Cornelis Wils - Den grooten en onverwinnelycken Don Quichot de la Mancha, oft den ingebelden ridder met syn schiltknaep Sancepanche.

Cornelis Wils: Den grooten en onverwinnelycken Don Qvichot
de la Mancha, oft den ingebelden ridder met syn schiltknaep
Sancepanche. Amsterdam, 1682.
Uitgegeven door Nanny ’t Hart
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton098990 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

DEN GROOTEN

EN

ONVERWINNELYCKEN

DON QUICHOT de la MANCHA

OFT DEN

INGEBELDEN RIDDER

MET SYN SCHILTKNAEP

SANCEPANCHE.

In Rym ghestelt door CORNELIS WILS

VERTHOONT OP HET

SCHOUBORGH VAN DEN

OLYF-TACK

Den 6. April 1682.

[Vignet: putti]

t’ AMSTERDAM,
Voor Michiel de Groot, Boeckverkooper op de Nieuwe
Dijck, tusschen de twee Haerlemer Sluysen, in de
groote Bybel. Anno 1682.

[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

AEN DEN LESER.

Goedgonstigen Leser
AEnghesien dat alle Consten een beghin ghehadt hebben, maer altoos meer en meer verbetert syn, soo wilt my verschoonen dat ick dese ongegronde Reghels soo stout aen U.E. ten thoon derf stellen, en in Druck laet uytgaen, want door dien het myn eerste Werck-stof is, Sult ghy’t om de mis-slaegen dieder souden moghen in syn, niet verstooten; maer in teghendeel in danck ghelieven aen-te-nemen, terwyl ick U.E. het selve met een goede gheneghentheydt Op-offere verhoopende dat U.E. oock soo sal ontfanghen, waer door ick altydt verplickt sal syn, en blyve U.E.
[fol. A2v]

Alder-oodtmoedighsten Dienaer
C. WILS,

NIET DAN DOOR WILS,

De Poesye, niet sonder macht
Wordt door den wil in’t werck gebracht

[fol. A3r]

LAUWER-KRANS

OP HET BOERTIGH WERCK

VAN MYNEN BROEDER

CORNELIS WILS.

HOe nu wat geestigh Werck weckt myn geruste sinnen
En stiert myn swaere Pen naer’t zuyver wit Papier,
Apol’, ey styft myn breyn met neghen sangh Godinnen
Op dat ick’t naer waerdy met vaersen belauwrier.
(5) Den schimp* Godt Momus in het aengesicht versteent
Nu hy den WIL soo siet met het verstant vereent
Geen soo vernuft verstant in Boertigheyt hervaren
Heeft noyt jets aerdiger de Druck-Pers toeghewydt:
Als nu dat uwen WIL, u Geest wou evenaren
(10) Waer door gy by Apol’ op’t hooghst’ verheerlyckt syt.
Een Schutters eerste schicht die’t Wit getrof, en heeft
Belooft noch hooger Prys eer dat den Meester sneeft.

B. WILS.
VEEL WILS, KLEYN VERMOGEN.

[fol. A3v]

PERSONAGIEN.

Den Ridder, Don Quichot.
Sancepanche, Syn Schilt-knaep.
Ian, Den Boer.
Andries, Syn Knecht.
Rombout, Een Herder.
Eenen Meulder.
Dulsina van Tobosa, aliàs Lyn een Boerin.
Truy, Oock een boere Meyt.
Ariaen Een Trompetter, aliàs een Hoeren-blaeser
Eenige Boeren inden krygh-stom.

De Klucht speelt in Hoboken smorgens vroegh
Vrydaeghs en eyndight op den selven morgen.

[fol. A4r]

EERSTE UYTKOMST.

DON QUICHOT, gewapent synde, en een Barbiers Becken op syn Hooft gebonden, met SANCEPANCHE.

Don. Siet Sancepanche, hoe Auroor haer helder Straelen,
Met desen Morgen-stont, al rée op d’Aert laet dalen,
Hoe sy ons gunstigh is op onse Reys,
Sanc. Ja Heer,
Gy peyst weer op Auroor, maer ick peys noch al meer
(5) Op dien Ombyt, die wy daer fluskens binnen smeerden,
En hoe wy haeten, en noch niet een Duyt verteerden,
Godt sy gelooft myn Heer, t’is een gewensten Dagh,
Wanneer men by’t Gheboert soo somtydts smeeren magh,
Don. Ja seker, Schiltknaep, t’is een Dagh voor ons van welden,
(10) Vermits wy desen mael van Ridderlijcke Helden
Soo Heerlijck syn onthaelt op hun bewalt Casteel,
Van Bruggen tweemael dry, van Koper in’t geheel,
Die m’op afreckt, als den Vyandt comt, de Poorten Yser,
Of van Metael gemaeckt,
Sanc. Wel Heer syde niet wyser
(15) Het is een Boeren-huys, hoe syde soo verdwaelt,
En dat, dat Ridders syn, daer hebde ingefaelt,
Het waren Boeren, maer geen Ridders of geen Graeven,
Die ons in stée van Bier, maer Boter-meclk gaven,
Don. Dat was den nieuwen Most, u Oogen sagen scheel,
(20) Saeght gy niet hoe’t geboomt omringelde t’Casteel.
Sanc. Neen, maer ick sach, het was geheel met strooy beloovert,
[p. 8]
Don. Dien grooten Toovenaer, heeft u gesicht betoovert
Dit Eerelijck Paleys daer wy-lie dese mael,
Soo saten aen den Dis, hadt een vergulde Sael,
(25) Daer ons dees braeve Graefs, en Ridders gingen spysen.
Met alderleye Wilt, van Sneppen, en Patrysen,
Sanc. Daer waren Mosselen, en anders niet een vees,
Don. En dan dien Amelen bout,
Sanc. Dat was eenen platten Kees,
Don. Gy syt een dwase Narr’, berooft van al u sinnen,
(30) Saeght gy niet die Princers, een die ick moet beminnen,
Spyt alle Jouffers van de Werelt, t’sy wie’t sy,
Ick min geen ander als Dulsina, die myn sey
Bekleeden dese mael, en waren dit dan Boeren,
Wie Droes sou dees Princers by dit gheboert vervoeren,
Sanc. (35) Ey seker Heer, die gy meynt een Princers te syn,
Dat is een boere Meyt, en haeren Naem is Lyn,
Maer niet Dulsina, het gesicht heeft u bedroogen,
Don. Meynt ghy dat k’stof, in by myn Ridderlijcke Oogen,
Gehadt heb, t’welck wel beurt, door’t stuyven van den wint,
(40) Wanneer men reyst op Wegh, dat dan ’t ghesicht verblint,
Neen, k’heb my heel den Dagh, in dese Stadt ghehouwen,
Om dat ick hoop met dees Dulsinia te Trouwen,
Sa sadelt my myn paert, het Reysen ben ick moe,
K’wil met myn Rosinant, recht naer Dulsina toe,
(45) Schoon dat ick als een Helt met u heb voorgenomen
Om heel de Werelt door te reysen, als de vromen,
Om dat ick sien sou watter in dees Werelt ront
Geschiet, om jeders Deught te loonen, jeders sont
Te straffen naer verdienst, om soo bekent te maecken
(50) Myn Naem, om soo daer door aen een Princers te raecken.
En t’wyl ick hier een ken, die my op’t hooghsten trap
[p. 9]
Sal heffen, soo staeck ick myn dolende Ridderschap,
Ia soo sy met myn min en liefden niet wilt spotten,
Soo maeckt sy my in ’t cort noch Coningh,
Sanc. Van de Sotten,
Don. (55) Gaet haelt myn Pegasus, waer hebt ghy het bestelt,
Op dat bewalt Casteel,
Sanc. Ia op dat Boere Velt,
Just op een mager Wey, heb ick het gaen tracteeren,
Want, Heer, ick docht, het sal hier t’alder-minst verteeren,
Doch ick hadt deerenis, de magher beest die hadt
(60) Al of het in geen weeck hadt geten, en om dat
Het niet in ’t wilt en sou gaen rennen, oft gaen loopen,
Soo heb ick’t met myn Cousebant aen eenen Boom gaen cnoopen,
U Broeder staeter by,
Don. Wie is myn Broer segh op
Sanc. Ey
K’verabbeseerme Heer, ick meyn myn Ezel daer ick op ry,
Don. (65) O grooten botterick, ghy stelt myn eer en faem!
Dat ghy my vergelijckt by eenen Ezels naem,
Ha cleynen Ezels cop, k’hadt noyt gedaght voor desen
Dat in soo cleynen hooft groot onverstant cost wesen,
Ghy Luys bos als gy syt, hoe can myn Ridderschap
(70) Dit lyden, dat ghy soo myn eer met voeten trapt,
Myn eer, myn grootsen naem, daer niemant derft van kicken
Ia daer de Duyvels selfs in d’Hel voor moeten scricken,
Want ick ben dien onverwinnelijcken Don Quicot,
Dien Heer, dien grooten Helt,
Sanc. Dien Heer, dien grooten Sot
Don. (75) Die menigh Ridder heeft door’t stael naer stuy gesonden,
Om soo myn naem, oock inden af-gront te verconden,
Hoe ick ben Ridder van de droevige figuer,
En uyt een Edel Huys,
[p. 10]
Sanc. Ia uyt een Boere Schuer,
Don. Sou ick my van myn slaef soo laten schand’leseren,
(80) Ick sou myn grootsheyt en myn naem, daer mee verneeren,
Oock can een Edel-man, niet lyen t’minste smaet,
Indien het Eelmans sijn ghelyck als ick, van staet,
Ick twijffel niet, oft dat den grooten Teurck myn Vaer is,
Want k’heb het lest ghedroomt, soo weet ick wel dat waer is,
(85) En dat hy meerder slaefs hadt onder sijn ghebiet.
Als ghy op t’Hooft van uwen Ridder, Aren siet,
En om een slaef die ick maer heb, sou die my schelden,
Ick sweer dat ick u dit sal met de Doodt vergelden,
Sanc. Myn Heer ten was maer geck,
Don. Dit dient tot gheen verschoon,
(90) K’heb u het goet gheloont, voor t’quaet is desen loon,
Sa knielt hier voor my neer
Sanc. Bloet Heer, wat wilde maken
Don. K’wil saem, u tongh en ziel doen uyt u Lichaem braken,
En acken met dit Sweert t’hooft van u leden
Sanc. Ia
Dat waer alleven eens ghelijck een Opera,

Hy treckt sijn Sweert uyt.

Don. (95) Sa knielt ontfanght het Sweert uyt d’Handt van eenen Edelen,
Sanc. Wel Heer wie sou den cost dan voor sijn hoogheyt bedelen
By het gheboerte, als u Schilt-knaep doodt waer, ey
Waer dit dan loon myn Heer voor al myn bedeldery,
Don. Ick wil maer seggen, dat gy sult geluckigh sterven,
(100) Als ghy van myne handt sult dese Eer verwerven,
Sanc. Die eer waer seker cleyn, ick g’loof niet dat gy’t ment,
Don. Ick sweer u by myn eer, maeckt vry u*Testament.
[p. 11]
Sanc. ,, Best bidt ick om genaey, want hy mocht door sijn Sotheydt
,, Hem wel aen my misgaen, ô Heer vergeeft mijn botheydt.
(105) Het was een misverstant, ick bid u om genaey,
Och Ridder Don Quichot, ick sal u dan soo fraey
Als dienaer, en als slaef, voor-daen al eer bewijsen,
Don. Hier helpt geen bidden, t’is te laet, veel min u grijsen,
Knielt, syt u arm Ziel gedachtigh en schep moet:
(110) Op dat ick met dit Sweert, veroest van menschen bloet,
U oock naer stuy toe sent,
Sanc. Den Duyvel moet den Vent haelen,
Don. Sa knielt, op dat k’u doen naer Plutos duyster Tent daelen,
Sanc. O Heer moet ick dan sijn van’t leven als ontlast,
En woonen in dat Landt, daer men noch meerder vast
(115) Als hier, ô lieven Heer, dit comt my te beswaren,
Men weet soo lutter als me doot sijn, waer-me varen,
Ey Heer steckt in u Sweert, hoe sijt gy soo verwoet,
Dat gy’t besmetten wilt met Sancepanches bloet,
Don. Gy bidt dan om genaey,
Sanc. Ia Heer, en om myn leven,
(120) Want als gy’t my benemt wie sal’t my weder geven,
Don. Knielt neer, doet myn ghebot,
Sanc. Seght my dan eerst hoe veul
Dat gy gegeven hebt voor damtschap van den Beul,
Myn Heer met u verlof,
Don. t’Staet al in myn believen,
Te doen, te laeten, te gebieden, ja de Dieven
(125) Te leggen op een Rat k’vermach het al-te-mael,
En daerom buyght voor my, en voor dit gladde stael,
Sanc. Wel als het dan moet syn, ô Heer gedenckt myn Ziel toch,
Hy knielt.
Schoon my een Beul onthalst, k’ben daerom gheenen fiel noch,
Don. ,, Maer t’sou my deiren noch van dien armen knecht
(130) ,, K’sal hem genaey doen, k’sien naer vrientschap niet nae recht
[p. 12]
,, t’Gebuert wel meer, schoon jemant heeft verdient te sneven,
,, Dat m’hem in plaets van’t Sweert gaet een Officie geven,
,, Ick volgh het out gebruyck, die’t recht soo wel verstaen
,, Als ick, soo wil ick Sancepanche Ridder slaen,
Sanc. (135) Heer comde noch niet aen, ick sou in slaep geraken,
Want myn gebedt is uyt,
Don. Ick wil u Ridder maken,
Sa buyght u hals en neck,
Sanc. Nou ben ick haest een lyck
Don. Gy sult een Ridder sijn.
Sanc. Ia, ja, van Plutos ryck,
Don. Laet my alleen de spraeck,
Sanc. Ia ick ben wel te vreden,
(140) Ick sal stil swygen, als myn hooft is af gesneden,
Don. Ey Sot syt niet vervaert, ick slaen maer op het plat,
Sanc. Wel als gy slaen wilt Heer, soo slaet dan op myn gat,
Don. Dry slagen is het recht, die moet ick op u lyf slaen,
Dan syt gy Ridder.
Sanc. Bloet, myn Heer, wilt dan niet styf slaen,

Hy slaet hem Ridder.

Don. (145) K’maeck u met desen slagh een vasten Ridder, want
Ick maeck u Ridder, van den selven Cousebant,
Daer gy myn Rosken me hebt aen den Boom gebonden
Staet op myn jongen Ridder,
Sanc. Heer heb ick nou geen wonden,
Don. Gy sijt gans ongequetsts,
Sanc. Ey bloet dat is noch wel,
(150) K’staeck al myn schuyt van cant, want ick docht inde Hel
Een Adel borst te syn, en onder Plutos Stand’ert,
Maer nu is het Godt lof, tot mynen’t wel verandert,
Ick ben nu Eel,
[p. 13]
Don. Ia Eel,
Sanc. Ick dank syn Edelheyt,
Maer k’bidt sijn Eelheyt, dat sijn Edelheyt my seyt,
(155) Oft my nou d’Edelheyt, myn botheyt sal genesen,
En niet meer segh, daer flus krackeel is om geresen,
Don. Den Edeldom, die heeft met Ryckdom, soo veel cracht
Dat wie die Sot is, wort door Ryckdom wys gebacht,
t’Wyl ghy dan bot sijt, cont gy tot verstant geraken,
Sanc. (160) Soo bidt ick Heer, wilt oock myn Ezel Edel maken,
Want Heer hy is soo bot, ja botter noch als ick,
Ey slaet hem Ridder Heer, soo wort hy oock van schick,
Don. Spot met geen Edeldom, gy lastert door die schennis,
Schoon gy nu Eel syt, soo hebt gy noch weynigh kennis,
(165) Wat Eeldom is,
Sanc. Neen Heer, k’ben nou soo Eel van Stam,
Nou ick een Ridder ben, dat ick de Eelste Dam
Die inde werelt is, wel aen sou dorven spreken,
Ia k’sou haer dorven, k’weet niet wat doen,
Don. Laet dat steken,
U woorden geven cracht aen mijn verlieft gemoet, wel
(170) Ghy ken Dulsina, die Princers van Edel Bloet wel,
Die noch door haer verstant, de werelt sal gebien,
Sanc. Ick kense wel myn Heer, maer k’hebse noyt gesien,
Don. Verrader als gy syt, den blixem moet u schennen,
Hebt gy haer noyt gesien, hoe kunt gy haer dan kennen
(175) Seght Schelm,
Sanc. Wel myn Heer, door luyden vande faem,
Mits gy haer dickwils noemt, soo ken ick haeren Naem,
Don. Die Edele Princers, die daer, of daer ontrent is
Van t’Lant Tobosa, van geboorte, en bekent is
Geheel de Werelt door, gy weet wie ick meen,
Sanc. (180) K’sweer by myn Ridderschap, ’k ken Lyn, en anders geen,
[p. 14]
Don. Dat was Dulsina,
Sanc. Was dat Dulsina, dat was Lyn,
Don. Die ick heb gesproken
Dat was Dulsina,
Sanc. Dat was Lyn, uyt t’Dorp van Hoboken,
Don. Het was Dulsina van Tobosa,
Sanc. Heer, gy syt selver Dul,
T’Is Lyn, want Lyn is haeren Naem,
Don. O slechte Sul,
(185) Het is die Eel Prinsers Dulsina,
Sanc. Slechte Sebben,
Het is de boere Meyt, doch t’wyl gy’t soo wilt hebben,
Soo geef ick u gelyck, laet haer Dulsina syn
En een Prinsers te gaer,
Don. Gy sult aen haer my pyn
Ontdecken, door u spraeck mits gy niet meer een Slaef syt,
(190) Maer eenen Eelman, soo weet ick dat ghy begaeft syt
Van Oordeel, van verstant, van reen, soo sult gy aen
Haer Schoonheydt, als gesant, myn Liefden doen verstaen,
Gaet offert haer myn Min, t’waer slecht dat soo een grooten,
Als ick van Qualiteyt, syn Min sou selfs ontblooten,
(195) Gaet vryt voor uwen Heer, en Meester, als een Knecht,
Maer dat ghy haer myn Staet en oock myn af-comst seght,
En dat ick ben dien Helt, die over al geacht is,
En dat myn Edelheyt, van Ridderlijck geslacht is
Sanc. Wel Heer dat weet ick wel, van buyten, als dat gy
(200) Soo Edel syt van Stam, en licht soo Eel als sy,
Soo weet ick wel, dat sy u sal weer Liefden thoonen,
Don. Soo gheef ick tot een Loon, u vyf-thien Duysent Croonen,
Sanc. Ja van die Croonen Heer, syn’t die gy my belooft,
Die m’op de Coningen Dagh de Coningh speet voor’t Hooft,
[p. 15]
(205) Nou dat ’s al even veel, ick sal Dulsina spreecken,
En seggen, dat gy syt in haere Min ontsteecken,
En dat sy u niet langh in Pyn wilt laten, want
Dat gy in haere Min, gelyck een Oven Brant,
Don. Soo doet, en t’wyl gy van myn saeck, met haer sult handelen.
(210) Sal ick op ’t Buyten hof, tot myn verset, wat wandelen,
Ick gaen, en sal u daer verwachten, groet haer seer
Uyt Don Quichot syn Naem. Binnen.
Sanc. t’Sal niet manqueeren Heer,
Wat dunckt u van die Geck, of hy niet wel gebruyt ,, is
Die soo een Meester heeft, het Bier dat enckel Kuyt ,, is,
(215) Noemt hy den renschen Wyn, sy selven eenen Helt,
En hy is van’t Geboert als ick ben voorts geteelt,
Die anders niet en dée als op het Velt te saeyen
Te ploegen op het Lant, te dorssen, en te Maeyen,
Maer sints dat hy syn Hooft wat met de Boecken brack,
(220) Docht hem, dat in syn Lyf oock wel wat Eeldom stack,
Mits hy gedurigh Las, van Ridders, en van Helden,
Soo heeft hy hem daer naer allenghskens in gaen belden
Dat hy oock was een Helt, een Ridder, ja een Graef,
En dat hy noch in’t cort becomen sou een Haef,*
(225) Daer hem een Koninckxschap sou worden aangebooden,
Soo was hem, docht hem, gaen te Reysen, wel van nooden,
Want hy gelesen hadt, dat noyt het minste Sant,
Noch eenigh Mensch en wert verheven in syn Lant,
Soo riep hy tegen my laet staen het Velt te plagen,
(230) Men soo een swaren last, onmogelijck te verdragen,
Staeckt al dien Arrebeyt, set vry in’t schuer de* Ploegh,
Ick sey wel Meester, syn wy dan al Ryck genoegh,
Ja sey hy, gaet met my, ick wil my gaen vercloecken
Om door des Werelts ront een Koninck-ryck te soecken,
(235) Gy sult myn Schilt-knaep syn, neemt gy den Ezel mée
Ick neem het Paert met my, k’sey Meester k’ben te vrée,
Ick staen tot uwen dienst, daer naer was myn verlangen,
[p. 16]
Om’t lastigh pack van t’Werck, en sonder Strop te hangen,
Strack liep hy naer om hoogh op Solder, schier als Dul,
(240) En brocht een Arnas mée, dat in den Torf-gemul
Wel over d’hondert Jaer daer misselijck hadt gelegen,
Hier seyt hy heb ick Schilt, en Arnas gekregen,
Dat’s van myn outsten Vaer, nu ben ick ommers Eel,
En t’was van een Soldaet, vermitser een een deel
(245) Gelegen hadden t’huys, onwetent daer gebleven,
Want het was soo ver-oest, dat het niet veel con geven
Oft dat hy’t schuerden, vreef wel seven Dagen lanck,
Het Arnas, en het Sweert, dat wiert al even blanck,
En als wy wel gesaelt, en wel gearnast saten
(250) Soo heeft hy Ploegh en Landt, en Schuer, en Stal verlaeten,
En syn tot hier geraeckt met arbeyt, en veel pyn,
Nou meynt hy in het cort een Coninckx Soon te syn,
O Hooghmoet, al te Sot, maer sou hy dit alleen sijn,
O neen t’sijn plagen, die een jegelyck gemeen sijn,
(255) Daer sijnder laes soo veel, die bouwen inde Locht
En woonen veel te laech ja sijn schier op gebrocht
Van Allemoesseniers, als arme Vindelingen,
En alsse groot sijn, sijn’t met recht wel blindelingen,
Door dien sy niet en sien, noch kennen hun geslacht,
(260) Maer gaen het Huys voor-by, dar sy syn op-gebracht,
En schoon sy van een Hoer daer op de Straet geleet sijn,
Ick ben van groote staet moet even wel geseet sijn.
Ick ben te groots van hert, daer by te trots van aert,
Ick voel het aen myn bloet dat ick ben Eel gebaert,
(265) Die qualyck van d’een broot, aen d’ander kan geraken,
Die wilt sy selven Vorst, oft noch wat hooger maken,
En die nou maer te Boeck voor een Notaris staet,
Die meynt als dat hy is een wysen Advocaet,
Ia, die nou heden-daeghs, noch qualyck Clerck is,
(270) Die belt sy selven in, dat hy een groot Monarch is,
Soo ieder een, die is bedrogen door die schyn,
Die Arm is, meynt Ryck, die Sot is wys te sijn,
[p. 17]
Siet sotsten hooft van al, meynt dat het laes soo schalck ,, is,
In t’sien een jeder meynt, dat synen Uyl een Valck ,, is,
(275) Men acht geen ander Mensch, want niemant isser goet,
Hy is alleen de Vorst, helaes, in syn gemoet,
Maer desen Don Quichot dient noch te syn gepresen,
Want hy meynt die hy siet dat het al Ridders wesen,
Al waert de lompste Boers die m’hier in ’t Dorp siet gaen
(280) Het syn al Ridders met rooy Arnassen aen,
Doch waer toe dit gespreeck, k’magh myn Sermoon veranderen,
En sien dit Edel paer te knoopen aen malcanderen,
Het is myn Meesters wil, soo volgh ick syn gebot,
Een Knecht moet g’hoorsaem syn, als is syn Meester Sot.
Binnen.

Terwyl een Doeck opghetrocken wordt, staet een Ionghen aen een Boom ghebonden, die van een Boer wacker wordt gheslagen.

TWEEDE UYTKOMST.

Boer. (285) DAer Hons-vot als gy sijt, en wilt u beter wachten,
En op een ander tydt myn goedt wat beter achten,
Andr. Och Meester is dat slaen,
Boer. Ick ben het noch niet moe,
Siet op een ander tydt gy Rekel, beter toe,
Andr. Och Meester geeft ghenaey, och Meester is dat seer doen,
(290) Och gratie Meester ick en sal het dan niet meer doen,
Boer. De slagen moeten eerst betalen myn verlies,
Andr. Och gratie Meester Jan, geeft gratie aen Andries
Ick bid’u hout toch op, want gy myn smert verniefde
Als gy noch meerder sloeght, ick bidt u om de Liefde
(295) Van mynen Pateroon, dat gy die slagen staeckt
Eer gy myn huyt, gelyck een Sift, vol gaters maeckt,
[p. 18]
Boer. Eerst moet ick bloet sien, eer ick op hou,
Andr. Och ick bidder
Om, hout toch op,

Don Quichot op sijn Rosinant sittende met een Lancie inde Handt.

EERSTE BYKOMST.

Don. WEl, gy onbeleefden Ridder,
Stelt gy u macht te werck aen desen jongen Prins,
(300) Ghy hebt het goet te slaen, niet desen, al te kins,
Die noch geen macht en heeft, en vast is, nemt u Lancie
En climt te Peert, en vecht, met Don Quichot de la Mancie,
Want ick ben schuldigh, die verdruckt sijn, voor te staen,
Oock ist maer bloy-haerts werck, het geen ghy hebt gedaen,
Boer. (305) Myn Heer, als t’Fruyt is ryp, dan vecht ick in den Acker,
En desen is myn Knecht, maer eenen stouten lacker,
Ia die soo sorghloos is, als hy myn Geyten hoet,
Dat hy der altydt een daer van verloren doet,
En daerom ist, myn Heer, dat ick hem moet vastyen,
(310) Om dat hy hem daer naer voor myn verlies sou myen,
Andr. Betaelt my maer my huer, ick sal haest heenen gaen,
Boer. Myn Heer, hy seet van spyt, om dat ick hem wat slaen,
Dat ick syn huer onthou, maer Heer op myn Conscientie,
Hy lieght het door sijn Hals,
Don. Derft gy in myn presentie
(315) Van liegen spreken, seght gy onbeschaemden, k’sweer
U by de stralen van de Son, dat dese Speer,
[p. 19]
U noch door rygen sal, sa vecht hebt gy corasie,
Oft wel betaelt terstont dees Iongen Gravens gaesie,
En sonder langh te staen, want k’sweer by swert en wit,
(320) Dat ick u als een Hoen sou steken aen de spit,
t’Is eenen dieren Eet, by Son en Maen te sweeren,
En maeckt den Ridder los terstont,
Boer. Myn Heer seer geeren,

Hij maeckt hem los.

Maer hem betalen, daer hy niet van my en vint,
Don. Hoe is u naem,
Andr. Andries,
Don. Ha Don Andries, myn vrint,
(325) Haelt eens u Rekeningh, hy sal u strack betalen,
Andr. Myn Rekeningh is hier al, sy is niet verr’ te haelen,
t’Is negen Maenden, en ick won op jeder Iaer
Tachentigh Schellingen,
Don. Laet sien hoe veel dat waer,
Dat souder sestigh sijn, wilt hem die datelijck geven,
(330) Of anders laet gy hier op dese plaets u leven,
Boer. Myn Heer al dat hy seet is op myn Ziel niet waer,
Ten is soo veel niet, want ick heb hem eens dry paer
Hou Schoenen t’Huys gebrocht, en eens wanneer hy sieck ,, was,
Wiert hy ghelaten want in sijnen Buyck t’Colieck ,, was,
(335) Verschoot ick hem een Schellinck, dry stuyvers jeder keer,
Don. Wel dat verstaen ick wel, maer nou die slaghen Heer,
Die salmen tegen t’Laet-gelt, en de Schoenen rekenen,
Soo hoef ick noch geen moet te doen, om dat te teeckenen,
Want den Barbier als hy Sieck was, hem Bloedt heeft af gehaelt,
(340) Dat heeft hy u gesont, weerom met Bloet betaelt.
[p. 20]
Heeft hy de Schoenen t’Leir gebroken, of versleten,
Daer voor hebt g’hem de huyt in stucken oock gesmeten,
In somma, dat comt over een, betaelt hem cloeck,
Boer. Myn Heer myn gelt dat steckt just in myn ander Broeck,
(345) Maer laet Andries met my maer naer myn Huys toe dralen
Ick sal hem tot een duyt, sijn huer daer wel betalen,
Andr. Met u naer Huys toe gaen, al wist ick dobbel huer,
En Ploegh, en Landt, en Peert, en Koy, en Stal, en Schuer
Daer mée te winnen, soo en sou ick noch niet willen,
(350) Want Heer hadt hy my t’Huys, hy sou my weder villen,
Ghelijck een tweeden Sinten Heyligen Bartholomees,
Don. Hy sout niet derven doen, dat is maer ydel vrees.
K’weet dat hy myn bevel sal voor ontsachelyck houwen,
Oock derf ick my wel, op den Eet van hem betrouwen,
(355) Want by sijn Ridderschap heeft hy geswooren,
Andr. Och,
Myn Heer, myn meester die en is geen Ridder toch,
Noch hy en heeft noyt Ridderlycke Wet vercregen,
Hy is een Boer als ick.
Don. Daer is niet aen gelegen,
Die konnen oock wel Ridders sijn, al saeyt hy’t Lant,
(360) Een jeder heeft sijn werck, en sijn besonder Ampt,
Andr. Wel dat is al wel waer, ick ben een Geyten hoeder,
En hy onthout myn loon,
Boer. Doet niet myn lieven Broeder
Andries, maer doet my slechts de vrientschap, gaet met myn.
Ick sweer myn Heer, by soo veel Orders alsser sijn
(365) Van Ridderschappen, dat hy niet nae’t gelt sal wachten,
[p. 21]
Maer hem betalen sal met stucken noch van achten,
Don. Ten geeft niet, of ghy hem in Schellingen maer betaelt,
Ick bender mée te vreen, maer Ridder, soo gy faelt
In uwen dieren Eet soo sweer ick by den selven,
(370) Schoon ghy u inde Aert, uyt banghe vrees ginght delven,
Dat ick u vinden sou om u te straffen siet,
Om dat gy weten sout, wie dat u dit gebiet,
En moet gehoorsaem syn, soo kent aen my den grooten,
En dapperen Don Quichot uyt Edel bloet gesprooten,
(375) Beschermer van die verdruckte, Weeuwen troost,
En Weesen Helper, k’dien de Werelt, als den Oost,
Daer mée Adieu, maer dat den Eet u niet ontg’leyt is,
Op pene, dat ick u sou straffen alst geseyt is,
Vaert wel, want ick sien gins twee Legers recht voor my,
(380) Van Ridders altemael in ’t Wit daer moet ick by.
Binnen.

Hy siet een Cudde Schapen.

Boer. Ja bruyt maer heen, de Droes moet sulcken wetten haelen,
Com hier myn Soon Andries, ick sal u nu betalen.
Dat ick u schuldigh ben, gelyck my is belast,
Andr. Ja Meester t’is het best dat gy my Gelt nu past,
(385) En hem gehoorsaem syt, soo raeckte inde gratie
Van desen braeven Helt,
Boer. Ick weet het wel, Elatie,
O armen Andries, maer hoort om dat ick hou
De schult, voor intrest, noch wat meer vermeerderen sou,
Sal ick u weder aen den selven Boom gaen binden,

Hy bint hem weder vast.

Andr. (390) Och Meester vreest de straf den Ridder sal u vinden,
[p. 22]
Al waerde onder d’Aert, of ergens inde Hel,
Dat heeft hy doch geseyt,
Boer. Ja, ja, ick weet het wel,
Com, com, Sinjoor Andries, ghy sulter weer aen moeten,
Al de verveirtheydt, die ick g’hadt heb, moet gy boeten:
(395) Hou daer, roept nu dien Helt, en Rechter wederom,
Die Weesen by staet, dat hy u weer helpen comt,
Hou dat’s den intrest, nu de rest mooght ghy verwachten,
Andr. Hou Meester, bloet sijn dat de stucken nu van achten,
Boer. Dat’s de betalingh nu, die ick u schuldigh ken,
(400) Weet dat ick u nu niet een Oortjen schuldigh ben,
Daer loopt nu voor den Droes den vroomen Ridder soecken,
Andr. Verdoemden Meester, die ick Eeuwigh sal vervloecken,
Ick sal hem seggen, dat u Eeden sijn so vals,
Hy sal u eer gy’t weet, haest comen op den hals,
Boer. (405) Ja bruyt maer henen slechts,
Andr. Hy sal’t u wel vergellen,
Ick sal den handel hem van stuck, tot stuck vertellen.
Hy sal wel maecken, dat ick aen myn Gelt geraeck,
Ick looper soo naer toe.
Binnen.
Boer. Ja loopt maer aen den haeck,
Hy loopt al of hy liep om Vroe vrou, en Vrou-haester,
(410) Dat is belachens weert, en voor myn Hert een plaester,
Maer eenen Hemel voor myn Beurs, ick ben soo bly,
Dat ick den Helt ben quyt, en myne Knecht daer by,

[p. 23]

Een Herder van de Schaepen die Don Quichot
voor Ridders heeft ghedoodt.

TWEEDE BYKOMST.

Herd. OCh Ian, och lieven Ian, ten is niet te verdragen,
Ick com by u, om u, myn ongeluck te clagen,
Boer. (415) Wel Maetjen hoe bedroeft, wat is u doch gebeurt,
Herd. Och eenen grooten Wolf die heeft myn Cudd’verscheurt,
Met Schaepen twee oft dry, de rest die syn gaen loopen,
Och soo’t myn Meester weet, hy sal my’t Vel afstroopen,
Of dissiplinen my met Roeyen,
Boer. Nou Rombout sus,
(420) Ten sal soo quaet niet syn want hoort, ick salder flus
Eens by gaen, tot verschoon,
Herd. Och hy sal my vermooren,
Of voor het minst treckt hy van myne Kop de Ooren,
Boer. Wanneer is dat geschiet,
Herd. Daer op de staende voet,
Boer. My deirt u ongeluck, myn Ziel ten is niet goet,
Herd. (425) Hy quam van genen Bergh, en stack sijn Paert met Spooren,
En met een heese Stem liet hy op’t lest hem hooren,
Staet vrome Ridders staet, weet dat ick u wel ken,
Maer gy moet door myn Macht oock proeven wie ick ben,
Ick sal u Kop in twee, en t’lyf in stucken breecken,
(430) Soo sprack, hy vecht met my,
Boer. Wel cost de Wolf dan spreecken,
Herd. Ey ten was gheenen Wolf, maer eenen Vent te Paert,
Die lyck een Wolf sagh, in d’Hant hadt hy een Swaert
[p. 24]
Daer hy mijn Schaepen laes de Kop heeft mée geklooven,
Toen sprack hy andermael, nu mooght ghy vry gelooven,
(435) Dat gy verwonnen sijt, van d’aldersterckste Godt,
Die op de Werelt swerft, van Ridder Don Quichot,
Soo noemden hy sijn self, hy was lijck eenen wilden,
Want wat ick riep of niet, hy Kapten, en hy Vilden,
Gelyck de Slegers doen, hy sey noch jet of wat,
(440) Waer van hy Ridder was, maer k’heb het niet gevat,
Boer. Och dats dien selven die hier terstont gewest ,, is,
t’Schynt datter in dit Landt met desen Vent een Pest ,,is,
Want hy vernielt het al waer dat hy comt ontrent,
Lest soo ick hoorden, hadt hy een onnooselen Vent,
(445) Van eenen Barrebier, die hadt op’t Hooft een Becken
Om voor den Regen, sijnen besten Hoet te decken
Oock deirelijck vermoort, hy moest uyt scheeren gaen,
Maer desen Sot die hiel hem voor een Ridder staen,
En sprack sa braeven Helt, proeft oock mijn stercke Ermen
(450) En stack hem al met een de Spicie door syn Darmen,
Of Lancie soo het heet, en nam al Kackx tot roof,
Syn Becken, t’welck hy nu draegt voor een Helm op’t Hooft,
Oock sal hy t’misselijck sijn, die oock vernielt myn Geyten,
Ick misser oock al een, maer gaf Andries de wyten
(455) Dien selven heeft my noch gebrocht op groote cost,
Dat ich noch tot een Duyt Andries betalen most,
Herd. Ja, ja dien selven ist, de Droes-cop moet hem haelen,
Ick sal hem tot een Duyt de schaey oock doen betaelen,
Soo ick hem yevers crygh,
Boer. Ick sal u hulper syn,
(460) Want hy was voor mijn Wont een plaester van Fenyn,
[p. 25]
Die Schelm als hy is, ick salder tegen Vechten,
Al sou ick noch in’t cort een Leger op gaen rechten
Van Boere, Knechten, soo en hebben wy geen noot,
Met Gaffels wel versien, met Bussen, Cruyt en Loot,
(465) Soo sullen wy gans Bloedt oock naer de Roch gaen steken,
Herd. K’wedt dat hy dan soo bou niet eens sal derven spreken,
Boer. Ick sal hem loeren gaet gy maer by uwen Baes,
Ick gaen hier om de Knecht ghenaempt den stouten Claes,
En scheile Peer met een Oogh, die can hem oock wel weeren,
(470) Als hy aen’t Vechten comt,
Herd. Waer sullen wy vergeeren
Boer. Wel aen het Kack-huys van Claes Wouters,
Herd. Wel geseet,
Ick gaen daer soo naer toe,
Boer. Doet uwen Baes de weet.
Binnen,

Don Quichot op syn Paert sittende, Vecht te-
ghen de Meulens die hy aensiet voor
Reusen.

Don. Blyft staen gy snoo en Goddeloose Creatueren,
Ick sal u oock naer stuy door Carons Boot doen vueren,
(475) Blyft staen segh ick blyft staen als Reusen, die gy syt,
Hier is een Ridder, die u roept alleen ten stryt,
Gy Monsters, vecht nu tegen eenen, met u allen,
Schoon gy u Ermen ruert, ick acht u niemedallen,
Al hebder eens soo veel als ick, soo sult gy noch
(480) U Leven hier ter plaets verliesen, gy gedrocht,
Hou daer, dat is ter Eer van mijn Dulsina,

Den Meulder roept van binnen.

Meuld. Rekel
Wat valt hier al te slaen.
[p. 26]
Don. Gy Goliat u gekekel
En acht ick niet, hou daer,
Meuld. Gy Sot hout daer wat maet,
Eer gy mijn Meulen hier geheel in Spaenders slaet.
Don. (485) Ho, ho, ghy bidt genaey, neen, neen ghy moet eerst sterven,
Meuld. Gy Schelm sout gy mijnen Meulen soo bederven,
Ick com u datelijck by,
Don. Daer licht gy nu gevelt,
Gy sijt verwonnen nu van Don Quichot dien Helt,
Wat baet het u, dat gy met u vier lange Ermen,
(490) My reyckten toe, en gy, gy Ridder Prins vol darmen.

DEN MEULDER

DERDE BYKOMST.

WAt sijt gy voor een Man, my dunckt, naer dat ick hoor,
Dat gy den Gheest sijt, van dien Reus die’ck daer vermoor,
Comt gy, naer dat gy syt gestorven, u verweiren,
Meuld. Ick com met dit stuck hout de Leden u wat smeiren
Don. (495) Daer slaetme d’Honden mée, dat is geen crijghsgebruyck,
t’Wyl gy geen Wapens hebt, hoort Ridder dat waer puyck
Dat wy voor desen keer met vuysten gingen stubbelen,
Meuld. Soo sal ick u gy Sot, myn slagen wel verdubbelen,
Don. Ick heb gelesen in het Ridders Boeck, dat wie
(500) Die vecht met eenen Helt, of met een Ridder, die
Geen Wapenen en heeft, dat die de doodt is schuldich,
Daerom soo lech ick neer myn Wapenen geduldich,

Hy sit van’t Peert en leyt syn Wapens af.

Wel Ridder denckt, dat ghy hebt voor de vuyst, een gast,
[p. 27]
Die met geen bloote handt en dient te sijn getast

Sy vechten maer Don Quichot soo hy slaen
wilt valt.

Meuld. (505) Wie dat den stercksten is, dat salmen datelyck sien gaen
Don. Hou daer, dat is ter eeren weer van myn Dulsina,
Meuld. En dats ter eeren van myn Meulen, voor de Wieken
Die gy ontstucken sloeght,
Don. Sou ick geen duyvels riecken

Hy valt.

Die mynen dapperen arm stil houwen k’loof wel ja
Meuld. (510) Ja, ja, het sijn die duyvels slagen, die te spa
U vallen op het lyf dat gy se niet kont rueren
Don. K’salt tot myn leste Edel druppel bloet uyt-vueren,
Meuld. Ick tot myn lesten druppel sweet, sa weer van her,
Daer leyt dien dapperen Helt dien Ridder nu onver,
Don. (515) Heer duyvel want ick weet niet, wie gy sijn sout konnen,
Om dat ghy soo een Helt als ick ben, hebt verwonnen,
Ick segh dan noch een-mael Heer Duyvel, geeft genaey,
Meuld. Ick laet u vry, als gy betalen wilt de schaey,
Don. K’weet van geen schaey, maer schant,
Meuld. K’sal tot my recht geraecken
(520) Dan weer met slagen,
Don. Och, laet ons toch Trebus maecken,
Heer geest, of duyvel, k’ben den Oorloch nu al moe,
Laet u genoegh sijn, dat u dese Eer comt toe
Dat gy soo braven Helt, als ick ben, hebt verslagen.
Ghy kont aen Pluto dan dees droeve tijdingh dragen
(525) Ey bidt ick laet het toch scheursingh van Wapens sijn,
Meuld. U macht was flus soo groot, hoe isse nu soo cleyn,
Don. K’was Heer dien Don Quichot, dien stercken, en dien vroomen.
[p. 28]
Maer dien Toovenaer heeft my de macht benomen,
Dien schelmsen Vreston, die doet my dese schant,
Meuld. (530) Hoort Ridder Don Quichot, het schort u aen’t verstant,
De Geckxkap dienden u veel beter, als dees Wapens,
Nu ick mach henen gaen, want ick crygh lust om slapens,
Want ick ben moe gewerckt, het slaen is arrebeyt,
Maer heel genuchelijck, en op een ander tydt
(535) En vecht niet meer met my, noch tegen mynen Meulen.
Adieu dan Don Quichot, Binnen.
Don. Adieu gy Beul der Beulen,
Sie soo een Ridder slaet het lyf schier ongesont
De ermen half gekraeckt, de tanden uyt den mont,
Maer daer Sancepanche,

SANCEPANCHE

VIERDE BYKOMST.

Sanc. WEl Godt segen ons allen,
(540) En in den naem van Godt, hoe lighde daer gevallen,
De Wapenen ontgespt, wat is dit voor bedryf,
Die nimmer af en sijn, maer dag en nacht aen’t lyf
En Rosinant bedruckt, de oogen als twee bronnen,
Hoe sal ick dit verstaen,
Don. Hoort Schilt-knaep, k’heb verwonnen
(545) Dien dapperen Goliat, en light hier selfs gevelt,
Sanc. Wat Goliat myn Heer,
Don. Daer die daer staet op’t Velt,
Daer van die Heydense, die arger sijn als Geusen,
Daer Sancepanche daer, en siede daer geen Reusen,
Sanc. K’sien Reus noch Reus gelyck,
Don. Daer, daer die daer staen,
Sanc. (550) Wel dat sijn Meulens Heer, wat droes-cop gaat u aen,
[p. 29]
Don. Swyght Sancepanche, spot niet met die boose mensen,
Eer sy u oock als my, u vallen op de pensen,
Want ick voel d’ermen noch van desen Goliat,
Sanc. Wel syn Genaden droomt, of hy is Sot, of sat
(555) Van Boter melck, maer ick g’loof dat door het waeyen
t’Wyl gy daer stont ontrent, de Wieken moesten draeyen,
Die sijn Genaden hier gesmeten hebben,
Don. Ey,
Ghy spreckt als sinneloos, hy quam hier selfs by my,
Naer ick hem hadt vermoort,
Sanc. Was hy dan noch in’t leven
Don. (560) Neen, want ick hadt hem self, den doodtsteeck al gegeven,
Sanc. Wel hoe kost hy dan gaen,
Don. Ey wat gevraegh is dat,
Het t’is den geest geweest van desen Goliat,
Hy quam by my om wraeck, ick kenden wis dat spoock ,, wel
Sanc. Het is den geest geweest, ja nu verstaen ick’t oock ,, wel
Don. (565) Ia hy was wit gecleet, en daer by eens soo cleyn,
Sanc. Wel op zyn Ziel myn Heer, dat sal den Meulder sijn,
Die sijn Genaden heeft wat wacker af gevleugelt
Want dit lyck eenen Reus, gelijck een koy, een veugel,
Don. O Schilt-knaep, kent ghy niet dien schelmsen Toovenaer
(570) Die u gesicht weer heeft betoovert, maer soo daer
Geen Reusen*meer en sijn, soo sweer ick by my wapen
Datse dien Toovenaer in Meulens heeft herschapen,
Sanc. Ia dat sou konnen sijn,
Don. Ia mits hy my benyt,
Dat ick de eer sou hebben g’hadt van desen stryt.
(575) O schelmsen Vreston, weet dat ick soo vol spyt ,, ben.
En meesten-deel, om dat ick soo veel tanden quyt ,, ben,
[p. 30]
Want Schilt-knaep, ick en moet noyt overwinnaer sijn,
Soo ick soo lief geen erm sou willen missen, k’meyn,
Als ick myn rechte hiel, voor d’uytgeslagen beenen,
(580) Want soo een mont, is als een Meulen sonder steenen,
Een Tant, een Diamant, dan dat onweer is voor by,
Een droeven morgen maeckt een blijen dagh, seght my,
Wat dat myne Schoone dée, als gy haer quaem’t besoecken,
K’hou dat sy besigh was met Ridderlijcke Boecken
(585) Te lesen,
Sanc. Neen myn Heer, ick’t qualyck seggen derf
Wat sy op Solder dée, myn Heer, sy Wanden Terf,
Don. O Soon gy syt verdwaelt, dat wis geen Kerelen
Van Terf of van Graen, maer Soon dat waren Perelen
Om aen myn Coninckx Croon te hechten, hooghe Vrou,
(590) Hoe seer gy sijt verlieft op my, dat weet ick nou,
Sanc. Ia sy is hoogh genoegh, ick sweer schoon dat ick dick ,, ben,
Dat sy een heelen span noch hooger is, als ick ,, ben
Don. Hebt gy haer dan gepast,
Sanc. Ia, want ick holp haer
Een groote Sack met Terf vervueren, ja soo waer
(595) Myn Heer, als wy hier op malcanderen staen en kycken,
Don. Als gy haer waert so naer, liet sy geen vriendelijcken,
Geparfumeurden Reuck, uyt haeren Aesem gaen,
Sanc. Al of ick voor een Boere Kack-huys hadt gestaen,
Soo vies quam daer een stanck uyt haeren Naers gheloopen,
Don. (600) Dat was u eyghen Deur van Portegael, die gingh open,
Uyt vrees van soo een Vrou te spreecken, bloeyen Gast,
Maer gaf sy geen bescheet,
[p. 31]
Sanc. Dit heeft sy my belast,
Dat gy u Sotte Min sout op een ander dragen,
Don. Noorse Vrou, daer noch de Werelt sal van wagen,
(605) Van uwe Wreetheyt, soo gy my niet en bestraelt
Met straelen van u Oogh,
Sanc. Waer duycker oft hy’t haelt,
Don. Maer t’wyl ghy by Dulsina hebt soo langh ghebleven,
Heeft sy u geen Iuweel voor een geschenck gegeven,
Want dat is de manier,
Sanc. De gift was niet soo groot,
(610) Sy gaf my voor mijn moet een beetjen Kees, en Broot
Don. s’Is anders milt, t’gesicht heeft u misschien bedroogen,
Sanc. Geloofd’ het niet mijn Heer, soo siet het voor u oogen,
Daer is den overschoot, de rest is door mijn Kot,
Don. Soo ist om dat g’u woort gedaen hebt al te bot,
Sanc. (615) Ick was mijn Heer soo rap als sy in’t Cortoseren,
Don. Soo had’ sy dan belet van Ridders of van Heeren,
Waer was sy by, stont sy by Don Antonio,
Of by Graef Wilm, of by vorst van Hongereyen, ho,
Die sal het sijn geweest, waer stont sy, seght by welcken,
Sanc. (620) Sy moest in’t Stal, by Graef de Koy, gaen om te melcken.
Don. Gy meynt naer haer Paleys, ô Noorse Vyandin,
Doch ick sal selver haer opdraegen, gaen mijn Min,
Neen, k’sal haer met een Brief vermorven, ick can’t doen,
Dat ick haer maeck soo saeght, gelijck een Jouffers Hantschoen,
(625) Al waer haer Hert gemaeckt van Yser, lieve Maet,
Maer t’wyl ick geen Papier en heb, waer het niet quaet
Dat ick tot mijn behulp, eens ginck wat vremts bedryven,
Dat ick’t op bladeren van Boomen, ginck beschrijven,
Lyck inden ouden tydt, doch hier steeckt in mijn Broeck
[p. 32]
(630) Als ick-er noch om peys mijn ouden Tafel-boeck,
Daer dien het met een Griffi op te sijn geschreven,
Soo sult gy dit in ’t Dorp, om uyt te schrijven geven
By een Schoolmeester, die hem op het stuck verstaet,
Maer dat g’u Leven toch by geen Notaris gaet,
(635) Die schryven my te lomp, want die verbraste Sotten,
Die maeckten Letteren soo groot, als Lollepotten,
Om hun Papier haest vol te hebben, scheef, en crom,
Datse de Drommel self niet can verstaen,
Sanc. Waerom
,, Ist dat cleyn Kinderen, en Sotten altydt waer seggen,
(640) ,, Mijn Meester heeft gelyck, ick sou hem daer in naer seggen,
Mijn Heer, waer gy my sent, ick ben bereet te gaen,
Ist by geen School meester, t’is by de Cappelaen,
Don. Die schryven maer Latyn, het Duyts is hun vergeten,
Sanc. Wel Meester schryft dan aen,
Don. Wacht hoe sal ick haer heeten,
(645) Princers, Graevin van heel Tobosa,
Sanc. Dat is goet,

Hy teeckent op een Tafel-boeck.

Don. Princers, Graevin van heel Tobosa,
Sanc. Doet geen moet,
Mijn Heer, en doet geen moet, want soo ick can bemercken,
Soo sien ick al van vers dat onbermhertigh Vercken,
Ia, ja, mijn Heer sy ist,
Don. Danck sy de Hemel gôon
Sanc. (650) Sy is gewapent Heer, gelyck een Amasoon,
Ia, ja gewis mijn Heer Lyn comt daer al geloopen
O Droes ick wil segghen Dulsina, ick sou haer Naem herdoopen,
[p. 33]

Lyn roept van binnen.

Lyn. Ey, goeden Dagh Ariaen,
Don. Mijn hairen worden clem,
Gewis het is Dulsien, ick kense aen de Stem,
Sanc. (655) Nu wordt nu niet vervaert,
Don. Och Schilt-knaep, och ick sidder
Van anghst,
Sanc. Wel thoon u nu gelyck een vromen Ridder,
Daer Heer, daer isse al,
Don. Wie hadt het oydt gelooft,

Lyn en Truy elck met een Melck stoop op’t
Hooft.

VYFDE BYKOMST.

SY comt ghewaepent, want sy heeft een Helm op’t Hooft,
Haer Cleet is gheborduert, een Rock met goude Franien,
Sanc. (660) Sy gaet te Velt, gelyck den Prins doet van Oranien,

Hy knielt.

Don. Valt op u Knien neer, ô groote Koninghin,
En Hertogin, Princers, ô Hemelse Goddin,
Wat wilt gy met dit tuygh van Wapens uyt gaen rechten,
Is dat om myne Min noch voorder te bevechten,
(665) Ick bidt u schoone Vrou, laet uwen Ridder vry,
En doet de Banden los van mijne Slaeverny,
Lyn. Wel wat ghebruy is hier, wel laet een Mensch passeren,
Sanc. Nu hoorde Wel mijn Heer, hoe sy can Corteseren,
Lyn. Wat syde toch voor Volck die soo de Lie hout staen,
(670) Ick loof als dat gy sijt twee stroopers vande Baen,
[p. 34]
Die hier het Volck spolieert, en die hun Gelt doet langen,
Al Kackx in Sotterny, maer Vrienden peyst op hangen,
De galgh is daer veur,
Don. Mevrou, en denckt dat niet
Dat wy twee Roovers syn, maer Helden, soo gy siet,
(675) Ick ben dien vreesselijcken Don Quichot de la mance,
En desen Ridder, is den vromen Sancepanche,
Mijn Schiltknaep,

Hier op, Sancepanche valt oock op syn
Knien.

Sanc. Ja Mevrou, hy is van Eel Postuer,
Want hy is Ridder, van de droevige Figuer,
Lyn. Wat hier al Eel wilt syn,
Sanc. Ja Eelder, als houverkens,
(680) Hy is soo Eel, trots al den Eeldom van ghetouwerckers,
Lyn. Is hy soo Eel, en wilt hy Vryen een Boerin,
Soo is u Meester Sot, of ick ben een Sottin,
Hem Trouwen, ick wiert van mijn Moer den hals ghebroken,
Sanc. Gans bloemen Hert, dat’s eerst als een Graevin ghesproken,
Don. (685) Mevrouw al t’geen gy seght is om te proeven, en
Of ick stantvastigh blyf, ick weet wel dat ick ben
Dien Don Quichot, die soo veel daeden heeft bedreven,
Sanc. Ja datmen in een Boeck beschryven sou syn Leven,
Soo waer een Folie-boeck soo groodt alst Casteelpleyn,
(690) In seven stucken, ja Mevrou noch veel te cleyn,
Lyn. Ick segh het u noch eens, als datmen u moest boeyen,
Truy. Wel Lyn, goey Sotten, die en hoeven oock gheen Roeyen,
[p. 35]
Lyn. Goet Quaet, of Sat of Geck, hy is al ewel Sot,
Sanc. Mevrou siet wat gy seght, want hy is Don Quichot,
(695) U Camenier die heeft veel meer verstant als ghy doet,
Met u verlof Mevrou,
Don. Mevrou, schoon dat hy my doet
De aldergrootste Pyn, soo blyf ick als een Lam,
Gy hebt my wel geboeyt met prickelen van u Vlam,
Of schoone Son, ick bid, dat gy de helder Straelen
(700) Van u Gesicht, toch laet op uwen Ridder daelen,
Sanc. Soo gaen ick wat ter sy, eer, ick my mée verbrant,
Ick voel de hitten al,
Lyn. Wel datter in dit Lant
Dan soo veel Sotten syn, moet hier wel een quaey locht ,, sijn
Sanc. Mevrou, in dien hier soo veel Sotten op ghebrocht ,, sijn,
(705) Soo comt het door u Son, als gy u Straelen seynt
Op d’Aert, en die beschyt, ô Droes ick segh beschynt,
Dat gy die dan verbrandt, en d’Arsenen van de Menschen,
Truy. Ick sou my op de Hey, daer ginder liever wenschen
Als hier noch langh te staen, wegh Sotten wat gebruy,
(710) En laet ons henen gaen. Lyn.* sa sa com gaen wy Truy,
Don. Mevrou wilt gy dees plaets om onsen t’wil van ruymen,
Lyn. Ey Sotten, laet ons gaen, eer wy ons Mert versuymen,
Don. Graevin Dulsina, neen gy sult niet eerder gaen
Voor dat gy door u Min myn Boeyens hebt ontdaen,
Sanc. (715) Nou neemt hem in genaey Dulsina van Tobose,
Hoe Duyvel syde dan soo in de Min bevrosen,
Schoon dat gy syt de Son gelyck ick heb verstaen,
Soo syt gy, soo my dunckt, noch kouwer als de Maen,
Lyn. Ey segh ick laet ons gaen, hier valt niet meer te gecken,
(720) Ick heb myn tydt van doen, daerom laet ons vertrecken,
[p. 36]
Wegh segh ick uyt de weegh, en laet ons henen gaen
Of ick schreeuw al myn macht,
Don. Princers blyf noch wat staen,
En wilt u Ridder, die bedruckt is, toch ontfermen,
En wilt hem in genaey...
Lyn. Ey, een Trap op u dermen,
(725) Wel wat gebruy is hier, hoe syn wy soo gebrast,
Don. Gy sult van hier niet gaen, Hy hout se vast.
Sanc. Soo, Meester, houtse vast,
Don. Voor hy u Ridder hebt ontslagen van syn banden,
Lyn. Wel syn wy hier dan in d’Oukleer-vercoopers Handen,
Wel wat getreck is dit, en wat gesleur is dat,
(730) De Cleeren van myn Lyf, ick dou u op u gadt,

Hy valt.

Don. Och Schiltknaep helpt u Heer, die leyt weer als verslagen,
En wilt uyt spyt Dulsien naer ons Paleys toe draegen
Ia schacht haer met gewelt,
Lyn. Al wie my comt te naer,
Die cryght de selve Clets,
Sanc. De Duyvel dat waer raer,
(735) Myn Heer, hoe can ick,
Don. Weet gy niet, hoe gy haer sult ,, dragen,
Sanc. Ick souse moeten soo van achter op myn Bult ,, dragen,
Don. Set haer op Rosinant,
Sanc. Die Vracht waer hem te swaer,
Hy waer al Doodt, eer hy maer half wegen waer,
Don. Wel aen, t’wyl ick u Belt van Steen niet can verneren,
(740) Soo sal ick u in spyt doen naer myn Wooningh vueren,
Lyn. Sa Truy verweirt u nu, want soo ick can verstaen,
Soo hoor ick t’is om onse Maeghdom hier gedaen,
Truy. Eer hy cryght, legh ick hem d’Oogen op de Kaken,
[p. 37]
Don. Gy sult haer Camenier, ick sal Dulsina schaken,
(745) Sa sa, t’is langh genoegh, gy moet naer ons vertreck,
Lyn. Truy help, help,
Sanc. Nou schreeuwt soo niet, ick doen het maer uyt geck,
Lyn. Help, help Ariaen, help help, eer sy ons hier vermooren,
Sanc. Is dat een Stem, men sous’ een Uer ghemackelyck verr’ hooren,*
Gelyckme d’Haenen, in het Kriecken van den Dagh,
Don. (750) Daer is niemandt, die u uyt myn Handen helpen magh,
Lyn. Soo sal ick selver sien wat dat ick uyt can rechten,

Sy Vechten.

Sanc. Daer salmen nu den Haen, gaen met den Leeuw sien Vechten,
Mevrou die is den Haen, my Meester is den Leeuw,
Gans bloedt daer hoor ick Volck door al dat Haen geschreeuw,
(755) Och Meester laetse gaen, en laet ons henen loopen,
Eer sy u op een Rat, my aen de Galghe knoopen,
Och t’is met ons gedaen, t’wyl ick de Boeren hoor,
Het Sweedt dat breeckt my uyt van achter, en van voor,
Nu sal ick hier helaes my Leven moeten laeten,

Ian den Boer en den Herder de Meulder met
noch andere Boeren.

SESDE BYKOMST.

Altemael ghewapent.

Boer. (760) SA Mannen weirt u nou, en thoont u als Soldaeten,
Hier is den Schelm nou die ons soo heeft geplaeght
Herd. Ia ja hy ist, die soo myn Schapen heeft verjaeght,
[p. 38]
Don. Mevrouw vergheef het my, dat ick u niet can Schaecken,
Dees vreeden Oorlogh doet my de Liefde staecken,
(765) Gy Ridders seght my toch waerom gy Oorlogh voert,
Wat isser voor Krackeel, dat gy de Trommels roert,
t’Geluyt dat roept om vraeck, als de Trompetten steken,
Wat is u toch misdaen, ick sal u helpen vreken,
Hebt gy geen volck genoegh, k’sal u daer van versien,
(770) Want desen eenen helf, die vechter wel voor thien,
En ick voor hondert duyst, ick sal u macht vergrooten,
Soo gy my d’inhout wilt van desen Slach ontblooten,
Boer. Den inhout van den strijt, die sult gy strack verstaen
Herd. Dien Schelm Don Quichot, die willen wy verslaen,
Sanc. (775) ,, Ick heb het wel gedocht, dat op ons cap sou druypen,
,, Och wist ick nu een Hol daer ick nu in sou cruypen,
Och Lyntjen spreckt een woort ten besten als my lief,
Lyn. Heeft hy gestolen, ick en spreeck voor geenen dief,
Dat hy geraey-braeckt wordt, of aen de Galgh gehangen
Meuld. (780) Sa maets t’is dubbel tijdt, dat wy den stryt aenvangen,
Boer. Loop seght eens aen Ariaen, dat hy den Horen blaest,
Als hy het vechten hoort,
Don. Myn Heer, ick staen verbaest,
Wat wilt gy doen, wat heeft u Don Quichot misdreven.
Boer. En hebt gy my geen gelt aen Don Andries doen geven,
(785) Daer hy geen duyt en vont,
Herd. Hebt gy myn Schapen oock
Voor Ridders niet ghedoot,
Meuld. Hebt hy dat duyvels spoock
Van dien Goliat, en hem niet comen plagen
Don. Hy heeft de tanden selfs uyt mynen mont geslagen,
Lyn. Hebt gy soo veel gedaen, en vraeght gy noch waerom,
[p. 39]
(790) En waer’t gy niet van sin ons suyver Maeghdeblom
Te plucken seght gy schelm gy twee Susanne boeven
Ia g’hadt geen oogenblick maer langer moeten toeven,
Of hy hadt ons al ongans gemaeckt,
Don. Dat is vals,
En t’geene dat gy seght dat lieghde door u hals,
(795) En gy Heer Ridder, die gesien hebt, dat ick Schapen
Voor Ridders heb gedoot, toen hebt gy als geslapen,
Hoe costen’t beesten sijn, daer was niet eenen stom,
Herd. Gy schelm sout ghy ons noch heeten liegen, com,
Ick sal’t u leeren,
Sanc. Och myn lieve Cammeraden,
(800) Vergrypt u bid ick, niet te licht aen sijn Genaden,
En spaert sijn Edel Bloedt dat als een Verckens Worst
Oock in sijn dermen steckt, want hy is eenen Vorst,
Oft hy hopt die te sijn,
Boer. Ia van die water Vorsen,
Com laet ons desen Vors wat met ons Vleugels dorsen
(805) Sa mannen sa gelijck, en breckt hem Hals en Been,

Sy vallen Don Quichot op’t lyf, en den
Horen wort gheblaesen.

Don. Hoe Ridders dat is schant, op eenen Helt alleen,
Meuld. Soo lustigh slater op, men sal wel stocken vinden,
Als gy die slaet onverr’,
Don. Och helpt my, myn Beminde,
Dulsina staet my by,
Lyn. Dat sal ick geeren doen,
(810) De Pluymen van u Baert uyt plucken als een Hoen,
Don. Ey my ô Goon, ey mey, hoe kant de Hel verdragen,
Dat ick soo van een deel Canalie word’ geslagen,
Schoon dat gy Ridders sijt gewis gen thoont het niet,
Herd. Wy peysen op de schaey die ons van u geschiet,
(815) Daer Ridder Don Quichot,
Don. Och ick ben lam gesmeten,
Sanc. En ick het schreeuwen heb door dat gesmyt, vergeten,
[p. 40]
Meuld. Ia com’t is oock u beurt,
Sanc. Waerom sout gy my slaen,
K’heb noyt Meulen, noch Schaep, of Muys, of Rat misdaen,
Meuld. Om dat u Meester niet van u sou connen klagen,
(820) Soo sult gy hem de vracht oock mée wat helpen dragen,
Sanc. Och spaert myn lieve Bult, soo seer toch als gy cont,
Want sloeght gy my daer doot, myn Ziel gy deet dootsont
Och lieve Truy och helpt my nou te bersten cryten,
Truy. Gy hou Susannen Boef, ick sal u helpen smyten,
Meuld. (825) Soo Truy soo bruyter op sy hebben ’t wel verdient,
Don. Och Ridder geeft genaey,
Meuld. Daer loopt nu inden wint,
Don. Kom gaen wy recht naer Huys, en laet ons dit verdragen.
Sanc. Ia Meester maer niet recht, want ick men manck geslagen,
Boer. Maer eer dat gy-lie’ gaet, draeght noch dees vuysten mée,
Don. (830) Och Schilt-knaep vluchten wy,
Sanc. Och Meester k’ben te vrée,

Sy loopen binnen.

Meuld. Ia loopt maer inde Hel, en loopt den Nicker tegen,
Maer siet eens wat leyt hier, een Arnas, met een degen,
Bloet dat is trots geweer, het blinckt als Maentie Peck
Lyn. Dat syn de Wapens noch van desen vremden geck,
Meuld. (835) Syn dat syn Wapens, wel dit sou een Iouffrou passen
Voor haeren Bult, om dat den Bult niet voorts sou wassen.
Daer trecht ick mée naer’t Stadt, t’wyl het nu Vrijdagh is,
[p. 41]
Sal ick’er mée gaen staen op de Vranck-fortse-Mis,
Ick wet dat ick het daer de Iouffers op sal dringen
(840) Voor dertigh Pattacons, en sonder veel te dingen,
En waerom niet, t’is schant, soo m’imant minder telt,
Want t’is de Mode, en de Mode kost veel gelt,
Oock ist een groot solaes, voor die daer mée gebrult ,, syn
Is hondert Croonen weert voor Iouffers die gebult ,, syn,
(845) Soo is dan ryckelyck myn schaey daer mée betaelt,
Meuld. En sorghde maer voor u, soo syde wel verdwaelt,
Wy hebben meerder schay misschien als gy geleden,
Boer. Eer dat gy dit vercoopt soo stelt my oock te vreden
Ick ben twee Geyten quyt,
Meuld. Wel weet gy niet gy bloet
(850) Die eerst in Huys comt, daer den Man is Banckeroet,
Dat die hem voor het eerst sy selven gaet betalen,
Boer. Doet het, daer sou de droes hem eerst voor moeten halen,
Meuld. Schoon wat gy seght of niet, ick gaender vast me deur,
Boer. G’en sult,
Meuld. Ick sal
Boer. G’en sult,
Meuld. Wel ey, wel cleynen ceur,
(855) Nu hoort om geenen twist nu met malcaer te maken
Soo laet ons Vechten, om aen desen buet te raken,
En die het stercksten is sal daer Meester van sijn
Boer. Wel aen dan maets allon, alst anders niet kan sijn,

Sy Vechten en den Horen wort gheblaesen.

Lyn. Ia vecht om dat stuck Yser, en laet u wonders veur ,, staen,
(860) Ick sal ter wylen met den besten haemel deur ,, gaen,
Com Truy com volght my ras
Truy. Wy deylen half en half,
Hout gy het Peert voor u, en paeyt my met een Calf,

Lyn gaet op Rosinant sitten en gaen binnen.

[p. 42]

Ariaen uyt met een Horen inden Mont hebbende

SEVENSTE BYKOMST.

Ariaen. Wie drommel heeft den Krygh buy so gaen veranderen,
Dat gy-lie’ door krackeel gheraeckt syt aen malcanderen,
Meuld. (865) Wy proeven maer op wie dat vallen sou het lot
En wie de Wapens heeft van desen Don Quichot.

Sy loopen al Vechtende binnen.

Ariaen. Ghelijck het hedendaeghs nu gaet in dese werelt
Eerst vochtmen om’t Gheloof, nu vechtmen om Gheperelt
De Christenen teghen een, doch Christenen in schijn
(870) Hoe kan de werelt noch soo langh de werelt sijn.

EYNDE.

NIET DAN DOOR WILS

De Poesye, niet sonder macht
Wordt door den wil in’t werck gebracht.

Tekstkritiek:

fol. A3r, vs. 5 schimp er staat: schip
vs. 102 u er staat: n
vs. 224 Haef, er staat: Haer,
vs. 231 schuer de er staat: schuerde
vs. 571 Reusen er staat: Rensen

DEN GROOTENENONVERWINNELYCKENDON QUICHOT de la MANCHAOFT DENINGEBELDEN RIDDERMET SYN SCHILTKNAEPSANCEPANCHE.In Rym ghestelt door CORNELIS WILSVERTHOONT OP HETSCHOUBORGH VAN DENOLYF-TACKDen 6. April 1682.

t’ AMSTERDAM,Voor Michiel de Groot, Boeckverkooper op de NieuweDijck, tusschen de twee Haerlemer Sluysen, in degroote Bybel. Anno 1682.