 |
W. D. HOOFTS[Vignet: wapen van Amsterdam]T’AMSTELREDAM, |
Personagien. |
| Aeltje Lammerts, de Vryster. | ||
| Styve Piet, de Vryer. | ||
| Sybrich Ians, de Vrysters Moer. | ||
| Iannetje Floris, een Buur-wijf. | ||
| Lammert, de Vrysters Vaer. | ||
| Hoochardt, Rijk, | } | twee Op-treckers. |
|
Eerste uytkomen.Aeltje. |
| WEl waer mach hy blyven, dat hy so lang mach wachten? Hy seyde te seuvenen te komen, en ’t is lang al over achten, ’t Is te bijster, ’t is sijn lijffelijcke daghen niet ebeurt, Ick kant niet uytstaemren, soo bin ick op hem versteurt, (5) Geckt hyder me? dat komt niet in mijn ghedachten, En allijckwel kan hem ien mensch huydensdaegs niet nau genoegh wachten, Dan hy is so niet, dat weet ick ummers wel, As icker om deynck, wat hadt de knecht te nacht ien gerel, Ick most het beloven dat ick met hem deur sou tijen: (10) In mijn Vaer, in mijn Moer meughnem toch niet lijen, ’t Is altijt te gnorren, wat doet deus lichtvinck hier? Met sucken geraes, sucken gebaer, sucken getier, Dat ien mensch mach ysen en gruwen, En wat vileynigheyt datse weten, gaense van hem uytspuwen (15) Daerse hem int ierst altijt wel haelden an: En nou ’t mijn sinlijckheyt is, haddeser mijn garen weer van, Dan ’t is te laet met al haer praten en kallen, En ofse mijn ien aer an prysen, ’t sel niet wel wille vallen, Ja, al was hy noch inne noch soo rijck, (20) Ja, al hadt hy gouwe Bergen, en gelt as slijck Ja, al hadt hy duysent, en duysent kluyten, Deynckt, het gelt brenght ien mensch inde hel, en ’t blijfter selver buyten, Daer van eten wy onse leve gien verscheye broot, Hy hettet mijn esworen, by te blyven tot inde schrale doot, (25) Niemant ter werelt machme aers oock vermaken, Niemant, als hy, selmen ien vingertje meugen an raken, Hoe rijck, hoe schoon, hoe eel dat hy sou meugen sijn, So sel gien aer, as hy, de wil hebben van mijn, En ’t selme, hoop ick, oock niet lichelijck rouwen, (30) Want ick wil liever mit hum droogh broodt eten, als ’k ien aer sou trouwen, Want ien mensch sijn sinlijckheyt, seghme, is ien mensch sijn hemelrijck, Hier ga ick, hier sta ick vast en kijck En verwacht de gracy, wel, so ick recht kan kijcken, Soo komt hy daer, ja, siet daer komt hy sellifs an strijcken. |
| Styve Piet, de Vryer, uyt, |
| (35) Goede marge liefste, ay wiltet mijn vergeven, Heb ’k ien hallef uurtje te lange wegh ebleven. | |
| Aeltje. | ’t Is waer vryer, ’t is waer, ’t is te degen fraey van jou eklaert, Jy laet mijn hier gaen aers noch aers as ien giest die waert, Wat ick keeck, daer quam niemant name kijcken, (40) Ick had schier moytjes na huys gaen strijcken. |
| Piet. | So heftigh niet kijntje, je hoordje ierst te beraen, Jy moet jou quaetheyd niet bove jou verstant laten gaen, In oock ist mijn schult niet, heb ’k wat lang ebleven, In kon gien Waghe kryghen, al had’ker ien roosenobel wille voor geven, (45) De waghe-luy ware droncke, sy hadden al de nacht epooyt, Niemant wou voor aer rye, ’t hooft wasser berooyt, Sy gnorden teugen menkaer, dattet niet en is te segghen, Ick mach gaen, docht ick, ierse ien snee-werrickje om legghen, So quam mijn te moet onse Alder, Pieter Jansz Poot, (50) Die vertrockme datter ien wagen om ereen was, de luy inde sloot, Sagender uyt aers noch aers as verdroncke katten, Maer ’t was van dat vollickje datter gaeren van binnen en van buyten natten. |
| Aeltje. | Daer is gien gecke mee, dat kon ons oock wel schien. |
| Piet. | Dat ’s waer, maer, om dat quaet te vlien (55) So gingh ick iensloeghs na de heylege-weghs-poort, Daer heb’ker ien ehuurt, so haest wy come, slaet hy daetlijck voort. |
| Aeltje.* | Och hoe sel ick het bestaen! ick durf het qualijck beginnen. |
| Piet.* | Nou, nou, mijn troosje! weest niet so veranderlijck van sinnen, Jy hettet myn elooft, en ien woort dat is ien woort, (60) Dat moetje ummers naekomen, gelijck dat toebehoort. |
| Aeltje. | Dat ’s waer, maer, myn ouwers, myn ouwers sellender soo in versteuren. |
| Piet. | Dat schaet niet kijnt, men sietet alle daeghs mier beuren, Ick loof het jou dat alle dingh hiel wel wesen sel, Deynckt kijnt, datme seyt: hylke sake soene wel, (65) Ick sel jou as ien man toebehoort, fraeytjes houwen in eeren, Jou sel niet ontbreken, van linne, van wolle, kost noch kleeren, Ick sel al doen wat ick kan inne mach, Ick sel ’s nachs so wel werreken as over dagh, Krijghje kyertjes, ick selse altijt in slaep susse, (70) Men moet toch wat doen, ien leeg mensch is ien duyvels oorkusse, Ik sel jou uytten huys weeren knecht inne meyt, Ick selje behulpigh wesen, in tot jouwen dienst bereyt, Daer sel niet, ofte niet, an mijn ontbreken, Jy selt jou stoel niet iensjes draghen na de preken: |
| [fol. A3r] | |
| (75) Ja de aert sel te kout wesen daerje selt over gaen, Nou spreeckt ien kraftigh woort, en wilt dus stom niet staen, Mijn alderliefste lief! mijn parreltjen uytgelesen! Jy sint mijn sallef, mijn smout, jy kantme strack genesen. | |
| Aeltje. | ’t Is troostelijck esproke, en ’t haeghtmen oock hiel wel, (80) Jy looft het ummers, datje jou belofte na kome sel? |
| Piet. | Ja so waer, so waer, as wy hier staen onder ons beyen, So sel ’k jou niet verlaten, of de doot sel ons scheyen. |
| Aeltje. | Wel spoedje dan, kom gaen wy iensloeghs voort, Waer, seyd jy, staet de waghen? Piet. Maer ande haylghe-weghs Poort. Binnen. |
| Sybrich Ians, de vrijsters Moer, roept van binnen: |
| Sybrich. | (85) Hoe vaertet Aeltje? hoe vaertet kijnt? hebje jou werrick haest edaen? Wel spreeckje niet? waer sinje? je pleegh so langh niet te staen En futselen, Aeltje segh ick, wel, waer ofse is eloopen? Ick gis datse tot de Koomen al weer wat gort is gaen koopen, Dat eetse toch so garen, en ’t doeter toch gien goet, (90) Lieve kijnt, segh ick altemet, smaeckt jou dat so soet? Jy seltje altemael bederve met dese jochgerije. Wel moertje, ’t smaeckt mijn wel, seydse, mach jy ’t dan niet lyen? En aleve-wel, sietser uyt heel geepsjes inne blieck, Altijt klaeghtse, end d’halven tijt leytse schier sieck, (95) Ick hebber wel me edoctoort, en leggen quacksalve, En ’t is daer me ten hielen, noch ten halve, Wy gaven ien seker Quacksalver ien mooy stuck gelt op hant, Hy souse helpen, so hy sey, beter as de best int lant, In nou hy dus wat gelt krijgt, dat hy hem moytjes kan bedropen, (100) Nou laet hy ons met de Accidenten nae loopen, ’t Is niet wel edaen van deuse uytlangse gast, As hy ’t gelt het, dat hy gien mier op sijn patienten past: Wat! onse Doctoren gaen haer noch beter presenteren, Die komen ien mensch wel twie-mael daeghs vysenteren, (105) Had ick Docter Gregorius niet ekreghen metter vaert, Mijn dochter hadt al langh elegen onder de swarte aert. Daer heb ick beterschop by bevonde, ick moet de man prysen, En wie hem oock van doen het, die sel ick an hem wysen, De man het ons eerlijck en vroom edaen, (110) Hy het gien overloon ge-eyst doen wy hem liete gaen, Hy kan Lattijn en Frans, en noch veelderhande talen, |
| [fol. A3v] | |
| Als ’k hem van doen heb, mien ickem weer te halen. Wel, hier sta ick vast en praet, onse Aeltje en komt noch niet Ick wort voorwaer schier bang, ’t is sijn leve niet eschiet, (115) Dus langh uyt te blyven? dat gebeurde noyt sijn dagen, Ick mach onse Jannetje-buur hier by iens vragen Of syse oock esien het? nou, ick mach gaen kuyeren heen, Al soetjes, safjes, gelijck ick kan met propere treen. | |
| Iannetje Floris in haer deur staende, en Sybrich Ians gaet by haer, en spreeckt: |
| Goede marrege Jannetje-buur, hebje onse Aeltje van daegh niet vernomen? | |
| Iannetje. | (120) Neen ick Sybrichje, maer sy is mijn dochter huynochtent met een Vryer te moet ekomen, Met ien doos onder haer narrem, en moytjes ekleet, Vraeghje mijn daer na? ick mien datje dat sellefs wel beter weet. |
| Sybrich. | Beter weten? och! ick weter of, so veel as niemendallen, Met een Vryer? wat begintse? och! ick en kan niet kallen, (125) Verseker sinse deur, o mijn! wat raet? wat raet? Wat komt mijn over? machme ter werrelt wel mierder quaet Of ongelock, of tegenspoet, of eenigh quaet over komen, As dat hy mijn dochter so diefachtigh heeft ontnomen, En tyter mee deur, niet wetend’ waer sy is? (130) Als icker om deynck, ick mien dat ick mijn sinnen mis. |
| Iannetje. | Wel Sybrich-buur, bedaerdje, sy selle wel weer om komen. |
| Sybrich. | Ja hoe nier? als hy haer eer, haer eer het benomen. |
| Iannetje. | Wel buur-wijf, ’t is ummers ien schickelijck knecht, soo ’k mien. |
| Sybrich. | Wat sou ’t, grooter lichtvinck en hebb’ ick mijn dagen niet esien, (135) Ien hielen dagh sit hy inde Herreberrigh wijn en bier te smoege, En ’s nachts loopt hy onder de beurs in de brande-wijns kroegen, Wy hadden ’t aers wel toe elate, doen hy haer eerst quam vryen: Maer wy hoorden sulcken maar, dat wy ’t niet en wouwe lyen, Somma, sommarum, s’ is op eschort met sulcken orientael, (140) Daer ’s niet me ten besten, hy is beroyt en kael. |
| Iannetje. | Holla, holla, hy is altijt moytjes ekliet inne riet, Lieve kijnt, al het hy juyst soo veel duysende niet, ’t Is al int goet niet gelegen, hy sel hem wel dragen As hy jou dochter het, so datje niet en selt hebbe te klagen. |
| Sybrich. | (145) Hy mijn dochter? dat ly ick nou noch nummermier, Ay prater niet of, het snijtme deur men hart, en ’t doetme so sier Dat mijn ienigh kijnt eweg is die de Vaer so het verkoren, Nouw ick mach binne gaen en segghen ’t hem, hy sel wel nuw toe hooren. |
| Sybrich binnen, en Iannetje blijft staen. |
| Ja gaet vry heen, jy sinter selfs de oorsaeck van, (150) Jen hoort niet beter te varen, waerom hiljem so langh an? Mochtjem niet wel sien, of mochtjem niet wel lyen, Soo soujem in ’t ierst of eseydt hebben, doen hy jou dochter quam vryen: Maer jy laet de knecht loopen hiele drie jaren over ien boegh, Wat dunckje, mach dat bestaen? mijn dunckt het is niet eers genoeg (155) Datmen ien knecht so lang op ter tuyl sellen houwen, Daer van, hoe sy ’t praet, de luy sellender vuyl schouwen: Sucken wil, sucken wil as hyder in huys wel het ehadt, Daer was doen gien rijcker noch schickelicker inde stadt: Quammer ien aer, die by de dochter ien praetje wou leggen, (160) ’t Mocht niet bestaen, so veel wasser te seggen, Aeltje, was ’t staegh, laet loopen al dit gespuys: In’t kort eseyt: hy wasser so vry, so vry as de Seun in huys, In nou doocht hy niet, hoe kan oock ien dingh verkeeren! Hy is ien lichtmis, seydse, in ierst was hy een knecht met eeren, (165) Sy smijt hem seker wel ien leelijcke klieck op sijn hals, Datse niet waer kan maken, dan met een diel loges vals. Dat blaetjen is altijt wel haest ekiert en om eslagen: Wat dunckt jou luytjes, ist niet, dat moet ick jou iens vragen? Daerom jou vryers loopt nummer langh op ien plaets, (170) Maeckt het kort, inne goet, of jy wort int lest hiel vaets. In ick ra jou Vrysters, wilt gien Vryers langh anhouwen, Setse voort, of heb jyse niet in ’t sin te trouwen? ’k Heb daer ien dochtertje, dat ’s nou schier achtien jaer, ’k Hebber wel wat me etobt sunt de doot van haer salege Vaer: (175) Maer souse ien vryer anhouwe, en niet miene, ic souwer ont-erven, Ja dat mier is, ick sagse liever voor mijn ooge sterven, Men hoore gien eerelijcke luyer kijeren te houwen met de geck, Ist jou sin niet, seg ick altemet, setse of, en ansietse met de neck: Teuntje, segh ick altemet, hoort, en verstaet van mijn ditte: (180) Daer veel vryers verkiere, kijnt, daer blyve de vrysters in’t gemien sitte, Want den ien is den aer altijt inde weegh, En geefje dan ien, ien vriendelijck gesicht, so hebje met den aer gien deegh: Jou Vaer saleger, het noyt by mijn ekomen Doen hy noch vryer was, dat hy oyt yemant het by my vernomen, (185) Ick hil van gien gerit, kijnt, ick hil hem allienigh an: As ’k het over deynck, wat wast ien overdadigh goet man! Niet ien stuyver dat hy won, of hy hettet mijn egeven, Niet ien uur dat hy over sijn maeltijt oyt het uyt ebleven, Of hy hadt wat te doen, hier en daer om wat te winnen: (190) In ick deedt me mijn best, met naeyen en met spinnen, | |
| [fol. A4v] | |
| So datwe door lanckheyt van tyen een stuyvertjen hebben egaert, Hadt hy niet suynigh eweest, noch het uyt zijn keel bespaert ’t Souwer met mijn dus ruympjes nou niet omkomen: Hy het op deuse werrelt sijn tijt wel waer enomen, (195) Altijt wurmden hy, nummer was hy iens leegh: Waer datter wat te doen was, hy wasser strackjes by, knapjes, met een veegh, So lang as ick hem ehad heb, het noyt ien pijntjen edroncken, Jae niet iens onthickt eweest, noch noyt iens beschoncken. Quelden hem yemant met drincken, hy sey: gie mier as mijn lust, (200) Drinck jy allegaer, seydy, en laet mijn in mijn rust, Maet, dat staet, seydy, wat soumen ’t dus gulsig smyten in sijn darmen, Jy drincktet teugen jou meugh, seydy, ’t was beter datjet gaf den Armen. Met noch sucke sticken, hy was inde schrift gheleert gelijck ien predikant. Schickelijcker, noch deugdlicker, loof ick niet, wasser in ’t hiele lant, (205) Dat ’s voor al de werrelt wel bekent, wat wilcker veel van booge, Ick kan nau mier spreken, de trane barste mijn uyt mijn oogen, Datme mijn vreught, mijn man, so haestigh is ontnomen, Mocht ick hem weer halen, en dat ’k op mijn knien mocht kruype tot Romen, Ick soume niet langh beraen, maer tyen vlytigh heen: (210) ’t Lijckt wel, ’t mach niet baten, of ’k veel huyl of steen, Ick mach mijn troosten in mijn weewelijcke dagen. Nou ick mach in huys gaen, en mijn dochtertje vragen Op wat uur dat Aeltjen haer quam te moet? Waer ofse is? wat ofse doch al doet? | |
| Lammert, Aeltjes Vaer, uyt, en heeft wesen soecken an Wages en an Schuyten. |
| (215) Daer heb ick eweest an wages en an schuyten, Maer dien bengel is met mijn kijnt, mijn dochter al gaen fluyten, ’t Was niet goet dat ’k hem hier hadt dus op de hieter daet, Want ick sin so versteurt, ja, so uytsinnigh quaet, Dat ick hem lichelijck wel so sou taysteren, (220) Dat hy in gien maent of twie sou raken uyt de playsteren, Ick sou ’t hem uytkorne, hiet ick aers so ick hiet, Hoe dorst hy ’t doch bestaen? wie of hem sullicks toch riet? Een deel wangunstege, gis ick, die mijn welvaert benyen, Of die in ’t minste punt mijn niet en mogen lyen, (225) Die hebbent so eroft, en ’t hylick soo emaeckt, Dat deuse vreemde guyt is aen mijn kint geraeckt, | |
| [fol. B1r] | |
| Hoe komtse doch dus geck, hoe isse dus verslingert Op sulcken lompen loer? ien weersoordigen dringert, Daer ummers giest, noch kunst, noch fraeyheyt is in ’t lijf, (230) Niet mierder as ien stien, of as ien staeck, hiel stijf, Oock niemendal en weet, noch niet en soeckt te leeren, Waer hy mijn ienigh kijnt me houwe sou in eeren, Was ’t noch ien burgers seun, die hier was op gevoet, Die ien fraey ambacht kon, wat gaf ick toch nae ’t goet, (235) So veel as niemendal, ick sou mijn gerust stellen, En in een sware saeck oock niemendalle quellen: Hoe wel ick dickwils heb na hooger staet estaen, Die tijt die is geweest, helaes! ’t is al vergaen, ’t Is al vruchteloos, ’k selt moeten sien en lyen (240) Dat al mijn goetje wert verteert in basterdye, Daer ick so menigh jaer so suynigh heb eschraept, En met veel arbeyt swaer heb by menkaer geraept, Soud ick dit van een vreemt, een leegh-ganger sien verteeren? Neen, nou noch nummermier, dat wil ick hem wel sweeren, (245) Daer schiet wat in mijn sin, mijn dunckt het is oock goet, Se sinne t’same deur (’t welck ick nou lyen moet) Maer daer van sel ick weer gaen ien vast Testement maken, Dat hy sijn leve niet sel ande Hooft-som raken, Wil hy dan altemet iens ’s nachs uyt ridderen gaen, (250) Dat mach hy dan vry doen van sijn jaerlijckse blaen, En as die verteert sinne, meugese by leggen, en sparen, Het sy haer naers ebrant, sy sit dan op de blaren. ’t Is best, dunckt mijn, dat icker in tijts sie veur, Al mijn goetje gingh aers wel voor ruyg hooy deur, (255) En dat sou schant wesen, daer van dientet wel waer enomen, Want mijn kijnts kyeren souwender by te kort komen, Se souwe van haer bestevaers goet niet hebben te bet, Daer van dientet hoe ier hoe liever in’t werrick eset: Wie schrijft my dit best? wat voor ien Notaris? (260) Ja, ick weet, de seun van guytege Aeris, Die, ismen eseyt, in sucke dingen geweldigh vast, Niemant sijn weerga, hy schrijft ien hiel Testement by der tast, Dat al de Avekaten, met rechten, noch met pleyten niet en kennen breken, En die man dientme, om de fyne waerheyt te spreken, (265) Nou ick mach binne gaen, en sprekender mijn wijfje van, Dat icket voort laet maken so vast als ick kan. | |
| Hooghart en Rijck, twee op-treckers, uyt. |
| Hoogh. | Alle daeghs wat nuws. Rijck. En selde wat goets. Hoogh. Dat ’s ien out spreeckwoort. |
| Rijck. | Mijn dunckt jy weet weer wat? Hoogh. Ja, oock vry wat nuws ehoort. |
| Rijck. | Ick gis dattet niet veel het te beduyen. |
| Hoogh. | (270) In dat jy ’t wist, het souje al wat vreemt in’t oor luyen, Doen ’t mijn eseyt worde, ick lachte mijn mont schier uyt het lit, Mijn dunckt ick voelt schier noch, so stram is mijn gebit, ’t Is hier ebeurt in stadt, ’t is van gien poepe noch vreemde sassen. |
| Rijck. | Ay seghtet mijn toch mee, laet gien Duyvel in jou buyck wassen, (275) Dielt ien mensch wat me, dat wy ’t oock weten en verstaen. |
| Hoogh. | Wel, hoort toe, ick seltje van stickje tot beetje verslaen: Jy kent Lammert wel, in ’t uyt-hang-bort vande haken en oogen, Sijn dochter, dat bliecke Meysje, is huynochtent met styve Piet deur etogen. |
| Rijck. | Met die styve Ridder? is dat huynochtent eschiet? (280) Voor niet liep de vaer so haestigh verby onsent niet, Onse buur-man die riep, wel Lammert-Neef, waer heen so jachtig? Daer mocht niet ien woortjen of, ’t aensicht stont hem hiel kraftig, Hy hompelden, hy strompelden, al schuddende voort, De Kalver-straet langes, de Doelen deur, tot buyten de poort, (285) Waer uyt dat ick gis dat hyse het miene te bekippen. |
| Hoogh. | Jae, se waren hem te gau, want sy binne al heen gaen slippen. |
| Rijck. | Maer ’t verwondertme, dat sulleken preutsen dingh Mit sucken bouwe, met sucken stijf-lijf, deur gingh. |
| Hoogh. | O speciaeltje! laet jou sullecks niet jens verwonderen, (290) Daer komen alle dage so veel nuwetjes op donderen Dat icket al in mijn hooft niet t’onthouwen en weet, So ras asser wat nuws beurt, ick strack het out weer vergeet, En die ’t al beschryven sou, maecktender wel of ien hiele historyâ In daer is mijn hooft te kranck toe, ick heb gien starreke memory. |
| Rijck. | (295) As ’t is, moet ick seggen, ’t is best dat jy so praet, Dat icket of ien aer seyde, jy worde voorseker quaet. |
| Hoogh. | Ick sou niet, neen ick sonder gecken. |
| Rijck. | Dat ’s nou alliens, wy wille daer gien harnis om an trecken, Een speltje daer by, en staeckt toch dit gesnack, (300) Verteltme toch jou deuntjes, en mennegen soeten quack, Want jy sint gemeenelijck vol alle boeverijtjes. |
| Hoogh. | In jy vol scharssery en alle trotse spijtjes, Dan dat ’s al eveliens, ick sin dat wel gewoon, Ick heb in Joost sijn baen egaen, o vaer! ick weet van ’t loon, (305) Dan niettemin so sel ick jou mijn confertijfjes vertellen, Watter toch al beurt onder de jonge gesellen: |
| [fol. B2r] | |
| Jy kant hier Floris wel? en Joost inde wijck? Ginge lestent om ien voetje voor an op de Zee-dijck, Nou komende by ’t huys, kloptese soetjes an, deuse twie karen, (310) Wie klopt daer? was ’t van binne, maer seyde, wy hebbe snaren Voor de speulman, doet toch open, is ’t jou sin, Neen, riepese weer van binne, wy laten niemant in: Nou was ’t doet open, wy moeten de speulman spreken. Je komter toch niet in, seydese, wilt jou hooft niet breken. (315) Ummers door ’t veel kloppen, begonnese van binne te slaffermenten, Wy selle jou van de deur helpen, by hondert duysent krenten, Sel jy ons trotseren? wy kome jou daetlijck by. Doe sprack Floris: Joost, staet ien lutjen an d’ien sy, Komese uyt, sy sellender lustigh voor boeten, (320) Want siet, ick selder mit ien wackere bier-struyf groeten, Mit dat ick mijn broeck los heb, klop jy dan hartigh an, En asse de deur open doen, loop jy dan, het best dat jy kan. Joost teegh ant kloppen, Floris het sijn broeck los ereten, ’t Bruylofs volck uytkomende, heeftse allegaer hiel deerlijck bescheten, (325) D’ien op sijn schijt-satyne wambus, en d’aer op sijn bordiele broek, En d’aer in sijn baert, en haer in heur Gravinne-doeck. Sy op der loop, ’t bruylofs volc haer na, aers niet ofse ware verwildert, Kijc, ’t moeyden haer, datse so geelachtigh waren beschildert, Haddeset niet ontkomen, men souwender ien schermutseltje hebben esien, (330) Sy souwender van lit tot lit ekurven hebben, soo ick vastlijck mien, Want daer warender onder van deuse ruyge gasten, Die op ien man of aerhallef niet veel en pasten, Sy vloeckten, sy raesden, sy wouden tegen ellick ien an Die dieder niet van en wiste: maer de schuldege man (335) Die lachten in sijn poot, gelijck jy dat keunt gissen, Hy miende reys op reys schier in sijn broeck te pissen, Dat om de guytery die hy haer had edaen: ’t Bruylofts volck haer niet vynende, sijn weer na huys egaen, So besecht en so bestruyft, gelijck sy ’t hadden gekregen, (340) En naemender ellick ien doeck, en gingender schoontjes vegen, Van ’t beste datse konne, elck nam doen sy afscheyt, Het dansse was edaen, Allelya was eleyt. | |
| Rijck. | Ha, ha, ha, wat sin dat voor Aelsveltse rancken, Kommeset te weten, hoe willeser bedancken. |
| Hoogh. | (345) Ja asse selle, men kan dat wel vermoen, Watten lof, watten eer, datser wel sellen doen. |
| Rijck. | Ja so veel gis ick, as ien paert in sijn vuyst kan dragen, Seker sy makent te grof, ick hoorder veel van klagen, Gelijcken onderdaeghs ien slecht-hoofdige schreur (350) Hebbese so besecht, recht voor sijn vrijsters deur, |
| [fol. B2v] | |
| Al waer hy met ien lust en yver stond en vryde: Dit siende dese twee, sy ’t datelijck benyde, Deynckt watse gingen doen, ien schilderachtigh feyt, Floris het in ien doeck ien vars warrem ay eleyt, (355) In is so mitter haest na de snyer toe gaen streven, En heeft hem so de vijgh rondom sijn mont gewreven, De snyer an ’t koren, mit dat hy de warremt begon te voelen, Liep an ien pomp, om sijn besuyckerde mont te spoelen, En riep, ay my, ay my, hoe deerlijck ben ick bescheten, (360) Jy seltet jou niet bevromen, kom ick het te weten, Jy pypestelders, jou wantluysen, jou ooleke guyts, Wat sin jy mier as straet-schenders, en ien diel lichtschuyts. In de Vrijster in huys, heer! sy was heel verlegen, Sy miende dat hy had ien torrentjen ekregen, (365) Wel verstaende in sijn wangh, je! sy was so ontstelt, En ’t sarendaegs hebben ’t deuse twie maets voor ien convertijfje vertelt Hoese de snyer ehad hadden ande veter, Ja dat mier is, noemense hem inde waringh de stront-eter. | |
| Hoogh. | Ha, ha, ha, dat ’s wel fraeytjes bedocht, (370) Sy mochte wel gaen, sy hadden ien goet werck ewrocht, |
| Rijck. | Ja as ’t is, komtet de Lange iens te weten, Hoe wil hy met haer graesselen, hoe wil hy met haer eten. |
| Hoogh. | Wat! niet en mijt, men geeft van die lompen niet, ’t Is maer uyt drolligheyt, en hobbolligheyt geschiet. |
| Rijck. | (375) Jae, om die drolligheyt het onse geestege ratel-wacht Mennigh van onse jonge maets op het stadthuys ebracht. |
| Hoogh. | Wat, daerom niet, asme slechs niet ranckoolt, noch rinckinckt, Of, waer men komen, de glasen niet uyt en klinckt, Of alsmen ien eerlijck mans dochter niet verkrachten, noch an en range, (380) So en hebbeset hart niet, die verbranste knoeten, datse jou vange: Maer doe jy sullicks, bega jy saecke van krimmenel, Maer van ’t uytschilderen, daer op sietme niet so fel. |
| Rijck. | Ja, ’t is fraeytjes, as sy ’t so wel keune muyeren, Maer ick vrees, sy sulle noch lustigh iens raken in de luyeren, (385) Dan dat ’s alliens, dat kan jou noch mijn niet schaen, Mijn mont is droogh epraet, waer wille wy gaen? |
| Hoogh. | Wel waerje wilt, kom gaenwe inde lichte turreven, Daer hettet Rombouten seun ondaegs hiel verkurven, So mijns flusje op de beurs is eseyt. |
| Rijck. | (390) Kom gaene wy daer na toe, so hoore wy ’t rechte bescheyt. |
| Styve Piet en Aeltjen uyt, om weer nae huys te gaen. |
| Piet. | Lief, inden avond stont ’t is fraeytjes waer enomen, Niemant en weter of dat wy nu t’saem t’huys komen, De deuren sinne toe, ellick is nou in sijn huys, Kom klopwe soetjes an, en maeckt toch gien gedruys. |
| Aeltje. | (395) O mijn! ick durf toch niet, mijn hart begint te beven, Want mijn wellekomst wil ick wel voor ien oortje geven. |
| Piet. | Wat! weest niet iens bedeest, treet toch vrymoedigh an, Ick sel ’t voor jou verantwoorden, siet, jou getrouwde man Die door water, door vyer, om jouwent wille wel sou loopen, (400) Jagese ons ’t gat uyt, ick weet noch wel een open, Op straet selle wy niet slapen, gelooft dat vryelijck vry, Mijn out-Oom sou ons noch wel ontfangen hiel vriendlijck en bly, Wat schaet versocht? kyvese, wy hebbender niet mee te schaffen, Hoore wyse altijt spreken, men hoore wel een hont blaffen, (405) ’t Sel meuglijck niet iensjes wesen so quaet As jy jou wel inbeelt, of as ’t jou nou wel voorstaet. |
| Aeltje. | Jae ’t mach wel, maer mijn hart wort so benaut, mijn dunckt het moet schier barsten, ’t Is aers, noch aers of het tusschen een pars lagh en parsten, Deynckt, ick stont so van mijn bedt, en gingh hiel stilletjes veur, (410) En nam de doos onder mijn narm, en ging met jou so deur, Deynckt: dat het mijn ouwers vry wat op haer krop sel steken. |
| Piet. | ’t Schaet niet, tiere sy haer quaet an, wy selle wel spreken. Want ien mensch, quaet sijnde, krijgme met goe woorden goet, Al baerdese noch so seer, spreke wy soeter dan soet, (415) Met goe woorden soumen ien Keuningh uyt sijn stoel praten, Daerjem met qua woorden t’on-vrient sou crygen* en altijt sou haten, Daer van ’t wel-spreken verwint alle vyleynigheyt inne quaet, Doodslagen, moorden, en alle quae overdaet: Gelijckmen hedensdaeghs van vele siet gebeuren, (420) Dat den ienen mensch den aer soo heftigh gaet verscheuren, Wat! ien goet woort, heb ick wel ehoort, neemt altijt ien goe stee, En ’t leyt alle oorlogh neer, en ’t verweckt ien vredege vree, Ick hoop ick selder met goe woorden wel bemurven. |
| Aeltje. | Ja wel, hoe sel ick onder haer oogen komen durven? (425) Kom gaenwe ande deur, en klopwe soetjes an. |
| Styve Piet klopt, en Sybrich kijckt boven uyt het venster. |
| Sybrich. | Wie klopt daer? Piet. jou dochter, met haer echte getrouwde man. |
| [fol. B3v] | |
| Sybrich. | Met haer echte ghetroude man? wel, gat-vinck, wat sin dat voor woorden? Jy spreeckt alleveliens ofse jou al toe behoorde. |
| Piet. | Wel ja, Moertje, wy sinne voor God altijt etrouwt, (430) ’t Was oncrijstlijck datje ons dan weer scheyen soud, |
| Sybrich. | Moertje, dat is seker frey, ’k selje mijn leve voor gien seun kennen. |
| Piet. | Wel waerom? Sybrich. Maer datje mijn dochter hebt gaen schennen. |
| Piet. | Schenne Moertje? dat ’s van jou hiel qualijcken eseyt, ’t Is eschiet uyt liefde, en loutere vriendelijckheyt, (435) Ay verbijt jou wat, wilt voor jou Dochter, mijn wijfje, wat swygen, Want van al jou tieren mochtse lichlijck ien misval krygen. |
| Sybrich. | Ja wel, ja wel, al dat van Puysse komt, dat wil al me mauwen, Ick wort schier uyt mijn kraft, ick kan ’t niet wel erkauwen, Ay Lammert komt iens hier, ick bidje, komt iens veur. |
| Lammert komt an ’t venster. |
| Lam. | (440) Wel wijf wat isser te doen? Sybrich. Ay kijck iens buyten deur, Lamm. Wel bengel! wat is dit? en jou, dochter, wat is jou seggen? Hoe na kom jy nou t’huys, om ’t hooft in schoot te leggen? Dat gat en boorje niet, wegh, weg, neen, neen, neen, Daer jy ’t dus lang wel ehadt hebt, tijt daer weer daetlijck heen, (445) Men selle jou hier in huys giemeer so vet voeren, Die tijt die is eweest dat jy mijn hebt gaen loeren. |
| Aeltje valt op haer knien, en bidt haer Vaer. |
| Aeltje. | Ay Vaertje neemt ons toch, dat bidt ick jou, alle bey in, Bedaertje, weest te vreen, en grijpt ien goede sin, Het is toch al eschiet, ’t moet ummers nou so blyven, (450) Och, stilje ien lutje toch, en wilt so seer niet kyven, Dat bidt ick jou met gevouwen handen, en met gebogen knien. |
| Piet. | Nou, nou, staet op mijn beckje, ick mach ’t niet langer sien. Kan jou dit niet bewegen? of doetje dit niet smarten? |
| Lam. | Neen ’t. Piet. Ja wel! jy hebt wel Faryseense harten, (455) Ien mensch sijn hayr staet te bergen die het hoort. |
| Lam. | Houd jou backus, seg ick, en packje daetlijck voort, Ick sel jou by kome, siet toe, ick seltje uyt korne, En krijgh ickje onder mijn kluyven, ick selje van ien torrene, Jou mongt-ope, daer mee kom ickje op jou vleys. |
| Sybrich. | (460) Ay liefste blijft toch hier, dat bidt ick jou noch inne noch ien reys. |
| Sybrich houdt Lammert vast, en Piet en Aeltje gaen wat vande deur, en Iannetje komt uyt op dit geraes. |
| Want siet sy gane deur, sy tyen op der vlucht. Binnen. | |
| Iannetje. | Wel wat is hier te doen? wie maeckt dit bure-gerucht? |
| Aeltje. | Mijn Vaer, mijn Moer, mijn alderliefste buur-wijf, Mijn leen en staen niet stil an al mijn hiele lijf, |
| Sy leyt wat van haer selven. | (465) Och, och, mijn dunckt ick swijm, och! wiltme wat los rygen, Ay my, nou begin ick weer wat aemtocht te krygen. |
| Iannetje. | Wel hoe komt dit toch by? ay wiltet mijn verslaen. |
| Piet. | Dat ’s ien kleynigheyt Jannetje-buur, dat ’s garen edaen: Maer wy quamen goelickjes te vier uren uyt ien vande Leytse-schuyten, (470) En mits dien dattet noch licht was, bleve wy tot doncker buyten, Om ’t alderminst gesicht, en oock om redens wil, So gingen wy na huys bequamelijck en stil, Wy klopte soetjes an, de Moer begon te spreken, Maer als sy kenden ons, begonse so op te steken, (475) Dat icket de dage mijns levens niet hadt elooft, De deur die bleef vast toe, wy stieten onse hooft, De Moer die riep de Vaer, heer! daer was veel te seggen, Sy gingen alle bey te vensteren uyt leggen, Waer over dat mijn lief haer om vergifnis badt: (480) Sy bleven even stout, en even stuurs en prat, Sijn wijf en kon hem niet vast op de kamer houwen, Syn krijten was: ick kom, ick kom, ick sel jou of touwen, So dat mijn troosje toe sulcken benautheyt kreegh, Dat door verschietenis sy neer ter aerden seegh, (485) Gelijck jy hebt esien. Iannetje. Ja as ’t is, s’ is noch blieckjes van verve, Men souwe so ien jongh mensch met verschiete wel bederve, |
| Piet. | Hoe vaertet Liefje? binje nou wat beter emoet? |
| Aeltje. | Och ja. Iannetje. Jy moet so niet suchten kijnt, datsje niet goet. |
| Aeltje. | Ja ick looft wel, maer buur-wijf, sou jy de peys oock keune maken (490) Dat wy alle bey in mijn Vaers gracy konne geraken? |
| Piet. | Ay goude doet jou best, ick bidt jou, maeckt dat klaer. |
| Iannetje. | Ja ’t is quaet te spreken tusschen kijnt en Vaer. |
| Aeltje. | Ay buur-wijf doet jou best, wilt ons daer me geryven, Wy sellen ’t onder ons oock niet weer laten blyven, (495) Want siet wy binne nou te deerelijck ekruyst. |
| Iannetje. | Neen, neen mijn kyertjes, ick sin met giften noch gaven verkuyst, ’k Heb (God sy gelooft) selver wel wat, daer ick of kan leven, Ay staeckt toch deuse praet, j’en hoeftme niet te geven, |
| [fol. B4v] | |
| Al wat ick buyten mijn scha kan doen, dat is voor jou garen edaen, (500) Mijn soete lieve Schaepjes, maer qualijck durf icker gaen: Wel, sin ick oock mal? wel wat mach mijn doch letten? Nou, nou, ick selder gaen, ick mach mijn onbeschaemde aensicht voor setten, Nou loopt soo langh in huys, en sit wat t’samen neer. | |
| Piet. | Ay soo, doet het goe-best. Aeltje. Ay komt wat rasjes weer. |
| Aeltje, en Piet gaen in’t Buur-Wijfs huys, en Jannetje klopt an Lammert zijn huys. |
| Sybrich. | (505) Wie klopt daer? wat gebons is daer weer ande deur? |
| Iannetje. | Al vrient Sybrichje, jou buur-wijf, Janne Floris isser veur. |
| Sybrich. | Sin jy ’t Jannetje-buur? ick kom onderienigh, Wel dit sin ick ongewoon, dat jy hier dus laet komt allienigh. |
| Iannetje. | Ja niet waer Sybrechje? jy meugt deyncke wat mijn hier jaegt, (510) Is jou man oock in? Sybrich. Jaey. Iann. Deynckt vry dat ’s stoutelijck evraeght: Ay roept hem iens. Sybrich. Ick sel, Lammert Janse vaer, onse Buur-wijf die wilje spreken. |
| Lam. | Ick kom, wel Jannetje-buur, wat ’s jou bootschap? wat mach jou hier dus laet ontbreken? |
| Iannetje. | Dat sel ick jou seggen, neemt het mijn niet qualijck of, Kijck, ick sin soo wat onbeschaemt, en vry wat boers en grof, (515) Maer ick kom van jou dochter, die jy de deur voor ’t hooft hebt gaen sluyten, Wel hoe komje toch dus quaet? wat recht jy an voor kluyten? Deynck jy niet dat het is jou eygen vleys inne bloet? Gaet iens in jou selleve, mijn dunckt datje hiel qualijck* doet, Want sy het de knecht etrouwt, dat kanmen ummers niet aers maken, (520) Trouwen, jy meught segghen, dat sin dingen, die jou niet en raken. |
| Lam. | Dat ’s alliens, maer ’t is my niet berouwen, dat ’k het tot noch toe heb edaen, Mijn dunckt ick hebber wel reen toe, so stil swygent deur te gaen, Dat doen gien eerelijcke dochters met eeren, In krijgh ick hum iens onder mijn kluyven, hoe wil ick hem tracteren? (525) In dat daerom, dat hy mijn dochter so uyten huys etroont het, |
| Iannetje. | Nou buur-man, ick bidt datje die heftige moet wat neer set, ’t Is mit ons hier haest edaen, ’t is hier seker ien kleyne tijt, Neemtse toch alle bey in, maeckt jou al deuse onnutte sorrigh quijt, Jy seltet toch niet me nemen, als jy hier van daen vaert, (530) En voor wie heb jy ’t aers ewonnen, en voor wie hebjet aers espaert |
| [fol. C1r] | |
| As voor jou dochter? en jy kentse ummers niet versaken, Noch ’k hoop niet datjer een lant-loopster of wilt maken, Want dat sou Turreke werrick wesen, datjer soudt schoppe met de voet, Noch ’t en mach voor God niet bestaen, indienje dit oock doet, (535) In angaende vande knecht, daer sou ’k me so seer niet an stooten, Al is hy niet so rijck, hy is van ien eerlijck geslacht esproten, Daer van doetet toch met wil, en geefse an men kaer, Hy sel doen gelijcken ien seun, in jy moet doen gelijcken ien vaer, ’t Is nou so as het blyven moet, jy moetet quaet wat uyt jou weeren, (540) Deynckt: as ien dingetje is eschiet, men moetet ten besten keeren. Wat dunkje Sybrichje-buur? wat dunkje? ist so niet? wat seg jyder van? | |
| Sybrich. | Wat sou ick seggen, ick sta onder subjeccy van mijn man, So as die doet, so bin ick daer me te vreden, Wel vaer, wat dunckje van onse buur-wijfjes reden? (545) Wel spreeckje niet? hoe staenjer woorden toch al an? |
| Lam. | Wat sou ick seggen, ick weter langer niet van Of ickse in sel nemen, dan of ’k se buyten deur sel sluyten, In doe ick dat, mochtse van hem raken by andre licht-schuyten, In dan sou ’t ummer wesen slimmer dan slim, (550) Mijn dunckt seker dat ick rechtevoort wel sta en glim, Ick weet werentigh niet hoe ick het best sal hant-drayen, Ick sinder soo in begaen, ick souwer schier om schrayen, |
| Sybrich. | Wat sinje mal vaer? deynckter niet om, slaetet lichjes heen, Ontroerter jou niet iens in, ick bidt jou, weest te vreen, (555) Ist jou sin, geeftse an men kaer dese twie verdoolde slurven, Hy mach het weer verbeteren, het hy ’t met jou verkurven. |
| Iannetje. | Wat so Sybrichje-buur, noch hou ick veel van jou, Kijck, daer ’s ien moerlijck hart, sy is haer kijnt getrou, Ick siet an jou aensicht, datje na jou dochter begint te verlangen, (560) In ick prijst jou oock, datje jou siel, om harent wil niet over de tuyn gaet hangen. Nou vaer, jy moetet allienigh dus parsiael niet teugen staen, Nou geeftet ja-woortje toch, dat ick se alle bey mach halen gaen. |
| Lam. | Sel ick? moet ick? wat duncktje wijfje, sou ’k het toe laten? |
| Sybrich. | Jaje vaer, want wy keunen ’t toch niet aers om praten, (565) Daer van neemtse alle bey, hoe ier hoe liever in. Lamm. Ick binder me te vreen, buur-wijfje ’t is mijn sin. Waer sinse toch alle bey? haeltse vry daetlijc, sy hoeven niet te schromen. |
| Iannetje. | Maer tot onsent, ick ga, en sal daetlijck hier met haer komen. |
| Sybrich. | Ay goude Jannetje-buur, ick bidt jou loopt wat ras, (570) Ick wou mijn dochter hier al met haer Vryer was. |
| Iannetjen in huys, en haelt Piet en Aeltje. |
| Iannetje | Waer sinje kyeren? nou meugje jou hooft voor jou vaer weer opsteken, Seker ick haddet so quaet, ick kon ierst sijn gramschap niet breken, |
| [fol. C1v] | |
| Kom gane wyer na toe, de peys die is emaeckt. | |
| Piet. | Jae wel buur-wijf, buur-wijf, hoe hebje sulleken luckegen uyr eraeckt? |
| Aeltje. | (575) Maer is het meughlijck Jannetje? maer is het seker peys? |
| Iannetje. | Jae ’t, segh ick, jae ’t segh ick noch inne noch ien reys, Geloof jy myn niet, jy seltet selver wel haest te sien komen. |
| Aeltje. | Ja wel, ick sta of ick vande aerd was op-enomen. |
| Piet. | Hoe sel icket weer met jou maken? hoe stel ick jou best te vreen? |
| Iannetje. | (580) Wegh, wegh, ick mach ’t niet hooren, weg, weg, met dese reen, Kom gaene wyer na toe, siet daer, dat kostje veur, Jou vaer staet jou en wacht, siet ginse buyten de deur. |
| Sy gaen nae haer Vaer. |
| Iannetje. | Hier kom ick buurman met jou dochter, en met jou seun, is ’t niet ien soet lief paertje? |
| Lam. | Jae ’t. Piet. Genavent moertjen, in genavent vaertjen, (585) Voor ierst bid ick jou, heb ick jou yet misdaen, datje dat uyt jou sin stelt, en vergeet, Het moeyt ons seker wel, en ’t is ons van herten leet, Wel verstaende dat ickje versteurt heb, dat ’s mijn hartelijck berouwen, Maer niet van jou dochter, die hoop ic met believe van jou te trouwen, |
| Lam. | ’t Is wel eseyt, in ick neemje oock voor mijn seun an. (590) In jy, dochter, wiljem ummers wel hebben voor jou getroude man? |
| Aeltje. | Och jae’ck. Lam. Wel onse lieven Heer, wilje veel gelocks geven. Datje wat meucht verkouvereren, en datje lang meugt leven. |
| Sybrich. | Veel gelucks dochter, en veel gelucks seun, God geeft dattet tot saligheyt mach geschien. Datjet goet meught an nemen, in datje ’t quaet meught vlien, (595) In datje een eerlijck en ien vredigh huys meught t’samen houwen, Siet alle bey wel voor jou, datje toch gien twist gaet brouwen, |
| Piet. | Dat selle wy wel doen. Iann. Veel ghelucks Bruygom, en veel gelocks vrouw Bruydt, Ick bin met jou verblijt, daer van krijt icket over luyt, Veel gelocks Bruyts Moer, en veel gelocks Bruyds Vaer, (600) God geeft datje ien aer jaer Besje moet wesen, in jy Bestevaer, |
| Lam. | Ja niet waer, so sel mijn goetje niet lichelijck vervremen: Nou Jannetje-buur, laet ick jou inme wijf in mijn narmen nemen, En late wy alle treurigheyt late verdwynen en versincken, Kom gaet alle bey me binne, wy selle de wellecomst van jou drinken. |
| Een Hooft alleen. |
| EYNDE. |
|
Tekstkritiek: |