Joost van den Vondel: Maeghden. 1639.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton08657 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[
fol. A1r]

J. V. VONDELS

MAEGHDEN.

TREURSPEL.

ὑμᾶς τ’ὀνήσω τούσδε τε βλάψω θανών.

Mediisque in millibus ardet.

[Vignet: Elck zyn beurt; putje met emmer rechts].

t’AMSTERDAM,
______________________

Voor Abraham de Wees, Boeckverkooper op den Vygen-
dam, in ’t Nieuwe Testament. In den Jaere 1639.




[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

OPDRAGHT

aen

AGRIPPINE.

O AGRIPPIN, gemytert met Drie Kroonen,
    Die zittende als op eenen regenboogh,
Kunt teeckenen van Roomsche aeloudheid toonen,
    En rekenen uw herkomst van zoo hoogh;

(5) Ghy roem des Rijns, vergeef ons datwe naderen
    Uw Bisschops stoel en Raedhuis, groot van faem,
En wyden u ons Maeghdelijcke bladeren,
    Beslagen met
SINTE URSULS gouden naem;
Beschreven met den Koningklijcken bloede

    (10) Van haer, en van haer Ellefduizental,
Gemartelt, en geslagen met Gods Roede,
    In ’t aengezicht van uwen ouden wal.
D’inboorling is in zijne wiegh gehouden,
    En bakermat. hoe kan ick die voorby?

(15) Al word de melck der Moeder niet vergouden
    Van ’t kind; dit streck ten allerminste dy
Een klein bewijs van mijn genegentheden,
    En groote zucht tot mijn geboorteplaets;
Daer ick, nu stijf een halleve eeuw geleden,

    (20) Eerst ryzen zagh den glans des dageraeds.
Wy volgen dus de leidstar der aelouden,
    Wy volgen in hun schaduw, slechs van veer,
De Griecken, die hun boortesteden bouden
    Zoo lang voor ons met onnavolghbaere eer.

[fol. A2v]
(25) Euripides, die wyze, ’t wyze Athenen
    Deed schreien, om het moederlijck geschrey
Der Biddenden, die om haer zoonen steenen,
    Op dat men hen een uitvaert toeberey.
’t Hooghdraevend dicht van Sophokles geleide

    (30) Het levend lijck van Oedipus naer ’t graf,
Te Kolon, daer die blinde balling scheide
    Van Antigoon, heur vaders oogh, en staf.
Wy zingen hier van Sphinxen, noch Oedippen,
    Noch heimlijck graf, waer van Koloner yst;

(35) Maer tuigen klaer, met stomme Maeghdelippen,
    Van Ursuls asch, daer Kolens roem uit rijst.
Dees stof kan ruim ’t gebreck van geest vergoeden.
    Hier stort niet een Makaria ter neêr,
Maer Duizenden, al zalige gemoeden,

    (40) De dood getroost, alleen tot Christus eer.
Hier tarten geen gewapende Scythinnen
    Achilles, daer Penthesilea streeft;
Maer wapenlooze en strijdende Heldinnen
    Dien wreeden Hun, voor wien al ’t aerdrijck beeft.

(45) Geen Amazoon is met die hoop gebleven,
    Voor Trojes vest, als mijne Koningin;
Die, na heur dood, gekroont in ’t eeuwigh leven,
    Nu heerscht met God, alle eeuwen uit en in.
Geen Hengstebron magh haelen by de beecken

    (50) Van ’t eedle bloed der Ioffren hier gevelt,
Dit bloed, waer mee ghy hebt uw’ Schild bestreecken,
    Uw Schild, die noch van ’t Elleftal vermelt.
Driekoningsstad, ontfang mijn Maeghdenoffer,
    Al breng ick dien in geen Driekonings koffer.


                                                    J.V. VONDEL.



[fol. A3r]

INHOUD.

DE Koning van Britanje, nu Engeland, verzocht ernstigh door Gezanten, voor zynen eenigen Zoon Konaen, na den doop Aethereus genaemt, ten huwelijck Ursul, eenige Dochter van Maurus, of Deonot, Koning van Kalidonien, nu Schotland: maer het verzoeck werd t’elckens beleefdelijck afgeslagen; eensdeels, om d’ongelijckheid van den Godsdienst; d’een Christensch, en d’ander noch Heidensch zijnde; anderdeels, om dat de Kalidoonsche Princes voorgenomen hadde alleen haeren hemelschen en geenen aerdschen Bruidegom, te behagen. D’aenzoeckers van ’t huwelijck zich het afslaen belgende, en voor onverdraegelijcken hoon inkroppende, dreighden endelijck Deonot, met alle maght gewapent, op te komen, en de geweigerde Maeghd met den zwaerde te haelen: waerom de Vader der Princesse verlegen, te raede ging met zyne Dochter, die van boven verlicht, door zonderlinge openbaeringen, hem ried het huwelijck te sluiten, op voorwaerde, dat de Vorst van Britanje de bruiloft drie jaeren lang zoude uitstellen, om zich middelertijd tot het Christen geloof te bekeeren, en de Bruid met eenen stoet van tien, en haer zelve, en elck van de tien met noch duisend, maeckende te zaemen het getal van ellef duizend Maeghden of Staetjofferen te verzien, om met dat gezelschap Rome te bezoecken; op hope dat middelerwijl de liefde des vryers zoude verkoelen, of God door andere middelen zijn voornemen met haer uitvoeren. Met dit beding werd het huwelijck, en zedert de bevaert of reis, den Rijnstroom op, aengegaen. Na dat mevrouw Ursul te Rome alles, niet zonder merckelijcke vruchten, verricht hadde, keerdeze weder, vergezelschapt met Paus Cyriacus, die, niet zonder openbaeringe, zijn ampt verliet, en met meer andere geestelijcke en wereldlijcke personagien; ontmoetende op den wegh den Bruidegom Aethereus, met haere moeder, en zijn jongste zuster; alle mede van het toekomende lot bewust, en eendraghtigh, gelijck alle anderen, gezint met de Koningklijcke Maeghd naer de martelkroon te staen en te streven. Met dit opzet dreef men den Rijn af in der Hunnen laege, haer van den tyran Attila (toen Agrippine hard belegert hebbende) geleit, door ’t ophitsen, en de waerschuwingen der Heidensche Burgemeesteren, en Oversten, Juliaens bloedvrienden, te Rome; op Ursul, en haer gezelschap niet weinigh verbittert. D’aertsbisschop Aquilin, en Burgemeesters van Keulen, tyding van Koningin Ursuls gevangenis krygende, lieten in Stad niet na, met gebeden, raedslaegen, en alle mogelijcke middelen, der Maeghden behoudenis te behartigen. Zoo dra Attila de Koningin in’t leger zagh, werd hy, door haere schoonheid en bevallickheid, van raezende minne ontsteecken, en arbeide door zynen Aerts Offervinder en Legerwichelaer Beremond, om haer van Christus af te trecken, en door ’t aenbieden van zijn Kroon en huwelijck te bekooren, doch al vergeefs. Juliaen, zijn Maerschalck, en Beremond, hem voorstellende, wat gevaer het leger liep, met alle deze bekoorlijcke Joffrouwen, konden den Veldheer zwaerlijck brengen tot het bewilligen van’t ombrengen der Maeghden, en allerzwaerlijckst om de Kalidoonsche Vorstin, op wie hy verslingert was, van kant te helpen: maer ten leste van hun aengeprickelt, en den hoogen nood gedreven, leide hy, al schoorvoetende, de koningklijcke Maeghd op eenen heuvel, van Oversten en Kornellen omringt, van waer Ursul alle haere Maeghden, en Kruisgenooten, in regementen gedeelt, als in slaghorden staen, en van het gewapende krijgsvolck omcingelt zagh. Na datze den Tyran eenigen van d’uitsteeckenste personagien, dicht voor haer gebroght, hadde getoont, en kundigh gemaeckt, onweldighde hy haer de Kruisbanier, en trapteze met voeten: de Koningin hem hierom bestraffende, en zijn moordadigheid verwytende, werd met eenen schicht doorsteecken. Het voet en paerdevolck ziende den Veldheer den blooten de- [fol. A3v] gen zwaeien, het welck de moordleus, en ’t gezette teecken was, viel onder deze weerlooze schaepen, als wilde woeste dieren, en holp haer jammerlijck om ’t leven. Des avonds, na den moord, werden de vesten, nu vol schrick door dit gezicht, d’elfste mael, van ’t gansche leger t’effens, aen alle kanten, zoo vreesselijck bestormt, en besprongen, dat de Stad in gevaer stond van overweldight te worden, ten waere de Geesten der Martelaeren en Martelaeressen verschynende, de vyanden gestuit, ten deel in ’t leger gejaeght, en ten deel op de vlught geholpen hadden. De Keulsche Ridderschap daer op uitvallende, en bespiedende, hoe reuckeloos Sinte Ursuls lijck bewaert werd en het krijghsvolck vast verliep, overviel het overschot der versmoorde, verdroncke, en slaeperige Katten in ’t leger, en voerde de doode geluckighlijck in Stad; daer d’Aertsbisschop, en Burgermeesters het lichaem der Heilige Martelaeresse, openbaerlijck ten toon zetten, voor de gansche gemeente, die bykans moedeloos en afgemat, door een algemeen gebed des Aertsbisschops, troost en ontzet verzocht van boven, van waer daetelijck de Geest der zalige Maeghd, omringt van al haer gezelschap, met eenen hemelschen glans verscheen, en bekent maeckte, hoe de Hunnen van haer en haer gezelschap, eerst op de vesten gekeert, ten deel aen ’t verloopen gebroght, en daer na in ’t leger verbaest gemaeckt zijnde, voort opgebroken waren: met eenen voorzeggende den dood des Tyrans, en tot welck een grootheid, geluck, en glori de Stad Agrippine, door allerhande rampen, namaels zoude steigeren: waer op d’Aertsbisschop God den Verlosser danckte, en, by wijze van voorspellinge, Sinte Ursuls lijck heerlijck ten grave geleide, en alle behoorlijcke eere en diensten toewijde.

    Het treurspel begint met den dagh, en endight in den avond.
Het tooneel is t’Agrippine. De Rey bestaet uit Agrippiners.

_______________________________________________

Personagien.

AQUILIN, Aertsbisschop van Keulen.
BURGEMEESTERS.
BODE.
ATTILA, Koning der Hunnen.
JULIAEN, Veldmaerschalck.
URSUL, Koningin van Britanje.
REY van Agrippiners.
BEREMOND, Aertsoffervinder, en Legerwichelaer.
Sinte Ursuls Geest.
Sinte Aethereus Geest.

Continue
[
fol. A4r]

I.V. VONDELS

MAEGHDEN.

HET EERSTE BEDRYF.

Aertsbisschop. Burgemeesters.

Aer. O Constantin, die nu, by God, een waerder kroon,
    Een’ eedler scepter draeght, bezit een’ hooger troon,
    En heerelijcker Rijck, dan eertijds hier op d’aerde,
    Toen ghy ’t verwezen bloed verloste met den zwaerde,
    (5) Gezegent zelf van God in uw manhafte vuist;
    Op dat zijn heiligh zaed voortaen niet meer gekruist
    Zou werden, als het vlood verzierde en valsche Goden,
    By ’t goddelijcke Recht, zoo hard, zoo scherp, verboden:
    Ghy Held, die ’t aerdsch paleis om ’t hemelsch hebt geruimt;
    (10) Wat baet het toch, dat ghy den ganschen Rijnstroom schuimt
    Van woeste vyanden, en Heidensche tyrannen,
    Eendraghtigh tegens God, en Christus ingespannen?
    Nadien die felle Scijth, en Noordvorst opgeweckt,
    Germanje niet alleen, maer, ’t aerdrijck overtreckt,
    (15) En, passende op geberght, noch duinen, nochte stranden,
    Gaet overweldigen, en schenden alle landen,
    Die Gode, en zijnen zoon oit waren onderdaen.
    Onnoodigh was ’t Maxent, en Maximin te slaen;
    Dewyl de Noorman, ruim zoo wreed, en moordbaldaedigh,
    (20) De Christe Kerck vervolght, de Neroos maeckt genadigh,
    Al d’oude gruwlen weêr op heilooze outers zet;
    De ziel, in ’t klaerste bad gewasschen, weêr besmet
    Met ongeloof, verdruckt ’t geloof der eerste Vaderen,
    Ons dreight met vier en strop, en opent Iesus aderen;
    (25) Als of te luttel bloeds gestort werd, toen de dwang,
    En dolle tyrannij drie eeuwen ging in zwang.
[fol. A4v]
    De vierige Matern, een leerling van Sint Peter,
    Wees deze Stad vergeefs tot God, en op een beter;
    Zoo Got, of Hun Gods disch, in rood tiras, en bloed
    (30) Des Martelaers gesticht, magh trapplen met den voet,
    En op het smoockend puin gaen huppelen, en draeven,
    Waer onder uw gemeent leit levendigh begraeven.
    De Vindster van het Kruis, dat zoo veel harten treckt,
    Uw Moeder, heeft vergeefs met louter goud gedeckt
    (35) De kerck van Gereoen, en ’s Gulden Martlers drempel;
    Indien een roovers klaeuw dien Godgewijden tempel
    Zal plondren, en ’t rood goud, en schitterend gesteent,
    En stroien in den wind der Heiligen gebeent,
    En asch, met zorgh bewaert. waar toe de marmerzercken?
    (40) De toetsteen? het albast? zoo veel vermaerde wercken?
    Gevaerten, trots gebouwt met schatten en vernuft?
    d’Autaeren zijn onnut, waer voor zelf d’afgrond suft,
    En ziddert. waer toe lamp, en kandelaer ontsteecken?
    Op dat het den soldaet niet zou aen licht ontbreecken,
    (45) Na’et overrompelen van poort en wal, by nacht?
    Wanneer hy, tempelen oploopende met kracht,
    Kappel, en koor ontbloot van dierbre Heilighdommen.
    Hoe snellijck velt men ’t hoogh, zoo langsaem opgeklommen!
    Waer berght mijn schaepskoy zich, in ’t uiterste gevaer?
    (50) De myter valt voortaen mijn’ ouderdom te zwaer.
Bur. Eerwaerdste Vader, hoe? my dunckt aen al dit klaegen,
    Ghy beeld u zelven in ons droeve nederlaegen,
    En spelt alree den val der Stad, ’t welck God verhoe.
    Ghy waert, in al ’t belegh, noch noit zoo bang te moe,
    (55) Noch zwichte, schoon of al de klocken onraed klepten;
    Dies Raed, en Burgery, in ’t vechten, hope schepten,
    En moed uit uw gelaet, en voorhoofd even bly:
    Ja nergens leed men last, d’Aertsbisschop quam ’er by,
    En steef met raed en daed de mannen, op de muuren;
    (60) Dat waer hy slechs verscheen, daer moght geen vyand duuren,
[fol. B1r]
    Maer stoof, gelijck het stof, te rugh voor zijn gezicht.
    Waer hy zijn oogen sloegh, scheen yeder blick een schicht,
    Die ’t grimmigh harte trof, en ’t leger broght aen ’t wijcken.
    Eerwaerdste Vader, hoe? zoud ghy ons nu bezwijcken?
    (65) Wy hebben mannelijck tien stormen uitgestaen,
    Geen elfste zal ’t ons doen: hy koom vry echter aen.
    ’t Ontbreeckt aen volck noch trouw. ’t ontbreeckt aen hart noch handen.
    Men heeft voor dezen oock Agripstad aen zien randen:
    Maer hoe ’t Vitel bequam, getuight ons Houtvaertfeest,
    (70) Het welck men jaerlix viert; wanneer Marsil zijn geest
    Noch om zijn tombe danst; terwijlwe met ons allen
    God loven in triomf, en, juichende om de wallen,
    Gedencken aen dien Held, die Ridderlijcke ziel;
    Hoe hy, gelijck een leeuw, die brult, ter poorte uit viel,
    (75) De voorste was, in streng beleggers voor te jagen,
    En keerde gelauriert, gezeten op den wagen,
    Van paerden, wit als sneeuw, getrocken t’zyner eer,
    Die ons tot erfgoed liet zijn hart, en oud geweer.
Aer. De Burgemeester kan mijn’ geest niet zeer vermaecken
    (80) Met een gelijckenis van ongelijcke zaecken.
    Het leger van Vitel valt veel te licht en dun,
    Gewogen tegens heir, en heirkracht van den Hun;
    ’t Geweld, daer geen geweld schijnt tegens opgewassen.
    Het vruchtbaerste gewest van menschen (best zou ’t passen
    (85) Dat ick hen dieren noemde, in menschelijcken schijn)
    Door ’t welck de Tanais loopt, waar meê d’Europers zijn
    Van hunnen nagebuur, den Asiaen, gescheien,
    Zend krijghsvolck uit, als mut, en sterckt zich met livreien
    Des Konings Valamir, en ’t heir van Harderick,
    (90) Vermaert ten ooreloogh, en veeler landen schrick.
    Hier onder mengen zich de Duringers, en Zwaven,
    En Marckmans, met al die zich onder Scythen gaven,
    En vleiden de Fortuin van Attila, wiens maght
    Tot zijn gehoorzaemheid de forsse Gotten braght,
[fol. B1v]
    (95) De Rijcken reegh aen een, en zegenrijck ten lesten,
    Zich meester maeckend, streeck de sluierkroon van ’t Westen.
    Stoot die zijn’ staelen kop voor deze glaze Stad?
    Neen Aquileia, ’twelck de zee te baete had,
    Ja onverwinbaer scheen, en drie jaer uit kon harden,
    (100) Verscheurde hy, als ragh, en spinneweb, in flarden,
    Met zijn bloeddroncke kling, ’t gelogen zwaerd des Gods:
    Ick rep geen zwacker steên, op veer na niet zoo trots.
    O landstad, droogh van graft! ick zie uw’ grontvest spatten.
    ’T geduurigh stormen moet de beste Burgers matten.
Bur. (105) Wy zijn dien Dwingeland noch voor een wijl getroost.
    Wie weet hoe ’t midlertijd wil daegen uit het Oost?
    De zon zou Martiaen den Keizer eer verdrieten,
    Dan tegens ’t godloos Hoofd het harnas aen te schieten.
Aer. O Rijn, een krancke troost, in ’t bitterst van uw smart.
    (110) De Bosphorus zit zelf beneepen en benart
    Van overal, en heeft te vyand de vier winden.
    Hy bid, en smeeckt om hulp al zijn gelijckgezinden.
    De Persiaen van ’t Oost, de Visigot van ’t West,
    In ’t Zuiden de Vandael, in ’t Noord dees Hunsche pest
    (115) Hem dreigen, elck om ’t felst. wie zou ’t verduuren kunnen?
Bur. Hy sluit bestant met drie, en demp dan eerst dees Hunnen.
Aer. Wat hoor ick voor gerucht daar buiten, op de straet?
Bur. Hier koomt een drommel volx. hier komt een Bo.   Aer. Men laet
    Hem daedlijck binnen staen. Wat wil ons wedervaren?
    (120) Mijn geest voorzeit niet goeds. ick vrees voor quade maeren.

                        Bode. Aertsbisschop. Burgemeesters.
Bo. GElooft zy God, dat ick dien klaeuw des doods ontsprong.
    Noch liever oud en grijs gestorven, dan zo jong.
Aer. Wat tyding? wat ’s er gaens?   Bur. Wat tyding brengtghe? Bode.
Bo. Ick zweet van al ’t gedrang. qua tyding maecktme bloode.
Aer. (125) Zegh op. wie lijdt’er last? waer lijd mijn Bisdom nood?
Bo. Vrouw Ursul is in ’t net met haer geheele vloot.
[fol. B2r]
Aer. Die zwaerigheid heeft my, als lood, op ’t hart gelegen.
    Noit tygers, op hun jaght, onnoosler kudde kregen.
Bur. Och Ursul, komtghe zoo den ouden Maurus t’huis?
    (130) Hoe laedghe op uwen hals dit zwaer en lastigh kruis?
Aer. Verhael ons ’t gansche stuck.   Bur. Hef aen, om tyd te winnen.
Bo. Ick sal vrouw Ursuls toght van deze kaey beginnen,
    En leien haer te Rome, in ’t Pauselijck paleis,
    Van Rome weder hier; nadien ick al de reis
    (135) Het Ioffrenleger volghde, uit lust tot zien en hooren.
Bur. Begin, wy luistren toe.   Aer. Al is ’t met droevige ooren.
Bo. Van Keulen quam de vloot, voor wind, en onvermoeit,
    Te Bazel aen, waer door dit blonde water vloeit,
    En snijd de stad in twee doch ongelijcke deelen.
    (140) De Bisschop Panthalus ontfing dees Reisgespelen
    En Koningklijcke Maeghd met een beleeft gemoed.
    Men liet de schepen hier, en gaf zich voort te voet
    Naer Rome, ’sweerelds hoofd, tot dat men ons kon wijzen
    Die sloten hoogh gebouwt, daer zeven heuvels rijzen,
    (145) Ontrent den Tibervliet. Maer nauwelix vernam
    Ons komst Cyriacus, haer landsman, of hy quam,
    In Goddelijck gestalt, met alle Kardinaelen,
    En Kerckelijcke pracht, dees Koningin onthaelen.
    Hy opende het hof, en offerde al zijn’ schat,
    (150) En ley ’tverwelkomt heir in ’t beste van Gods Stad.
    Om kortheid rep ick niet, hoe veel verlichte Maeghden,
    Besprengkelt van zijn hand, het eeuwigh licht behaeghden:
    Wat Ioffers, aen Gods Stoel verbonden door haer bloed,
    Dien band verdubbelden door een verzet gemoed.
    (155) Na datze Vatikaen, d’Apostolijcke graven,
    De kercken rijck gebouwt, en opgepronckt met gaven,
    Der Heilgen overschot bezichtight, en bezocht,
    De bevaert, God belooft, ten vollen had volbroght,
    Met vasten, en gebeên, met waecken, en met traenen;
    (160) Begonze ’t kuysch geslacht met errenst op te maenen,
[fol. B2v]
    Te staen op haer vertreck. wy groeien in getal
    Van beiderleie * kunne. een Maeghd ontvonckt het al,    * sexus
    Ontfangt het al, en keert den neck geen’ laegh geboren,
    Noch draeght op hoogheid moed. zy heeft het bey verkoren.
    (165) Cyriacus, op ’t licht dat hem de hemel gaf,
    Steegh van Sint Peters stoel, en hooge trappen af,
    En werd haer kruisgenoot. men dencke of ’t nijd verweckte,
    By ’t Heidendom, daer zy een heldre leidstar streckte,
    Voor menigh dwalend hart. Nu bid ick, luistert toch,
    (170) Wat ons gebrouwen word van ’t Heidensche bedrogh.
Aer. Wy luistren toe met zorgh, dat hier geen ramp uit kome.
Bo. De Burgemeesters zelfs, en Oversten te Rome
    (Maximaen heet d’een, en d’ander Africaen)
    Om ’t eenigh Konings Kind behendigh te verraên,
    (175) Te blusschen ’t zuiver licht, beginnen t’ondervraegen,
    Wat wegh zy veilighst acht, en leggen looze laegen,
    Met valschen schijn; gelijck weleer Jerusalem
    Zijn kroon vernedren wou voor ’t kind van Bethlehem,
    En ondertusschen zwoer den Heiland te vernielen,
    (180) Al waer het oock door ’t bloed van veel onnoosle zielen.
        Men reisde in ’t end. op wegh ontmoet de Bruid van pas
    Den Bruidegom, die van haer lot verzekert was,
    En om de martelkroon zyn goude kroon wou geven.
    Zyn Vader, oock besprengt met water, had dit leven
    (185) Verlaten, wel vernoegt. zyn Moeder, oock verlicht,
    Met al haer Dochteren, behartighde haer’ plicht.
    Hy broght Daria meê, zijn Schoonmoêr, nu geruster
    By Ursul, ’t eenigh pand, en oock zijn jongste Zuster.
    Zoo keerden wy gezond te Bazel voor de stad:
    (190) Daer d’Aertsheldin op ’t hoofd van eenen heuvel trad,
    Omvlochten met een’ krans van ellefduizend Maeghden,
    En mannelijcken stoet; dien ’t wonderlijck behaeghden
    Heur aenschijn aen te zien. zy wenckte. elck zweegh terstond.
    Toen sprack een God, of geest door heur’ begaefden mond:
[fol. B3r]
        (195) Getrouwe, die mijn vaen gevolght zijt van Britanje;
    Toen onlangs t’Agrippijn, het hoofd van laegh Germanje,
    De zoete en zachte slaep mijn harssenen beving,
    Verscheen my in den droom een rustigh Jongeling.
    ’K verschoot in ’t eerst, en deê myn oogen slaepende open.
    (200) Zijn vleugels, bont van pluim, van mann’ en nektar dropen.
    ’t Gekrulde en gouden hair by locken nederhing.
    En ’t hagelwit gewaed, met goud gezoomt, ontfing
    Door ’t slingeren een’ zwier van boven tot beneden,
    Niet minder aengenaem dan zyn volmaackte leden.
    (205) Hy sprack: o Maeghd, die lust in ’t hemelsch leven schept,
    Het onvergangklijck goed voor ’t aerdsch verkoren hebt,
    En streeft naer eeuwige eer, ghy zult dees reis voltrecken,
    Maer op uw wederkomst dit veld hier by bedecken,
    Met uw gewijde schaer, en steigren zoo naer God,
    (210) Die u beschoren heeft een onwaerdeerbaer lot.
    Zoo sprack hy, en verdween. Wie nu door oorloghsmaren
    Zich vind bezwaert met my den Rijnstroom af te varen,
    Die kies een veiligh pad, na dat het heur behaegh.
    Mijn wensch is met dees vaen, die ick onwaerdigh draegh,
    (215) Dees Kruisvaen in de hand te scheiden uit dit leven.
    Toen riep al ’t heir: niet een van ons zal u begeven.
    Wy wenschen om die dood, wy treên in Jesus eed.
    Zoo maeckte een yeder zich, als tot een hooghtijd, reed.
Aer. O mannelijck geloof, in maegdelijcke scharen!
Bur. (220) ’t Was ymmers wijd verspreit dat wy belegert waren,
    En Attila den stroom met brugh en palen sloot.
Bo. Al wie naer boven voer, die waerschuwde Ursuls vloot,
    En spelde ’t onweêr al, het welck men op zagh komen,
    Maer bluschte ’t vier niet uit. het opzet was genomen.
    (225) Men voer met voordacht recht den vyand in de mond,
    Die op dees Joffers vlamde, en krijghsvolck opwaert zond,
    Op den verwittighbrief van Afrikaen geschreven,
    En van Maximiaen, ophitsers van hun neven.
[fol. B3v]
    Men rande ons aen. men dreef al stil langs d’overzy
    (230) Des Rijns, langs Duitsch, de Stad, voor zonneschijn voorby,
    Eer ’t yemant werd gewaer. Toen stack men endlijck over,
    Naer ’t Hoofd van ’t leger toe, en ick ontsloop dien roover,
    Met dezen Hunschen rock verkleed, en onbekent.
    De Dwingeland verwacht mevrouw nu in zijn tent.
Bur. (235) Wat raed om den Tyran dien vetten roof t’ontrucken?
Aer. Men vang van Jesus aen, misschien of ’t wou gelucken.
    Dat alle de gemeent, gescheiden uit haer werck,
    Het Raedhuis uit zijn ampt, ’t gemoed met vasten sterck,
    En vierige gebeên. Dat kercken, en kappellen,
    (240) En kloosters ’s volcx gebeên godvruchtighlijck verzellen;
    En, offrende op ’t autaer, God klagen heuren nood,
    Tot redding, of tot troost der aengevochte vloot.



Attila. Iuliaen.

    GHy hebt die lichte vracht van Ioffren dan gegreepen?
Iu. Al Nijmfen, elck om ’t schoonste, en Venus met haer schepen.
    (245) God Mars verleende u noit een’ vriendelijcker buit.
    Zoo ’t krijghsvolck moght begaen, elck zocht zijn gading uit.
At. Waer raecktenze in uw net zoo reuckloos met haer allen?
Iu. Ontrent daer in den Ryn de Moezel koomt gevallen.
At. Zijn ’t mans, en vrouwen bei?   Iu. ’tZijn Ioffers blanck en schoon,
    (250) De mans meest wapenloos.   At. U werd noch spits geboôn?
Iu. Daer werd noch zwaerd noch pijl getrocken noch geschoten.
At. Men hoorde een veldgeschrey?   Iu. Een’ zang van speelgenooten,
    Gelijck of eene Bruid van Koningklijcken stam
    Haer’ lieven Bruidegom met vreughd in d’armen quam.
    (255) Hier onder mengde zich de wedergalm der klippen,
    Langs d’oevers van den stroom. op ’t roeren van de lippen
    Dreef ’t water langsaem af, en luisterde naer ’t lied,
    Waermeê de Maeghderey Gods Roede welkoom hiet,
    Daer Christenrijck om schreit. zy scheenen niet gevangen,
    (260) Maer, nu in vryer staet, om’t sterven te verlangen.
[fol. B4r]
At. ’t Is van ’t hardneckigh slagh, dat naer zijn oudren aerd,
    En liever met de borst en boezem loopt in ’t zwaerd,
    En ’t spits voor haer gevelt, dan ongequetst daer neffens.
    Hoe droegh zich ’t Hoofd der vloote, als ghy die vloot al t’effens
    (265) Beknelde in uwe fuick, en leit van land aen boord?
Iu. Vergeefme dit vergrijp. ’k beken ’t, ick werd bekoort,
    Zoo dra ick Ursul zagh van verre zich vertoogen.
    Men vraegh niet, hoe ’t my ging, toen ick haer onder oogen
    En nader quam. zy stond (wat was ’t een trotse stand!)
    (270) Op ’t voorste schip, en hiel de Kruisvaen in de hand;
    Gekroont met diamant, en met robijne roozen;
    Maer schooner bloncken dees’, die op heur kaecken bloozen,
    En blaecken allerschoonst, wanneer een eerbre schaemt
    Het edelste van ’t bloed op elcke wang verzaemt.
    (275) Op haren boezem straelde en speelde met zijn vieren
    Een goude Kruis, verzet met blaeuwe* puicksaffieren.
    Een weeligh luchje speelde, en vloogh vast af en aen,
    En vulde nu het zeil, en krulde dan de vaen,
    Gehecht aen ’t Standerdkruis, daer zy haer’ troost in stelde.
    (280) Dit was al ’t wapentuigh, de speeren dieze velde.
    Maer ’t oogh, een scherper speer, doorpriemde my mijn hart.
    Het purpren kleed, gevoêrt met witte armijnen, werd
    Van dertle windekens by wijlen opgeheven.
    De leli, en de roos, van goud in ’t kleed geweven,
    (285) Ontstaecken t’elckens dan haer’ luister aen de zon,
    Die onder ging van spijt, en niet verdragen kon
    Den weerglans van dit licht, ’t welck opging uit den Zuien,
    En brack door nevels heen, en oorloogs regenbuien.
    Waer ’t eere als schande, ick had den oorlogh uyt den zin
    (290) Gezet, om zoo een puick, en schoone vyandin.
At. Ghy spreeckt’er af met smaeck, en schijnt bykans t’ontvonken.
    Zy waer met vloot met al veel nutter strax verzoncken,
    Dan herwaert aengevoert; veel nutter strax versmoort.
    Waerom hebt ghy dit schip niet in den grond geboort?
[fol. B4v]
Iu. (295) Dat was my niet geboôn. mijn last broght dat niet mede.
At. Men breng haer hier voor my.   Iu. Zy komt, en maeckt zich reede.
    Ick trad vooruit, en hoop dat u mijn dienst behaeght.
    Daer komen mijn Kornels, en offren u de Maeghd.



Iuliaen. Ursul. Attila.

NU staetghe voor mijn’ Heer, die last gaf u te vangen.
Ur. (300) Noit bleef een vry gemoed in yemants stricken hangen.
At. Die vryheid moght u licht ten beste niet vergaen.
Ur. Indien ick qualijck spreeck, men wijs mijn feilen aen.
At. Men kan hier d’eerste reis met feilen ’t lijf verbeuren.
Ur. Wie zich onschuldigh kent zal om geen sterven treuren.
At. (305) Ghy stoft te jong. zie toe, en sterf niet al te dra.
Ur. Zoo ’t slibbren van mijn tong uw rechtbijl quam te na,
    Of quetste, ick ben ’t bereit met dezen hals te boeten,
    Is ’t anders, stelme weêr in staet op vrije voeten.
At. Wie zijtghe? van wat land? hoe jong? wat jaeght u hier?
    (310) Met dezen langen sleep, door water en door vier,
    En midden door ’t gevaer van ’t omgewroet Germanje?
Ur. Monarch, ghy ziet hier ’t oir van ’t Kalidoonsch Britanje,
    Het land van myn geboorte, indien ick zonder roem
    Van my, of yemants eer te mindren, my dus noem,
    (315) Die liever Ursul heet. mijn oude, veertien jaeren,
    Gevalle Gode alleen. ick quam niet hier gevaeren,
    Noch liet myn Vaderland, en Vader over zee,
    Noch voerde een’ grooten sleep van eedle Maeghden meê,
    Uit reuckeloozen lust, gelijck ’t u vreemd magh geven.
    (320) Een hooger oirzaeck heeft my tot dees reis gedreven.
At. Wat oirzaeck dryft u toch zoo verre, en zoo uitheemsch?
Ur. Een Prins, een eenigh Zoon des Konings van den Teems,
    Noch Heidensch en vervreemt van ’t zaligh merreckteecken,
    Al raezende van minne, en ’t minnevier ontsteecken,
    (325) Hiel by mijn’ Vader lang door zijn gezanten aen,
    En boodme t’elckens trouw. men bad hem af te staen,
[fol. C1r]
    Nadien ick voor had, God te dienen al mijn dagen,
    En geensins d’ydelheid der oogen te behagen;
    Maer ’t weigren was vergeefs. hy dreighde sterck en stijf
    (330) Ons endlijck met zijn heir te vallen op het lijf,
    Door ’t pricklen van dien hoon. mijn Vader viel verlegen,
    En ging ’t gewightigh stuck met zinnen overwegen.
    Ick ried het huwelijck* op voorwaerde aen te gaen,
    Nam uitstel drie jaer lang. de Prins zou zich beraên
    (335) Met Iesus priesteren; zou ’t Heidendom verwerpen;
    Al ’tgeen myn Godsdienst eischt zich laeten innescherpen.
    De Bruigom zou de Bruid met een getal van tien,
    Van oude, en zede als zy, verzorgen, en verzien;
    Dan elck van ’t elleftal met duizend tot haer Reien,
    (340) Om ’t oir van Deonot naer Rome te geleien.
    Zoo werd ick met beding verbonden en verknocht.
    Zoo won ick tijd, of tijd zijn’ zin verzetten moght,
    En smoorde in tyds dien krijgh, eer ’t oorloogh werd geboren.
    Dit dreefme naer den Ryn. dit gaf myn’ toght de sporen.
    (345) Ick heb aldus verkoelt des Jonglings eerste vlam.
    Hy trockme te gemoet, en keert waer langs ick quam.
    Veel Maeghden, op de reis besprengkelt op haer hoofden,
    Gehoorzaemheid aen God, en zijn autaer beloofden;
    Gelijck dees braeve Prins, nu eens gezint als wy,
    (350) Om Christus wil verzwoer zijn blinde afgodery.
At. Zoo roemtghe noch van volck en Vorsten te bekeeren?
Ur. Ick roem alleen in God, dat hem de menschen eeren.
At. Ghy voert van land tot land een doodelycke smet.
Ur. Een Christelijcke lucht, gezond voor ’t quijnend bed.
At. (355) Wy weeten, hoe ghy u te Rome hebt gedraegen.
Ur. Wy weeten, wie u schryft, en aenhitst tot dees laegen.
At. Ghy styft d’oproerigheid met dien ontelbren hoop.
Ur. Ick stuit het oproer zelf, in ’t hardste van zijn’ loop,
    En voe geen leeringen dan die naer vrede smaecken.
At. (360) Ghy pooght het slechte volck uw lastren diets te maecken.
[fol. C1v]
Ur. Zoo ’t lastren is, al ’t geen men avrechts lastren noemt.
At. Met schijn van Godsdienst word uw yd’le drift verbloemt.
    Men magh uw’ aenhang noch gelooven, noch vertrouwen.
    Men zorght, men vreest.  Ur. Voor wie? voor wapenlooze vrouwen?
    (365) Voor Maeghden zonder maght? voor mans, berooft van zwaerd?
At. Wat vrouwen konnen doen, bleeck eertijds aen dien aerd
    Der Amazonen wel, die met geweld van schaeren,
    Europe, en Asien zoo verre meester waren,
    Bekrijghden elck met meer dan mannelijcken stijl,
    (370) De borsten zetten af, en beeten met de bijl
    Den stroom Thermodoön, en onzen Tanais open,
    In ’t hartje van den vorst; bedorven ’t al met stroopen,
    Verstickten ’t manbre zaed, eer ’t naeuw geboren was;
    Dat ick van Lemnos zwijgh; daer zulck een groote plas
    (375) Van bloed vergoten werd, door dochter, en door moeder,
    Verschoonende noch man, noch kind, noch vaêr, noch broeder.
    Quam Cyrus, Hercules, en Jason voor den dagh,
    Zy tuighden levendigh wat vrouwvolck al vermagh.
Ur. d’Oprechtste Godsdienst leert geen menschen te verkorten,
    (380) Aen middelen noch eer, veel min hun bloed te storten;
    Die leert ons d’Overheid, al waer ’t een dwingeland,
    Te dienen, in al ’t geen zich tegens God niet kant.
At. Heeft niet uw Kruisbanier beoorlooght onze Goden,
    En Rome zelf verdruckt?  Ur. Een Vorst dien ’t werd geboden,
    (385) Als ’t glinsterende Kruis hem in de lucht verscheen.
At. Gehoorzaeme aerd, wanneer ’t u aen gelegentheen
    Noch mangelt; maer zoo ras het tijd is, om te spreecken,
    Dan krijghtghe last van God, om d’ooren op te steecken;
    Dan houdghe woord noch trouw, en zet uw’ zetel vast.
    (390) De weereld overlaên, en van uw juck vermast,
    Heeft onder u gesteent, en deerlijck moeten zuchten.
    Hoe dick zagh d’Isterstroom ons grijze Wichlaers vlughten,
    En d’Offervinders zelfs, bestorven als de dood,
    Met Heilighdom en Goôn geladen in den schoot,
[fol. C2r]
    (395) Gevangen en vermoort, na’et plondren en berooven:
    Dat leerde ons nimmermeer uw’ aenhang te gelooven.
    Trawanten, leit haer wegh. grijpt toe, en doet haer spoên.
    ’K zal letten wat my staet met dit geslacht te doen.
    Onsterflijck aengezicht, ick moet my toornigh veinzen,
    (400) Maer Venus uyt haer’ troon ziet Attilaes gepeinzen.



Rey van Agrippiners.

Zang.
                AErtspriester, eertijds opgevaren
                In ’t hemelsch koor, daer maght van Engelen
                Haer keelen, onder fluit en snaren,
                Met kittelende galmen mengelen;
                (405) Daer ghy den Vader stelt te vrede,
                Met d’allerheilighste offerhande,
                En aldoordringenden gebede,
                En zet u bloed voor elck te pande;
                Verlosser, ga om hoogh te raede.
                (410) Verlos dees Maeghden uit genade.
Tegenzang.
                Ghy weet hoe u die hitte rooste,
                Toen d’Engel, van Gods troon gezonden,
                U, aen de Cederbeeck, vertrooste,
                En balssem goot in zoo veel wonden,
                (415) Waer van ghy ree de voorsmart voelde,
                Toen doodzweet vast in bloed verkeerde,
                Het bloed, dat ’s Afgronds gloed verkoelde,
                Na dat ghy u aen ’t Kruis verneêrde.
                Verlosser, ga om hoogh te raede.
                (420) Verlos dees Maeghden uit genade.
Toezang.
                ’t Getal der Martelaren
                Na zoo veel marteljaeren
[fol. C2v]
                Is mooghlijck nog niet vol.
                Vergaen dees Maeghden t’zaemen,
                (425) Zoo staen met rood heur naemen
                In Jesus martelrol.

Continue

HET TWEEDE BEDRYF.

Attila. Beremond.

    ZOo Venus, ’t hemelsch moe, uit lust om aengebeden
    Te werden hier beneên, met menschelijcke leden
    Haer Godheid noit bedeckte; of eenigh sterflijck volck
    (430) Verscheen; gelijck de Zon, met eene dunne wolck
    Betrocken, zomtijds zich vertoont voor ’s menschen oogen,
    Op datze haeren glans, en schijn verdraegen mogen;
    Zoo doet zy ’t nu, en heeft vermomt het aerdrijck in,
    En koomt voor my, in schijn der schoone Vyandin;
    (435) Een licht zoo schoon, als oit op d’aerde blonck van boven,
    Om al wat naer de kroon der schoonheid steeckt te dooven.
    O aengebede Zon, hoe helder ging de dagh
    In mijnen boezem op, zoo dra als ick u zagh!
    Hoe smolt erfvyandschap, en onverzoenbre veede;
    (440) Die ons verplicht, met onherroepelijcken eede,
    Te vloecken ’t Christen bloed, en nimmer, openbaer
    Noch heimlijck, in verbond te treên met hun autaer.
    Dit hart, dat gistren noch verbittert deze wallen
    Bestormde, is my met zwaerd, en beuckelaer ontvallen,
    (445) Voor ’t hemelsch aengezicht der Goddelijcke Maeghd;
    Om wie my liever vre dan ooreloogh behaeght:
    Gelijck God Mars, dien wy met menschenoffer eeren,
    Weleer, om zijn Godin, zich zomtijds niet wou keeren
    Aen veldslagh, noch belegh, maer smeet de wapens neêr,
    (450) En maeckte zijn vriendin vooghdes van zijn geweer.
    Nu ga ick langer niet met oorelooghsgedachten
    Meer zwanger, noch legh toe op ’t vullen van stads grachten,
[
fol. C3r]
    Op ’t rammen van den muur, of torens dick gemetst,
    Noch quets geen vyands borst; maer voel mijn borst gequetst,
    (455) En doodelijck gewond van d’aengename bogen,
    Waer mede dees Diaen de zielen door haer oogen
    Zoo treft, dat kunst noch kruid die wonden heelen kan.
    Wat suf ick voor dees Stad! men vlie, men treck’er van.
    Het Maeghdenleger houd het mannenheir belegen.
    (460) Al wat ick zie, de krijgh, en ’t krijghsvolck, staetme tegen.
    Mijn quijnende gemoed, verwonnen van de Min,
    Geeft zich gewilligh op aen deze Koningin.
    Zy bindme met een snoer, gevlochten van haer vlechten,
    En voerme zoo in Stad. ick geef het zonder vechten.
Be. (465) Hoe nu? gelijckt die stem naer Nimroths grooten neef,
    Gods Roede, die den schrick in alle Vorsten dreef,
    En om Europe niet alleene koomt krackeelen,
    Maer eischt de weereld noch twee overige deelen,
    Door ’t heiligh oorloghsrecht van Mars bebloede kling,
    (470) Die hy van Mavors zelf tot dit gebruick ontfing.
    Wat schutter schiet een’ pijl, ’ten zy uit uwe kokers?
    Is d’aerde uw aenbeeld, zijn uw vuisten niet de mokers,
    Die ’t al vermorselen, en brijzelen, als glas?
    Wat meeren overstaptghe niet, gelijck een’ plas?
    (475) Men hoorde Illyricum verwonnen deerlijck schreien,
    De Thrax, en Macedoon, en Mysie, en Achaien.
    Al wat aen deze zy van d’Alpes ackers bouwt,
    In dal, of op geberght, zijn eige kracht mistrouwt.
    Ghy hebt Hesperien, en Gallien doen roocken;
    (480) Den Donau, en den Rijn de horens knap gebroken,
    En maeide met uw zein, met eenen slagh, om veer,
    Al wat’er’t hoofd opsteeckt, aen ’t Adriatisch meer,
    Zou zulck een God zich aen een wasse pop vergaepen,
    En reuckloos zijn fortuin in haeren schoot verslaepen?
    (485) De Goden hoeden ons voor zulck een lasterstuck.
At. Alcides zelf droegh wel het zachte minnejuck,
[fol. C3v]
    Ley leeuwshuid af en knods, voor lieve goelijckheden,
    En stond naer joffrengunst met vleiende gebeden.
    De boogh wil in den krygh niet staegh gespannen staen.
Be. (490) Het minnen is in ’t end hem jammerlijck vergaen;
    Toen hy van Dianier onweetend werd vergeven,
    Door ’t offerhemd, met gift van Nessus bloed bewreven.
    De wellust heeft gevaer, en duizend zorgen in.
    Het zwaerd des Krijghs verroest by ’t wapentuigh van Min.
At. (495) Och Beremond, mijn oogh zou al te deerlijck doolen,
    Indien ’t meer schoonheid zagh in Keulens gloende kolen,
    Dan in de kolen, die in Ursuls aenschijn staen.
    Indien het zwymen van dees Stad, dees halve Maen,
    Besprengkelt van den Rijn, meer lofs werd toegeschreven
    (500) Van my, dan ’t geen men ziet in Ursuls aenschijn leven.
    Zy mengt eerbiedigheid met een vrypostigheid.
    Het vriendelijck gelaet verzelt de majesteit.
    Al dooldeze onbekent, noch zou men zien en hooren,
    Dat dees van Konings bloed, en stam most zijn geboren.
    (505) Men wensch die vrouw geluck, die haer ter weereld braght,
    En ’t schip dat herwaert dreef met zoo een’ schat bevracht.
    z’Ontschuldighde zich zelf, toen d’oogen my bekoorden,
    Of zy mijn Majesteit onweetende met woorden
    Gewond had, ja voorwaer wel doodelijck gewond,
    (510) Met die begaefde tong, met dien koraelen mond.
    Die Meeremin wou juist dees oevers niet vermyen,
    Om my, op ’t vaste land, dees schipbreuck te doen lyen.
Be. Ick moet, o Vorst, met u bekennen, dat die geen,
    Die Ursul zonder min aenschouwt, eer marmersteen,
    (515) Of harde rots gelijckt, uit Kaukasus gehouwen,
    Dan eenigh mensch, dien wy rechtschapenheid vertrouwen.
    Waer vind men in al ’t heir zoo stout een’ oorlooghsman,
    Die koel en liefdeloos dat aenschijn aenzien kan?
    Hoewelze, door den drang der kryghsliên, ingetogen,
    (520) En schaemrood heenen treed, met neêrgeslagen oogen;
[fol. C4r]
    Den dartlen straf ontmoet, den zedigen beleeft,
    En niemants vlam, noch vier het minste voedsel geeft.
    Maer evenwel een’ held ten scepter opgewassen,
    En ’s weerelds heerschappy, zou ’t al te qualick passen
    (525) Te slibbren in het veld, en buiten ’s oorlooghs baen,
    Tot argernis des volcx, dien onwegh in te slaen.
    Ghy zijt in ’t Scytisch heir van kindsbeen opgetogen,
    Hebt uit uw voesters borst dien strijdbren aerd gezogen.
    Een beucklaer was uw wiegh, de kille stroom uw bad,
    (530) Geweer uw poppetuigh, en eerste kinderschat;
    Voortaen het ridderspel, een weeligh paerd te temmen,
    Den Donau op zijn smalst, dan wyder overzwemmen,
    En leeren hitte en kou verduuren zonder pijn.
    Uw zwangre Moeder zagh, hoe yemant, in den schijn
    (535) Van Mars, haer vrucht het zwaerd quam binden op de zyde,
    En u tot zijn autaer, van uw geboorte af, wijdde.
    O onverwinbre Vorst, bedenck eens wie ghy zijt,
    Wat ampt ghy nu bekleed. noch laet ons dit verwijt
    Niet snyden in het hart, dat Attila aen ’t suffen,
    (540) Zich van een Christe non in ’t bedde laet verbluffen.
At. Och Offervinder, ’t oor is voor die rede doof.
Be. Bega geen legerschand, noch brandmerck ’t Hunsch geloof.
At. ’t Geloof moet in een’ Vorst wat dulden en gehengen.
Be. Hy magh zich in geen echt met heiloos bloed vermengen.
At. (545) Zy zal door hooger hoop zich voegen naer ons wet.
Be. Hardneckige aerd volhard in d’aengebore smet.
At. Ick wacht haer vast. misschien laet zy heur dwaeling vaeren.
    Daer komtze. quijt uw ziel, of ghy heur kunt herbaeren
    Terwijl ick spreecken ga mijn’ Maerschalck Juliaen.
    (550) De Goden laeten dit naer mynen wensch vergaen.



Beremond. Ursul.

Be. Doorluchtighste Vorstin, de Vorst heeft my geboden
    U ten autaer van Mars, uit zijnen naem, te nooden,
[fol. C4v]
    Door deernis met uw vloot, en Maeghdelijcken stoet.
    Nu kuntghe, wiltghe noch, het Koningklijck gemoed
    (555) Verzachtende, zoo veel geboeide zielen slaecken,
    Door eens het outerbeeld met wieroock te genaecken.
    Bera u kort, dewijl de krygh geen uitstel lijd.
Ur. Het zy ghy Wichelaer, of Offervinder zijt,
    Wat verghtghe my, ’tgeen strijd met ons gewoone zede?
    (560) Ick heb my al beraên, en ben in God te vrede.
Be. Te vrede? Weetghe niet wiens Goden ghy bestrijd?
Ur. Uw Afgoôn, ick beken ’t.  Be. Zoo gaetghe ’t leven quijt,
    ’t En zy ghy Christus naem verzweert voortaen te noemen,
    En eert die rechte Goôn, waer op wy Hunnen roemen.
Ur. (565) Wy roemen eenen God, die alles heeft gebouwt.
Be. Dien blooden dooden God, gehecht aen ’t schendigh hout?
Ur. Dien oock, die alle maght door ’t sterven heeft verworven.
Be. Der Scythen Goôn zijn noit begraeven noch gestorven.
Ur. ’t En waer misschien Jupijn, wiens grafste Kreten eert.
Be. (570) Iupijn met Mars om hoogh alle andre Goôn regeert.
Ur. Neen Christus heerscht om hoogh met zijnen lieven Vader.
Be. Wiens eenige afkomst werd verkocht door dien verraeder?
Ur. Een Vader, die ons vrijt door dit verkochte goed.
Be. Door ’t storten van zijn Kinds onnozel hartebloed?
    (575) Hoe kan een Vaders hart zijn afkomst zoo vergeten?
Ur. Hoe kan Saturnus zelf zijn eige vruchten eeten?
Be. Wie droegh ’t begraeven kind herlevende in Gods schoot?
Ur. Wie voerde uw’ Herkules ten hemel, na zijn dood?
Be. Uw rot verslind, en snijd het menschevleesch aen deelen.
Ur. (580) Neen ghy, na’et moorden, stroopt uw vyands beckeneelen,
    De huid al warm van ’t been, vergult die tot een’ kop,
    Verzwelght het laeuwe bloed: verkropt uw’ helschen krop
    Met vrouweborsten, zoet van smaeck, met mannespieren;
    Min redelijck dan zelfs de wilde woeste dieren,
    (585) En ’t al verslindend woud, dat noit at zijns gelijck.
Be. Wy Scythen offren Mars slechs vyanden van ’t Ryck,
[fol. D1r]
    Die zich aen onze Goôn, en Koningen vertasten.
Ur. Uw Tauren offeren Diaen d’uitheemsche gasten,
    En paeien de Godin met lillende ingewand,
    (590) Van menschen zonder schuld, een gruwzaeme offerhand.
    Ick zwijgh van kindervier; van die, om scheel van Goden
    Vol haets, den nagebuur ter offermaeltijd nooden,
    Op kruiswegh, en by kerck, vol galms van pijp en zang,
    En harden ’t, nacht en dagh, wel zeven etmael lang.
    (595) Met nuchtren zinnen dan, na’et huppelen en danssen,
    Malkandren onderling, by tafelen en kranssen,
    Gezeten in den baerd: een yeder vuist een klaeuw,
    Vol oogen, en vol bloeds; en, na dien moord, al raeuw
    Den doode nagebuur half levende opgegeten.
    (600) Quansuis de Godheid smaeckt die kostelijcke beeten.
    Zoo voed het Heidendom een eeuwigh moordkrackeel.
    Zoo maeckt het van de kerk een schricklijck moordtooneel.
Be. Uw Priesters paeien God noch daeghlix op d’autaeren
    Met been, en brein, en bloed, waer in de zielen waeren;
    (605) Een leckre spijs, een dranck, die boven nektar smaeckt.
    Wie ’t Hunsch geslaght dan scheld, en menscheneeters maeckt,
    Gelyck ’t gerucht nu loopt, die maeckt hen noch wat beters
    Dan ’t Christen volck, met recht gescholden Christeneeters.
Ur. Ons Priesters luisteren naer geen’ verzierden vond,
    (610) Maer naer d’onfeilbre stem, ’t Orakel van Gods mond,
    Naer Jesus, ’s hemels tolck, d’almaghtige, en alwijze,
    Die, onder schijn van weite, en wijndruif, tot een spijze,
    En dranck, zijn lijf en bloed, des nachts, gaf, aen den disch,
    Zijn jongren. Heidensch brein, dat Gods geheimenis
    (615) Noch mond gelooft, durf bits ons Christeneeters noemen,
    Om met die lastering zijn’ moordlust te verbloemen:
    Maer zoo door ons autaer des Hooghsten eer verkort,
    Of eenigh mensch, aen lijf of lidt, beledight word
    Zoo ruim ick ’t veld van zelf, en geef u dit gewonnen.
Be. (620) By u verheft men hoogh de zuiverheid der Nonnen,
[fol. D1v]
    En echteloozen staet, met hoop van dubbel heil;
    Daer midlerwijl de faem geen ander volck zoo geil,
    Noch hitsigh scheld dan dit, ’t welck, op de vont geteeckent,
    Zelf overspel geen schand, noch bloedschand schennis rekent;
    (625) ’t Welck, onder schijn, dat elck de Godheid offer brengt,
    De lampen dompt, terstond in ’t honderd zich vermengt,
    En acht geoorelooft een blinde en donkre schennis.
Ur. Een maeghd aen God verlooft, als ick, heeft gansch geen kennis
    Aen zulck een vreemde tael, die ghyliên best verstaet.
    (630) Dit weet ick, waer een Hun of Got zijn klaeuwen slaet,
    Al roockende van moord, daer blijft niets ongeschonden.
    Hun dartle moedwil staet aen kerck noch koor gebonden.
    De wyde weereld waeght van ’t jofferengeschreeuw.
    En wat mijn heir belangt; des winters viel noit sneeuw
    (635) Zoo zuiver, uit de lucht, op uw Rifeesche bergen,
    Als Ursuls Maeghden zijn, die sneeuw en hagel tergen.
Be. Beleefde Maeghd, ghy streckt u zelve een lastigh juck.
    Geluckigh stond uw staet, begreept ghy uw geluck.
Ur. Ontdeckme mijn geluck, waer in het zy gelegen.
Be. (640) In ’t hart van Attila, tot Ursuls hart genegen.
    Val Mars terstond te voet, uw’ dooden ongod af.
    Verbid dees bange Stad van haer gedreighde straf.
    Bescherm uw eigen lijf, met eenen d’andre troepen.
    Aenvaerd des weerelds kroon: ghy wordt’er toe geroepen.
    (645) Britanje waer te kleen voor zulck een groote ziel,
    Op wie het keurigh oogh des grootsten Konings viel.
    Al ’t leger offert u zijn beuckelaers, en speeren,
    Ghy kunt dit oorloghsspel in bruiloftsspel verkeeren.
    Hoe beurt uw Eiland dan ten hemel zynen kop!
    (650) Hoe haelt dit huwelijck uw’ stam zoo hoogh in top!
    Nu ghy op ’sVorsten troon zoo trots te prijck gaet zitten,
    En paert de wapenen der Hunnen met uw Britten.
    De heerelijckste kroon bestraelt alree uw hoofd.
Ur. Uw aenzoeck koomt te spa, by een aen God verlooft.
[fol. D2r]
    (655) Ick heb een’ Bruidegom, een eenigh’ Zoon, verkoren,
    Den schoonsten, die noch oit van vrouwen werd geboren;
    Den maghtighsten, die oit een Konings troon bezat;
    Den rijcksten, die oit roemde op onuitputbren schat;
    Den goedertierensten, die yemant viel genadigh;
    (660) Getrouw in zijn belofte, in liefde, en min gestadigh;
    Dat ’s Jesus, dien ick min, en voor wiens kroon ick stry.
Be. Hier koomt al weer een vlaegh, de zelve raezery.
    Ontstelde harssens, och! hoe zal ick u genezen?
    Versmaed ghy Attila? wie kan toch grooter wezen?
    (665) ’t Gestarrent suizebolt, het aerdrijck beeft voor hem.
    De baeren van de zee gaen glippen voor zijn stem.
    Zijn scepters reicken, van Maeotische moerasschen,
    Tot aan de golven toe, die Atlas voeten wasschen.
    In’t Noorden hy den kop des Ysbeers stucken slaet.
    (670) In’t Oosten deist voor hem de schuimenden Eufraet.
    In’t Zuiden zweeten Nijl en strand der Africaenen.
    Versmaedghe ’t godlijck hoofd van zoo veel onderdaenen?
Ur. ’k Versma dat gruwlijck hoofd, dien borsteligen baerd
    Dien platten neus, ’t gezicht, dat ongediert vervaert,
    (675) Dien muil, die Jesus bloed verzwolgh met droncke togen.
    De tyranny ziet hem ten norsse en dwaelende oogen
    En aenzicht uit. ’k versma dat zwijnshair van dien Scyth,
    Daer d’aerdboôm niet alleen, maer God om hoogh van lijd.
    ’t Onnozel zoghlam zal met wreede wolven paeren,
    (680) De bloode tortelduif in ’t arendsnest vergaeren,
    Het kiecken, en de vos gaen treên in een gespan,
    Eer ick Gods trouw verzaeck, om zulck een aertstyran.
Be. Zoo u de Veldheer niet gedreight had, heet van tooren,
    Toen ghy hem flus begroete, en eer beweest, mijn ooren
    (685) Die zouden ongebelght niet hooren zulck een’ smaed
    Dien Grootvorst aengedaen, die naer uw huwlijck staet.
    Vorstinnen weeten, hoe men Koningen bejegent,
    En wat heur past, die min met kroonen zijn gezegent:
[fol. D2v]
    Dies bid ick, toom uw moed, gesteurde Koningin.
    (690) Aenvaerd dit wieroockvat, het pand van ’s Konings min.
    Vergun my toch dees eer, dat ick uw ziele redde,
    Uw lijf met een, en ley zoo schoon een Bruid te bedde.
    Vat aen dit wierroockvat, en nader den autaer,
    Een toevlught, en een wijck, in ’t uiterste gevaer.
Ur. (695) Vergeef het my, o God, heb ick dees reine handen
    Besmet door wieroockreuck voor afgod Mars te branden.
    Ben ick van Wichelaers verraeden, en verrascht:
    Heb ick my schandelijck bezoedelt en vertast.
    Daer leit het godloos vat, gebryzelt en gebroken.
    (700) Genade, o God, indien ick ’t offer heb geroken.
    Mijn Bruigom, heb ick oock, op dit afgodisch feest,
    Door ’t wierroockvat verzaeckt den trouwring van uw’ Geest?
    Wat Rijn, wat stroom, wat meer, wat grondelooze plassen
    Vermogen lijf en ziel van deze vleck te wasschen?
    (705) Messias, slaeptghe nu? en vaertghe niet beneên?
    Ghy hebt weleer de slang den neck en kop vertreên.
    Vertre dit loos serpent, dat door vervloeckte wetten
    Uw kuische zielen durf bezoedlen en besmetten.
Be. O Vader Mars, Jupijn, Merkuur, en Herkles, ziet,
    (710) Wat durf dit heiloos zaed, wat gruwlen doet het niet?
    Verdaedight, het is tijd, uw heilige offerdissen,
    Uw beelden, tempelen, uw zielgeheimenissen,
    En d’offervaten, uw’ autaeren toegewijd.
    O Goden, toont dat ghy geen blinde Goden zijt;
    (715) Gelijck d’erfvyanden, die uwen dienst verzwoeren,
    Dit daeghlix in den mond, en op de tonge voeren.
    Gequetste Goden, toont, dat ghy uw haeters haet,
    En die uw Godheid schend niet ongeschonden laet.



Attila. Beremond. Iuliaen.
At. HOe roeptghe zoo verbaest? begintze niet te wijcken?
Be. (720) Daer vlught dat helsch gedroght: dat heenen gaetze strijcken.
[fol. D3r]
    Men volgh heur na. men straf dit lasterlijck bedrijf.
    Moet ons godvruchtigheid dit lyden van een wijf?
    Van een die achter land de landen gaet beroeren,
    En op haer zyde treckt al wat zy aen kan snoeren?
    (725) Dit wieroockvat getuight van haeren overmoed.
    Daer leit het neergesmackt, getrappelt met den voet,
    Geborsten, en geblutst, in ste van aengebeden;
    Gods wieroock hier en daer in slyck en stanck vertreden,
    In ’t aengezicht van ’t beeld, van onzen Vader Mars.
    (730) Ghy ziet dit beeld gekeert. de God ziet overdwars.
    Hy heeft het gruwelstuck alree den neck geboden.
    Rechtvaerdighste, waeck op. verdaedigh ’t Recht der Goden.
At. Hebt ghy haer niet verzet, en gafze niet wat bots?
Be. Zy luisterde naer my, gelijck een doove rots
    (735) Naar ’t ruisschen van de zee. wie zagh oit yet verkeerders?
    Zy luisterde, gelijck, naer ’t prevlen des bezweerders,
    De slang, die met den staert zorghvuldigh d’ooren stopt.
    z’Is, tot de keel toe, dicht van Christus lucht gepropt,
    In dwaeling opgegroeit. zy schuwt gezonde spijzen,
    (740) Als doodelijck vergif, en spreeckt ’er van met ijzen.
At. Een jong scholier hoeft tijd, en klimt van trap tot trap.
Be. De kruick houd allerlangst den reuck van ’t eerste sap.
    De puimsteen bryzelt eer den diamant tot mortel,
    Dan ghy dit steeckligh zaed, dit onkruid, met den wortel
    (745) Geheel en al verdelght. de boosheid hecht te vast,
    Die in gebeente, en mergh van jongs op groeit en wast.
    Dit wulpsche brein durf stout dien gryzen baerd bedillen.
    Die haer verzetten wil, zal tijd en arbeid spillen.
At. Mijn Venus, mijn Godes, benydghe Adoon uw min?
Be. (750) Misschien tot uw geluck. wie zijn doodvyandin
    Het bed vertrouwt, behoeft gewisse en vaste borge
    Dat zy, als Belus zaed, hem prieme noch verworge
    Die, droncken van den most, in haeren arrem slaept.
    ’t Autaerboeck van dit rot verhaelt een stuck dat gaept,
[fol. D3v]
    (755) En slaet op deze zaeck; men magh het overwegen.
    ’t Assyrisch leger hiel een Joodsche stadt belegen.
    Een uitgemaeckte Weeuw komt listigh uit in ’t end
    Naer ’t leger, en bekoort den Veldheer in zijn tent,
    Die luttel docht, dat zich ’t Hebreeusche volck wou wreecken.
    (760) Zy munt in schoonheid uit. z’ is prachtigh uitgestreecken,
    Met perlen en gesteent. een aengenaeme geur
    Van myrrhe rieckt het hair en alle leden deur.
    Hy moe gedanst, en heet, verwacht zijn lief in ’t bedde.
    Die schalcke, op datze zich en hare burgers redde
    (765) Na’et samlen, grypt in ’t end, zoo schelmsch, als onvervaert,
    Daer Holofernes ronckt, met d’eene hand het zwaerd,
    Dat aen de bedsteê hangt, met d’ander hand de locken,
    En houwt hem ’t hoofd van ’t lijf, en zoo naer stadt getrocken,
    Met dezen vetten roof; die ’s morgens, als het daeght,
    (770) Ter muren af, den schrick in ’t gantsche leger jaeght,
    En ’t heir verstroit. geloof, dit zijn van haer gezellen.
    Zy vlammen op de muis, en vaele muizevellen:
    Zoo schelden zy den Hun, om zyn gewoone draght.
    Wie weet wat deze vloot u brouwen wil by nacht?
    (775) In wat verstand zy staen met dees beneepe wallen?
    Hoe ’t zy, dit Maeghdenheir my geensins kan gevallen.
    Trock vrouwvolck oit met mans zoo sterck op legers aen?
    Dees Ursul speltme krygh, met haer gekruiste vaen.
    Waeck op, eer zy u tent gewapent overrompelen.
Iu. (780) ’t Is overwegens waerd. de Hopliên mogen mompelen,
    Dat Attila niet meer in ’s oorlooghs renbaen loopt,
    Noch ’t brieschend paerd van Mars met scharpe sporen noopt.
    De laffe soudenier, getreên in ’s meesters stappen,
    Zal, sluimrende op de wacht, van dagh tot dagh verslappen;
    (785) De Keulsche Burgery herscheppen aêm en moed.
    De Koningh zie wel toe, en raem een’ vasten voet.
At. Mijn hart gevoelt de Liefde en Oirbaer t’ zamen stryen.
    Besluit ghy met u beide. ick laet u twee betyen.
[fol. D4r]
    Beraemtghe, dat men geen van ’t Maeghdenleger spaer,
    (790) Zoo wil ick dat men noch de Koningin bewaer.



Rey van Agrippiners.

Zang.
                O Agrippine, ’t hoofd der Belgen,
                En alleroudste Stad na Trier,
                Daer Ubien met Roomsche telgen
                Gevlochten werden, toenze hier
                (795) Gejaeght, den Rijnstroom overvoeren,
                Om woest geweld te wederstaen,
                En, voor Vipsaen, uw’ Vader, zwoeren
                August, zijn’ Schoonvaêr, onderdaen
                Te blyven, als zy Caesar deeden:
                (800) Ghy Rijnstad zijt, gelijck een klip,
                Veel stormen moedigh doorgestreden,
                Van ouds, en lang eer Mark Agrip
                (Spijt Maes en Moezel, uw gebuuren)
                Ley d’eersten grondsteen van uw muuren.
Tegenzang.
                    (805) Ghy werd naemhaftiger door zyne
                Doorluchtigheid, en danckt hem noch.
                Ghy baerde uw Voester, Agripyne
                Gekoestert met uw druivezogh;
                Gewieght op ’t ruisschen uwer Beecke;
                (810) Dies zy u heuren naem vereert,
                En, trots al d’omgelege streecke,
                Met eenen bouwtroep u vermeert.
                Toen scheen, door ’t steigren uwer wallen,
                Al wat den Rijn, uw’ stroom, bevocht,
                (815) Een nieuwe schrick op ’t hart te vallen.
                Ghy werd begroet en aengezocht.
[fol. D4v]
                Al die naer ’s Tibers vriendschap stonden
                Gezanten aen uw Vaders zonden.
Zang.
                    Ghy waert van aenvang Rome in zeden,
                (820) En straeten, en gebouw gelijck.
                Ghy had uw Capitool, betreden
                Van Raed en Ridder, streckte een wijck
                Den bangen balling met uw grachten.
                Trajaen ontfing hier kroon en staf,
                (825) En ghy uw driemael vijf geslachten,
                Die hy u met veel vrydoms gaf;
                Om op het burgerlijck te passen,
                En raed en oorloogh te bekleên.
                Dees Adel, zedert aengewassen,
                (830) Gaet moedigh op zijn schilden treên,
                Verdient door prijs, in krijgh gestreecken,
                Of steeckspel, daerze niemant weecken.
Tegenzang.
                    Maer uwe glori ging veel verder,
                Dan d’eer van ’t Keizerlijck verbond,
                (835) Toen d’eerste Apostel, en Aertsharder
                U zijn’ Scholier Materren zond;
                En uwe Burgers, tam als schaepen,
                Gebogen voor ’s Aertsbisschops staf,
                Hem offerden geweer en wapen,
                (840) En, zweerende Teutates af,
                Oock Hesus gruwelijcke autaeren,
                Gekristent werden op hun hoofd
                En stonden zedert, als pylaeren,
                Van kerck of Godsdienst noit berooft,
                (845) Gelijck veel omgelege landen,
                Hersmet door bloedige offerhanden.

[fol. E1r]
Zang.
                    Ghy volght der wyze Vadren regel.
                De sleuteldrager, Gods poortier,
                Bewaeckt uw poort, bewaert uw zegel,
                (850) Aen parckement, of op pappier;
                Ghy zelf der Heiligen gebeenten,
                En ’t overschot des Martelaers,
                In goud, en zilver, en gesteenten,
                Verlicht van lamp, en wassekaers.
                (855) Ghy eert de Mauren, en Thebaenen,
                Die ’t veld bebloedden, om de Stad
                En streên met omgekeerde vaenen,
                In ’t perck, daer Jesus voor hen trad.
                Kappellen, cellen, kloosters, kercken
                (860) U meer dan muur of torens stercken.
Tegenzang.
                    Benijde Stad, waer toe geboorte
                En aenwas van uw’ ouden wal
                Geroemt? nadien men, voor uw poorte,
                Vast dreight dit Ellefduizendtal
                (865) En u met facklen, zwaerden, koorden;
                Nu ’s oorlooghs onweêr ijslijck raest,
                En schricklijck buldert, uit den Noorden,
                En in den brand der huizen blaest.
                Wat baeten u de gryze hairen?
                (870) Wat baet der mannen arrebeid?
                Wat kercken, kloosters, of autaeren?
                Indien een Hun, Gods vyand, zeit,
                Als ’t licht uw smoockend puin beschyne:
                Op deze plaets stond Agrippyne.

Continue
[
fol. E1v]

HET DERDE BEDRYF.

Burgemeesters. Aertsbisschop. Rey van Agrippiners.

    (875) KLim zacht, vermoeide Vorst, geef my uw rechte hand.
    Nu zet u hier. dees trans heeft over ’t platte land
    Zijn uitzicht. ick verneem alree des Konings tenten.
    Ick zie het Maeghdenheir, verdeelt aen regementen,
    Als in slaghorden staen.   Aer. O Jesus, troost uw volck.
    (880) Waer staenze?  Bur. Naer den Ryn.  Aer. Beneên die heldre wolck?
Bur. Al recht.   Aer. Getrouwe God, hoe kuntghe dit verdraegen?
Bur. De vyand heeft een zeissenwagenburgh geslaegen
    Naer Stad toe, als een wal, die stoot haer voor de borst.
    Het voetvolck van weerzy, gelijck een ysre korst,
    (885) Bedeckt de lendenen. de ruiter, op de hielen
    Van achter, kleed den rugh van dees gedoemde zielen.
Aer. Zoo ziet men voor de banck een stomme kudde staen,
    Terwijl de slaeger zich gereed maeckt, om te slaen,
    En mes en reedschap slijpt.   Bur. Wat middel om beschermen?
    (890) Wat raed? men hoort de Stad, en alle dochters kermen,
    Van torens, muur, en poort. het grimmelt ’er van liên.
    De daecken zitten zwart, om ’t schouwspel aen te zien,
    Zoo verre d’ooghstrael reickt door eenen nevel traenen.
    Hoe stillen wy ’t gekrijt van zoo veel onderdaenen?
    (895) Men wringt de handen vast met jammerlijck misbaer.
    Men krabt den boezem op. de handen gaen in ’t hair.
    Men kan het volck van wal, noch steile torens weeren.
    Dit kermen moght ten leste in oproer wel verkeeren.
    d’Oploopende gemeent vervloeckt de hoofden vast.
    (900) ’t En zy men middel raem, ick zie de Stad in last.
Aer. Toen dit verwaten Hoofd gereed stond met zijn schaeren,
    Om daetelijck, daer Paeuw, en Mincius vergaeren,
    Te zetten over stroom, recht toe naer Vatikaen,
    En ’t heiligh Capitool, zat elck om ’t zeerst belaên.
[fol. E2r]
    (905) Geheel Italien, verlaeten, en verlegen,
    Zagh deerlijck uit om troost: maer alle harten zeegen,
    Behalven ’t leeuwenhart van Leo, die den Stock
    En Vlegel van Gods Stoel groothartigh tegens trock,
    Met zyn’ gekruisten staf; gehult met myterstraelen;
    (910) Gevolght van Bisschoppen, en pracht van Kardinaelen,
    En schutte op zijnen staf dien vreesselijcken slagh,
    Ja broght den schrick in ’t hart, dat God noch mensch ontzagh.
    ’k Voel Leoos yver brand in mijn gemoed verwecken.
    Men laetme slechs begaen. ick wil hem tegenstrecken,
    (915) Zoo daetelijck. ’t is tijd. men laetme slechs begaen.
    Ick wil met mijn gezicht dien Bazilisk verslaen.
Bur. De kudde geeft zoo licht den Harder niet ten besten.
Aer. Quam Aniaen niet weêr behouden in zijn vesten?
    Schold hy dien Heremijt dat dreygement niet quijt?
    (920) Heeft Lupus zoo zijn stad, zijn schaepskoy, niet bevrijt?
Rey. Verlaet de Harder ons de kudde zal verstroien.
Bur. Die bloedmuil zwoer met tack, en wortel uit te roien,
    En met zijn winterbijl te slechten, vlack als slijck,
    Dit doornen bosch, het welck den Roomschen tot een wijck,
    (925) En oorlooghszetel streckt. hy scheld een bosch van doornen
    Dees Stad, om datze draeght een kroon van spitse toornen,
    Op haer gezalfde kruin. zy dreigenze algelijck,
    Om haer getrouwigheid aen Rome, en ’t Roomsche Rijck,
    Welx maght de Noorman zwoer te kneuzen, en verdelgen.
Aer. (930) Ick kan ’t in eeuwigheid verduwen noch verzwelgen,
    Zoo koel, zoo schandelijck, en zonder weer te bien,
    Met goeden oogen dus, dit treurspel aen te zien.
    Een yeder volgh zijn’ zin: ick wil my zelven quijten.
Bur. Men zalme nimmermeer flaeuwhartigheid verwijten.
    (935) Zoo wil ick liever zelf (’t is tijd om werck te spoên)
    Met al ons Ridderschap, een’ stercken uitval doen,
    En midden in den drang met al dees Maeghden sterven;
    Zoo blijckt het noch, dat wy noch hart noch yver derven.
[fol. E2v]
Rey. Zoo waer de Burgery een lichaem zonder hoofd.
    (940) Wy zijn noch niet geheel van ons verstand berooft.
    De Burgers zullen u dat nimmermeer vergunnen.
Aer. Wy moeten gaen, en doen altzaemen watwe kunnen.
    Dit schichtich stuck vereischt een kort en snel beraed.
    Stijght af met my, ick hoor al weêr gerucht op straet.



Iuliaen. Attila. Beremond.
    (945) ICk heb, om vader Mars met heiloos bloed te zoenen,
    De maeghdevloot gedeelt in ellef Legioenen,
    Omringt met ruitery, en voetvolck, in ’t gezicht
    Der Stad, die vol geschreis genade zingt, en zwicht.
    Men wacht op uw bevel, om strax dien roof te slaghten.
At. (950) Men dient, om Ursuls wil, een dagh of twee te wachten.
Iu. De nood verbied het u. het krijghsvolck staet en vlamt,
    Op dit bekoorlijck slagh. het krijghsvolck raest, vergramt
    Dat ’s Konings oogen vast naer Ursuls oogen draeien,
    En zy van ’s oorlooghs oeghst geen minnevruchten maeien.
    (955) Indienghe ’t Recht vertreckt, dit heir van wachten moe
    Van geilheid aengeport, tast lichtlijck daedlijck toe.
    Ghy zult de dapperheid de zenuwen afsnyen,
    En langer niet met Mars, maer onder Venus stryen,
    Met eenen laffen hoop. der Joffren vleiery
    (960) Zal ’t leger om doen slaen, en trecken op haer zy.
At. Och Juliaen, de Min verbied dit bloed te storten.
Be. Ghy zult der Goden, oock uw eigen eer verkorten.
    Waer suft nu Attila, die, met gelaersden voet
    Eens stampende, van schrick den aerdboôm davren doet?
    (965) Zijt ghy ’t niet in wiens deughd wy Scythen zijn gehouden?
    Die ’s grooten Caesars stoel zyn’ moedwil hebt vergouden?
    En doen bekennen, dat al ’t Noorden roemen magh,
    Hoe Rome niet meer zy onwinbaer, als het plagh?
    Ick wou den Koning wel (’t belief hem op te mercken)
    (970) Met een niet veer gezocht en levend voorbeeld stercken.
[fol. E3r]
    Uw’ voorzaet zelf, die zege op ’t godloos bloed bevocht,
    Werd uit den Ioffrenroof, de bloem daer uit gezocht,
    Een schoone maeghd vereert. Die krijghsheld, zoet op ’t minnen,
    Docht langer om geen kroon, maer slechs om ’t hart te winnen
    (975) Van ’t allergoelijckst beeld, dat in zijn harte lagh.
    Een Vorst, die ’t al gebood, een boel naer d’oogen zagh,
    Werd slaef van zijn slaevin. zy bond het zwaerd in scheede,
    Met vlechten van heur hair, en oorelooghde in vrede;
    Waerom het heir geterght, in’t ende aen’t morren viel:
    (980) Dat hy verwijft, niet meer de rechte heirbaen hiel;
    Het Rijck veel afbreuck leed, ja schendigh most vervallen,
    Ten waerm’er in verzagh. zy stonden met hun allen
    Gereed, om tot de keur van een rechtschapen hoofd
    Te gaen, ’t en waer de Vorst der Wyzen raed gelooft,
    (985) En ’t oproer daedelijck gestuit had, en bejegent
    Met Venus wederga, met schoonheid rijck gezegent;
    Betoonende, dat zy, met recht beminnens waerd
    Noch niet verbasterd had zijn’ eersten heldenaerd;
    En leggende eene hand op ’t hoofd, de Schoone onthoofde
    (990) Met d’ander, en dit vier in ’t bloed der boelschap doofde.
    Dat voorbeeld streck een baeck, en ghy den onderdaen
    Een spoor. men vang van u dien Maeghdenoffer aen,
    Dan Ursuls doode lijf aen eenen pael geslaegen,
    Om door ’t gezicht de Stad verbaestheid aen te jaegen;
    (995) En als de zonne zinckt voor d’opgereze maen,
    De gansche maght van ’t heir gedreven stewaert aen,
    Om met een’ avondstorm dees zidderende wallen,
    Vol schrix, door zoo veel moords, al t’effens t’overvallen.
At. Ick zweer het by mijn hoofd, ’k en zal niet minder zijn,
    (1000) Dan eenigh voorzaet was, al waer het slechs in schijn.
    Als ick dien degen zwaey, zoo pas mijn spoor te volgen.
    De Min woed allerfelst, wanneerze word verbolgen.



[fol. E3v]
Rey van Agrippiners.

Zang.
                DE wijnpers van Gods grimmigheid
                Zal witte en purpre druiven parssen,
                (1005) En met een’ rooden dauw vervarsschen
                Dit veld, dat om vervarssing schreit.
                Gods snoeimes strecken zwaerd, en spiessen;
                Zijn wijnbergh ’t Ellefduizendtal,
                De druiven, die hy parssen zal,
                (1010) En aen den wijnstock Jesus wiessen.
                De paerdevoet dreight in dees druif
                Te trapplen met bloeddroncke hoeven
                (Helaes hoe drucken ons dees schroeven!)
                Dat hen het sap om d’ooren stuif.
                (1015) Die most wil ons te bitter smaecken,
                Maer alle Hunnen droncken maecken.
Tegenzang.
                    ’t Is Wijnmaend, ’t is de rechte tijd.
                Laet dien Wijngaerdenier betyen,
                Die maet kan stellen yeders lyen.
                (1020) Hy zet den merckpael van den strijd.
                Hy geeft by beurte zon en regen,
                Dan zonneschijn, dan regenvlaegh.
                De zonne schijnt niet alle daegh,
                Noch juist wanneer ’t ons valt gelegen.
                (1025) Het water leit niet eeuwigh vlack.
                Het onweêr weet zijn tijd, en stonden.
                ’t Staet al aen tijd, en maet gebonden,
                Wat voorvalt onder ’t hemelsch dack.
                Gods roeden, die het lichaem plaegen,
                (1030) Zijn bezems, om de ziel te vaegen.

[fol. E4r]
Toezang.
                    Ghy zalige Englen altemael,
                Ten dienst der vromen, uitgelezen,
                Daelt neder, yeder met een schael.
                Koomt, schept het sap der zuivre bezen,
                (1035) En mengelt dit, dat bidden wy,
                Met bittre traenen, die wy schreien.
                Daelt neêr, onsterffelijcke Reien.
                Verkeert dees gal in leckerny.
                Verquickt ons, midden in doods pijnen,
                (1040) En parst uit alssem puick van wijnen.

Continue

HET VIERDE BEDRYF.

Attila.

    ’k BElaste mijn Kornels de Koningin te brengen;
    Hoe zeer de Liefde raed heur leven te verlengen.
    Was nu mijn borst kristal, men zagh hoe ’t waer gestelt,
    In ’t hart van Attila, dat kleene en enge veld
    (1045) Voor Liefde, en Eer, die daer met maght te velde komen,
    Uit bittre vyandschap, en punt, noch snede schroomen.
    O hand, zoud ghy dien dolck wel durven domplen in
    Dien boezem, en die borst der lieve Vyandin?
    Zoud ghy dat witte sneeuw met purper durven mengen?
    (1050) Kan Min die wreedheid zien? of ymmermeer gehengen,
    Dat zy haer oogen luick? twee zonnen, daer de zon,
    Op ’t klaerste van den dagh, niet tegens opzien kon.
    Kan Min gedoogen, dat de kille Dood ontdoie
    Dit sneeuw van ’t aengezicht? dat die met rijp bestroie
    (1055) Die roozen op de wang, en sluit dien rooden mond,
    Vol geurs? gelijck een hof, wanneer de morgenstond
    Met aengenamen dauw de bloemen, en de kruien
    Bevochtight, en verquickt, en ademt uit den zuien.
[
fol. E4v]
    Neen, Attila uw minne is zoo noch niet verkoelt,
    (1060) Dat ghy heur harte wond, en zelf geen wonde voelt.
    Ghy zoud, in Ursuls borst, uw eigen hart doorsteecken.
    Hoe kon uw vyandin zich mackelijcker wreecken,
    Dan door uw eige vuist beslechten dit krackeel?
    Dees heuvel, die hier rijst, zal die een moordtooneel
    (1065) Verstrecken, in den ring van hopliên en kornellen?
    Zal die het bloembed zijn, daer ick my schrap moet stellen,
    En houwen Venus roos van haeren teeren struick?
    Op dat de lent beschrey het kostelijckste puick,
    ’t Welck in den roozegaerd eens Konings werd geboren?
    (1070) Zal Venus voet nu bloên van dezen ysren doren?
    Ick zelf een doren zijn in haer’ gequetsten voet?
    Op dat der bloemen zon, uit zulck een edel bloed,
    Verryze, tot vermaeck, en nut, en dienst der menschen.
    Mijn oogen zullen die dees leli zien verslenssen,
    (1075) En sterven, op het bed van deze groene zoôn?
    Zal ick die blonde pruick haer goude Koningskroon
    Ontluistren, en dit hoofd, wel waerd mijn kroon te voeren,
    Na’et sneuvlen oock aen ’t snoer van Nimroths zege snoeren,
    By d’andre Koningen, en koppen, dien mijn kling,
    (1080) Gelijck een staele wind, door neck en strotten ging?
    Neen Attila, ghy mooght dit hemelsch zaed niet smooren;
    Ghy moet nochtans, en hebt autaer, en Goôn gezworen,
    En met gestaefden eed uw trouw aen ’t Rijck verplicht.
    Zult ghy nu eer en eed vergeetende, zoo licht
    (1085) Verwaereloozen d’eer, door dapperheid verworven?
    Is d’eerste vromigheid in u gemoed gestorven,
    Dat ghy, die noit voor stroom, noch bergen stilstaen bleeft,
    Niet, blanck in ’t harnas, voort stads graften overstreeft,
    Noch draeght de storremleer de voorste aen ’s vyands wallen,
    (1090) En klimt, en wenckt uw volck, om moedigh aen te vallen?
    Zult ghy, in ’t hart geprickt van Cypris geilen strael,
    Uw triomfeerend heir verstrecken een schandael,
[fol. F1r]
    Dat over bergen klinckt, en grondelooze plassen?
    Zult ghy in ’t aengezicht der Stad ontharrenassen
    (1095) Dit braef gewapent volck, dat in zijn volle krits
    Gereed staet, om’er in te vliegen met zijn spits?
    Maer hoe? ick raes, ick raes, en ben niet wel by zinnen.
    Rechtschapen krijghsman kan geen eer aen vrouwen winnen,
    Inzonderheid wanneer zy weerloos staen, en bloot.
    (1100) De Liefde, aen d’eene zy, aen d’andre zy, de Nood
    My trecken, elck om ’t stijfst; gelijck de herrefstbuien
    Bestoocken, reis op reis, van ’t Noorden en van ’t Zuien,
    Een hoogh gewassen eick, die over bosschen ziet,
    En diep in Taurus rugh zijn taeie wortels schiet.
    (1105) Hy kraeckt vast, en bestroit den grond met blad en lover,
    En helt ter slincke hand, dan weêr ter rechter over.
    Zoo word mijn vlotte geest gedreven heen en weêr.
    Maer hier koomt Beremond. hy loopt vast op en neêr.



Beremond. Attila.
    SChep moed, doorluchtste Held. doe nu voor yeder blijcken,
    (1110) Dat ghy alleen niet zijt een Koning van veel Rijcken,
    Maer oock van uw gemoed; dat liefde tot uw’ Staet
    En glori vrouweliefde al veer te boven gaet.
At. Aertsoffervinder, och! ick legh te diep verzoncken.
Be. Grijp moed, een oogenblick, en daer mede is ’t gekloncken.
At. (1115) O zuuren oogenblick, hoe streef ick u voorby?
Be. Sta vast een’ korten stoot. zet liefde aen d’eene zy,
At. En of ick in dien strijd ten middewegh bleef steecken?
Be. Ghy zorght vergeefs. ick zal u hart, en moet inspreecken.
At. De liefde staet en dreight, en maeckt mijn hart vervaert.
Be. (1120) ’t Is ingebeelde waen, en geen bedenckens waerd.
At. De Geest zal, na haer dood noch waerende, zich wreecken.
Be. Zoo Mars zijn wierroockschuld niet eerst met Ursul reken.
At. De minne na liefs dood brand feller in ’t gemoed.
Be. Men dooft die in haer asch: men bluscht die in haer bloed.
[fol. F1v]
At. (1125) De traenen zullen my gestadigh staen in d’oogen.
Be. Ghy zultze aen ’t heiloos lijck, en aen heur kleedren droogen.
At. Hoe scheid een minnend hart zoo noode van een vrouw!
Be. Die u zoo schendigh schold, om d’aengebode trouw?
At. De liefde is doof, en blind, en kan het al verdraegen.
Be. (1130) De liefde tot uw eer geneeze u van dees plaegen.
At. Men sla yet eerlix voor, dat Staet noch eere kost.
Be. Men waerschuwt u van Rome, en schrijft u post op post.
At. Is nu de Staet zoo veel aen eene Maeghd gelegen?
Be. Zy won in’t eerst uw hart, nu grijptze naer dien degen.
At. (1135) Dien draegh ick op de zy, gelijck een vroom soldaet.
Be. Zijt ghy ’er meester af, gebruick dien niet te laet,
At. ’k En wil met Ursuls bloed het zwaerd van Mars niet smetten.
Be. Zy smet ’t autaer van Mars, zyn’ godsdienst, en zijn wetten.
At. ’t Besmette zwaerd zou staegh noch bloên voor mijn gezicht.
Be. (1140) Verschoontghe ’t heiligh zwaerd, zoo priem haer met een’ schicht.
At. Mijn schicht, zal die het bloed der overschoone lecken?
Be. Grijp moed. ick zal ’er een’ uit uwen koker trecken.
At. Ja treck’er een’, die my dit bange hart afsteeckt.
Be. Aenvaerd dien schicht, noch noit in yemants bloed geweeckt.
At. (1145) ’k Aenvaerd hem blindeling. ’k gevoel mijn onvermogen.
Be. Zy komt met uw Kornels. stoot toe, en sluit uw oogen.



Ursul. Attila. Beremond.
    ONtzichbre Vorst, ’k verschijn al weêr, op uw ontbod
    En wacht van uwer hand mijn toegeleide lot.
At. Men telt uw mannelijcke en Maeghdelijcke troepen.
    (1150) ’k Heb zommigen voor my gedaghvaert, en doen roepen.
    Men kan het gansche heir, van dezen heuveltop,
    Met zinnen overzien, en tellen kop voor kop.
    Klim op. ’t is tijd. men moet my d’uitgepickte wyzen.
    Ghy zult hen voor dees kruin al t’effens zien verryzen.
        (1155) Daer staet uw leger nu in zynen vollen krits,
    Omcingelt van mijn heir, gewapent met het spits.
[fol. F2r]
    Mijn krijghsliên zouden eer verlieft dan toornigh worden,
    Op zoo veel aenzichten, al vierkant in slaghorden,
    Zoo schoon en braef, als oit Scythin te velde broght.
    (1160) Vier regementen voor, en vier tot achtertoght,
    In ’t midden drie, dat ’s elf, die elck een Kruis opsteecken,
    Behalven ’t middelpunt; daer schijnt alleen t’ontbreecken
    Uw trotse Kruisbanier, die past’er wonder by.
    Het mannevolck verstreckt de vleugels van weerzy.
    (1165) De rechte vleugel draeght al geestelijcke kleeren.
    De slincke wieck bestaet uit weereldlijcke Heeren.
Ur. O Ellefduizendtal, den hemel toegewijd,
    Heldinnen, die voor d’eer van ’t Rijck der Englen strijd,
    Ghy Hoofden van Gods heir, verlicht van ’s hemels straelen;
    (1170) ’t Zy amptelooze Paus, Aertsvaders, Kardinaelen,
    Aertsbisschoppen, met al dees Kerckelijcke pracht
    En prael; ’t zy Koningklijck, of Vorstelijck geslacht,
    Baroen, of Edelman, altzaemen Jesus knechten,
    Gevoert in ’t martelveld, om zege te bevechten:
    (1175) Ick groet u duizendmael, in ’t loflijck worstelperck.
    Vecht nu voor Christus naem: ghy draeght zijn heiligh merck.
    Uw zielen zullen, na dien veldslagh, breed gaen weien,
    En vaeren God te moet met roode lievereien.
At. Nu dien my op mijn vraegh, met kort en klaer bescheed.
    (1180) Hoe komt dit reisbaer volck zoo kostelijck gekleed?
    Hier vloeit al ’s weerelds schat by een van allen kanten.
    Hier flickert Indien met al zijn diamanten.
    ’t Is al schaerlakenrood, al purper, dat’er blaeckt,
    Al fijn en louter goud, al zilver, dat’er kraeckt.
Ur. (1185) Ghy ziet verzaemt een volck van tweederleie standen,
    ’t Welck op den hoogen dagh, en ’t hooghtijd nu voorhanden,
    Ter eere van het onbegrypelijck DrieEen,
    En dat almaghtigh Hoofd, ten hemel ingestreên,
    Op ’t allerheerlijckst dus voor u koomt uitgestreecken.
    (1190) Want schoon zy amptloos zijn, noch leenen zy het teecken
[fol. F2v]
    Van hun verlaeten ampt, op dat die zichtbre prael
    Gods vyanden, door ’t oogh, tot in het hart toe strael,
    En krachtigh overtuigh ’t hardneckige geweten.
At. Ghy Christenen weet ruim uw stucken uit te meeten.
    (1195) Wie voert de Maerschalck hier zoo dicht voor my ten toon?
    Wie is die grijze kop, die met een sluierkroon
    Zijn’ myter driemael kroont, van steenen overladen,
    En van karbonkelen; vermast van zijn gewaeden,
    En schitterenden staf, die driemael is gekruist,
    (1200) En goude sleutels draeght in zyne slincke vuist?
Ur. Dat is Cyriacus, het Hoofd der Christe bende.
At. Een hoofd vol majesteit. my docht dat ick het kende.
    Hoe zweemt hy naer dien God, die, by den Eridaen,
    My onder oogen trad, en schielijck af deed staen
    (1205) Van d’opgezetten toght; toen met den blooten zwaerde
    Een Godheid boven hem, voor bey mijn oogen, waerde
    En blixemde. hoe is hy Leo zoo gelijck!
    Hy schijnt geboren, niet gekoren, tot zijn Rijck,
    En Opperpriesterdom. maer meld my dees twee andren,
    (1210) Die, stemmigh achter hem, gepaert staen by malkandren,
    Wier borststroock met een trits van Kruissen hangt gelaen.
Ur. Men kent d’Aertsvaders dus, en d’een heet Kassiaen,
    Dien ick te Rome vond, en, met zijn wyze Griecken,
    My volgende, verstreckt een slaghveer aen mijn wiecken;
    (1215) Een, dien geleertheid noch godvruchtigheid ontbreeckt;
    Een helder licht, daer elck zijn harssens aen ontsteeckt.
    Hy heeft de nevelen van menigh oogh geschoven,
    En toonde ’t onderscheid van ’t vatten, en gelooven.
At. Daer staet een Jongeling, recht achter hen, in ’t wit,
    (1220) Vry schotigh, schoon van leest, twee oogen, zwart als git,
    De baerd breeckt effen uit. een ruighte schijnt de kaecken
    Te kleên met goude wol. de heldre steenen blaecken,
    Als starren, in de kroon, die hy zoo treflijck spant,
    En d’eedle scepter past te voeglijck in zijn hand.
[fol. F3r]
Ur. (1225) Ghy hebt den Bruidegom geschildert naer het leven.
    Dat is Aethereus, die, met my afgedreven,
    Niet meer naer my, maar naer een rijcker huwlijck staet.
    Hy heeft, dus jongh van jeughd, gewraeckt het wulpsch gelaet.
    Zoo stroopt de schrandre slang haer huid in scherpe heggen.
    (1230) Hoe wenscht hy, om Gods Rijck, dien rijcxstaf neêr te leggen.
    Hy groetme noch van veer, voor d’allerleste reis,
    Tot wederziens by God, in ’t hemelsche paleis.
    Schep moed, mijn troost, schep moed. wy zullen haest vergaeren,
    En ’t sterflijck hier beneên, om hoogh ’t onsterflijck paeren.
    (1235) Zy groeten elck om ’t zeerst, en worden my gewaer.
    Mijn Kruisgenooten, zet u schrap op ’t hoogh autaer.
    Al d’Englen geven u den zegen, en ’t geleide.
At. Twee Vrouwen vatten daer een jongsken tusschen beide,
    Als of’t Gezusters zijn, indien ick recht bevroey,
    (1240) Bedaeght van oude.  Ur. Al recht, mijn Moeder, en mijn Moey,
    Met haren kleenen zoon, na mynen Bruigom volgen.
    Mijn Moey heet Gerasijn, die, over den verbolgen
    En woesten pekelplas, my aen den Teems bezocht,
    En Aetna liet, door brand tot dezen Maeghdentoght.
At. (1245) Wie proncken achter haer met ongevlochte tuiten?
Ur. Vier Deughden in den aerd, alreede huwbre spruiten,
    Haer Dochters alle vier, die dus ter bruiloft gaen.
At. Men ziet dit Elleftal, als met een halve maen
    Van ellef Maeghdekens, van achter braef gesloten.
Ur. (1250) Die strecken voor Kornels van ’t heir der Kruisgenooten.
    Zij treden dus vooruit, en voeren ’t leger aen.
Be. Monarch, ontruck haer toch die schandelijcke vaen.
At. Legh af’t schandael, waermeê ghy achter land loopt zwerven.
Ur. Rechtschapen vaendrigh moet en wil by ’t vaendel sterven.
At. (1255) Ontzeghtghe my dees vaen, die ’t leger schande aendoet?
    Daer leit de vaen, en ’t Kruis. ick trap het met den voet.
Be. ’t Gaet wel. verzet haer zoo die onverzetbre zinnen.
Ur. Ghy broedermoorder, most dien Maeghdemoord beginnen
[fol. F3v]
    Met zoo een schendigh stuck, als ’t schenden van het Kruis.
    (1260) Zoo komen u met recht Gods plagen t’effens t’ huis.
Be. Word een Monarch nu dus van zijn slaevin versproken?
    Stop toe dien lastermond.  At. Ick heb mijn leedt gewroken.
    Zy leit ’er toe. zy zwijmt. zy sterft. zy geeft den geest.
Be. Ghy quijt u als een Held. zoo viert men Mavors feest.
At. (1265) Nu krijghsliên, valt’er aen, ghy ziet mijn sabel zwaeien.
    Zoo moet men Vader Mars met Maeghdenoffer paeien.
    Daer briescht de dertle hengst op trommel en trompet.
    Daer gaet hy in een zee van brein en bloed te wed.
Be. Ghy kunt de feest van Mars niet koningklijcker vieren.
    (1270) Een ander paeit Jupijn met honderd witte stieren;
    Ghy Mars met vyanden van ’t menschelijck geslacht,
    By duizenden. ’t gaet wel. het offer is volbraght.
    De Veldheer, die verslapt van minne werd geoordeelt,
    Beneemt alle achterdocht door zoo een levend voorbeeld.
    (1275) Kornels, men recht dit lijck, voor ’t ondergaen van ’t licht,
    Terstond aen eenen pael gebonden, in ’t gezicht
    Des muurs, om door dien schrick ’t hardneckigh volck te dwingen,
    En yeder hou zich reed, men zal de Stad bespringen.



Rey van Agrippiners.

Zang.
                WAer zijn de maeghden? waer de vrouwen,
                (1280) Die zich van schreien nu onthouwen?
                En niet met ons heur hart uitklaegen,
                Om dees bedroefde nederlaegen?
                Men hoorde, eer noch trompetten gingen,
                En trommel sloegh, dees Maeghden zingen;
                (1285) Terwijlwe smolten in ons traenen.
                Men zeit dat zich de veege zwaenen
                Noch met een’ lofzang dus vermaecken,
                Wanneerze zien de Dood genaecken.
[fol. F4r]
                Na’et zingen gaenze, zonder kermen,
                (1290) Malkandren kussen, en omarmen.
                Hier scheiden tweederleie staeten,
                Die zich op eenen God verlaeten.
                Hier ziet men Vorsten, en Vorstinnen,
                En Koningen, en Koninginnen,
                (1295) Ja Paus, Aertsvaders, Kardinalen,
                Aertsbisschoppen, en Priesters praelen
                Met ’s werelds allergrootste schande;
                Verwezen tot een offerhande,
                In ’t aenzicht van zoo veel tyrannen.
                (1300) Hier groeten maeghden, vrouwen, mannen,
                En jongelingen vast malkandren,
                En ’t aenschijn weet van geen verandren:
                Niet eene heeft haer verf verschoten.
                Verwanten, vrienden, speelgenooten,
                (1305) Een yegelijck voor ander vlugge
                Bied’s werelds ydelheid den rugge.
                De Hunnen staen van spijt en zwellen,
                Als zy zich in geleden stellen,
                En in slaghorden, om door lyden
                (1310) De maght der wereld te bestryden.
           
Tegenzang.
                    De Hun zijn’ blancken degen zwaeide,
                Toen Ursuls vaen niet langer waeide:
                Dit was de moordleus, en het teecken.
                De trommels slaen, trompetten steecken.
                (1315) Het krijghsvolck, op trompet en trommel,
                Komt t’effens ploffen in den drommel
                Der Maeghden, bloot en zonder wapen:
                Gelijck in eene kudde schaepen
                De hongerige wolven vaeren,
                (1320) En geene met hun tanden spaeren.
[fol. F4v]
                Den ruiter komt van achter ryden.
                Het voetvolck parst heur van weerzyden.
                De Maeghden staen als Gods gebonden.
                Zy sneuvlen moedigh, daerze stonden.
                (1325) Zy kussen noch de paerdevoeten,
                Die lijf en ingewand doorwroeten.
                Zy kussen dees geverfde klingen,
                Die door den rugh en d’armen gingen;
                Dees pylen, die den boezem wonden.
                (1330) De zom verscheiden mond aen monden,
                En, zonder kryten, zonder karmen,
                Al lachende in malkanders armen;
                Dat zelfs der kryghsliên harten krompen.
                Hier rollen hoofden, ginder rompen.
                (1335) Daer dryven afgesnede borsten,
                Hier brein en bloed, die haer bemorsten.
                Hier ziet men armen, beenen slingren,
                Daer handen, voeten, teenen, vingren.
                De Hun, als hy dees dooden plondert,
                (1340) Zich om heur eerbaerheid verwondert;
                Vermits die kuische en eedle zielen
                Met mond en borst op d’aerde vielen.
Toezang.
                    Zoo gaet het Christus uitverkoornen.
                Zoo groeit de leli onder doornen;
                (1345) De roos op scharpe doornehaegen.
                Zoo treckt men zegen uit de plaegen.
                Geen ackers worden zoo gezegent
                Als Ursuls Veld, van bloed beregent.
                In deze zee gaen d’Englen baden.
                (1350) Dit zijn de purpere gewaeden,
                Daer Jezus bruiden zich meê kleeden,
                Wanneerze naer heur staci treden.
[fol. G1r]
                Dees roode druppels zijn robynen,
                Die boven licht, hier doncker schijnen.
                (1355) Men drinckt by God uit goude koppen,
                Verzet met dees gestremde droppen.
                Dit zijn de rechte lievereien,
                Om d’allervroomsten t’ onderscheien.
                Zoo triomfeert men overwonnen.
                (1360) Men vind geen kostelijcker bronnen,
                Dan die uit ’s Martlers adren springen.
                Dees sluiers passen hovelingen,
                Die tot het hemelsch hof behooren.
                Zoo strecken ’s vyands punten spooren,
                (1365) Om ’t Christelijck gemoed te noopen,
                Veel spoediger naer honck te loopen,
                De renbaen aller Martelaeren.
                Dies staeckt dit treuren, droeve schaeren.
                Geleit met vierige gebeden
                (1370) Het Maeghdenheir, nu doorgestreden,
                Daer zy het al ten hemel wencken.
                Noch dood noch vyand kan u krencken.
                Ghy siet de zon in ’t water daelen,
                Om op te staen met blyder straelen.

Continue

HET VYFDE BEDRYF.

Burgemeesters. Bode.

    (1375) HOe ’t quam, dat Attila het hoofd zoo plotsling stiet,
    Met dezen elfsten storm, begrijpt mijn brein noch niet;
    Terwijl ick, by ’t klincket, verwacht, ontrent de wallen,
    Ons Ridderschap, om ’t lijck van Ursul uitgevallen.
Bo. Zy komen, met dien buit geladen, naer de Stadt.
Bur. 1380) ’K geloof het nauwelix. O Jesus, loon hen dat.
    Wie durf ’t verbeten Lam, met bloênden muil gedragen
    In ’t hongerige nest, dien wreeden wolf ontjaegen?
[
fol. G1v]
Bo. De spie verkondschapte ons, hoe ’t lijck in Manfrits tent
    Te zorgloos werd bewaert door ’t Kattenregement;
    (1385) Dat van den storm vermoeit, en dapper aen ’t verloopen,
    Geen legerpoorte sloot, maer lagh naer Stadt toe open.
    Dit gaf de Borsten moed. wy nadren altemet.
    Verneemen man noch paerd op schildwacht uitgezet.
    Wy zien vast hier en daer de herrefstvieren roocken.
    (1390) D’een leit op stroo, en ronckt, met oogen toegeloken,
    Verdroncken in den wijn. een ander drinckt, en druipt
    Van most, en voelt niet eens dat hem de slaep bekruipt.
    De zommigen den buit verdobblen, en verspeelen.
    Een ander hallef naeckt zijn wonden zoeckt te heelen.
    (1395) De wagens staen’er by, zom heel, zom half gelaên.
    Hier leunt een speer, daer hangt een schild of rusting aen.
    De vlammen schittren vast in helmen, en standaerden.
    De ruiters altemael, gestegen van hun paerden,
    Verzuimen hunnen plicht, gelijck de voetknecht doet.
    (1400) Toen Liskerck dit vernam, ontstack zijn edel bloed
    Veel hitsiger dan oit op Keulens trotse muuren,
    Noch t’ avond van sijn bloed, en druipende quetsuuren
    Geverft, daer hy den Hun manhaftigh wederstond,
    En, hoe vermoeit, het zwaerd niet eenmael af en bond.
    (1405) O telgen, voortgeteelt van Roomsche en Duitsche struicken,
    Die niet om pracht, sprack hy, maer eerlijck te gebruicken,
    Het harnas gespte aen ’t lijf, en degens gorde op zy;
    Hier is gelegentheid. een yeder volge my,
    Om onze erfvyanden, dees Katten, die, als slaeven,
    (1410) Zich onder ’t Hunsche juck zoo schandelijck begaeven,
    Betaelt te zetten ’t leed, van ouds her aengedaen
    Den Ubien; toen, na veel jammers, uitgestaen
    Van woest geweld, zy heul aen Caesars scepter vonden.
    Dit ’s Manfrits regement. ghy ziet den hengst gebonden
    (1415) Vast graezen by zijn tent, waer in hy stormens moe,
    Houd schildwacht op tapijt, met bey zijn blicken toe.
[fol. G2r]
    Wie zagh oit schooner kans in al ’t belegh geboren?
    Mijn mackers, dat ’s u voor. met gaf hy ’t ros de sporen.
    Al d’andren op dat spoor hem rennen achter aen,
    (1420) Het open leger in. wat kon ’er tegens staen?
    Wy ploften onverziens in ’t honderd, in den drommel,
    Voor ’t steecken van trompet, voor ’t roeren van de trommel
    Des ronckenden soldaets. eer’t yemant hoorde of zagh
    Gevoeldenze onze Jeughd niet eerder dan den slagh,
    (1425) En ’t yzer op den hals. dat was het zeker teecken.
    En daer meê wapen, moord, en klocken opgesteecken,
    Zoo overvalt op zee een onverwachte vlaegh
    Den zeeman, daer hy slaept, en verre leit te laegh,
    Als, onzacht opgeweckt, hy ’t zeil begeert te strijcken,
    (1430) En bulderende wind, en golven niet bezwijcken,
    Voor dat het schip gesloopt te gronde gaet, en zinckt.
    Hier wordt’er een verrascht, terwyl hy zit en drinckt,
    En braeckt den wijn, en ’t bloed, en mengtze met malkanderen.
    Een ander wil zijn spel te spa in ernst veranderen,
    (1435) En word, terwyl hy speelt, het spel en ’t leven quyt.
    Een ander, vast in slaep, van ’t waecken word bevrijt.
    Een ander grijpt zyn zwaerd, of zet zich in geleden;
    Maer word van ’t punt geraeckt, of van den hoef vertreden.
    Een ander, die zyn quael verbond, met luttel harts,
    (1440) Van ’t schichtigh zwaerd geheelt vond noit gezwinder arts.
    Op ’t roepen midlerwijl, op dit erbarmlijck schreien,
    Terwyl Agrippaes jeughd, zoo stout, zoo breed, gaet weien,
    Komt Manfrit uit zijn tent gesprongen, half gekleed,
    Met eene hellebaerd, en schuimbeckt byster wreed
    (1445) En schreeuwt: wy zyn noch niet verbasterd van onze ouderen.
    Hy brengt een’ slagh, maer ’t hoofd dat hangt op beide schoudren
    Gekloven midden door van Liskercks gladde kling,
    Die hem te snel ontmoete, en rustigh tegensging,
    En zonder samlen sprong uit zynen hoogen zadel,
    (1450) De tent van Manfrit in, bestuwt van Keulschen Adel,
[fol. G2v]
    En haelde’r Ursuls lijck, en smeet het op zijn paerd.
    Toen daetlijck ’t leger uit, en zoo weêr stedewaert
    Door dick door dun gejaeght, van bloed, en zweet bedropen.
    Bezet de poort, en wal, en zet de poort wyd open.
    (1455) Zy komen met het lijck. al ’t leger raeckt in roer,
    En was ten deel gevloôn. ick boodschap u hoe ’t voer.
Bur. Manhafte Jongeling, die, zonder eens te flaeuwen,
    Dien kostelijcken roof hebt uit die staele klaeuwen
    Des Noordschen Beers geruckt; uw Ridderlijcke daed
    (1460) Blijft in geheughenis, zoo lang de dageraed
    De duisternis verdryft, zoo lang de starren daelen,
    En duicken, voor den glans van levendiger straelen.
    Sinte Ursul zal u niet vergeeten in Gods Rijck,
    Daer zy, Gods blyde Bruid, voor d’Englen zit te prijck.



Iuliaen. Attila. Geest van Sinte Ursul,
Geest van St. Aethereus.
    (1465) HOe heeft de Noordzy zich zoo schandelijck gedraegen?
At. Hoe liet de Zuidzy zich zoo schandelijck verjaegen?
Iu. Trompet noch trommel werd gesteecken noch geroert,
    Voor dat men ’t stormgevaert had stewaert aengevoert,
    En wat tot storremtuigh en reedschap kon verstrecken.
    (1470) Al ’t voetvolck quam vooraen, de ruiter achtertrecken,
    En noopte met zijn paert oock ’t hart des soudeniers,
    Om den belegen muur t’ontginnen met meer viers.
    De nieuwe maen ging op, dat was ’t gezette teecken,
    Om met een veldgeschrey altzaemen op te steecken.
    (1475) Zoo ging het stormen aen, hardneckiger dan oit.
    Het hagelde geweer. het veld werd dicht bestroit
    Met pylen, die de lucht verduisterden, en vlogen,
    En snorden van de pees der afgeschote bogen.
    Men broght den storrembock met eene schildpad aen,
    (1480) Geweld daer muur noch poort, noch toren voor kan staen.
[fol. G3r]
    Al ’t vrouwvolck in de weer zich weert met traen en vlammen,
    Met peckreep, ziedend kalck, en steenen, om het rammen
    Te hindren. heet gevecht maeckt heete harssens dol.
    De mannen sneuvelen. de graften raecken vol.
    (1485) Men strijd eer reuckeloos als met verstand en orden,
    Uit bitterheid, van wie zy aengedreven worden.
    Gewight van steenen rolt, en tuimelt van den wal,
    Op ’t schildendack, dat sloopt, door eenen zwaeren val;
    Dat kraeckt, en knarst, en huilt. noch zietmen niemant suffen.
    (1490) Men laet zich door veel moords in ’t rammen niet verbluffen.
    De levendige treed terstond in ’s dooden plaets.
    In ’t end bezwijckt de muur, door ’t aenstaen des soldaets,
    En stort met roock, en puin, en groot gedruis ter aerde;
    Die davert van dien slagh, als ofze Reuzen baerde,
    (1495) En weer in arbeid ging. het puin vervult de gracht,
    En baent den wegh in Stad: die schijnt in ’s legers maght
    Te staen, daer over ons de vesten vreeslijck gaepen.
    ’k Zag d’Agrippiners blanck op straet, in volle wapen,
    Getroost het Hunsch gewelt t’ontfangen sterck en stijf,
    (1500) Als my, gelijck een koorts, een grilling reed door ’t lijf.
At. Wat grilling quam u aen? hoe is u ’t hart ontzoncken?
Iu. My docht, dat in die breuck des muurs dees Mannen bloncken,
    Die flus verslagen, nu verscheenen wederom
    Tot wraecke van dien moord. ’k Zagh Ursuls Bruidegom,
    (1505) Dien wackren Jongeling, den wyden mond der muuren
    Bezetten, met die zelve en vloeiende quetsuuren,
    Ontfangen van mijn hand, toen ick, versteurt van moed
    Hem aengreep by zijn kleed, en slibbren deed in ’t bloed
    Van ’t grijs en Pauslijck hoofd, het welleck, voor zijn oogen,
    (1510) Doorsteecken van mijn zwaerd, zich mede quam vertoogen,
    Tot wraeck van ’t ongelijck, met eene heesche stem;
    Gelijck die dubble wolck van Mannen achter hem,
    De moede Burgery quam bystaen, en verpoozen.
    Men zagh’er zom gebaerd. men zagh’er baerdeloozen,
[fol. G3v]
    (1515) En jong, en oud. elck had zijn eigen handgebaer,
    Een kruis, of staf, of torts, of zwaerd. ’tgespoock stond naer,
    En vreesselijck by nacht. de krijghsman aen het dutten,
    Wijckt af, verloopt, en ick zoeck hen vergeefs te stutten.
At. Nu merck ick, ’t is geen droom, noch harssenschildery.
    (1520) Het heeft niet weiniger gespoockt aen onze zy.
    Ick, om geweer en moed van ’t oorlooghsvolck te slypen,
    Hadde opgezet eens zelf de torens aen te grypen,
    En greep, in ’t bits gevecht, na zoo veel tegenstand
    Den standerddrager zelf den standerd uit de hand
    (1525) Met d’een, met d’ander hand de lange storremladder.
    En riep: men volgh mijn spoor. wie eerst van allen radder
    Kan steigren, achter my, en schrap in ’t heetste staen,
    Dien magh onsterflijcke eer, noch muurkroon niet ontgaen.
    Hier rijst het Capitool. hier is de wedergade
    (1530) Van Rome. schats genoegh, tot boete van uw schade
    Geleden in ’t belegh. val aen, ick wijs u ’t spoor,
    Mijn Arend met de kroon, mijn Astur vlieght u voor.
    Het vier ontstack. men zagh hoe aller oogen glommen.
    Ick recht de ladder zelf, en daedlijck opgeklommen:
    (1535) Mijn regement my na, en zoo de zege ontgost.
    Een yegelijck soldaet hiel stand, gelijck een post.
    Ick zwaey den degen vast. ick schreeuw vast, moord, en wapen,
    Vrybuit en brand. val aen, nu wreeck u eens rechtschapen.
    De Burgery verflaeuwde, in tegenweer te bien.
    (1540) De wal en Stad was ons; wanneer ick op zijn knien
    Een oud eerwaerdighst Man zagh vallen, in hef midden
    Der Priesteren, en met gevouwe handen bidden.
    Op dat gebed, helaes! verscheenme strax mijn Min,
    Met haer doorschote borst. die schoone Koningin
    (1545) Verscheen met dees quetzuur, die versch noch deerlijck bloede.
    Hoe werd mijn hart zoo bang, dat strax zoo grimmigh woede!
    De standerd zeegh, en viel, met eenen viel de moed.
Iu. Verscheenze slechs alleen?   At. Met een’ ontelbren stoet
[fol. G4r]
    Van duizenden bestuwt, en met die zelve Zielen
    (1550) Die, van den hoef getrapt, door zwaerd en speeren vielen.
    Zy trad my in ’t gezicht, en dochtme ruim zoo schoon,
    En ruim zoo groot als flus. haer diamante kroon
    Verlichte straet en wal, door ’t schitteren der steenen,
    En ’t kroonegoud, gelickt en goddelijck bescheenen
    (1555) Van eenigh godlijck licht, dat met een’ ronden kring
    Van tongen, rood als vier, om ’t heiligh hulsel ging.
    My docht ick zagh dien schicht noch in haer harte steecken,
    Daer ’t laeuwe bloed langs scheen op d’aerde neêr te leken.
    Ick stondt’er stijf en stom. al ’t krijghsvolck zagh op my.
    (1560) De Liefde en Schrick van d’een, de Schoone aen d’andre zy.
    Noch drong ick stewaert in met zidderenden degen.
    Maer waer ick quam, alom vloogh Ursuls Geest my tegen
    Met haere standerd vaen. haer Maeghden overkuisch
    Bejegenden mijn volck met dadeltack, of kruis,
    (1565) Of maeghdewasse kaers, voor wie de krijghslien vielen,
    En vloden hier en daer. zy zat my op de hielen,
    Of stond voor mijn gezicht. veel troepen vloôn verbaest;
    Dies ick den aftoght blies, want d’aftoght was ons ’t naest.
Ur. Nu treffen den Tyran al ’s hemels dreigementen.
Aet. (1570) Nu Juliaen vervolght in d’aengesteecke tenten.
At. Och Juliaen, wat raed? hier koomt het zelve spoock.
Iu. Hou stand, ’t is ydelheid, en wind, en stof, en roock,
    Of een ontsteecken damp, die schichtigh zal verdwijnen.
Ur. De zonne zal voortaen uw hutten niet beschynen.
Iu. (1575) Hou stand, ’t is ydelheid, die eer verstuift dan stof.
Ur. Des legers kreits verstreck den Hun een kerreckhof.
Iu. Wie zijtghe, die by nacht ons quellen komt, en plaegen?
Aet. Slechs wind, en roock, en damp, en stof, om uit te vaegen.
Iu. Indienghe niet ontvlught, ick stel mijn zwaerd te werck.
    (1580) Wat of de veldheer doet?   At. Ick schrijf met kool een perck,
    Tot mijn verzekering, en zal ’t met vloecken wyen.
Iu. Daer komt het yslijck spoock, en durf het overschryen.
[fol. G4v]
At. Is ’t wonder dat mijn hair hier door te berge rijs?
Ur. Bevriest uw hart noch niet zoo stijf en kil als ijs?
At. (1585) Och Ursul, laetme gaen. och spaer den Koning ’t leven.
Ur. Tyran, uw vuist heeft my dien schicht in ’t hart gedreven.
At. Och Ursul, laetme gaen, vergeefme toch dien moord.
Ur. Wy Geesten eisschen wraeck. de hemel is verstoort.
Aet. Durft ghy, aertsmoordenaer, u langer hier vertrouwen?
Iu. (1590) Wijck af, ick zal u ’t hoofd van buick en schoudren houwen.
Aet. Heeft wind, en roock, en damp, en stof nu buick en hoofd?
Iu. Daer leit de Geest. ick heb hem ’t beckeneel geklooft.
Aet. Noch leeft de Geest. uw zwaerd is veel te plomp van snede.
Iu. Och goede Geest, vertreck, laet Juliaen met vrede.
At. (1595) Och Iuliaen, wat raed? nu weet ick geen verblijf.
Ur. Gods straffe volght Gods Roe, gelijck de schaduw ’t lijf.
At. Het zweet breeckt uit. wie moet voor dit gezicht niet yzen?
    Princes, ick zal my nu genadiger bewyzen.
Ur. Gelijckghe zijt gewoon, die ’t al verwoest, en stroopt,
    (1600) En Christenrijck in ’t bloed der Martelaeren doopt.
    Verbeeld u niet, dat God uw’ moedwil wil verschoonen.
    Ick zal u ’t halve hoofd van uwen Manfrit toonen.
    Daer ziet ghy’t van het lijf gesneden, en noch nat.
    De Ridderschap valt uit, met al de gansche Stad.
    (1605) De tenten staen in brand. uw volck verloopt te spade.
    ’t Vergoten bloed roept wraeck. ’t is uit met Gods genade.
    De gansche Stad valt uit. al ’t leger staet in vier.
At. Wat zienwe, Iuliaen? wat aenzicht zienwe hier?
    ’t Is Manfrits eigen hoofd. verwacht geen ander teecken.
    (1610) Och Iuliaen, ’t is tijd als d’andren op te breecken.
    Och Iuliaen, breeck op, met d’overige maght.
    ’t Is veiliger gevloôn, dan ’t uiterste verwacht.



[fol. H1r]
Aertsbisschop. Burgemeesters. Rey van Agrippiners.
    GEtrouwe Ridderschap, zet hier de doodbaer neêr,
    En ’t Heiligh Lijck. ’t word spa, oock valt de wegh te veer.
    (1615) Voor eerst genoegh, tot dat men ’t lichaem voort geleide,
    En op het staetelijckste een uitvaert toebereide,
    Gelijck de heiligheid van zoo een Heiligh voeght.
    Maer dit toeschietend volck bleef al den nacht misnoeght,
    Indien hun oogen zelfs de doode niet eerst zagen.
    (1620) Men schuif de doodkist op. daer leitze nu verslagen,
    Die vrome Kruisheldin, en stut van ’t eeuwigh Rijck.
    Ghy Vaders van de Stad, ghy Burgers algelijck,
    Om Gods wil, ziet toch eens, ghy maeghdekens, en vrouwen,
    Koom leeck, en priester, koom de Koningin aenschouwen.
    (1625) Zij schijnt niet dood, noch oock den slapenden gelijck,
    Maer levend lachtze u toe. hier leit een Bruid te prijck;
    Wiens ziel in ’t hemelsch koor, voor d’Engelen, ging trouwen
    Den schoonsten Bruidegom. waer zagh men oit gehouwen
    Uit marmer eenigh beeld, of lijck dat witter was.
    (1630) Zoo leeft d’albaste pop in d’ebbenhoute kas.
    Noch schijnt de purpre mond gebeên tot God te morren.
    De roos, op elcke wang, weet noch van geen verdorren.
    Het hair behoud zijn’ geur, ja krachtiger dan oit.
    Zoo hadze zich voor ’t leste om Jesus opgetoit.
    (1635) Zy heeft dien mond niet eens vertrocken, om de smarte
    Des doods, toen haer de Dood de tanden zette in ’t harte,
    Met dien verwoeden schicht. geweerhaeckt hangt hy noch
    In haer gequetste borst, zoo wit, als melck en zogh;
    Gemarmert van het bloed, dat uit de wonde vloeide,
    (1640) En maeckte een’ rooden vliet, waer in de ziele roeide
    En zeilde, en vloogh voor wind, voor stroom, recht hemelwaert,
    Der zielen haven in, beschut voor ’t Hunsche zwaerd.
    O wreede schicht, te wreed op zoo een teere spruite!
    ’T was wonder dat uw punt niet weder af en stuite,
[fol. H1v]
    (1645) Of stomp werd, op ’t gezielt en levendigh albast
    Der Kalidoonsche Maeghd, en hechtghe noch zoo vast,
    In ’t middelpunt van ’t hart? maer waerom ’t hart geschoten,
    Och edel hart! en niet een ander deel doorstooten?
    Neen, billijck is ’t, dat zy, aen ’t Paradijs verlooft,
    (1650) Oock werde in ’t hart gemerckt; gelijck ’t gemartelt Hoofd,
    Haer Heiland, dien de speer in ’t hart ging, door de zijde.
    Onwetende eerde u dus, die u dees eer benyde.
    O allerzalighst lijck, ons allen voorgetreên,
    En in het bloedigh perck met Jesus doorgestreên.
Bur. (1655) Zy triomfeert by God, met wien zy zich vereende,
    Met al haer Duizenden, die, op de starren treênde,
    Nu omgaen met den kloot, aen ’s hemels gouden boogh,
    En, boven zon en maen, braveeren daer om hoogh
    Gods vyanden, die niet onsterfelijcke zielen.
    (1660) Maer slechs het sterflijck lijf des Martelaers vernielen.
    Het veld, dat door dien moord verwildert leit, en woest,
    Gemest met bloed, en mergh, teelt nu een’ rijcken oegst,
    Daer God de vrucht af maeit, en vult zijn ruime schuuren
    Met garven zonder tal.  Rey. Wy tellen daeghlix d’uuren,
    (1665) Ja elcken oogenblick, in ’t uiterste gevaer,
    Dat Iesus ons verlos. ’t verlangen valt ons zwaer.
Aer. O waerde Burgery, de hemel wil u stercken.
    Gedenck, ghy strijd ter nood voor huizen, en Gods kercken;
    Ghy strijd voor lijf en ziel, voor Gods gerechte zaeck,
    (1670) Voor ’t algemeen geloof. schep moed. beveel de wraeck
    Den allerhooghsten troon: hy bleef noit Dwingland schuldigh
    De lang gedreighde straf. volhard, beveel geduldigh
    Hem d’uitkomst van ’t gevecht. de hemel weet zyn’ tijd.
    Men triomfeerde noit dan na den bangen strijd.
    (1675) Nu dorscht Gods straffe hand den droeven ingezeten.
    De vlegel breeckt niet eer voor dat die is versleeten.
    Gods oordeel scheid aldus het koren van het kaf;
    Al dreunt’er ’t gansche Sticht, gelijck een dorschvloer, af.
[fol. H2r]
    Wy zitten noch beschermt, en met beslote muuren.
Rey. (1680) Argentoraet, en Trier, en Tongren, ons gebuuren,
    Zijn al in d’asch geleit, en in den grond vergaen.
    Indien een stercker valt, hoe kan een zwacker staen?
    De blixem met geweld gedreven op de toppen
    Van toornen, en van kerck, het bloed, by roode droppen,
    (1685) Geregent hier en daer; de tortsen in de lucht;
    De wolcken vol geschreis, en oorelooghsgerucht;
    Het hemelsche gezang, het loeien uit de kooren,
    Gaen zwanger van al ’t leed, dat daeghlix wordt geboren.
    Ons vesten gaepen vast, en waren flus vermant.
    (1690) Wy hoorden dien Tyran vast brullen moord en brand.
    De maght der Burgery begon al uit te spatten.
    De Hun zal strax den storm met meer gewelds hervatten,
    En booren door de breuck in Stad, die open leit.
    Ick zie, hoe ’t grimmigh zwaerd langs marckt en straeten weit,
    (1695) En neervelt, wat het vind. ick hoor ons vrouwen krijten.
    ’k Zie dochters aengezicht en bloote borsten rijten.
    Met hangende perruick geschonden en gesleurt.
    Ick zie dees Stad in brand, en als een kleed gescheurt.
    Nu zal ons Beeck van ’t bloed der menschen overloopen.
    (1700) Men sluit de poort vergeefs, de muuren leggen open.
Bur. Godvruchtigh Licht, verlicht het volck met uw gebed.
    Wy knielen al met u, en hopen op ontzet.
Aer. Aendachtige gemeent, hou op, hou op van schreien.
    Ick zie, om ’t hoofd van ’t lijck, een vlam van tongen weien,
    (1705) En lecken Ursuls kroon. ay zie, hoe schoon het speelt.
    Ick zie noch meer, een wolck, die zich daer boven deelt,
    En zwanger van Gods glans vast arbeid door te breecken.
    Schep moed, mijn volck, schep moed. dit is geen ydel teecken.
    Wy zijn alree verhoort. nu langer niet geschroomt.
    (1710) De wolck gaet op. wat Zon of hier te voorschijn koomt?
    Wat starren of dit zijn, die voor en achter krielen?
    Gewis ’t is Ursuls geest, bestuwt met Martelzielen,
[fol. H2v]
    Met zoo veel duizenden, als flus gesneuvelt zijn.
    Ick ken die Kruisbanier. ’tis spoock, noch droom, noch schijn.
    (1715) Wy weckten haeren geest met ons eendraghtigh smeecken.
    Zy wenckt ons. luister toe. daer vangt zy aen te spreecken.



SINTE URSUL.
    GHy Agrippiners, staeckt dit jammerlijck gesteen.
    Ick hebbe op uwen muur met al mijn heir gestreên,
    En ging dien Dwingeland in zyne tent bestoocken.
    (1720) Al ’t leger vlught met hem, en is voort opgebroken.
    De blixemstrael, die brand in alle hutten sticht,
    Vergunt den Hun geen’ tijd, dat hy zijn hielen licht.
    Gansch Keulen, met den dagh in ’t leger uitgevallen,
    Sleept eenen grooten roof in zijn verloste wallen.
    (1725) Die woedende Tyran, zoo wijd en zijd gevreest,
    Zal’s nachts, in ’t bruilofsbed, op ’t vrolijckst van zijn feest,
    Smoordroncken van den wijn en ’t bloed, allengs gedroncken,
    Daer zijn bestorve bruid hem reutlen hoort, na’ et roncken,
    Haest braecken ’t godloos hart, en smooren in zijn bloed,
    (1730) Dat tegens Christus Kerck, en Gods autaeren woed.
    Laet u ’t geleden leed noch jammer niet bedroeven.
    God wou uw hart door ’t vier des oorlooghs dus beproeven.
    Bestelt ons lichaemen ter aarde, zoo ’t behoort.
    De hemel sal uw’ Dom, uw Raedhuis, en uw poort,
    (1735) Van hier, in tijd van ramp, en tegenspoed, vertroosten.
    Verwacht in uwen schoot het Drietal, dat van ’t Oosten
    Zich boogh voor d’arme kribbe, en offerde zoo mild;
    Drie Kroonen dan gevoert in eenen rooden schild:
    Drie Kroonen zullen braef op onze Armijnen passen.
    (1740) Ick zie der muuren kreits hoe langer wyder wassen,
    Door allerhande ramp; d’Aertsbisschop, in den top
    Van ’t Keizerrijck te keur, om een’ gekroonden kop;
    En ’t Heiligh Agrippijn, door tegenspoed verzochter,
    Volharden, als een echte oprechte Roomsche Dochter.
[fol. H3r]
Aer. Verlosser, zijt gelooft, die d’eer behoud in ’t veld,
    En Englen zonder tal, en Martelgeesten stelt
    Tot wachters van de Stad. wy buigen ons, wy groeten
    SINTE URSUL en heur heir. wy offren aen heur voeten
    Geen wieroockvat vol reuck, maer ’t hart vol danckbaerheid.
    (1750) My dunckt ick zie alree ons vesten uitgeleit,
    Sinte Ursuls Veld daer in getrocken, en begrepen,
    De Keulsche Maeghden maght van steenen t’zaemen sleepen,
    En bouwen haer een kerck, zoo yverigh als oit.
    Gezegent zy Klemaet, die Gods gebouw voltoit.
    (1755) Drie zilvre tomben, rijck van Indiaensch gesteente,
    Begraeven in ’t autaer, beveelt men haer gebeente
    ’t Lijck van Cyriacus, en ’t lichaem van Konaen;
    Waer op men, onder spel en koorgezang, voortaen
    Den hemel eeuwigh danckt, met heilige offerhanden,
    (1760) Daer gulde kandelaers, daer gulde lampen branden.
    Noch feest noch ommegang ontsta dees Maeghdekerck;
    Daer elck haer rustbed hebbe, en haer’ gewyden zerck.
    Men bergh al ’t overschot in eene goude kamer;
    En haer gedachtenis zy Keulen aengenamer
    (1765) Dan endelooze schat: maer d’asch, en Maeghdestof
    Zich spreiende, vereischt een grooter kerreckhof
    Dan d’aldergrootste Stad. men grabbelt om dees bloemen.
    De Teems zal zelf een stad naer een der Maeghden noemen.
    Zoo leven, na de dood, die ’t leven hier versmaên.
    (1770) Zoo koomt de glori t’ huis, die naer Gods glori staen.

EYNDE.

Continue
[
fol. H3v]

Op de Tweedraght

DER

CHRISTE PRINCEN.

AEN

Iesus Christus.

            DE Christe Princen zitten vast
                Malkanderen in ’t hair.
            Gansch Christenrijck vervalt in last,
                En ’t uiterste gevaer;
            (5) Als ’t schip dat met gekerfden mast
                Flus schipbreuck lijden zal,
                En drijft naer lager wal.

            De felle Turck, die Christus kruist,
                Ziet ons krackeelen aen.
            (10) d’Erfvyand lacht nu in zyn vuist,
                En hoopt den klaeuw te slaen
            Van bloed geverft, van stof begruist,
                In ’t hart van ’t blind gevecht,
                Dat hy ’t geschil beslecht.

[fol. H4r]
            (15) Zoo ’t hem gelucken mach naer wensch
                Met zynen woesten hoop,
            Dat hy ’s geloofs verzwackte grens
                Op ’t ongezienste sloop,
            En vel en vil zoo menigh mensch;
                (20) Help God! wat wil ’t een dagh
                Van rouw zyn en beklagh.

            Gelyck een ingeborsten stroom
                Zal ’t ingelaeten heir
            Verdrencken al den Duitschen boôm,
                (25) En bruizen als een meir,
            En spoelen den bebloeden toom
                Te Keulen in den Ryn,
                Die zal zyn wedde zyn.

            Zelf d’andre weereld (daer men met
                (30) Den hoofde nederwaert
            De voeten tegens d’onze zet)
                Zal hooren al vervaert,
            Hoe wy door ’t zwaerd van Machomet
                Gevallen zyn, ten spot
                (35) Der vyanden van God.

[fol. H4v]
            Dan voelt men hoe men heeft gefaelt,
                En uit den Burgertwist
            En brand verdoemden roof gehaelt,
                En wolven opgehist
            (40) Naer Christus schaepskoy: dan betaelt
                Men zelf zijn eige roe,
                En schreit en zucht zich moe.

            O JESUS, keer dit voorspoock af,
                Verdrijf die duystre wolck.
            (45) Herplant veel eer op ’t heiligh Graf
                Door uw geloovigh volck,
            Den Turcken tot gherechte straf
                Den standerd van uw’ naem,
                Op dat zich d’afgrond schaem.

            (50) Op dat die bloedhond, yeders vloeck,
                Met ingetrocken staert
            Gelijck een rekel Mecha zoeck,
                En aen zijn’ eigen haerd
            In eenen onverlichten hoeck
                (55) Zich uitstreck, naer zijn’ lust,
                En laet uw Rijck in rust.

________________________________________

      t’Amsterdam, Gedruckt by Dominicus vander Stichel.

Continue

Tekstkritiek.

Titelpagina, het citaat is uit Euripides’ Heraclidae vs. 1044
vs. 276: blaeuwe er staat: blaeewe
vs. 276: huwelijcker staat: huwwelijck
vs. 936: lichlijck er staat: lichlijck