Sophocles’ Herkules in Trachin (Trachiniae), vertaald door Joost van den Vondel.
Uitgegeven op 10 juni 2002 door Madelon Monté.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton092270 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. A1r]

SOFOKLES

HERKULES

in TRACHIN.

TREURSPEL.

Verduitscht door J. v. VONDEL.

Vera Jovis proles, decus addite divis.

[Vignet: Elk zyn beurt, putje met emmer rechts]

t’AMSTERDAM,
___________________________________

Voor de weduwe van ABRAHAM de WEES, op den Mid-
    deldam, in ’t Nieuwe Testament. ANNO 1668.


[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

Den edelen en eerentvesten Heere
JAKOB HINLOPEN VERMAES,
        Out bewintheere der Groenlantsche
                Maetschappye.

INdien mijn ooghmerk waere, door het verduitschen van Herkules in Trachin, Sofokles hooghdravenden stijl, en alle andere deughden, in zijne treurspeelen uitmuntende, voorby te streven, zoo zoude mijn lierdicht, Horatius Flakkus, dien edelen Fenix der Latijnsche lierdichteren, ter eere toegezongen, alleen door veranderinge van den naem, aldus op my passen:

    Wie Sofokles durf steeken naer zijn kroon,
    Die tart, als Pan, Apolloos hoogen toon,
    En krijght in ’t endt den welverdienden loon
        Van Mydas ooren.

    Sofokles, zeeghaftigh veltheer, en vorst der treurtooneelpoëzye, was Euripides tijtgenoot, welke beide deze kunst in top, en als op het hoogh altaer zettende, in die koningklijke renbaene om strijt liepen, en in een zelve jaer, volgends Apollodoors en Diodoors getuighenis, overleden; Sofokles van uitgestorte blyschap, geschept uit zijne triomfe, om het strijken van den prijs met zijn leste treurspel, in het negentighste jaer [fol. A2v] zijns ouderdoms, na achtien zegenrijke overwinningen, onder zijne veltheerschappye, bevochten. Zoo vierigh blaekte d’yver der Griexe vernuften, om, op het spoor der Chaldeen en Egyptenaren, boven andere volken in wijsheit uit te steeken. Euripides, om zijnen tijtgenoot in dusdanige stoffe niet toe te geven, voerde mede de Herakliden, of Herkules zoonen, en hunne zuster Makaria, en den dollen Herkules ten tooneele: en Seneka, of wie het is, heeft sedert ook, in twee treurspeelen van Herkules, in het een Sofokles, in het ander Euripides, op zijne wijze nagebootst, zulx dat d’oude Griexe en Latijnsche schouburgen om strijt van deze stoffe gewaeghden. Herkules hadde dry deelen der weerelt aen zich verbonden door zijne natuur- en staetkennis en starrewijsheit, het verdelgen der dwingelanden en gedroghten, en invoeren van wijze wetten en goude zeden, in voege dat hem een stoel, onder de halve goden, by de Latijnen Indigetes genoemt, wiert ingeruimt, en een kerkwoudt, priesterdom, altaer, offerhande en feest toegekeurt; gelijk, onder anderen, Virgilius dien naemhaftigen helt, met zijn pleghtigh offerfeest en jaergetijdige staetsie, by koning Evander, door zijnen Eneas helpt vieren, en met lofzangen verheerlijken. Herkules werden te Rome, in verscheide wijken, kerken en altaeren, met byzondere titelen gebout en toegewijt. Herkules eer en faem steigerde zoo hoogh, dat volken en steden om dien helt streden, elk met Herkules naem braveerde, de koningen hunne neven naer hem vernoemden, en alle braven [fol. A3r] dien naem, gelijk eenen titel en juweel, in het voorhooft voerden; zulx dat men, zoo Varro, de groote standertdraeger der afgodisten, zeght, in zijnen tijt, vierenveertigh van dien naem kon berekenen. Juno getuight van hem, in den dollen Herkules,

    Indomita virtus colitur, & toto Deus
    Narratur orbe.

    De heilige outvader Lactantius, handelende van den valschen godtsdienst, arbeit hierom dapper, om de verleide zielen van dezen afgodt (vader van zeventigh meest bastertkinderen, en zelf een overwonnen bastert, en zoo diep in de harten der Heidenen gewortelt) af te trekken, en ter kennisse van den eenigen waerachtigen Godt te brengen. Hy ontdekt de schendige lasterstukken, en het onvermogen in rechtschape deughden van dien verwijfden, die, eene wijl onder dwang van Omfale in joffersgewaet, de spil en naelt hanteerde: want gelijk de zelve outvader zeght, niet gedroghten, leeuwen, draeken, roofvoogels, en Amazonen temmen, maer zich zelven van onmatige wellusten speenen, wraekgierige gramschap en begeerlijkheden intoomen, is een grooter overwinninge, waerop ik dit vaers paste,

    ’t Eilant van geen zeven voeten
        Overweldigen is meer
    Dan al ’t aerdtrijk om te wroeten
        Met den degen en de speer.

    Dit dan aldus, met een snedigh onderscheit en gezont oordeel, ingezien, zoo kan het kunstigh vertoo- [fol. A3v] nen van Herkules val en gedroomde vergodinge ons geen misbruik van andersins leerachtige fabelen inplanten, nochte leeraeren aen eenige Heidensche godtheit vergaepen. Wy brengen Sofokles tooneelwerk, nu omtrent twee-entwintigh eeuwen, by alle doorluchtige mannen en geletterde vernuften in eere, te voorschijn, gelijk een kostelijk overschot, en volkomen voorbeelt van den ouden tijt, na de droeve nederlaegh van zoo veele goddelijke werkstukken, den nakomelingen noch gelukkigh ter hant gekomen. De heer Hinlopen Vermaes, een begunstiger van uitneemende schilderkunst, en geleerde schriften, en inzonderheit van heldenpoëzye, in verscheide taelen bekent, gelieve ons d’eer te gunnen van zijne gedachten over dit werkstuk by gelegenheit eens te laeten weiden, en te zien hoe elke personaedje hier, naer heuren staet en eisch, zich zelve natuurlijk, zonder eenige opgeblazenheit, uitbeelt, gelijk Apelles, ten tijde van Alexander den grooten, zijne historien op het panneel tekende, en met levendige verwen, tot onsterflijken lof, ten toon stelde. Wie dit treurspel, in de weeghschaele van een bezadight oordeel, tegens den dollen ook Eteeschen Herkules van Seneka naeukeurigh opweeght, zal wel bevroeden hoe de Latijnsche speelen van geleertheit gepropt zijn, maer boven hunne kracht gespannen staende, met luit roepen en stampen, de Grieken poogen te verdooven, die ondertusschen hunne natuurlijke stem bewaeren, en, gelijk afgerechte musikanten, met kennisse begaeft, op de vereischte maet, [fol. A4r] de stem, naer den zin der woorden, weeten te verheffen, en te laeten daelen, en hierom, op den zangbergh, den prijs by d’ allerwijste keurmeesters behouden. Uwe E. dit overweegende, zal hier van kunnen oordeelen.
Ondertusschen wensche ik altijt te blijven,

            Uwe E. E. ootmoedige dienaer

                        J. V. VONDEL

INHOUDT

Van het Trachinische treurspel, te voorschijn gebraght uit
Apollodoors boekgalerye.

HErkules, naer Kalydonie getogen, verlooft zich aen Deianier, koning Eneus dochter, en om dit huwelijk te voltrekken, most tegens Acheloüs, by eenen stier geleeken, worstelen, en wrong hem den slinken horen af. Maer Acheloüs nam den horen, en schonk dien aen Amalthea, koning Hemons dochter, die den horen bewaerde. Dees hadde, zoo Ferecydes getuight, zulk eene kracht, dat hy den bezitter, overvloedigh en zonder moeite, spijs en drank, naer zijnen wensch, bestelde. Toen Herkules den Kalydonschen Thesfroten beoorloghde, en de stadt Efyre won, daer koning Fylas heerschte, quam hy in beddegenootschap met ’s konings dochter Astyoche, waeraen hy Tlepolemus won. By Eneus banketteerende, holp hy Eunomus, Architelis zoon, Eneus bloetverwant, om hals, die hem, zijnen dischgenoot, het hantwater gevende, met den vinger in de zijde stiet. Hoewel dit den vader zwaer viel, noch scholt hy de misdaet quijt. Herkules volgends de wetten, zich zelven met ballingschap straffende, reisde naer Trachin, by Ceus. Na het voltrekken van zijn huwelijk met Deianiere, quam hy aen den Euenusstroom, daer Nessus, het menschepaert, dit veer bewaerde, en Herkules zijnen dienst aenboodt, om Deianier over te voeren, maer poogende haer te verkrachten, kreetze om hulp, en hy wert van Herkules met eenen pijl in de lenden geschooten. Nessus, op zijn sterven leggende, beval haer zijn bloet, met venijn der poelslange besmet, ter wonde uitvloeiende, in een bus heimelijk te bewaeren, indienze zich van Herkules liefde en genegenheit tot haer woude verzekeren. Herkules, het geweste der Dryopen overtrekkende, en van dorst hygende, gemoete Theodamas, die zijne ossen wechdreef. Hier slaghte hy eenen os, en hielt ’er zijne maeltijt mede. In Trachin naer Ceus getoogen, wert hy van hem onthaelt, na het overwinnen der Dryopen. In het wederkeeren voerde hy oorlogh tegens Eginius, der Doren koning. De Lapithen beoorloghden Eginius om de lantscheidinge, onder het beleit van Koronus. Eginius, belegert zijnde, zocht ontzet by Herkules, op dat dees midden in het lant zoude vallen. Koronus met anderen, aldus geslagen, zoo geraekte het gantsche lantgeweste door Herkules bystant aen vrydom. Hy broght Allagoras, met zijne kinderen, in Apolloos kerke banketteerende, om hals, gelijk eenen wrevelmoedigen, met den Lapithen in bontgenootschap getreden. Cycnus, de zoon van Areus en Pelopia, hem in lijfgevecht uitdaegende, broght hy ook om het leven. t’ Orchomene gekomen, verslaet hy koning Amyntor in het velt, die hem den wegh zocht af te snijden. [fol. A4v] Het heir in Trachin voerende, dwong hy Echalie, ter wraeke van koning Eurytus. In krijghsverbont getreden met Arkaderen, Melissen, Trachineren, en Epikmenische Lokren, won hy hunne stadt, na het ombrengen van Eurytus. Hy begroef de dooden, die hem bestreden, naemelijk Hippasus, Ceus zoon, Argivus, en Melane, Lycimnius kinders, en voerde Iöle, na het verdelgen der stede, gevangen. Toen Herkules te Ceneus, aen de kaep van Eubea, quam, boude hy Jupijn te Ceneus eene kerk, en gezint offerhanden te slaghten, zont Lichas naer Trachin, om hem een heerlijk offergewaet te brengen. Dees verkuntschapte Deianire hoe Herkules zich by Iöle droegh. Zy, beducht of haer man zijn hart op Iöle zetten moght, en bereght dat Nessus bloet, van de vergiftige poelslang besmet, een minnedrank was, bestreek’er het offergewaet mede, dat Herkules gebruiken zoude: maer het autaerkleet, door het venijn der poelslange heet geworden, kankerde in zijn vel. Hy klonk Lichas, by de beenen opgegrepen, gelijk eenen Beotischen schicht om hoogh op eene rots. Maer het gewaet, aen het lichaem klevende, wert met vleesch met al afgescheurt. Herkules, aldus met doodelijk venijn besmet, wort met een boot naer Trachin gevoert. Deianier, hier van verkunschapt, verdeed zich zelve. Herkules, Hyllus, den outsten zoone, belastende Iöle te trouwen, wort op den bergh Eta gedraegen, en beveelt den lijkhoutstapel, waerop hy lagh, in brant te steeken. Toen niemant dit vier wou stooken, quam Pean of Apollo, zijne afgedwaelde kudden zoekende, den lijkhoutstapel aensteeken, en genoot Herkules pijlen tot eene vergeldinge. Men zeght dat eene wolk, recht hier boven in brant geraekt, hem met eenen donderslagh ten hemel voerde. Daer geraekte Herkules aen onsterflijkheit, en, met Juno verzoent, troude de dochter Hebe, en won by haer Alexiare en Anicete.

DE TOONEELISTEN.

DEIANIER. Herkules gemaelin.
LEERVROU.
HYLLUS. Herkules outste zoon.
REY VAN TRACHINISCHE VROUWEN.
BODE.
LICHAS. Herkules schiltknaep.
VOESTER.
RAETSMAN.
HERKULES. De zoon van Jupiter, en Alkmene.

Continue
[p. 1]

SOFOKLES

HERKULES

in TRACHIN.

Deianira.

    EEn spreekwoort is van outs elk in den mont gegeven,
    Dat niemant ’s menschen lot, voor ’t ende van zijn leven,
    Kan kennen, of het goet of quaet uitvallen zal:
    Maer ik gevoel voor ’t endt wat leedt, wat ongeval
    (5) My drukt, die binnen ’t hof van Eneus, mijnen vader,
    In Pleuron woonende, meer druk dan al te gader
    De vrouwen lijden moet, ter oirzaek van mijne echt:
    Want Acheloüs, Godt des grooten lantstrooms, leght
    In dry gedaenten toe om zich met my te paeren,
    (10) Dan stier, dan draek, dan mensch. uit knevelen en haeren
    Van ’t stiershooft vloeien bron en beeken naer beneên.
    Ik ongelukkige, gevrijt, en aengebeên
    Van zulk een’ vryer, wenschte eer ’s levens licht te derven,
    Dan dat dees bruidegom mijn’ maeghdom zou verwerven.
    (15) Ten lange leste komt, ter goeder uure en tijt,
    Alkmeens en Jovis zoon, die dit gedroght bestrijt,
    En my hier van verlost: doch hoeze t’ zaemen streden
    Isme onbewust: die ’t zagh zou dit met gront van reden
    Verhaelen konnen: want ik vreesde, dootsch van rou,
    (20) Dat mijne schoonheit my tot onheil strekken zou:
    Doch Godt Jupijn, die al de strijden kan regeeren,
    Wist deze zwaericheit tot mijn geluk te keeren;
    Indien men dit geluk magh noemen: want wat baet
    Dat Herkules my trout, naerdien ik vroegh en laet
    (25) Geduurigh schrik op schrik, van ’s avonts tot den morgen,
    Om hem moet uitstaen, noit ontlast van angst en zorgen.
[p. 2]
    De nachten brenge ik met bekommeringen door,
    Die gaen en koomen op haer beurte, na als voor.
    Wy teelden kinders, doch de vader zietze zelden:
    (30) Gelijk een akkerman, die vergelege velden
    Bezit, en slechts bezoekt, wanneer men zaeit en oogst.
    Dus leve ik met een’ man, die zelden my vertroost,
    En t’huis, en dan van huis, geduurigh, als een slave,
    Een’ andren staet ten dienst; en keerende, als een brave
    (35) Verwinner, uit den strijt, met eere doorgestaen,
    Dat jaeghtme doorgaens meest een’ angst en dootschrik aen:
    Want sedert Ifitus ter neder wert gesmeeten
    Hebbe ik in Trachin hier in ballingschap gezeten,
    By eenen vreemden waert. waerheen hy sedert ging
    (40) Weet niemant: en ik schroome in dees bekommering,
    Beducht wat tegenspoet den helt is wedervaeren;
    Want ’k hoorde uit niemants mont bescheit, noch zekre maren,
    Niet in een korte, maer in vijftien maenden tijt.
    Geduurigh levende bekommert en in strijt,
    (45) Schijnt my een donkre wolk recht boven ’t hooft te hangen,
    En ’k vreeze tijding van een droef geval t’ontfangen.
    Hy schonkme in ’t scheiden noch dit hantboek met zijn hant.
    Ik bid de goôn het strekk’ my geen onzaligh pant.
Leer. O Deianier, mevrou, ik zie u om het scheien
    (50) Van Herkles, uwen man, te bitter traenen schreien:
    Doch kuntge toestaen dat een dienstmaeght, uw slavin,
    Haer hooghgebore vrou vermaene, vat mijn’ zin.
    Wat baet de vruchtbaerheit en ’t jaerlijx kinderteelen,
    Dewijlge niemant zent, om, volgens uw beveelen,
    (55) Zijn’ heer en vader op te zoeken, kloek en trou,
    Een last, die Hyllus, meer dan iemant, voegen zou;
    Indien hy zorgh draeght voor zijn vaders heil en leven:
    En nu komt dees van pas ten drempel innestreven:
    Hieromme raede ik u ten beste in dezen staet,
    (60) Gebruik hem om uw’ man te zoeken: volgh mijn’ raet.
[p. 3]
Dei. Mijn zoon, een dienstmaeght, uit onedele geboren,
    Spreekt dikwijls heerlijk, en dat waerdigh is te hooren;
    Gelijk dees dienstmaeght nu, niet ydel met haer’ mont,
    Maer edelmoedigh, spreekt, en billijk, en gegront.
Hyl. (65) Wat zeghtze, moeder? zegh, indien ik dit magh weeten.
Dei. Zy zeght, ’t is schande, dat gy, ledigh hier gezeten,
    Niet gaet verneemen waer heer vader zich onthoudt.
Hyl. Ik weet het wel, indien ’t vrou moeder my vertrout.
Dei. Wel zoon, waer steekt hy, in wat oort, in wat landouwe?
Hyl. (70) Hy stont, voorleden jaer, een Lydiaensche vrouwe
    Een lange wijl ten dienst.     Dei. een bô zal nu gewis
    Ons melden wat hy hoort dat hem bejegent is.
Hyl. Maer hoorde ik recht, hy heeft zich elders heen begeven.
Dei. Waer zeggenze is hy nu, of doot, of noch in ’t leven?
Hyl. (75) De stadt van Eurytus zeght hy den oorlogh aen,
    In ’t vette Eubeesche lant, of zal het korts bestaen.
Dei. Maer weetge wel, mijn zoon, wat hy voorheen vertelde
    Van dees landouwe, en uit gewisse antwoorden spelde?
Hyl. Wat ’s dit, vrou moeder? ik begrijp dees rede niet.
Dei. (80) Dat hy daer sterven zal, of, al dit rijxgebiet
    Bemaghtigende, heel gelukkigh zijne jaeren
    Volendigen. dewijl uw vader in gevaeren
    En ’s levens weeghschael hangt, zoudt gy niet heenegaen
    Om uwen vader, als een noothulp, by te staen,
    (85) Nu ons behoudenis en heil hangt aen zijn leven?
    Want sterft hy op dien toght, wy zullen t’ zamen sneven,
    Of boven staen, zoo hy behouden blijve in ’t endt.
Hyl. Ik ga, vrou moeder, en voorwaer wasme eer bekent
    Deze antwoort van de goôn, ’k waer lang naer hem getogen.
    (90) Nu wil ’t gewoone lot van vader niet gedoogen
    Dat wy te veel bezorght, en al te schrikkigh zijn.
    Dit weetende eischt de reên, dat ikme nu verpijn
    Om naer te spooren hoe ’t hiermede zy gelegen.
Dei. Ga heene, zoon: want nu gy kennis hebt gekregen
    (95) Is ’t oirbaer datge u quijt, al scheelt het aen den tijt.


[p. 4]

REY van TRACHINISCHE VROUWEN.

I. KEER.
        IK roep de zon aen, voor wiens klaerheit
            De starrelichte nacht
        Vertrokken moet met zijne naerheit,
            En wort in slaep gebraght.
        (100) Ik roep de zon aen, datze ontvouwe
            Waer zich Alkmenes zoon
        Versteekt, in zeeklippe, of landouwe.
        O zon, die ’t al ten toon
            Kunt stellen, en ons openbaeren,
        (105) Zegh op: waer is hy heengevaeren?

I. TEGENKEER.

        Wy hooren Deianier verlangen
            Naer heuren trouwen man,
        Als ’t galoos vogelkijn, bevangen
            Met rou, niet rusten kan.
        (110) Zy schreit bekommert, en, gedachtigh
            Aen ’t afzijn van dien heer,
        Zit galoos in haer kamer klaghtigh,
            En vreest. een vrou is teêr,
        Geduurigh angstigh, vol bezwaeren,
            (115) Voor onheil, en aenstaende maeren.

II. KEER.

        Gelijk in zee de holle baeren,
            Dan op dan ondergaen,
        Als Zuid en Noort in strijt vergaêren,
            En ongeduurigh staen:
        (120) Zoo wort ook Herkules gesmeeten,
            Gesolt door zwaericheên,
[p. 5]
        Gelijk de woeste zee van Kreten.
            Maer altijt hanthaeft een,
        Een godtheit, hem in doots gevaeren.
            (125) Dus overleeft de helt zijn jaeren.

II. TEGENKEER.

        Waerom ik u met reên beschuldigh,
            Luit dit onaengenaem,
        ’t Verquikt u, hoortge dit geduldigh.
            Bezwijk om roep noch faem.
        (130) d’Alheerschende Jupijn schenkt gaven
            Niet zonder arrebeit;
        De schade en blyschap voor de braven,
            Gemengt door ’t hoogh beleit.
        Zou wort het avontuur verheven
            (135) Als op een kloot, rondom gedreven.

TOEZANG.

        De starrelichte nacht vlieght heenen:
            Geluk en rijkdom houden stant
        Een oogenblik, en flux verdweenen.
            Dees erft, en lacht, die derft zijn pant.
        (140) O koningin, zijt niet neêrslaghtigh,
            Maer hoopt, en zijt dees les gedachtig:
        Want wie Jupijn ten raetsman koos
            Bleef noit in rampen hulpeloos.

Dei. Gy staet, gelijk het blijkt, nu hier aen mijne zijde,
    (145) En hoort mijn droefheit, maer wat hartewee ik lijde
    Verstaet noch voeltge niet: dewijl de jeught krioelt,
    En, weidende in haer velt, geen vier van liefde voelt,
    Noch regen nochte wint. zy slijt verheught heur jaeren;
    Ontlast van zwaericheên, tot datze koom’ te paeren,
    (150) En, deelende in de zorgh van ’t huwelijxgespan,
    Zich ’s nachts bekommert met de kindren en den man.
[p. 6]
    Dan vintze een voorbeelt aen haer eige zwaericheden,
    En voelt van hoe veel leedts ik daeghlijx wort bestreden.
    ’k Bezuurde veel verdriets, een wijl voorheen gedult:
    (155) Nu dreightme een grooter ramp, gelijkge hooren zult.
    Toen koning Herkles lest ten oorlogh weêr ging streven,
    Liet hy een hantboek t’huis, van binnen dicht beschreven
    Met eenigh erfberecht, het welk hy, onbezwaert
    Ten oorlogh trekkende, ons noit had geopenbaert:
    (160) Want zijn gewoonte was te trekken met zijn knechten,
    Niet om te sterven, maer iet dappers uit te rechten.
    Nu trok hy heene, als een die veegh was, van zijn vrou,
    En zey wat huwlijxgoet en erf ik deelen zou;
    Wat deel van vaders rijk de kinders zouden erven.
    (165) Hy zette een tijt, dat hem was toegeleght te sterven,
    Juist vijftien maenden na den optoght uit het lant:
    Of hiel na dezen tijt zijn leven langer stant,
    Dat hy in weelde dan zijn jaeren zou verbreeden.
    ’t Besluit der goden hadde Alcides dapperheden
    (170) Dit perk gestelt; gelijk het Dodoneesche wout,
    Door duiven spreekende, den sterfdagh hem ontvout.
    De zekerheit van dees voorspellinge en haere orden
    Is juist voorhanden, en moet nu voltrokken worden.
    Vriendinnen, dit ’s de reên dat ik niet slaepen kan,
    (175) Uit dootschrik voor ’t verlies van zulk een’ braven man.
Rey. Schep moedt, een man brengt stof van juichen en verblijding.
    De krans bekranst zijn hooft. hy brengt een blijde tijding.
Bo. O Deianier, mevrou, ik d’eerste bô van al,
    Ontsla uw hart van rouwe, en schrik voor ongeval.
    (180) Noch leeft Alkmenes zoon. hy won den strijt alreede,
    En brengt inlandschen goôn zijne eerstelingen mede.
Dei. Wat zeghtge, ô oude man? wat tijding brengtge my?
Bo. Dat uw grootdaedigh man hier daetlijck frisch en bly
    Zal wezen, met een maght van zegenrijke schaeren.
Dei. (185) Uit wien verstontge dit? uit burgren, of barbaeren?
[p. 7]
Bo. Ik hoorde het in ’t velt uit Lichas, den herout,
    En spoede herwaert aen, op dat gy ’t weeten zoudt,
    Om loon en teffens gunst by u, mevrou, te haelen.
Dei. Zoo Lichas welvaer’, hy moet komen zonder draelen.
Bo. (190) Dat valt bezwaerlijk, en mevrou begrijpt dit licht.
    Al ’t Melienzer volk belet hem zijnen plicht
    In ’t spoeden herwaert aen. elk loopt den bode om d’ooren,
    Om dees gewenschte maer van ’s lants triomf te hooren.
    Hy toeft onwilligh, opgehouden van de liên,
    (195) En nadert meer en meer. gy zult hem daetlijk zien.
Dei. Jupijn, bewooner van den Eta, noit geschoren,
    Gy laetme, al komtze spade, een blijde tijding hooren.
    Nu zingt, ô vrouwen, die in ’t hof of buiten staet.
    Dees maer verheught mijn hart, en geest, al komtze laet.

KEER.
Rey. (200) NU vrolijk binnen ’t hof gezongen,
            Om d’aenkomst van den bruidegom.
        Laet mannen mede hunne tongen
            Hieronder mengelen alom.
        Zingt Iõ Pean, en gedichten
        (205) Voor godt Apollo, fix op schichten.

TEGENKEER.
        Gy maeghden, zingt nu lofgezangen,
            d’Ortygische Diaen ten prijs,
        Verlichtster, tuk op hartevangen.
            Looft haeren nabuurrey. geen wijs
        (210) Noch fluit ontbreeke. ik schijn te zweven,
        Van godt Apolloos geest gedreven.

TOEZANG.
        O Evoë, gy roert mijn zinnen.
            Ik zwaey de groene wijngertspeer,
[p. 8]
        Met ’s wijngodts dronke zangerinnen.
            (215) ’k Zing Iö Pean, en braveer.
        Mevrou, gy dorst geen zege hoopen.
        Dit’s nu gelukkigh afgeloopen.

Dei. Beminde vrouwen, ’k zie nu wakker uit mijne oogen
    Dien sterken drom van ver hier komen aengetogen,
    (220) En wensch den brenger van dees onverwachte maer
    Geluk, verkunschapt hy geluk, en geen gevaer.
Lich. Mevrou, het gaet voor wint. wy bootschappen u zegen,
    En vreught en voorspoet, recht gelijk het is gelegen.
Dei. O jongeling, ontdek ons daetlijk eerst vooral
    (225) Of Herkles levendigh zijn vrou t’huis komen zal.
Lich. Ik liet hem levendigh, gezont en vry van rouwe.
Dei. In ’t vaderlant, of in barbarische landouwe?
Lich. Hy bout outaeren, by d’Eubeesche kaep aen zee,
    Ten dienst van Jupiter te Ceneus, slaght’er vee,
    (230) En offerhande, en wydt hem wijn en korenschoven.
Dei. Uit kracht van kerkbelofte, of raet der goôn van boven?
Lich. Beloftes halve, als een verwinner van het lant
    Der vrouwen, die gy ziet, gevangen met zijn hant.
Dei. By Jupiter, van waer? wie zijn deze onbekenden?
    (235) Indienwe recht zien, zy beschreien haere elenden.
Lich. Hy streekze tot zijn’ buit, ten offer voor de goôn,
    Verdelgende Eurytus gebiet, en stadt, en troon.
Dei. Most hy, om deze stadt te winnen en verpletten,
    Zijn wederreis naer huis zoo lang ter zijde zetten?
    Lich. (240) Geensins. den meesten tijt, al viel de tijt u lang,
    Heeft hy in Lydie gesleeten door bedwang,
    Niet vry, maer als verkocht, lijfeigen daer ter stede.
    Mevrou, versteur u niet om zulk een harde rede.
    Jupijn alleen is zelf hier eenige oirzaek af.
    (245) Hy was aen Omfale verkocht, tot zijne straf,
    En sleet’er ’t gansche jaer, gelijkwe van hem hoorden.
    Dus veel versmaetheên uw’ gemael zoo vreeslijk stoorden,
[p. 9]
    Dat hy met eede zwoer den stichter van dit quaet
    Met kinderen en vrouwe, uit ingekropten haet,
    (250) In slavernye wech te voeren uit den lande.
    Dees eedt was niet vergeefs: want hy, door offerhande
    Geloutert, worf een heir, en vloogh, bezweet van stof,
    Naer Eurytus gebiet en stadt; naerdien dit hof
    Een eenige oirzaek was van zulk een bitter lijden:
    (255) Want Herkles in zijn hof ontfangen, na lang strijden,
    Gelijk men naer gewoonte onthaelt een’ ouden gast,
    Wert met veel schimp en smaet geterght, en aengetast
    Heel fors op deze wijs: hy zou ’t geweer genieten,
    Dat onontvlughtbaer was, en evenwel met schieten
    (260) Verwonnen worden, in ’t hanteeren van den boogh,
    Door zijne kinders, en, gelijck een slaef, in ’t oogh
    Van alleman, geplaeght, veel leet en smaet verdraegen.
    In ’t endt dorst Eurytus hem van de maeltijt jaegen,
    En dronken, elk ten schimp, wechstooten uit de poort.
    (265) Om dien geleden hoon verbittert en gestoort,
    (Toen Ifitus de zoon, in der Tiryntren hoeken,
    Zijn paerden, afgedwaelt van anderen, quam zoeken)
    Grijpt hy dien vyant aen, verbystert van verstant,
    En ploft hem van den trans des torens in het zant.
    (270) Jupijn, de koning van de goôn, hierom ontsteeken,
    Verstiet, verkocht hem, die door list en looze streeken
    Noit mensch dan Ifitus alleen hadde omgebroght:
    Want zoo hy, voor de vuist, zijn wraek hadde uitgewrocht,
    Jupijn zou billijk een gerechte wraek verschoonen:
    (275) Want godtheên nimmer spijt beminnen. maer de zoonen
    Van Eurytus, te trots, en bits en los van mont,
    Gevoelen hunne straf, gedoemt in Plutoos gront.
    De burgery komt hier in slaverny gedreven,
    En deze, die gy ziet, vervielen, uit een leven
    (280) Vol voorspoet, in elende, en koomen hier door last
    Van uwen heere en man. ’k heb nu, gelijk het past,
[p. 10]
    Mijn’ plicht voltrokken. gy zult Herkles komst verwachten,
    Zoo dra de zuivring en het dankbaer offerslaghten
    Gewijt is aen Jupijn, den godt van dat gebiet,
    (285) Voor ’t winnen van de stadt: want wat gy hoort of niet,
    Zijn wederkomst is ’t liefst’ dat uw gemoedt kan streelen.
Rey. O koningin, uw hart verquikt in alle deelen,
    Door deze tyding, en de vrouwen, die gy ziet.
Dei. ’t Is billijk datme dit tot blyschap na verdriet
    (290) Gedy, dewijl mijn man zijn wraeklust nu volkomen
    Met recht heeft uitgevoert: maer echter staet te schroomen,
    Indien men ’t overweegh, dat dien manhaften heer
    Een onheil wedervaer’: want mijn gemoedt, heel teêr,
    Wert van medoogenheit bestreden, ô vriendinnen,
    (295) Toen ik dees vreemden zagh, eerst vry, gelijk slavinnen,
    Van huis en ouderen en ’t lieve vaderlant
    Verstooten, sukkelen in dien bedroefden stant.
    Jupijn, behoeder van elende en droeve dingen,
    ’k Wensch datge nimmer met mijn zaet dus om mooght springen;
    (300) Ten minste, lust het u, geensins terwijl ik leef:
    Want deze ziende, is ’t vreemt dat hier mijn hart om beef?
    Rampzaligh kint, wie zijtge, een maeght, of een getroude,
    Of moeder? want wat uw natuur belangt, ik houde
    U een onnoosle, die uw onheil niet verstaet,
    (305) Maer edel zijt van aert. ô Lichas, uit wat zaet
    Is deze uitheemsche maeght? wie was het, die haer teelde?
    Wie was de moeder? wie de vader, eerst in weelde?
    Ay zeghme dit: want ’k heb medoogen eerst met haer,
    Die wel de wijste schijnt aen opzicht, en gebaer.
Lich. (310) Wat weet ik ’t? z’is misschien uit slechten niet gesproten.
Dei. Is zy van Eurytus niet een van ’s konings loten?
Lich. z’Isme onbekent. ’k Heb haer zoo scherp niet ondervraeght.
Dei. Heeft geene reisgenoot van haeren naem gewaeght?
Lich. In ’t minste niet: want ik verrecht mijn werk met zwijgen.
Dei. (315) Nu zeghme, elendige, spreek zelf, om licht te krijgen:
[p. 11]
    Want dit’s ook jammer dat men niet zijn herkomst kent.
Lich. Zy breidelt haere tong, en is doorgaens gewent
    Niet laegh te spreeken, noch op stam en staet te stoffen,
    Maer droef te klaegen, om d’elenden, die haer troffen,
    (320) En schreide, sedert zy het vaderlant verliet.
    Het avontuur, dat haer zou jammerlijk verstiet,
    Valt lastigh, en vereischt dat wy dien rou verschoonen.
Dei. Ontslaze dan. zy ga by haer die binnen woonen,
    Of waer ’t heur lust. ’k wil niet dat iemant ramp op ramp
    (325) En onheil, by mijn schult, op d’ andre elenden klamp.
    Zy leedt alreê genoegh. nu treênwe t’zaemen binnen.
    Bestel al watge wilt. ik zal, om tijt te winnen,
    ln ’t hof bestellen al wat noodigh wort geacht.
Bo. Ay blijf een poos alleen. laet deze gaen, en wacht
    (330) Tot dat ik melde ’t geen u nimmer quam ter ooren,
    En wie gy inhaelt, en wat noodigh zy te hooren.
Dei. Waerom verletge my?    Bo. hou stant een korte stont:
    Gy hebt niet vruchteloos gehoort uit mijnen mont,
    Al wat ik u verhaelde, en nu noch zal ontvouwen.
Dei. (335) Begeertge dat de mans het hooren, of de vrouwen,
    Of alle beide dit uit uwen mont verstaen?
Bo. Laet vrouwen buiten, en de mannen binnen gaen.
Dei. Zy gaen alreede heen. wy luisteren nu gaeren
    Naer ’t geen u raetzaem dunkt ons wijder t’ openbaeren.
Bo. (340) Dees knaep verhaelde u niet waerachtighs in der daed.
    Hy broght u flus niet goets, of brengt u enkel quaet.
Dei. Hoe spreektge zoo bedekt? gy dient het uit te leggen.
Bo. Ik hoorde dezen gast by veel getuigen zeggen,
    Dat Herkules, uw man, het sterke Echalia
    (345) En ’t hof van Eurytus verdelghde, om zulk een ga
    Te winnen; maer alleen de liefde van de goden
    Hem heenedreven, door bedwang van hun geboden,
    In dienst van Omfale; naerdien hy t’ onverwacht
    Den zoon van Eurytus door list hadde omgebraght,
[p. 12]
    (350) En van den torentrans geslingert naer beneden.
    Nu lochent hy ’t rond uit, verdraeiende de reden,
    Waerom hy Eurytus verdelghde, en rijk en stadt.
    Toen dees hem Iöle, zijn telgh, geweigert had,
    Bestreet hy ’s konings lant, benam den vader ’t leven,
    (355) En nu komt Herkles met dees dochter herwaert streven,
    En zentze u hier in ’t hof, geensins gelijk slavin,
    Maer overmidts hy blaekt en brant van haere min.
    Mevrou, my docht geraên vrypostigh u te melden
    Al ’t geen Trachiners op het merktvelt elk vertelden,
    (360) Een overtuiging des geveinsden door de faem.
    Dit ’s waer, al klinkt het in uw oore onaengenaem.
Dei. Wee my elendige! waer ben, wat doe ik langer?
    Van welk een huispest gaet dit hof nu heimlijk zwanger!
    Och ongelukkige! dees naemelooze spruit
    (365) Ziet Eurytus gedaente en aert ten oogen uit,
    Al zwoer de leitsman met een’ hoogen eedt vermeeten
    Geensins te konnen raên hoe deze wert geheeten,
    Noch min dat Iöle de naem was, dienze droegh.
Rei. Och of de plaegh met recht niet alle onvroomen sloegh,
    (370) Maer die, geveinst van aert, den vroomen laegen leggen!
Dei. Helaes, wat gaet ons aen? wat zal men doen, of zeggen?
    Hoe staenwe door dees maer verslaegen en ontstelt!
Rey. Ga heene, en ondervraegh. hy zal u, met gewelt
    Geperst, de waerheit van de zaeke naekt ontkleeden.
Dei. (375) Wy gaen dan heene: want gy spreekt niet buiten reden.
Rey. Wy toeven hier een wijl, ten dienst van uw gezagh.
Dei. Houdt stant: de knaep komt ongedaghvaert voor den dagh,
    En uit den huize treên.    Lich. mevrou, wat’s uw begeeren
    Dat ik verkunschappe aen uw’ man in ’t wederkeeren?
Dei. (380) Gy zult niet licht van hier uit Trachin heenegaen,
    Ten zywe ons onderling gesprek van vooraf aen
    Hervatten op een nieu.    Lich. begeertge iet meer te hooren,
    Hier ben ik. vraeg, mevrou.    Dei. zultge ook de waerheit smoren.
[p. 13]
Lich. Geensins, dat weet Jupijn, is ’t my slechts wel bewust.
Dei. (385) Wat voor een vroumensch brengt gy mede op deze kust.
Lich. Een rechte Eubeesche vrou, doch ’k weet niet wie heur baerde.
Dei. Zie herwaert. weetge niet, noch kentge niet de waerde
    Van my, die met u spreek?    Lich. Wat’s oirzaek van dees vraegh?
Dei. Zegh op, zoo gy verstaet wat antwoort my behaegh.
Lich. (390) Ik spreek met Eneus bloet, een koninginne, een groote,
    Zoo mijn gezicht niet dwaelt, met Herkles bedgenoote,
    Mevrouwe Deianier.    Dei. dit woude ik weeten, of
    Gy my ook kent voor vrouwe, en koningin van ’t hof.
Lich. Met reden.    Dei. zegh wat straf verdientge, zijtge waerdigh,
    (395) Bevint men datge haer bejegent dus boosaerdigh
    En valsch?    Lich. hoe dus, mevrou? wat boosheit? hoe dus wars?
    Hoe uitertge u zoo vreemt, in ’t vraegen al te dwers?
Dei. Niet ik maer gy valt dwers.    Lich. mevrou, ik ga dan heene,
        En ben te dwaes, zoo ’k u mijne ooren langer leene.
Dei. (400) Gy zult niet heenegaen, ten zy men eerst beleeft
        Op mijne vraegh een klaere en billijke antwoort geeft.
Lich. Wel vraegh wat u belieft, dewijl u lust te spreeken.
Dei. Gy brengt hier een slavin. wie is zy? uit wat streeken?
Lich. Ik zegh, wat vraeghtge my?    Dei. bekentge zelf niet vry
    (405) Dat Iöle deze onbekende, in slaverny
    Gevoert, de dochter is van Eurytus? laet hooren.
Lich. Maer by wat lieden, wat getuigh heeft met zijne ooren
    Dees rede uit mijnen mont gehoort en opgevat?
Dei. By veele burgers, op het ruime merktvelt, dat
    (410) Een groote troep het hoorde.    Lich. en schoon zy durven zeggen
    Dat dit gehoort wiert: ’t is, indien men ’t uit wil leggen,
    Wat anders hooren slechts in schijn: wat anders is’t
    Een zaek te bootschappen. dit misverstant baert twist.
Dei. Wat’s zeggen slechts in schijn? bezwoertge niet met eede
    (415) Gy broght voor Herkules dees bedgenoote mede?
Lich. Een bedgenoote voor uw’ Herkles? by Jupijn,
    Mevrou, wat gast geeft hier mijn rede zulk een’ schijn?
[p. 14]
Dei. Hier staet hy, die u hoorde ontvouwen by de schaeren,
    Dat hy, ter liefde van dees dochter, jongk van jaeren,
    (420) De gansche stadt verdelghde, en geensins om de trou
    En groote liefde tot de Lydiaensche vrou,
    Dit ’s kenbaer, heeft verwoest.    Lich. laet dezen man vertrekken:
    Want ’t is geen wijsheit by een krankhooft iet t’ ontdekken.
Dei. By godt Jupijn, wiens vier en blixem op ’t geberght
    (425) Van Eta weêrlicht, ’k wil, dewijl ’t u wort geverght,
    Dat gy dit niet verzwijght. gy zult het niet verklaeren
    Aen een gestoorde vrouw, of een, die onervaeren
    Zich luttel op ’t beloop van ’t weereltsdom verstaet,
    Of niet begrijpt hoe ver de vrouweliefde gaet:
    (430) Want hy waer onwijs, die, als met een’ opgeheven
    En sterken arm in ’t perk, de min zou wederstreven:
    Dewijlze, naer heur’ lust de goôn beheerscht, ook my.
    Waerom zou Herkules een andre vrou, wie ’t zy,
    Beminnen meer dan my? weshalve waer ’t onzinnigh
    (435) En dwaes, zoo ’k mijnen man, verslingert, en aenminnigh,
    Beschuldighde, of dees vrou, die geensins my verdriet
    Of leet berokkende. neen zeker, ’t is zoo niet.
    Indien zijn valsch berecht u steef en sterkte in logen,
    Zoo hebtge uit ’s meesters borst geen goede leer gezogen,
    (440) En leeraert, onder schijn van goet en deught, het quaet.
    Zoo blijkt uwe ondeught. spreek dan waerheit in der daet:
    Want wat luit schendiger dan dat een vrygeboren
    Op logens wort betrapt? dus beelt u, wiltge hooren,
    Niet in dat logentael voor my verborgen blijf:
    (445) Want die het zelfs uit u verstonden, zullen ’t stijf
    En sterk bevestigen voor my. wat wiltge schroomen,
    Dewijl ’t meer quetsen zal, begint het uit te komen?
    En hooren wy ’t, dat strekt tot niemants harteleet.
    Heeft Herkules zich niet aen veelen uit besteet,
    (450) En iemant hierom leedt van my geleên voor dezen,
    Of wederwaerdigheit, of hoeft’er voor te vreezen?
[p. 15]
    Hoewel hy hierom, krank van minne, quijnen gaet:
    Ik zelf heb deernis haer t’ aenschouwen in dien staet,
    Naerdien de schoonheit stof tot haer bederf bestelde,
    (455) Toen hy het lant bedorf, de poorten nedervelde,
    Hoe zwaer het viel, en haer vervoerde in slaverny.
    Dit spreeke ik rustigh heene, op datge tegens my
    De waerheit spreekt, en dit by andren weet te kleeden.
Rey. Ay luister naer mevrou: zy spreekt met goede reden.
    (460) De tijt zal ’t loven, ik u gunstigh zijn hier voor.
Lich. Lofwaerdige mevrou, terwijl ik zie en hoor
    Dat gy een mensch zijt, en in menschelijken wandel
    Niet onbescheiden, wil ik u den ganschen handel
    Ontdekken: want het is alleens gelijk hy zeit.
    (465) Alcides, dus op haer verslingert en misleit,
    Bestreet Echalie, en bestont haer stadt te schennen,
    En om nu ront te gaen, verboot noit dit t’ ontkennen:
    Doch ik, bekommert by my zelven, waertste vrou,
    Dat mijn oprecht verhael u smart aenbrengen zou,
    (470) Vergreepme, indienge dit een misgreep wilt verklaeren.
    Dewijlwe u al de zaek nu rustigh openbaeren,
    Betoon dat gy dees vrou om uwen man alleen
    En u bemint, en breng uw woorden overeen
    Met d’ openbaere daet, aengaende uw medelijden
    (475) Met dees bedrukte vrou: want Herkles, die in ’t strijden
    Alle andren overwon, leght onder haer gewelt
    Door liefde t’haerwaert, die zijn kracht en sterkheit smelt.
Dei. ’k Versta genoegh dat my dit lijdzaem staet te lijden,
    En wil in dit geval niet tegens goden strijden,
    (480) Noch my verpijnigen. maer laet ons binnen gaen,
    Op datge mijnen heer verkuntschapt wat voortaen
    Ik u beveel, met een hem levert mijne gaven,
    Tot eene erkenning der schenkaedjen, van dien braven
    My toegestuurt door u: want ’t is in dezen staet
    (485) Niet billijk datge bloot en ledigh heene gaet,
    Naerdienge herwaert quaemt met zulk een zegestaetsi.
[p. 16]

                        KEER.

    Rey. DE godtheit van de min
        Is zulk een kracht gegeven
            Datze altijt overwinn’:
        (490) Want om voorby te streven
            Hoe geestigh zy voorheen
        Met goôn hebbe omgesprongen;
            Verzwijge ik nu om reên
        Hoe Jupiter gedwongen
            (495) Verschalkt wiert door haer’ vont,
        Ook Pluto, diep gedooken
            In ’s afgronts duistren gront:
        En hoeze dorst bestooken
            Neptuin, die d’aerde schokt
        (500) Met zijne vork van onder:
            Veele andren (loos verlokt,
        Bekoort van min, byzonder
            Om schoone Deianier,
        Eer zy met Herkles troude,
            (505) In ’t vechtperk trots en fier,
        Daer ieder het aenschoude,)
            Zich queeten, heet op lof,
            Bezweet en vuil van stof.

                TEGENKEER.

            Hier quam nu d’ Etolier
        (510) De stroomgodt mê, vol toren,
            Viervoetigh, als een stier,
        Gewapent met den horen,
            Dat’s Acheloüs, lust
        U zijnen naem te weeten.
            (515) Zijn tegenstrijder rust
        Zich toe, om dien vermeeten
[p. 17]
            t’ Ontmoeten in den strijt,
        Verlaet Thebaensche reien,
            Godt Bacchus toegewijt.
        (520) Hy weet de knods te zweien,
            Is boogh en speer gewoon
        Te handlen tegens grooten,
            Zoo braef, gelijk een zoon
        Uit Jupiter gesproten.
            (525) Zy worstlen beide fel,
        Om deze bruit te winnen.
            In ’t midden van dit spel
        Zat Venus, die het minnen
            De wet stelt. deze zet
            (530) Den kampren ook een wet.

                        TOEZANG.

            Men hoort de vuisten treffen,
        En ’t ramlen van den boogh
            Zich in de lucht verheffen.
        Het grimmigh stiershooft vloogh,
            (535) En stiet met zijnen horen.
        Dus worstlenze onder een,
            Schuimbekkende van toren.
        De slaegen kraeken been
            En bekkeneel. zy steenen
        (540) Op elken fellen slagh.
            De dochters oogen weenen.
        De schoone en teêre zagh
            Dien strijt aen, op den oever
        Gezeten, flaeu van rou,
            (545) Verwachtende, altijt droever,
        Met wienze huwen zou.
            Ik klaegh dit, als haer moeder,
        Die ’t aenzagh en verstont.
[p. 18]
            Elk vocht om ’t eerst verwoeder.
        (550) De maeght, van schrik gewont,
            Zit treurigh, en verbeit,
        Als ’t kalf, dat, vet geweit,
            Van zijne moeder scheit.

Dei. Vriendinnen, nu de gast in ’t hof gevange vrouwen
    (555) En maeghden, eer hy gaet, alleen zoekt t’onderhouwen,
    Koome ik u heimlijk hier voor’t hof, niet onbedocht,
    Ontvouwen wat mijn hant voor dezen heeft gewrocht,
    Op datge mijn verdriet beklaegen helpt met rouwe:
    Want ’k hebbe een maegt, geen maegt, maer een gehuwde vrouwe,
    (560) Zoo schat ik ’t, binnen ’s huis ontfangen, ’t welk my stoort;
    Gelijk een zeeman, die een pak neemt binnen boort,
    Een koopmanschap, die hem tot schade zal gedyen.
    Nu staet ons anders niet met groot gedult te lyen
    Dan datwe beide, van een deken toegedekt,
    (565) Een’ man omhelzen, die onze oogen luikt en wekt.
    Die Herkules, befaemt voor vroom en eenen braven,
    Vereert zijn gemaelin met zulke fraeie gaven,
    Tot een vergelding, dat, terwijl by reist en vaert,
    Zy zulk een langen tijt den drempel heeft bewaert:
    (570) Doch ’k wil me, al hinkt mijn man geduurigh aen dit evel,
    Niet stooren, neen geensins, noch wenschen dat hy snevel.
    Maer zeghme toch, wat vrou zou draegen zulk een kruis,
    Dat deze vreemde vrou bewoone een zelve huis,
    Een zelve ledekant gebruike zonder hinderen?
    (575) Want ’k zie haer schoonheit eerst opluiken, mijne minderen.
    Hy kust de roozen van haer levens morgenstont,
    En walght van my een’ kus te geven mont aen mont.
    Dus spijtme een gemaelin van Herkules te heeten,
    Terwijl hy van de min der jeughdige is bezeten:
    (580) Doch als ik zeide, het betaemt niet dat een’ vrou,
    Die wijs en rustigh is, zich hierom stooren zou.
[p. 19]
    Maer hoort vriendinnen (neemt mijn rede nu ter harte,)
    Wat raet my overschiet, tot heeling van dees smerte.
    ’k Heb noch een out geschenk van ’t grijze menschepaert
    (585) Dus lang zorghvuldigh in een kopre bus bewaert.
    ’k Ontfing het, noch heel jong, van Nessus, ruigh van haeren,
    Den veerman, dootelijk gewont, in ’t overvaeren
    Van den diepgrondigen Euenus, daer hy, zeil
    Noch riem gebruikende, zijn veergelt won, doch geil
    (590) My (Herkles gemaelin, gesterkt met huisgenooten,
    In ’t volgen van mijn’ man) met onbeschofte pooten
    Betasten woude, recht in ’t midden van den vliet
    Gedraegen op zijn’ hals. ik schreeude. Herkles schiet
    Hem daetlijk in de borst ter longe in, dat het ruischte.
    (595) Het ondier stervende, als een geile en onbesuiste,
    Sprak minzaem: ô mijn kint, gy telgh uit Eneus stam,
    Zult, om dat ik u lest uit liefde in d’armen nam
    En overvoerde, dit geschenk ten loon ontfangen,
    Indienge luistren wilt. wort Herkules bevangen
    (600) Met iemants min, gebruik mijn dik geronnen bloet,
    Dat uit dees wonde vloeit, daer Herkles pijl verwoet
    En giftigh, eer in ’t lek van Lerne diep gedompelt,
    Mijn zy me trof: hy zal, van minzucht overrompelt,
    Geen ander vrouwenbeelt beminnen boven u.
    (605) Ik, overdenkende dat jongste woort, heb nu
    Dien rok besmeert met bloet, dus lang in huis gescholen,
    Gelijk die veege riet, en zoude ongaerne doolen,
    In quaet te leeren, min iet reukeloos bestaen,
    Naerdien ik boosheit haet. men pooge Herkles aen
    (610) Te lokken door gevley, de maeght met minnedranken:
    Doch dunkt dees middel u niet raetzaem om de kranken
    Te heelen; ’k zal het liefst nalaeten uit ontzagh.
Rey. Indien men op zijn werk betrouwen stellen magh,
    Zoo dunkt ons zijtge hier niet qualijk in beraeden.
Dei. (615) Wy houden ’t zoo, hoewelwe in ’t werk voorheen noit traden.
[p. 20]
Rey. Gy moet uw werk verstaen, en geensins onbedocht
    Aenneemen voor bekent het geen gy noit bezocht.
Dei. Men zal ’t haest weten. ’k zie hem hier ten huize uit komen,
    En spoeden: wacht u dat dit geensins wort vernomen;
    (620) Want wie in ’t heimlijk een bestrafbaer werk bestaet,
    Vervalt niet licht in scha, schandael, en schande en smaet.
Lich. O Eneus dochter, zegh my nu, wat’s u begeeren?
    Ik toefde lang in ’t hof, en moet nu wederkeeren.
Dei. Het is alreê beschikt, terwijlge alleen in ’t hof
    (625) De vrouwen onderhielt. schenk Herkles, groot van lof,
    Dit rijk gewrocht gewaet, het hantwerk van mijn handen.
    Vermaen hem dat hy toch geen’ mensch met deze panden
    Bekleede, noch de zon, noch haert noch outervier
    Dien rok beschijne, eer ’t mes den witten offerstier
    (630) De keel afsteeke, en hy zich staetigh voor de goden
    Vertoone, volgens mijn belofte, en hun geboden,
    Die luiden dat ik hem in ’t nieuwe altaergewaet
    Moet eeren, daer hy, een nieu priester, ’t offer slaet,
    In ’t aenzien van de goôn: en op dat hy zich regel
    (635) Naer mijn bevel, zoo sterk het met dit pant, daer ’t zegel,
    Van hem hierop gedrukt, ook daetlijk wort gekent.
    Ga lever hem dees doos: en nu men u verzent,
    Bestel niets noodeloos, het welk wy konnen derven,
    En quijt u zoo, dat wy zijn dubble gunst verwerven.
Lich. (640) Voltrek ik mijnen plicht, als een die heene reist,
    ’k Zal niet verzuimen ’t geen uw dienst naer reden eischt,
    Dees doos hem offeren, en, naer mevrous behaegen,
    Getrou aen uwen heer dees boodtschap overdraegen.
Dei. Ga heen, die weet hoe gy het hier geschapen vont.
Lich. (645) Ik weet het wel, en zal hem melden hoe ’t hier stont.
Dei. Gy weet het: zegh hoe ik dees vreemde wellekoomde.
Lich. Zoo minzaem, dat ik naeu mijn vreught en blyschap toomde.
Dei. Wat zultge boven dit noch zeggen? want ik vrees
    Dat gy mijn liefde ontdekt, onkundigh of hy dees
    (650) Of my in ’t harte plant.

[p. 21]
                        I. KEER.
Rey. O baden, warme zeerotsstoven,
            En die om Etna zette uw’ stoel,
            Of midden in Melidaes poel,
        Of op Dianaes strant geschoven,
            (655) Daer Grieken om het merktvelt zwarmt,
            En ’t berghbadt ’s menschen leên verwarmt:
   
                I. TEGENKEER.
   
        Nu speelt de fluit u blijde wijzen,
            Op stemmen van de zanggodin.
            Men haelt Alkmenes afkomst in
        (660) En Jovis zoon, wel waert te prijzen.
            Hy brengt in ’t endt van over zee
            Den roof van alle deughden me.
   
                        II. KEER.
   
        Men wachte op hem wel vijftigh weeken,
            Terwijl hy dwaelt van kust tot kust.
            (665) Zijn gemaelin zat, onbewust
        Van hem, zoo lang van rou bezweeken.
            Dees krijghshelt heeft, dus lang verbeit,
            Dien zwaeren krijghstocht afgeleit.
   
                    II. TEGENKEER.
   
        Hy keere. laet het schip niet rusten
            (670) Voor dat het van het eilant schey,
            En spoedigh lande aen deze key,
        Van daer hy offert op de kusten,
            Bekleet met dit altaergewaet,
            Hem toegestuurt door Nessus raet.

Dei. (675) O vrouwen, ’k vreeze dat ik blint, my zelf ten laste,
    Een reukloos stuk bestont, en erger dan het paste.
[p. 22]
Rey. Hoe nu, mevrou, wat ’s dit?    Dei. ik weet het niet. my quelt
    Dat weldoens halve iet quaets in ’t werk moght zijn gestelt,
    Uit hoope van wat goets.    Rey. hoe? spreektge van de giften,
    (680) Aen Herkules gestuurt?    Dei. dat is het. mijne driften
    Bestonden niemant oit te raeden werk te spoên
    In eene onzekre zaak.    Rey. indien ik ’t magh bevroên
    En weeten, zeghme dan, wat port u dus te schroomen?
Dei. Och vrouwen, hoortme toch hoe dit is toegekomen,
    (685) Een wonderbaere zaek, en noit voorheen gedacht.
    De wol, geschoren van een witte schaepevacht,
    Daer ik mijn’ schoonen rok me streek, is gansch verdweenen,
    Van niemants hant geroert, en droop op koude steenen.
    Maer om t’ ontvouwen hoe de zaek is toegegaen,
    (690) Zal ik ’t wijtloopender u geven te verstaen.
        Al wat het menschepaert, dat zijnen tijt zagh enden,
    Met eenen scherpen schicht geschoten in de lenden,
    My leerde, heb ik niet geslagen in den wint,
    Maer naeu en stip bewaert, als eene wet, geprint
    (695) In eene kopre plaet, gelijk het dier voorzeide,
    My raedende dat ik d’artsny voorzichtigh leide,
    Bedekt voor vier en zon, in een’ verborgen hoek,
    Tot dat men ’t smeeren zoude op stof, of eenigh doek.
    Dit’s al bestelt, gelijk de tijt het scheen te leeren.
    (700) ’k Bestont het, binnen ’s huis, al heimelijk te smeeren,
    Gebruikende hiertoe de wol, van eene vacht
    Getrokken, ’k heb dat kleet gevouwen, en gewacht
    Voor vier en zonneschijn, in eene doos gesloten,
    Hem tot een gaef bestelt: dit weetge, ô reigenooten.
    (705) Nu koomende in het hof, verneeme ik daer met rou
    Iet schrikkelijx, en dat geen mensch vermoeden zou.
    De wol, waermé ’t gewaet besmeert was en bestreeken,
    Gesmeeten op den vloer, wort van de zon ontsteeken,
    Vervloeit verteert op d’aerde, onzeker om wat reên.
    (710) Gelijk het zaegemeel, van eenigh hout gesneên,
[p. 23]
    Zoo lagh het ook op d’aerde, en kookte, en raekte aen ’t smoken,
    Recht als by herrefsttijt de most begint te kooken.
    Ik arme elendige weet naulijx, noch begrijp
    Wat my te denken sta, en schrik voor mijn onrijp
    (715) En zorgelijk bestaen. het dier, geraekt om ’t leven
    Om Deianier, zou dat uit gunste een gave geven?
    Dit schijnt geen waerheit: maer het woude, in stervens noot
    My listigh vleiende, zelf d’oirzaeck van zijn doot
    Uit wraekzucht moorden: en dit schiet, helaes te spade,
    (720) In mijn gedachten. ’k zal rampzaligh mijne gade,
    Ten zy de gissing miss’, verliezen: want ik weet
    Hoe Herkles al die hy met zijnen pijl bestreet,
    Ook Chiron, dootlijk trof, en elk die schoonheên vryde.
    Het zwarte bloet, dat uit ’s gewonden Nessus zijde
    (725) Quam springen, is besmet van gruwzaem moortvenijn.
    Hoe kan ’t hem anders dan ten hooghste dootlijk zijn?
    Aldus begrijp ik ’t, en besluit, van rou gedreven,
    Zoo hem iet quaets gebeur’, te scheiden uit dit leven,
    Op eenen oogenblik: want een doorluchte haet
    (730) Te leven in schandael, elk een’ ten schimp en smaet.
Rey. ’t Is billijk dat men schrik voor ysselijke stukken:
    Doch laet voor d’uitkomste u door wanhoop niet verrukken,
    Noch oordeel voor den tijt.    Dei. in quaden raetslagh gelt
    Noch valt geen troost of hoop, die ons gemoedt herstelt.
Rey. (735) Maer in bedroefden, die met opzet niet misdreven,
    Is minder knaeginge, en dit moetge u zelf vergeven.
Dei. Zoo spreeke niet die schult aen eene misdaet heeft,
    Maer binnen ’s huis geen stof tot zulk een onheil geeft.
Rey. Het voeght mevrou haer’ krop een luttel in te houwen,
    (740) Ten waer zy ’t haeren zoon wou melden en ontvouwen.
    Hier komt hy aen, die flus naer zijnen vader ging.
Hyl. Och moeder, ’k wenschte u van dry dingen slechts een ding,
    Of datge doot waert, of, geberght door een’ behoeder,
    Den naem moght draegen van een anders echte moeder,
[p. 24]
    (745) Of elders voorgeteelt van eenen andren aert.
Dei. O zoon, hoe ben ik zulk een vloek en laster waert?
Hyl. Gy hebt mijn’ vader en uw’ man van daegh verslagen.
Dei. Och zoon, van welk een stuk hoore ik u nu gewaegen?
Hyl. Dat u onmooghlijck is te keeren en verhoên:
    (750) Want niemant kan wat eens gedaen is weêr ontdoen.
Dei. Wat zeghtge, zoon? wie was de bode, die vertelde
    Dat ik een lasterstuk zoo snoot te werke stelde?
Hyl. ’k Zagh met mijne oogen zelf heer vaders lijden aen,
    En heb dees droeve smert uit zijnen mont verstaen.
Dei. (755) Waer hebtge hem gemoet, in wat gewest gevonden?
Hyl. ’k Zal u de gansche zaek, op dat gy ’t weet, verkonden.
    Toen hy verreizen zou, daer Eurytus palleis
    En wijtbefaemde stadt verdelght lagh, en op reis
    De zegetekens en den roofschat medesleepen,
    (760) Had helt Alcides, op d’ Eubeesche kaep, begreepen
    Jupijn te Ceneus toe te wijden een altaer,
    En heiligh kerkwout. ’k zagh hoe hy kerkpleghtigh, daer
    Ter stede, eerst dankbaer zijn slaghtofferhande inwijde.
    Hier quam ook Lichas, uw hofdienaer aen, heel blijde
    (765) Van huis, als een herout, met uwe fraeie gift,
    ’t Venijnigh kleet. uw man schoot daetlijk met een drift
    Het op uw woort aen ’t lijf, en slaghte zes paer stieren,
    Alle eerstelingen van den vrybuit, vette dieren,
    Noch tienwerf tien stuk vees, van allerhanden slagh,
    (770) Dat al de weerelt vreught in ’s offraers oogen zagh:
    Zoo scheen hy door ’t gewaet verquikt van geest en wezen,
    In ’t storten der gebeên. maer toen de vlammen rezen,
    Ontsteeken aen het vet der offerhande en ’t hout,
    Begon het zweet hem uit te breeken zilt en zout,
    (775) De rok te kleven aen de leden en de lenden,
    Zoo taey gelijk het lijm; te scheuren en te schenden
    De zenuw, vel, en been, te rukken van het lijf.
    Het bloedige venijn ging weiden, sterk en stijf,
[p. 25]
    Als adderenvergift. hy jammert ongeduldigh,
    (780) Roept uwen Lichas, aen dit lasterstuk onschuldigh,
    En vraeght hem door wiens list hy dit besmet gewaet
    Hem toebroght. dees, geensins bewust van eenigh quaet,
    Zeght daetlijk dat gy hem dit kleet geboot te geven.
    Toen Herkules dit hoorde, en dol wiert aengedreven,
    (785) Te jammerlijk verrukt van smert in ’t ingewant,
    Greep hy den knaep by ’t been, en klonk hem aen het strant,
    Op eene scherpe rots, het bekkeneel te pletter.
    Daer spatten brein en bloet, gemengt met hair en etter.
    Al ’t volk schreeut jammerlijk om ’s helts krankzinnigheit,
    (790) En Lichas droeve doot: maer niemant onderleit
    Hem eens t’ ontmoeten. hy zijght vlak ter aerde neder,
    En wentelt zich rondom: dan rijst hy schichtigh weder
    Al schreeuwende overluit, dat al d’ Eubeesche kust,
    Geboort met rotzen, galmt. toen nu de kracht geblust,
    (795) De moedt met een bezweek, wierp hy zich neêr ter aerde,
    Niet eens, maer reis op reis, en gilde, en huilde, en baerde,
    Verlasterende uw echt, te smertelijk bezuurt,
    En Eneus bruiloftslot, een pest, hem toegestuurt
    Tot ’s levens ondergang. in ’t ende, aldus aen ’t quijnen,
    (800) Draeit hy zijn bang gezicht eens om, en, mat van pijnen,
    Ziet my staen schreien, in het midden van de schaer,
    En roeptme flux, en zeght: ô zoon, al valt het zwaer,
    Genaek, en laetme in noot uw aenspraek toch niet derven
    En troost, al mostge ook met uw’ vader teffens sterven,
    (805) En brengme daetelijk uit ’s volx gezicht, daer spie
    Noch eenigh mensch, wie ’t zy, my langer hoore of zie.
    Ontfermtge u over my, zoo brengme van dees werve
    Hoe eer hoe liever wech, op dat ik hier niet sterve.
    Zoo dra hy dit beval, bestelde ik met mijn hant
    (810) Den veegen in een boot, en broght hem hier op ’t lant.
    Gy zult hem daetlijk doot of levende aen zien koomen.
    O moeder, zulk een stuk, uw raet, ter hant genomen,
[p. 26]
    Holp vader dus om hals, uw brave wederga,
    Dies bidde ik, voeght het my, dat u de donder sla,
    (815) De wraek u straffe, en dit gebedt zal my niet rouwen,
    Gy moort hem, wiens gelijk gy nimmer zult aenschouwen.
Rey. Wel hoe vertrektge dus stilzwijgende. gewis
    Wie op eene aenklaght zwijght, melt datze schuldigh is.
Hyl. Ay laetze heene gaen, en stuiven uit mijne oogen
    (820) Voor wint, en ver genoegh. wie zonder mededoogen
    Die stukken aenrecht, is geen moeders eere waert.
    Zy ga, en voele dat haer ’t zelfde wedervaert
    Het geenze vader braef gespeelt heeft en geklaert.

                    I. KEER.
   
    Rey. AY kinders, zie Godts lang gemelde
        (825) Voorspelling blijken, die hem spelde
            Dat Herkles, als hy gansch vernoeght
            Het lant zagh twalefmael geploeght,
        Zou rusten van zijn stiefmoêrs quelling.
        Deze uitkomst stemt met d’ oude spelling.
            (830) Hoe zou een helt, die d’ oogen luikt,
            En ’s levens licht niet meer gebruikt,
        Van zwaericheden aengedreven,
        Nu noch in slavernye leven!
   
                I. TEGENKEER.
   
        Want zoo, gelijk men daetlijk hoorde,
        (835) ’t Vergift van ’t paerdemensch hem moorde,
            En dus erghlistigh broght ten val
            Door draekespogh, en Lernaes gal,
        Met bloet gemengelt, en gebrouwen;
        Hoe kon hy langer ’t licht aenschouwen?
            (840) ’t Geborstelt ondier Nessus knaeght
            En pijnight hem, te fel geplaeght
        Van brant, en gloênde prikkelingen.
        Zoo komt de doot door d’ aders dringen.

[p. 27]
                    II. KEER.
   
        Vrou Deianier, dus ongelukkigh,
        (845) Zagh, onverhoet verbaest en drukkigh,
            Dees boel, een schantvlek in het hof.
            Zy zocht uit Nessus raetslagh stof,
        Doch door een reukeloos verzinnen,
        Om ’t hart van haeren man te winnen.
            (850) Nu schreitze droef haere oogen uit.
            De doot genaekt hem vast. zy spruit
        Uit haeren aenslagh, blint besteeken,
        Het offerkleet, met bloet bestreeken.
   
                II. TEGENKEER.
   
        De traenen vloeien naer beneden,
        (855) Gelijk een bron, door alle leden
            Verspreit zich ’t gruwelijk venijn.
            Noit vyant trof met zulk een pijn
        Dien grooten helt, beklaegens waerdigh.
        Echalie, och gy wert te vaerdigh
            (860) Ter neêr gesmeeten voor mevrou!
            Van zulk een deerlijk naberou
        Is Venus oirzaek: want de liefde
        Het hart der bedtgenoote griefde.

Rey. Ik hoore, of ’t mistme, een hofgeschal,
    (865) Eerst opgerezen. och wat zal
    Ik hiertoe zeggen? iemant steent
    Daer binnen, jammert huilt en weent.
    Wat nieuwe ontsteltheit magh dit zijn?
    Wat oude komt in droeven schijn,
    (870) Helaes, zoo treurigh en belaên,
    Met een bedrukte tijding aen?
Voe. Och dochters, wat schenkaedje werdt,
    Een oirzaek van onze aller smert,
[p. 28]
    Gestuurt aen Herkles, al t’ ontrou?
Rey. (875) Wat tijding brengtge ons, oude vrou?
Voe. Och Deianier is doot, is heen,
    En heeft den jongsten tret getreên.
Rey. Hoe, is zy doot?    Voe. gy hoorde ’t al.
Rey. Quam dees rampzalige ten val?
Voe. (880) Z’ is doot, en kout, noch eens gezeit.
Rey. Och arme, heeft zy ’t afgeleit?
    Hoe quamze toch ten leste aen ’t endt?
Voe. Heel jammerlijk, dit ’s wel bekent.
Rey. Verhael toch hoe ’t is toegegaen.
Voe. (885) Zy heeft zich zelve droef verdaen.
Rey. Wat dolheit, welk een misverstant
    Gaf haer het moortmes in de hant?
    Hoe stapeldeze alleen gestoort
    Den eenen op den andren moort?
Voe. (890) Met eenen dolk, op ’t hart gestelt.
Rey. Zaeght gy dat schrikkelijk gewelt?
Voe. En waerom niet? ik stont ’er by.
Rey. Wie was ’t? hoe ging ’t? och zegh het my.
Voe. Zy moort zich met haer hant niet bloo.
Rey. (895) Wat zeghtge my?    Voe. het is alzoo.
Rey. Dees bruit, eerst ingehaelt dus bly,
    Broght haer tot zulk een razerny!
Voe. Te byster: maer indien gy ’t onheil met uwe oogen
    Aenschoude, zeker ’t zoude u treffen met medoogen.
Rey. (900) En durf een vrou dit met haer eige hant begaen?
Voe. Afgrijslijk, als gy ’t hoort, kuntge een getuige staen
    Hier over: want toen zy den zoon het bed zagh spreiden
    Om zijnen vader weêr t’ ontmoeten en geleiden,
    Verstakze zich, op dat haer niemant zoude zien
    (905) Beklaegen (leggende voor ’t outer op de knien)
    Den weduwlijken staet, en ’t scheiden van haer vruchten.
    Men hoortze t’ elkemael weeklaegen, en verzuchten,
[p. 29]
    Zoo dikwijl zy ’t geweer in haere handen nam,
    Gelijkze was gewoon. dan wenteltze zich gram
    (910) En droevigh door de zael, en ziet een van ’t gezinde,
    Dienze uit een grooten trek begunstighde en beminde,
    Dan schreideze, en verdaeghde een’ geest, berooft van troost,
    Beklaeghde hofgezin, en haer verlaeten kroost.
    ’k Zagh haer, na deze klaghte, in Herkles kamer streven,
    (915) En lette hoeze zat in eenen hoek gedreven
    Heel duister, daer een vrou gedienstigh met haer hant
    Alcides kleeders spreide op eene ledekant.
    Toen sprongze op ’t bedde, en ging in ’t midden zitten schreien
    Zoo veele traenen, datze, als beeken, zich verspreien.
    (920) Ten leste sprakze op ’t bedde: ik lagh hier, als een bruid.
    Vaer wel voor ’t allerlest. mijn byslaep heeft hier uit.
    Geen nachtrust staet me meer op deze stê te hoopen.
    Zo sprakze, en rukte snel de borst en boezem open,
    Ontgespt den gouden gesp, ontbloot de slinke zy.
    (925) Ik vliege, uit al mijn maght, naer heuren zoon hierby,
    Verkunschap hem hoe zy zich aenstelt. onderwijlen
    Wy heene en weder voort toeschieten, en ons ylen,
    Verneemtmen hoeze zich met een tweesnedigh zwaert
    Den dootsteek gaf in ’t hart. de zoon, aen ’t huilen, baert
    (930) En ziet te spa hoe zy, van ’t menschepaert bedrogen,
    Verrukt van toorne, zich verkorte, en dus bewogen,
    Haer ooghmerk misschoot. hy mistroostigh smilt van rou
    In traenen, en beschreit het jammer van mevrou.
    Hy lagh ’er, mont aen mont, en borst aen borst, weemoedigh,
    (935) En storte bitter zijn weeklaghten heet en bloedigh,
    Dewyl hy, t’ onrecht haer betightende, dus ras
    Een vaderlooze en moederlooze weeze was.
    Zoo staet het hier in ’t hof, waeruit men licht berekent
    Dat hy een dwaes is, die twee blijde dagen tekent
    (940) Of meer: want ons geluk voorby geen’ morgen spoet.
    Maer zie dat heden u geen zwaericheit gemoet.
[p. 30]
Rey. Wat jammer zal ik nu betreuren,
    Of ’t onheil, dat men zagh gebeuren,
    En niet betaemde? naulijx weet
    (945) Ik droeve, schoon ik ’t overmeet
    Met oordeel, hoe men dit zal achten.
    Dit beurde in ’t hof: het ander wachten
    Wy noch t’ aenschouwen. ongeluk
    Te voelen, of aenstaenden druk
    (950) Te vreezen, is een zelve stuk.

                        KEER.
   
            Och of een voorwint op quam steeken,
            Die my vervoerde uit deze streeken,
                Eer ik van dootschrik heenesterf,
            Alleen door Herkules verschijnen,
            (955) Geplaeght met ongeneesbre pijnen.
                Men zeght de helt genaekt dees werf.
       
                TEGENKEER.
       
            Hy is naby, niet ver te haelen.
            Nu schreien vreemde nachtegaelen.
                Een vreemde schaer genaeckt: en waer
            (960) Geleit men hem? men draege stillijk
            Den kranken herwaert, dat is billijk.
                Hy sterft, of slaept in doots gevaer.

Hyl. Och och mijn vader, droeve vader,
        Waer blijve ik nu? wie is mijn raeder?
        (965) Waer blijve ik nu? och och och och.
Raet. Zwijgh stil, mijn zoon, op datge toch
    Uw lieven vaders bittre smart
    Niet wekt. noch leeft het quijnend hart.
    Bedwing uw tong.    Hyl. zou hy noch leven?
    (970) Zegh raetsman.    Raet. staek geluit te geven.
[p. 31]
    Verstoor hem in zijn ruste niet,
    En zwaere krankheit, en verdriet.
Hyl. Een molensteen van zwaericheden
    En rampen leght my op de leden.
Her. (975) Jupijn, waer ben ik? in wat lant,
    By welke menschen, overmant,
    Gepijnight, en van smart bestreden?
    De pijn, van boven tot beneden,
    Verzwaert afgrijsijk. wee och wee.
Raet. (980) Wel wistge niet door mijne bê
    Dat rust en stilte was geraeden
    Terwijl hy sliep, dus overlaeden
    Van slaepzucht, en zijne oogen sloot.
Hyl. Mijn tong borst los om vaders noot.
Her. (985) O Ceneus rotsstrant, nat van baren,
    Waer zijn ons godtgewijde altaeren,
    En wat gena gebeurtme? ô godt,
    O Jupiter, met welk een spot
    Beloontge my? och och ik lye
    (990) Van onverzoenbre razernye.
    Hadde ikze noit met mijn gezicht
    Aenschout! och och wat toverdicht,
    Wat arts (de godtheid uitgezondert,
    Die uit de lucht, vol weêrlicht, dondert,)
    (995) Geneest dees quael door zijne maght?
    ’k Zou meenen dat ik eene kracht
    En wonder zagh. wee my, och arme!
    Och laetme leggen. men ontfarme
    Zich over my. och, geene rust.
    (1000) Och laetme leggen naer mijn lust.
    Wat reptge my? och och, wat stoortme?
    Och reptme niet. gy moort, gy moortme.
    Gy stoortme, daer ik stilte raep.
    Gy stoort de krankheit haeren slaep.
[p. 32]
    (1005) Zy gaet haer’ gang, gelijk te vooren.
    Waer blijftge, onvromen, ingeboren
    Van Grieken? ik die keer op keer
    Uw zeen en bosschen op en neêr
    Doordwaelde, en zuiverde van plaegen,
    (1010) Verga, elendigh neêrgeslaegen.
    Nu vintmen niemant niet, die my,
    Ter doot toe krank van razerny,
    Met vier of yzer helpe om ’t leven.
    Nu komt hier niemant herwaert streven,
    (1015) Die mijn gebroken hooft verplet,
    En my om ’t leven helpe, en redt.
Raet. O zoon van dezen helt, ay helpme: want waerachtigh
    Hier valt mijn kracht te zwak. ik ben het werk niet maghtigh.
    Gy ziet noch wakker uit uwe oogen. tast dan aen,
    (1020) En help hem redden, die van onmaght niet kan staen.
Hyl. Ik sla de hant aen ’t werk, maer kan hem, al t’ elendigh,
    Niet heelen van zijn smert, noch buiten, noch inwendigh.
Her. Och zoon, och zoon, waer steektge, zoon?
    Dus handelt Godt met ons, ô hoon!
    (1025) Vertilme, hefme. och wederspoeden!
    De dolle krankheit, weêr aen ’t woeden
    En razen, treftme veel te bang.
    De pijn, ô Pallas, gaet haer’ gang.
    Och zoon, ontferm u over vader:
    (1030) Dewijl my geen van allegader
    Voorthelpen wil. sny af mijn’ strot,
    En heel dees smart op mijn gebodt,
    Een smart, te lijden door de boosheit
    Van uwe moeders godeloosheit.
    (1035) Och zagh ik haer in zulk een’ staet,
    Gelijkze my ter neder slaet.
    O Jovis broeder, Pluto, helpme
    In slaep. uw slaepdrank overstelpme.
[p. 33]
    Verlosme, och arme, in dezen noot,
    (1040) En helpme aen eene korte doot!
Rey. Vriendinnen, toenwe flus verstonden uit bekenden
    Hoe fel de koning, zulk een helt, van veele elenden
    Gedrukt wiert, schriktenwe in het binnenst van ons hart.
Her. Och wat bezuure ik in mijn lichaem zulk een smart,
    (1045) Een pijn, met geene tong t’ ontvouwen, noch te melden!
    ’k Most stiefmoêr Junoos wrok zoo bitter niet ontgelden,
    Noch ook Eurystheus drift berokkent zulk een leet,
    Als Eneus eenige oir, die dolle, aen my besteet.
    Ik ben onweetende in ’t venijnigh net gevangen,
    (1050) Dat aen mijn lenden kleeft, en knaegende blijft hangen,
    En, als een kanker, long en ingewant bekruipt,
    De geesten uitput, vleesch en bloet en mergh verzuipt.
    Hierom bezwijken lijf en leden, fel aen ’t quijnen.
    Dit pestigh kleet vermoortme, en matme door veel pijnen.
    (1055) Noit had de sterkste vuist zoo groot een maght aen my,
    Noit krenkte een reus, ’t gebroet der aertsche razerny,
    Noit menschepaertsgedroght, in schutgevaerte ervaeren,
    Dit scheutvry lichaem, noch geen Grieken, geen Barbaeren,
    Geen volk aen ’t uiterste endt der weerelt, waer ik toogh,
    (1060) En wilden temde met mijn knods en strengen boogh:
    Nu moet ik van een vrou, van vrouwenhanden, sterven.
    O zoon, betoon dat wy, wilt gy mijn’ zegen erven,
    Veel dieper in uw hart dan moeders staen geplant.
    Ay sleurze herrewaert met uw godtvruchte hant.
    (1065) Wie van ons beide schaft u lekkerder banketten?
    Vaer voort, zoon, voort. beschrey mijn jammerlijke smetten.
    Ontferm u. volk by volk wil schreien om mijn’ val.
    Och zal ik weenen, als een maeght, die sterven zal,
    Ik, dien men noit om ramp een’ traen, een zucht zagh geven?
    (1070) Zal een verwijfde deught, dus neêrgeslagen, sneven?
    Koom herwaert, zoon: beschou uw vaders droef gequel.
    Beschou altzaemen uw’ gescheurden vaders vel
[p. 34]
    En ingewant gescheurt. ô vader van de goden,
    Dat my de donder sla, uw felle blixems dooden.
    (1075) De sterke draeying dempt mijn zinnen en verstant.
    De gloênde brant slaet voort. ô eertijts dappre hant!
    O hart, ô vroome borst! ô armen, sterk van krachten,
    Die den Nemeeschen leeu, dien bruller, kont versmachten,
    Dat hy, schuimbekkende en knerstandende, verwoet
    (1080) Den geest uitbraekte in ’t endt, gemengt met vier en bloet.
    Dees rechte hant kon eer de felle poelslang stikken,
    En Lerne veiligen. zy liet zich niet verschrikken
    Van eenen troep, die met twee lijven vocht op ’t lant.
    Zy velde ’t wilde zwijn, in ’t bosch van Erymanth.
    (1085) Zy sleepte Cerberus, afgrijselijk gebeeten,
    Uit Plutoos hol, met zijn dry hoofden aen een keten.
    Zy schoot den draek, die zich in duizent krullen krult,
    En ’t ooft bewaekt, dat in het west den hof vergult.
    Zy louterde overal de landen van hun quaelen,
    (1090) En niemant kon oit roof en prijs op ons behaelen.
    Ik, zoon van godt Jupijn, gewonnen hy Alkmeen,
    Gevoele een binnekoorts verscheuren lijf en leên,
    En spelle u, schoon ik smilt, zy zal, die my dit kuischte,
    Mijn wraek gevoelen. brengze, en leer deze onbesuiste
    (1095) Verkunschappen, dat ik, een doot en levend man,
    Geen booswicht spaeren, en de boosheit straffen kan.
Rey. Onzaligh Grieken, wat verdriet staet elk te schroomen,
    Indien u Herkules ontijdigh wort benomen!
Hyl. Heer vader, laetge toe dat ik u iet vermaen?
    (1100) Dewijlge krank zijt, hoor het stillezwijgende aen.
    ’k Zal bidden om het geen ons ’t recht en ook de reden
    Leert volgen. gunme dit, en laet om mijn gebeden
    Uw gramschap zwichten: want gy weet de reden niet.
Her. Zegh op, het zy gy groeit of lijdt in mijn verdriet.
    (1105) Zegh op, en zwijgh terstont. ’k vervalle, en legge aen ’t gijpen,
    En kan uw duistre spraek niet vatten noch begrijpen.
[p. 35]
Hyl. Ik woude u melden hoe het nu met moeder gaet,
    Ook hoeze uit misverstant u broght in dezen staet.
Her. O booswicht, reptge noch van ’t schendigh vadermoorden,
    (1110) En perst en plaeghtge my met zulke lasterwoorden?
Hyl. z’ Is nu in zulk een’ schijn, dat my geen zwijgen past.
Her. Als ofze eerst niet genoegh verrichte, my ten last?
Hyl. Gy zult niet zeggen datze iet aenrecht, waert gelastert.
Her. Zegh op, doch wacht u dat gy niet van aert verbastert.
Hyl. (1115) ’k Zal melden hoeze storf: want moeder is om hals.
Her. Door wien? dit ’s wonderspraek, in zoo veel ongevals.
Hyl. Zy heeft zich zelf verdaen. geen mensch benam haer ’t leven.
Her. Och had ik met mijn vuist haer dezen slagh gegeven!
Hyl. Gy staekte uw’ toorne, indien gy ’t klaerder had verstaen.
Her. (1120) Gy melt een gruwelstuk. hoe is dit toegegaen?
Hyl. Zy dwaelde uit misverstant, en ley niet toe op boosheit.
Her. O booswicht! zy vermoortme. is dit geen godeloosheit?
Hyl. Zy broude een’ minnedrank, om in uw gunst te staen,
    Doch dwaelde, om zich en ’t hof van uw boelin t’ ontslaen.
Her. (1125) Waer is in Trachin zulk een toveres te vinden?
Hyl. Maer Nessus ’t menschepaert wou haer aldus verbinden,
    In schijn datze uwe min zou winnen door zijn bloet.
Her. Helaes, ik ben om hals! ’t is uit met my. ik moet
    En kan het hemelsch licht voortaen niet meer aenschouwen.
    (1130) Nu blijkt, nu zietmen ons bederf en doot gebrouwen.
    Ga heene, zoon: vertrek: gy gaet uw’ vader quijt.
    Ga roep vry al ’t geslacht, Alkmeen, vergeefs gewijt
    Tot eene bedtgenoot van Jupiter. ga heene,
    Op dat uit mijnen mont, terwijl een ieder weene,
    (1135) Elk een de spelling van de godtspraek hoore en vatt’.
Hyl. Vrou moeder is hier niet. zy reisde uit uwe stadt
    Naer d’ oude zeekust van Tyrinthe, om daer te woonen,
    En nam ook kinders mede. een deel van uwe zoonen
    Bewoont noch Thebe. wy, heer vader, hier vergaêrt,
    (1140) Is ’t noodigh, luistren wat uw leste wil verklaert.
[p. 36]
Her. Hoor toe, het is nu tijt, en wil toch niet vergeeten
    Dat gy u manlijk draeght, en Herkles zoon mooght heeten:
    Want vader Jupiter my spelde, dat voortaen
    Geen levend mensch, wie ’t waer, de hant aen my zou slaen,
    (1145) Maer eene schim, die reê ter helle was gevaeren.
    Dit menschepaert heeft my, naer vaders openbaeren,
    Na zijne doot verdelght: en ’k wil, op dat het blijk’,
    Een nieuwe spellinge, deze oude heel gelijk,
    Verhaelen. ’k zou (wanneer ik ’t kerkwout van de Sellen,
    (1150) Waer ingetreden, om mijn lot te hooren spellen,)
    Ter aerde leggende, verneemen uit den tak,
    Godt Jupiter gewijt, zoo dra de boschduif sprak,
    Hoe ik, tot dezen dagh in ’t leven, zonder zwichten,
    In ’t endt gevoelen zou mijn’ moeden hals verlichten
    (1155) Van zulk een’ zwaeren last, te streng ons opgeleght.
    Toen scheen het dat my veel gelux was toegezeght:
    Maer ’t melde alleen mijn doot, en ’t ende van mijn dagen:
    Want dooden rusten stil, van allen last ontslagen.
    Dewijl dit openbaer nu voorvalt, voeght het, zoon,
    (1160) Datge uwen vader helpt, en alle zijn geboôn
    En wet, in haeren eisch, voltrekt, eer hy zich stoore.
Hyl. O vader, ’k vrees met u te twisten. spreek, ik hoore,
    Bereit getrou uw’ wil te volgen.    Her. geefme uw hant.
Hyl. Hoe eischtge die dus streng?    Her. ontzeghtge my dit pant,
    (1165) En geeftge daetlijk geen gehoor? hoe is ’t gelegen?
Hyl. Daer is, daer is mijn hant. ik spreeke u geensins tegen.
Her. Nu zweerme by het hooft van vader, godt Jupijn.
Hyl. Wat zal ik zweeren, en waerin gehoorzaem zijn?
Her. Gy zultme zweeren in te volgen mijn begeeren.
Hyl. (1170) Ik zweere u by Jupijn, die kennis draeght van ’t zweeren.
Her. Bedrieghtge my, zoo treff’ de vaders vloek uw hooft.
Hyl. Dat treftme niet. ’k bedriege u niet, zoo gy ’t gelooft.
Her. Gy weet waer Eta rijst, gewijt Jupijn ten prijze.
Hyl. Heel wel, en offerde daer dikwijl, naer ’s lants wijze.
[p. 37]
Her. (1175) Gy zult mijn lichaem daer heendraegen, met uw hant
    En hulp van vrienden, hier geroepen uit het lant,
    Dan van veel lijkhout, uit het eiken bosch gehouwen,
    En vet olijfhout my een’ hoogen stapel bouwen.
    Legh hier mijn lichaem op, getroost en onbelaên,
    (1180) En steek het lijkhout met de dootse lijktortse aen,
    Doch zonder eenen traen te laeten, en te schreien,
    Gelijk ’t mijn’ zoon betaemt, of ’k zal u zonder beien
    Opkomen, vloeken, om u waeren by den tast.
Hyl. Wat zeghtge, vader? och wat leghtge uw’ zoon ten last?
Her. (1185) Het geenge schuldigh zijt: of weigert gy ’t vermeten,
    Zoo zijtge een anders zoon, niet waert myn zoon te heeten.
Hyl. Och vader, ’k vraegh noch eens, wat eischtge met een woort,
    Dat ikme smette met een’ vuilen vadermoort?
Her. Gy zult geen’ vadermoort bedrijven onbescheiden,
    (1190) Maer in mijn lijden my een artseny bereiden.
Hyl. Hoe heel ik ’t lichaem, zoo ’t verbrande en ga tot niet?
Her. Bestel al ’t ander werk, indienge u dit ontziet.
Hyl. Om ’t lijk te draegen ik mijn dootplicht u niet weigere.
Her. Ontzietge ’t lijkhout ook te staplen, dat het steigere?
Hyl. (1195) Behoudens dat ik ’t met geen lijktorts steeke in brant:
    In ’t ander staenwe reede, en gaen u aen de hant.
Her. Het is genoegh, mijn zoon. betoon den overleden
    Dien kleenen dienst noch, na zoo veel gedienstigheden.
Hyl. Al waer ’t een zwaerder last, ik volgh wat u behaeght.
Her. (1200) Gy kent de brave telgh van Eurytus, een maeght.
Hyl. Meentge Iöle?    Her. dat ’s recht. ’k beveel ze u voor mijn sterven.
    Zoo gy godtvruchtigh zijt, en noode zoudt bederven,
    Dewijl u d’ eet verbint aen vaders liefde en trou;
    Aenvaertze, na mijn doot, gewilligh tot uw vrou,
    (1205) Op dat geen ander man haer, die aen mijne zye
    Geslaepen heeft, dan gy alleen, omhelze en vrye.
    O zoon, bewaer deze echt, en luister naer mijn reên:
    Want gy stont vader in gewichtiger voorheen
[p. 38]
    Ten dienst: en weigertge in een kleener hem te hooren,
    (1210) Zoo zultge reukloos al uwe oude diensten smooren.
Hyl. Het voeght niet dat men een’ op zijn verscheiden stoor.
    Maer zulk een streng gebodt klinktme al te hardt in ’t oor.
Her. Gy spreekt, als ofge ontzeght te volgen mijn behaegen.
Hyl. Wat mensch ter weerelt zou haer lijden en verdraegen,
    (1215) Die vader broght om hals, en moeder holp van kant,
    Ten waer een zinneloos, berooft van zijn verstant?
    ’k Wil liever sterven dan met een vervloekte leven.
Her. Hy schijnt om vader, die vast zieltooght, niet te geven.
    Doch zijt verzekert dat, volhardtge in dit geval,
    (1220) Uw vaders vloek uw hooft afgrijslijk treffen zal.
Hyl. Wee my. het schijntme dat gy raeskalt zonder reden.
Her. Gy terghtme in mijnen slaep noch eens tot heftigheden.
Hyl. Wat twijffelmoedigheit bestrijtme in dezen staet!
Her. Acht gy ’t onbillijk in te volgen vaders raet?
Hyl. (1225) O vader, zal ik uit uw’ mont godtloosheit leeren?
Her. ’t Is geen godtloosheit in te volgen mijn begeeren.
Hyl. Is ’t billijk ’t geenge my dus streng ten laste leght?
Her. Laet goden tuigen van mijn billijkheit en recht.
Hyl. ’k Zal ’t volgen, nademael de goden dit getuigen,
    (1230) En onder uw gebodt my zelven gaerne buigen.
    Het kan niet quaet zijn, zoo ik vaders wil voltrek.
Her. Dat is een braef besluit. nu hecht aen dit bestek
    Deze eene weldaet: breng mijn lichaem daetlijk buiten,
    Eer ik aen ’t razen sla van pijnen, niet te stuiten.
    (1235) Valt aen: tast aen: heftme op. dit is mijn leste wensch,
    De rust van zwaericheên, het ende van den mensch.
Hyl. O vader, zijt gerust: wy volgen uw begeeren.
    Nu gy ’t beveelt, zal ons geen zaek ter weerelt keeren.
Her. Vaert voort, eer ik verzwakt berooft wort van verstant.
    (1240) O harde ziel, met welk een’ taeien ysren bant
    En strik hangt gy gehecht aen ’t lichaem. staek dit klaegen.
Hyl. Nu wortge, al valt het zwaer, gedient naer uw behaegen.
[p. 39]
Her. O makkers, draeghtme heen. vergeeft mijn ongedult.
    Gy weet hoe my de goôn mishandlen, zonder schult
    (1245) Verlaeten in dien noot, en hoeze, die my toomen,
    En ik mijn vaders noem, mijn lijden vast zien koomen.
    En noch ziet niemant wat hier na op volgen zal.
    Het tegenwoordige een te deerlijk ongeval
    Gedijt hun zelf ter schande, en bitterst valt het ende
    (1250) Hem, die beproeft wort van dees jammerlijke elende.
Hyl. Bewaer zorghvuldigh ’t hof van Herkules, ô maeght,
    Die zoo veel lijken van doorluchte mannen zaeght,
    En alle jammeren, te zwaer in ’t wederstreven,
    Waervan Jupijn alleen de schult wort toegeschreven.

EINDE.

[p. 40: blanco]

  • Ceneton
  • Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands