Joost van den Vondel: Salomon. Amsterdam, 1648.
Uitgegeven door drs. P. Koning.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton094030 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[p. 1]

I. V. VONDELS

SALOMON.

TREURSPEL.

Quantum mutatus ab illo!

[Vignet: Elck zyn beurt]

t’ AMSTERDAM, Gedruckt by Jacob Lescaille.
_________________________________________

Voor ABRAHAM DE WEES, Boeckverkooper op den Mid-
deldam, in ’t Nieuwe Testament, in ’t Vredejaer 1648.


[p. 2: blanco]
[p. 3]

Den Heere

IUSTUS BAECK.

ICk brenge nu Koning Salomon op het heiligh tooneel; niet gelijck hy den beloofden Messias in zijne heerlijckheit uitbeelde, maer uit zijnen geluckigen staet in den poel der afgoderye komt te verzincken. In dit treurspel wort geen bloet, maer die groote ziel gestort, door wiens heiloozen voorgangk sedert zoo vele duizent zielen omquamen, en in haer bloet versmoorden, en het gescheurde Koningkrijck, Samarie, en Ierusalem, met den tempel en godtsdienst endelijck verdelght, en d’overgebleve stammen in ballingschap weghgevoert werden. Het misbruick van Godts overvloedige gaven, de wellust, en begeerte tot verbode schoonheden teelen zulck eenen oegst van schrickelijcke jammeren, en leveren stof om dit treurtooneel te stichten op dien deerlijcken afval des allergezegensten Konings, die naulix Godts tempel volbouwt en geheilight hebbende, zich zelven door het bewieroocken der afgoden, en d’allergruwzaemste offerhanden zoo lasterlijck ontheilighde. De Koningin van ’t Zuiden quam te voren van het einde der weerelt, om te hooren de wijsheit van dit Goddelijck Orakel, wiens dwaesheit namaels de gantsche weerelt ten spiegel diende, om door Salomons onstantvastigheit tot stantvastigheit in den wettigen godtsdienst opgeweckt te worden. De Personaedjen en toestel, tot dit treurspel vereischt, zijn gepast naer den yver van het Iodendom en Heidendom, de gelegentheit van zaecke, tijt, plaetse, en andere omstandigheden. Uwe E. onder de Kunstbeminners gerekent, zal met den zijnen, die lust in dusdanige stoffe plaghten te scheppen, dit niet ongerijmt vinden, en gelieven t’ontfangen met zulck een genegenheit als het u opgedragen wort, tot een blijck, dat ick blijve

Uwe E. dienstwillige
JOOST VAN DEN VONDEL.


[p. 4]

INHOUDT.

KOning Salomon, Davids zoon, die allerwijste Profeet, en gezegenste Vredevorst, hoogh op zijn dagen, en door voorspoet en weelde verydelt, schepte, tegens Godts en Moses uitgedruckte wet, zijnen wellust in duizent Heidensche Vorstinnen en schoonheden; en verslingerde al te jammerlijck op Koning Hirams dochter, hier Sidonia genoemt, zulcks dat hy, tot razens toe van hare minnetreken betovert, en vervoert, buiten Ierusalem den tempel aller Goden stichte, op den bergh, sedert den bergh des aenstoots geheeten. Ten leste nochte Sanhedrin, nochte Wetgeleerde, nochte Aertspriester Sadock aenziende, bewieroockte hy Astarthe, een Sidonische afgodinne, en andere afgoden, zijne Koninginnen en Gemalinnen ten gevalle; waer over Godt met een onweder van gramschap tegens hem uitborst, en door Profeet Nathan hem en den rijcke met plagen en uitheemsche, zijnen zoon en nazaet met inheemsche oorlogen, en een deerlijcke scheuringe dreighde, en allen Hebreen en den naburigen Rijcken een gruwelijcke verwoestinge en ellende voorspelde.
    Het tooneel wort buiten Ierusalem gebouwt. De Rey bestaet uit Ierusalemmers. Het treurspel begint met den dagh, en eindight in den avont. Een Wetgeleerde is de Voorredenaer.


PERSONAEDJEN.

WETGELEERDE.
ITHOBAL. Een Sidonisch Hofpriester.
REY VAN JERUSALEMMERS.
SIDONISCHE HOFJOFFERS.
SIDONIA. De Koningin.
SALOMON. De Koning.
BENAJAS. Veltheer, en hooft der lijfwacht.
SANHEDRIN. De breede Raet.
SABUD. ’s Konings Vertrouweling.
SADOCK. d’Aertspriester.
NATHAN. De Profeet.

Continue
[p. 5]

J.V. VONDELS

SALOMON.

TREURSPEL.

HET EERSTE BEDRYF.

WETGELEERDE.

GHy quaemt dus verre van het Zuiden, daer de Kreeft
    De Mooren verft, de boom zoo weinig schaduw geeft,
    En woud (geensins vernoegt uw Koningin te hooren,)
    Uw eigen oogen meer gelooven dan uw ooren;
    (5) Dies toonde ick u de stadt, en wat men toonen kon,
    Den tempel, en het hof van Koning Salomon,
    Met al zijn heerlijckheit. Ghy hebt, naer onze zeden,
    Gelijck uw Koningin, ons Godtheit aengebeden;
    De vruchten van uw lant vereert aen Godts altaer.
    (10) Nu eischtghe, voor het leste, (och och, het valtme zwaer.
    Is ’t vreemt, indienme ’t hair van schrick te berge rijze?)
    Dat ick hier buiten u den nieuwen tempel wijze,
    Waer over al de stadt nu quijnt, en treurt, en steent.
    Daer staet dat gruwelstuck, om ’t welck een ieder weent,
    (15) De Vaders, en het volck: daer ziet ghy ’t met uw oogen,
    Ten schimp des waren Godts, voltrocken, en voltogen:
    En kunt uw Koningin getuigen met uw’ mont
    Hoe zy der Vorsten zon op haren middaghstont
    En op haer hooghste zagh: gelijck alle aertsche dingen
    (20) Hier onderworpen zijn zoo veel veranderingen,
    En beurten; en men ’t al, wat lager dan de maen
    Gestelt wert, op zijn tijt ziet wassen, en vergaen.
[p. 6]
    Het opperste Geluck, dat wy met vreught aenschouwden,
    Is niet gewoon zijn hof op eene plaets te houden
    (25) Dan voor een korte tijt. De mensch, te bros van stof,
    Magh qualijck tegens weelde, en al te groot een’ lof.
    De Priesters zijn ontrust: wy Wetgeleerden mompelen.
    Men dreight van hier de stadt en godtsdienst t’overrompelen
    Met valsche en vreemde Goôn. Wy zien ’t gebouw vast aen,
    (30) En schricken tegens dat de kerckdeur op zal gaen.
    De grijze Koning zit belegert van zijn vrouwen,
    En suft in dezen hof. Wat onheil zy ons brouwen,
    Zal blijcken t’zijner tijt. Maer blijf een luttel staen:
    Hier komt nu Benajas, het hooft der lijfwacht, aen;
    (35) Hy wort om strijt begroet van Hopliên, en Kornellen.
    Het schijnt hier valt wat groots, wat wightighs te bestellen.


BENAJAS.
TOt aenwas en ten dienst van ’s Vorsten heerlijckheit
    Is ’t oirbaer dat het volck, ’t welck om den lusthof leit,
    En in dees voorstadt waeckt, in huizingen, en tenten,
    (40) Versterckt werde uit het hof met d’andre regementen.
    De Koningin heeft lust van daegh den spiegelstrijt
    Te zien voor ’t mirtewoudt. Gaet hene dan, en quijt
    U daetlijck naer den eisch, en helpt de vreught vermeeren.
    Dees vrouwestaetsi magh geen wapenpracht ontbeeren.
    (45) Laet volstaen al de maght des volcks, te voet, te paert.
    Zoo wordt geen’ schat verquist: de Koning is het waert.
    Al ’t goud en zilver schijnt om Salomon geschapen.
    ’t Hoefyzer klinck’ van gout. Nu blincke schilt, en wapen,
    En harnas in de zon, daer ’t heir gewapent staet,
    (50) Gelijck een gouden bergh. De ruiter en soldaet
    Vertoone een regenboogh van parlen en gesteente.
    Zoo blijck’ het hoe de schat der bloeiende gemeente,
    En al die rijckdom, ons van Oost en West vereert,
    Besteet zijn aen dit hof, daer Davids zoon regeert.


[p. 7]
ITHOBAL.   WETGELEERDE.
(55) Ghy Jongelingen en Hofjoffers, uitgekozen
    Om met vergulden mirt, en witte en roode roozen
    Het feest van Astaroth te kroonen, als men plagh
    Te Sidon, in ons lant; gaet, haelt nu voor den dagh
    Al wat ghy gistren vlocht: brengt kranssen: brengt festoenen.
    (60) Men zal Astartes kerck inwijden, en verzoenen
    Haer Godtheit met een’ geur van bloemen, loof, en kruit,
    Met schael, en wieroockvat. Gaet stort uw harten uit,
    Dees hemelsche Godinne en dit gewelf ter eere.
    Indien men, naer den eisch, haer woudt en kerck stoffeere,
    (65) En rijckelijck behange, uit een’ godtvruchten geest;
    Zy zal genadighlijck de jongkheit op het feest
    Beloncken van ’t altaer, en minnelijck bejegenen;
    Zy zal uw jaren milt met spoet en wasdom zegenen,
    En schoonheit, en geluck. Wie zich voorbarigh toont
    (70) In’t yvren, zentze niet naer huis toe onbeloont.
    Ga hene, schoone jeught: ghy kunt uw wackre leden,
    De bloem van uwen tijt, niet heiliger besteden
    Dan in Astartes dienst. Betrouw het Ithobal
    Haer’ Priester toe, en volgh wat hy u raden zal.
WET. (75) O zuivre Mayzon, die de heuvels en de dalen
    Rontom Ieruzalem beschijnt, en uwe stralen
    Komt spiegelen in’t gout des tempels, en het dack,
    Waer op noit vogel ruste, en dat noch smet noch vlack
    Kan lijden; kuntghe wel dien gruwelbergh gedoogen,
    (80) En zonder deizen zien het geenwe met onze oogen
    Aenschouwen? Kuntghe wel met uw doorloutert licht
    Bestralen dezen vloeck, die gruwelen verdicht,
    Den hemel terght, en trotst, en Godts gewijden drempel?
    Of achtghe dat men Godt en afgodt elck een’ tempel
    (85) Magh bouwen, zonder smet, en zonder onderscheit?
    En is uw glans van ’t licht, daer ghy uw majesteit
[p. 8]
    Van licht en glans uit schepte, alree zoo wijt verbastert,
    Dat ghy met deizen niet dees gruwelkerck verlastert,
    Of uw gezicht bedeckt met eene donckre wolck,
    (90) Ter schande van dit schalck en stout Sidonisch volck?
    Geen volck, maer een gedroght van adderen en pesten,
    Die deze booze lucht en stanck om Arons vesten
    Verspreien; daer gewis een sterfte op volgen zal,
    Een woestheit, en bederf, en gruwzaem ongeval,
    (95) Ten zy het Godt verhoede, en Priesters, en Levyten,
    Profeet, en Wetgeleerde, en burgery zich quijten,
    Gelijck hunn’ ijver past. Wat hoort, wat ziet men hier?
    Uitheemsche schoonheit, och, wat staet ghy Juda dier!
    Wat komt Jerusalem nu over, en den mannen
    (100) Van Juda, die den boogh voor Godt en godtsdienst spannen!
    Wat komt ons Priesterdom nu over, wien de schat
    Des offers, en de geur van Arons wieroockvat,
    En al wat aen den dienst des heilighdoms magh kleven
    Is toebetrouwt! Hoe wordt Godts glori nu gegeven
    (105) Aen Jakobs schantvleck, een Fenicische afgodes?
    Och, schrey een heele zee van bittre tranen: lesch
    Met my dees vuile vlam, eer zy beginn’ te blaecken,
    En uit de voorstadt vliege, en sla in Sions daecken,
    Ja over ’t gansche lant, en legge al ’t rijck in d’asch.
    (110) Och, Moorenlander, och, ghy komt hier recht van pas,
    Een schennis zien, waer van al ’t aertrijck zal gewagen.
    O boeck, ô heiligh boeck, men plagh u raet te vragen,
    Te luistren naer den mont der Wetgeleerden: nu
    Versmaet men Godt en ons, en niemant hoort naer u.
ITH. (115) Wat mompelt deze Jode uit zijn verdwaelde boecken?
    Moet hy, die andren leert, noch eerst de wijsheit zoecken,
    Zoo dwaelt het heele school, terwijl de meester dwaelt.
WET. Ghy Sidoniers, die dicht aen Palestijne paelt
    Met uw gebiet, maer wijdt en verre zijt gelegen
    (120) Van onze Wet, en volght verkeerde en kromme wegen;
[p. 9]
    Waerom vermeet ghy u dit schricklijck misverstant
    Van blinde gruwelen in dit geheilight lant
    Te voeren; daer de gront geen vreemt altaer kan dragen?
    Het past geen’ vreemdeling de burgery te plagen,
    (125) En ingeborenen te tergen door een smet
    Van nieuwigheên. Ghy mooght ons Goddelijcke wet
    Niet breken, door een wet naer uw vernuft te smeden.
    Indien uw dwaling staet te stuiten door gebeden;
    Zoo bidde ick, staeck uw werck, en opzet, om den tijt,
    (130) De plaets, en ’t volck, het welck geen’ nieuwen godtsdienst lijt.
    Het staet uitheemschen vry Godts tempel te bezoecken,
    Hun gaven herrewaert, van verre uit vreemde hoecken,
    Te brengen: maer een kerck te stichten tegens Godt;
    Te buigen voor een pop, een beelt van Astaroth;
    (135) Geloof, dit heet by ons den dienst der Godheit schennen.
    Wy dienen eenen Godt, een Godtheit, die wy kennen.
    Wy stellen eenen Godt in top. Wie neffens hem
    Een andre Godtheit eert, dien kan Jerusalem
    Niet laten ongevloeckt: gelijck de mont ons leerde,
    (140) Die onze Godtheit sprack, ja met dien Godt verkeerde,
    Als een gemeinzaem vrient met zijnen trouwen vrient.
ITH. Een iegelijck zie toe, en wete wien hy dient;
    Wy zijn gerust in ’t onze, en noit hier van verbastert.
    Dat ghy ons Godtheit haet, vervolght, vervloeckt, en lastert,
    (145) Ontdeckt uw misverstant. Wy hooren hoe ghy haet,
    Veracht, en schent het geen uw yver niet verstaet?
WE. Gods wijsheit zwichte noit voor ’s menschen brein, en zotheit,
    Die bidt haer droomen aen, en een gedroomde Godtheit.
ITH. Men houde Tyrus en ons Sidon niet zoo slecht,
    (150) Dat het een Godtheit diene, en heur altaren recht’,
    En kercken bouwe alom, op ’t lant, en in de steden,
    Die niet met recht verdient te werden aangebeden,
    En dat men haer een woudt toekeuren zoude, en voort
    Vereeren met al ’t gene een Godtheit toebehoort.
[p. 10]
    (155) Neen zeker, ons Godin en Koningin Astarte,
    Door Syrie gedient, neemt ons gebeên ter harte,
    En zegent rijck by rijck met vee en vruchtbaerheit:
    Het zy men ’t op geberghte of in de beemden weid’,
    Of ’s winters zette op stal; men kan het naulix tellen.
    (160) Al ’t voetsel dijt tot melck, waer van de jadders zwellen.
    Astarte zegent hof, en huis, en huisgezin.
    Zy queeckt de jongkheit aen, de schoonheit, en de min.
    Zy troostze met een lief, die bleeck van minne quijnen,
    En komtze oock in den droom verquicken, en verschijnen.
    (165) Aenschouwde ghy haer beelt, en schoonheit, en gelaet,
    Zoo levendigh, zoo schoon, gelijckze op ’t outer staet,
    Ghy wierpt die boecken wech, en uw Hebreeusche brieven,
    En zoudt op dees Godin verslingren, en verlieven,
    Ja wenschen ’t oude vel te wisslen, als een slang,
    (170) Om in herboren schijn, in ’t midden van ’t gezang,
    Haer met den Asiaen het wieroock toe te zweien,
    En met uw Koningin de staetsi te geleien.
WET. Dat hoede Godt: dat keer’ de rechte zegenaer
    Van menschen, en van vee, en elck saizoen van ’t jaer.
    (175) Hy zegent bergh, en dal, met zon, en daeuw, en regen.
    De herder drijft vergeefs zijn kudde langs de wegen;
    De lantman ploeght en zaeit vergeefs, en zonder vrucht,
    ’t En zy zijn milde hant hem zegene uit de lucht.
    Het korenvelt, d’olijf, de wijnstock met zijn rancken
    (180) Voor oli, graen, en druif, den milden Godt bedancken.
    De huizen loven Godt met eene danckbre stem.
    Gezontheit, kinders, schat, het vloeit alleen van hem.
    Sla Moses op, die by de kloecke Egiptenaren
    In ’t hof was opgevoedt, in wetenschap ervaren,
    (185) En kunsten, ja van Godt en Engelen geleert,
    Waer mede hy zoo lang gemeenzaem heeft verkeert,
    En ons uit hunnen mont den Godtsdienst, en de zeden
    Gewezen. Moses Wet en regel t’overtreden;
[p. 11]
    Een Heidensche afgodin te brengen op de baen,
    (190) Waer zulck een’ wijzen man, ja Godt te kort gedaen.
ITH. Aen Moses wijsheit acht zich Sidon niet verbonden.
    Fenicie heeft zelf de letterkunst gevonden,
    Den vont van zijn vernuft heel Griecken bygezet,
    De weerelt omgezeilt, en ’t uitheemsch brein gewet.
    (195) Fenicie verstaet de maten, en getalen.
    Het slaet de starren ga, die vast staen, ofte dwalen,
    En weet by nacht zijn padt te vinden door de zee.
    Het wijckt Egiptenaer, Araber, noch Hebree,
    In kennisse en verstant; en sleet door oorelogen
    (200) En godtsdienst op zijn borst het uiterste vermogen
    Van al uw heirkracht; zulcks dat ghy geraden vont
    Met dit zeeghaftigh volck een eeuwigh vreverbont
    Te sluiten, en uw Rijck te stercken met geburen,
    Die vaster door hun deught dan door hun hooge muren
    (205) Gegront staen. Wie noch schrickt voor onraet, en gevaer;
    Twee zuilen stutten ons, de wapens, en ’t altaer.
WET. O ydel toeverlaet van outer, en van wapen,
    Zoo lang ghy u zoo blint aen afgoôn blijft vergapen,
    Aen stomme en blinde en doove en reuckelooze Goôn.
ITH. (210) Wy eeren een Godin. WET. d’Onkuische, van Adoon,
    Een Koningsaterlingk, en zijne min bezeten?
ITH. Tot dat hy van het Wilt zoo deerlijck wiert verbeten;
    Waerom ons Joffers noch met een’ bedruckten geest
    Zijn lijck betreuren, op het jaerlijcksche offerfeest,
    (215) Wanneer het jaergetijde in bloet verkeert de vlieten,
    Die uit het cederbosch van Liban zeewaert schieten:
    Een wonderteken, ’t welck de Joden overtuight,
    Dat elck met reden zich voor onze Godtheit buight.
WET. Gemeenlijck wort de verf des vliets den gront ontnomen,
    (220) Waer over ’t water komt ten dale nederstroomen,
    En zich met aerde mengt, en neemt haer kleuren aen,
    Als elementen, die elckandre best verstaen,
[p. 12]
    Zoo schijnt Adonis root, als d’aerde komt van boven
    Uit Liban, voor den wint, in zijne kil gestoven:
    (225) Dan verft het stof den stroom. Is dit een wonderwerck?
    En bouwt ghy op dien gront Astartes feest, en kerck?
ITH. Haer lof wort aen den Nijl, en by Syriers gezongen,
    En by den Filistijn, en allerhande tongen.
    Het Oosten, nimmermeer van haer te dienen moe,
    (230) Treckt herwaert, wijdt en zijdt, en brengtze gaven toe.
WET. Men brengtze gaven toe, maer by gebreck van oordeel.
    De blinden voeden ’s volcks verblintheit om het voordeel.
    Een afgodt neemt, en eischt met ope hant noch meer.
    Hy sluitze voor hun bede, en zegent nimmer weer.
ITH. (235) Ghy zijt niet afgerecht op ons geheimenissen.
WET. Die schamen zich den dagh, en mogen ’t licht wel missen.
IT. ’t Hebreeusch geslacht waerdeert zijn’ Godsdienst naer zijn zucht,
    Doch naer de reden minst. WET. Wie voor geen reden vlught,
    Die vliede uw gruwelen, en schendige offerhande.
ITH. (240) Men eerdeze eertijts hier, nu acht ghy dit een schande.
    Aldus verkeert de tijt de zeden, en de wijs.
WET. Zo schick u naer den tijt, en wijs, en win den prijs.
ITH. Wat hindert u ons kerck hier buiten, voor uw poorte.
WET. De stadt en al het lant verfoeit een misgeboorte
    (245) Van offeren, waer van de lucht en hemel yst.
ITH. De wolcken en de lucht, die ghy met smoocken spijst,
    En aenbidt, dommer dan alle omgelege volcken?
WET. Wy eeren geene wolck, maer Godt, die uit de wolcken
    Ons vaderen verscheen, in steen zijn wetten gaf,
    (250) En sterckteze met loon, en daetelijcke straf.
    Wy eeren geene wolck, maer Godt, die hen alomme
    Geleide, en voorging in een wolck- en vierkolomme.
    Ghy eert een afgodin, die aen haer broêr gehuwt,
    De Min en Weêrmin baerde, een stuck daer elck af gruwt,
    (255) Zelf Reden, en Natuur: en deze gruwelstucken
    Verheft men op ’t altaer, waer voor de blinden bucken.
[p. 13]
ITH. Gewis zy zijn niet blint, die Sidons Godtheit zien,
    En eeren de bekranste ootmoedigh op hun knien.
    Het blancke marmer schijnt een’ glans van zich te geven.
    (260) Het beelt, heel schoon van leest, en wel zoo kloeck als ’t leven,
    Is geestigh over al het lijf. Het wezen valt
    Bekoorlijck voor het oogh. Hoe frisch is haer gestalt’!
    De Schoone is wel in ’t vleesch. Wie moet het hooft niet prijzen?
    Het is eer klein dan groot. De hals behoudt in ’t rijzen
    (265) Zijn reizigheit, en maet. De schouders vallen smal.
    De borsten puilen uit, als heuvels in een dal.
    Een bollicheit verciert de zachte en lieflijcke armen.
    De slincke hant, geneight de kuischeit te beschermen,
    Bedeckt haer voor ’t gezicht, dat al te dertel weit,
    (270) En uitspat in den beemt van haer bekoorlijckheit.
    Zy draeght in d’andre hant een fackel, die de stammen
    Zoo lang in eere houdt, en aenqueeckt met haer vlammen,
    Den Doot en Tijt ten trots. De vlechten vloeien neêr,
    En spelen op den rugh, als baren op een meer.
    (275) Het voorhooft, niet te hoogh, verlustight al die vryen,
    En hopen uur op uur een uitkomst in hun lyen.
    Zy schiet door ’t oogh een’ gloet, een vriendelijcken strael
    In ’t hart van oudt en jongk. De mont behoeft geen tael
    Te spreken, want die noodt stilzwijgende elck tot kussen.
    (280) O Goddelijcken mont, ghy kunt ons voncken blussen!
WET. Ghy dient dan ydelijck den Wellust, als een’ Godt,
    En geeft een vuil gebreck den naem van Astaroth.
    Zoo krijght afgodendienst den tittel van boeleren;
    En boel en afgodt, bey van eenerhande veeren,
    (285) Verzellen gaerne d’een den andren in hun vlucht.
    Zoo deckt geen mirtewoudt dat schandelijck gerucht;
    Daer ghy, nae ’t offeren, met dansen, en bancketten
    U wentelt in het slijck van die verbode smetten.
ITH. Een iegelijck versta zijn wijze, en lantgebruick.
WET. (290) Het is dan recht dat hier d’uitheemscheit wijcke, en duick’.
[p. 14]
ITH. Men stelle dat geschil aen ’s Vorsten welbehagen.
    Wy gaen, en zullen ons niet ongehoorzaem dragen.
WET. O Abissyner, nu getuigh uit zijnen mont
    Hoe Sidon tempels bouwt op zulck een’ geilen gront.
    (295) Dit is het zelve volck, wiens ongebonde wijven
    En mans, voor d’afgoôn zelfs, die gruwelen bedrijven.
    Dit is het Priesterschap, dat boelen heil belooft,
    In vuilicheden groeit, en Godt zijn recht berooft.
    Dit zijnze, die dit Rijck besmetten, en beroeren,
    (300) En deze landtsmet pooght de Koning in te voeren.
    Maer gaenwe naer de stadt. My dunckt Jerusalem
    Loopt uit op dit gerucht met een bedroefde stem.


REY VAN JERUSALEMMERS.

KEER.
            NU opgebroken naer Egipten,
            En ’t juck, dat wy door zee ontslipten.
            (305) Dit heet niet meer ’t beloofde rijck,
                                Noch Iakobs wijck.
            Ghy Helden, hooger dan de wolcken
            In eere, hebt vergeefs de volcken
            En Heidensche afgoôn uitgejaeght,
                                (310) En wechgevaeght:
            Vergeefs behaelde Davids degen
            Op Reus en Filistijn dien zegen,
            En doemde d’afgoôn tot den brant:
                                Men zagh het lant
            (315) Vergeefs om Moab, en Syrieren,
            Damaskus, Geth, en Rabba vieren:
            Vergeefs bezorght Gods knecht zoo trouw
                                Den tempelbouw,
            En stapelt, d’eene zege aen d’ander,
            (320) Al ’t goud en zilver op malkander:
[p. 15]
            Hy wijdt vergeefs de Godtshut in:
                                Nu een Vorstin,
            Een vleister, zijnen zoon betovert,
            Een kus, een lonck al ’t rijck verovert.
TEGENKEER.
            (325) Hoe wil al ’t Heidendom nu schreeuwen,
            Naerdien dees hantvest der Hebreeuwen,
            Van aen te bidden eenen Godt
                                Geraeckt ten spot,
            En schimp, en schendigh wort vertreden
            (330) Van Godts Gezalfde, ’t hooft der steden,
            Ja Godts gezegenden Profeet.
                                O harteleet!
            Waerom verworpt men Baäls jucken?
            Waerom de steene Wet in stucken
            (335) Gesmeten, daer men danst en speelt
                                Om ’t kallefsbeelt?
            Waerom ’t gesmolten kalf gedroncken?
            Waerom verteeren ’s hemels voncken
            Aärons zoons, om ’t vreemde vier;
                                (340) Nu Dagon hier
            De goude Bontkist durf ontwijden?
            O wat beleven wy voor tijden!
            Hoe langsaem straft nu ’t hemelsch rijck
                                Zijn ongelijck!
            (345) Men raeckt den appel van Godts oogen.
            Ziet Godt dit koel aen uit den hoogen?
   
Continue

[p. 16]

HET TWEEDE BEDRYF.

HOFJOFFERS. ITHOBAL.
SIDONIA.

            NU zingt Astarte lof
                In ’s wijzen Konings hof.
                Dit wijfeest geeft ons rijcke stof
                (350) Haer kerck te cieren op dien trant,
                In ’t midden van ’t Hebreeusche lant.
                    Behangt met mirtegroen,
                En bloemkrans, en festoen
                Poortael, en pyler, ons ten zoen.
                (355) Vereert die schoonste Majesteit
                Uit yver, en godtvruchtigheit.
                    Zy zal voor zulck een deught
                Beschencken onze jeught
                Uit haren schoot met volle vreught
                (360) Van wellust, die genoten wort
                Waer zy haer’ milden zegen stort.
ITH. Ghy jeught van Sidon komt ter goeder tijt, geladen
    Met uw gevlochten loof, en heilige cieraden,
    Bekleên het nieuw gebouw, dat in te wijden staet.
    (365) Nu pas in ’t yveren op niemants schimp of haet:
    Dewijl ghy dus op ’t hooghste ons Godtheit zult behagen.
    Nu yver naer de kunst. Ay zie, de pijlers dragen
    Hun bogen, en gewelf, ter eere van dit feest,
    Gewilligh, zonder last: zy stercken uwen geest
    (370) In dit godtvruchtigh werck, en schijnen zelfs te blaecken.
    Ick zie Sidonia, de Koningin, genaecken,
    Om met de stralen van haer tegenwoordigheit
    U aen te prickelen, en door haer Majesteit
    Te toomen de Hebreen, die ons geluck benijden.
SI. (375) Mijn dochters, dat gaet wel. Wie moet zich niet verblijden,
[p. 17]
    Die uwen yver ziet? Mijn kinders, vaert zoo voort.
    Verheerlijckt vry uw best den ingangk, en de poort
    Des tempels, en gebruickt, vrymoedigh zonder treuren,
    De vryheit, die dus lang geen vreemden moght gebeuren.
ITH. (380) Doorluchtste Koningin, ghy hebt door uw beleit
    De zaeck dus verr’ gebroght, en voor uw volck bepleit
    Ten hove, by den Vorst, gelijckwe nu aenschouwen.
    Hy liet uit zijnen schat dees groote kerck volbouwen,
    Zijn Koningin ten dienst, onaengezien de klaght,
    (385) Geschrey, en tegenweer van al ’t Hebreeusch geslacht,
    Het welck hem ’t gantsche jaer geweldigh liep om d’ooren,
    En nacht noch dagh verschoonde, om onzen bouw te stooren;
    Doch ydel, en vergeefs. Hy hielt zich even trots,
    En moedigh in dien storm, gelijck een steile rots,
    (390) Die op haer’ boezem stuit en breeckt de kracht en ’t bruischen
    Der baren, slagh op slagh, terwijl de winden ruischen
    Uit d’openbare zee, en bulderen op strant.
    Nu hoop ick zultghe zelf, en met uw eige hant
    Den Koning ten altaer geleiden, aen zijn zijde,
    (395) Op dat hy ons Godin zijn offergaven wijde.
    Zoo krijght de godtsdienst hier een’ vasten voet in ’t Rijck,
    En ghy een eer, waer voor het al de vlagge strijck’.
SID. O vader, wien de zorgh des offers blijft bevolen,
    Ghy weet hoe heimelijck, bekommert en gestolen
    (400) Wy hier ten hove in ’t eerst ten offer mosten gaen,
    Nu is ons openbaer de vrydom toegestaen,
    En na veel moeite en smert dit groote goet verworven.
    Maer hoe? het werck is versch, de gront noch onbestorven.
    Den Koning zelf ter feest te nooden, schijnt te vroegh,
    (405) En heeft zijn zwaricheit. Men lijdt het schaers genoegh,
    Dat zijne Koningin by doncker henetrede:
    En noch heeft zij ter noot besteken door haer bede
    Dat, onder schijn van spel en Koningklijck vermaeck,
    De hofwacht u beschutte, en hier ter ste bewaeck’,
[p. 18]
    (410) Om onheil te verhoên, en teffens niet te wagen
    Ons zelve, en ’t hoogh gezagh. Men moet zich zedigh dragen.
    Wie al te strenge spant, die breeckt of pees, of boogh.
    De godtsdienst lijdt geen’ schimp, en is zoo teêr als ’t oogh.
IT. Uw zorgen zien te verr’. SI. Men moet geen oproer tergen.
IT. (415) Ontzietghe ’t volk? SI. Met recht. IT. Men zal ’t den Koning vergen:
    Wat leit ons aen het volck? Hier gelt des Vorsten stem.
SID. En of zich dees gemeente eens opwierp tegens hem?
ITH. Wie durf zich, als een hooft, dien aenslagh onderwinden?
SID. In zoo veel duizenden is licht een hooft te vinden.
    (420) Zagh David Absolon niet steken naer de kroon?
    En wie kan Salomon verzekren van zijn’ zoon?
ITH. Van Roboam? hem zou noch zwaert, noch harnas passen.
    Hy is te dom, en niet ten oorloge opgewassen.
SID. Een domme dient zich van een’ kloecke, die ’t verstaet.
ITH. (425) Daer glimp noch stof ontbreeckt tot oproer, en verraet.
SID. Ontbreeckt hier glimp, en stof, zoo zich de Vorst laet nooden
    Aen ons gehaete altaer, den aenstoot van de Joden?
    Men roept alree dat hy de Wet verandren wil.
ITH. Zy roepen ’t niet zoo luidt, maer mompelen ’t al stil.
SID. (430) En al dit mompelen geeft menigh achterdencken.
ITH. Wie kan den grooten Vorst, den Leeuw van Juda, krencken?
SID. De zoon van Jesse temde een’ leeuw, der dieren Heer.
ITH. Men schrickt, als Juda brult: zijn klaeuwen reicken veer.
SID. Wat is ontzagh, uit schrick, en niet uit gunst geboren?
    (435) Dit kitteloorigh volck ontziet gebit, noch sporen.
    Genade en weldoen treckt de menschen, zonder last.
    Zoo zet een Prins den stoel van zijn regeering vast.
ITH. De godtsdienst is een toom om staten te regeeren.
SID. Zoo hoede zich de Vorst den godtsdienst te verkeeren.
ITH. (440) Het volleck volght het spoor en voorbeelt van zijn Heer.
SID. Niet zonder scheuring: het geweten is te teêr.
ITH. Het Vorstelijck gezagh kan ’t oproer overwegen.
SID. Als ’t oproer overweeght dan zit de Vorst verlegen:
[p. 19]
    Dan schudt het gansche Rijck, en wat ’er is ontrent.
ITH. (445) ’t Is een onnozel Vorst, die zijne maght niet kent,
    Noch weet hoe wijt zijn staf gebieden magh, en bannen.
    Ontbreeckt het Salomon aen middelen, en mannen,
    En wetenschap, om elck te houden in zijn’ plicht?
    De weerelt ziet altijt den Heer naer ’t aengezicht,
    (450) En slaght de zonnebloem. Wil hy zich openbaren,
    Ick zie de gansche stadt en endelooze scharen
    Ons beelt en Heilighdom aenbidden, hier ter ste:
    Een Majesteit sleept hof en alle staten me,
    En ampten, om genot, en eere. Wat de slechten
    (455) Belangt, die laten zich gemacklijck onderrechten
    Van weereltschen, die meer op eigen voordeel zien,
    Dan om het Heilighdom den Goden wieroock biên.
SID. Ons dunckt in zulck een zaeck is langsaemheit van noode.
ITH. Princes, uw yver flaeuwt. Hoe valtghe nu dus bloode?
    (460) Schep moedt, en drijf de zaeck met lust en yver door.
SID. En raeckt de wagen eens aen ’t hollen, buiten ’t spoor?
ITH. Het voorspoock spelt wat goets: dit zal u wel gedyen.
    Vertsaegh niet: tre vry toe op onze wichleryen.
SID. Laet hooren wat geluck, wat uitkomst het voorzeit.
ITH. (465) Eer ghy den eersten steen des tempels had geleit,
    Vernam ick, ’s morgens vroegh, in ’t naeste dal gezeten,
    Van verre een schoone wolck; doch kon terstont niet weten
    Wat uit de bergen quam aenwemelen, zoo schoon,
    Als noit geen wolck verscheen, aen ’s hemels hoogen troon;
    (470) Tot dat men endelijck, aen ’t roeren van de vlogelen,
    Bekende dat het was een heele vlught van vogelen,
    Van allerhande slagh en pluimen onder een;
    Gelijck een regenboogh. De braefste vloogh voorheen,
    En voerde al d’andren aen: gelijck in d’Oosterlanden
    (475) Hun Veltheer gaet te velde, om heiren aen te randen.
    Behoudens dat men hier geen’ vogel vliegen zagh,
    Die zijnen beck en klaeuw op roof te spitsen plagh.
[p. 20]
    Men zagh ’er sperwer, valck, noch arent onder zweven,
    Noch havick, nochte Wou, gewoon op roof te leven.
    (480) Zoo naecktenze dien bergh. Hoe mael ik best den Vorst,
    En Koning van de vlught. Zijn geschakeerde borst
    Geleeck een hoftapijt, daer schat en kunst verzamen.
    De staert zou met zijn pracht een’ paeuwestaert beschamen.
    Natuur hing om den hals een pluimjuweel. Wie zagh
    (485) Om Koningklijcken hals oit kostelijcker bagh?
    Een lange en heldre streeck van goude en roode strepen
    En sprengkelen verciert den rugh, gelijck geslepen
    Robijn, en hyäcinth. Een kroon, die ’t licht verdooft,
    Een zon, geen kuif gelijck, vergult zijn purpren hooft.
    (490) Zoo daelt hy met een’ geur van kruiden, uit den hoogen,
    En strijckt, als hy den bergh heeft driemael omgevlogen,
    Eerbiedigh, daer ghy nu dien tempel ziet gesticht.
    Het geurigh kruit wert flucks verslonden van het licht
    Der zonne, en haren gloet, tot groot vermaeck der genen,
    (495) Die hem geleidden, en terstont met hem verdwenen.
SID. Och, of men uit dees vlught iet zekers sluiten kon.
ITH. De Vorst der vogelen betekent Salomon,
    Den Fenix, ’t eenigh licht der Koningklijcke hoven,
    En ingewijt om al wat kroon draeght te verdoven.
    (500) Wat om hem zweeft, verbeelt dit heerlijck duizenttal,
    Waer onder ghy, Mevrouw, de kroon spant, boven al
    Wat ’s Vorsten oogh behaeght, of namaels zal behagen,
    En waerdigh zy den naem van Koningin te dragen.
    Dit voorspel noodight u, dat ghy de Majesteit
    (505) Met zijn Princessen bly ten offerbergh geleit,
    En helpt Fenicie dien krans van eere winnen,
    Dat ghy den voordans hebt van al de Koninginnen.
    De spruit van Faro roept: ghy moet het stuck bestaen.
    De bloem van Ammon port u tot dien aenslagh aen.
    (510) Het bloet van Edom treckt, en verght dit met gebeden.
    De roos van Moab staet gereet u na te treden.
[p. 21]
    De lelistruick van Heth verwelckt, om dat men toeft.
    Al d’andren prickelen, zoo ghy een’ prickel hoeft.
    Ghy Nimfen rust, en gaet: ghy hebt u wel gequeten,
    (515) En geen cieraet noch kunst aen dit poortael vergeten.
SID. O vader, was mijn maght en yver even groot,
    Ick voerde u in de stadt op ’t outer van den Joodt.
    Hoe veel een vrouwetong vermagh op Koningsbedden;
    Wy zien ons kommerlijck door dit gevaer te redden.
    (520) Vertreck een wijl, en roep Astarte om bystant aen.
    Daer komt de Koning zelf: het moet ons wel vergaen.
ITH. De Goden zegenen ons heiligh wit ten leste,
    En keeren ’t geenghe vreest, naer uwen wensch, ten beste.


SIDONIA.   SALOMON.
AStarte zegene en behoede Salomon,
    (525) Wiens glans en eere straelt gelijck de morgenzon.
SAL. En ghy kunt met uw’ glans het helder licht verdooven,
    O wellust van mijn bedde, o bloessem van mijn hoven,
    Mijn licht, mijn morgenzon, mijn frissche dageraet,
    Verkoeling, leschvier, brant. O hoe verquickt, hoe gaet
    (530) Mijn hart op, als een roos, wanneer ick u aenschouwe!
    Ick zweere u by mijn kroon, en Koningklijcke trouwe,
    Ghy zult voor uwe trouw niet blijven onbeloont.
    Uw schoonheit, waert gezalft, en met een kroon gekroont,
    Moet eeuwigh in den troon van mijne ziel regeeren,
    (535) Zoo lang dees rechte hant geen’ scepter zal ontbeeren.
SID. O Davids zoon, ghy zet ons hooger dan ’t betaemt
    Te zitten. Het gemoedt kan nimmer zonder schaemt
    ’t Genot van zoo veel deught en weldaên overwegen.
    Daer staet der Goden kerck tot aen de lucht gestegen,
    (540) En heerelijck volbouwt, in ’t aenzicht van den Nijt,
    Ons bede te gevalle; en wacht om ingewijt
    Te werden. Kan een tong uw Majesteit voldancken,
    En prijzen naer den eisch? O Vorst, laet duizent klancken
[p. 22]
    Van Koninginnen vry, een ieder in haer tael,
    (545) Uw’ naem verheffen. Dat de gansche hemel dael’,
    Om uwe Majesteit op ’t wy-feest uit te nooden.
    Hoe wenschte ick nu dat ghy, ter eere van de Goden,
    De staetsi vieren holpt, en me ten offer gingt,
    Daer Sidon in het koor hun lof verheft, en zingt,
    (550) En speelt met schuiftrompet, kornet, en harp, en snaren!
    Hoe zou mijn hart van vreught dan dobbren op de baren
    Van al de toonen, die malkandren ondergaen,
    En volgen op hun maet, of zonder quetsen slaen!
    Moght uwe gemaelin dit eenige op u winnen,
    (555) Zy wisselde haer lot met Goden, noch Godinnen.
SAL. Ghy Schoone zijt ons meer dan eenen tempel waert.
    Het gouden wieroockvat, wiens smoock ten hemel vaert,
    Behoort men billijck u eerbiedigh toe te zwaeien.
    Het voeght ons u met roock en offergeur te paeien.
    (560) Ghy zijt gewisselijck de Godtheit van ’t altaer,
    Waer voor mijn ziel zich buight. Ga hene met een schaer
    Van Koninginnen: ga, bewieroock uw Astarte:
    Wy wijden u alleen het wieroock van ons harte.
    Wat Godtheên Tyrus eert, en hoogh zet in het gout;
    (565) Uw deught verdient dat elck haer viert, en kercken bouwt.
SID. Verdiende ick iet, zoo laet mijn bede u toch behagen.
SAL. Zoo veel als Salomons en Arons kroon kan dragen.
SID. Gelijcke godtsdienst paert gelieven allerbest.
SAL. Wat ongelijckheit heeft ons minnevier gelescht?
SID. (570) Door eensgezintheit zou dat vier nog heeter gloeien.
SAL. Nu smilt mijn hart van gloet.   SI. Zoo zou de liefde bloeien,
    En groeien, schooner dan uw lusthof in de lent.
SAL. Dat elck van beide leef, gelyck hy is gewent.
    Het valt bezwaerlijck Wet en godtsdienst te veranderen.
SID. (575) ’t Is mackelijck een lijn te trecken met malkanderen.
SAL. Wy zijn elckanderen in wet al t’ongelijck.
SID. Tot noch.   SAL. De godtsdienst is de hooftwet in dit Rijck.
[p. 23]
SID. Uw wil verstrecke een wet: ghy mooght hier wetten stellen.
SA. Zoo wijdt het Godt geheng’.   SI. De schael des Rijcks zal hellen
    (580) Naer zulck een zijde, als ghy vrywilligh kiest, en trouwt.
SAL. Ick koos en trouwde uw zijde, en niemants liefde houdt
    My vaster dan uw min. Dat lief noch leedt ons scheide.
SID. En eenerhande altaer de bant zy van ons beide.
SAL. Des Konings liefde ziet geen ongelijckheit aen,
    (585) Maer volght haer zinlijckheit. Zy wenscht zich te verzaên
    Met allerhande schoon van Blancken en Moorinnen.
    Wat Rijcken offren ons geen keur van Koninginnen?
    Maer Sidon trof ons hart met eenen minnepijl,
    Noch minnelijcker dan de Dochter van den Nijl.
    (590) Laet Ammon, Edom, Heth, en Moab schoonheên scheppen,
    Zoo zuiver als de zon; mij lustze niet te reppen.
    Sidonia gevalt onze oogen meer dan ’t licht
    Den Perssiaen behaeght. Waer went ghy uw gezicht,
    O eedle Koningsbruit? Keer herwaert aen uw oogen,
    (595) Uw duivenoogen, die te krachtigh van vermogen,
    Betuigen dat noch schilt, noch harnas van een’ helt
    Den goddelijcken strael, het aengenaem gewelt
    Der liefste schepselen kan keeren. O hoe blaecken,
    De bloemen op uw wang, de roozen op uw kaecken!
    (600) Wat byen wenschen niet den verschen morgenstont
    Van manne en honighdauw te zuigen uit uw’ mont!
    Wat melck en honigh vloeit en druipt van uwe lippen,
    En tonge! Welck een lucht bedaeuwt haer rooze tippen!
    Wat geest doorzweeft dat bloet, die ziel, dat levend root!
    (605) Hoe krachtigh is de Min, ja stercker dan de Doot!
    Geen water kan mijn’ gloet, en vier, en vlammen blussen.
SID. De liefde raemt geen maet in ’t prijzen: ondertusschen
    Ontfangt mijn hart noch troost, noch antwoort op zijn be.
SAL. Verzoeck vry ’t halve Rijck, ja kroon en scepter me,
    (610) En Ofir, tot een’ klomp van gout op een gekloncken;
    Wat Salomon vermagh, het wort u al geschoncken.
[p. 24]
    Verschoon den Koning slechts in dezen zwaren eisch,
    O perle van mijn kroone! kroon van mijn palais!
SID. Geluckigh zijnze, die naer lijf en ziel vergaren,
    (615) En niet, gedeelt van zin, door tweedraght van altaren
    En Goden, elck zijns weeghs afkeerigh henegaen.
    Daer vint de liefde gront: daer kan de vrientschap staen,
    In wederwil van Nijt, Naeryver, Achterdencken,
    En Belghzucht. Lief noch leedt kan zulck een liefde krencken.
    (620) Daer smaeckt men eerst de vrucht des echts, al even jong,
    Oock zonder datze walge, of wrang valle op de tong.
    Daer zoet de blyschap aen, die noit een’ Godt verveelde.
    Ick noode u tot geen slang, maer een Godin van weelde,
    Een blijde Godtheit, die niet wijt gezocht, nog vremt,
    (625) Van d’allerwijsten en Nature wort bestemt.
    Wie kan ons Heilighdom aenschouwen onbewogen?
    Hadt steenrots, woudt, en beeck, als wy, gezicht, en oogen,
    De Cederbeeck stont stil; de steenrots smolt, als wasch;
    Het kerckwoudt boogh zijn kruin ter aerde toe, zoo ras
    (630) Astarte haer belonckte: schroomtghe noch, in ’t midden
    Van ’t vrouwetimmer, zulck een’ Wellust aen te bidden?
SAL. Wy bidden dagh en nacht uw beelt en schoonheit aen.
SID. Wat heeft de Koning niet zijn Bruiden toegestaen?
SAL. Zeer veel, doch volghde noit haer uitheemsche offerhanden.
SID. (635) Zoo laet nu d’eerste reis ’t gewijde reuckwerck branden,
    Tot blijck van uwe trouw. Mijn Bruidegom, mijn Heer,
    Beny Sidonia (bemintghe haer) dees eer,
    En roem niet, dat haer’ wensch werde ingevolght dus verre,
    En uw doorluchtste kroon zich voor onze Avontstarre
    (640) Eerbiedigh nederbuigh’, niet meer dan eene reis.
    ’t Verzoeck is redelijck: ontzeit men ons dien eisch?
SAL. Ghy rekent dit tot eere, en roem: maer hier te lande
    Gedijt het u tot haet, verlasteringe, en schande.
SID. Mijn lof zal wijder gaen dan ’t licht des hemels straelt.
    (645) Al ’t omgelegen volck, dat aen uw rijcken paelt,
[p. 25]
    Zal juichen: lange leef de Prins, en zijn Princesse.
    Sidonia, leef lang: leef lang, o spruit van Jesse.
SAL. Hoe dunckt u zal dit volck ons groeten te gelijck?
    Hoe draeght zich deze stadt? Hoe luidt de roep van ’t Rijck?
SID. (650) De groet van al het hof zal aen de starren stijgen.
    Het minste deel des volcks misnoegende moet zwijgen.
SAL. Wy zien dit verder in. Ghy overschoone laet
    Dit rusten. Zulck een werck eischt tijdiger beraet.
    De spiegelstrijt gaet aen. Ghy moogt het flus gedencken.
    (655) Wy volgen menighmael daer ons uw oogen wencken.
    Zijt wel gemoedt: wy gaen, o Koningklijcke Bruit.
SID. Hy luisterde, zoo ’t scheen, maer quam tot geen besluit.
    Nu dient my Ithobal zijn toelegh in te scherpen,
    Om onder ons bancket hem over stach te werpen.


REY VAN JERUSALEMMERS.

KEER.
            (660) ZAegh David uit zijn tombe eens op,
                        En zijnen grijzen zoon
                        Beschamen ’s Vaders kroon;
            Daer hy, gelijck een hoofsche pop,
            In ’t buitenlantsche feestgewaet,
                        (665) Met gout de locken poêrt,
                        Verydelt, en vervoert,
            Zijn rijck en godtsdienst drijven laet;
            In ’t midden van d’onkuische jeught
                        Der Koninginnen duickt,
                        (670) Naer mirre en amber ruickt,
            Den Wellust inhaelt, als een deught,
            Met mirten ’t wufte hooft bekranst,
                        Den wijn met sappen mengt,
                        Met wijn den rey besprengt,
            (675) Die schimpende om zijn grijsheit danst;
[p. 26]
                        Hy riep van groot verdriet:
                        Ick ken dien nazaet niet.
TEGENKEER.
            De vrucht veraert zoo van den boom,
                        De telgh van haren stam,
                        (680) Den grooten Abraham.
            Zoo dwaelt een klepper zonder toom.
            Een wagen zonder karrossier
                        Aldus aen ’t hollen raeckt,
                        En neerstort, dat het kraeckt.
            (685) Zoo zet een hofvonck ’t Rijck in vier.
            Wat vordert ’s vaders oorloghsfaem,
                        Godtvruchtigheit, en zorgh?
                        Waer vint zijn hoop een borgh
            Voor eenen dwazen erfgenaem?
            (690) De Heiden hou zich vry gerust,
                        En ’t zwaert in zijne schee;
                        Een ongesteurde vre,
            Een Vredekonings vrouwelust
                        Vernielt op eenen dagh
                        (695) Ons diergekocht gezagh.
KEER.
            Maer toef, nu zultghe onze oorloghsmaght,
                        Voor ’t jonge mirtewoudt,
                        Gelijck een bergh van gout,
            Zien flickren in haer volle kracht;
            (700) De goude schilden in de zon
                        Zien schitteren, zoo schoon
                        Als starren aen Gods troon;
            Daer Davids Helden Salomon,
            Om zijn geluck bemint, benijt,
                        (705) Vereeren in het velt,
                        In hun gelidt gestelt,
            Met eenen trotsen spiegelstrijt.
[p. 27]
            Dat eene stofwolck, onder ’t slaen,
                        De heiren overdeckt,
                        (710) Terwijl men vliege, en treckt
            Op ’s vyants heirspits af en aen:
                        Dan roep eens uit de borst:
                        Zoo vecht de Vredevorst.
TEGENKEER.
            Helaes, wie is op wapens stout,
                        (715) Op yzer, en op stael,
                        Op kinderspel, en prael
            Van purper zilver en fijn gout,
            Borduurssel, parlen, en gesteent,
                        ’t Welck eer den roover sart?
                        (720) De krijghsdeught leeft in ’t hart,
            Dat zich van bleecken Wellust speent.
            Dees hofpracht, al dit poppenheir,
                        Dit weerloos schijngewelt
                        Op ’s Vorsten voorbeelt smelt
            (725) Allengs, en leit van zelf ’t geweir
            Ter liefde van zijn Schoonste neêr,
                        En treet in haren dienst.
                        Zoo krijght op ’t ongezienst
            Het lant een’ onbesneden Heer.
                        (730) Och, eertijts vroom geslacht,
                        Hoe slaept ghy op uw wacht!
TOEZANG.
            Alle dingen door en weder
            T’onderzoecken, te verstaen
            Wat men ziet beneên de maen;
            (735) Al wat d’aerde, ons moeder, baert:
            Van den yzoop tot den ceder,
            Alle planten, en den aert
[p. 28]
            Van een ieder dier te kennen;
            ’t Zy het hier op aerde leef’,
            (740) Of de dunne lucht doorzweef’,
            En doorvliegh’ met vlugge pennen,
            Of de wateren bezwemt:
            Alle kennis is verloren;
            Kan de Min den Vorst bekooren,
            (745) Dat hy van zijn’ plicht vervremdt.
            Dan regeert geen man den Staet,
            Maer een vrouw in mans gewaet.
Continue

HET DERDE BEDRYF.

BENAJAS.   SANHEDRIN.

MYn Schiltknaep, luister flux Heer Sabud stil in ’t oor
    Dat al de Sanhedrin vast aenstapt, en gehoor
    (750) Ten hove zoeckt. Men dient den toegang te bewaren,
    Of nu de breede Raet den Koning quaem bezwaren,
    Daer hy zich in de zael op ’t feestelijck bancket,
    By ’t vrouwetimmer heeft ter tafel aengezet.
    Wy zullen hier een poos de Vaders onderhouden,
    (755) Naer hoffelijcken stijl: doch ofze iet verders wouden
    Bestaen, en drongen om den Koning mondeling
    Te spreecken; ’t waer geraên dat hy hun onderging;
    Dewijl de roep dit feest ten breetsten uit durf meten.
    Hy rijze, is ’t mogelijck, van daer men is gezeten,
    (760) En trede al heimelijck, zoo spoedigh als hy magh,
    Van ’s Konings blijden disch, en keere dezen slagh.
SAN. Geluck, Heer Benajas.   BEN. De hemel wil u sparen,
    Grootachtbre Vaders: wel, wat brengt ghy ons voor maren,
    Van binnen?   SAN. Zegh ons, is Heer Sabud by der hant?
BEN. (765) Hy onderhoudt den Vorst, ten dienst van ’t Vaderlant,
    Als zijn vertrouweling.   SAN. Hoe zou de Vorst hem missen?
    Hy gaet in ’t kabinet van ’s Rijcks geheimenissen,
[p. 29]
    En volght zijn’ meester, als zijn schaduwe, al den dagh.
BEN. Wat zijn geluck by hem tot ’s vollecks heil vermagh,
    (770) Benaerstight hy ten hove, al waer het met zijn schade.
SAN. Zoo d’amptenaren dus der Koningen genade
    Gebruickten overal, men zou een beter tijt
    Beleven, zonder twist, en onderlingen strijt.
    Nu sluipen menighmael de vleiers in de hoven.
    (775) Dan magh de lente ’t lant een vruchtbaer jaer beloven,
    Maer och de vleitong gaet met al den bloessem deur.
    Het ooft der Doode zee stelt dus ons hoop te leur.
BEN. De vleier streckt een pest by hooghgebore zielen,
    En leertse in ’t ende zelfs voor haer gebreken knielen;
    (780) Gelijck een onbesneên zich voor den afgodt buckt.
    Hoe nu? ontstelt u dit? o Vaders, wat verruckt
    Uw zinnen, zoo verbaest? ontstelt u deze rede?
    Hier valt noch twist, noch strijt. Een ieder leeft in vrede,
    In dit gezegent Rijck. Wat ’s d’oirzaeck datghe zucht?
    (785) Geloof geen lastertong, noch ydel straetgerucht.
    Geruchten komen op gelijck de zomerbuien,
    En drijven over. Wilt geen spel ten erghsten duien.
    Ick gis het volleck smaelt op dit Sidonisch feest,
    En feestbancket. Magh nu de Vredevorst zijn’ geest
    (790) Niet spelen voeren, en na veel beslommeringen
    Uitspannen voor een’ dagh? of zou het volck hem dwingen?
    De lusthof heeft zijn tijt hier buiten; het paleis
    Daer binnen oock zijn beurt, doch elleck naer den eisch.
SAN. Het voeght den Rijcksraet niet den Koning wet te stellen,
    (795) Noch onder zijn vermaeck den ouden Heer te quellen,
    En ’t hooft te breecken: neen, dat past geen’ onderdaen.
    Wy komen op dien voet niet t’zamen herwaert aen,
    Maer moeten naer het volck ons zelfs een luttel voegen,
    Hun opspraeck dempen, en de burgery vernoegen.
BEN. (800) De burger klaeght uit weelde, onkundigh van zijn lot.
SAN. De burger eert de kroon gewilligh onder Godt,
[p. 30]
    En wenschte ’t aengezicht des Konings meer ’t aenschouwen,
    Die midden in den drang der buitenlantsche vrouwen
    Belemmert zit, en niet gezien wort op den stoel,
    (805) En zetel des gerechts. ’t Gemeene best wort koel
    Behartight, daer de Heer van huis is, en te zoecken.
    Zoo morrenze by wijl, ja lasteren en vloecken
    De Koninginnen, als of by hun zweet, en bloet
    Die Koningklijcke sleep te dertel wiert gevoedt
    (810) In overdwaelsche pracht, en walgende overdaden.
    Gesteenten, kroonen, prael, juweelen, en gewaden
    Waerdeerenze op het naeuste, en hangen ’er voort by
    Al wat hun ongedult verziert, en uitsmijt. Wy
    Ontveinzen ’t, om geen’ haet der morrenden te tergen.
    (815) Doch ’t geen een ieder ziet, hoe kan men dat verbergen,
    Of lochenen? Men roept: de Koning wort verruckt
    Van ’t eerste spoor. Helaes, de lieden zien bedruckt.
BEN. Wat lust kon eenigh Vorst ter weerelt oit gebeuren,
    Indien hy zich terstont aen ’s volcks gemor zou steuren?
SAN. (820) Het heught ons hoe de kroon tot aen de sterren rees,
    Toen op den elpen troon hy ’t billijck vonnis wees,
    En scheide door het zwaert den kindertwist, zoo snedigh.
    Nu slaept de leeuwestoel, nu staet de zetel ledigh,
    Waer op zich elck beriep, indien hy in de poort
    (825) Zich vont verongelijckt, of langsaem wiert verhoort.
BEN. Het past den Sanhedrin op ’t poortgerecht te letten.
SAN. Het past den Sanhedrin, en oock het hooft der wetten,
    Den Koning boven al, den mont van ’t Rijcksgerecht,
    De tong en ziel des Rechts. De Raet is ’s Konings knecht.
BEN. (830) Een ieder schuift den last van zijne op ’s Konings schouder.
    Zijn hoogen ouderdom zoeckt rust. De Vorst wort ouder,
    En zwack, en onbequaem tot zulck een lastigh pack.
SAN. Wy wenschen te gelijck zijn Majesteit gemack,
    En rust, zoo veel hem Godt van boven heeft beschoren.
    (835) Wat raet? Hy is ter kroone en tot dien last geboren.
[p. 31]
BEN. Ontlast dan naer uw maght het ampt der Majesteit,
    Die ’t gansche Rijck verplichte, en toom het onbescheit
    Des al t’ondanckbren volcks, en zijne lasterstreecken.
SAN. Zou ’t oock geoorloft zijn den Koning eens te spreecken?
BEN. (840) Genoegh, indien hy niet verheught waer aen den disch.
SAN. Wat wil de spiegelstrijt? wat strijt, wat veltslagh is
    Voor ’t mirtewoudt vertoont, dat wonder geeft te zeggen?
BEN. Wie stopt het volck den mont? Men kan geen zaek beleggen
    Zoo wijsselijck, het zy oock waer, wanneer, en hoe,
    (845) Of ieder een bediltze, en zeit’ er ’t zijne toe.
    De Koning voerde ’t oogh der Koninginne spelen.
    De hofwacht stont op ’t velt, gewapent in twee deelen,
    En vierkant, heerelijck en hemelsch uitgerust.
    De zon ging op in ’t gout, en scheen op pracht belust.
    (850) Het eene deel, getroost des Konings zy te voeren,
    Verhief de Leeuwsbanier, gereet den klaeuw te roeren.
    Het ander hielt de zy van zijn Princes, wel prat,
    En stack een’ stier op, daer een schoone Maeght op zat,
    Waer van de Sidoniers nog ydelijck gewagen
    (855) Hoe ’s weerelts derde deel naer heur zijn’ naem zou dragen.
    Zoo dra men wapen blies, in ’t aenzien van den Heer,
    Ging elck zijn’ vyant fier met spiets en zwaert te keer;
    Hoewel alleen in schijn, en zonder bloet te storten.
    Men zagh tot driemael toe de heiren t’zamenhorten,
    (860) En driemael deizen, met rondassen op den rugh,
    Tot dat de Leeuwsbanier, vol dootschrick, bang, en vlugh,
    In handen viel (het scheen bykans een strijt van minne)
    En opgedragen wiert zijn liefste Koninginne.
    Daer komt Heer Sabud zelf. Ick laet de Vaders hier.
SAN. (865) Men speelt al schimpende ernst. Godt geve dat de Stier
    Van Sidon niet den Leeuw van Juda overheere,
    En over zijnen staf en godtsdienst triomfeere.


[p. 32]
SABUD.   SANHEDRIN.
WAt brengt de Sanhedrin ons uit de stadt al goets?
SAN. Mijn Heer, niet al te veel. Men zit hier goedes moedts;
    (870) Maer binnen mompelen de lieden, langs de straten,
    Dat zy van hunnen Vorst en vader zijn verlaten;
    Hy hof en stadt vergeet, op Recht noch rechtbanck let,
    Ja tempel en altaer uit zijn gedachten zet,
    En Sidon kercken bouwt, en inwijdt voor de muren,
    (875) Ten schimp van Godt en ’t volck, tot vreught der nageburen.
    Zy dragen nauwelix dit wyfeest met gedult.
    Sidonia lijdt last. Zy geven haer de schult.
    Sidonia misleit den Koning met haer smeecken,
    En sleept in ’t hof een’ staert van Heidensche erfgebreken,
    (880) Die wortelen allengs zoo diep, dat Davids erf
    Niet anders ziet te moet dan woestheit, en bederf.
    Mijn Heer, ontschuldigh ons: wy levren u de woorden
    Der burgren over zoo wy die in ’t uitgaen hoorden.
SAB. Gemeenlijck slaet het volck de Heeren zelfs voorby,
    (885) En heeft het in de koorts van zijne razerny
    Op iemant naest den Heer te vreesselijck geladen.
    Wie kan hun onverstant bestieren, ofte raden?
    Moet nu Sidonia dit boeten boven al?
    Wort zy nu, als de bruit, uit zulck een duizenttal
    (890) Genoemt, om met dien smaet haer majesteit te grieven?
    Wie zocht den burger meer te helpen, te believen
    Dan zy, zoo menighmael de stadt haer lastigh viel?
    Wat namze al zorgh op zich! Hoe onverdrietigh hiel
    Zy ’t woort des volcks ten hove, oock met gevaer van eere
    (895) En aengenaemheit zelf te derven by den Heere,
    Die zich by wijlen belghde, om d’onbeschaemtheit van
    Het smeeckschrift, of de zaeck, of zomtijts om den man.
    Ondanckbaer volck, zy heeft u ’t onrecht hier gesleten.
    Kan haer gedienstigheit zoo ras den geur vergeten?
[p. 33]
SAN. (900) Haer deughden zijn bekent, gelijck des Konings min,
    En yver tot zijn Bruit, die voert hier feesten in,
    En Sidons razerny, by geen Hebreen te lijden.
SAB. Hier buiten voor de stadt? hoe nu? waerom benijden
    De burgers haer ’t gebruick des offers, datze toch
    (905) Aen haere moeders borst eerst indronck met dat zogh?
    De Koning hanthaeft streng uw’ godtsdienst, en behoeders.
    De Vorst van Tyrus en uw Koning zijn gebroeders,
    En bontgenoten, ja door ’t bruiloftsbed verknocht.
SAN. Tot aen het outer toe. Geen spruit van Jesse moght
    (910) Zich verder met den Nijl of eenigh Rijck verbinden.
    In ’s weerelts zaecken zijnze alleen gelijckgezinden.
    Niet wijders hielden wy den nagebuur te vrient.
SAB. Heeft Hiram dan by zoon en vader niet verdient?
    Zou Tyrus nu dus veel genade niet gebeuren,
    (915) Of ghyliên most het feest, de vreught der Dochter, steuren,
    En haren vrydom? merck wat onbescheit is dit.
SAN. Men gunt dat Hiram gansch Fenicie bezit,
    En Assers erreflot van ’t Rijck te leen magh houden.
    Zoo groot een godtsschult wort den Heiden quijtgeschouden.
SAB. (920) Des danckenze niet ons, maer hun doorluchtigh zwaert.
    ’t En deed hun dapperheit, men hadze niet gespaert.
SAN. Mijn Heer, vergeef het ons indienwe ’t hof bezwaren,
    Uit zorge om Moses Wet en godtsdienst te bewaren.
SAB. Wie heeft den godtsdienst meer gehanthaeft dan uw Vorst?
SAN. (925) Voorhene: maer, indien men ’t veiligh uiten dorst.
SAB. Ghy mooght vrypostigh ons uw zorgen wel vertrouwen.
SAN. Godt waerschuwde ons doorgaens voor buitenlantsche vrouwen:
SAB. Is nu de Sanhedrin voor ’t vrouwetimmer bang?
SAN. Zy moorden dit geslacht met haren toverzang.
SAB. (930) Ghy acht dan ’s Konings brein te zwack voor vrouwelisten?
SAN. Haer loosheit broet doorgaens, uit Wijzen, afgodisten.
SAB. Een wijs verstant omhelst geen godtheit tegens reên.
SAN. ’t En zy de wijsheit dwael’, verblint door ydelheên.
[p. 34]
    Het vrouwenoogh kan licht een mannenhart bekooren.
SAB. (935) Benijtghe uw’ Vorst zijn’ lust?
SAN. Een wettige ingeboren
    Verzade ’s Konings min. Dit Rijck was noit misdeelt
    Van schoonheên, schooner dan zich eenigh hof verbeelt.
SAB. Men moet een’ vreedzaem Heer zijn lusten niet besnoeien,
    Maar liever queecken. Op zoo eng een leest te schoeien,
    (940) Zijn’ zin te zetten slechts op eene lantzatin,
    Verveelt de Majesteit, en onbepaelde min
    Van hooghgeboornen: neen, een edel hart wil weiden,
    En lezen keur van kruit. Men magh geen’ Koning leiden
    Met burgerlijcken toom. Hy zoeckt uitheemsche stof.
SAN. (945) Van zulck een ydelheit gewaeght het Tyrisch hof.
    Maer Salomon bestelde en leerde ons andre spreucken,
    En zuivre bladen. Zou hy zelf zijn lessen kreucken?
SAB. Hy mengt oock deught met vreught, vryaedje, en minnekout,
    En looft de Bruit, die hem aenminnigh onderhoudt
    (950) Met wederliefde en gunst, en hoffelijcke zeden.
    Hy maelt haer wezen af, en haer bekoorlijckheden.
    Hoe zwiert de hairlock dan met zulck een’ aert, en val!
    Hoe lonckt haer oogh, die ’t hart uit ’s Konings boezem stal!
    Wat wit gewasse kudde is witter dan haer tanden!
    (955) De lippen gloeien meer dan karmozijne banden.
    Het wangeblos verdooft den blozenden granaet.
    Hoe luickt haer aanschijn op, gelijck een dageraet!
    Dan smaeckt geen muskadel zoo lecker als haer borsten!
    Wat dochter treet zoo braef, als deze spruit des Vorsten!
    (960) Hoe reizigh schietze om hoogh, gelijck een pallemboom!
    Dan viert de minnegloet zijn poëzy den toom,
    Om ’t lichaem naer zijn’ lust met zulck een’ geur te kleeden,
    En wederom t’ontkleên haer schoone albaste leden;
    Dien wijnkroes boordevol, en ront gedraeit, en net;
    (965) Die goude tarweschoof, met lelien bezet;
    Den dicht gesloten hof, en wat voor lieve namen
    En tittels zijn vermaeck en liefde meer betamen.
[p. 35]
SAN. Die hooge toon begrijpt Godts echtgeheimenis.
    Des Konings huwelijck met Faroos dochter is
    (970) Het voorbeelt van Godts trouw met d’uitverkore zielen.
SAB. Verschoonze dan al die des Konings oogh bevielen:
    Want Faroos spruit is zelf uit afgodisten stam.
SAN. Zy dient geen’ afgodt, maer den Godt van Abraham.
    Zy zwoer haer Goden af, en Memfis offervieren,
    (975) En ’s vaders Priesterdom met al zijn outerdieren.
SAB. En Hirams bloet beschimpt ’t Egyptisch Godendom,
    Dat onder vacht en schacht en schubben dus rontom
    Den Nijl wort aengebeên, daer ’t volck zich laet misleiden.
    Men moet de dwaling oock in ’t Heidensch onderscheiden.
SAN. (980) Wat aengegrensde, min of meer, in ’t Heidensch dwael’;
    Wy wegen ’t Heidendom in eene zelve schael.
    En schoon Sidonia ons Wet hielt onbesproken;
    Dees muur bepaelt den dienst: geen godtsaltaer magh smoocken
    Dan binnen deze poort. Dees stadt is ’t offerperck.
SAB. (985) Verdadigh vry ons recht, maer treck niet al te sterck
    Aen zulck een snoer. Men moet het oogh by wijlen luicken,
    En door de vingers zien. Men moet zijn recht gebruicken
    Wanneer het voordeel geeft. Zoo ghy het aen kunt zien,
    Dit offeren zal haest van zelf zich zelf verbiên.
SAN. (990) Verbiên? Het zal allengs gelijck de kancker kruipen,
    En schieten zijn vergift; gelijck een adder sluipen
    In ’t lichaem van den Staet, en steken met den start
    De heerschappy, de Wet en Godtsdienst naer het hart.
    Dan zal men d’artseny, helaes! te spa bereiden.
SAB. (995) Dees burgery kan Godt en Baäl onderscheiden.
SAN. Dies wenschtze Godt niet half te dienen, maer geheel.
SAB. Zy diene hem geheel, en staecke dit krackeel.
SAN. Het is een godtskrackeel: men magh Godts recht niet kreucken.
SAB. De tempel rieckt alleen van Levijs wieroockreucken.
SAN. (1000) Daer staet de voorhof, oock voor vreemden ruim genoegh.
SAB. Al ’t vrouwetimmer bidt daer Godt aen, spade en vroegh.
[p. 36]
SAN. Met uiterlijcken schijn, maer Heidensche gedachten.
SAB. Godt zagh wat gaven hem de Koninginnen braghten.
SAN. Godt zagh de gaven aen, doch ’t hart van binnen meest.
SAB. (1005) Zy vieren met den Vorst den rustdagh, en ons feest.
SAN. En nu vermetelijck ’t afgodisch feest hier buiten.
SAB. Indien men verder ga, de Koning zal het stuiten.
SAN. Wanneer het is te spa: wanneer de Sidonier,
    Zoo blint als Ammon, oock zijn gruwzaem offervier
    (1010) Met kinderbloet vermenge, en met onnozele asschen
    En bloet zich schuldigh smette, in ste van zich te wasschen.
    Dees gruwelkerck begrijpt al ’t Godendom beknopt
    Met een’ gemeinen naem, en zal dus overkropt
    Van vreemde tittelen een’ vloet van afgoôn braecken;
    (1015) Een ieder Godt zijn haegh en berghaltaer zien blaecken,
    Tot dat het endelijck den waren Godt verdriet’.
SAB. Nu Vaders, naerdemael ghy dus veel quaets voorziet,
    En spelt, zoo neem ick aen den Koning te vermanen,
    Te letten op zijn ampt, en geenen wegh te banen
    (1020) Tot dezen langen sleep van twist en zwarigheên.
    Ontschuldight midlerwijl, ten beste van ’t gemeen,
    Den Koning by het volck, en helpt al d’opspraeck weeren.
SAN. Wy gaen. Heer Sabud, help dit werck ten beste keeren.


REY VAN JERUSALEMMERS.

KEER.
                GA heen, bekrijgh (sprack Balaäm
                (1025) Tot Balack) ’s vyants tenten
                Met zwaert, noch dreigementen;
                Maer zetze in brant door minnevlam,
                En vier van Joffrenoogen.
                De schoone jeught van Madian
                (1030) En Moab trede in een gespan.
                De braefste dochters togen
[p. 37]
                Te velde op dien Waerzeggers raet,
                Om harten te veroveren,
                En herssens te betoveren,
                (1035) Met mijnen, loncken, en gelaet.
                De bloem der Jongelingen
                Bejegentze aen de legerpoort,
                En kan, door ’t lief gezicht bekoort,
                Zijn hartstoght niet bedwingen.
                (1040) Een ieder liefkoost zijn Heidin,
                Die midden onder ’t vleien
                Zich veinst te willen scheien.
                ’t Hebreeusche bloet, te zoet op min,
                Belooftze trouw met smeecken.
                (1045) O list! o vrouwetreken!
TEGENKEER.
                Indien het hart niet anders peinst
                Dan mont en lippen uiten;
                Men kent geen’ knecht van buiten:
                Bemint en spreeckt ghy ongeveinst;
                (1050) Zoo sterck uw woort met daden,
                En nuttigh tot een klaer bewijs
                Een’ zelven disch, en offerspijs.
                De minnaers staen beladen
                Om zulck een antwoort, al te straf.
                (1055) Wie brantmerckt zijn geweten,
                Aen Baäls disch gezeten,
                En zweert zijn’ Godt voor Baäl af?
                Hoe worstelen de zinnen!
                Hier valt in ’t hart een felle slagh,
                (1060) Om ’s hemels vloeck, en ’s Joffers lach.
                Wat zijde zal dit winnen?
                D’onzichtbre Godtheit zit te hoogh:
                De jeught is brusk en teder:
[p. 38]
                Zy wanckelt hene en weder.
                (1065) De zichtbre schoonheit speelt in ’t oogh,
                En leertze op Fegor knielen.
                O plaegh van mannezielen!
TOEZANG.
                De jeught verging in dat gevaer:
                Maer zou de Min, die ’t grijze hair
                (1070) Van Salomon kon zengen,
                Hem, op ’t Sidonisch feestbancket,
                Vervoeren van der Vadren Wet,
                En oock ten afval brengen?
                Dat hoede Godt, die Abraham
                (1075) Uit Ur beriep, en Jesses stam
                Verhief, ten roem der vromen;
                Of ’t is hier omgekomen.
Continue

HET VIERDE BEDRYF.

SADOCK. WETGELEERDE.   REY.

WY raeckten nauwelijcks met moeite door ’t klincket
    De Bronpoorte uit, zoo was de breede straet bezet
    (1080) Van oudt en jongk, en mans en vrouwen, die vast schreiden,
    Met bittre tranen en weeklaghten ons geleiden,
    Zoo verre een ieder kon, en drongen de staffiers.
    Wat was ’er al gekerms, gejammers, en getiers!
    Hoe scheen de straet zoo licht van vierpan, en lantaren,
    (1085) En fackel! Kan de Wacht haer wacht en poort bewaren,
    Het valt haer dezen nacht verzeker bang genoegh.
WET. Toen dees gemeente zagh wat zorgh d’Aertspriester droegh,
    Om noch het Rijcksschandael, waer ’t mooghlijk, voor te komen,
    Bedaerdeze in het einde, en liet zich wat betoomen.
    (1090) O Vader (schreiden zy u na, van poort en wal)
    Ga hene, ga, en schut dien jammerlijcken val.
[p. 39]
REY. Ghy komt hier juist van pas, om ’s Konings val te schutten.
    O hooft der Priestren, help den struickelenden stutten.
    Stap aen, stap aen, naerdien ’t gevaer geen uitstel lijdt.
    (1095) Ick zagh het gansche spel, o Vader, het is tijt.
SAD. Wat zaeghtghe? staenwe een poos, en laet ons wat bedaeren.
    Men magh geen Koningen op straetgerucht bezwaeren,
    En tijding, over graft en muren heen gehoort,
    Van krijghsvolck, op de wacht gestelt by deze poort.
REY. Belust te weten hoe dit feestmael af zou loopen,
    Ben ick met dees lievrey te middagh ingeslopen,
    Daer Koning Salomon, zoo heerelijck en prat,
    In ’t midden van ’t bancket der Koninginnen zat,
    Gelijck de Nijt hem lang zijn heil en kroon benijde.
    (1105) Mevrouw Sidonia zat aen zijn rechte zijde,
    En onderhielt den Vorst gestadigh met een’ lonck,
    En vriendelijck gespreck. Het wezen scheen noch jongk,
    Zoo was hy in zijn schick. Indien de grijze hairen
    Niet tuighden, het gelaet zou ouderdom en jaren
    (1110) Verlochenen. De min zagh hem ten oogen uit,
    Gelijck des Bruigoms pen in ’t Hooge Liedt de Bruit
    Bemint, en vleit, en vrijt, en d’allerschoonste zegent;
    Terwijlze wederom haer liefste heusch bejegent.
    In ’t kort, de Vorst was zoo verheught en bly van geest,
    (1115) Dat dit geen maeltijt scheen, maer eer een bruiloftsfeest.
SAD. Laet hooren waer de vreught ten leste op uit wil komen.
REY. De dertle tafel was noch naulijcks opgenomen,
    Of Salomon, bekranst met haren roozekrans,
    Ging zitten op een’ troon, belust den starredans
    (1120) Te zien, waer van zy zich beroemt had onder ’t eten.
    Na datze eerbiedighlijck, daer hy was neêrgezeten,
    Zich driemael nederboogh, en lachende oorlof nam,
    Begonze, en maelde allengs met trippelen een vlam,
    Gelijck een avondstar, dat d’aengename zwieren
    (1125) Hem raeckten aen het hart. Hy kan zich niet bestieren,
[p. 40]
    En springt van zijnen stoel, omhelstze, en roept: mijn Bruit,
    Wel aen nu kies de bloem van al uw wenschen uit,
    En eisch wat ghy begeert: het is u ongeweigert.
    Men dencke of haer het hart in ’t lijf van blyschap steigert,
    (1130) En opspringt: want zy had op deze luim geloert,
    En hem van langer hant in haren strick vervoert.
    Zy antwoort: Bie met ons het wieroock aen Astarte.
    Hy stemt het reuckloos toe. Waer bergh ick my van smerte!
    De Koning stapt vooruit: zy volght op zijnen tret.
    (1135) Aartspriester, keer den Vorst, en hanthaef Moses Wet.
SAD. Hoe kan dit Heidensch wijf den Koning ringelooren!
    Zoo zalze dien Monarch, ter heerschappy geboren,
    Beheerschen, als een kint, en zetten zich parmant
    En prachtigh op den troon, aen zijne rechte hant.
    (1140) Zy zal de kroon des Rijcks, ten trots van alle wetten,
    Hem nemen van den hoofde, en op haer hulsel zetten,
    Dan klincken voor zijn koon, hem heeten, en gebiên,
    Ja Aron haer in ’t endt naer d’oogen moeten zien.

WETGELEERDE.   SADOCK.   SALOMON.
ICk zie den Koning zelf: hy heeft uw komst vernomen.
    (1145) My dunckt hy deist, en schijnt uw aengezicht te schromen;
    Een teken dat het hart inwendigh wort gepraemt
    Van achterdocht: ’t gaet wel. De Wellust trock de Schaemt
    Niet ganschlijck uit. Hier is noch leven, en gevoelen.
    Ick schep noch hoop: hy magh bedaren, en bekoelen.
SAD. (1150) Godts zegen vloeie op u uit ’s hemels hoogen troon.
    Godt zeegne Salomon. Godt zeegne Davids zoon.
SAL. En Sadock in zijn ampt, van boven hem bevolen.
WET. Godt hoede zijn’ Gezalfde, en laet’ hem nimmer dolen
    Van ’t heldre spoor der Wet, uw vaders licht, en schat.
SAD. (1155) Dat wenscht u ’t Priesterdom: dat wenscht de gansche stadt.
SAL. Zy konnen hunnen Vorst niet aengenamers wenschen.
    Wat jaegt u hier zo spa?   SAD. ’t Geroep, ’t gewoel der menschen,
[p. 41]
    ’t Geschrey van duizenden, die uit Jerusalem
    U smeecken te gelijck met hun bedruckte stem.
SAL. (1160) Bedruckt? Wat druck, wat smert gevoelen d’onderzaten,
    Nu Salomon regeert, op wienze zich verlaten
    In veiligheit en vre? Zy zitten zonder schroom,
    En zorgh, in schaduw van olijf- en vijgeboom,
    Van Dan tot Berzeba. De vijghboom, die de dalen
    (1165) In ’t wilt belommert, kan het by geen’ ceder halen,
    In menighte en getal. De straetsteen valt te licht,
    By ’t zilver en root gout. De Stadt was noit zoo dicht
    Bewoont, en volleckrijck by ons Heer vaders leven.
    Wie zaght oit Koningkrijck meer melck en honigh geven,
    (1170) En zoo veel nieuwe steên in ’t Joodsche lant gebouwt?
    Ghy ziet nu Jesses kroon aen Faroos kroon getrouwt,
    En hoort, van Memfis, maght van paerden herwaert draven.
    Wat zeesteên voeren niet den arbeit van heur slaven
    Naer onze kusten toe? Het Oosten brengt yvoir,
    (1175) En perlen, en gesteent. d’Araber, en de Moor
    Vereeren wieroock, mirre, en al den geur van ’t Zuien.
    Men hoort geen krijghsbazuin, noch strijt, noch oorlooghsbuien.
    Mijn staf bereickt den Nijl, en oevers van d’Eufraet.
    Al ’t omgelegen volck zoeckt heul aen dezen Staet.
    (1180) Wat port dan dees gemeente om over ons te klagen?
    Of klagenze van weelde, en valt die zwaer te dragen?
SAD. ’t Gelieve uw Majesteit de reden te verstaen.
SAL. Zeer gaerne, Vader, spreeck vry uit: wy hooren ’t aen.
SAD. De goutvloot, lang om gout naer Ofir heengevaren,
    (1185) En entlijck, na verloop van drie geheele jaren,
    Met smerte en angst verwacht, genaeckte vast het strant
    Der roode zee. Men riep: de vloot is onder lant.
    Asiöngaber stack het hooft op aller wegen.
    Uw jaghten voeren haer met zijde zeilen tegen.
    (1190) Het grimmelde van volck, als byen, overal,
    Op muur, en torentrans, en waterkant, en wal.
[p. 42]
    De hemel scheen hier toe zijn’ zegen te verleenen.
    De zon had noit zoo schoon in ’t hemelsch blaeuw geschenen;
    Toen d’Amirael der vlote, of ’t schip, dat Salomon
    (1195) Naer zijnen Koning heet, voor ’t zincken van de zon,
    Zijn kiel stiet, als het naer de haven toe quam streven.
    Het is op ’t ongezienst met volck en schat gebleven.
    De zeestadt was vol schricks. Dus luidt d’onzekre maer.
    Zoo ’t niet geberght is, loopt het merckelijck gevaer.
    (1200) De naeste bode wil de droeve maer vergoeden.
SAL. Men hoop’ de hemel zal het ongeluck verhoeden.
    Wat my belangt, ick schel de zee mijn schade quijt.
    ’t Is droef dat d’Amirael in ’t landen schipbreuck lijdt.
SAD. Zoo doet het, groote Vorst. Dit schip, zoo rijck geladen,
    (1205) Is Koning Salomon, grootdadigh in zijn daden,
    Die grijs van ouderdom, gezegent met den schat
    Van wijsheit en geluck en heerlijckheit, en wat
    Een aertsche Godtheit voeght, gevaer loopt van te sneven,
    En schipbreuck in zijn eere en zijn godtsdienstigh leven
    (1210) Te lijden, op het zant van wulpsche afgodery,
    Voor ’s levens avontstont. Waer brengt de razerny
    Van vrouwemin den mensch, een’ Vorst, een licht der Heeren,
    Dat alle Koningen als Godts Orakel eeren!
    Hebt ghy de jongkheit niet geraden, wijs en trouw,
    (1215) Te vliên de gladde tong van een uitheemsche vrouw,
    Haer honighzoete keel, en liefelijcke lippen?
    Zoo zorghlijck, als in zee verborge en blinde klippen:
    Gevaerelijcker dan een scherp tweesnedigh zwaert.
    Waerom beschrijve ick u deze adder, en heur’ aert?
    (1220) Wat helden stackze niet uit heur verborge lagen?
    Wie kan een gloeiend vier in zijnen boezem dragen?
    Wie treet op kolen, en verbrant de voeten niet?
    Zoo luidt uw eige les, uw gulde spreuck. Zoo riedt
    De Koning onze jeught, en zonen, die nu schreien,
    (1225) En hem, gelijck een os, naer bijl en banck zien leien;
[p. 43]
    Gelijck een vogel blint zien vliegen naer den strick.
    Uw leven en uw doot verscheelt een oogenblick.
    Ontwaeck, o Salomon: ontwaeck uit uwe droomen.
    Ontwaeck, of ’t is met u en Juda omgekomen.
    (1230) Ghy staet in top van eere, en die u storten zal
    Dicht achter u, en lacht alreede in uwen val.
SAL. Zou dat mijn schaduw zijn, zoo diende ick haer te vlieden?
SAD. Ja recht, een schaduw kan u dwingen, en gebieden.
SAL. Ghy meent Sidonia, mijn opperste vermaeck.
WET. (1235) Nu honighzoet, maer flus van alssembittren smaeck.
SAL. Dat licht der schoonheit, waert des Konings min te voeden?
SAD. Vermomt om gruwzaemheên van afgoôn uit te broeden.
SAL. Zy dient haer Godtheit slecht en recht, op Sidons voet.
WET. En sleept den Koning mede, en ’t hof, en al zijn’ stoet.
SAL. (1240) De Vorsten zijn gewoon Vorstinnen te believen.
SAD. Een Vorst ontzie, zijn bedt ten dienste, Godt te grieven.
SAL. Wat ’s dit, een luttel smoocks te roocken voor ’t altaer?
WET. Voor zulck een gruwelbeelt. o laster, al te zwaer!
SAL. Geen gruwel, maer een beelt van wit en zuiver marmer.
SAD. (1245) Wie afgoôn eert, versmaet den oppersten beschermer.
SAL. Beschrijfme d’afgoôn, op dat ick die doling kenn’.
WET. Uw wijsheit maeldeze ons naer ’t leven met haer pen.
SAL. Die vloeckt noch kopre Slang, noch goude Cherubinnen.
SAD. Dat waren afgoôn, noch verbodene afgodinnen.
SAL. (1250) Het waren beelden, kunst, en koper, hout, en gout.
WET. Wie heeft zijn hoop en troost op dat metael gebouwt?
SAL. Gewonden, van de Slang vergiftight, en gebeten.
SAD. Zy hebben Gode danck voor ’s lichaems heil geweten.
SAL. En bleven midlerwijl genezen door het beelt.
WET. (1255) Een beelt, dat Godt verheft, en niet zijn eere steelt.
SAL. De Feniciers staen niet aen Moses Wet gebonden.
SAD. Wy dienen eenen Godt; zy, kunst, en menschevonden.
SAL. Godt schonck Oöliab en oock Bezaleël
    Den geest van kunst, gewrocht door goddelijck bevel.
[p. 44]
SAD. (1260) Ten dienst van eenen Godt, den vader van uw vaderen.
    Gezalfde, laet ick u, gelijck Aertspriester, naderen,
    En uit den gulden strick van ’t vrouwelijck bedrogh
    Verlossen. Geef gehoor om Godt, en luister toch.
    Heb ick en Nathan u ten Vorst des volcks gekoren,
    (1265) En op den troon gezalft met onzen olihoren;
    Zoo volgh getrouwen raet, en schuw de vuile smet
    Der schoone slang, te lang gekoestert in uw bedt.
    Een slang heeft d’eerste vrouw, de vrouw den man bedrogen,
    De man al ’t aertrijck voort met zich in ’t net getogen.
    (1270) De Geest des hemels vliedt het al wat schepsels eert.
    Wie ongoôn inwijdt, is ’t die allersnootst boeleert.
    Een eenigh voorbeelt kan ontelbaer volck vernielen.
    Een lust, een ydelheit bederft onnoosle zielen.
    Zoo luide uw eerste tael: dat was uw spraeck voorheen,
    (1275) Toen ghy de Wijsheit volghde, en Godt, die u verscheen,
    En zegende uit zijn’ schoot met kennis, schat, en eere.
    Vergeefme, wijste Vorst, dat ick u wijsheit leere.
    Bederf uw’ eersten geur geensins met zulck een’ stanck.
    Verdoof noch schen uw faem met zulck een’ quaden klanck.
    (1280) De mare loopt alree daer binnen, langs de straten,
    Dat Salomon den Godt der Vadren heeft verlaten.
SAL. Een galm, een straetgerucht verdwijnt in ydel lucht.
    Een Koning keert zich niet aen ’s vollecks straetgerucht.
SAD. Wat baet de tempelbouw? wat baten offervlammen,
    (1285) Zoo vele duizenden van runderen en rammen
    En ossen, en ’t geblaet van al ’t onnozel vee,
    De bontkist, kandelaer, altaer, en kopre zee,
    De prael des Priesterdoms, gezang, en feest, en staetsi,
    En al uw yveren; nu ghy in ’t einde, eilaci,
    (1290) Te jammerlijck vervalt, u zelven stelt ten spot,
    Den levenden verzweert, en dient een’ dooden Godt,
    Een pop van Sidon? Kan de hemel dit verzwelgen?
SAL. De hemel zal zich des zoo wonderlijck niet belgen.
[p. 45]
    Ghy schat de wijsheit van den Hooghsten veel te teêr.
WET. (1295) Die lijdt niet dat men eere en diene een’ andren Heer.
SAL. Niet binnen deze stadt, maer buiten Sions muren.
SAD. Men paere nimmermeer zulcke ongelijcke buren.
WET. De gront des ganschen lants is heiligh: ’s Konings staf
    Beware oock ongeschent het erf, dat Godt ons gaf.
    (1300) Een Wet, een Vorst, een Godt, een kerck, een offerhande,
    Daer zetten wy ons lijf en leven voor te pande.
SAL. Wy hebben ons vriendin slechts eenen dienst belooft.
SAD. Genadighste, waeck op, eer u de donder ’t hooft
    Verplettere, om zijn leet en smaet aen u te wreecken.
    (1305) Hebt ghy Adonia, die naer uw kroon durf steecken,
    Uw’ eigen broeder zelf, den zwaerde toegedoemt;
    Met wat liefkoozery en razerny verbloemt
    Ghy dit meineedigh stuk, ’t welck eeuwigh wraek wil schreeuwen
    Tot Godt, die nimmermeer, in ’t midden der Hebreeuwen,
    (1310) Zal lijden, dat zijn naem onteert blijf door dien hoon,
    Een bastertgodt zich zette in zijnen offertroon?
    Laet af, het is hoogh tijdt dit met berouw te boeten.
    Wy zincken: d’aerde loeit alree beneên ons voeten.
SAL. Nu Vader, zijt gerust: wy staen op vasten gront.
WET. (1315) Ghy staet niet vaster dan Abiram eertijts stont,
    Wiens rot van ’s afgronts muil verteert wiert, en verslonden.
SAL. Wy staen aen ons belofte en Koningin verbonden.
WET. Noch hooger aen Godts boeck, dees boeckstaef, onzen bant.
SAD. Gelooftghe ’t Wetboeck niet, geloof Godts eige hant.
    (1320) Zie daer de steene Wet, en van hem zelf geschreven.
    Zy dondert over ’t lant, dat bergh en steenrots beven.
    Dees tafel kent en dient maer eenen Heer alleen,
    Die Jakobs boeien brack door duizent wonderheên.
    Versmaetghe zijn gebodt, en ons Hebreeusche bladers;
    (1325) Zoo siddert voor de wraeck en gramschap, die des vaders
    Vergrijp aen d’afkomst straft, tot in het vierde lidt,
    Dat hem den rugge biedt, en vreemde Goden bidt.
[p. 46]
SAL. Ick staeck mijn opzet niet, hoe stout men dit belette.
SAD. Daer leit de groote stadt, daer Godt zijn’ zetel zette.
    (1330) Hy roept u van zijn’ troon en Cherubijnen toe.
    Ick bidde u by dien staf, by Arons groene roe,
    Die deze amandels droegh, en levendige blaren:
    ’k Bezweer u by Godt zelf, laet toch uw’ afgodt varen.
    Laet varen: dat geen dwaze en dolle vrouwelust
    (1335) U liever zy dan Godt, en naem, en faem, en rust.
    Verkeer uw’ zegen niet in hondertduizent vloecken.
    Of staptghe hene, stap eerst over Moses boecken,
    En al het heilighdom, en ’s Hoogen Priesters lijf,
    En sleeptze me ten val: maer trap mijn hart zoo stijf,
    (1340) Zoo vinnigh, dat het breecke, is ’t reede niet geborsten
    Van hartewee. O bloem, o kroon, o licht der Vorsten
    En Koningen, gewilt als ’t aenschijn van de zon;
    O hemelsche Profeet, begaefde Salomon,
    Gehoorzaem Godt in ons: of zijtghe niet te buigen,
    (1345) Zoo neem ick zijnen troon en Englen tot getuigen
    Van Sadocks trouw en plicht, godtvruchtigheit, en druck,
    En wil onschuldigh zijn aen dit verwaten stuck.
SAL. Helaes, ick voel een’ storm, een onweêr door mijn zinnen.
    Hier buiten dreightme Godt, Sidonia daer binnen,
    (1350) En ’t vrouwetimmer, dat zoo veel op my vermagh.
    Aertspriester, spaer uw’ rouw, en tranen, en beklagh.
    Ga hene, stil de stadt, en stel mijn volck te vrede.
    Ick zal Sidonia (betrouw het my) haer bede
    Ontzeggen. Zijt gerust: ick wil in plaets van Godt
    (1355) Noch Ammons Moloch, noch Sidonische Astaroth,
    Noch Moabs Chamos hier in woudt of tempel vieren.
    Ick wil geen heiloos beelt van marmersteen, of dieren
    Aenbidden. Wegh met dit blancketsel, en bedrogh.
    Ick zoogh uit Nathans borst geen afgodisten zogh.
    (1360) Een’ afgodt stichten is de grootste goddeloosheit,
    En oirsprong en het slot van allerhande boosheit.
[p. 47]
    Eerwaertste Vader, staeck uw droefheit, en geklagh.
    Ga hene, stil ons stadt, en volck door uw gezagh.


SIDONIA.   SALOMON.
MYn waertste altaergenoot, ghy wachtme hier ter stede.
    (1365) Ontschuldigh uw Princes: zy wert ten leste reede,
    En quam noch tijt te kort aen toissel, en cieraet.
    Wie ons Godinne dient, vermy al wat misstaet.
    Mijn Priester Ithobal, de hooghgeëerde vader,
    Bereit zich naer gewoonte, en komt ons bey te gader
    (1370) Op ’t heiligh offerfeest geleiden, met de prael
    Der Koninginnen, die hem wachten in de zael,
    Een iegelijck om ’t schoonste en heerlijckste uitgestreken.
    De staetsi staet gereet. De fackels zijn ontsteken.
    Wy dienden wel te gaen: zy komen. Hoe, mijn Heer,
    (1375) Mijn Bruidegom, hoe dus? Ghy wandelt hene en weêr.
    Verdient Sidonia geen antwoort op haer rede?
    Verdroot u ’t wachten? Hoe? Dees tijt, en offerzede
    Vereischt iet ongemeens, en keurigheit, en pracht.
    Vergeef het u vriendin, heeft zy te lang gewacht.
SAL. (1380) Een luttel toevens kan zomtijts een’ aenslagh krencken,
    Of vorderen. Dit werck geeft allerley bedencken.
SID. Bedencken? Hoe mijn Heer? is ’t nu bedenckens tijt?
    Ghy gaeftme flus uw woort: ick schelde u zoo niet quijt.
SAL. De Koning blijve u dan dees kerckbelofte schuldigh.
    (1385) Ontsla hem deze reis, en draegh u toch geduldigh.
    Ga heen, voltreck het feest met al uw hofgezin.
    Verschoon den Vorst: hy ziet dit offren dieper in.
    Wie wijs is schickt zich liefst naer ’s volcks gelaet, en tijden.
    Een Koning boven al, om onraet te vermijden,
    (1390) Betoom’ zich zelven, oock in ’t gene hy vermagh.
SID. Een angstigh Koning knackt zijn’ scepter, en gezagh,
    Als zijn gemeente merckt dat hy begint te zwichten.
    Zy zal op dezen voet haer eere en aenzien stichten,
[p. 48]
    Ja hem van langer hant dus wassen over ’t hooft.
    (1395) Wy houden ons aen ’t geen de Koning eens belooft.
SAL. Ick doe mijn woort gestant wat vroeger, of wat spader;
    Wat hindert dit? Men lette op mijn besluit wat nader,
    En rijper: wat kan ’t schaên?   SID. Hoe dus, mijn eigendom?
    Wat inzicht zet zoo dra uw wijze zinnen om?
    (1400) Mijn vier, hoe kan uw brant te mywaert zoo verkoelen?
    Wat kan u quetsen, dat mijn ziel niet eerst zou voelen?
    Mishaeght u iet in my? laet hooren waer het deert.
    De Majesteit ontvouwe al wat heur hart begeert.
SAL. Ick hebbe, ontstel u niet, my op die zaeck beraden.
SID. (1405) Beraden? hoe, mijn Heer? verschillen uwe daden
    Van uw beloften? heeft u iemant omgezet?
SAL. Ghy volght uw vaders wijze, en ick mijn vaders Wet.
SID. Men acht een Konings woort zoo heiligh, als zijn zegel:
    En breecktghe dit?   SAL. Het strijt met ons gewoonte, en regel.
    (1410) Wat gelt een vrolijck woort, gesproken by den wijn.
SID. Zoo paeitghe my alleen met eenen schoonen schijn?
    Heer Koning, zultghe dus een Koningin beminnen,
    Lichtvaerdigh weifelen, en spelen met uw zinnen?
    Het hooft van Davids Rijck voeght niet dan deftigheit.
    (1415) Stantvastigheit, en trouw verciert de Majesteit.
SAL. Mijn Schoone, valme dan niet met uw rede lastigh.
    Wie by zijn’ godtsdienst blijft, is deftigh, en stantvastigh.
SID. Stantvastigh is hy, die niet wanckelt in zijn woort.
SAL. Ghy hadme met een’ lonck en nieuwen dans bekoort.
    (1420) Of my een woort ontviel, wat is ’er aen bedreven?
    Gelieven moeten dat elckandere vergeven.
SID. Zoo zentghe my alleen op ’t hooghtijt, zonder u?
SAL. D’Aertspriester raet het af: zijn inzicht maecktme schuw.
SID. Verzoecktghe raet by hem? d’Aertspriester zal het nimmer
    (1425) Inwilligen. Hy haet al ’t uitheemsch vrouwetimmer,
    En voedt dien haet bij ’t volck. Men droegh hem geen ontzagh
    In ’t bouwen van mijn kerck. Zijn aenspraeck, zijn beklagh
[p. 49]
    Belette uw’ yver niet ons Priesters in te voeren.
SAL. Indien men verder ga, het zal ons Rijck beroeren,
    (1430) Gelijck alree de stadt. ’t Is vreemt en ongehoort
    Dat Heidensch offer smoock’ hier buiten voor de poort,
    Noch vreemder dat de Vorst dees nieuwigheden stijve,
    En met zijn Koningin afgodery bedrijve.
SID. Mijn godtsdienst wort verkeert afgodery genoemt.
SAL. (1435) Dat zy zoo ’t wil: die wort in onze Wet verdoemt.
SID. Volhardt dan by uw Wet, in leven, en in sterven.
    Ghy kunt mijn offer, ick uw bedgenootschap derven,
    En sta bereit het Rijck te ruimen met mijn’ stoet.
SAL. Ghy zijt mijn Koningin, mijn aengenaemste gloet.
    (1440) Zoudt ghy uw’ Heer en Vorst zoo lichtelijck begeven?
SID. Ben ick uw Koningin, waer is uw trouw gebleven?
    Heeft Tyrus, uw gebuur, en bontgenoot, en vrient,
    Door zijn gedienstigheên niet meer aen u verdient,
    En ’t Joodtsche Priesterdom? Beloont men de getrouwen
    (1445) Dus avrechts? Vader holp u hof en tempel bouwen,
    Hieuw heele rotsen wegh aen klaren marmersteen.
    Hy voerde u Liban toe aen cedren, en al ’t geen
    Een godtsgebouw vereischt, dat aen de lucht zal steigeren.
    Hy woude u kunstenaers, noch geen bouwmeesters weigeren.
    (1450) Toen waren uw Hebreen van Sidons dienst niet schuw,
    Noch Sidon zagh zoo naeu in zulck een werck op u.
    Ghy achte ons handen toen niet onrein, om te wercken
    Op uw’ gewijden gront, aen uwe kerck vol kercken.
    ’t Vernuft van Tyrus goot de vaten van metael,
    (1455) Kolom, en kopre zee. Ghy moet het altemael
    Hem dancken, die noch kunst noch kost hier aen wou sparen,
    Om d’eer des Priesterdoms op ’t hooghste te bewaren.
    Ick ga voorby dien schat van dierbaer ebbenhout,
    Gesteente, en parlen, en ontelbre baren gout,
    (1460) En wat mijn vaders vloot uit Ofir me kon slepen,
    En gieten in uw’ schoot met rijck gelade schepen.
[p. 50]
SAL. Wy weten ’t Sidon danck, en uw Heer vaders kroon.
SID. Men dancktze met den mont, en averechtsen loon.
SAL. Wat loon verzochtenze oit? wat wiert hun afgeslagen?
SID. (1465) Fenicie is te fier, te rustigh om te klagen.
SAL. Het voeght geen’ Vorst dat hy beweze deught verwijt’:
    Het waer lafhartigheit, en belleghzieckte, en spijt;
    Dies laet ons granen, wijn, olijf, noch oli noemen,
    Noch op geen twintigh steên in Galilea roemen,
    (1470) En wat uw’ vader meer van harte wiert vereert.
    Zoo verre is ’t dat een hof ter weerelt ons braveert
    Met diensten: en hoe zou ’t een’ oppervorst betamen,
    Dat hy zich van een leen en leenrijck liet beschamen?
    Mevrouw, ay belgh u niet, al spreken wy te ront:
    (1475) Ghy perste uw’ Heer met kracht die woorden uit den mont.
SID. Uw Majesteit bestelde ons oli, graen, en wijnen,
    Om niet in Tyrus oogh te vreck, maer milt te schijnen;
    Doch ’t was geen arbeitsloon voor zoo vele arbeitsliên:
    En vader, toen hy ging uw twintigh steên bezien,
    (1480) Bevont hoe rijck hem heide en zant wiert toegemeten,
    Voor twintigh jaren dienst, en zijn langduurigh zweeten,
    En marmer, gout, en hout, bestelt tot Sions eer.
    Hy schonck u niettemin zoo vele steden weêr.
SAL. Van vaders billijckheit kan al het lant gewagen.
SID. (1485) Zoo zoudt ghy billijck u gelijck een schoonzoon dragen.
SAL. Ick heb uw vaders kroon gehanthaeft, en behoedt.
SID. Hy heeft door zijn’ gezant u op den troon begroet,
    En d’eerste heil gewenscht met ’s vaders heerschappye.
SAL. Dat elck naburigh Rijck dus om den pallem strye
    (1490) Met zijnen nagebuur, vermeert de broederschap
    Der Koningen, en voertze op eenen hoogen trap.
    Die eerst mijn broeder hiet, wert mijn behuwde vader,
    Toen ghy mijn trou ontfingt. Wien raeckt de vrientschap nader?
SID. Daer gront van vrientschap is, en liefde, en eenigheit,
SAL. (1495) Wat spreeckt Sidonia?   SID. Helaes, ick ben misleit.
[p. 51]
    Men troontme uit Hirams hof met honighzoete woorden.
SAL. In ’t hof van Salomon.   SID. Och, zat ick aen de boorden
    Van Indus, of d’Eufraet, of diep in Moorenlant,
    Of Perssen, of waer ’t zy, daer een de Rijckskroon spant,
    (1500) Die my gebeuren moght, en milt wiert aengeboden;
    Zoo hadde ick geenen strijt te voeren met uw Joden,
    Die my dus overdwers begrimmen alle daegh,
    En roepen: dat men haer ten stoel ten Rijcke uitjaegh.
    Maer zijt gerust: men hoeft geen Koningin te dreigen.
SAL. (1505) Het onverstant des volcks is allen Rijcken eigen.
SID. Ick nam op Vaders raet des Konings trouwring aen,
    Om onder Faroos kint aen uwe zy te gaen
    Voor tweede Koningin, die eerste vrouw moght wezen,
    Hoe liet ick, slechte duif, my locken, en belezen,
    (1510) En houden uit den troon van menigh jongk Monarch.
    Men overstemde my. Een dochter denckt geen ergh.
    Zoo wert mijn groene jeught besteet aen grijze hairen;
    Mijn lente, aen wintersneeuw; mijn bloem, aen dorre blaren.
SAL. Hier ziet u ’t gansche hof naer d’oogen, en den mont.
    (1515) Uit duizent is ’er geen, die zoo mijn’ boezem wont
    En blaeckt, als ghy alleen. Bedaer, mijn uitverkoren.
SID. Hoe dickmael hebtghe wel in uwen gloet gezworen,
    Dat ghy my volgen zoudt ten outer, hant aen hant!
    Laet tuigen ’t echte bedt, gordijn, en ledekant.
    (1520) Hoe laet ghy u vergeefs om uw beloften manen,
    Met ydele gebeên, en oogen, nat van tranen?
SAL. Hoe schreitghe dus, mijn hart? zijn wy hier oorzaeck van?
SID. De Koning Salomon is recht een vrouweman.
    Men wensch’ de bruit, die hem in d’armen t’huis zal komen,
    (1525) Geluck: zoo juichten bergh, en bosch, en beeck, en stroomen;
    Toen ick met uw’ gezant van Vader oorlof nam:
    Een bruiloftvaert, die my, helaes! zoo zuur bequam.
SAL. Toen ghy den erfgenaem en zoon van David trouwde?
SID. Een trouwen, dat my meer dan duizendwerf berouwde.
[p. 52]
    (1530) Och och, had Davids zoon noch iet van Davids schijn,
    Die Goliath, den Reus, en menigh Filistijn
    In ’t velt gemoete, alleen om Michol te verwerven:
    Dat was een helt, vol viers, die om zijn bruit wou sterven.
SAL. Geen Heidensch afgodt had mijn vaders zwaert te vrient.
SID. (1535) Zijn zwaert heeft Achis zelf, en ’t Heidensch Rijck gedient.
SAL. Uit hoogen noot, mijn Lief, en om zijn lijf te bergen.
SID. O trouwelooze, ick zweer het u niet meer te vergen,
    En zweer het anderwerf, by Sidons oppergodt,
    Den grooten Dondergodt, by ’t beelt van Astaroth,
    (1540) By zoo veel Goden, als uit eene wolck van boven,
    Van uw meineedigheit en valscheit in ’t beloven
    Noch kennis dragen. Ghy geveinsde, hardt van aert,
    Is uw getrouwe u geen altaergemeenschap waert?
    Zoo zult ghy oock voortaen haer bedgemeenschap derven.
    (1545) Mijn vloeck en Tyrus vloeck zal treffen op uw erven,
    En volck, dat gift en gal op Sidons dochter braeckt;
    Een schoonheit, tienmael waert van eenen Godt geschaeckt.
    Zie neder uit uw’ troon, o Koningin Astarte,
    En wreeck uw’ smaedt, mijn leet, en neem mijn’ vloeck ter harte.
    (1550) ’k Verbid hem niet, noch eisch geen uitstel van zijn straf.
    O Goden, wreeckt mijn smert, en wischt mijn tranen af.
SAL. Om zulck een lichte zaeck u zelve zoo te quellen?
SID. Uw Koningin ten schimp van al de weerelt stellen,
    Ten schimp van hof, en stadt, is dat een lichte zaeck?
    (1555) Mijn godtsdienst is mijn kroon, en opperste vermaeck.
    Ick docht mijn glori zou nu eerst den adem halen,
    En als een zon in top gerezen, met haer stralen
    Verheugen al het schoon, dat hier ten hove blinckt.
    Nu daeltze plotseling, en gaet te gronde, en zinckt.
    (1560) Sidonia ontloock, gelijck een weereltswonder:
    Zy ging in roozen op: nu gaetze in tranen onder.
    Zy leeft te lang, die jong niet meer te hopen heeft,
    En haer geluck en eere in droefheit overleeft.
[p. 53]
SAL. Hoe beeft mijn hart! Wat raet? Ick drijf verbaest in ’t midden
    (1565) Van Godt, en afgodt. Och, wien staet my aen te bidden?
    Te wieroocken? helaes, wat zijde kieze ick nu?
    Een worrem knaeght mijn hart, van Sidons Godtheit schuw;
    En ondertusschen blaeckt de Min het onder ’t knagen.
    Hoe kan men Sadock en Sidonia behagen,
    (1570) Al t’effens? Wie van bey zal Salomon gebiên?
    Hoe weent die schoone ziel! wie kan haer tranen zien,
    Al was zijn hart van steen? Neen, neen, ick ly dit nimmer,
    Noch hael op my den haet van al het vrouwetimmer,
    Van duizent vrouwen, elck de braefste Koningin.
    (1575) Vergeef het Salomon, mijn Schepper: och, de Min,
    De vrouweliefde doet my struickelen, en dolen
    Uitwendigh, maer het hart aenbidt u in ’t verholen.
    Uw wijze Godtheit keer’ zich aen geen hantvol smoocks.
    Wy wijden u het hart, en niet een luttel roocks.
    (1580) Mijn Schoone, zijt gerust: hoe weentghe dus verbolgen?
    Mijn Schoone, geef gehoor: ick zal uw offer volgen.
SID. Helaes, een vrouwenhart is teêr, en licht beroert,
    En weder licht gepaeit. Mijn lief, ick was vervoert
    Van yver, en van minne, en ken mijn krancke zinnen.
    (1585) Geen ware liefde veinst, en houdt haer tranen binnen.
SAL. Mijn Schoone, schrey niet meer: mijn wellust, staek dien rouw.
    Nu wisch uw tranen af: wisch af dien droeven douw.
    Daer komt de staetsie ons met vreught ten outer leien.
    Bedaer, bedaer mijn Lief, eer iemant u zie schreien.


ITHOBAL.   SIDONIA.   SALOMON.
                (1590) NU gaet verheught ten reie, en danst,
                Ghy die het hooft met mirten kranst,
                Ter eere van Astarte.
                Nu wijdt hier, bly van harte,
                Den tempel aller Goden in;
                (1595) Daer ons Sidonische Vorstin
[p. 54]
                Den Koning toe liet nooden.
                Vergeet oock niet de Goden,
                Waer voor het vat van Moab smoockt,
                En Ammons bloedigh outer roockt.
                (1600) De fackel blaecke, en floncker’
                Voorhene, schoon by doncker:
                Dan stroie een roozekorf den geur
                Van roozen, levendigh van kleur:
                Dan volght dien geur by paren.
                (1605) Laet offerkandelaren,
                Van reuckwerck zwanger, en bevrucht,
                Verspreien hunne zoete lucht:
                Dan brengt den korf met duiven,
                Sneeuwit van pluim en kuiven.
                (1610) Ick volgh dien zuivren offerschat,
                En zwaey het gouden wieroockvat,
                Om ’t offer in te wijden.
                Ghy roem van onze tijden,
                O Salomon, Sidonia,
                (1615) En ghy Princessen, volght ons na,
                En helpt dit wyfeest kroonen
                Met goddelijcke toonen.
                Nu heft der Goden lofzang aen,
                Zoo zal de tempel opengaen.
            SID. (1620) O Goden en Godinnen,
                De Koning zingt u lof
                Met duizent Koninginnen.
                Beschut, behoedt zijn hof.
                    Ghy vloodt voor ’s vaders degen:
                (1625) Nu haelt de zoon u in.
                Verleent hem uwen zegen,
                En zegent ’s Konings min.
                    Betoomtze die u tergen.
                Dat hem uw maght behoe.
[p. 55]
                (1630) Hy wijdt op deze bergen
                U kerck en outer toe.
            ITH. Daer opent men den tempel.
                O Godtheit van ’t altaer,
                Wy offren op uw’ drempel
                (1635) Dit onbevleckte paer.
                    Ontfang dien geur van eere
                Nu tweemael achter een.
                Dat uwe maght vermeere,
                In ’t midden der Hebreen.
                    (1640) Tast aen, o roem der vrouwen:
                Tast aen, o Konings bruit.
                Zoo spreie in dees landouwen
                Uw lof zijn geuren uit.
            SID. Tast aen, o bloem van Jesse,
                (1645) En smoock nu te gelijck
                Met my voor dees Godesse
                Het wieroock in uw Rijck.
                    Wat schricktghe, mijn Beminde?
                Tast aen, wat maeckt u bloo?
                (1650) Tast aen, mijn eensgezinde.
                Men eert ons Goden zoo.
                    Wy wieroocken te gader
                U met dit wieroockvat.
                O Godtheên, treedt ons nader,
                (1655) En zegent hof, en stadt.
            SAL. Och och, wy zijn verwaten,
                Van Godt verstooten, en verlaten.
                Wat wil dat schrickelijck gerucht?
                Godts gramschap berst met donder uit de lucht.
                (1660) Waer heen gevloden? waer gevlught?


[p. 56]
REY VAN JERUSALEMMERS.

I. KEER.
                O Sion, schrey geheele plassen.
                Bestroy uw hooft met stof, en asschen.
                Treck haire boetkleên aen, als wy.
                                Geen blyschap zy
                (1665) Rontom noch binnen uwe wallen.
                De kroon is van uw hooft gevallen.
                De wijze Koning leit ’er toe.
                                De taeie roe
                Des hemels dreight u fel van boven.
                (1670) Godts gramschap roockt, gelijck een oven.
                Hoe blusschen wy haer voncken toch?
                                Och och och och.
I. TEGENKEER.
                Schrey Cederbeken, en Jordanen,
                Ja schrey een meir, een zee van tranen;
                (1675) Ghy wascht geen smet uit uwe zon.
                                Och Salomon,
                Ons hemelhooge berreghceder,
                Stort, zonder hoop van opstaen, neder.
                Hoe ziet die schoongeschapen Vorst
                                (1680) Zoo vuil bemorst,
                Beroockt, besmoockt van afgodinnen!
                O wee! dit komt van uitheemsch minnen,
                Uitheemsch blancketsel, en bedrogh.
                                Och och och och.

2. KEER.

                (1685) De Stercke, die noch Filistijnen,
                Noch leeuw ontzagh, van minne aen ’t quijnen
[p. 57]
                Geslagen, quam aldus ten val.
                                De Schoone stal
                Hem ’t hart met tranen, en met nocken:
                (1690) Toen schoer de schaer zijn lange locken,
                Waer in zijn kracht gedoken lagh.
                                D’ontwaeckte zagh
                Te spa wat list hem leerde dolen,
                En blint geketent dreef te molen.
                (1695) O wellust! o bekoorlijck aes!
                                Helaes, helaes.
2. TEGENKEER.
                Wat baet de Wijsheit, of de Sterckheit,
                Indien men geen van bey te werck leit,
                Noch ’s hemels gaven, ons betrouwt,
                                (1700) In eere houdt?
                Men magh op kracht noch wijsheit roemen,
                Noch Wijze of Stercke zaligh noemen,
                Voor ’s levens jongsten oogenblick,
                                En lesten snick;
                (1705) Nu Salomon en Samson sneven,
                En zulcke spiegels van zich geven.
                O reuckeloosheit, al te dwaes!
                                Helaes, helaes.
TOEZANG.
                    Beschimpte met uw grijze hairen,
                (1710) Kost ghy d’afgodische pilaren
                Des tempels oock ter aerde rucken,
                En storten dit gebouw aen stucken;
                Begraven met een’ krack of twee
                U zelve, en uw Vorstinnen me,
                (1715) Daer zy verblint voor afgoôn smoocken;
                Ghy had u loffelijck gewroken,
                En deckte uw schande met dit graf.
                Maer och och och, ghy zijt te laf.
Continue
[p. 58]

HET VYFDE BEDRYF.

SABUD.   BENAJAS.

WIe hoorde oit zulck een’ storm, en zulcke donderslagen?
BEN. (1720) Dat gruwzaem onweêr kon het stoutste hart vertsagen.
SAB. De heuvel dreunde, en al ’t geberghte hier ontrent.
BEN. De blixem heeft altaer en mirtewout geschent.
SAB. Hoe mengde zich het vier en weerlicht in die dampen?
    Hoe blies een dwarrelwint de fackels en de lampen
    (1725) Al t’effens uit? Hoe koos het gansche Hof de vlught?
BEN. Wat zagh men al gespoocks en oorlooghs in de lucht?
SAB. De hemel stont in brant, en scheen alom te blaecken.
    Dat huilen uit den gront, dat bulderen, dat kraecken
    Verdoofde elcks ooren, en verbaesde ons, krack op krack.
    (1730) Een ieder liep zijns weeghs, en koos een hol, of dack,
    En wat men ’t reedste vondt om dit gevaer t’ontschuilen.
BEN. Die felle hagelbui sloegh vee en menschen builen,
    De herders op het velt, de kudden in de wey.
SAB. De heuvels galmden luide op ’t vreeslijck lantgeschrey.
    (1735) ’k Geloof de steenrots gaept, van al ’t gedruisch gereten.
BEN. Den Koning wert de kroon en krans van ’t hooft gesmeten,
    De wieroock en het vat gekloncken uit de hant.
    Het schijnt of Godt vergramt, alree den wraeckboogh spant.
    Men neem het hoe men wil, dit kan geen heil beduiden.
    (1740) De hemel scheurde, en schon het Noorden tegens ’t Zuiden,
    Als heiren, tegens een verbittert, en gestoort.
SAB. Men heeft tot driewerf toe een stadtgeschrey gehoort.
    Hoe is de Cederbeeck met d’omgelege bronnen
    Naer heuren oirsprong toe verbaest te rugh geronnen,
    (1745) Ja schichtigh uitgeschept, tot onder op den gront,
    Zoo dat men oock den visch op d’oevers leggen vondt!
BEN. De maen verloor haer’ glans, ’t gestarrent zijnen luister.
    De lucht betrock alom, en wert heel zwart, en duister.
[p. 59]
SAB. De Koningin verstack zich diep in ’t mirtewoudt.
BEN. (1750) De Koning heeft zich naeu in een spelonck betrouwt,
    Alleen met drie of vier van d’allerfluckste gasten.
    Ick heb hem ’t wieroockvat al bevende aen zien tasten,
    En wit en bleeck van schrick besterven om zijn hooft.
SAB. Hy had Mevrouwe alree een’ outerdienst belooft,
    (1755) En kon niet weigeren, al zou ’er ’t hart af wroegen,
    Na zoo veel wederstants, haer’ yver te vernoegen.
BEN. Hy tradt, gelijckghe zaeght, tot driemael toe te rugh.
SAB. Het ongewende paert wil over geene brugh,
    En wederstreeft een wijl de roede, en scherpe sporen,
    (1760) In ’t endt verstout het zich, en steeckt zijn hooft en ooren
    Al brieschende in de lucht, en vlieght ’er overheen.
BEN. Ick zorgh dit onweêr spelt ons allerhande ween.
SAB. Ghy zorreght noodeloos. Wat kan men hier uit ramen?
BEN. Dat zich de hemel schijnt des lasterstucks te schamen.
SAB. (1765) Het dondert overal de wijde weerelt door.
BEN. Aerdtbevinge, en gedruis, en storm gaen dickwils voor
    Genaeckende ongeval, als voorboôn van Godts toren.
SAB. Hy vreest te vroegh, die vreest eer ’t onheil is geboren.
    Men maeck’ zich zelven niet ellendigh voor den tijt.
BEN. (1770) Hy vreest voorzichtigh, die d’aenstaende straf vermijt,
    De buien ziet te moet, en tijdigh weet te duicken.
    Wat element kan Godt daer boven niet gebruicken,
    Tot straffe van den mensch, en ’t menschelijck geslacht?
SAB. Ghy dient nu meer dan oit te waecken dezen nacht,
    (1775) Op dat de burgers niet den lusthof overvallen.
BEN. Ick ga met maght van volck den toegang naer de wallen
    Bezetten: zonder dat, de kerck en ’t outer lagh
    Ten gronde toe verdelght, voor ’t kriecken van den dagh.


BODE.   SABUD.
HOe ben ick daer zoo stil, dat my geen schiltwacht hoorde,
    (1780) Drie muren afgegleên, met hulpe van de koorde,
[p. 60]
    Om ’t hof te melden hoe het binnen is gestelt?
SAB. Ghy komt ter goeder tijt hier buiten. Nu vermelt
    Ons stadts gelegentheit. Hoe staet het daer geschoren?
BOD. D’Aertspriester, om ’t rumoer in zijn geboort te smoren,
    (1785) Quam binnen in der yl, en riep vast overluit:
    Mijn kinders, zijt gerust: het onheil is gestuit.
    De Koning hoort naer raet: wy zijn dien hoeck te boven,
    En gaen u voor, om Godt in ’t hooge koor te loven,
    T’ontsteecken op ’t altaer een’ danckbren offergeur.
    (1790) Dat liep van straet in straet, en vloogh van deur tot deur.
    Het onweêr van de stadt ging daetlijck op dat zeggen,
    Gelijck een zomervlaegh, en buy op ’t water, leggen;
    D’Aertspriester en het volck naer onzen tempel toe;
    Daer Arons Priesterdom, van bitter zuchten moe,
    (1795) Met vreught de tijding kreegh, en t’effens al de keelen,
    En harpen, die den lof des Allerhooghsten spelen,
    Aenhieven een muzijck, dat in den hemel klonck,
    En schooner dan oit mensch met sterflijcke ooren dronck.
    Het gouden outer gaf zijn’ geur aen alle zyen
    (1800) Door ’t heilige gewelf, en Levys galeryen.
    De Sanhedrin en ’t volck viel op zijn aenzicht neêr,
    En offerde uit zijn hart den hemel prijs, en eer;
    Den hemel, die den Vorst, gereet om af te wijcken,
    Beschutte, en zulck een’ vloek gekeert had van Godts Rijcken.
    (1805) Ghy hanthaeft Davids bloet, dat ingewijde hooft,
    En houdt getrouwelijck al ’t geen uw mont belooft.
    Men zal eeuw in eeuw uit dit jaergetijde vieren,
    En slaghten u het puick van kalveren, en stieren.
    Het Zangkoor moet uw’ naem verheffen hemelhoogh,
    (1810) En rollen galm op galm door ’s hemels ruimen boogh.
    Men zal altaer, pilaer, en muur, en binnetranssen
    Vercieren met festoen, en onverwelckbre kranssen;
    Zoo lang de rechte stam van Jesse groeie, en bloei’,
    En alle afgodery, Godts vyandin, verfoei’.
[p. 61]
SAB. (1815) Dat heet godtvruchtighlijck vergaren met malkanderen.
    Dat klinckt noch wel, indien de klanck niet wil veranderen.
    Hoe lange duurde toch die lofzang, al te bly?
BOD. Tot dat het onweêr klonck door koor, en galery,
    En donderde in ’t gewelf, en schudde de pilaren.
    (1820) Toen zat de zanger stom: toen zwegen pijp, en snaren,
    Cymbael, en harp, en bom. Een ieder zagh verbaest.
    Het weêrlicht baerde schrick. Men hoorde met der haest:
    Och help, getrouwe Godt: sta by: versterck de vromen:
    Nu is het met de stadt, en tempel omgekomen;
    (1825) De Koning heeft verblint den gruwel toegesmoockt.
    Wie beelt u uit hoe ’t volck door al den tempel spoockt,
    En tuimelt? hoe het raest? hoe duizenden van zielen
    Voor over met een’ kreet en plat op ’t aenzicht vielen,
    Uit wanhope elck zijn kleet verscheurde, vol misbaer?
    (1830) Men krabt den boezem op: de handen gaen in ’t hair.
    Men ziet begruist van stof, en over ’t yslijck kermen,
    En huilen zou zich zelf een steenen hart ontfarmen.
    Hoe bijster ongelijck was dit den eersten toon!
    Hoe galmde het gewelf van rouw naer ’s hemels troon!
    (1835) Men zagh een barrening van schricken, en geschillen.
    D’Aertspriester zocht vergeefs d’ontsteltenis te stillen.
    De Vaders hadden werck. Men bidt, men dreight, men stuit,
    Dan och vergeefs: ontzagh had hier al t’effens uit.
SAB. ’k Verlang hoe dit verging. o Godt, bescherm den tempel.
BOD. (1840) De grijze Nathan had zoo ras niet op den drempel
    Zijn’ voet gezet, of elck zagh naer zijn aenzicht om,
    En bad hem aen om troost. Het gansche Priesterdom,
    De Stamheer, en het volck, en alle kunne*, en oude                * Sexe.
    Bedaerden op zijn’ wenck, verlangden wat hy woude,
    (1845) Die, traegh van ouderdom, in ’t midden voor hun stont,
    Ten troost van Israël ontvouwen met zijn’ mont.
    Nu scheen een ieders hart aen zijne tong gebonden,
    En hy, ter goeder tijt, in noot hun toegezonden.
[p. 62]
SAB. Laet hooren wat hy sprack, om ’t volleck t’ondergaen.
BOD. (1850) Mijn zonen, wacht u van iet reuckloos te bestaen.
    Beveelt de wraeck aen God, die maght heeft zich te wreecken.
    Ick ga uit ’s Hooghsten naem terstont den Koning spreecken.
    Dat my een eerlijck tal van burgery geley,
    En tuige of mijne tong hem in zijn boosheit vley’.
    (1855) Dorst Samuël wel eer van Karmel Saüls boosheit
    Bejeegnen, hem de straf van zijne goddeloosheit
    Verkondigen; laet zien of Nathan heden niet
    Den Vorst durf melden hoe de Hooghste dit verdriet.
    Verdraeght uw smert, terwijl wy henegaen, geduldigh,
    (1860) En maeckt u zelven niet aen Godts Gezalfde schuldigh.
    Ick bootschap dit vooruit. De heilige Profeet
    Genaeckt met eene schaer, vol rouw en harteleet.
    De hemel wil den Vorst voor wijder quaet behoeden.
SAB. De hemel stille deze ontsteltheit der gemoeden.


SALOMON.   SABUD.
(1865) HOe gaet het? staen de bergh en kerck noch overent?
    Waer vloodt mijn Koningin? Is niemant hier ontrent?
    Wat wil dat lantgeschrey, zoo woest, en uitgelaten?
    Waer steeckt de ruitery? waer steecken de soldaten?
    Wat gallem gaet ’er op? waer zijtghe, Sabud? ras.
    (1870) My dunckt de stadt valt uit. Waer blijftghe? Benajas,
    De hofwacht in ’t gelit, de Krethen en de Plethen.
    Bezet den toegang: sluit den draeiboom: span de keten.
    Bezet nu straet, en poort: bezet de binnestadt,
    De voorstadt, en den hof. Wat naer geschal is dat?
SAB. (1875) De Koning zy gerust, en steune op zijn vertrouwden.
    De wachten zijn versterckt, de stadt en ’t hof behouden.
    Genadighste, hou stant. Hoe beeftghe zoo vertsaeght?
    Hoe deistghe dus ontstelt, terwijl ons niemant jaeght.


[p. 63]

REY.   NATHAN.
DAer staet hy, wien ghy plaght zijn’ Rijcksplicht voor te lezen,
    (1880) Hoe ziet men hem voor u en zijn geweten vreezen!
    Gewis het heught hem noch, o hemelsche Profeet,
    Wat les ghy aen zijn jeught al t’ydel hebt besteet,
    Die in den ouderdom uw hoop te leure zette.
    Hoe is zijn glori nu verandert in een smette!
    (1885) Hoe deckt hy best zijn schant met Adams vygebladt?
    Hoe viel die schoone star op ’t einde van haer’ padt!
NAT. Helaes, mijn zoon, heb ick u hierom opgetogen,
    Gekoestert in mijn’ schoot? met welck gelaet, en oogen,
    In welck een’ droeven schijn, en anders dan hy plagh,
    (1890) Aenschouwt u Nathan, och, in uwen ouden dagh?
    Zijt ghy dat, Salomon, de grootste Vorst van allen?
    Hoe komt ghy uit den troon ter aerde neêrgevallen?
    Had d’Allerhooghste niet (zoo ras de tempel stont
    Voltrocken) vast belooft met zijnen eigen mont,
    (1895) (Toen u die glans verscheen) de hant aen ’t Rijck te houden,
    En dat hier Davids zoons het volck beheerschen zouden
    Eeuw in eeuw uit, indien ghy ’s vaders voetspoor hielt,
    Of anders dat dees kerck met stadt met al vernielt
    Zou worden, zoo ghy hem onteerde in zijn geboden,
    (1900) Door ’t innevoeren van verzierde en vreemde Goden?
    Rampzalige, ghy hebt den eersten steen geleit
    Tot zulck een gruwelwerck, een pest, die zich verspreit
    Van tijt tot tijt in ’t lant, daer Godt zijn’ zetel zette.
    Hoe is uw glori dus verandert in een smette!
    (1905) Een ry van Koningen bestaet op dezen voet
    Den Hooghsten toeverlaet t’onteeren, heel verwoet.
    Wie kan den gruwelvloet, na zulck een inbreuck, stuiten?
    Ick zie Jerusalem, van binnen en van buiten,
    Van afgoôn onderdruckt, belegert, ja oock zelf
    (1910) ’t Afgrijsselijcke altaer in Arons kerckgewelf
[p. 64]
    Bewieroockt; buiten ’t vier voor bloetgodt Moloch smoocken,
    En hoor het schateren van Baäls hof en spoocken
    Zich mengen in ’t geluit van ’t kermende offerkint,
    En trommel, en trompet, te heiloos en ontzint.
    (1915) Uw geest en lichaam strijde, o Vorst, van Godt verbannen.
    Damask en Edom, elck van weerzijde ingespannen,
    Bestoocke uw Koningkrijck van buiten, fel en wreet.
    Een derde erfvyant scheure uw’ Staet (gelijck dit kleet
    Aen flarden wort gescheurt,) na uwe doot inwendigh,
    (1920) En voede een’ burgerkrijgh, wraeckgierigh, en ellendigh,
    Tot dat Jerusalem, en d’afkomst der Hebreen
    Het juck van Assur voele, en diene den Chaldeen.
    Ghy Koninginnen zult dit stuck oock schendigh boeten,
    En al uw vaders steên en Rijcken om zien wroeten,
    (1925) En trapplen met den hoef van ’t nijdigh Babilon,
    Tot dat het puin verstuive in d’oogen van de zon.
    Indien men d’oirzaeck zoeck’ van ieders plaegh byzonder;
    De dertle Wellust kreegh door list de Wijsheit onder.
    Wie Godt verlaet, en eert den Wellust boven Godt,
    (1930) Verbeurt zijn kroon, en wort zijn vyants schimp, en spot.
            REY. Och Nathan, help die plagen
                    Afbidden: help ons klagen,
                    Zoo klagen iet kan winnen.
                    Hy gaet verstomt naer binnen.
                    (1935) O eertijts wijze Koning,
                    Wat onschult, wat verschooning
                    Kan zulck een stuck verbloemen,
                    Van geen Hebreeuw te noemen,
                    Dan met een groot afgrijzen,
                    (1940) Met tranen en met yzen?
                    De zon zal morgen schroomen
                    In ’t Oosten op te komen.
                    Wat spring-aêr, welcke bronnen,
                    Wat beeck, wat watren konnen
[p. 65]
                    (1945) U wasschen van die vlecken?
                    Wie zal ons schande decken?
                    Wien moet het hart niet krimpen,
                    Die ’t Heidendom hoort schimpen?
                    Hoe haest nu d’onbesneden,
                    (1950) Uit d’omgelege steden,
                    Gezin, en mans, en vrouwen,
                    Om hier dien schimp t’ aenschouwen!
                    Men hoort geheele troepen
                    Alree van verre roepen:
                    (1955) De wijste Vorst van allen
                    Is Bäal toegevallen.
                    Och, och, ’t is tijt gestorven.
                    Helaes, wy zijn bedorven.
                    Hoe leit de Wet deur ’t voorbeelt
                    (1960) Van Salomon veroordeelt!

UIT.
Continue
[p. 66]

LASTMANS


OFFERSTAETSI


VAN LISTREN.

aen

IOAN SIX.

WAt dunckt u, kunstgeleerde SIX?
Wie had de Schickkunst oit zoo fix
Als Lastman, waert de Tekenkroon
T’ontfangen voor Sint Pauwels troon,
(5) Toen hy zijn wonderwerck van Listren
Zoo versch vertoonde, als beurde ’t gistren?
    Dit tuight uw hemelsch tafereel,
Daer onze Apelles zijn tooneel
En gront met volle kennis bouwt,
(10) En zoo deze Offerstaetsi houdt,
Dat zelf de geest van Rome en Griecken
Noit hooger zweefde met zijn wiecken.
    Met welck een’ zwaey en staetigheit
En Priesterlijcke majesteit
(15) Verschijnt al ’t Heidensch Priesterdom
Voor d’oude stadt, vol yvers om
Te wieroocken voor Kristus Boden,
Hier aengezien voor Griecksche Goden!
    Men acht dat hier in menschenschijn
(20) Merkuur, en Dondergodt Jupijn
Verschijnen, om den Jongeling,
Die flus op krucken ging, en hing,
Te heelen, zonder kunst van kruiden.
Dat stuck verbaest veel duizent luiden.
    (25) De Kreupel tuight dees wonderdaet,
Daer hy op zijne beenen staet;
[p. 67]
De kruck voor zijne voeten leit;
D’Uitheemsche luistert wat hem zeit
De buurvrouw, die den lamgeboren
(30) Gekent heeft menigh jaer te voren.
    Hoe schoon verschiet die lange ry,
Van verre flaeuw, en dichter by
Al stercker, voor ’s aenschouwers oogh!
Hoe deist de poort, en kerck, zoo hoogh
(35) En ront gebouwt, Jupijn ter eere,
Op datze ons noch de Bouwkunst leere!
    Hoe stemt de strael van ons gezicht
Met elcks hoegrootheit, en met licht
En schaduw van een ieder zaeck!
(40) Hielt vrouw Natuur om heur vermaeck
Voorheen de hant aen eenigh Schilder,
Zoo doet zy ’t hier, en nergens milder.
    Een rijckdom en verscheidenheit
Van toestel nadert, en geleit
(45) Bekranste en witte stieren vast
Naar d’offerplaets, op ’s Priesters last,
Op veêl, tamboer, en lier, en fluiten,
Langs ’t rijck bestroide padt naer buiten.
    Hier blaecken fackels, licht en klaer.
(50) Hier rieckt de wieroockkandelaer.
Hier glinstren wieroockvat, lampet,
En goude schotel, op dien tredt.
De bijl, en bloetpan op het slaghten
Van vee en offerhande wachten.
    (55) Een kenner ziet hier, heel vernoeght,
Hoe d’eene personaedje voeght
By d’ander; en hoe elcks gelaet
En ampt, gelyck een zangers maet,
Zijn’ plicht bewaert: hoe kleene en grooten
(60) Hier treên, als op een’ galm van noten.
[p. 68]
    Zoo stuit ten leste d’ommegang,
Daer ’t outer wacht, en al te lang
Verlangde naer den offerwijn.
Nu wil d’Aertspriester van Jupijn,
(65) In ’t wit, bekranst met eicke blaren,
d’Apostels eeren op d’altaeren.
    Maer zie om hoogh, hoe ’t heiligh paer,
Met woorden, handen en gebaer,
Van ’t Heidensch gruweloffer yst,
(70) En Offermans, en schaeren wijst
Naer Godt, wiens eere altaren passen.
Zy roepen: wy zijn stof en asschen.
    Ghy zultze stracks van boven neêr
Zien springen, Godts en JESUS eer
(75) Beschutten, en van harteleet
En rouw verscheuren elck zijn kleet,
Op dat men bloet noch wijnkelck storte,
En daetlijck d’Offerstaetsi schorte.
    Wat waer ’t een jammer, zoo ’t geschreeuw
(80) Van een’ oproerigen Hebreeuw
Den drang van Griecken holp op ruy,
Om met een steene hagelbuy
Te pletteren, te slaen met vuisten
De Kruisgezanten des Gekruisten.
    (85) Dat ons Sint Pauwels staf behoe.
Men wijde hem ’t altaerstuck toe,
Daer Lastman, om zijn kunst befaemt,
Den dienst der afgoôn noch beschaemt
Met zijne Kristgewijde verven.
(90) Hy leve onsterflijck na zijn sterven.


[p. 69]

Op M. KRETZERS

Ste. MARIE MAGD-ALENE

door

TITIAEN geschildert.

        DE Kunst, die dus zich zelve prijst,
        Verdient alleen geen goude lijst,
        Maer eenen zoom van diamant,
        Ter eere van des Meesters hant.
        (5) Zaegh ’t grijze Griecken op, voorwaer
        Het kranste noch dien Tekenaer.
        Hier heeft de Tekenkunst haer’ eisch.
        Ghy ziet geen verf, maer levend vleisch;
        Doch niet gelijck Natuur het geeft,
        (10) Nu haer de Slang bedorven heeft;
        Neen zeker, ’t is van hooger prijs,
        En zulcks als in het Paradijs
        Ons Grootmoêr eerst ter weerelt quam,
        Toen Grootvaêr heur in d’armen nam,
        (15) Eer zy de lippen had gezet
        Aen ’t zoet vergift, ons vuile smet.
        Wat krachtiger penseel is dit,
        In zulck een’ dagh, daer zwart noch wit
        Gevonden wort! o kloecke vont!
        (20) Hoe levendigh, hoe maghtigh ront
        Verheft zich SINTE MAGDALEEN,
        Gezalft, genezen van haar ween!
        Het lichaem, dat zoo deerlijck viel,
        Is nu gezont, gelijck de ziel,
        (25) Die straelt u toe door ’t nieuwe bloet.
        De rust van haer verzoent gemoedt
        Verschijnt u in ’t aendachtigh licht
        Der oogen, in ’t vernoeght gezicht.
[p. 70]
        Het voorhooft zet geen rimpels meer
        (30) Van rouw, maar slacht het helder weêr,
        Wanneer de hemel open staet.
        ’t Godtvruchtigh wezen en gelaet,
        De mont en boezem, waert gekust,
        Bekooren niemant dan met lust
        (35) Tot Godt, en JESUS, nu verhooght.
        Het hair, dat flus de voeten drooght
        Van dien genaderijcken Heer,
        Verstrickt geen wulpsche harten meer;
        Hoe blont het den albasten neck
        (40) En parlemoeren rugh bedeck’,
        En krulle om haeren blancken arm.
        MARIE MAGDALEEN, bescherm
        En help den Dichter, daer ghy zit,
        En aen ’s Verbidders voeten bidt.


[p. 71]

GEBOORTEZANG,

aen

GREGORIUS THAUMATURGUS,

mijnen Geboorteheiligh.

        GEboorteheiligh, Wonderwercker,
            GREGORIUS, die door ’t geloof
        Des afgodts onverlichten kercker
            Zijn’ vastgeboeiden zielenroof
        (5) Ontruckte, bergen kost verzetten,
            En stroomen stuiten; Oostersch Licht,
        Die Cezars stadt aen JESUS wetten
            Verknocht; ontfang mijn Boortedicht
        In uwe goude schael, vol reucken,
            (10) En offer het voor’s Lams gestoelt,
        Nu sestigh jaer het voorhooft kreucken,
            Het bloet in d’aderen verkoelt,
        Het hair besneeuwt, mijn tijtgenoten,
            My vast bezwijcken, voor en na,
        (15) Rontom en aen mijn zy geschoten,
            Terwijl ick hier noch strijde, en sta
        Op schiltwacht, reede alle oogenblicken
            T’ontworstelen het zielgevaer
        Van ’s weerelts zorghelijcke stricken.
            (20) Verstreckme een schilt en beuckelaer,
        Waer onder ick Godts naem magh eeren,
            Vrymoedigh zingen ’s hemels lof,
        Om hoogh gevoert op Engleveêren,
            En vlechten uitgeleze stof
        (25) Tot kranssen, en altaerfestoenen,
            Op uwe feest, mijn Jaergety,
[p. 72]
        Het welck my leert de Godtheit zoenen,
            Als Slaghtmaent, meer dan half voorby,
        Den zonring sluit op mijn verjaren.
            (30) Hoe slijt het leven, als een kleet!
        Waer is de vlugge tijt gevaren,
            Dat dierste kleinoot, waert besteet
        In aendacht, en bespiegelingen
            Van Godt en ’t allerhooghste goet,
        (35) En wat wy van den Zoon ontfingen,
            Die door de stralen van zijn bloet
        Ons zuiver wiesch, en openbaerde
            De beste Perle, die zoo diep
        Begraven lagh, bestulpt met aerde,
            (40) Eer hy ons tot zijn Waerheit riep,
        Uit geen verdienste, maer genade.
            Geluckigh zijnze, die voor ’t ent
        Met vleesch noch bloet niet gaen te rade,
            Noch dit vergangklijck element.
        (45) De melck der voetster, slimme wennis
            En d’eerste ploy van errefleer
        Wort spa verleert door betre kennis,
            Zoo lang men d’Ootmoet noch ontbeer;
        Die schiet te traegh haer eedle wortelen
            (50) In steen van ’t eigenzinnigh hart,
        Het welck verhardt in tegensportelen,
            En by zijn opzet blijft verwart.
        Geboorteheiligh, die in ’t midden
            Der Zaligen uw’ zetel hebt,
        (55) Volhardt voor my en elck te bidden
            By hem, die licht uit duister schept.

                            MDC XLVII.

                                    JUSTUS EX FIDE VIVIT.

Continue