Nicolaus Vernulaeus: Conradinus.
In Id.: Tragoediae in duos tomos distributae, tomus primus, Leuven 1656.
Uitgegeven door Laszlo van Oosterhout.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton090260 — Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. 1r]

NICOLAI

VERNULAEI

Historiographi Regij, & Caesarei,
Publici Eloquentiae Professoris

LOVANII,

TRAGOEDIAE

JN DUOS TOMOS DISTRIBUTAE.

EDITIO II.

Priore aliquot Tragoedijs, nunc primùm
in lucem editis, auctior.

Additum BERNARDI HEYMBACHI OTIUM ITI-
NERARIUM, in quo natura Tragoediae
examinatur.

[Vignet: typografisch ornament]

LOVANII,
Typis PETRI SASSEN
& HIER. NEMPAEI.
Anno M. DC. LVI.
__________________

Cum gratia & privilegio.


[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

CLARISSIMO, AMPLISSIMO, ET
MAGNIFICO DOMINO,

D. FRANCISCO

DE BAILLENCOURT,

J. U. DOCTORI ET PROFESSORI,

Almae Universitatis Lovaniensis
RECTORI MAGNIFICO,

Supremi Senatus Mechliniensis
CONSILIARIO,

Winckeliani Collegij
PRAESIDI VIGILANTISSIMO &c.

Domino suo Observandissimo.

INter amicos usitatum est, Amplissime & Magnifice Domine, ut si quando alter ab altero, aliò migraturus avellatur, in priscae sodalitatis mnemosynon, & aeterni affectus indicium, honoratiore intercedente munusculo, sibi mutuò valedicant.
[fol. *2v]
    Nos Servi Tui & Clientes, quamquam ab amicorum Tuorum Albo longè, ut par est, remotissimi (utinam tamen infimae Tuorum classi adscribi mereamur!) ne innumeris Amplissimae & Magnificae Tuae D[omin]ationi devincti beneficijs, vacuis valediceremus manibus; Clarissimi Domini N. Vernulaei, magni hujus Universitatis quondam Fulcri, Coaevi Tui & familiaris in unum, quas invenire potuimus, coadunatas & inscriptas Nomini Tuo Tragaedias, oblatum venimus, dùm ex Magnifico hujus Studij nostri generalis Rectore, Amplissimus Supremi Senatus Consiliarius, Mechliniam (prô dolor!) diverteris. Sed nimirùm
    Unus Pellaeo juveni non sufficit Orbis.*
Non poterat hisce Academiae spatijs, & quantumlibet glorioso honestissimarum Artium pulvêre, in quo jam [fol. *3r] ultrà quinque lustra summâ cum laude desudasti, ampliùs Tua Virtus contineri: emergere debuit & ad altiora, gravioraque Reipublicae commoda sese exerere. Sed (Deus bone!) Quantus abis! vidisse juvat & meminisse juvabit, jam tertiâ Te vice Supremum inter Academicos Magistratum (cui & Principes cedunt) tantâ cum gloriâ administrasse, ut & Comitate morum venerationi, & rerum agendarum Dexteritate omnibus admirationi fueris. Quis dignè exprimat varias in diversis Belgicae nostrae florentissimis Concilijs, ad quae saepiùs ob ingenij & doctrinae raritatem evocatus es, eruditissimas animi sententias, explanatas rerum decisiones, difficillimarum quaestionum enucleationes facillimas: ita ut omnes Sagacitatem obstupescerent, facundiam admirarentur, Prom- [fol. *3v] ptitudinem depraedicarent. An hoc praetereundum, quod Academia nuper laudavit, Aula approbavit? dùm jam tertiò, magnificè Magnificum Rectorem agens, coram tribus (bidui tempore) Serenissimis Principibus hàc transeuntibus tantâ eloquentiae vi perorasti, ut Principibus gratiosus, Aulicis & Academicis gloriosus appareres, sic enim dicentis cuncti pariter tacitique ab ore pendebant. Verùm

    Te celebrent alij quanto decet ore, Tuasque
        ingenio laudes uberiore canant:

Nos non nisi Patrocinij avidi, & Magnificae Tuae D[omi]nationi cum exiguâ hâc debiti cultus tesserâ, licet Meritis Tuis impari, ex animo valedicentes eamdem Deo Opt. Max. commendamus, ut, sicuti ad ma- [fol. *4r] jora nata est, ita ad eadem ille diù servet incolumen. Sic vovemus sic speramus.

Lovanij 25. Augusti. 1656

        Amplissimae & Magnificae suae
                D[omin]ationi devinctissimi Servi
                        & Clientes

PETRUS SASSENUS
& HIER. NEMPAEUS
Typographi Lovanienses.


[fol. *4v]

IN NICOLAI VERNULAEI

TRAGOEDIAS

ITERATA EDITIONE

IN LUCEM PRODEUNTES.

DUm vixit Tragicae Musae tam saepe Theatrum,
    Applausus Grudij qui populique dedit,
A Musa recipit mundum post fata theatrum
    Ipseque quos plausus usque daturus erit.
(5) Dic, quicunque colis Parnassia Numina, maius
    Reddere Cultori num potuere suo?


ALIUD

AD LECTOREM.

SI Vis mirifico lepore mistas
Omnes delicias videre, Lector,
Quibus se Tragica probant Camoenae;
Ad hoc lumina curiosa verte
(5) In auras modo quod redit parentis
Duplex funera post sui volumen.
Aut si pollicitus nimis videbor:
Tantum, quaeso, vide; minùs videbor.

Bernardus Heymbachius.


[fol. *5r]

IN TRAGOEDIAS

CLARISSIMI VIRI

NICOLAI VERNULAEI

SI quis Tragoedum nosse, si quis Senecam
Velit exhiberi, vel vetustorum stylum:
Dramata Theatris Vernulaeus sat dabit
Gravitate, claritate concinna admodùm
(5) Quae varia dubiae fata fortunae notent.
Ludibria Sortis, & Monarcharum vices
Non nisi perennem suspicere monent Deum,
Cuius beatus perpetim status manet,
Aeternus, incorruptus, immutabilis;
(10) Quem Vernulaeus carmine & vitâ docet,
Semper sui securus, & semper suus.


[fol. *5v]

CENSURA.

HUmanae sortis aleam, uti Vanitatis ludibrium, exhibent hae Eruditissimi Domini NICOLAI VERNULAEI Tragoediae: quas moribus variâ eruditione formandis, & pietate firmandis, opportunè publici juris fore censeo, Lovanij 23. Mart. 1631.

                                        MART. LUNAECENIUS S. Theol. L.
                                            & Prof. Ord. Apostolicus ac Regius
                                            Librorum Censor.

[fol. *6r]

        TRAGOEDIAE.

Quae in primo Tomo continentur.

    CONRADINUS.
    CRISPUS.
    THEODORICUS.
    HENRICUS OCTAVUS.
    JOANNA DARCIA.
    STANISLAUS.
    OTTOCARUS.
____________________________

        TRAGOEDIAE.

Quae in secundo Tomo continentur.

    THOMAS CANTUARIENSIS,
    EUSTACHIUS.
    GORCOMIENSES.
    MAXIMUS.
    LAMBERTUS.
    HERMENIGILDUS.
    FRITLANDUS.


[fol. *6v]

NICOLAI VERNULAEI

CONRADINUS

TRAGOEDIA.



[fol. *7r]

ARGUMENTUM.

COnradinus Sueviae Ducum ultimus, Caesareâ & regiâ stirpe Iuvenis, ut regnum Neapolitanum & Siculum iure sibi debitum, sed à Carolo Andegavensi occupatum, armis repeteret, è Germania in Italiam cum Friderico Duce Austriae cognato suo multaque Nobilium manu abijt. Illi sese Itali iunxerunt. Commissâ cum Carole pugnâ vincitur Conradinus, & cum Friderico Austrio per ignota Italiae loca fugiens Asturam pervenit. Unde cum Pisas transire cogitaret, per annulum, quem nautae pro pane comparando oppignorandum tradiderat, proditus, capitur ab Asturae Praefecto Ioanne de Frangipanibus, & Carolo Andegavensi sistitur. Deliberatur deinde de utriusque morte, & publicè capite minuendos esse tandem concluditur. Ambo ergo in publicam scenam producuntur, & inprimis Friderico caput. inciditur; deinde Conradino. Carolus ipse spectator supplicij esse sustinuit. Accidit anno M.CC.LXVIII. XXVI. Octobris.


[fol. *7v]

Personae Tragoediae

COnradinus Dux Sueviae.
Fridericus Dux Austriae.
Elisabetha mater Conradini.
Nutrix.
Girardus Pisanus.
Cosmanus.
Hurnaisus.
Marinus Capecius.
Rogerius Bussus.
Wernerus Comes.
Carolus Andegavensis.
Robertus Comes Flandriae.
Senatores.
Joannes de Frangipanibus.
Robertus Bariensis Scriba.
Piscator seu Nauta.
Senex.
Honorarij pueri & puellae.
Milites.
Chori.


[fol. *8r en *8v: desunt]

Continue
[p. 1]

CONRADINUS

TRAGOEDIA.
_____________________

ACTUS PRIMUS.

SCENA PRIMA.

Conradinus, Senex.

CONRADINUS.
CAeli Monarcha, magne terrarum parens,
Cujus tonantes sancta majestas polos,
Et quicquid infra clauditur, nutu regit,
Rerumque fluxas omnium sistit vices,
(5) Ergone semper pectore incerto ferar,
Et tarda lento vota successu traham?
Magnus sub isto corde, respirat vigor,
Annos moratus hactenus; sum vir modo,
Animum virilem, pectus Herois gero.
(10) Quoties micantes intuor caeli faces,
Aut pullulantes cerno, quâ campi patent,
Telluris herbas, me pudet: tollit caput
Hic quicquid infra est; splendicat, quicquid supra est,
At lentus in me fervor, & plenae jacens
(15) Robur juventae est; haereo, & tantum meis
[p. 2]
Me ludo votis; perdo spem, dum spem premo.
Senex. Te perdet ista spes prius, si non premas.
Juvenilis ardor spem suam ex votis rapit;
Metitur animo quicquid ausurus furit,
(20) Speransque & audens impetu coeco ruit.
Conr. Auguste Genitor, hic tuos Manes voco,
In me est paternus sanguis, & Patris vigor,
Nec hic, nec ille degener; virtus tua
Latet sub isto pectore, & mentem erigit,
(25) Et implet annos, & novam aetatem aspicit.
Tu cerne Natum Genitor, & nostris fave,
Dum spero, votis, Quod tuum quondam fuit,
Hoc esto nostrum; si tuus sum haeres, tua
Asserere regna debeo, & forti potens
(30) Manu tueri. Roma jam lauros paret,
Paret & triumphos, Patris auspicijs feror.
Senex. Utinam feraris. Saepe fortunae Patris
Dum natus instat, damna fortunae refert.
Fortuna Patris non facit nato fidem;
(35) Felicitatis rarus est certae favor;
Sequitur beatum natus infelix Patrem
Fortuna dum mutat vices, quaeque antea
Favit parenti, saepius natum premit.
Conr. Me Sicula tellus Principem expectat suum,
(40) Et aequor undas sternit, & sceptrum mihi
Jam Patris offert. Ibo, Suevorum sequar
Ducum labores; indoles non haec situ
Torpere tetro debet, & Patrum vigor
Latere nescit; fomites claros tuor,
(45) Quotquot parentes aut avos numero meos.
[p. 3]
Spes restat in me Suevicae tantum Domus,
In me recumbit. Senex. Ne cadat, Princeps, vide.
Haerede in uno parva spes semper Patrum est.
Servare magnam qui cupit solus Domum,
(50) Ne bella tentet; fluxa bellorum est fides.
Haereditatis maximum est regnum tuae
Qua Siculus undat Pontus, & fluctus fretum
Voluit minaces, at potens hostis tenet,
Hostile quisquis asserit regnum sibi
(55) Sese ipse fallit. Conr. Si quid adversum est mihi,
Istâ domabo dexterâ, & ferro viam
Latè parabo. Gloriae adjiciam Patrum
Fortuna palmis quicquid adjiciet meis.
Non jam moremur, ecce cognatum intuor,
(60) Pectusque amicum; sit meae sortis comes.
Senex. Etiam futurus postmodum mortis comes,
Et una sors & una mors ambos manet.


SCENA SECUNDA.

Fridericus, Conradinus, Senex.

FRIDERICUS.
UT gratus adsim, voveo. Conr. Et optatus venis,
Nam te requirit cura, quae mentem quatit.
Frid. (65) Etiamne cura? nobilis nunquam satis
Tranquilla mens est, igneae semper novus
Virtutis ardor indolem excelsam trahit.
Lex ista vita est, agere vel semper pati.
Vel nulla plebem cura, vel turbat levis;
[p. 4]
(70) Nos hâc movemur. Nescit Heroum genus
Unquam quietem; sicque felices sumus,
Ut inquieti. Regias curae Domos
Cingunt volantes; leniter rivi fluunt.
Turbata fluctus aequora involvunt suos.
(75) Si desit hostis, sufficit moles sibi
Negotiorum. Nascimur nobis graves,
Et ipsa curis Aula si forsan vacet,
Generosa curas mens sibi accersit novas.
Agedum, quid animo voluis, & magnae capax
(80) Curae laboras? Conr. Nullus hunc animum pavor,
Sed cura torquet; molior quod me decet,
Et quod parentes. Faxit! ut caelum meis
Aspiret ausis; Siciliae regnum peto,
Avo patrique debitum, & post hos mihi.
(85) Haec causa bellum poscit, & belli mihi
Socium requiro. Frid. Praesto sum, belli comes,
Socius pericli; tu meam nosti fidem;
Quocumque pergas, huc mihi ad laudem est via,
Amore junctus si tibi vixi puer,
(90) Juvenem experire; quisquis hîc animus latet,
Vitam sub armis prodigus pro te dabit.
Oculos retorques? Sen. Nempe sic juvenum tumet
Ignarus ardor; semper in mortem ruit
Sperando vitam, nec satis vitae cavet.
Conr. (95) Avertat Aether omen, in lauros eo
Et in triumphos; gloriae in partem voco,
Victoriaeque divido palmas meae,
Si junctus arma pro meo regno capis.
Sen. Victoriam, quam dividis, nondum tenes.
[p. 5]
Frid. (100) Quaecunque laurus gloriae accedet tuae,
Sit nostra laurus, praemium armorum hoc volo.
Conr. Est magnus hostis, Fr. Majus hinc surget decus.
Conr. Regno potitur, Fr. Careat & regno licet.
Conr. Pellendus inde est, Fr. Arma depellent tua.
Conr. (105) Incertus armorum exitus semper manet.
Frid. Cum justa causa est; arma fortunat Deus.
Conr. Mea regna posco. Fr. Iusta sic causa est tua.
Co. Ingens periclum est. Fr. Gloria est ingens quoque
Co. Vitam hanc periclo consecro. Fr. Iunge & meam.
Conr. (110) Fortuna melior indolem expectat tuam.
Frid. Cognatus in me si tibi est sanguis, tua
Fortuna nostra est. Conr. Austriae germen Ducum
Tu solus hic es. Frid. Sueviae & tu spes Ducum.
Jungamus arma dum pares fatis sumus.
Senex. (115) Ut arma, sic mox fata jungetis simul.
Frid. Etiamne vultus languet, & languet manus?
Conr. Testor serenae lucis & caeli faces,
Nec languet animus, nec mihi torpet manus.
Tibi timemus. Frid. Ne mihi, exclusi metum.
(120) Hilarumque laetae mentis emergit jubar.
Et fata, & arma, & dexteram jungo tibi.
Tecum ibo, & Aethrae si potens Rector favet,
Tecum redibo. Conr. Pectus hoc, & has manus,
Istudque cordis nobile excelsi jubar
(125) Accipio laetus, foedere aeterno fides
Conjuncta duret. Frid. Voveo, fortunet Tonans.
Conr. Sit praesto miles, Alpium multis juga
Superemus armis; visere & Romam juvat.
Trophaea France militi debes meo,
[p. 6]
(130) Statuam in cruore, si favet caelum, tuo,
Paremus arma. Senex. Foedus aeternum ultima
Fortuna junxit; ite cognati Duces,
Cognata miseros fata conjungent duos.
Frid. Quis iste laeto corripit gressu viam?
Conr. (135) Quae cura rerum est? mente praesagâ feror,
Italis ab oris, quisquis est, ad nos venit,


SCENA TERTIA,

Girardus Pisanus, Conradinus,
Fridericus, Senex.

GIRARDUS.
GEneris propago Suevici, sanguis Ducum,
Clarique Nate Caesaris, faciles tibi
Ausonia caelos optat, & lauros vovet.
Conr. (140) Et ipse vobis vivo. Quid porrò? Gir. tua
Expectat arma, teque quem regem colit,
Sicula esse Tellus optat, Italia expetit,
Vocatque;*regnis Francus insultat tuis
Durumque latè saevus imperio jugum
(145) Cunctis minatur; Nobiles pressi gemunt,
Plebs servit omnis, virginum & matrum greges
Amens libido foedat, & sacro irruens
Avarus auro*Carolus Divûm focos
Arasque sternit, Patria implorat fidem,
(150) Tuasque vires; tu tuos salvos velis
Populos & urbes. Mole pugnandum ardua est
Dominum ut repellas, colla subducas jugo.
[p. 7]
Tumet ille, sceptris sed tuis; regna obtinet
Aliena ferro, quasque vi frenat plagas,
(155) Immitiore saevus exercet manu.
Miserentur omnes sanguinis Princeps tui.
Non tu tuorum? Genibus advolvi tuis
Unà & precari, dum licet, Siculos puta.
Haec summa voti est, ne gravi afflictos jugo
(160) Patiaris ultra; redde te regem tuis.
Conr. Et vota tangis nostra, quod poscunt preces
Agitamus ultrò: nam Alpium cacumina,
Qua splendicantes cornibus caelos petit
Apex superbus, nube velatum caput,
(165) Penetravit animus, si quis est in me cruor,
Vovi ut paternas asseram terras mihi.
Quo me vocatis, ibo; cognatum hic vides,
Etiamque in isto pectore est idem vigor,
Repetere nostra, Patris & regno frui.
Frid. (170) Animum fidemque jam dedi, mecum dabunt
Quos nostra plures Teutonum tellus fovet.
Opes & animos jungimus. Sed sit satis,
Ne vota differ, aperit optatis viam
Dum tempus & res. Con. Miseret, urgendum est opus,
(175) Arma ergò properè miles. Gir. adjunget suas
Italia vires, jamque Manfredus fidem
Retinet tuorum, & Carolo est belli mora.
Regnum Nepotis ipse tutatur manu.
Veni, vide, vinces, & auspicijs tuis
(180) Sternetur hostis. Offero & fidem & manum.
In arma Tuscos, qui tuum nomen colunt,
Aliosque ducam. Signa cum expandes tua,
[p. 8]
Latè per omnes agmina exsurgent plagas.
Mens una cunctis te suum Regem sequi,
(185) Exterminare Carolum. Conr. grata est fides,
Auxilia si quae jungis, haud ultra est mora,
Veniam. Gir. Redibo, Gentium pro te fidem,
Et arma pro te colligam: vive, & tuis
Optata venias subditis pridem salus.
Conr. (190) Et nos eamus, arma jungamus simul.
Sen. Miseretur aliorum, haud sui, & sic Dux perit.
Qui facile credit, facile & imprudens cadit.
Non una fati est causa; cum fatum imminet.
Impellit hic, vocat iste, concurrunt, juvant,
(195) Et in ruinam multa detrudit manus.
En mater; O quot lachrymis istas suis
Genas rigabit! filium emittet parens.
Reducem haud videbit. Vita sortis est jocus.


SCENA QUARTA.

Elisabetha, Nutrix, Senex.

ELISABETHA.
QUod omen ergo? lachrymae semper leves
(200) Cogente nullo proruunt, semper meos
Perennis oculos imber humectat cadens.
Feralis animum, (sentio) mordet dolor;
Venturus ipse est, forte vel praesens nocet.
Ignara metuo, ignara doleo, nec satis
(205) Agnosco misera, quod tamen torquet, malum.
O Nate! forsan quisquis est pro te est dolor,
[p. 9]
Metuere tantum filio mater queo,
Cura omnis in te est. Quod Domus magnae gemunt
Unum est, virescens ne cadat germen Domus.
(210) Spes in marito Caesare est, at jam occidit,
Et stirpe in una tota spes stirpis latet.
Materna parvos cura conatus regit
Laribusque claudit: nescit Herous vigor
Sua fata quamdiu corpore infirmo suos
(215) Expectat annos; mox ubi assurgit sibi,
Et tangit aetas inclyti metam viri,
Subit imperandi fervor, & febris Ducum
Ambitio flammis pectus occultis agit.
Grave est latere Principi, lucem occupat,
(220) Avosque volvens & patrum magnum genus,
Bella, & triumphos, & novas lauros petit.
Metuo ista mater filio; saepe in suum
Cadit sepulchrum, Marte qui laurum petit;
Fortuna ludit Principes, primò inclytas
(225) Offerre palmas solita mox eadem in nigras
Mutat cupressos. Parvus haud matri est timor.
Quod evenire sorte non certâ potest.
O qui inquietas Principum mentes regis
Soloque regna dividis nutu Tonans,
(230) Origo rerum, filij mentem mei
Rege expeditam, maximae haud curae est capax,
Et fluctuantis tyro fortunae ruit,
Et imminentes non satis casus videt.
At ecce rursus sponte prorumpit sua
(235) Lachrymosus imber, rursus attonitum ferit
Ignotus animum vulnere ingenti dolor.
[p. 10]
Senex. Dolor ominosus semper est qui fit cito
Elis. O fida Nutrix, cura quae nati est mei?
Nut. Sublimis, ingens, esse quae Herois solet.
(240) Molitur aliquid quod probes, & quod Patrum
Non vidit aetas, pectore excelso suis
Meditatur annis addere aeternum decus.
Elis. Et ista cura est? Nut. Ipse se in lucem trahit.
Bene natus Heros deserit tandem suae
(245) Domus latebras, quaerit armorum vias
Felicitatis statuat ut culmen suae.
Senex. Mortalitatis ponat ut pondus suae.
Elis. Illum una pridem cura sollicitum trahit,
Transcendere Alpes, & quod ultra spes Patris
(250) Ostendit illi. Nut. Filij hic ardor tui est;
Haereditatem Patris armorum sibi
Statuit suorum praemium. Quid obsidet
Vultum pererrans pallor? effusis mades,
Cur tota guttis? pectus exonera hic tuum,
(255) Metumque solve. Elis. Nescius causae metus
Sibi ipse causa est. Senex. Ipse se nescit dolor,
Adversa sic sors praevio semper solet
Uti flagello, furere cum vult, praemonet.
Multis dolendum est ante, nam post non licet.
Elis. (260) Simulachra terrent noctis, & dubius sopor
Toties recurrens, & metum semper trahens.
Exilio noctu, lachrymae somnum occupant
Dum quaero Natum, proque Nato brachijs
Amplector umbras, & leves Manes premo.
Senex. (265) Praenuntius sic saepe venturi est sopor,
Imaginemque praebet, ut faciat fidem.
[p. 11]
Nutrix. Sic dormientes, Domina, formido excita
Et cura ludit, magnus in Natum redit
Dum matris ardor. Cernere en Natum licet,
(270) Adest, & illum miles intrepidus Ducem
Jam cingit armis. Elis. Rursus exundat dolor.
Senex. Vitare nemo, quod timet, flendo potest.


SCENA QUINTA.

Conradinus, Fridericus, Elisabetha, Senex, Nutrix.

CONRADINUS.
Sic imus: istis nostra, si caelum favet,
Spes est in armis, fata monstrabunt viam.
(275) Ac ecce mater. Frid. Moesta, dejecta, & gravi
Jam fessa luctu est, matris amplexum pete.
Conr. Age Mater, ecce gloriae affulsit meae
Tuaeque tempus; si meae sum spes Domus,
Si matris, & si spes mei quondam Patris
(280) Audere tandem debeo, quod me & meam
Stirpem decebit. Cernis armatas manus,
Spem miles iste sequitur, & sortem meam.
Avita repeto regna, justitiae est satis,
Patris voluntas urget, officij est satis,
(285) Etiam vocamur, non potest fingi mora,
Elis. Et me relinques Nate? Con. Si pateris, brevi
Te rex videbo, gloriâque auctus nova
Partas Parentis in sinum lauros feram.
Elis. Virtutis iste fervor, ô Fili, tuum
[p. 12]
(290) Transcendit aevum, gloriae mentem sitis
Attollit, iste par sibi nondum est calor:
Ignorat aetas sortis ambiguae vices.
Conr. Sub Patre crevi Mater, & primos mihi
Formavit annos; crede nascuntur viri
(295) Quicunque nascuntur Duces: Lex est mihi
Virtus avorum, & patris Augusti labor.
O ille quantum tramitem stravit mihi!
Elis. Tibi nempe Nato: solus at tu spes Domus,
Unaque tecum, si peris, perit Domus,
(300) Et stirps parentum. Conr. Mater, hoc omen tui est
Tantum timoris, Elis. Verus est forsan timor,
Et jam tot imbres lachrymae ducunt meae
Praenuntiusque vix parem mentem dolor
Ultro fatigat. Conr. Sic tuus pro me, Parens,
(305) Amor laborat. Elis. Sic tuam forsan Tonans
Monet parentem, somnia & noctes metum
Non sponte faciunt, te meus quaerit sopor,
Frustra & requirit; caetera occultat dolor.
Vidi rubentem sanguine, & truncum simul.
Conr. (310) Etiam sopori nescia adscribis fidem?
Et fucus iste noctis, & veri dolus.
Superabo quicquid imminet; non est meus
Sine omine ardor, fata majorum sequor.
Mecum est, juventa nobilis, patriae decus,
(315) Itali juvabant Principes. Frid. Ne sit metus,
In fata Nati trahimur, & sortem tui.
Quocunque perget, libero fato sequar.
Una est duorum vita, partimur decus
Simul & periclum. Elis. Sed tibi metuo quoque.
[p. 13]
(320) Friderice, gemino territat fato sopor;
In te recumbit Austriae Domus Ducum.
Frid. Si in me recumbat, gloriâ augebo Domum.
Generosa nescit indoles tenebras pati,
Et claritatis una per bellum est via.
Con. (325) Vale ergo Mater El. Forte supremum est vale,
Etiam iste matrem terret amplexus tuam.
Fr. Te, Domina, salvam jubeo; El. Te salvum precor.
Aliter veretur quisquis est in me metus.
Iterum valebis Nate; nec Matri est satis;
(330) Iterum valebis; Senex. Ominosus est amor,
Cum sese amori sponte permiscet dolor.
Nunquam videbis amplius quem sic amas.
Nutrix. Sperare, Domina, fas sit, huc intus veni
Elis. Spes nostra Natus. Nu. Fata restituent tibi.


SCENA SEXTA.

Conradinus, Fridericus, Hurnaisus, Marinus
Capecius, Rogerius Bussus, Milites.

CONRADINUS.
(335) EAmus ergo, audete vos, quo me vocat
Fortuna Socij, quicquid aspirans Deus
Concedet, aut sors, omnium est. Fr. Dedimus fidem,
Etiam hi fideles adferunt bello manus.
Hurn. Germana rerum jurat haec robur fides.
(340) Auspicia famae, Magne Dux, sequor tuae,
Illustris in me sanguis, & cultor tui est.
Admitte Comitem. Con. Gratus Hurnaise es comes,
[p. 14]
Et obligatum cernis hoc pectus tibi.
Mar. Si pateris, ecce vela fortunae sequor
(345) Quaecunque pandis; nobilem linquo Domum,
Illustrioris ut sequar sortem tuae,
Habes amicum pectus & fidum tibi.
Conr. Fidelitate nota Patris est Domus
Patrem sequeris. Rog. Et tuum bellum sequi,
(350) Patris secutus Caesaris bellum, volo.
Arma & fidem praestabo, tu victor meo
Cruore fias, hunc tibi sacro, & manum.
Conr. Sors nostra tecum est. Miles, O magnum mei
Pondus laboris! fida bellorum manus,
(355) Quod spero, vester animus, & robur dabit.
Mil. Quocunque ducis, quo vocas, praesto est manus,
Tua signa sequimur, fortibus virtus tuis
Se praebet ausis, fata Germanus facit
Cum stringit arma, vividum robur vides,
(360) Hic nulla segnis est manus; si quid petis
Isti lacerti, & ensium ferrum dabit.
Merces periclo par sit, at majus decus
Tibi restat uni. Quicquid adversum est tibi
Germana virtus sternet, & novos simul
(365) Pariet triumphos. Pectore in nostro sedet
Spes una belli; perge, si dubitas, proba.
Conr. Virtute macti milites; rumpo moras
Germana nescit perfidam virtus fugam.


[p. 15]

CHORUS.

PUERORUM & PUELLARUM.

ANnue coeptis Deus alme novis,
(370) Annue coeptis Fortuna novis,
Dux Suevus abit, gloria Patriae
Matris amor, nobilium columen,
Spes Theutonicae Proxima terrae;
Illum Virtus Puerum finxit
(375) Moribus illum Musa refinxit:
Dotibus illum Charis instruxit.
Dux Suevus abit, dicite Pueri,
Annue coeptis Deus alme novis,
Annue coeptis Fortuna novis.
(380) Gentis Princeps columen nostrae
Firmum Princeps columen Sueviae.
Germanae Decus & lux orae,
Cujus lauros Patria exspectat,
Cujus robur metuunt hostes,
(385) Referat virides victor lauros,
Fundatque manu victrice hostes,
Et latè Italis statuat campis
Monumenta novae splendida laudis.
Aetas celebret postera lauros,
(390) Et dicat, Duce Suevo Theuto
Francica vicit lilia victor.
Agmina laxis lata maniplis
Subeant Siculae fines terrae
[p. 16]
Et terga fugae vertat inermis
(395) Quisquis Regi parere negat.
Dux Suevus abit, vota puellae
Calidas laetae ferte per aras.
Dicite, vincat patrio Suevus
Omine Siculos; dicite vincat
(400) Patrio Suevus robore Francos.
Dux Suevus abit, dicite, Pueri,
Referat laeto marte triumphos.
Recreet matrem, recreet patriam:
Non sors laedat cladibus illum,
(405) Non fata nigras mittant volucres,
Et mors tantum demetat hostes.
Faveant justae sydera causae,
Repetit regnum Natus avorum.
Pande Neapolis gremium Regi,
(410) Rex tuus altâ stirpe creatus,
Rex Caesareo sanguine natus,
Ecce arma tuis urbibus infert
Ut tibi Regis pectus amici,
Pandat longo plenus amore.
(415) Dux Suevus adest, dicite, Siculi,
Veniat nobis ara salutis,
Veniat patriae gloria nostrae,
Veniat regni proximus haeres.
Veniat populi sincerus amor,
(420) Veniat Franci militis horror.
Dux Suevus adest, O Pater Aethrae,
Validum summâ robur ab arce,
Suggere Suevo; suggere mentem,
[p. 17]
Quâ consilijs occupet hostem
(425) Quâ vincendo deprimat hostem.
Abeat felix, redeat felix.
Annue coeptis Deus alme novis
Annue coeptis Fortuna novis.
Continue

ACTUS SECUNDUS.

SCENA PRIMA

Carolus Andegavensis, Robertus Comes
Flandriae, Senex.

CAROLUS.
QUid ergo restat? Sicula jam Tellus tremit,
(430) Horretque saevos fulminis nostris globos.
Et terra & aequor, quicquid & circum patet,
Quâ concitato detonat fluctu fretum,
Nostrum est; trementi Francus Italiae incubat.
Cunctae expavescunt territis urbes agris.
Et tu superba, Neapolis, Terrae decus,
Ocelle mundi, sola quâ mundus potes
Mundo videri, jam meos fasces capis,
Et hanc sub armis pressa formidas manum.
Tu sola coelo similis attollis caput,
(440) Fastigiatum laureis centum caput:
At me vereris, & meae pondus facis
Laudi aeviternum: vicimus, regnum est meum;
Gemitque regno exuta Suevorum Domus,
[p. 18]
Spectat triumphos Teutonum Tellus meos
(445) Secura nondum; & Alpium tremunt juga,
Germaniaeque jam timet Caesar suae.
Quid ergo restat? perge anime, perge & tuo
Jam fruere caelo; terra regnanti est Polus,
Cum subditorum colla sublimis premit
(450) Composque voti vivit, & potens sui.
O me beatum Principem! nostra in loco
Fortuna tuto est summa votorum obtigit.
Mihi nil timendum est, meque jam cuncti timent.
Sen: Nil non timendum fecit impavidis Deus.
(455) Timor est timendus subditi quando timent.
C. Fortuna nostra est. S. Lubrica est, motus habet,
Cito advenit, cito exilit, non stat, fluit.
Car. Roberte, nam tu Flandriae Decus es tuae
Et lumen ingens, magna curarum quoque
(460) Hic spes mearum, mentis excutias tuae
Doctos recessus; hoc age, ingenio est opus.
R. Quae cura restat? C. Lege fraenandum est novâ
Hoc quod catervis subditum est regnum meis.
Ro. Amore fraenes. Ca. subditi si non timent,
(465) Fiunt rebelles. Rob. Subditi si non ament
Fient tibi hostes. Car. Regium fraenum est timor;
Ro. Sed est tyranni. Car. Continet servos timor.
Rob. Etiamne servos subditos credas tuos?
Car. Servire Regi subditi debent suo.
Ro. (470) Servire debent liberè. Ca. Ut cunctis lubet?
Ro. Imo ut licet. Ca. Quis ergo liber? Ro. Qui facit
Quod lege jussum est, lege quod vetitum est, fugit.
Car. Ego ipse leges subditis feram meis.
[p. 19]
Ro. Regum est. C. Jubebo. R. Recta si jubeas, bene est.
Ca. (475) Vetabo. Ro. Quicquid non licet, vetes licet.
Car. Regum est jubere quod placet:quod non placet,
Regum est vetare. Rob. Velle Rex quod lex jubet,
Non velle debet quod vetat. Car. Non est meum
Obtemperare legibus. Rob. Regis boni est.
Ca. (480) Lex est voluntas Regis, & quicquid placet.
Ro. Rex regere debet lege, non libidine.
Ca. Cur arma gesto? Ro. Subditos ut protegas,
Hostes repellas. Ca. Subditos armis premam,
Ut arma timeant. Ro. Arma qui nimium timent,
(485) In arma surgunt. Ca. Nullus à populo est timor
Cum servit, & cum Regium sentit jugum.
Ro. Tunc magnus est, nam Regio oppressus jugo
Populus rebellat. Crede Rex clementiae
Quaerenda fama est, cum novum Regnum subis.
Ca. (490) Benignitate qui regit Rex vilis est.
Ro. Benignitate qui regit Rex charus est.
Ca. Spernit benignum populus, at saevum timet;
Ro. Amat benignum populus, & saevum excutit.
Tibi timebit, si sibi à te non timet.
Car. (495) Precario tunc Rex regit, quando suos
Debet timere subditos; tutos tegunt
Namque arma Reges, vique Majestas rata est.
Quis iste? propero pergit huc tristis gradu.
Rob. Adferre laeta non solet, qui sic timet.
Senex. (500) Cum non timemus, nuntius tristis venit;
Felicitas nam tota vix unquam est simul.
Audire quae Rex non voles, jam jam audies.


[p. 20]

SCENA SECUNDA.

Carolus,*Cosmannus, Robertus Comes, Senex.

CAROLUS.
AGnosco, quo Cosmane? quid tristi sedet,
Tibi vultus ore? Cos. Magne Rex, laetus forem
(505) Si laeta ferrem, tempus hoc bellum petit.
Ca. Quis hostis? Cos. Ille qui tuum regnum petit.
Ca. Regnum? mihine quispiam ut regnum auferat?
Ut hoc revellat dexterae sceptrum meae?
Regnum? cruentas vibret huc Teuto manus,
(510) In arma Graecus, Aethiops, Macedo, Scytha,
Hispanus, Anglus surgat, atque Orcum trahat,
Nunquam revellet. Se. Ecce qui mundum opprimat,
Praesumptuoso corde dum insanus furit.
Carol. Et hostis ille, qui meum regnum petit?
Senex. (515) Imo hostis ille est, qui suum regnum petit.
Ca. Regnum? meumque quispiam ut regnum petat?
In me arma sumat? rapiat hoc sceptrum mihi?
Senex. Quod ante raptum est, eripi jure hoc potest.
Carol. Non si furore concitet totas suo
(520) In orbe terras, jungat & terris mare
Et quicquid ultra est, si quid est ultra tamen,
Meis sub armis sanguinem & vitam dabit.
Senex. Sic posse cuncta rex putat, quando furit.
Rob. At Rex, quis hostis, ipse cognoscas prius.
(525) Iratus hostem solus haud vinces tuum,
Et ira consilio nocet. Tibi invident
Regnoque multi. Capere fortunae fuit,
[p. 21]
Servare non est; arduae est molis diu
Tenere regnum, forsitan bello potes.
Ca. (530) Quis hostis iste est? Cos. Suevus, armatas tenet.
Bello cohortes, Car. Suevus immittat meo
Regno cohortes? Ira jam cedas loco,
Non istud irae pondus est nostrae satis.
Et arma stringat? pugnet? infelix puer!
(535) Non sic leonem mordet imbellis lepus.
Ostendat arma, veniat, hoc solo cadet
Fulgore ferri, Francicum quaerit suo
Imbuere gladium sanguine. Rob. Haud unquam decet
Contemnere hostem; quisquis in bellum ruit,
(540) Tibi est timendus, bella fortunae obiacent,
Et spretus hostis saepius victor redit.
Ca. Dux ille Regem vincat? Ro. Est magnum Ducis
Clarumque nomen, plurium secum trahit
Ducum favores. Car. Plus meum regnum potest.
Rob. (545) Etiam timere Rex tuum regnum potes.
Favere Regi non solent omnes novo;
Amant priores; certior tunc est fides,
Cum natus est rex, Patriae columen suae,
Non factus armis. Odia magnatum latent
(550) Cum sola Regem vis facit, non Patria.
Ca. Aliquos rebelles hic putas? Rob. Quos non putas.
Et hic, & alibi, dum licet, plures puta.
Miserentur omnes saeva cum claros premit
Fortuna Reges; causa pro miseris facit:
(555) Regnabat ante Suevus hic, tu nunc regis,
At clara Proles Patris in regnum venit,
Forte & vocatur. Cos. Plurimi Suevo favent
[p. 22]
Et arma jungunt, pronus in Suevum est favor
Comitum, Baronum, Plebis, Italiae Urbium,
(560) Felicitatis publicae columen vocant,
Et servitutis vindicem; vires, fidem,
Et bella quicquid postulant, in te vovent.
Panduntur urbes quâ venit, quâ non venit
Etiam offeruntur; tantus hic Suevi est amor.
Car. (565) Ament, juvent, quod hostis unus sim, sat est.
Effulminabo quicquid armorum trahet
Secum, aut suorum. Testor hoc sceptri decus,
Te magne testor omnium rerum undique
Lustrator Aether, sanguine hoc totum meo
(570) Regnum madebit, sanguinem aut Suevus dabit.
Dubitamus Anime? Rapere qui regnum potest,
Potest tueri; perge, non victus feror,
Nec pectus istud terror imbellis ferit.
Venisse, multum est; velle bellum, plus satis;
(575) Audere, nimium est; vincere? ah nunquam; meo
Petenda ab ense gloria est; nunquam; meo
Dabit sub ense sanguinem; dabit, dabit.
Cosmane perge, pervicax ferro nefas
Stat vindicare: perge, dispersas tubae
(580) Revocent cohortes, castra jungantur mea.
Pugna una Suevo vel mihi regnum dabit.
Senex. Fortuna causae non favet semper bonae.
Et saepe vincit, causa quem vinci cupit.
Victoriarum dividit palmas Tonans.


[p. 23]

SCENA TERTIA.

Conradinus, Girardus Pisanus, Fridericus, Senex, Marinus, Rogerius, Milites.

CONRADINUS.
(585) ASpirat Aether, vota succedunt mea,
Benignus iste vester est, Populi, favor.
Jam certa spes est; quo vocor, quo me decus,
Vestraeque certis provocant signis manus
Jam jam ibo. Gir. Pronas omnium mentes vides,
(590) Et ipsa studium Roma laudavit tuum
Effusa, supplex, laeta; quod nulli solet,
Tibi triumphum duxit, inque arcem extulit,
Et laureatos praetulit fasces tibi,
Votoque junxit quicquid optandum est tuo.
Conr. (595) Vidi triumphum; nimius est in me favor;
Et vota sensi, spem mihi sic Urbs facit.
Gir. Per me Pisani, & Appuli, & Thusci tuis
Gratantur armis. Macte, pro regno Patrum
Securus esto, bella cunctorum geres
(600) Votis & armis; implicat lauro comas,
Quicunque*genium sensit amplexus tuum.
Et ecce pro te festa laetitiae est dies.
Ubique mensis tecta dispositis patent.
Epulantur omnes, & tibi fulvo bibunt
(605) Urbes in auro. Conr. Grata cunctorum est fides,
Et ista vulgi studia complector libens.
Frid. Hoc pignus esto sortis, auspicijs ruat
Aliena donec regna qui invasor tenet.
[p. 24]
Agedum ergo nostra, dum tibi aspirat polus,
(610) Ne vota differ, quoque fortuna amplius
Te sequitur aude. Con. Nulla jam retinet mora.
Mar. Sis ipse laetus, gloriam noster tibi
Jam pariet ardor, ipse signabit cruor.
Ne differ animos, vota si regni audias,
(615) Vox una, Princeps crede, cunctorum est, Veni,
Multae hic laborant, dum latent, pro te manus:
In arma surgent, cum voles. Rog. Rumpunt moras,
Mavortiasque Miles expectat tubas,
Dubioque Francus dum sibi regno timet,
(620) Multi arma tacitis praeparant pro te modis.
Vides minaces militis vultus tui;
Siculi minantur amplius, Thusci amplius.
Gir. Sic est, & ipsa Principem expectat suum
Urbs prima regni. Mil. Vive Dux, vive omnium
(625) Amor tuorum. Vive spes, vive ô Decus.
Ad arma Princeps, Militat pro te Polus;
Ad arma Princeps, gloria expandit sinus.
Tibi Militamus, gloriae illustres notas
Signabit ensis, prodigus sanguis tua
(630) Trophaea tingit. Vive Dux, Dux nos rege,
Et invidendam posteris laudem refer.
Conr. Bene est, eamus quâ viam monstrat Tonans.
Non jam morabor amplius. Gir. Prius hoc tibi,
Princeps, agendum est; regio, quam Francus tenet,
(635) Lucensis agri, milite immisso prius
Vastanda tota est; lata fit ferro via;
Et primus hostes hauriet terror tuos.
Con. Tu perge nostrae signa militiae exere.
[p. 25]
=== Senex. Sic ducta ad aras victima in mortem ruit;
(640) Servare populi non potest ardor Ducem,
Vivoque honores, mortuo flores jacit.
Qui nunc favent, mox deserent; sic nempe sit,
Stantes coluntur Principes: sed cum cadunt,
Omnes recedunt, & fugit retrò favor.


SCENA QUARTA.

Girardus, Conradinus, Nuntius, Fridericus
Hurnaisus, Marinus, Rogerius, Senex.

GIRARDUS.
(645) STa quisquis hic es; unde? quo gressum trahis?
Cur pallet ore vultus attonito tuus?
Sta, fare. Nun. Vocem terror exhaurit meam.
Campo stat agmen marte conferto horridum,
Armis coruscum, multa vibranti Noto
(650) Vexilla strident, longa signorum est seges,
Ferrique fulgor ferreum eructat diem.
Surgunt cohortes undique, & mole arduae
Campos inumbrant; luce diffundunt jubar
Latè tremendâ, & aureis fraenis equi
(655) Martem lacessunt, praelium hinnitu vocant.
Gi. Agedum quis hostis? Nu. Carolus; fastu tumens
Bellum urget ipse, vertice comanti inclytus
Antevolat agmen, rumpit impatiens moras.
Atroxque diras ructat in coelum minas.
(660) Hic Suevus, inquit, dexterâ ocumbet mea,
Hic stabit alto gurgite exundans cruor,
Cadaverumque mole praeclusus vado.
[p. 26]
Spumabit atro, Veniat, & terrâ manus,
Aut classe, si vult, vectus, & vastâ trabe,
(665) Opponat armis, imbuet terram suo
Vel aequor altum sanguine. Haec jactat ferox,
Circumque turmae flammeo horrescunt globo.
Gir. Ubi est? ubi arma? Nun. Brutios agros tenet,
Conr. Agite irruamus, pugna nos tandem vocat.
(670) Quae vestra mens est? Frid. Gloriae illuxit dies,
Conserere dextras censeo dextris opus.
Et dum superbit impijs caelum mimis
Ultro lacessens, sentiat caeli minas.
Gir. Invade Princeps, diriget dextram Deus,
(675) Istumque franget impij fastum Ducis.
Praenuntius nam cladis est fastus Ducum
Hur. Invade, constat impetu primo furor,
Occasio victoriarum fit parens,
Oblata cum non temnitur. Procul hinc tua
(680) Jam credit arma, quando vicinum & sibi
Mox incubantem sentiet, quaeret fugam.
Mar. Invade, certam tempus ad laurum vocat;
Cogit cohortes, arma sunt vastis adhuc
Dispersa campis, ne simul coëant, cave,
(685) Vagum per agros agmen invadas licet.
Rog. Invade, prono dum tibi Ausonij favent
Amore cuncti; Francus hic Hydra est tua,
Faecunda laudis messis; haud vanas moras
Generosa virtus patitur, & semper suis
(690) Exultat ausis; tempus hoc poscit virum,
Dextram reposcit. Sorte si adversâ cadas,
Tuo ex cruore surget aeternum decus.
[p. 27]
Conr. Eundum, eundum est; jam mihi bellum sedet,
Miscenda pugna est, gloriâ me involvam meâ,
(695) Si sors cruorem saeva deposcit meum.
Senex. Cum causa justa est, esse mors turpis nequit.
Fortuna causam non juvat semper bonam.
Mens nata magnis subjaces sorti quoque.


SCENA QUINTA.

Conradinus, Milites, Girardus
Hurnaisus.

CONRADINUS.
NUnc fide Miles, robur expertum manu
(700) Animisque dandum est, ultimam hanc operam date
Vobis, mihique. Quaeritur regnum mihi,
Aeterna vobis gloria, atque opes simul.
Quodcunque petitur pectore in vestro sedet,
Et est in armis. Justa vos armat mei
(705) Jam causa belli; vindices hic vos volo,
Ut ille vestrâ praedo regnorum manu
Exterminetur. Cardine in summo est labor,
Et in propinquo meta: quid decus exigat
Et quid periclum, voce non nostrâ indiget,
(710) Ante ora cuique est; ipse vobiscum ruo
Ducis una sors & militum est; omen facit
Hic vester ardor, & sequor. Mil. Bellum sedet
Etiam his in armis. capite praestanda est fides
Jurata pridem: causa securos facit,
(715) Et prurientes nil timent pro te manus.
Causa ipsa stimulos addit, & decus tuum.
[p. 28]
Populator ille Francus haud unquam tuis
Potietur armis, evomat vitam licet
Suo triumphos sanguine ornabit tuos.
(720) Merces laboris sit tuum tantum decus,
In laude fructus noster est; felix satis
Miles futurus, quando Dux felix eris.
Educ, & arma, & has manus, Princeps, proba.
Con. Eamus ergo, vester auspicium est amor.
(725) Hurnaise turmas junge, tu turmas praei
Girardi, ferri longa crispetur seges.
Gir. Pergamus ergo; Miles ad gladios manus;
Hac est eundum, gladius abrumpat viam.
Hurn. State hic, & illic state vos, globus omnium
(730) Sit unus, ordo militem invictum facit.
Sic ite, totis buccinae castris sonent.


SCENA SEXTA.

Carolus, Cosmanus, Robertus, Miles.

CAROLUS.
QUid est? quid istud? Cos. irruit Suevus, citò
Arma arma Miles; irruit Suevus; citò
Properate. Car. Miles, Miles hac, hac hac veni,
(735) Date arma, pergite, properate, sternite.
Rob. Istac recedunt, Miles hac, perge hac citò.
M. Fugiunt, recedunt; C. Sternite, aut vinctos simul
Abripite cunctos. Mil. State, conserite hic manus;
Huc arma ferte. Vicimus, fugiunt, cadunt.
Car. (740) Insequere Miles; claude devictis fugam.
[p. 29]
Ne pateat usquam perfido Suevo via.
Ite hac & illac, pars ad illa, pars ad haec;
Lustrate cuncta, semitas, latebras, specus.
Ipse ipse pergo, ne quid occultum tegat.
(745) Mors una Suevi nostra erit victoria.


CHORUS.

Militum Conradini, seu Germanorum.

ACtum est, perimus, aleae
Sors ista nostrae concidit.
Nihil perenne est, nec gradu
Stat quicquam eodem; casibus
(750) Sors cuncta versat, & suo
Ludo insolescit aspera.
Sors Conradinum perdidit,
Ducem Austriae sors perdidit.
Et nos fugaces auferunt
(755) Per arva, per sylvas pedes.
Pudet heu fugae! pugnae pudet!
En versa dedimus tergora,
Et pectus exhaurit timor,
Et dexterae metu labant,
(760) Et arma manibus defluunt.
At se lacessit mens tamen,
Et rursus optat praelium,
Et rursus horret praelium.
Adamantinis necessitas
(765) Heu fixa clavis nos premit;
[p. 30]
Stabilisque fati jam rigor,
Qui terram & aequor continet,
Dominosque rerum concutit
Nos urget ultro percitos.
(770) Heu Conradini militi
Ignosce fido dum fugit,
Necessitatis haec fuga est,
Non hostis, at fatum premit.
Redire in arma mens fuit,
(775) Stetêre defixi pedes;
Et dum manus gladium rotat,
Secreta vis strinxit manum.
Feliciores saepe sunt,
Quos causa condemnat reos.
(780) Fortuna caeca est, impetu
Largitur uno quod cupit.
Dijudicare non solet
Quae causa concitet manus.
Sic aleam dubio jacit
(785) Non certa casu; sic bonos
Injurioso proterit
Pede, & labores discutit.
At nunc ruine quis modus?
Haec meta belli est; vincitur
(790) Nam quisquis extra Patriam,
Reparare casum non potest.
Pugna una belli finis est.
Forte abstulit Duces fuga,
Aut prodidit Duces fuga.
(795) Alias per oras qui fugit,
[p. 31]
Vitam tueri vix potest.
Suspecta trepidat omnia,
Ipsas & umbras, nec fidem
Sperare victus tunc potest:
(800) Placere victori volunt
Quicunque victorem timent.
Produnt, trahunt, cupiunt, ligant,
Et qui favebant antea
Dolo favores condiunt.
(805) Jam forte capti sunt Duces,
Et una clades cladibus
Augetur alijs; nec sibi
Constans ruina est in malis.
Commilitones sit satis,
(810) Fugientibus restat fuga,
Procul hinc eamus dum licet,
Sine Ducibus miles perit,
Periculosior fuga est
Deliberantibus diu.
(815) Eamus ergo, nec via
Sit certa, dum incerta est fuga.
Continue
[p. 32]

ACTUS TERTIUS.

SCENA PRIMA

Carolus, Robertus, Senex.

CAROLUS.
TAndem ergo, tandem vicimus, regnum est meum
Et cessit hostis marte confractus meo.
Imbellis hostis! tu meam bello manum,
(820) Effulminantem, semper invictam manum
Superbe sentis. Phoebe, qui emeritos freto
Currus Ibero tingis, atque Indos novo
Ortu serenas, quique permensus polos
Orbem rotatu circuis totum tuo.
(825) Jam pande vultum, pande meliori comam
Cultu repexam, quicquid aspicies meum est,
Quod Sicula claudit unda vix unquam gravis
Expers tumultus. Laurus adjecta est meis
Sperata lauris, hinc honos, & hinc novae
(830) Aeterna laudis fama. Jam nostram tremet
Quicunque Caesar dexteram, & Reges meum
Fulmen pavebunt. Suevus exemplum dedit,
Et purpuratos terruit Reges cadens.
Superba Neapolis, ecce jam tandem manu
(835) Tremes sub istâ; quae fuit, si quae fuit,
Spes lapsa retro est, vicimus; poenas luit,
Qui movit iram, perdidit spem, qui meum
Sperare regnum potuit, heu nimium suis
[p. 33]
Confisus ausis dum mihi bellum puer
(840) Impar labori, praelij ignarus parat.
Sen. Sic mens secundo laeta successu tumet,
Victoriarum sic comes superbia est
Rob. Animos feroces premere victorem decet
Errore forsan Suevus est victus suo,
(845) Non ense nostro; fata dispensat Tonans,
Et sortis auram, quo placet, flectit levem.
Communis illa est. Crede Rex, hoc tu loco es,
Unde ille cecidit, cadere nam victor potes.
Car. Iterumne quisquam conferat mecum manus?
(850) Opponat arma? Rob. Forte qui victus jacet;
Nam saepe victus ipse victorem premit.
Ca. Jacet, peractum est. R.Surgere at rursum potest.
Raro una magnum perculit clades Ducem.
Animos sed ipsa saepe majores facit.
(855) Cum premitur anguis, exerit primum caput:
Truncetur istud, quâ potest, caudâ ferit.
Moderare, Princeps, impetum, & victum time.
Car. Victum timebo? Rob. Magna momento obrui
Imperia nosti; vincere & vinci Ducum est,
(860) Mutat triumphos una nonnunquam dies
Acerbiori funere, & servum facit
Ante imperantem. Car. Nostra fortunam facit
Armata ferro dextra. Quid sortem times?
Rob. Timere prudens debet. Car. O non sic mihi
(865) Ebullit intus sanguis, hac hac in manu
Mea sors rotatur; ille se turpi occulit
Fugâ in latebras; marte perculsus jacet.
Et nunc timebo? Rob. Laeta cum primum favet
[p. 34]
Suspecta sors est; posse te vinci puta,
(870) Non insolesces, teque victorem reges.
Car. Me posse vinci? degener non sic mihi
Emasculatum spiritus corpus regit.
Sen. Aliena semper impotens animus sui
Consilia temnit impetu abripitur ferox,
(875) Exclusa nullum ratio conservat locum.
Car. Bene est, reversus Miles en captos trahit.


SCENA SECUNDA.
Cosmanus, Carolus, Hurnaisus, Marinus Rogerius, Robertus Senex.

COSMANUS.
REx vive felix, ecce captivos vides
Violare ferro qui tuum audaces caput,
Et rapere Sceptrum Marte tentarunt suo.
Ca. (880) Ubi Suevus ille? Co. Fugit, evasit, latet.
Car. Cadavera inter forsan occultus jacet.
Cos. Scrutatus ista est miles, & nemorum specus
Latèque ripas amnium. Ne sit metus
Alibi ipse vitam tristis abrumpet suam.
Car. (885) Infanda capita, generis humani lues,
Etiamne nostrum rapere tentastis decus?
Etiamne & in me mittere audaces manus?
Me exterminare? conserere mecum, ô pudor!
Conserere mecum perfidâ pugnam manu?
(890) Jam jam securi subdere est opus caput.
Hurn. Decus est honestâ Regis in causâ mori.
[p. 35]
Car. Etiamne Regis? Hurn. Regis, hoc nomen dabo
Quanquam secures in caput stringas tuas.
Rex Suevus ipse est, & Patris regnum petit.
(895) Fortuna miserum saeva destituit Ducem,
Tibi favit illa. Car. Sed tibi mortem attulit.
Hurn. Desideratam; cum voles mortem jube,
En morti inermis obvium collum feram.
Utinam sub armis iste fluxisset cruor!
(900) Mens ista nostra est; arma pro Suevo tuli,
Mortem haud recuso, Debet hoc pridem fides
Jurata Suevo. Militi quisquis necem
Minatur, ultro militem in laudem vocat.
Car. Servire nobis si cupis, vitam dabo.
Hur. (905) Germanae Dominum mutat haud unquam fides.
Me solve vinclis, in tuum rursus caput
Armabo dextram. Faxit ô utinam Tonans!
Ca. Quid ille faxit? Hu. Purpurem ut nostrum tuo
Cruore ferrum. Car. Funere haud uno mori
(910) Scelerate debes. Hur. Tot mihi lauros dabit,
Quot ante mortes: Ipse pro Suevo mori
Exopto, si fas, millies; dirum excute
Pectus, dolosque; dulce pro Suevo est mori.
Sen. Mors nulla terret, integra est quando fides.
Car. (905) Et vos? meique? Patriam contra manus
Portastis ambo, laesa jam poenam fides
Reposcit. Mar. Arma Patriae in causâ tuli,
Haec te repellit, & suum Regem petit:
C. Quis ille Rex est? M. Suevus; C. O dirum caput!
(920) Non hoc fateris regiae sceptrum manus?
Mar. Liber fatebor, non tuae; raptum tenes,
[p. 36]
Et jure repetit Suevus. Ca. Hoc censes quoque?
Rog. Et ipsa censet patria, heu! nimium tuo,
Jam quassa ferro. Quisquis in nobis fuit
(925) Ad arma fervor, patriae hunc nostris amor
Insevit, animis; huic opes, vitam, omnia
Debemus omnes. Car. Nonne victorem vides?
Rog. Et doleo, pacem Patriae invidit ferox
Fortuna nostrae, victor iratam time.
(930) Nunc restat unum, si jubes victor, mori.
Sen. Patriae superstes esse vir bonus nequit.
Ca. Meminisse vestri par fuit. /i>Mar. Sui est memor,
Oblitus esse patriae qui non potest.
Moriamur illi, nascimur cui prius.
Ca. (935) Moriantur omnes, ista libertas nova est
Plectenda morte. Laesa majestas mea est,
Et perduelles impium extollunt nefas.
Mors contumaces spiritus lento premat
Dolore cunctis. Rob. Comprime has irae faces,
(940) Iratus esse quisquis infligit necem,
Haud debet unquam; consule & te, & Rex, tuos.
Sint in catenis. Car. Nempe cum agnoscunt scelus?
Rob. Ut mitigato judices animo reos.
Consilia semper lenta regnantes decent.
Car. (945) Rapite in catenas, ipse consilia expetam,
Mors certa restat, lapsa spes vitae est reis.
Sen. Atram subire qui reos cupit necem,
Consilia frustra quaerit; irato sat est
Animo voluntas; quod cupit, simul & jubet.


[p. 36]

SCENA TERTIA.

Conradinus, Fridericus, Senex, Piscator.

(950)
Continue

Tekstkritiek:

fol. *2v Pellaeo [citaat uit Juvenalis, X, 168, de jongeling uit het Macedonische Pella is Alexander de Grote]
vs. 143 Vocatque er staat: Vo atque
vs. 148 auro er staat: auru
vóór vs. 503 Carolus er staat: Corolus
vs. 601 Quicunque er staat: Quicunqne