INdien mijn ooghmerk waere, door het verduitschen van Herkules in Trachin, Sofokles hooghdravenden stijl, en alle andere deughden, in zijne treurspeelen uitmuntende, voorby te streven, zoo zoude mijn lierdicht, Horatius Flakkus, dien edelen Fenix der Latijnsche lierdichteren, ter eere toegezongen, alleen door veranderinge van den naem, aldus op my passen:
Wie Sofokles durf steeken naer zijn kroon,
Die tart, als Pan, Apolloos hoogen toon,
En krijght in ’t endt den welverdienden loon
Van Mydas ooren.
Sofokles, zeeghaftigh veltheer, en vorst der treurtooneelpoëzye, was Euripides tijtgenoot, welke beide deze kunst in top, en als op het hoogh altaer zettende, in die koningklijke renbaene om strijt liepen, en in een zelve jaer, volgends Apollodoors en Diodoors getuighenis, overleden; Sofokles van uitgestorte blyschap, geschept uit zijne triomfe, om het strijken van den prijs met zijn leste treurspel, in het negentighste jaer [fol. A2v] zijns ouderdoms, na achtien zegenrijke overwinningen, onder zijne veltheerschappye, bevochten. Zoo vierigh blaekte d’yver der Griexe vernuften, om, op het spoor der Chaldeen en Egyptenaren, boven andere volken in wijsheit uit te steeken. Euripides, om zijnen tijtgenoot in dusdanige stoffe niet toe te geven, voerde mede de Herakliden, of Herkules zoonen, en hunne zuster Makaria, en den dollen Herkules ten tooneele: en Seneka, of wie het is, heeft sedert ook, in twee treurspeelen van Herkules, in het een Sofokles, in het ander Euripides, op zijne wijze nagebootst, zulx dat d’oude Griexe en Latijnsche schouburgen om strijt van deze stoffe gewaeghden. Herkules hadde dry deelen der weerelt aen zich verbonden door zijne natuur- en staetkennis en starrewijsheit, het verdelgen der dwingelanden en gedroghten, en invoeren van wijze wetten en goude zeden, in voege dat hem een stoel, onder de halve goden, by de Latijnen Indigetes genoemt, wiert ingeruimt, en een kerkwoudt, priesterdom, altaer, offerhande en feest toegekeurt; gelijk, onder anderen, Virgilius dien naemhaftigen helt, met zijn pleghtigh offerfeest en jaergetijdige staetsie, by koning Evander, door zijnen Eneas helpt vieren, en met lofzangen verheerlijken. Herkules werden te Rome, in verscheide wijken, kerken en altaeren, met byzondere titelen gebout en toegewijt. Herkules eer en faem steigerde zoo hoogh, dat volken en steden om dien helt streden, elk met Herkules naem braveerde, de koningen hunne neven naer hem vernoemden, en alle braven [fol. A3r] dien naem, gelijk eenen titel en juweel, in het voorhooft voerden; zulx dat men, zoo Varro, de groote standertdraeger der afgodisten, zeght, in zijnen tijt, vierenveertigh van dien naem kon berekenen. Juno getuight van hem, in den dollen Herkules,
Indomita virtus colitur, & toto Deus
Narratur orbe.
De heilige outvader Lactantius, handelende van den valschen godtsdienst, arbeit hierom dapper, om de verleide zielen van dezen afgodt (vader van zeventigh meest bastertkinderen, en zelf een overwonnen bastert, en zoo diep in de harten der Heidenen gewortelt) af te trekken, en ter kennisse van den eenigen waerachtigen Godt te brengen. Hy ontdekt de schendige lasterstukken, en het onvermogen in rechtschape deughden van dien verwijfden, die, eene wijl onder dwang van Omfale in joffersgewaet, de spil en naelt hanteerde: want gelijk de zelve outvader zeght, niet gedroghten, leeuwen, draeken, roofvoogels, en Amazonen temmen, maer zich zelven van onmatige wellusten speenen, wraekgierige gramschap en begeerlijkheden intoomen, is een grooter overwinninge, waerop ik dit vaers paste,
’t Eilant van geen zeven voeten
Overweldigen is meer
Dan al ’t aerdtrijk om te wroeten
Met den degen en de speer.
Dit dan aldus, met een snedigh onderscheit en gezont oordeel, ingezien, zoo kan het kunstigh vertoo- [fol. A3v] nen van Herkules val en gedroomde vergodinge ons geen misbruik van andersins leerachtige fabelen inplanten, nochte leeraeren aen eenige Heidensche godtheit vergaepen. Wy brengen Sofokles tooneelwerk, nu omtrent twee-entwintigh eeuwen, by alle doorluchtige mannen en geletterde vernuften in eere, te voorschijn, gelijk een kostelijk overschot, en volkomen voorbeelt van den ouden tijt, na de droeve nederlaegh van zoo veele goddelijke werkstukken, den nakomelingen noch gelukkigh ter hant gekomen. De heer Hinlopen Vermaes, een begunstiger van uitneemende schilderkunst, en geleerde schriften, en inzonderheit van heldenpoëzye, in verscheide taelen bekent, gelieve ons d’eer te gunnen van zijne gedachten over dit werkstuk by gelegenheit eens te laeten weiden, en te zien hoe elke personaedje hier, naer heuren staet en eisch, zich zelve natuurlijk, zonder eenige opgeblazenheit, uitbeelt, gelijk Apelles, ten tijde van Alexander den grooten, zijne historien op het panneel tekende, en met levendige verwen, tot onsterflijken lof, ten toon stelde. Wie dit treurspel, in de weeghschaele van een bezadight oordeel, tegens den dollen ook Eteeschen Herkules van Seneka naeukeurigh opweeght, zal wel bevroeden hoe de Latijnsche speelen van geleertheit gepropt zijn, maer boven hunne kracht gespannen staende, met luit roepen en stampen, de Grieken poogen te verdooven, die ondertusschen hunne natuurlijke stem bewaeren, en, gelijk afgerechte musikanten, met kennisse begaeft, op de vereischte maet, [fol. A4r] de stem, naer den zin der woorden, weeten te verheffen, en te laeten daelen, en hierom, op den zangbergh, den prijs by d’ allerwijste keurmeesters behouden. Uwe E. dit overweegende, zal hier van kunnen oordeelen. |
