant hebt gy hier, en duysent gunstelingen:
’t Staat aan sijn Majesteyt dat hy niet wort ontzielt,
(60) Den blixem is gereet die hem terstont vernielt.
De schrick van soo een straf kan u genoeghsaam wreecken,
En ick sou opgetoyt, met groote vreught ontsteecken,
Hy met onsterflijck’ eer, soo hy dees naam genoot,
Dat hy door u genaâ bevrijt wiert van sijn doot,
[p. 3]
(65) O Vorst, dit wenscht de stad, dit bid, dit wenscht met weenen,
U raat, u hof, u volck: Wilt doch u oor eens leenen,
Op sijn manhafte deught, indien sijn Majesteyt
Door sijn genaa verbint Philarcques trouwigheyt;
Soo sal u gulde Kroon gebout op marm’re muuren,
(70) Onwinbaar gloor en glans der Koningen verduuren.
Timop. Eschilles buygh u tong, op dat sy wijser spreek
Van soo een groote saak, en mijn gedult niet breek;
Ick heb sijn misdaat by sijn deughden al gewoogen,
Soo ’k hem de fout vergeef, soo schen ick mijn vermoogen.
(75) Daarom stelt u niet meer hier tegens, maar swijgh stil.
Ick ben hier Koningh, ick regeer u naar mijn wil,
Ik sal mijn Rijckxthroon vast gegrontvest door sijn sterven,
Een rust, een vreê, een oeghst van rijckdommen verwerven,
Het voorbeelt van een mensch doet dat ghy dit gevoelt;
(80) En soo u vrientschap niet mijn gramschap had verkoelt,
Ghy hadt van daagh naar Styx en Lethe heen gevaaren,
En u verwaande ziel gedompelt in de baaren
Van Acheron: Mijn vrient die u dit heeft geraân,
Die soght mijn toornigheyt u op den neck te laân:
(85) Want die mijn euvle moet door tegenweer wil tergen,
Die stort sich plotslijck neer, als van de steylste bergen
In d’afgront van mijn toorn, ’t is d’insicht van mijn eer,
Dat ick mijn selfs bewaar: wat Prins oock immermeer
In volle rust, en vreê, en seeckerheyt wil leven,
(90) Moet maaken dat sijn volck oock voor sijn wencken beven:
Ick volgh maar wat mijn hart en ziel in lusten voed,
Wie anders volgen wil, die stapt sijn doot te moet,
Ick doe maar wat ick wil, alleen moet ick verwachten
Het seggen van mijn volck, ’t sy prijsen ’t sy verachten:
(95) Maar die my tegensprack, of ergens wouw gebiên,
Die souw sich eer hy ’t wist in Charons veerboot sien.
Esch. Ick sal sijn Majesteyt noyt met mijn raat meer quellen.
Timoph. Hy lieft sijn welvaart, die sigh na mijn wil kan stellen.
Esch. ’k Beken en ’t rouwt my, dat ick voor u heb misdaan,
(100) Timoleon heeft my tot bidden aangeraân
Voor sijn Philarcque, wijl de vrienden daar voor spreecken,
’t Betaamt een Vorst sijn oor te leenen aan ’s volcks smeeken.
Timoph. Het sy ghy bidt of smeeckt ’k segh noch, ’t is al om niet,
Van een ondanckb’re broer verdraagh ick geen gebiet,
(105) Wat spil ick oock mijn tijt in sulck’ onnutte reden?
[p. 4]
Indien Corinthen weer in d’eerste staat sou treden,
Soo was Vorst Timophaan sijn kroon en leven moê,
’k Staâ geen lafhertigen haar eysch en beede toe:
Sou ick dan rijck, en kroon, en scepterstaf verlaten?
(110) Om dat mijn broêr verlanght, en hoopt op al mijn staten?
Gaâ segt Timoleon dat hem sijn hoop bedrieght,
Dat hy vergeefs hier op sijn hart tot rusten wieght;
’k Haat hem, en al die hem en sijnen aart gelijcken,
Nogh hy, nogh ghy sult my van mijnen sin doen wijcken.
(115) Hy heeft een siecke geest, en d’uw’ is niet gesont.
Esch. bin.
Lys. Op dat gy sonder sorgh hier na gebieden kont,
Soo sluyt voor sulcke beê, en klaght u hart en ooren,
Een tranenvloet kon wel eertijts ons hert doorbooren,
En heeft den winnaar wel verwonnen en misleyt,
(120) Philarcques geest is wreet, u goedertierentheyt,
Is d’oorsaack dat sijn siel soo rasend’ is ontsteecken,
En op dat hy jalours sich over u sou wreecken,
Soo sal hy veynsen, en soo onder soet gelaat
Sich wreecken.

Tweede Uytkomst van ’t eerste Bedrijf.

Timophanes. Eschillise. Demarette. Lysandre.

Tim. ’k SAl my voor sijn doodelijcken haat
(125) Wel wachten, maar ’k sie gins mijn Koninginne komen,
Met mijn Vrouw moeder, ’k heb de reden al vernomen;
Maar ’t vonnis is gevelt, en ’k sal haast ’t eyndt gebiên:
Mevrouw, ghy doet in u gesicht een teecken sien
Van voorbeê, die ons tot rampsalige sou maacken,
(130) Na wiens behoudenis mijn onderganck sou naacken;
’t Is u bekent dat ick in dees gelegentheyt
Eer kroon en leven liet, dan u sy toegeseyt
U moeyelijck versoeck, en soo ick ’t u moet weyg’ren,
Soo voel ick in mijn ziel een smart en droefheyt steyg’ren.
Demar. (135) O neen mijn soon! maar hoor wat saack ons herwaarts bracht,*
Het is om een versoek, ’r geen gy heel niet verwacht;
Philarcques trou verbint d’uytnemende Melinte,
De roem van Griecken, en d’eer van het prat Corinthe:
Wiens schoonheyt soo doorwrocht, praalt met welspreeckentheyt
(140) Dat haar een vrygeley tot u is toegeseyt.
Haar ziel hoewel bedroeft toont die bevallickheden,
[p. 5]
Dat ’t ons onmoog’lijck was te weyg’ren haar dees beden;
En schoon een Majesteyt uyt d’held’re oogen straalt,
Is haar gemoet nochtans heel ned’righ en bepaalt,
(145) En wil sich onder u geboôn seer willigh buygen,
Dit maackt, dat yder van haar deughden moet getuygen,
Mijn Soon, soo ’t mog’lijck is, vergunt uytmuntend’ bloet,
Haar beê, op ons versoeck, verwin hier u gemoet.
Wy wenschten maar dat sy u aanschijn moght genieten:
(150) Die gunst kan immers niet sijn Majesteyt verdrieten.
Eschill. Indien de bruyloftsgodt ons oyt heeft bygestaan,
Die mijn verliefde ziel en d’uw in min deê braân,
Ick bid in sijn naam, om de bant van onse zielen,
Vergun haar die genaâ, dat sy voor u magh knielen,
(155) U opperheerschappy groeyt door barmhertigheyt;
Een Prins die al te straf door vleyers wort misleyt,
Soeckt niet als groot gevaar van kroon en eygen leven;
Maar hy straft Prins’lijck, die de misdaat kan vergeven:
De doot van soo een Helt bemorst u moedigh swaart,
(160) Het voordeel van sijn doot is sulcke straf niet waart,
En dan aanvaart ghy licht d’aanwassende gedroghten
Van Hydra, die voor een, een duysenttal voortbroghten.
Hy die de blixem is van ’s vyants trotse macht,
Wort van u broeder, en Corinthen hoogh geacht,
(165) Voor sijn vermetelheyt kunt ghy verseeckert leven,
Laar hem Melinte voor sijn lijfs verseeckringh geven,
Die vrouw verbint sijn trou, die vrouw verbint haar man,
Dewijl hy sonder haar onmoog’lijck leven kan:
Wat vyant sou dien prijs, wat geest niet heel ontsteecken?
Timoph. (170) Ick sal, op u versoeck, Melinte hooren spreecken;
En ghy, op dat ghy haar versoeck niet aan en hoort,
Sult hier in dese saal vertrecken, haalt haar voort;
Ick raas, en moet mijn ziel van ongedult verteeren,
Lysand’re, z’is meer waart, als iemant kan waardeeren.
Lys. (175) Geen glanssiger Godin bestraalt de sonnekar,
Wat godt bekoorden niet die held’re morgenstar?

Derde Uytkomst van ’t eerste Bedrijf.

Timophanes. Melinte. Lysandre.

Ti. WIe sach oyt purperroot op ’t lelywit soo blaken,
Of schittren, als ’t hier blinkt op haar vergode kaken?
[p. 6]
Ick brandt, mijn hart verteert, ick zieltoogh na haar trouw;
(180) Indien Philarcque sterft, soo sterft hy om sijn vrouw.
Melinte, soo ghy my veracht gelijck voor desen,
Soo sal Philarcque een wreet slachtoffer voor ons wesen:
Tot soen en euv’le wraack van ons versmaade min,
Of die ondanckb’re ly, dat strax mijn vreught begin;
(185) Die nu beseten wort soo snoodt van een verrader.
Maar siet, ô Goon, sy komt, ick sterf, en hoe sy nader
Met haar doorluchte son, mijn saal en throon beschijnt,
Hoe dat mijn toorn, en haat, en rust, te meer verdwijnt.
Mel. Sijn Majesteyt vergun een vrouw dat sy magh spreecken.
Timoph. (190) Spreeck sonder vrees. Mel. Mijn Heer, mijn klaght en droevigh smeecken,
Al was u d’oorsaack van mijn droefheyt onbewust,
’t Omhelsen van u voet die van my wort gekust,
Die silte tranendouw, die my als waterbeecken
Afsijpelt langs mijn wangh, die sal nu voor my spreecken;
(195) En seggen dat ik kom tot lossingh van mijn ziel,
Och! of Melinte dogh genaâ te beurte viel:
Al is Philarcque naar en doncker opgekluystert,
Ick bidde dat mijn Vorst niet na sijn misdaat luystert,
Want die verdient die straf, ja sy verdient veel meer,
(200) Dies spreeck ick oock noch niet van sijn verlossingh Heer,
Dan sou Melinte licht een tweede misdaat maacken,
Ick quam sijn Majesteyt op dese hoop genaacken,
Dat hy, om d’insicht van sijn deught en braaf beleyt,
Sich sou erbarmen, ach! sijn fiere dapperheyt
(205) En braave deught, heeft hem helaas dees plaagh beschoren!
Philarcque heeft geen schult, dan dat hy is geboren
Ten oorlogh, en meer als sijn vyant wort vermaart,
Wiens opgeswolle nijt hem nu dit ong’luck baart;
Ach! groote Majesteyt bemerck haar listigheden,
(210) Philarcque seyden sy, begon verraat te smeden,
En dat sijn grootsheyt u gedreyght had lijfs gevaar,
Hy weeck op dit gerucht, ten teecken hoe onwaar,
De bitse nijt haar gal met opgespalckte kaacken,
Een vuyl vergift gingh op Philarcques deugt uytbraacken,
(215) Maar ’t was om niet: dies hy om sijn onnooselheên
Voor u te tuygen, weer is in u hof getreên;
Doen is hy tot mijn smart door u gebiet gevangen,
En siet, en lijt, dat hem een anders schulden prangen.
[p. 7]
Sijn wreede vyant, die verdient Philarcques straf,
(220) Maar ach mijn Vorst! ik wend mijn klachten van haar af,
’k Vergeeft haar, en ick keer my heel tot u met klagen,
Soo nu de hemel, dien ’k met suchten alle dagen
Vervul, sijn Majesteyt een ziel gegeven heeft,
Door vrouw natuur, waar in oock medelijden leeft,
(225) Ach! dat dien hemel voeght, sult gy niet scheursieck kerven,
Of soo Philarcque sterft, laat oock Melinte sterven.
Of soo u goetheyt sich soo openhartigh toon,
Soo sal Melinte sich strax voor Philarcque doôn;
Gy kent vermaarde Prins, de macht der suyv’re minne,
(230) Al ’t geen ghy nu gevoelt van uwe Koninginne,
Gevoel ick van mijn ziel, gedenckt wat droefheyt dan
In ’t scheuren van die min ons overkomen kan,
Als ’t noodtlot of de doot, dit soet verbont wil breecken,
Ick bid sijn Majesteyt, door tranen, die soo smeecken,
(235) En storten sich bedroeft voor uwe voeten neêr,
Ick bidt u om die vlam die gy leedt immermeer,
Om een die waardigh is te worden aangebeden.
Timop. Hout op, ’t is waar, ’k heb wel die minnevlam geleden,
Mijn ziel die brant en sterft om soo een felle min,
(240) Sy is gewont, ’k bekent, en ’k sucht om een Godin;
Maar wat ’s de naam van dees’ aanbiddelijcke schoone?
Mel. ’t Is Eschillise, die al d’eer is van u kroone,
En soo u ziel ontsteeckt; en ick kom in haar gunst,
Tot lossing van mijn ziel u smeecken. Tim. Neen, geen kunst
(245) Van soet bespraackte taal, sal my om haar bewegen:
Maar wel een ander. Mel. Wien? Tim. Het is aan u gelegen.
Mel. O groote Goôn! wat pijn beklemt mijn droevigh hart.
Timoph. Die swaar’ ontsteltenis verdubbelt noch mijn smart;
De schaamt’ ontdeckt haar son en glans veel aangenamer,
(250) Melint’ ick brand’ om u: die ziel die veel bequamer
Eertijts ten oorlogh voer, als ’t woedend’ krijgs gedrocht
Mijn fiere geest vol moets ten strijt gewapent brocht,
Die ziel, die in ’t gedrangh van duysent ys’re dromm’len,
’t Geluck braveeren dorst, by ’t schel geklanck der tromm’len,
(255) Voelt sich verwonnen van een lonckend ’aangesicht:
De geest verliest sich hier, de ziel geeft glans noch licht,
De schoonheyt praalt en wint, de hoop recht hier verraat aan,
De slaaf beheerst sijn Heer, de Heer moet na sijn raat gaan.
’k Verbrysel ’t yser, en ick sluyt my aan de bant;
[p. 8]
(260) Ten eynde zegepraalt de liefd’, en overmant
De haat, en toont aan my, dat ick met smart beminne,
De schoonste vrouw op aart, de schoonste der Godinnen.
Mel. Hier valt de liefd’ eerst aan, daar wederstaat haar d’eer,
Hier dreygt men die ’t verderf, daar helpt de trou haar weer;
(265) Hier groeyt de wackerheyt, daar sterft d’eerbiedingh heenen;
Hier heerscht de grootsheyt, daar is elck verdacht by eenen,
Hier speelt de sonde baas, daar is de ziel, ’t geval
Toont eynd’lijck dat de deught gekroont staat boven al.
Tim. Ia als Melintes min mijn gramschap sal versoeten.
Mel. (270) Indien ick, machtigh Vorst, u vuyle lust ginck boeten:
Waar bleef de trouw die ghy aan uwe Koningin
Gesworen hebt, aan wien ghy oock u suyv’re min
Moet houden: segh ô neen! waar sou de mijne blijven,
De Goden souden my en u om sulck bedrijven
(275) Vermorselen tot gruys; verhindert dese straf,
En siet mijn tranen aan. Tim. Ghy graaft u man een graf;
Want soo hy sterft, hy sterft om uw aanminnigheden.
Mel. Wel aan, ’k sal door mijn doot sijn trouw aan u beëeden,
Maar eer ick sterf, en soo mijn zielloos leven gaat,
(280) Versoeckt ick eene gunst, dat gy Philarcque laat
Uyt sijn gevanckeniss’ bevrijt, dan sal Melinte
Gerust’lijck sterven, hooghberoemt door ’t heel Corinthe.
Tim. Hout op Mevrouw, en hout u toorn en reden in,
Sou ick rampsaligh zijn, om dat ick u bemin?
(285) ’t Waar best dat gy mijn brant met wedermin woud loonen
De Goden sullen my om dese daat verschoonen:
’k Regeer wel, maar die vlam gebiet my hart en kroon
Op te off’ren aan u min, hoe praalde dan mijn throon,
Als ick mijn oogh aan ’t uw’, mijn mont aan duw mocht voegen.
Mel. (290) Gaat heen Tyran, eer sal de boer den hemel ploegen,
Eer sal den blonden Rijn besproeyen ’t Moorenlant;
Ghy sult den Isthmus eer doorgraven met u hant,
Eer sal het vier een stcoom, het water vlam voortbrengen,
Eer ick mijn mont en oog, met ’t uwe sal vermengen.
Tim. (295) Melinte schelt my niet, bemerck mijn macht en staat;
Philarcques doot gaat vast, soo ghy niet toe en laat,
Dat ick die felle brant der liefd’ aan u magh koelen,
U wreetheyt doet u man een wreeden doot gevoelen;
Ghy hoorde mijn gebiet te erkennen door u min.
Mel. (300) U brant die stort my eer een haat en wanhoop in.
[p. 9]
Verraader, meynt ghy my door dreygen te verschricken,
Sou ’k ongevoelijck op u dolle gramschap micken.
Kunt ghy een schult, door schult wel suyv’ren? neen Tyran
Ghy dreygt my soo ghy wilt, vergeefs valt ghy my an,
(305) Ick acht mijn eer veel meer als al u Koninckrijcken,
En mijn getrouwigheyt sal voor u staat niet wijcken.
Philarcque is veel meer waart als soo een monsterdier;
Philarcque blijft alleen mijn leven en playsier.
Hy is van edel bloetd soo wel als ghy gesprooten,
(310) Ghy hebt noyt eer of staat meer als mijn man genooten,
Als dat ghy nu de naam eens valschen Konincks draagt,
Het welck Corinthen, en heel Grieckenlant beklaagt.
De wreetheyt en ’t gewelt, dat u baldadigheeden
Bedrijven, en de smaat die ’t volck hier heeft geleeden,
(315) Vertoont Corinthen naackt, dat hier twee Vorsten in
Verschillen, dat den een sijn bloet geeft voor ’s lants min,
En dat den and’rcn ’t landt verwoest als een verraader;
Tyran, doorsteeckt my nu in d’armen van mijn vader;
Ick sal dit achten als een weldaat van u arm,
(320) Als ick mijn eer en trouw door ’t sterven slechts bescharm. binn.

Vierde Uytkomst van ’t eerste Bedrijf.

Timphanes, Lysandre.

Timop. LYsander ick verlies door liefd’ en rasernyen
Mijn ziel en spraak. Helaas! Melinte voed mijn lyen,
Sy rooft mijn moet, ô Goôn! en schantvleckt staag mijn eer,
En die my soo vertoornt, bevalt my dies te meer.
(325) Mijn ziel verdraagt dat juck, en mint haar straffigheeden,
Een vrouw (’t is wonder) wordt heel moedigh, en gebeeden.
Een man flauwhertigh, en haar ziel waant sich met deugt
Te wap’nen, als sy my berooft heeft van mijn vreugt.
O Eschillise! siet wat vrucht u medelijden
(330) En onverdulde smart veroorsaackt: treckt ter sijden
U goetheyt van die geen, die uwe min verdooft,
Vergunt ghy die een man, die d’uwe heeft gerooft?
Komt, siet mijn fout, komt, siet u onvoorsichtig smeecken,
Melintes dart’le glans heeft mijne ziel ontsteecken,
(335) En straft my: kom en wreeck aan haar mijn bitt’re smaat.
O groote Goôn! mijn hart soeckt aamtocht en vergaat.
Wat baart my ’t wachten en ’t verlangen swaare vreese?
[p. 10]
Neen Eschillise, neen, (ick kan doch niet geneesen,)
Verneem niet na dat quaat: u felle jalousy
(340) Kan my niet helpen, ’k sal de wraackrol raserny
Selfs sonder u voldoen: Lysander vliegh flux heenen,
En segh Philarcque dat sijn levens hoop verdweenen,*
En heel om niet is, dat hy vry sijn lot beschreyt,
En seght hem, dat hy sigh terstont ter doot bereyt.
(345) Of soo hy weer in top van eer en staat wil leeven,
Dat hy Melinte dan moet aan sijn Koning geeven,
En haar verlaten: dat dit eenig middel kan
Sijn doot verbidden: en dat hy sijn vryheyt dan,
En ’t halve deel, sal van mijn Heerschappy genieten:
(350) Maar soo hy my versmaat, dat ’t hem haast sal verdrieten.
Ick sal dan and’re raat verschaffen eer hy ’t wacht,
Sou ick dan soo vergeefs beminnen; sou mijn macht
Getergt zijn en veracht van eene vrouw? mijn reeden
Ontwaackt, ’k verander van besluyt: Lysander, heeden
(355) Sal ick bemint zijn van Melinte, of dat sy sterf’,
T’saa vangt Melinte, dat ick haar gesicht verwerf.
Sy moet my minnen, of ick send’ haar bey ter hellen,
Soo sal d’ondanckb’re haar verdoemde man versellen.

HET TWEEDE BEDRYF.

Eerste Uytkomst.

Melinte, Menander.

Mel. IN ’t endt, den Koning raast van min om my, mijn doodt
(360) Die naackt, maar ’k vrees sijn min meer als die felle noot,
Die my sijn wreede hant of tooren dreygt: ’t vertoonen
Van sijne liefde, deê dat ick hem meer most hoonen,
En hoe hy soeter sprack van min of vleyery,
Hoe ick hem meerder smaat toedreef met raserny,
(365) Soo ben ick by mijn plicht met schelden noch gebleeven,
Mijn trotse weygering sal ons ’t doot-vonnis geeven,
Die smaat die quetst my, maar noch meer u braave soon,
Ach! vader, ach! mijn lief, hy sal u alle doôn,
Terwijl ick om mijn eer en kuysheyt te beschermen,
(370) Met smaat en schelden den Tyran weerhielt: het kermen
Verwon niet: hier om yl ick na mijn eygen graf,
[p. 11]
En volg’ u, en berey my selfs een doot, en straf.
Menand. O goôn! wat naackt ons hier een zee vol ongelucken,
Die mijn Philarcque, en sijn Melinte soo verdrucken.*
Mel. (375) Soo vader, g’oordeelt wel van mijn bedreeven fout,
’k Verliet d’eerbiedigheyt, mijn plicht, en d’onderhout
Van liefd’ en eer, ’k verliet al die gehoorsaamheeden,
Die ’k u mijn vader, en mijn and’re helft met eeden
Belooft had: u verlies, ’k bekent, komt door mijn schult,
(380) ’t Quaat ’t geen gy had begaan, heeft mijn misdaat vervult,
Ick kon den dootslag dien hy doen sal wel beletten,
lck docht door ’t weygeren ons quaat op ’t eynt te setten,
En ’k hebt helaas! vergroot, door ’t houden van mijn plicht,
Kom, straf u selven dan Melinte: u fel gesicht
(385) O wreede Koning! sal van daagh mijn doot aanschouwen,
Een doot gesprooten uyt het houden van mijn trouwe.
Men. Hoe dus Melinte, sout ghy sterven voor mijn soon?
Soo wilden tyger heeft den killen Thermodoôn
Noyt met sijn vloet gequeeckt, Melinte laat ons vluchten
(390) Voor sulck gewelt, of laat ons eerder met genuchten,
Door ’t houden van ons plicht, de doot sijn toegeseyt.
Hy off’re dan mijn soon aan sijn afgunstigheyt.
Mel. Om dit te mijden, sal ick my na ’t nootlot voegen,
Al ’t geen den hemel wil, moet mijn wil vergenoegen.
(395) Maar vader, laat ons eerst de wil van dien Tyran
Verwachten, en als mijn Philarcque doot is; dan
Laat ons, dan ons besluyt, van ons te doôn volbrengen;
Ghy krijgt misschien hier na gelegentheyt, tot mengen
Van gift, of door verraat het woede beest te doôn,
(400) En soo ons dit geluckt, soo wreecken wy ons hoôn:
Mijn vader wacht soo lang.
Men. Ick kan soo lang niet wachten,
Vergaan wy, op dat wy in d’afgront t’saam vernachten.
Mel. Soeckt ghy de doot, die my alleen gerechtigh is,
’k Verlos my door de doot, s’is mijn behoudenis.
(405) My parst geen yd’le vrees, die vrees sal ick verbannen,
Ick word begunstigt van twee heerlijcke tyrannen,
Die my verlossen van sijn smaat en tyranny.
O heerlijck middel! ô uytneemend’ artzeny!
Ick sterf dan op ’t autaar der liefd’ en van mijn plichten,
(410) Ick daal dan naar beneên, daar Maan of Sonnelichten
’t Beswalckte Koninckrijck beschijnen: daar elck een
[p. 12]
Met d’afgestorven moet het zielen-velt betreên,
Ick daal ter hellen, en naar Plutoos heerschappyen,
En ’k sweer den Koning, dat ick al de rasernyen
(415) Tot wraack verwecken sal van die begaane moort,
Daar sal Philarcque weer, gelijck ’t in ’t leven hoort,
Met sijn Melinte die gewenschte vreugt genieten,
Daar sal de doot ons min als ’t leven self verdrieten.
lck kus het staal dan ’t geen mijn doot volvoeren sal,
(420) Dien ’t leven walgt, verdriet het sterven niet met al.
Maar ghy mijn ziel, voor wien ick moet stantvastig blijven,
Indien gy u erbarmt om ’t lijden en bedrijven
Van mijne doodt, komt my voor’t laatst noch eens te baat,
Als Timophanes my noch eens u aansien laat,
(425) Dan weyger ick geensins om stracks voor ’t mes te knielen,
Maar ach! hy is niet vry, men wil hem selfs ontzielen.
Indien ick dan mijn lief Philarcque weer wil sien,
Soo moet ick aan mijn selfs mijn eygen doodt gebiên.
Rust dan Philarcque; want ick ga voor u ter hellen,
(430) Daar ick in korten rijdt uw schaduw sal versellen.

Tweede Uytkomst van ’t tweede Bedrijf.

Menander, Melinte, Lysandre, Soldaat.

Men. WAt ’s dit mijn dochter, men vervolgt ons.
Mel. Groote Goôn!
Wy zijn gevangen. Lys. Voort, den Koning heeft geboôn
U op te vatten. Men. Wie durft sicn dit onderwinden?
Lys. Lysander, door ’t bevel des Konings. Men. Ach! wy vinden
(435) Ons overwonnen; ach! Melint’, siet al u heul
Bestaat in traanen. Mel. Most die wreede vader-beul
Melinte boeyen tot een soên voor sijn misdaaden?
Sal hy den altaar by gebreck van wieroock laaden,
En plengen heel verwoet ’t onnoos’le bloedt voor wijn?
(440) Om door dit offer in der Goden gunst te zijn.
Lys. Melinte volg. Mel. Ick kan my hier niet tegen stellen.
Men. O tygers. Mel. Vader, stil, ick moet haar doch versellen.
Ach! wapent ghy u hart met fiere moedigheyt.
Men. Hoe rovers? sult ghys’ in mijn byzijn nat beschreyt
(445) Vervoeren? Mel. Vader hoor, ick bid houd op van klaagen,
Den hemel heeft ons dit voorsien, wil ’t lijtsaam draagen:
Verbidt de Goden maar, en smeeckt haar om genaâ.
[p. 13]
Kom gaan wy, ick verlang re sterven met mijn gaa.
Sold. Mijn Heer, Timoleon komt herwaart.
Lys. Spoeyt u gangen,
(450) Op dat des Konings broêr niet wegh roov’ ons gevangen.
binn.
Men. Kom tygers, en volendt mijn rampen door mijn doot.

Derde Uitkomst van ’t tweede Bedrijf.

Timoleon, Menander.

Timol. MYn vriendt, wat droefheyt is ’t die u ontstelt? wat noot
Beroert u ziel? Men. Is ’t feyt u onbekent gebleven,
En wat voor oorsaack my tot droefheyt is gegeven;
(455) Mijn soon is my ontrooft, door d’ongerechte macht
Van een Tyran! sijn vrouw is met gewelt gebracht
Ter kercker, en met kracht gescheurt uyt ’s vaders armen.
Ick bood mijn lijf en hart, om haar noch te bescharmen.
Maar die vervloeckte beuls ontroofden my mijn kint,
(460) Beroert op u gesicht, en vlooden met Melint.
Ach Prins bescherm ons huys, gedoogh niet dat de wreede,
Mijn soon en dochter, en ons heel geslacht vertreede;
Keer af van ons ’t gewelt van u ondanckb’re broêr.
Timol. U droefheyt maackt dat ick my t’eenemaal ontroer,
(465) Is ’t mog’lijck groote Goôn, dat soo een moedigh Koning,
Een voesterkint van Mars, verdraagt dat sijne kroning,
Voort soo baldadigh wordt besoetelt, onder schijn
Van recht? Ach! dat mijn hart van klaar kristal mocht zijn,
Ghy sout Timoleon sijn wreetheyt sien weêrhouwen,
(470) Door kracht van desen arm: ick heb dit self gebrouwen,
Ick ben al de oorsaack van dees ramp en ongeval,
’t Geen ons bestrijt, ’k betreê onwaardigh ’t aartsche dal,
Helaas! ’t schijnt dat de Goôn my met haar straffen dreygen.
Men. U mededoogen scheen sich eerst tot my te neygen,
(475) U koelheyt toont sigh nu in dit betoomen voort:
En roept dat sy vergeet beloften, eer en woort.
De broeders, met een woordt, zijn meer als dubb’le vrinden,
’t Geval gincks’ alle bey aan onse welvaart binden;
Maar d’een vergeet sich in sijn plicht, de tweed’ in macht:
(480) D’een is ondanckbaar door gewelt en woede kracht,
En d’ander door ’t besluyt ’t geen hy heeft voorgenomen.
Kom moedig Prins, ik sal mijn kiemend bloet doen stromen
[p. 14]
Uyt mijn beklemde borst, en roepen eeuwig wraack.
Timol. Troost u Menander. Men. Hoe, dit is een euv’le saack,
(485) Dat sich een vader, dien de droefheyt wil versmooren,
Sou troosten. Tim. Weest gerust.
Men. Mijn ziel leent dan uw ooren
Aan sijn versoeck. Timol. Mijn vrient de hemel knickt tot u,
’t Geen ick u gist’ren heb geswooren, sweer ick nu:
Dat ick Philarcque sal verlossen, of selfs sterven,
(490) En om mijn eedt en trouw geloof te doen verwerven,
Soo luystert na ’t geheym ’t geen elck is onbewust.
’t Geen uwe welvaart kan verseeck’ren, soo ’t u lust
U schaâ en lijfs gevaar, met mijne te vervoegen;
Ghy kunt beletten, kom, ick sal tot u genoegen,
(495) U ’t openbaaren: maar sweert eerst door dieren eedt,
Dit noyt te seggen. Men. ’k Sweer al ’t geen ick door u weet,
Altijdt te zwijgen, en aan niemant te verhaalen;
Den hemel schend my, soo ick hier in kom te dwaalen.
Timol. Die throon, of eerder die onmijdelijcke klip,
(500) Op wien de wreetheyt heerscht, en wiens beveelen stip
Door d’ongerechtigheyt, die d’onschult wil verdrucken,
Voldaan zijn, daar de deught voor d’hovardy moet bucken,
Sal heden haar Tyran, ontbloot van staat en eer,
Verwerpen, of sy sal my plotselijck ter neêr
(505) In d’afgront senden: dit is ’t geen ick wil volvoeren
Voor uwe vryheyt. Men. Goôn, wat komt mijn bloet ontroeren.
Timol. Verwonder u soo niet, mijn min en sorg voor ’t rijck,
Versterckt en prickelt my tot dese daat: ’k beswijck
Nu niet, de noot van ’r volck verstreckt my tot een wapen,
(510) Al was ’t mijn soon, ik sweer, hy sou noyt vreugde raapen,
Als wen hy sich voor ’t rijck, ten offer, op ’t altaar
Van ’t algemeene best gedoemt sagh; ’k liet my daar
Gewillig slachten van d’aartswichelaar, ’k wou knielen
Voor ’t heylig mes, en liet mijn bloedt en lijf vernielen.
(515) Indien de rust van ’t rijck dat eyschten van mijn hant.
Maar swijg Timoleon, Eschilles komt, verbant
Menander, en verberg voor hem u bracke traanen,
Ontdeckt niet, veynst: ick sal die vrienden wel vermaanen,
Wiens droefheyt aan de ons geschaackelt is: wiens moet
(520) Met sierheyt is bemant: mijn vriendt verschijnt met spoet,
Ter rechtplaats daar ick my voorseecker sal vertoonen,
Hier wandelt den Tyran; ik sal hem heden loonen
[p. 15]
Met doots straf: of men sal van daagh Timoleon
Sien sterven: om dat hy sijn broeders doot begon.

Vierde Uytkomst van ’t tweede Bedrijf.

Timoleon. Eschilles.

Timol. (525) ESchilles, ’k wil mijn lijf en eygen hart vernielen,
Om dat ick weygerde den Koning selfs te ontzielen,
Mijn Vorst Eschilles. wel wie sal Corinthen dan
Bevryen? wie is ’t die haar weer herstellen kan?
Ghy die een voorbeelt van rechtvaardigheyt verstreckte,
(530) En wiens meêdoogen eer, een yders fouten deckte,
Hoe is ’t? segh op, hoe is ’t? dat nogh gerechte trouw,
Noch hulp voor ’t volck, noch heul by u is? siet wat rouw
Veroorsaackt dien Tiran: ie eer die onse vad’ren,
Door fiere dapperheyt, en oorlogsdeught vergad’ren,
(535) Die brantmerckt hy: en stooft sijn wreet geaarde moet,
O trots Corinthen! met een bad van burgerbloet,
Soo ick u heden niet verlos, wy zijn verlooren,
Esch. Soo edelmoedigh Prins, koel u geterghde tooren,
Grijp moet, ick sweer den Vorst, ick sal u hulpsaam zijn.
Timol. (540) Wel aan, maar sacht, helaas! wat woel ick in een pijn?
Hoe worstelt mijne ziel, wat strijt voel ick my quellen?
’k Verlangh naar ’s Koninghs doot, en ’k vrees hem weer te knellen.
Hoe groot is nu helaas! ’t meêdogen van een broer,
’t Sy oock wat vreught of heyl hier uyt ons wedervoer,
(545) Ick blijf nochtans aan hem, hy weer aan my verbonden,
De naam van broeder is ons eeuwigh toegesonden;
O Goôn! ontvouwt, verlost, en redt ons uyt gevaar,
De hemel selfs en de aardt, bewegen met malkaar;
En porren my tot wraack, het heyl van soo veel volcken,
(550) Door soo veel ramp gesolt, door soo veel duyst’re wolcken,
Verbinden my tot straf: wel aan Timoleon,
Verwin, verwin u bloet, maack dat d’opgaande son,
Sijn doot aan yder een met vreughde magh ontdecken,
Ik moet, ik moet, mijn hart dogh quetsen, ’k sal hem wecken
(555) Of om sijn wreetheyt, te verand’ren, of sijn tijt
Nu te eyndigen: wat voelt mijn ziel een swaare strijt.
Esch. Sult ghy dan eeuwigh zijn in dees onseeck’re reden?
Timol. O hemel help mijn hart uyt dees ellendigheden!
Esch. Des Konings onderganck is ’t ent van deese pijn,
[p. 16]
(560) Sijn doodt kan aan mijn ziel oock niet als pijnlick zijn,
Gedenckt Timoleon, dat ick sijn Gemalinne,
Verplicht door broederschap.met weêrliefd’ moet beminnen.
De plicht die u weerhout, weerhout my: maar d’elendt
Van ’t rijck, en dat hy dus sijn eedt en trouwe schendt,
(565) Roept wraack, en eyscht ten soen het leeven van den Koning.
Schep moet, schep moet mijn Prins, kom gaan wy naar sijn woning,
En dwingen den Tyran tot liefd’ of tot sijn endt,
Ghy siet ons neergestort in d’afgront van d’elent.
Ghy siet dat wy by hem met smeecken noch gebeeden
(570) Niets vorderen, ghy siet dat hy noch eer noch eeden
Der onderdanen acht; kom rechten wy verraat,
Aan die, die ’t ons wil doen: laat doch den Vorst dees raat
Nu niet misvallen, want soo hy sijn rijck verdelgde.
Soo wenscht hy vast dat ons sijn dolle toorn verswelgde.
Timol. (575) Sou ’k hem dan omgebracht ter aarden sien gevelt?
Esch. Soud g’ons dan neêrgestort sien onder sijn gewelt?
Timol. Mijn bloedt ontzielen? Esch. Of ontzielen uwe landen?
Timol. Een broêr verliesen? Esch. Een Tyran.
Timol. Die my doet branden
In min. Esch. Die ons verraat. Timol. Helaas! wat sou ik doen?
Esch. (580) Ay segh, wat deet ghy dan?
Timol. Een dootslagh sonder soen,
’k Versloegh mijn eygen bloedt.
Esch. Om ’t onse te bescharmen.
Timol. Het welck ick selver heb beschut.
Esch. Mijn Heer, wiens armen
Beletten ons den Vorst te moorden? Timol. Ach! de Goôn
Die souden ’t wreecken. Esch. Hy bespotte haar geboôn.
(585) Helaas! Timoleon, wat hebt ghy noch medogen
Met soo een monster: die een stuck van groot vermogen
Volvoeren wil, moet sich in korten tijdt beraân:
Soo wy ’t niet heeden doen, soo is ’t met ons gedaan.

Vijfde Uitkomst van ’t tweede Bedrijf.

Eschilles, Ortagores, Timoleon.

Esch. MAar sacht, ick sie gins heen Heer Ortagores komen.
(590) Hebt ghy in onse saack u ord’re waar genomen?
Ortag. ’k Hebt wel bestelt, en kom, om na een goet begin,
[p. 17]
De uytkomst van dit werck te vord’ren. Esch. Is de min
Van vryheyt krachtigh om ons hulpers aan te hitsen.
Ortag. Gy saagt nooyt moediger, gemoedigt om de flitsen
(595) Den Koning selfs in ’t hart te stuwen, en dan vry,
Ontlast van ’t lastigh juck, te zijn van slaverny.
Esch. Wat marren wy.
Timol. Kom voort; maar ’t geen gy my beloofde
Volvoert, dat eer ick noch mijn broêr van ’t licht beroofde
Hem seggen mocht, dat hier geen meester heerschappy
(600) Geleên wierdt, soo hy dan den spot weer drijft met my,
Bezeegel en voltoy ick selfs sijn doodt, ô Gooden!
Indien noch een’ge hoop hier ov’rig is, keer ’t dooden
Van broeder, redt my uyt dit droevig zielgeween. binn.
Esch. Mijn vriendt, dees koelheyt en dees ongestadigheên,
(605) Sijn wisse voorboôn van ons naackend’ ongelucken,
In die ondanckb’re sal ons in ons graf verdrucken.
Nu wil hy, dan weer niet, sijn hart begeert en vreest,
Nu dreygt en dan vergeeft, nu lijt, dan klaagt sijn geest.
Sijn handel sal ons niet als tot verderf verstrecken.
(610) Nu seyt hy dat sijn broêr dootwaardig hem sal wecken
Tot wraack, en laat aan ons ’t uytvoeren toe, dan staat
Hy als een rots verset: gewis hy brouwt verraat;
Hy soeckt den Koning ons geheymen t’openbaaren,
En om sich selfs daar na voor ’t onweêr te bewaaren,
(615) Verschoont hy, u noch my: doch schoon sy noch hier na
Vereenigt zijn, sal ick vol wraacks haar doodt en scha
Verbinden, en om vry te zijn van die tyrannen,
Sal ick tot haar verderf, of eer het mijn’ aanspannen.
Gy weet hoe ’s Konings huys aan ’t onse is verknocht,
(620) Elck siet my, eer ick in sijn kamer word gebrocht,
’k Heb door een burgers hulp, hierom een weg doen maaken,
Waar door ick heym’lijck kan in sijn vertreck geraacken:
’t Is alles wel besorgt, door soo een sneege hant,
Dat niemant anders siet, dan ’t zy de bloote want.
(625) ’k Heb altijdt noch gevreest, dat dien ontrouwen broeder
Ons souw verraaden, in de schijn van ons behoeder.
Dieshalven rust ick niet, voor dat hy wordt belet.
Orta. Voorseeker heeft hy schult. Esch. Hy sprak sich self in’t net.
Ick twijffel nu niet meer.
Oratg. Eschilles wilt een luyst’ren,
[p. 18]
(630) Wat sou ick hooren, ’k weet dat elck sijn tong moet kluyst’ren,
En uytten vol van vrees sijn meening. d’een tyran
Sal d’ander in de doodt versellen: en hier van
Vermerck eens welck de vrucht zy van mijn geestigheeden,
’t Is haar onmoogelijck mijn lagen mis te treeden:
(635) Ick moet, ick moet doch eens mijn suster en de stadt
Verlossen, die nu sucht door wreetheyt afgemat.
Een die sich wreecken wil om een gerecht’ge oorsaack,
Dien strekt den hemel self in ’t quaatste quaat tot voorspraak.

HET DERDE BEDRYF.

Eerste Uytkomst.

Eschillise, Doriane, Celinde.

Eschil. STaatjufferschap vertreckt, en laat my hier alleen,
(640) Celinde haal my ’t boeck, ’t geen ick onlangs geleên
Verborg in ’t cabinet, ’t is vol van sinnebeelden.
Dor. ’t Schijnt of Mevrouw de tijd dies’ eer in vreugt verdeelden,
Nu vol bekommering in tranen-vloet verslijt;
Wat onlust is ’t? ay segh, die u het harr doorbijt.
Cel. (645) Hier heb ik ’t boek Mevrouw, ick kon ’t in’t eerst niet vinden,
Mits ’t in tapijtwerck lagh verborgen. Esch. Nu Celinde
En Doriane, ga ter kamer, en verbeyt
Mijn komst. Cel. Verset die ramp die gy vol rouw beschreyt,
U kan geen ongeval soo schielijck onderdrucken.
Esch. (650) ’k Beklaag maar al te wis mijn naackend’ ongelucken.
Bedroefde Koningin, laat af van ’t wreet gewelt,
Verbreeck ’t langduurige verswijgen, komt en stelt
U voor die braave Vorst, die u ziel moet beschermen,
Beler, belet sijn doodt, wacht niet dat gy met kermen
(655) ’t Beklaaglijck nootlot van U Egemaal betreurt.
De vrees vermaant u, dat ghy haare laagen steurt.
De trotse hoogmoet, en de nijt zijn aangespannen,
Om mijn beminde door haar listen aan te rannen,
Sijn doodt ontzielt my oock, en soo hy sneuv’len moet,
(660) Sal ick hem volgen, ’t zy wat weerstant my ontmoet.
Sijn saack is mijne, dies sal ick mijn Prins ontsetten,
Om door sijn leven al mijn onheyl te beletten.

[p. 19]

Tweede Uytkomst van ’t derde Bedrijf.

Eschillise, Demarette.

Esch. WIe nadert my.
Dem. Ick heb mijn Koningin verrast.
Esch. Mevrouw, ’k was heel verwart en in gedachten vast,
(665) Ick leg bedompelt in verdriet en swarigheeden,
’k Voorsie ons ongeluck, en val, en om te treeden
Op ’s Konings throon spaar ik noch moeyt noch tranen-vloet:
Maar ’k sie dat ’k in dees vrees my self beklagen moet.
Demar. Wat vreest mijn kint
Esch. Helaas! dat ick met recht moet vreesen,
(670) Of een vertoornde broêr door haat licht mocht na desen,
Mijn lief ontsielen, ô Mevrouw! ’t is eer geschiet,
Dat d’eene broeder wel sijn broeder selfs doorstiet.
Ons Griecken heugt het noch, en d’onbesmette drempels,
Hoe ’t warm vergooten bloet, die dier geheyl’gde tempels
(675) Bespatten, ’t heught haar noch, hoe d’heylig’ heerschappy,
Van soon en vader door verraat geschonden zy.
Hoe ’t kint sijn moeder, en dees weêr haar kint ombrachte,
Hier om vermeerder ick mijn traanen en mijn klachten.
Philarcques doodt is al te wichtig voor ons landt,
(680) D’een broeder is hier om op d’andre heel gekant.
En elders wordt de naam des Konings heel versmeeten,
Elck haat hem, om dat hy sijn trouw heel heeft vergeeten.
Timoleon die sucht als hy van vryheyt hoort,
Dies vrees ick dat ’t verraat noch in sijn boesem smoort.
Demar. (685) Wel hoe mijn dochter, heeft dan ’t bloedt geen meer vermoogen
Maar siet daar komt hy: ay, verberg u voor sijn oogen,
Ick moet den Koning eens beproeven in dees saack,
En eyndigen uw vrees, verwisselt in vermaack.

Derde Uytkomst van ’t derde Bedrijf.

Demarette, Timophanes.

Demar. MYn Koning, so ik mocht een tweede fout bedrijven,
(690) Sou ick u in de gunst niet tot Melinte stijven,
Of tot haar man, ô neen! een moeder smeeckt u nu,
En bidt u voor een broêr, of selver meer voor u.
[p. 20]
Timoph. Wat is ’t Mevrouw, waarom word’ ick van u gebeeden?
Demar. Gy kunt mijn voorbeê, die ’k terstont u sal ontleeden,
(695) Niet weygeren, door recht of reeden van u staat,
Gy zijt ondanckbaar, soo gy ’t my niet toe en laat.
’t Is wettelijck en tot verhind’ring van veel quaalen.
Tim. Wat quaalen zijn ’t? Dem. Sy zijn afgrijslijck te verhaalen.
Timoph. Ick ben verraân. Helaas! sy weet mijn min.
Demar. Mijn Soon,
(700) Gy handelt met u broêr te wreet en tot sijn hoon:
Dees haat sal u en hem eer lang tot gruys verpletten,
De liefde dwingt my, dat ick dit soeck te beletten:
Ick min u beyde, en mijn bange geest gevoelt,
Dat hierom vaack een strijt van wapens in haar woelt.
(705) Ach! leeft verbonden met elkander: siet, u moeder
Verbindt de liefde aan den Koning en sijn broeder.
Och! waar de twist doch van u beyde neêrgeleyt!
Gy zijt veel schuldigh aan u broêrs sorgvuldigheyt;
Is dan sijn dapperheyt en trouw u heel vergeeten,
(710) Hy mint u, en hy heeft u liefde nooyt versmeeten.
Let op mijn traanen, en verlost u moeders siel
Van bange vrees, belet dat die haar niet verniel.
Maakt dat geen heerschappy verdonck’re ’s Konings oordeel.
Verhoor u moeder, en vergun u broêr dit voordeel,
(715) Dat hy u gunst geniet: verban u jalousy.
Timoph. Mevrouw, ’t waar beter dat dees reeden niet by my,
Maar by een ander die sich licht’lijck laat verleyden
Gebruyckt waar: so ick van mijn trotse naam moet scheyden,
Dan stort mijn macht in d’as: hy eert my noch mijn staat,
(720) ’k Weet dat Timoleon my en mijn glory haat.
Indien hy my bemint, hy houd dan op van klachten
Die my verdrieten, en ontrusten u gedachten.
’k Dacht noyt op ’t uyterste te komen: hoewel hy
Een gunsteling en vriendt is van mijn weêrparty:
(725) Gins naackt hy, moeder gy verwacht hem hier ter steede,
Doet sijn hartneckigheyt doch buygen voor de reede,
Dat sijn verlangen met sijn plicht kom’ overeen,
En dat hy schroome mijn gebooden t’overtreên.

[p. 21]

Vierde Uytkomst van ’t derde Bedrijf.

Demarette, Timoleon.

Dem. O Goôn! wat wreet gewelt vertoont hy in sijn blicken!
(730) Sacht Demarette, veynst u hierom niet te schricken,
En tracht ’t geheym door list uyt hem eens te verstaan;
Veynst dat u is bewust ’t quaat ’t geen hy wil begaan.
Timol. Bedroefd’ ontmoeting.
Demar. Sal ick dan door klacht noch traanen,
Noch droevig smeecken, noch geschtey u ziel vermaanen,
(735) Tot weering van dat quaat daarg’ ons meê hebt gedreygt.
Timol. Mevrouw, wat yd’le vrees beklemt u ziel?
Demar. Ach! neygt
U ooren en u ziel op mijn versteende klachten;
Een groote vrees verweckt by elckeen groot verachten,
Die ongerechtige misnoeging, die u hart
(740) Tot wraack ontsteeckt, vrees ick met onverdulde smart.
Tot welck een eynde sult gy noch mijn leven dringen,
Misgun my ’t licht niet, soeckt die afgunst te bedwingen;
Of haat gy ’t leven van u broêr, verdient sijn eer
U doodelijcken haat, lieft gy hem dan niet meer,
(745) Ick sie u vyandtschap vermeerd’ren met u daagen,
En ’k vrees noch dat ick u geboorte sal beklaagen,
En dat ick noch de roof sal van u gramschap zijn.
Timol. Ick haat alleenigh sijn eergierigh hartfenijn.
Hy is vol staatsucht, en nochtans de Koningrijcken,
(750) Sal yder een by ’t glas door brosheyt vergelijcken,
’t Geen stracks verbrijselt: sijn ontsteecken ziel verwacht
De opperheerschappy, sijn ongerechte macht
Is slaaf van sijn misdaat, hy brengt d’onmensch’lijckheeden
En tyrannyen in gewoont’, ’t schijnt hem vol reeden
(755) Al ’t geen hy doet, ’k sal hem voor ’t laatst noch eens tot haat
Van wreetheyt porren, en ten gruwel van die smaat,
Die ’t heel Corinthen door sijn toedoen moet verdraagen;
Ach! de gerechtigheyt beweeg’ hem door mijn klaagen,
Waar door ’k mijn broeder- plicht voor ’t laatst voldoe.
Demar. Mijn hart
(760) Is hier verdeelt, en voelt in yder deel haar smart.
Ick heb meêdogen met haar beyde, ’k stort gebeeden
Voor d’een; de tweede jaagt een schrik door al mijn leeden;
[p. 22]
Met d’een verseeckre ick my, om d’andre vreest mijn ziel;
’k Vrees voor haar beyd’, en dat den een my selfs verniel.
(765) Hoe ’t oock den hemel schickt,haar lot sal’t mijne weesen.
Erbarmt u Goden: ach! erbarmt u om mijn vreesen.
Geef dat de swackste voor de mogenst’ val te voet. binnen.

Vyfde Uytkomst van ’t derde Bedrijf.

Timoleon.

Tim. VErvloeckte broeder, als ick u met raat ontmoet,
Bespot gy my, en wilt na recht of reden luyst’ren,
(770) Vermaan ick u, ghy dreygt my met gewelt te kluyst’ren,
Ghy heerscht als Koninck, en gebiedt my als u slaaf;
Als ick ten dienst van u, met raadt steeds ploeg en draaf,
Gebiedt u trotsheyt my te swijgen, als mijn tooren
U weerstant biedt, dan schaamt gy u my aan te hooren,
(775) Als ick de broeder- bant, waar meê natuur ons bint,
Ten toon stel, vloeckt gy my, en raast als heel ontsint.
Ick toon hem vrientschap, daar hy sich toont als verrader,
O hemel! die mijn pijn en onlust soo veel nader
Als hy doorsiet, geleytm’ in dit gevaar, en toon,
(780) Welck beter zy, een broêr, doch een Tyran, te doôn,
Of eeuw’ge slaverny ’t volck op de neck te hangen,
’t Is billick dat elck een vergaa in sijn verlangen,
Of dat men den Tyran doe sneuv’len, sal ick ’t bloet
Vergeeten, of mijn plicht; hoe worstelt mijn gemoet!
(785) Ick kan geen eer begaan, of ’k moet selfs misdaat maacken,
Soo ick mijn plicht voldoe, sal elck mijn wreetheyt laacken,
En soo ick ’t bloet verschoon, soo moet ick schuldigh zijn
Aan lant-verraat: wat eyscht de plicht en ’t bloet van mijn?
Elck dwingt my dat ik moet by beurt’aan haar gedencken,
(790) Ick moet ten insicht van die twee mijn hart selfs krencken.
O Goôn! welck sal ick doch van twee te buyten gaan?
By welcke sal ’t verlies, of d’overwinning staan?
Wie sal hier heerschen, mijn verwantschap of mijn plichten?
Neen, ’k sal mijn plicht voldoen, ’k moet voor de reden swichten,
(795) So wil den hemel oock; mijn broeders doodt valt hart,
’k Bekent: maar soo ick ’t volck verlos uyt al haar smart,
En ’t straffen van mijn vriendt belet, dat moet de Gooden
Behagen. Groote stadt, u levenden en dooden
Bewegen my tot wraack; en eyschen soen van my,
[p. 23]
(800) En bidden dat ick doch mijn vaderlandt bevry.
Rust geesten, geesten rust, die rontsom in de graven
Vermoort legt, burgery die t’eenemaal als slaven
Mishandelt zijt, houd op, al ’t geen gy van my wilt,
Volvoer ick eer de Son sich self ter kim op tilt.
(805) Vaar voort Tyran, vaar voort, vaar voort uyt mijn gedachten,
Eschilles dapperheyt sal u van daagh verkrachten,
Dies ga ick, om hier van hem stracks de weet te doen.

Sesde Uytkomst van het derde Bedrijf.

Eschilles, Timoleon.

Esch. ’k VErtreck my in dees saal, om buyten sijn vermoên
Den Prins te wachten, want sijn ondergang sal heden
(810) De mijn beletten, ’k sal hem hier meê tegen treeden,
Dees ponjart sal mijn hulp, dees sal mijn waapen zijn.
Maar wat gevoelt mijn hart, wat voelt mijn boesem pijn?
’k Sal als verraader, om my selfs niet te verraaden,
Hem dooden, al heeft hy geen schult aan dees misdaden.
(815) Gaat ghy dan om de Prins t’ontzielen, of tot straf?
Wat vrees bestrijt my dus? ’k wend my van ’t dooden af.
Neen, ’k moet mijn suster, ’k moet Corinthen gaan bevryen,
’t Sy oock wat my belet,’t sal my nu niet ontglyen,
Nu ick ’t begonnen heb, op dat hy ’t niet ontgaa,
(820) Is ’t best dat ick mijn oogh dicht op tapijtwerck slaa,
Op dat ick t’saam sijn komst en inganck mach bemercken.
Maar ’k hoor gerucht, hy komt, ’k sal nu sijn dood uytwerken.
Timol. Timoleon weerhoudt u toorn, sou u gesicht
Aansien, dat ghy u broêr beroofden van het licht,
(825) ’t Gerecht verdoemt die geen, die ’t sich durft onderwinden.
Beveelt de wraack veel eer den hemel; maar ontsinden,
Leert uyt u rampen, dat dewijl hy een tyran
En moorder is, oock heeft de naam verlooren van
U broêr, verraat dan, die u selfs eerst heeft verraaden,
(830) Verlaat de Koning, die u eerst verliet met schaade:
’k Sal de gerechtigheyt dan door mijn broeders doodt
Beschermen, en aan elck vertoonen naackt en bloot,
Dat ick gebooren ben om dien Tyran te straffen;
En wijl dees pen sich selfs aan my ten dienst komt schaffen,
(835) Sal ick u vonnis onderteyck’nen: ô Tyran!
Waar dat ’s volcks welvaart, en haar liefde my toe kan
[p. 24]
Bewegen, sal de Vorst Eschilles hier uyt leesen,
Dit droevigh briefjen, sal hem tot een teecken weesen,
Dat my ’s volcks welvaart nu soo seer ter harten gaat,
(840) Dat ick ten dienst van haar mijn eygen broêr verlaat.
Ach! Broeder, broeder ach.’ waar toe dwingt gy my heeden,
Ick deed u glory eer vermeerd’ren; en vertreede
Die nu weerom: Helaas! waar toe vervoert gy my,
Mijn broêr, waarom vervolgd’ gy in u heerschappy
(845) U eerste deugt niet: is u afgunst soo ontsteecken,
Dat my u wreetheyt tergt, om my aan u te wreecken,
Weên oogen, ay, beweên sijn ongeluckig endt,
Beweent de liefde die door my moet zijn geschent.
Maar ach! de slaap vermengt sich met mijn bracke traanen,
(850) Sy komt mijn droeve geest tot soete rust vermaanen:
Helaas! u soetigheyt verstreckt my tot geen rust.
Wat ’s dit, hoe klemt my dees verand’ring onbewust,
Ick kan niet sien, nochtans sit ick met open oogen;
Ick spreeck en slaap, ô Goôn, het is in u vermoogen,
(855) Vergun dat dit mijn endt en dootslaap wesen mach;
Dat ick die broeder-moort ontga, en hy dien slagh. Hy slaapt.

Eschilles, achter ’t tapijt van daan komende met de poock.

Hy slaapt nu en bedeckt sijn aansicht met sijn handen,
Gy saagt noyt schoonder kans Eschilles, om de banden
Van onse slaverny t’ontbinden: wapent u,
(860) Mijn dapperheyt treê toe, sla den verraader nu,
Treê toe, ontwringt hem door dees poock sijn heylloos leven.
Maar houw, wat wil dees brief die hy hier heeft geschreven.

Hy leest Timoleons brief.

DE vyandt van dit rijck geeft acht op klacht noch raat,
Dies raad ick dat men sich op ’t uyterste verlaat,
(865) Mijn liefde sal voortaan voor dien Tyran nooyt pleyten:
Ontbiedt op’t spoedigst’, tot volvoering van dees feyten,
Ons vrienden: dat aan raat noch voorslagh niets ontbreeck,
Toont ghy u plicht; ick zweer dat ick u vryheyt wreeck.

O Goôn! hier in heb ick u hulp op ’t hoogst’ van nooden;
(870) Ick sal hier onder, ons toestemmen tot het dooden.
Des Konings schrijven, op dat by hier uyt verstaat.
Wat hy gewonnen heeft in ’t volgen van ons raat.
[p. 25]
’k Laat hier mijn poock en dit geschrift: als sijne blicken
Dit aansien, sal hy om dees voorval seer verschricken,
(875) En ’t sal hem porren tot volvoeringh van sijn wraack.
’k Vertreck my nu. Timoleon ontwaackende:
Mijn slaap was sonder veel vermaack,
Kan een rampsaligen in dit geval noch slapen?
Dit is een teecken, dat mijn doot haast is geschapen.
Maar wie of hier dees poock op tafel leggen liet?
(880) Of wiens geschrift is dit? is dit van my geschiet?

Timoleon leest.

WAnneer een fellen arm sich al had opgeheven,
Om u den dootsteeck door dit scharpe mes te geven,
Is sy verhindert door u voorgenome wraack,
De Goden, en dit staal verbinden tot dees saack
(885) Den Vorst Timoleon, en willen dat sijn handen
D’ellend’en slaverny verjagen uyt dees landen.

O wreet gebodt! ô al te schrick’lick avontuur!
Hoe, kant de hemel sich dan tegens de natuur?
Ick kan, ick kan, in dit geval mijn geest niet sussen;
(890) Ha! ’t is der Goden wil, dat ick mijn min moet blussen:
Ga vrientschap, bloet vertreckt: verdwijn natuur, u macht,
Wort, als ’t soo wedervaart, door ’t ongeval verkracht;
Mijn eygen broêr verraat my door sijn listigheden,
Soo verd uyt sijn gemoet, verbant hy recht en reden,
(895) Dat hy niet leven kan verstoten van de kroon,
Corinthen lijt nochtans geen Koningh op haar throon,
Die haar met dwinglandy vermeestert, heel verwaten.
’k Verlaat mijn broeder dan, dien elck een heeft verlaten;
Een opgeheven arm tot u verderf, verbint
(900) Uw arm Timoleon, dat sy ’t sich onderwint,
Ick moet sijn ondergangh, hoewel ongaarn, besteecken:
En soo ik ’t hem niet doe, dan salmen ’t aan my wreecken.

Sevende Uytkomst van ’t derde Bedrijf.

Timoleon. Wichelaar. Rey van Priesteren.

Tim. WAt jaaght d’aartswichelaar verbaast ter tempel uyt?
Wat klaaght het Priesterdom, met droef en schor geluyt?
(905) ’t Geen anders met gesang haar offerdienst vermengde,
[p. 26]
Wat blixem of de kruyn van ’t outaarbeelt versenghde,
Die u vol schrick ten hoof en in mijn kamer drijft?
Wat ’s dit? de rey is heel van schrick en vrees verstijft.
Wich. ’k Was nauwlijx aan ’t autaar gereet om d’offerplichten
(910) Met yver te voldoen, de lamp en fackellichten,
Die flickerden vol glans de galeryen door,
De kercktrans was vervult met reyen, die om ’t koor,
Met spel en maatgesangh den offerstier geleyen,
Verciert met lauwergroen, en versgepluckte meyen,
(915) Ick hief de slachtbijl op, de rey hiel ’t becken ree,
Sy weygert my dien dienst, en ’t mes ontseyt de snee;
Een slagh sloeg ’t wieroockvat vol geurs aan duysent stucken,
Een quam my ’t heyligh mes, en slaghtbijl flux ontrucken.
En scheurden ’t kerckgewelf met donderen van een:
(920) Wy stonden heel verbaast, tot dat door ’t leydack heen,
Corinthes Schutgodin ten hemel af quam dalen,
In sulcken schijn als sy gewoon te zegepralen,
Wel eer in d’oorlogs noot, op ’t oude Raathuys quam,
Als sy ’t Corinthisch volck in haar beschermingh nam;
(925) Gewapent met dien schilt, die Cepheus bruyloftsgasten,
Soo trouwloos als haar Heer, op ’t moortbancket verrasten;
De dapp’re oorlogsvuyst die swayd’ een gulde speer,
Op ’t hooft een braaf helmet, verciert met pluym en veer;
Wegh riepse met ’t altaar, ’k ontfangh geen offerhanden,
(930) Soo lang Corinthen is geboeyt met slaafsche banden
Van d’aartstyran, mijn rey wegh met dien witten stier,
Blusch uyt, blusch uyt, de vlam van ’t geurigh offervier,
En ghy mijn Priesterdom sult dees gewijde drempel
Noyt meer betreên, ten sy Timoleon dees tempel
(935) Besproeye met het bloet van sijn vervloeckte broêr,
En selfs dien Moordenaar ons off’re, ga volvoer
Op ’t spoedighst met elckaar ’t geen ick u heb geboden,
Segh Vorst Timoleon dat d’alvoorsiende Goden
Het wreet gewelt sijns broêrs doen wreecken door sijn hant,
(940) Dat hy eer langh de throon van ’t moedigh Grieckenlant
Verwacht, dat hy niet schroom de wreetste der tyrannen
Te dooden, dat hy min en broederliefd’ verbannen,
En dat geen offer als sijn bloet ons stillen kan.
Soo sprack sy en verdween: den Vorst gelieve dan
(945) Minervaas strengh gebot sorgvuldigh te volvoeren,
Op dat geen lantplaagh ’t volck, en u en ons ontroere.
[p. 27]
Timol. Ach vader! dien Tyran, mijn broeder, is van daagh
Sijn onderganck bestempt, ick sal sijn nederlaagh,
Dan met gerustheyt, wijl ’t de Goôn gevalt, volbrengen,
(950) Sijn wreetheyt doet dat elck hem vloeckt, door ’t gruwlijck plengen
Van ’t Griexsche burgerbloet, bereyt hy sich die straf.
Wich. Indien ghy hem niet doot, soo graaft ghy ons een graf.
1 Rey. Wy Rey van Priesteren gaan weêr naar ons autaren,
Dat wy ’t verstroyt cieraat, en ’t offervat vergaren.
2 Rey. (955) Wy gaan dan wel gemoet, verlost van sorgh en pijn.
Mijn Vorst wy sullen u door beê behulpsaam zijn. Rey binnen.
Timol. Wel aan, wat marr’ick nu, mijn vader ’k sweer dat heden
Corinthen in een staat van vrolijckheyt sal treden,
Ick moet doch toestaan, dat men hem sijn doot bereyt,
(960) Op dat sijn ondergangh herstel ’s lants vryigheyt;
Aard’, Hemel, Menschen, Goôn, terwijl ’k mijn broêr moet doden,
Soo sal ick volgen ’t geen u raat my heeft geboden.

HET VIERDE BEDRYF.

Eerste Uytkomst.

Timophanes. Lysander.

Tim. EEn broeder is by my verdaght, en dreygt mijn rijck:
Maar ’k sal voorsichtig zijn, in ’t quaat ’t geen listighlijck
(965) Besteecken wort, en doen ’t hem selfs den kop verpletten;
’k Sal vlijtigh op sijn doen en handelingen letten,
En soo ick iets vermerck, ’t geen na verradery
Of listigheden smaackt, dan sal de raserny
Van mijne toorn, sijn doot beseg’len en volvoeren,
(970) En om sijn felle wraack te stuyten, sal ick loeren
Om op mijn voordeel hem in dit verwoet besluyt,
Selfs voor te komen, min en broederliefd’ heeft uyt;
Ick sal, ick wil niet meer, na broederplichten hooren,
’k Ben ongevoellijck, stom, en stop voor haar mijn’ ooren.
(975) Soo langh Corinthen staat, sal ick geensins vergaan.
Maar kan Melinte wel noch tot wedermin verstaan?
Lys. ’k Heb haar, terwijl sy met haar Vader sprack, gevangen,
Op u bevel gelijck ick seyd’. Timoph. ’k Sal mijn verlangen
Nu haast voldoen, die vrouw genietend’ met geneught.
(980) Daar is geen Koninck, die oyt leefden soo verheught,
[p. 28]
Als ick, indien ’t Melint’ aan weerliefd’ niet ontbreecke.
Lys. ’t Is nu geen tijt, mijn Vorst.van ’t mingenot te spreecken;
Hier openbaart sich weer een tweede swarigheyt,
Melinte volghde my gewilligh, onbeschreyt;
(985) Men speurd’ in haar gesicht noch vrees noch ongenuchten,
Haar oog en geest was heel gerust; noch klacht, noch suchten,
Vernam ick, hierom waand’ ick, dat ghy waart voldaan,
En dat sy haar genot aan u had toegestaan:
Doch eynd’lijck toondes’ een verborgen mes, en ruckte
(990) Haar armen flux om hoogh, de toornigheyt ontpluckte
Al ’t blinckend’ purper van haar bloosend’ aangesicht,
Haar mont besturf, berooft van glans en levend’ licht,
Gelijck een lente roos, die d’overguere vlagen
Der dolle winden, en der buyen heeft verdragen,
(995) Ontverruwt en gesolt, haar scboone glans ontglijt,
Soo stont Melinte, toen sy uytborst vol van spijt:
,, Gedoogh verraders, dat ick my gerust verniele,
,, En soo gy my genaackt sal my dit mes ontzielen;
,, Gaâ bootschap den Tyran, dat een manhafte deught
(1000) ,, Van daagh verwinnen sal sijn ongerechte vreught.
De Vorst gebie my welck het best dien’ voorgenomen,
Om d’ondergang en doot van haar wel voor te komen.
Tim. Ghy hadt veel eer verdient aan my de wreetste straf,
O moorder van mijn vreught! die onbedacht en laf,
(1005) Mijn ziel verwaarloost hebt, die ’k u soo had bevolen:
Maar nademaal u geest doe ’t eenmaal was aan ’t dolen,
Verbetert dan de fout, waar in ghy hebt misdaan,
Soo sich Melinte doot, soo sult ghy meê vergaan,
Gaâ soeckt gelegentheyt, om haar voor my te winnen,
(1010) Verschaft de min, die ghy berooft hebt uyt haar sinnen;
Breng flux geknevelt voor den kerker haar gemaal,
En dreygh hem, in ’t gesicht van haar, te doôn door ’t staal,
Verschrick haar, op dat sy door vrees wat magh bedaaren:
En soo d’ondanckbre in haar besluyt noch voort wil vaaren,
(1015) Volvoer dan d’ord’re die ick heden aan u liet,
Doorstoot Philarcque, en acht haar klacht of tranen niet,
Doorpriemt dan ’t wreede hart van die vervloeckte minnaar,
En stervens’ allebey, soo blijf ick d’overwinnaar;
Gaâ heen Lysandre. Neen, gaâ niet, sou ick Melint,
(1020) Een schoonheyt al te waart, vermoorden soo ontsint?
O praal der schoonheyt! doch schoon ick haar lijf verwinne,
[p. 29]
De ziel volhart nochtans om my noyt weer te minnen,
Ick moet die wreede, neen ick moet haar noch eens sien.
Lys. Sy sal u aanschijn doch soo ’t moog’lick is, ontvliên.
(1025) Door dese traly kan s’ u anders wel aanschouwen.
lck roep haar eens, Melint.

Tweede Uytkomst van ’t vierde Bedrijf.

Timophanes. Melinte.

Tim. O Roem van alle vrouwen!
Mijn troost. Mel. Verrader segh, waar soeckt u ontrouw na?
Tim. Aanbiddelijcke ziel, ô schoonheyt sonder ga!
Mijn wellust en vermaack. Mel. Verkrachter van mijn oogen,
(1030) Waar toe verschijnt ghy hier? is ’t om niet te gedoogen,
Dat ick dees ponjaart in mijn eygen boesem druck?
Komt ghy tot meerdringh van mijn pijn, of tot geluck?
Of komt gh’ om met u hant te eyndigen mijn lijden?
Siet ghy dan onbevreest wat rampen my bestrijden?
(1035) Waant ghy dan dat mijn geest tot tranen sich begeeft?
En tot beschermingh van haar selfs ontwapent leeft?
En dat men billick om mijn trouwheyt te verwinnen,
Het lichaam vanght, en ’t hart soo port tot wederminnen;
Den hemel, monsterdier, die gruwt voor sulck een fout.
(1040) Hef op Tyran, hef op u oogen datgh’ aanschouwt,
’t Ellendigh schouspel van een vrouw die sich ontzielen,
En door haar eygen hant haar lichaam wil vernielen,
Aansiet ô tyger! soo ghy daarom hier verschijnt;
Vaar wel mijn lief, vaar wel, mijn levens licht verdwijnt.
Tim. (1045) Hout op ondanckb’re, hout op u eygen lijf te vloecken,
Ick kom hier geensins om Melinte te versoecken
Tot die vervloeckte moort! gruwt eer en schrick daar van,
En soo ’t geval hier door wil toonen wat het kan,
En dat ghy moet vergaan, of ick, verdoemt u Koningh
(1050) Ter doot ’k verlaat veel eer den dagh, en rijck en wooningh
Eer d’oorsaack van mijn min soo heylloos ga voorby,
Ick offer kroon en ziel aan uwe raserny.
Mel. ’t Waar al te heerlijck voor een monster soo te sterven,
Mijn braave hant en kan hier door geen eer verwerven;
(1055) Neen Timophanes, neen, u ondergangh moet snoot,
En wreet zijn: sy verdient een schrickelijcke doot,
Die soo afgrijsslijck voor elck een is in sijn leven;
[p. 30]
Men siet u fel gesicht een merck en teecken geven
Van u gerechte doot, de hemel die dit siet,
(1060) Die wapent sich, om wraack te doen van mijn verdriet;
Wil ’t voorbeelt van u endt vry op u voorhooft drucken,
Een schandelijcke doot sal u de ziel ontrucken.
Timoph. Dat die geswooren hant dan daatlijck hier verschijn,
Die u sou wreecken, en mijn moorderes sou zijn;
(1065) Die plaagh verschrickt my niet, als ’t u maar magh behagen,
’t Verlangen vleyt u, en de hoop die leyt u lagen:
Ay! laat u wraack togh zijn met heerlijckheyt voldaan,
Gebiet mijn eygen hant, sy sal dien moort begaan,
Vergun my ’t staal. Mel. Tyran, gy soeckt my te verraden,
(1070) Vloeckwaardigh monster, neen, ick ken u wreede daden,
’k Bespot u smeecken, en u valsche listigheên,
Dit heerlijck staal ’t geen ghy wilt roven van my heên,
Sal sich niet wassen in ’t onsuyver bloet: de tooren
Van ’t heel Corinth’ heeft u een wreede straf beschooren;
(1075) Selfs sal u legermacht, tot uwen ondergangh,
Haar wapens voeren, en den scepterstaf door dwangh
U hant ontnemen, en u doot bestemmen willen.
Tim. ’t Bloet van u maaghschap sal dit onweer moeten stillen.
Mel. Het sal u maaghschap zijn, ’t geen dit versaden sal,
(1080) ’k Voorsegh u, ô Tyran! ’k voorsegh u wisse val,
En d’hoop van dit geluck sal d’uytkomst voort volmaacken;
Vertreck bloetdorstige, wilt my niet meer genaacken:
Ick walgh van al u reên, vol lasters uytgebraackt,
Gaâ elders bloethont, die ghy door u tong vermaackt,
(1085) Gaat elders, en voldoet den eysch van al de Goden,
U graf is al gereet. Timoph. ’t Uw’ wacht op mijn geboden:
Maar siet ô hemel, sy vertreckt! ô wreetste vrouw!
Terwijl noch mijn gebedt, noch klaght iets op u trouw
Vermagh, sult ghy eens sien, of u mijn toorn kan winnen,
(1090) Het is een voorrecht van een ongemeene minne,
Dat de versmaader als onwaardigh wort gehaat.
Vertreck Lysander, en volbrengh u Koninghs raat,
En geeft my, soo ghy kunt, ’t geen ghy my hebt ontnomen.

Derde Uytkomst van ’t vierde Bedrijf.

Timophanes. Eschillise.

Tim. MAar ’k sie uyt ons paleys de Koninginne komen,
(1095) O min! geef dat haar hart uyt ’t mijne niet en lees,
[p. 31]
Het vier ’t welck my verteert: op dat het, als ick vrees,
Haar vier niet uyt en bluscht: ô oorsaack van mijn leven!
Maar ach! wat heeft Mevrouw tot droefheyt aangedreven?
Eschill. U min, mijn Koningh, is my al te wel bekent,
(1100) En weet dat soo ’k u vreught, ghy oock de mijne bent;
Ghy sijt de hoop en troost van mijn rampsaligh leven.
Maar in ’t geluck, ’t geen ons de hemel heeft gegeven,
Sijt ghy soo wel mijn smart, als blijtschap of vermaack,
De ongestadigheyt van ’t lot in dese saack,
(1105) Leert my, dat schoon ’t geluck my heeft ten top geheven,
Het selve luck u weer den dootsteeck licht kan geven;
Haar stoutheyt pooght noch meer: ’t gelief sijn Majesteyt
Dat ick in dit geluck, u met eerbiedigheyt
De oorsaack open, die my dwinght voor u te vresen.
Timoph. (1110) Spreeck op mijn ziel. Eschill. Soo lang ghy hier noch Vorst sult wesen,
Geeftge elck gelegentheyt tot brouwen van verraat,
’t Zy door onachtsaamheyt of goedigheên, ghy gaat
Te sorgeloos, ô Vorst! ten is niet sonder reden,
Dat ick u aanpor, om niet onbedacht te treden
(1115) In doots gevaar: u doot vernielt my en mijn bloet,
Gy weet, mijn Prins, voor wien dat ghy u wachten moet.
Timoph. Mijn broêr is meer by my, als die verdachtheyt waardigh,
De liefde meer als nijt, wie is soo tyger aardigh?
Die soo een trouwe min geduerigh aan sou sien,
(1120) En noch verraden. Eschill. Goôn! ach! wilt hem hulpe biên,
Verlicht hem: want daar zijn twee monsters die u leven
Verdoemen: voor de Haat en Afgunst moet ghy beven;
Dit zijn de vyanden, by wien ’t, u van den throon
Te stooten, en ons bey besloten is te doôn:
(1125) En moog’lijck datse ons ent, op dese uur wel besluyten,
En sweeren ons verlies, ghy kunt door ’t quaat te stuyten
Ons rijck verseeckeren; en soo u doot by haar
Besloten is, soo loopt mijn leven meê gevaar.
Beschermt my, ô mijn Vorst! in ’t mijden van haar lagen,
(1130) En soo gh’ u selfs niet acht, verkort ghy mijne dagen:
Ick bid den Koningh noch om die getrouwe min
Die onse zielen bint: Verhoor u Koningin;
Lieft ghy u scepter, wilt u leven meer beminnen,
Ghy kunt veel scepters Heer, maar noyt meer levens winnen.
(1135) Ick bidd’ u dat ghy noyt als met u lijfwacht gaat,
[p. 32]
Ghy heerscht, rontom begrimt van d’afgunst en de haat.
Tim. ’k Ontfangh de raat wel, die u min my heeft gegeven,
Maar tegen wien sal ick beschermen kroon en leven?
Terwijl ick niemant vrees, de vrees die ghy verhaalt,
(1140) Moet ick bespotten, nu mijn glans soo heerlijck praalt.
Wie sou my in dees stadt daar ick ben overvallen?
Corinthen is mijn hof, haar huysen zijn als wallen,
En kerckers, voor elck een wie oock dees stadt bewoon,
D’Eerbiedigheyt en vrees verseeckeren mijn kroon;
(1145) Verlaat u sorgh Vorstin, verlaat u swarigheden,
Verlos u ziel van vrees, wie sou mijn macht vertreden?
Gy droomt al waackend’, en ghy sittert voor een droom,
’t Is seecker dat ick niets van al ’t gevaar en schroom;
Al ’t geen ghy vreest, sal ick door kracht en raat vermijden:
(1150) Ghy leeft, ick oock; ick heersch, gy oock; mijn lijden
Is ’t uw’, en ’t uwe mijn. Maar schoon Corinthen barst
Van haat en afgunst, en elck een daar door geparst,
Mijn kroon en leven met verradery ontmoeten,
Ick druck de stadt haar haat en liefde met mijn voeten.
(1155) Ick sal mijn leven wel voorsien voor haar gewelt,
Ick heb voor sulck gerucht al ordere gestelt;
En oock voor al die geen die my verraders schijnen.
Die my verraden wil, sal selfs als stof verdwijnen;
’t Sy wie daar ov’righ is, dien sal de doot vertreên:
(1160) Maar siet u broeder komt ons nad’ren, gaat ghy heen.
Eschill. De Vorst gelieve voor sijn leven sorgh te dragen.
Tim. De Koningin gelief dees vreese te verjagen,
Die haar bedroeft gemoet doet uyt haar oogen sien.
Eschill. Ick gaâ ter Godtsdienst, om die vreese soo t’ontvliên,
(1165) En om door offer, voor mijn Vorst, de Goôn te smeecken.

Vierde Uytkomst van ’t vierde Bedrijf.

Timophanes. Eschilles.

Tim. ESchilles wel wat reên belet u tongh tot spreecken?
Esch. ’k Vrees dat mijn reden u misschien niet aan moght staan.
Tim. Om u te spreecken, liet ’k u suster henen gaan;
Mijn broeder wil my noch door sijne tught bestieren,
(1170) En dit betrou ick u: ick kan sijn geest niet vieren,
Die laffe veynst sich nu staatkundigh by elck een,
En dat mijn heerschappy tot schaâ streckt van ’t gemeen;
[p. 33]
Maar gaat Eschilles en bestraft sijn dolligheden,
Verhaal hem ’t ongeval, ’t geen hy sich self sal smeden;
(1175) Hy dwinght my dat ick sijn verwaantheyt straffen moet:
Maar siet daar komt hy tot ontroeringh van mijn bloet.
Sal ick hem voort van hier doen weg gaan door mijn tooren?
Neen, ’k sal hem eens voor ’t lest, en dan niet meer verhooren.

Vijfde Uytkomst van ’t vierde Bedrijf.

Timoleon. Timophanes. Eschilles.

Timol. MYn broeder, want die naam is my noch toegestaan,
(1180) Indien u dese naam aan ’t harte noch kan gaan,
Soo die noch niet uyt u geheugen is geweecken,
Gedoogh dan dat mijn ziel bedroeft, u wat magh smeecken,
Verhoor mijn vrientschap. Tim. Neen, mijn oor is al versaat,
lck weet wat ong’luck my van u te wachten staat.
(1185) De tijt vertoont hier van elck oogenblick een teecken,
Ghy durft van ’t geen ick doe met smaat en laster spreecken,
En wijl dat sich ’t geluck heel op mijn sijde voeght,
Vertoont ghy dat ghy dan soud wesen vergenoeght,
Wanneer ick scepterstaf, en eer, en krooncieraden,
(1190) Uyt dwangh van u verraat sou afstaan; die gewaden
Die ons de Majesteyt der Koningen vereert,
Verlaten sou, en van u haat wou sijn verheert,
Als ick den throon verliet, en sware slavernyen,
In plaats van ’t Koninghrijck aanvaarde, dan sou ’t lyen
(1195) Van u haast eyndigen, dan sou Timoleon
Met valsche vreught aansien het daghlicht van de son;
Ghy seght dat ick de Goôn en menschen t’saam verrade,
Dit is de vreugt, waar meê gh’ u vrientschap wilt beladen;
Ick wensch veel liever dat u min my noyt genaackt,
(1200) Dewijl u ziel daar door onmensch’lijck wort gemaackt.
Timol. Ghy waant bemint te zijn van die u vreeslijck haten,
De raat van vleyers die bevleckt u naam en staten,
Wie heeft dien scepterstaf die ghy onwaardigh swaayt,
U toegeleyt? wie heeft u ziel daar meê gepaayt?
(1205) Corinthen heeft u niet verkooren tot haar Koningh,
De hemel heeft u niet verheven tot dees kroningh;
Ghy waant dat ghy die hebt verkregen door u swaart,
Ghy hebt geen recht waar door gy ’t Koninghrijck aanvaart,
Als dat gh’u reeckent in ’t getal van veel Tyrannen.
[p. 34]
Timop. (1210) ’t Is waar, Corinthen heeft die naam dus lang verbannen,
Sy heeft noyt Koningen of Opperheerschappy,
Als mijne Majesteyt gekent: ick heb aan my
Den eerst die waardigheyt gebracht, en my doen kroonen,
Men kon mijn oorlogsdeught met minder eer niet loonen;
(1215) Een kroon en scepter most my worden toegeleyt,
Indien men eeren wou mijn dapp’re moedigheyt.
Ga heen jalourse geest, hout op van my te tergen,
Of u baldadigheyt sal my noch soo veel vergen,
Dat ick betoonen sal wat mijn gebiet vermagh,
(1220) Ick voer rechtvaardigh op dees throon het hoogst gesagh;
’k Regeer een borgery, dien ick haar lijf en leven
En goet, en stadt byna verwoest, heb weergegeven;
Siet eens te rugh op ’t geen de snel verloopen tijt
Aan elck vertoont, hoe dat, ten trots der bitse nijt,
(1225) De braafste helden, dies’ in Grieckenlant oyt sagen,
Bemint als Goden, en gevreest als donderslagen,
Manhaftigh, dapper, en kloeckmoedigh in ’t beleyt,
Haar selfs de rijcken, als ick, hebben toebereyt.
Die dapp’re Vorsten hebben lant en Koninghrijcken,
(1230) En ’t grauw, en Heeren, voor haar moedigheyt doen wijcken.
En kroon en scepter aan haar braave naam gehecht,
Ick sal het voorbeelt van die Princen, tot mijn recht,
’t Geen ik tot ’s Konings kroon en rechten heb, gebruycken,
De naam eens Koninghs sal Corinthen op doen luycken;
(1235) Ick heb my selfs gekroont, ’t is waar; maar onse macht
Is meest vermeert door ’t geen de stadt heeft toegebracht.
Timol. U wreetheyt die bestaat meest in ondanckbaar leven,
De Vorsten, door wiens hulp ghy sijt ten throon verheven,
En die u gunstigh zijn, verdruckt u wreeden aart,
(1240) Ghy wilt hier heerschen en verwoest het al door ’t swaart;
Ghy zijt ons Prins niet, maar de wreetste der Tyrannen.
Swijght van ’s stadts glory, want ghy hebtse selfs verbannen;
Sou sy getrouw zijn, die haar doet noch trouw noch eer?
Geef aan u Vaderlant hun eerste vryheyt weer.
(1245) Soo sal een Helde naam u eeuw op eeuw verlichten,
Verlaat des Koninghs naam, die ghy soo loos verdichten;
Aanvaart u eerste weer, soo sal u eer en naam
Alom verheerlijckt sijn door d’uytroep van de Faam.
Vergaapt u welvaart niet aan losgegronde throonen,
(1250) Dwinght u de heerssucht, soo wilt u gebiet vertoonen,
[p. 35]
En overwin u selfs: vernedert sich u ziel,
Dan kon ’t gebeuren, dat u ’t rijck te beurte viel:
Ghy sult in al u tijt niet schoonder zegepraalen,
Dan als ghy van u selsfs victory sult behaalen,
(1255) En als u trotse ziel tot ootmoet kan verstaan.
Ach broeder volg mijn raat. Timop. Houd op van sulx te raân.
Timol. Wel vorder ick dan niet met raden of vermanen?
Stort ick vergeefse klacht en vruchteloose tranen,
Op u versteende ziel? De hemel siet dit al,
(1260) En kent mijn swarigheyt en droevigh ongeval;
Ick hou dan op om u door reden te bepraten,
U maght is maghteloos, ghy moetse wel verlaten.
Tim. ’k Verdraagh niet langer al die laster en die smaat,
Vertreckt boosaardige, soo gy u lijf niet haat,
(1265) Vertreckt indien ghy niet mijn gramschap wilt verkoelen,
Timol. Sou ick dan wijcken.
Tim. Kom, mijn toorn sal u doen voelen,
Wat u vergeefse beê op mijn gemoet verwint.
Timol. Wat oorsaack hebt ghy, om u broeder soo ontsint
Te haaten, ghy behoord’ hem liefd’ en min te toonen,
(1270) Die u ten dienst eertijts mijn bloet niet wou verschoonen,
Maar heb het stroomend’ uyt mijn aders uyt geput.
Tim. ’k Vergeet die weldaat, als die voor mijn rijck onnut
Met u eerbiedigheyt versterft. Timol. Wat hoor ick Goden?
Tim. Mijn ziel die weet wats’ in dees tijden heeft van noden.
Timol. (1275) Gedenck dat Grieckenlant u wreetheyt oock gevoelt,
Denck dat dit moedig volck, by wien den oorlogh woelt,
De stadt Corinthen aan u wreetheyt sal ontwringen,
En haar grootmoedig heyr kan licht u machten dwingen,
’t Vermaart Corinthen is door u baldadigheên
(1280) Haar vryheyt quijt, en heeft de grootste smaat geleên,
Haar voorrecht is haar al door u gewelt ontnomen.
Tim. Ick kan mijn toornigheyt nu vorder niet betoomen.
Esch. saghjes. Bereyt u vrinden.
Tim. Ha verwoester van mijn rijck!
Ontrouwe broêr. Timol. Mijn broêr ick bid u vriendelijck
(1285) Verhoor mijn beê, dewijl ’t mijn laatste beê sal wesen:
Bevrijt u Vaderlant.
Timop. Neen, ’k laat my niet belesen,
Eer sterf ick, eer ’k my van u ongewroocken laat.
Timol. Wel aan dan, ick verlaat u onbedachten raat. Binnen.
[p. 36]
Timop. Verlaat gy my? ô Goôn! hy dreygt my te verraden,
(1290) Dat woort voorseyt mijn val, dat woort verraat u daden.
Esch. saghjes. ’t Is waar, en ’k sie het endt al van u Tyranny.
Timoph. Verlaten, Goden! Ha die reên ontstellen my:
O woeste tyger! siet wien dat ghy hebt verlaten,
Hy sal stracks sterven met sijn hulpers die my haten.
(1295) Kom volght my. Esch. Groote Goôn! hoe ylt hy onbedacht
Sijn eygen doot te moet: Eschilles toont u kracht,
En volgth dien wreeden Vorst, om hem terstont t’ontzielen,
Soo wort hy selfs vernielt, die ’t alles wou vernielen.

HET VYFDE BEDRYF.

Eerste Uytkomst.

Melinte voor de tralien van de gevanckenisse.

’t GEdruys der wap’nen ’t geen ik hoor maackt my bevreest,
(1300) ’t Schijnt of Corinthen heel in oproer is geweest:
Maar hemel ’k sie mijn ziel, ’k sie mijn Philarcque komen,
O schouwspel al te wreet!

Tweede Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.

Philarcque geboeyt. Lysandre. Melinte.
Een trop soldaten.

Phil. MYn Hart! ’t is voorgenomen,
Om door een felle doot ons eeuwigh zielverbont
Te scheuren, en die min, die nu met hart en mont
(1305) Van ons soo heylighlijck geviert is, te verbreecken.
Lys. Melinte, sie u man, voor wien ghy noch kunt spreecken,
Gebiet maar soo ghy wilt, ’t uytvallen van sijn lot,
’t Sy doot of leven, hangt alleen aan u gebot.
Beraat u kort Meevrouw, kan u sijn doot behagen,
(1310) Soo sal Philarcques hooft van ’t lichaam afgeslagen,
U eysch voldoen: soo niet, gebie dan dat hy leev’,
En ’t sy Melint’ aan ons dien ponjaart weder geev’,
Die ons u gramschap heeft ontruckt, soo moet hy sterven,
Al socht u voorbeê hem het leven te verwerven.
Mel. (1315) Verkies dan soo gy wilt Philarcque, ay, voort verkies!
Gebiê welck u gevalt mijn leven of verlies;
Het staat aan u. Phil. O neen! mijn vreugt, gy sult gebieden,
Het is in uwe macht, dees blixem sel t’ontvlieden,
[p. 37]
Belast my soo ghy wilt mijn leven of mijn doot,
(1320) lck ben gemoedight om Melint’ in vreught en noot,
In ’t licht of ondergangh voor eeuwigh te versellen.
Mel. Melinte sal sich dan naar u verlangen stellen,
lck ken u wil en hart, mijn licht, ’t welck ongerust
In ’t afsijn van sijn gaâ, ter doot sou sijn belust;
(1325) Soo haat ick ’t daghlicht, soo ick ’t sonder u aanschouwe,
Ons lot is vaardigh, laat u sorg en vrees verstouwen,
Ons bloet besoetelt doch een tijger en Tyran,
Maar die ons eer en naam geensins bevlecken kan;
Kom laat ons eer de doot als sware misdaat volgen,
(1330) Treê toe Philarcque; want hoe dol of hoe verbolgen
Den Koningh raas, ick sal de doot voor mijn gemaal
Terstont gaan smaacken: gaâ beproef ghy ’t wreede staal
Voor u Melinte; schoon ons lichaam scheyt, de zielen
Die sullen haast vereent weer by malkander krielen;
(1335) Den Koningh dacht ons, door het dreygen van ons ent,
Bevreest te maacken, maar het swaart ons toegewent,
Om uw’ en mijne naam niet god’loos te bevlecken,
En kan ons niet, als tot ons hoogste goet, verstrecken:
Sijn dolle gramschap en gewelt vervaart ons niet,
(1340) Aansie Philarcque.
Phil. Houd op! gy meerdert mijn verdriet,
Philarcques geest sou in een dubb’le wreetheyt smooren,
Indiens’ haar eygen hart most tweemaal sien doorbooren.
Mel. Vergun my doch die eer, dat ick de eerst’ vervaar.
Phil. Gy beuls belet haar dit, doorsteeck mijn hart voor ’t haar.

Derde Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.

Eschilles. Lysandre. Melinte.

Es. (1345) GHy leeft in vryheyt. Lys. Wat geraas komt ons hier nader.
Es. Hy heeft sijn loon al wegh dien gruwlijcke verrader,
Sijn wreetheyt is gestraft. Lys. Soo neem ick dan de vlucht.
Mel. Wat blijde vreught ontfanght mijn ziel uyt dit gerucht!
Phil. ’k Heb noch geen seeckerheyt hier van in mijn gedachten,
(1350) O Vorst Eschilles, dit was buyten ons verwachten,
Is dien Tyran ontzielt? Eschil. O ja! roept vryheyt uyt,
Roept vryheyt voor elck een, dat’t volck een raat besluyt;
Den Koningh is door ons vermoort: al sijn verwanten,
Die tegens onse wil sich met sijn wreetheyt kantten,
[p. 38]
(1355) Die zijn gevlucht, kom voort, en volgen wy haar na,
Tot straf van haar, en dat de vryheyt niet vergaa.

Vierde Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.

Timoleon.

Tim. VErgeefs Timoleon soeckt ghy de naare bosschen,
U misdaat kan doch door berouw niet afgewosschen,
En suyver zijn, ô neen, s’is altijt aan mijn sy,
(1360) Mijn broeders naare schim verscheen terstont aan my,
Soo bleeck en ysselijck, dat ick daar noch voor schricke,
Sijn lichaam droop van bloet, met neêrgeslaage blicken,
En heel bebloede mont sprack hy my bevend’ aan:
,, Verwoede broêr, waar heen? siet wien ghy hebt verraân,
(1365) ,, Onmensch’lijck hart, segh op, wat monster heeft u sinnen,
,. Wat tyger opgestoockt, dien dootslagh te beginnen?
,, Wee broedermoorder! barst van onverdulde smart,
,, Timoleon ghy gaaft den dootsteeck aan mijn, hart,
,, O goddeloos bedrijf! om vryheyt te verkrijgen,
(1370) ,, Hebt ghy u niet ontsien u broeder te doorrijgen,
,, O gruwlijck hart! gedenck dat ghy u broêr verliet,
,, Gedenckt dat u geweer u eygen broêr doorstiet.
O waarde broêr! soo ghy na my had willen hooren,
Dees hant had noyt gedacht u lichaam te doorbooren,
(1375) Al had de hemel en de Goden ’t my geboôn,
’k Had noyt besloten om mijn broeder selfs te doôn;
Maar ghy verachten my, en wout naar niemant luyst’ren,
Ghy voert in ’t quaat slechts voort: ghy deed u Vorsten kluyst’ren;
U wreetheyt dwongh my om u vonnis toe te staan,
(1380) Had ick u niet verdoemt, ghy had het my gedaan:
Ghy hebt die wreede moort selfs soecken te volbrengen,
En had ick ’t niet gedaan, ghy hadt mijn bloet doen plengen,
Den hemel toont door een rechtvaardigh nootlot, dat
D’onnoos’le wort beschut, de wreetheyt afgemat.
(1385) O Goden!

Vijfde Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.

Eschilles. Timoleon. Ortagores.

Esch. WEl wat magh den Prins van ons verjagen?
Tim. Ick vlucht Eschilles om mijn ong’luck te beklagen.
[p. 39]
Eschil. Schep moet helthaftigh Vorst, ghy dwaalt soo gh’u verslaat,
Hoe hebt ghy dan berouw van een manhafte daat?
Ghy kunt u fier gemoet tot braver noyt vermanen,
(1390) Gh’ onteert u moedigheyt in ’t storten van u tranen,
Ghy wint door dese daat de harten van ’t gemeen,
Van menschen en van Goôn: Corinthen niet alleen,
Maar ’t heele Griecken sal u om dees weldaat prijsen,
Men sal haast tempels en altaaren op sien rijsen,
(1395) Ter eeren van den Vorst, die ’s rijcks verlosser is,
De werelt sal u naam in haar geschiedenis
Voor eeuwigh roemen, en als ons nakomelingen Sy bieden
Dees weldaat sien, sal elck u eer en glory singen, hem kroon
Verselt ons en ontfang’ u opgedragen eer. en scepter.
Timol. (1400) ’k Veracht die glory, en ick minse nimmermeer,
Die aan mijn eer gedenckt, moet van mijn misdaat spreecken,
Een knagend’ ongediert komt my mijn hart doorbreecken.
Eschil. Manhafte Prins, betoom en matight doch u druck,
Soo ghy dees stadt beklaaght, geniet ghy geen geluck.
Timol. (1405) Mijn doode broeder die vermaant my om dees tranen,
Soo hy gesneuvelt waar in ’t midden van de vanen,
Die hy ten dienst van u Corinthen had gevoert,
Dan sou ick door sijn doot niet blijven soo ontroert;
Soo hy sijn ziel maar had geoffert voor ’s lants vryheyt,
(1410) Dan sou ’k sijn nootlot eer verkondigen met blyheyt.
Dan sou ick de fortuyn die my den rugh nu biet,
Niet eens beklagen: maar helaas! tot mijn verdriet,
Sal ick de naam altijt van broedermoorder dragen;
O Goôn! waarom ben ick geboren tot dees plagen?
Esch. (1415) Maar wie berooft u van u kracht? Timol. Ontrouwe ghy,
Eschilles ick verlies noch moet noch raserny;
Maar had ick so veel kracht, dat ik kon weêrstant bieden,
Aan ’t onweer ’t geen mijn ziel soeckt, en niet kan ontvlieden,
’k Beschreyde dan noch niet de schipbreuck van mijn ziel,
(1420) Waar door dit onweer en verdriet my overviel.
Esch. Ick liet u tranen toe, ’k liet u weemoedigh klagen,
Indien wy ’t endt van ons geluck en moeyte sagen,
Maar siet wy moeten sien om ’t onheyl te weêrstaan,
Gy hoorden om dees reên, van tranen af te gaan.
Timol. (1425) Indien Corinthen noch bevreest is voor haar lyen,
Gaat heen Eschilles, wilt oock voor Corinthen stryen,
Bewijs u vaderlant d’uytvoering van u plicht,
[p. 40]
En ’t zy gy ’t doet of niet, vertreckt uyt mijn gesicht.
Esch. Gy dwingt ons dan, ô Vorst! om u soo te verlaaten.
Timol. (1430) Gy doet my dienst hier meed’, ick sal u anders haaten.
Ortag. Verlaaten wy den Vorst in sijn mismoedigheyt?
Esch. Hy heeft verdriet by ons, hy dient alleen geleyt.
Timol. Ach! groote Gooden, waar hebt gy my toe gedwongen,
Dien ick bewaren most, heb ick ter doodt gedrongen.
(1435) Gins naackt mijn moeder, ’t is geraden dat ick vlie.

Sesde Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.

Demarette, Timoleon.

Dem. HOla misdadige, vlucht niet nu ick u sie.
Timol. Moogt gy Timoleon noch spreecken?
Demar. ’k Moet u mijden,
Vertreckt. Timol. Kunt gy dan mijn gesicht niet langer lijden?
Demar. O neen verrader, hoe verdraag ick dien het best?
(1440) Die ’k heden feller vond als d’allerheetste pest,
Die sich noch heden soo uytsinnig dorst vertoonen,
Als ’t wreetste monster, ’t geen noch vee noch mensch verschoonen,
Maar ’t al verslinden wil, ick sal dees gruwsaamheên
Nochtans vergeeten, en weer met u t’samen treên,
(1445) Mits dat mijn ongeval my in u byzijn doode.
Treê toe Timoleon, voldoet de helsche Gooden,
Opoff’rend’ aan haar rijck een moeder en een broêr.
Waarom genaackt gy niet ontrouwen? kom volvoer
U dolle raserny, laat oock u moeder sterven;
(1450) Laat oock dees borst u poock, dit hart u mes verwerven.
Dit hart, ’t geen gy berooft hebt van sijn hoogste vreugt,
Die ’t bloedt hebt van mijn bloedt gesoopen met geneugt,
’k Sie, dat ick in dees moort, die elck een sal verdoemen,
Timoleon mijn soon, en oock mijn beul moet noemen.
(1455) Dit zijn de vruchten van een rasend’ ongediert,
Die ’t dappere geslacht van ons geheel ontsiert.
Timol. Mevrouw beschuldigt vry, maar wilt my ook verhooren,
Tot mijn ontschuldiging, neygt oock u lijtsaam’ ooren,
’t Geen ick gebeeden heb, is vol gerechte reên;
(1460) Men moet sijn broeder, ja sijn vader om ’t gemeen,
Sijn suster, vrouw en kint, ja eygen moeder haaten,
Ten dienst van ’t vaderlandt moet gy haar al verlaten,
[p. 41]
’t Was voor de vryheyt.
Dem. Hoe! datg’ ons soo schelms verriet?
Toen gy u broeder, dien manhaften Vorst, doorstiet,
(1465) Betoond’ u hoogmoet, dat gy soud een schrick verstrecken
Voor d’heele wereldt, ja u selfs, sich te bevlecken
Met broedermoort, sijn Vorst en broeder selfs te doôn?
Wie hoord’ oyt wreeder? wel, verdragen dit de Goôn?
Men siet het bloedt besmet, en tegens ’t bloedt verbonden,
(1470) Wie durft weer minnen, daar de min dus word geschonden?
Ick ken u loosheyt en vervloeckte jalousy,
D’eergierigheyt verselt met dolle raserny,
Bewogen u gemoet, om op dien throon te hoopen,
Die u vermaarde broêr door oorlogsdeugt most kopen,
(1475) ’t Rijck, ’t geen rechtvaardig aan u broeders dapperheyt
Vergunt was, hebt gy u door moorden toebereyt.
Kom fiere borgery, vang aan dien helt te kroonen,
Kom wilt dien moordenaar met wreetheyt weêr beloonen,
Die in het grootste gevaar, tot voorstant van sijn rijck,
(1480) Sich self, noch sijn geslacht ontsien heeft: kom geeft blijck,
Dat hy ô borgery, in plaats van u te vryen
Van dienstbaarheyt, u hals met swaare slavernyen
Verdrucken wil, gy vlucht uyt ’t een in ’t ander quaat,
Verliest gy een Tyran, gedenckt dat ’t u niet baat,
(1485) Wijlg’ een lafhartigen krijgt voor een dapp’ren Koning
Dien hy verstier, in schijn van ongerechte kroning.
Timol. Op dat mijn broeders doodt u niet te seer verdruck,
Gedenck Mevrouw, dat ick geniete dit geluck,
Dat gy mijn moeder zijt: wilt doch mijn eer bescharmen.
Demar. (1490) U eer verrader, die door u verwoede armen
U broêr ontzielde? maar, dat my het meest verdriet,
Is dat ick baarende u noch in ’t leven liet.
Helaas! de droefheyt jaagt en volgtm’ aan alle kanten,
’k Betreur ’t verlies der dood’ en levende verwanten.

Sevende Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.

Philarcque, Demarette, Menander, Melinte, Timoleon.

Phil. (1495) IN ’t endt, hier vinden wy dien noytvolpresen helt,
O eer van Griecken, en bedwinger van ’t gewelt!
Dem. Dien broederbeul? Phil. O roem van ’t Vaderlandt!
Men. Diens krachten
[p. 42]
Ons leven bergde. Dem. Maar die ’t mijne weer versmachten.
Mel. Troost der verdruckten.
Demar. En, ô oorsaack van mijn pijn.
Philar. (1500) Indien ’er Prins nu een gelijckenis sou zijn
Van u verdiensten, en van ’t geen wy weer beloonen,
Soo blijven wy verplicht voor eeuwigh aan u kroonen.
Demar. ’t Is noch te weynigh, dien verraader om dat feyt
Te off’ren aan den brant van onse toornigheyt.
Mel. (1505) Wy zijn u, braave Prins, ons eer en leeven schuldigh.
Demar. Is dan den hemel over ’t quaat doen soo verduldigh?
Philar. ’t Is ons onmoog’lijck te volprijsen uwe daân.
Timol. De heele werelt klaagt Timoleon u aan;
Houd op Philarcque, ick bidd’, houd op mijn eer te roemen,
(1510) Houd op, mijn vreugden met mijn droefheyt t’saam te noemen;
U ziel die is voldaan, en daarom sucht mijn hart,
U vreugde en u geluck verdubb’len mijne smart;
Al u verheuging kan ick op mijn fouten voegen,
Verwijting op verwijt, en droefheyt op mijn wroegen.
Demar. (1515) Gy speurt hier uyt den toorn der Gooden en haar haat.
Timol. Dien ick geluckig maack, veracht my in mijn staat,
En die mijn voetstap kust, daar voor moet ick nu schricken.
Phil. O Gooden! wie had dit gedacht? Tim. All’ ogenblicken
Vermeerdert sich mijn pijn, van droefheyt splijt mijn hart.
(1520) O Gooden! mindert doch mijn doodtschrick en mijn smart.
Daar komt de Koningin, ’k sal haar gesicht ontvlieden.
Demar. Vertoeft moordadige: dit hof verschuylt geen lieden,
Die soo verduyvelt op haar eygen maagschap woên.
Dit hof en sal geen schelm in sijne vlucht voldoen;
(1525) Vertreckt ondanckb’re, en ontsiet my te genaacken.
Timol. Gcdoog oock moeder dat men u met troost vermaake.

Achtste Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.

Eschillise, Demarette, Timoleon, Melinte, Menander, Philarcque.

Esch. BEdroefde moeder, meugt gy dien tyran noch sien,
En met hem spreecken, en de doodt dan noch ontvliên.
Demar. ’k Verdraagh voor ’t laatst noch sijn gesicht: en ’k heb door klaagen
(1530) Sijn gruwelijcke doodt hem leelijck voorgedraagen.
Esch. Het is te weynigh tegen soo een monsterdier
[p. 43]
Sijn stem en oogen slechts te wap’nen; waant gy hier
Door klacht en weenen dien vervloeckten te versachten?
Tot straffen van dien moort, is meer van doen als klachten:
(1535) Hier dient ons wapentuyg, een mes of droevig swaart;
Sijn woest gemoet, Mevrouw, en is geen traanen waart.
Men wreeckt door handen, ’t geen misdaan is door de handen,
Helpt gy mijn raserny in vryheyt, hem in banden.
Verraader sterft terstont, soo gy niet wedergeeft
(1540) Een man die my u wreet gewelt ontnomen heeft.
Timol. Helaas! hoe wordt mijn hart gequetst door sulcke reeden.
Mel. Houd op Mevrouw, en schelt den Vorst niet als een wreeden,
Sijn eygen ongeval heeft hem genoegh belaân,
Sijn misdaat is te veel gestraft: heeft hy misdaan
(1545) In ’t straffen van een Vorst die Griecken had verraaden?
Aan die de wreetste doodt verdient had door misdaaden:
Sijn eet, sijn moeder, ja sijn eygen Koningin
Had hy verraaden, ’s rijcks en ’s volcks geduchte min
Versmaade hy, hy heeft my sien doen door sijn klachten,
(1550) Dat hy u schoonheyt doch godlooselijck verachte,
En dat hy ’t laffe hart, ’t geen u nu smaat aandoet,
Had opgeoffert aan sijn geyle minne-gloet.
Eschill. Was hy dan ontrouw, en had hy ons min geschonden?
O Hemel! aan wat huys hebt gy mijn trouw verbonden?
(1555) Gy maackt my gemalin van die mijn min verliet;
Gy maackt my suster van een die sijn broêr doorstiet.
G’ontruckten hem genoeg aan my, most g’ hem noch dooden?
Most hem een broeder dan verraân door u gebooden?
Al mind’ hy anderen, al haate hy sijn vrouw,
(1560) Door tijdt en reeden sou den Vorst wel tot sijn trouw
Weêrroepen zijn; maar ach! hy kan nu niet verrijsen,
Hy leydt versoncken in sijn graf waar voor wy ysen.
O onverbeeterlijck verlies! rampsaligh wijf!
Kon ick hem niet behoên voor sulck een snood bedrijf?
(1565) Waar zijn de krijgsliên nu? waar sijn de huys-genooten?
Men ginck ons van sijn pracht en glory meed’ ontblooten:
’t Is alles met hem doodt, en uwe wreetheyt deê,
Dat ick ellendig ben: ja ’t is uw wreetheyt meê,
Door u heeft hy sijn broêr het levens licht benoomen,
(1570) Door u Melinte, ja, door u is ’t toegekoomen.
O wreede tygerin! te snood voor mijn gesicht.
Ick sal u, waarde lief niet wreecken, neen u plicht
[p. 44]
Had gy vergeeten; maar ’k sal door dit mes oock woeden,
lck sal my straffen, om mijn schoonheyt te vergoeden:
(1575) ’k Vergiet mijn bloedt dan, op dat ick mijn traanen spaar,
Op ’t droevigh lichaam van mijn Koning, die door haar
Vermoort is, sal ’k een end gaan maacken van mijn pijnen.
Soo sal mijn droefheyt en mijn schant en toorn verdwijnen.
Men. Helaas! Melinte, wat bestrijt ons ramp en quaat,
Demar. (1580) Roemt heden op u eer en brave heldendaat,
U broêr, Timoleon, die voor u staal most bucken,
Dien gy het leven dorst door u geweer ontrucken,
Wordt nu gevolgt van sijn manhafte gemalin,
Die sich ontzielen wil, voldoende soo haar min.
(1585) En siet, u moeder sal het selfde spoor betreeden;
Ga heen ontaarde soon, mijn toorn vervloeckt u heeden;
Gy hebt geen moeder, en die gy wel eertijdts had,
Die hebt gy met het bloedt van haaren soon bespat,
Gy zijt nu d’oorsaack dat mijn leven soo sal enden.
(1590) Verrader nadert niet, of soo gy u wilt wenden
Tot sterven, soo sal ick u noch voor ’t laatst’ gebiên,
Dat gy ’t rampsalig end van Demarett’ komt sien.
Timol. Waar sal mijn toevlucht zijn? waar sal ’k mijn woning kiesen?
Waar sal ick leven? of waar sal ick ’t licht verliesen?
(1595) Mijn lot is al verdeelt, ick weet niet waar mijn doodt
Beschooren is, of waar ick leven sal in noot.
Aanschouw mijn broeder, ay, aanschouw tot wat benouwen
U broêr Timoleon dien moorder, dien ontrouwen
Gebracht zy, kom besie mijn jammer en verdriet.
Phil. (1600) Hoe, luystert dan de Vorst na sijne plichten niet?
Sijn dan u plichten soo gevallen uyt u sinnen?
Die u vermaanen, datg’ u vaderlandt beminnen,
En voorstandt bieden en behulpsaam wesen moet,
Al waar ’t schoon met verlies van ’t aangebooren bloedt?
Timol. (1605) Ach! mijn Philarcque, ach! die moort die ’k heb bedreven,
Die doodtsteeck dien ick dorst mijn eygen broeder geven,
Dat ’k voor u vryheyt, en ’s volcks vryheyt heb gedaan,
Betuygt my klaar genoeg, wat moort ick heb begaan.
Ick weet, mijn droefheyt sal voor u onwettig schijnen,
(1610) En dat mijn glory door mijn droefheyt sal verdwijnen.
Maar wijl ’k een broeder, die Corinthen tot tyran
Verstreckten, ons een beul, een geyle minnaar van
[p. 45]
U gemalin, niet kon in sijn gebiedt verdraagen;
Sal ick dan ongestraft dus endigen mijn dagen?
(1615) Heb ick hem durven doôn om sijn verwoet gewelt?
Wel sal die moort dan tot versoening zijn gestelt?
O neen, kom wroeging, kom geweeten, kom wilt wreecken
Een broêr, wiens onderganck door mijn verraat besteecken,
En voort volvoert is, komt en wreeckt my van mijn haat,
(1620) En straft mijn misdaat, straft mijn moorden en verraat,
Ach! al te laat berouw, vergroot mijn bitter wroegen,
En straft door mijn verlies, ’t geen door mijn ongenoegen
Verlooren is: maar ach! waar dient de wanhoop toe,
Weet ick dan seecker dat ’t mijn broeder was: wel hoe,
(1625) Een broêr sal immers met sijn broêr de spot niet dryven,
Een ware broêr sal in sijn trouw volstandig blyven,
Een oprecht’ broêr verlangt noyt na sijn broeders doot:
Hy dreygde my nochtans in d’afgronts nare schoot
Te senden, en ick most sijn raserny steets vluchten;
(1630) Hy achte ’t klagen niet, en spotte met mijn suchten.
’k Had anders niet gestemt tot sijn beklaaglijck endt,
Noch ’t vaderlandt, noch gy soud my tot die elendt
Door raadt of listigheyt niet hebben konnen dwingen,
Hy had my dan bemindt, ick hem voor alle dingen.
(1635) Maar ach! ’k bedrieg my, en mijn moeder nat beschreyt,
En een bedroefde vrouw, die voor mijn voeten leyt,
Een eygen broêr ontzielt, verraân door d’onderdaanen.
Dit zijn de vruchten, van dat ick door u vermaanen
Bewogen, voor dees stadt en vryheyt heb gewaackt;
(1640) Gy borgers dit ’s ’t gewelt, datm’ uyt u vryheyt naackt;
Gy hoort te leven, en my moet het leven rouwen;
lck heb u bloedt bewaart, en ’t mijne op doen houwen;
’k Heb ’t al gewonnen voor u stadt en vrye staat,
’k Heb ’t al verlooren nu mijn broeder ondergaat,
(1645) ’k Ontvlucht Corinthen dan, en sal dees stadt verlaaten,
Die stadt om wien ick moet mijn eygen moeder haaten,
Die stadt om wien mijn broêr door my gesneuvelt is,
Die stadt voor wien ick laat mijn selfs behoudenis,
’k Verlaat Corinthen, daar geen troost voor mijn elenden
(1650) Gevonden wordt, daar ick mijn leven niet kan enden,
Ick soeck een doodt, waar door ick eer en roem verwerv’,
Ick soeck het bosch, op dat ick daar noch eerlijck sterv’.
Ick soeck een eensaam wout, daar wild’ en woeste leeuwen,
[p. 46]
Daar tygers, elck om ’t seerst verhongert, vreeslijck schreeuwen,
(1655) En ’k hoop dat noch hier na van haar scheursiecken aart,
Mijn lichaam dit geluck en gunst sal zijn bewaart,
Dat sy een moorder van sijn broêr verscheuren sullen,
Op dat die plaagh de straf van mijne moort vervullen.
Men. ’t Is al te droevig lot voor soo een moedig helt.
Philar. (1660) Ick voel dat sijn verlies my oock ten deele quelt.
Kom volgen wy dien Vorst, op dat hy ’t niet volbrenge,
En ’t edelmoedig bloedt soo schandelijck niet plenge:
Kom vader kom Melint’, en volgen wy hem na,
Op dat hy in het bosch soo deerlijck niet verga.
Mel. (1665) De Gooden, als ick hoop, die sullen hem bewaaren:
Men sal ter eeren van den Vorst, noch hoog’ altaaren
Oprechten; offerend’ den Prins Timoleon,
Die voor ’s landts vryheyt sijn ellendigheên begon.

Paulla Tim.

UYT.

[p. 47]

VERTOONING.

Hier krijgt Timoleon de Griecksche kroon op ’t hooft,
En Pallas loont den Vorst getoetst door broederschennis.
Men siet de deughden rey verblijt, ’t gewelt berooft
Van kracht, de Koningin vervreemt van rechte kennis,
(5) De hofschaar opgetoyt, haar dapp’ren Vorst begroeten.
Wie ’t land voor vrienden mint, moet eeuwig heyl ontmoeten.

[p. 48: blanco]

Tekstkritiek:

vs. 135 bracht er staat: pracht
vs. 342, 374 Philarcque er staat: Philarque

DENGROOTENTIMOLEON,OF’t Verloste Korinthen.TREURSPEL.DOORPHILIPS THEODOOR TOLL.Gespeelt op d’Amsterdamsche Schouwburgh.

t’AMSTERDAM,By Jacob Lescailje, Boeckverkooper op de Middel-dam, naest de Vismarkt, 1661.

INHOUT.

OPDRACHT,Aan den Eerentfesten, VoorsienigenHeer, mijn Heere,SIMON ENGELBRECHT.

Aan den vernufte en schranderePHILIPPUS THEODORUSTOLLIUS,Als hy de Tragedie van den GROOTEN TIMOLEONuytgaf.

Op denGROOTEN TIMOLEON,Gerijmt door den geestigen JongelingPHILIPS THEODOOR TOLL.

Op het Treurspel van deGROOTE TIMOLEON,vertaaltdoor de geleerde IongelingMons. PHILIPPUSTHEODORUS TOLLIUS.

Iuveni Ornatissimo,D. PHILIPPO THEOD.TOLLIO,Amico eximio, &c.

AanPHILIPPUS THEODORUSTOLLIUS,op het rijmen van zijnenGROOTEN TIMOLEON.

AanPHILIPS THEODOOR TOLL,op sijn eerste Treurspel.

Aen den geestigen IongelingPHILIPPUS THEODORUSTOLLIUS,Toen hy denGROOTEN TIMOLEONrijmden.

Aen den hoogdravenden TreurdichterPHILIPPUS THEODORUSTOLLIUS,op sijn vertaaldeTIMOLEON en TIMOPHANES.

Amicissimo IuveniPHILIPPO THEODOROTOLLIO,cum Timoleonta in lucem ederet.

AD LECTORES.

INHOUD.

PERSONAADJEN.

DEN GROOTENTIMOLEON,TREURSPEL.HET EERSTE BEDRYF.Eerste Uytkomst.Timophanes. Eschilles. Lysandre.

Tweede Uytkomst van ’t eerste Bedrijf.Timophanes. Eschillise. Demarette. Lysandre.

Derde Uytkomst van ’t eerste Bedrijf.Timophanes. Melinte. Lysandre.

HET TWEEDE BEDRYF.Eerste Uytkomst.Melinte, Menander.

Tweede Uytkomst van ’t tweede Bedrijf.Menander, Melinte, Lysandre, Soldaat.

Derde Uitkomst van ’t tweede Bedrijf.Timoleon, Menander.

Vierde Uytkomst van ’t tweede Bedrijf.Timoleon. Eschilles.

Vijfde Uitkomst van ’t tweede Bedrijf.Eschilles, Ortagores, Timoleon.

HET DERDE BEDRYF.Eerste Uytkomst.Eschillise, Doriane, Celinde.

Tweede Uytkomst van ’t derde Bedrijf.Eschillise, Demarette.

Derde Uytkomst van ’t derde Bedrijf.Demarette, Timophanes.

Vierde Uytkomst van ’t derde Bedrijf.Demarette, Timoleon.

Vyfde Uytkomst van ’t derde Bedrijf.Timoleon.

Sesde Uytkomst van het derde Bedrijf.Eschilles, Timoleon.

Sevende Uytkomst van ’t derde Bedrijf.Timoleon. Wichelaar. Rey van Priesteren.

HET VIERDE BEDRYF.Eerste Uytkomst.Timophanes. Lysander.

Tweede Uytkomst van ’t vierde Bedrijf.Timophanes. Melinte.

Derde Uytkomst van ’t vierde Bedrijf.Timophanes. Eschillise.

Vierde Uytkomst van ’t vierde Bedrijf.Timophanes. Eschilles.

Vijfde Uytkomst van ’t vierde Bedrijf.Timoleon. Timophanes. Eschilles.

HET VYFDE BEDRYF.Eerste Uytkomst.Melinte voor de tralien van de gevanckenisse.

Tweede Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.Philarcque geboeyt. Lysandre. Melinte.Een trop soldaten.

Vierde Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.Timoleon.

Vijfde Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.Eschilles. Timoleon. Ortagores.

Sesde Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.Demarette, Timoleon.

Sevende Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.Philarcque, Demarette, Menander, Melinte, Timoleon.

Achtste Uytkomst van ’t vijfde Bedrijf.Eschillise, Demarette, Timoleon, Melinte, Menander, Philarcque.