Continue
[CH1651:048]
HOFWYCK
Gebruikt exemplaar: KBH 759 C 20.
Foto Hofwijck

VITAULIUM.

HOFWYCK.

HOFSTEDE

Vanden

HEERE van ZUYLICHEM

Onder VOORBURGH.

[Vignet: Constanter].

IN ’s GRAVEN-HAGE,

By ADRIAN VLAC.
_____________

M. DC. LIII.

Met Privilegie.

Extract uyt het Privilegie.

BY speciale Brieven van Octroy vande Edele ende Groot Mogende Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, is den Heere van Zuylichem geconsenteert ende gheoctroyeert, dat hy ghedurende den tijt van sess eerst komende jaren door soodanigen Drucker ofte Druckers als hem goed duncken sal, sal mogen doen drucken ende uyt gheven soodanighe sijne Wercken als hy Suppliant binnen den selven tijt inde Nederduytsche oft andere Talen sal mogen komen uyt te geven: Met Verbod aen allen ende eenen yegelijcken de voornoemde Wercken binnen den Lande van Hollandt ende West-Vrieslandt in ’t geheel ofte deel naer te drucken, ofte elders naer ghedruckt inden selven Lande te verhandelen ofte verkoopen, op verbeuren van de naer ghedruckte verhandelde oft verkochte Exemplaren, ende daerenboven een boete van hondert vijftich Car. guldens, te appliceren als wijders by den Text van het voornoemde Octroy. Gedateert de 10. Aprilis 1653.

Was geparapht. J. Cats.
    Ende geteeckent ter Ordonnantie vande Staten
                HERB. van BEAUMONT.



AEN VROUW

GEERTRUYD

HUYGENS,

Geseght

DOUBLET,

Vrouwe van St. ANNELAND, &c.
ME Vrouw en Waerde Moeye;

De Wijsen van eertijds hebben ’t soo verstaen, ende het is altoos waerachtigh ghebleven, dat Vrucht en Vreughd, Voordeel en Vermaeck in een getwernt den deughtelixten draed maken. Daer op sagh ick dat mijn Vader gesien hadde, als hy sich gelusten liet de lichamelicke lusten van sijn Hofwijck soo te beschrijven, datse de Ziel raeckten; makende van die Wandeling een’ Handeling, die naer hem sijn’ Erven, oock naerden ondergangh vande plaetse, te stade komen moght. Ende het soete voornemen alsoo uytgevoert heeft my te dienstigen licht gedocht voor de Corenmate; daer onder het geschapen was voor eerst te smooren, sonder de moeyte die ick aengewent hebbe, om het oock onse Eewe te moghen bekent maken. Hoe het dese neus-wijse Wereld sal op nemen, staet te sien. By U.E. en meen ick geenen ondanck verdient te hebben. De Stichter van Hofwijck is haer te lief, om een stuxken Wercks van den Dichter te verwerpen. Een stuxken Bywercks noemde ick het beter: dewijle wy heel wel weten, en qualick gelooven konnen, dat hy daeraen all gaende en staende niet meer en heeft besteedt, als de brockelingen van vier der druckste maenden die hy beleeft heeft; sonder dat yemand getwijffelt hebbe, dat hy in ’t gewoel van soo vele andere besigheden yet sulx onder de leden soude hebben. Nu het Kind schielick ter wereld is gekomen, ende my, den oudsten vande Voor-kinderen, als het jonghste van ’t tweede Bedd, vertrouwt, weet ick het niet beter te besteden als by U.E. beider oudste Moeye; die ick wenschte dat sich somwijlen daer mede wilde verlusten tegens de swaermoedigheden die haer overigh mogen zijn, zedert sy de twee lieve derdendeelen van haere eigen Bedde-vruchten uyt der tijd heeft sien halen; wel goeds tijds, in ons gevoelen; maer ontwijffelijck te goeder tijd, dewijl het Gods tijd was. Hem bidd ick U.E. in alle tijden ende naer alle tijden te segenen met tijdelick ende eewigh wel-zijn, blijvende,
                Me Vrouwe en Waerde Moeye,

                                U.E. ootmoedighe Neef en Dienaer,

                                                C. HUYGENS.


                Aen den

         LESER;

          Voor de By-schriften.

WIe is ’er met sich selfs of met sijn’ tijd verlegen,
Sijn’ kostelicken tijd? wie soeckt naer niewe weghen
Om lustigh leegh te zijn? Wien stinckt de Steen en ’t Berd,
En ander argher vuyl, dat spel gerekent werdt?
(5) Hy kome daer ick gae, wanneer ick Haegh en Hof wyck,
Hy blyve daer hy is, en volghe my op Hofwyck;
Hy wandele met my, en spaere voet en schoen;
Hy kan sijn’ wellust met een’ oogen-blick voldoen.
Of, is sijn’ Oogh te luy, met een geduldigh Oor-deel;
(10) Daer, hooren, streckt voor, sien, en geeft het oogh geen voordeel;
De doove by sijn oogh, de blinde by sijn’ oor
Kan voelen waer ick tree, en treden in mijn spoor.
Men hoor’ of sie my dan, ick stae in voor ’t berouwen
By alle keurighe van planten en van bouwen:
(15) En, ben ick niet verleidt van eighen toover-minn,
Sy sullen Hofwyck bey soo vinden als ick ’t vin.
    Noch liegh ick voor de helft: de blinden sullen voor gaen,
En dobbele genucht sal in des hoorers oor gaen,
By d’enckele van ’t oogh: Soo gaet het met de penn,
(20) De Rym-penn: want sy lieght ten deele van gewenn,
Ten deelen om de kunst: en die de waerheid soecken
In ’t loss aensienelick van wel-gerymde Boecken,
Zijn even verr van ’t pad als die den wilden aerd
Van ’t weelderigh pinceel aenvaerden voor een’ Caert.
(25) Leest met voorsichtigheid wat Dichters van haer geven;
’T is rouw’ Land-metery, daer staet geen passer neven.
En die een dobbeltje will hangen aende vracht,
Om Hofwyck te gaen sien in d’ongemeene pracht
Dien ick het hebb geleent, sal weinigh min als vloecken,
(30) En seggen, Wel ick segg, is dat het voer van Boecken,
Is dat een’ Schildery die op het leven treckt?
T schynt dat men kinderen d’oud’ avontuer vertreckt
Van ’t Koninghs dochtertjen, om inden slaep te raken:
Is dit het hoogh Casteel, zijn dese dorre staken
(35) Die Eicken Hemel-hoogh, is dit het Masten-woud,
Zijn dese Lindekens het andere Voorhout,
Is dese bult een Bergh, is dese plass een Vijver?
Wat quelt my d’ydelheid van dien verweenden Schrijver!*
Laegh noch mijn dobbeltjen in ’t sackjen vande Kerck,
(40) Soo hadd ick God behaeght en sat noch op mijn werck.
    Iae, vrinden, blyft by huys, en spaert uw’ sestien duyten:
’K heb rijp en groen geseght om dat het Dicht souw sluyten.
Soo gaet het (noch eens) met de Rym-penn; om een woord
Dat sonder weergae is, moet arme Waerheid voort,
(45) En om een braever woord dan woorden die wat seggen,
Moet onred’ inden topp, en Reden onder leggen;
Mits dat het Klinck-dicht zy, is ’t snoodste ’t beste Dicht,
En beste Dichter is die konstelixt verdicht.
    Beschaemt den Meester vry, die vande kunst wilt heeten;
(50) En laet ons een voor een ontlasten ons geweten;
Wy lyden vanden Rym al dat het Schip in Zee
Van vloed en ebbe lydt: wy leggen ’t op de ree,
De ree van Reden, aen; en ’t schynt, de volle zeilen,
En ’t schynt, de ruyme schoot en weten van geen feilen;
(55) Het Roer light midden-boorts, de Vlagge wijst voor uyt,
De Naelde wijckt noch wraeckt, en alle gissing sluyt,
En all ’t besteck gaet vast; voor-wind maeckt rechte streken.
Maer, Stierman, waer is ’t Schip ten einde van sess weken?
Voor St. Helena? jae, soo ’t God en water will,
(60) Soo niet, aen St. Thomé, of mog’lick in Brasil.
Dat doet de blinde kracht van ongemerckte Stroomen.
Soo gaet het in ’t beleid van Rymers en haer’ droomen;
Sy munten ’t op de kust daer ’t Schip op is bevracht,
Sy hebben Roer en Schoot (soo meenens’) in haer’ macht:
(65) Maer daer ’s wat onverhoeds in ’t Zee-sop en sijn’ baren
Haer slechte Zeemanschapp in ’t zeilen wedervaren;
Een’ ongevoelde drift, een Tij heeft haer verleidt;
Sy hebben eens een woord voordachteloos mis-seidt,
Go’en avond Redens-ree: dat woord moet weer berymt zijn,
(70) Of ’t streeck houdt of geen streeck, of ’t Dicht soud ongelymt zijn.
Soo lymtmen dan voort aen, en raeckt van Oost in West,
Van ’t Zuyden in het Noord: tot datm’ in ’t lieve lest
Verzeilt en byster ’s weegs met loeven en laveren,
God weet hoe gracelick, naer ’t oogemerck moet keeren:
(75) Terwijl de Leser staet en gaept met open mond,
En wenschte dat hy eens den Dichter wel verstond,
Die wel verstaenlick waer, kond hy sich selfs begrijpen.
Gaet, lieve Leser, gaet uw’ herssenen nu slypen,
Om door ’t geheim te sien van ’t mijmerigh gesegh,
(80) Daer, die u leiden sou, verruckt is van den wegh.
    Nu hebb ick my ontkleedt: waer hael ick Vygen-bladen
Tot masker vande schaemt daer med’ ick stae beladen?
Wie will nu Hofwijck sien of hooren met geduld,
Met loghens opgepronckt, met klater-goud vergult?
(85) Ghy, Leser; hoort ghy noch drij woorden van verschoonen;
Noch ben ick lesens waerd, en kan het sus bethoonen.
    All dat ick Hofwijck noem is Of-wijck vanden wegh
Die waerdigh zy betre’en, indien ick Hoef-wijck segg,
Soo spreeck ick uyt mijn’ Bors en uyt mijn hert te samen;
(90) Maer die het Stof-wijck heet, heeft goed verstand van namen,
En vande slechte stoff daer Hof-wijck af bestaet,
En van der Dichteren ruym spreken sonder maet.
    En is ’t gesticht soo slecht, wat sal ’t Gedicht verbloemen,
Dat, die wat Hof-wijs is, sal Hollwijck derven noemen?
(95) Holl, lieve Leser, holl, en holler dan een’ blaes;
Een’ blaes met boonen, is dit voddighe geraes.
Verhaest uw vonniss niet; jae spreeckt het sonder schroomen,
Ick help ’t u spreken; ’t zijn derddaegsche-kortse droomen,
Daer op ick u onthael; ’t is ongerymde Rijm,
(100) Een buyten cierlijck graf, van binnen asch en slijm.
    Maer houdt het vonnis in, en hoort my noch eens spreken:
Die oyt gewandelt heeft langs modderighe beken,
En heeftse niet altoos bewandelt sonder lust:
De Zee is allom sout; maer hier en daer de Kust
(105) Besett met soet gewasch van Bloemekens en Cruyden,
Daer ’t keurighe begryp van recht neus-wijse Luyden
Syn’ sinnen in voldoet, en vindt de weghen kort
Daer hier wat nuts en daer wat schoons gevonden wordt.
Het kreupele geschrift van teere Leerelingen
(110) Wordt by des Meesters hand met konstelicke ringen,
Met strick en Spinnewebb omvlochten en geciert,
En, hoe ’t min deughdigh is, hoe meer betiereliert:
Soo kan een’ Ebben lijst een’ slechten doeck verrijcken,
En doen hem voor wat goeds verkoopen of bekijcken.
(115) Die lagen legg ick u. mijn Beeck, mijn Schrift, mijn Doeck,
Mijn’ tamme Schildery, recht uyt geseght, mijn Boeck,
Mijn Hofwyck in papier is wandelen, noch lesen,
Noch koop, noch kijcken waerd; dat vonnis is gewesen:
Maer kust, en strick en lijst, die ’t cieren op den kant,
(120) Zijn op de proeven van het keurlixte verstand.
Veracht ghy dan mijn’ stoff, mijn’ selfkant moet ghy prijsen.
Danck hebbe ’t soet behulp van afgestorven Wijsen,
Die hebb’ ick uyt haer graf doen spreken t’mijner baet,
En van haer’ lappen my een feestelick gewaed
(125) Geflickt en omgedaen: met Peerlen van Athenen
Is dit gewaed versien; De kostelixte steenen
Van Roomens burgery, does’ op haer rijckste was,
Hebb ick gelesen uyt haer Puyn en uyt haer’ ass,
En my mé geborduert: der Christelicke Vad’ren
(130) Hebb ick het beste bloed van haer’ ontsteken ad’ren
Gesmolten in mijn vleesch, en uyt haer oud gebeent
Het onverrotste mergh gesogen en geleent.
Nu pronck ick met den buyt, nu tert ick uw gedulden:
Verkoop ick niet als lood, ’k hebb ’t weten te vergulden.
(135) Nu moet ghy Hofwyck sien, het zy u lief of leed:
T kind is wanschapen; maer ’t is rijckelick gekleedt.

                                                        CONSTANTER.


AEN DEN

DRUCKER.

’K Hebb Hofwijck uytgedruckt: is ’t t’uwent niet te druck;
Verdruckt mij in uw’ Perss, en helpt ons inden Druck;
Mij inden druck van eer of oneer, van berispen,
Of prysen; naer het volck of spreken will, of lispen:
(5) U inden meerder druck van kostelick papier,
Als Ketter-vleesch, te sien verdoemen tot het Vier.
Van dusend tegen een de nadruck sal ons beurt zijn.
Ick heb ’t u ingedruckt: denckt als het sal gebeurt zijn,
Die Dichter heeft syn’ plicht uytdruckelick vervult:
(10) Mijn onderdrucken is de Dochter van mijn schuld.

                                                                CONSTANTER.


Incomparabili, ac supra laudem

ZULICHEMI DNO.

Aulifugium suum publici juris facienti.

PAbula cordatae semper gratissima menti,
    Hinc Natura parens sufficit; inde Deus.
Illa, per amfractusque suos, formasque, modosque
    Emicat: Hic cunctis, undique cunctus, inest.
(5) Naturamque Deumque sequi contermina Coelo
    Vita studet, Superis proxima, sacra sibi.
Haec Tu, Summe Virûm, Tibi lumine pectoris hausta
    Asseris, in Genii praemia justa tui:
Naturae scrutatus opes, divina recludens:
    (10) Naturae dicam Filius, anne Dei?
Otia sedulitas superat: sed & haec quoque credi
    Dulcia vis, vastis obrutus officiis.
Te stupeat Natura Suum: Deus annuat Unum,
    Quem Sibi, quem cunctis, jusserit esse sacrum.

                            THEOD. GRASWINCKEL.


              Aen myn Heer

Myn Heer VAN ZUYLICHEM
  Over het lesen van sijn Eds.

    HOFWYCK.

’T is een dagh of vier geleden
Dat ick hallif moe getreden
Door de paedtjes van mijn Hof
Wat gingh sitten onder ’t lof,
(5) Daer de hitte niet kan nijpen
Onder ’t lommeren van ijpen
Op een banckje van een deel
In een koel en groen prieel;
Daer de dichte blaedjes weeren
(10) Dat de Son my niet kan deeren
Schoon hy op de middagh blaeckt
Als hy ’t Hemel-kreeftje naeckt.
    Om mijn’ eensaemheyd t’ontvluchten
Die my somtijds doet versuchten
(15) Als ick aersel op de schâe
Van mijn’ afgestorven gâe,
(Wie kan steeds den mensch verkrachten?)
Liet ick dryven mijn gedachten,
Liet ick mijn herdencken gaen
(20) Door u leckre letter-blaen
Die ick even had gelesen:
Blaen die voor geen sterven vresen,
’T sy de Somer swicht of brand,
Van een soete Ioff’ren-hand
(25) Door uw wil aen my gegeven:
Blaen, daer HOFWYCK door sal leven
Langer, alsser bosch of laen
Staet, of met, of sonder blaen:
Langer, als d’abbeele kruynen
(30) Sullen HOFWYCK en syn tuynen
Decken voor de scherpe snêe
Van de seyssen uytter Zee:
Langer, als sy met de toppen
Van haer hoog-gestege koppen
(35) Sullen weygeren den pas
Aen het huylen en ’t gebas
Van de nortse Noorder-winden
Op den bloeysem van de Linden
Die aen d’oost’ en wester-kant
(40) Van den Hofwycks Hof geplant
Maecken ruyme wandel-dreven,
Die het quaelijck willen geven
Voor ’t Voorhoutse Ioffren-rack,
Munnick-tuijntje, blaeder-dack,
(45) Dat door ’t roemen uwer Dichten
Voor geen dingh behoeft te swichten
Wat of in of buyten ’t landt
Syne borst op schoonheyd spant:
    Langer, als de maste-boomen
(50) Sullen weder-zyds bezoomen
Met een altijd groenend lof
’T buyte-pad van uwen Hof:
Als de nimmer-dorre Climmen
Sullen klauteren en klimmen
(55) Lanx ’t gebeent’ en armen op
Over hooft en kruyn en top
Van de * Hoeckse Vierelingen,
            [In margine: * Vier houte
            Cabinetten of Prieelen met Clim bewassen
            staende op de vier hoecken van den Hof,
            alle uyt eender hand gemaeckt.]
Al gelijck in allen dingen,
Broeders even hoogh en breedt
(60) En al even eens gekleedt:
Daer de Cabbeljaeus gesinden
Noch wel herbergh souden vinden
So ’t de Land-vooghd so verstond
Dat hy die in schootels sond
(65) ’T lijf gesoon, de staert gebraeden,
En een kruyck met wyn gelaeden
Van de Moesel of de Deel,
Om het oud-versufte scheel
Met een Roemer af te drincken:
    (70) Langer, als de Vloer sal blincken
En het marmer staen te prael
In uw sinnelijcke Zael:
Langer, als uw Slot sal duyren ,
Dat met even-zydse muyren
(75) Vierkant uyt het waeter rijst,
Dat de Waerd en gasten spijst
Met een vanghst van goede vissen
Als ’t u die gelieft te dissen,
Slot, als men ’t van ’t Zuyden kijckt,
(80) Dat een Flesch in ’t koelvat lijckt:
    Langer alsmen ’t paerdt sal jaegen
Lanx de Vliet met sweepe-slaegen
Nae den Dam, of Delft, of Haegh:
Alsser schip, en schuyt, en kaegh,
(85) Met sijn vracht, en volck, en waeren
Uw Casteel verby sal vaeren,
Die, of van, of nae de Vliet
Door den Duycker henen schiet:
Soo langh alsmen Duyts sal spreecken
(90) En geen leser sal ontbreecken
Die een aerdigh Rym bemindt
Daer men pit en kruym in vindt.
    Wyl ick suff’ en sitt’ en mymer
Opgetoogen hoe de Rymer
(95) In so een gemeene stof
Wint so ongemeene lof,
Hoe hy Wysheyd mengt met kluchten,
Hoe hy onder jock kan tuchten,
Hoe hy ernst met lacchen speckt
(100) Daermen les en vreugd uyt treckt,
Vind ick my in ’t Bosch gekommen
En op uwen Bergh geklommen
Daer een vierkant hout-gebouw
(Wist ick hoe men ’t noemen souw)
(105) Braght my weder in mijn sinnen
Datter voordeel was te winnen
Van een heerlijck Peterschap
Voor die op den hoogsten trap
In het gissen konde raecken
(110) Van ’t proffytelijckst vermaecken
In het geven van een naem,
Beyde, nut en aengenaem.
    Ick gevoelde my bestreeden
Van mijn tochten en de Reden;
(115) D’ een sey dat ick ’t laeten souw,
D’ ander rieper tegen, houw,
Houw’ en wilt u daer voor wachten
’T is geen werck van uwe krachten
’T is geen last van uwen rugh;
(120) Wat vermeet sich vliegh, of mugh,
Dat een kemel is te vergen ?
Wie begeeft sich op de bergen
Die genoeg sich vind beswaert
Dat hy kruype byder aerd?
    (125) Reden had nae reen gesproocken,
Eersucht quamper tegens stoocken:
Die niet soeckt, die niet en vind,
Die niet waegt, die niet en wint;
Waegt gy: ’t kan misschien gelucken;
(130) Mist gy: ’t hoeft u niet te drucken;
Vele die wat groots bestaen
Hebben met de wil voldaen;
Oock soud gy den eerst niet wesen,
Dien, als anderen voor desen,
(135) Een geluckigh woord ontvil,
Als ’t geluck maer dienen wil;
Blinden kunnen somtijds raecken,
En oock ackerlieden spraecken
Somtijds wel een tijdigh woord
(140) Dat den wijsen heeft bekoort;
Oock ist mee al waer bevonden
Dat een haes voor snelle honden
Afgeloopen vry en los
Is gevangen van een Os,
(145) Die hem op sijn lenden trapte
Wyl hy door de weyde stapte
In een dichten bos van gras
Daer het wild gelegert was.
    Wat is goed, en wat is beter?
(150) Soo ’t geluckt: soo werd ick Peter,
En soo ’t mist, waer kom ick heen?
Wat ist als een blaeuwe scheen?
Die is lichtelijck te waegen;
Vryers loopens’ alle daegen,
(155) En wie gaetter kreupel van?
    Dus geschuddet in een wan,
Dus gehangen tusschen beyden
Eer dit stryden was gescheyden
Had my d’eersucht al vermant,
(160) En de Pen was in de hand,
En de Reden aen het swymen,
En den Dichter aen het rymen
En de veder inden int
Om een naem voor ’t houte kind.
    (165) HOFWYCKS Hoog-beroemde Schryver,
Dus geraeckt’ ick door den yver
Die de reden had verbluft
Van het peynsen half versuft,
Aen het raen, en aen het rymen,
(170) Aen het voegen, aen het lymen,
Aen het krabblen met de pen,
Waer van ick dit naeschrift sen.
    Heb ick ’t wit niet kunnen raecken
Van ’t proffytelickst vermaecken,
(175) So ick in den naem hier mis
Wat, en nut, en vrolijck is:
Heb ick ’t bey niet kunnen raemen,
Wilt de Meester niet beschaemen
En die mee is van de kunst
(180) Deck mijn feylen met sijn gunst.

                            20. Julij 1652.


PROSOPOPOEA.
Spreeckende
HOUTE GEBOUW
Op den BURGH in ’t BOSCH
Van

HOFWYCK,

Hof-stede des Heeren van ZUYLICHEM
by VOORBURGH.

Dus sprack een houte Kind, of een van synent wegen,
Doe hy sich vond op ’t Land om tijd-verdrijf verlegen.

ICk heb dat wesen niet dat ick te hebben plagh.
Een quaden avond-luym, een felle blixem-slagh
Die hooge berghen treft en spaert de laege heuvlen,
Wirp my ter aerde neer eer hy my dede sneuvlen,
(5) So dat ick met myn top beneden in het gras
Verraedlijck lagh gestort eer ick gewaerschouwt was.
    Ick was, of ick geleeck, een van des werelds Wondren,
Een van het seven-tal, eer ’t blixemen en ’t dondren
My door een domme kracht ter neder had geploft:
(10) Ick leeck der Spitzen een daer Memphis noch op stoft,
Die Vorsten-beenderen en Konincklijcke lijcken
Verstreckten tot een graf in de beroemde Rijcken
Daer ’t Nyle-waeter mest het Kooren-rijck Egipt.
Ick wierd van yder een besproocken en belipt.
(15) Die timmert aen den wegh is selden buyten opspraeck.
Ick leeck der Spitzen een daer, eermen tot den top raeck,
En siese van der aerd ter wolcken uyt gebout,
De *Stichter sagh verspilt ruym hondert tonnen gout,
En noch eens, en noch eens, en seventigh en negen
(20) Aen loock, ajuyn, en kaes, soo ick het heb te degen
En men de reeckeningh van Steven wel verstaet.
[Noot: * In pyramidum structuram, inquit Stephanus,
quindecim millia talentorum insumpta sunt pro coepis duntaxat, aliis & casco.]
    Nu ben ick: Kijcker stae. segh, eer ghy henen gaet,
Wat ben ick? Wie hier gaeuwst en kloext sal in de weer sijn,
En ’t nutst en ’t vrolijxt vind, die sal mijn heers Compeer sijn.
(25) JAN maeck het Bosch-heck op, en gy, o Kijcker-vrind,
Komt nader en bedenckt een naem voor ’t houte kind.
Sie my van elcke kant, van boven, van beneden,
En wilt om wel te sien wat tijds aen my besteden;
Het sien en kost hier niet. Aen een wanschaepen dier
(30) Hebt gy somwyl versnoept een stuyver drie of vier;
Te kermis, aen een meyt, die armeloos gebooren
Uyttarte met de voet de beste Naeyster-slooren,
Stack drâen door ’t naelden-oogh en naeyde wacker heen,
En wat daer vingers doen, dee vaerdigh met de teen:
(35) Aen een die ruym het hooft van een volkoomen man had,
Maer borst, en buyck en dyen, en beenen van een span had;
Een Reus in ’t Aepen land, die in een Munnicks mouw,
Die in een Visschers hoos sijn herbergh vinden sou;
Een Karel onder ’t volck dat in voorleden tijden
(40) Tweemael ses duymen hoogh met Kraenen plagh te strijden;
Een schaduw die de Son hier op de middagh geeft
Als hy een man beschynt van boven uyt de kreeft:
Aen een gebaerde knecht, die met sijn hooft en borst sat
Op sijn verdort geraemt, die veel tijds goeden dorst had,
(45) En mocht sijn kroes wel uyt, en op de toon-banck sprack
Wat meerder als een hooft daer ’t lichaem aen gebrack.
Oock sietmen aen dit lijf geen beenen noch geen voeten,
Maer, soo ’t geoorloft was te graeven en te wroeten,
Men vonde dat ick die heb langh en dick en breedt,
(50) Maer dat gy ’s niet en siet dat heeft oock sijn bescheet.
Weet dat ick * RODEN-BURG heb onder mijne soolen
En tree de voncken uyt van sijn verborgen koolen
Die hy hier onder my met groene rocken deckt,
En door een snoode pest uyt giftich sand verweckt,
(55) Mijn buyren sterven deen. dees trapten ick het hooft in,
En stae tot op sijn hert daer ick het vyer verdooft vin.
    [Noot: * Een Berg van het roode sandt gemaeckt
dat boven de boomen dede uytgaen, ende namaels verlaten wierdt,
ende op een hoop gekart, ende met groene zooden bedect.]
    Een koocker is mijn romp, mijn ingewand een trap,
Waer langs ick lyde dat men tien en tienmael stap,
Tot datmen eyndelijck koom boven op mijn schoudren;
(60) Daer laed’ ick jong’ en ouw’, en kinderen en oudren,
En vrind en vreemdelingh; komt vry in groot getal,
En niemand sy vervaert voor ongeluck of val,
Danck heb geen sackende maer rysende bragoenen;
D’ door een draeyend hooft raeckt onvast in sijn schoenen,
(65) Omdat hy sich te hoogh vind boven in de locht,
Die leune vry daer op, en vreese krack noch bocht.
Hier sietmen ’t grootst waerom des Heeren die my boude;
Oock isser geen geweest dien dese moeyte roude,
Dat hy den * hoender-trap lanx Rodenburgh beklam,
(70) Tot hy door myn gedarmt’ op myne schouders quam.
Hier siet ghy over ’t vlack der voor en achter-weyen
Hoogh boven top en tack van elsen, eyck en meijen,
En onverhindert komt den halven wereld-kloot
In uw verheven oogh; hoe spits, hoe steyl, hoe groot
(85) Gesticht, of bosch, of boom, gy siet het al gedoocken,
En onder uw gesight ootmoedigh en gebroocken.
    [Noot: * Een trap van een swaere planck gemaeckt
daer dicke latten over dwers op genagelt zijn om op den Bergh
te klimmen.]
    Sie, Kijcker, dat gy siet en neemt wat tijds daer toe;
Verschoont mijn schouders niet; die werden nimmer moe.
Verschoont alleen mijn hals, daer magh ick weynigh veelen;
(80) Met halsen valt het wat gevaerelijck te speelen.
Gy siet hoe langh, hoe smal, dat hy nae boven gaet,
En wat een top-swaer hooft dat aen het eynde staet,
Een hooft, dat nimmermeer is sonder schudde-bollen,
En echter even net hoe het de winden sollen,
(85) En, ’t zy of dagh of nacht, al even fraey gehult;
Maer, so het herssens had by ’t kostelijck vergult,
Wat spytigh Reyntje kon op mijne schoonheyd smaelen?
Waer sou het Vosje stof tot leppigh schempen haelen?
    Wat dunckt u, Kijcker-vrind, hoe staet u ’t maecksel aen?
(90) Een hals so dun, so langh, als tienmael van een Kraen,
Een hooft soo hoogh van ’t lyf! Maer doch ’t en is om niet niet,
Dat gy mijn hals so langh als eenigh Indisch riet siet,
En dat mijn hooft so ver van mijne schouders staet:
De reden vind gy licht so gy uw’ oogen slaet
(95) Op mijn vergulden kop, daer wonden en quetsuyren,
Die ick gekregen heb van Eygens en van Buyren,
U leeren, dat mijn hooft streckt tot een Pylen-doel.
Men raecke so men kan, het heeft doch geen gevoel,
En ick noch arm noch hand om zeer of leed te wreecken.
(100) Meer wil ick van my selfs voor dese mael niet spreecken.
    Gae Kijcker, gae nu heen, en spann’ uw krachten in,
En geeft het kind een naem nae mijnes Stichters sin.
Indien ’t u wel geluckt, so sult gy deughd gevoelen;
Men sal op mijnen Doop de beste glasen spoelen,
(105) En doen een frisschen dronck van edle Deele-wijn,
En Gy sult de Compeer van HOFWYCKS Land-heer sijn.


KYCKERS ANTWOORD
En
KEUR VAN NAEMEN
Voor het
HOUTE GEBOUW.

I.

De JE-NE-SCAY-QUOY van HOFWYCK.

ELck die uw hooft bemickt, treft sijnen Doele niet;
Het is altijds geen lap wanneer de Schutter schiet,
Nochtans, wanneer der prys met schieten is te winnen,
Sijn s’ altemael te been die roer of boogh beminnen,
(5) En hoopt oock d’ alderminst ’t geluck van eene schoot
Door een beleefde pyl of door een gunstigh loodt.
    Soo waegh ick mee een kans, en vlam op het Compeerschap
Meer als op ’t beste glas van sulcken braeven Heerschap,
Die met een Fenix-pen, wanneer hy ’t sich bepynt,
(10) De Son beschryven kan veel schoonder als hy schynt.
Maer weer soo waeg ick ’t niet. Hoe raeck ick dat te vort is ?
Hoe reyck ick aen een spits daer mijnen arm te kort is?
Hoe werd een rappen haes gevangen van een Koe?
Hoe vliegt een lamme gans tot aen den Hemel toe?
(15) Wat maeckt een blinderick in winckelen en hoecken
Daer ’t voor een Arents oogh is duyster om te soecken?
Wat vind Tiresias daer Argus is van noo?
    Noch waegh’ ick ’t evenwel. Een vryer al te bloo
Besliep noyt schoone vrouw, die ’t gunstigh uyr laet deur gaen
(20) Als sy wel willen souw, moet naemaels voor de deur staen:
Mijn vrind, ick ken u niet, gôen avond en gôe nacht,
Gy hebt het luck versuymt dat u heeft toe gelacht.
Dien de Fortuyn verschynt die grypse by de vlechten;
Voor isser vatten aen; ’t is naemaels niet te rechten
(25) Soo gyse glippen laet, want achter isse kael,
Daer heeftse tuyt noch hayr. dies, Vryers altemael,
Past op het vinck-slagh wel, en laet geen tijd verlooren.
So een geluckigh uyr u heden werd gebooren,
So wacht tot morgen niet; wanneer het visje byt,
(30) So slaet den hengelaer, of anders is hy ’t quyt.
    So waegh ick dan uw naem die so langh sonder naem staet,
Men oordeel of men dus het nut en ’t soet te saem raedt.
    Een halve kap, een lap van pluys of van fluweel
Bedeckt voor locht en kouw het teere Vrouwen-scheel
(35) Van ’t voorhooft tot de kruyn, en wie kan sich beroemen
Dat hy die kap, die lap, met sijnen naem kan noemen?
Nochtans krijgt hy een naem waer aen hem yeder kent,
En echter yder seyt: Ick weet niet watje bent.
    Dit is uw bey gemeyn. Dies segh ick sonder wachten:
(40) (Men magh het nemen aen of vryelijck verachten)
    Die op het uytterlijck alleen sijn oogen wend,
Vind tusschen u meer scheels als tusschen Koe en End,
Maer, so men meer op reen als nae ’t fatsoen en stof kyck,
Sijt gy JE-NE-SCAY-QUOY van het Kasteel van HOFWYCK.


                                II.

    DE SCHOU-BURGH VAN HOFWYCK.

DIe u een Schou-Burg sey, sou die sich al vertasten?
Of sou het dorre bosch der averrechte masten,
Het machtigh Amsterdam, de geld-sack van Euroop,
Niet lyden dat men u met sulken naem hier doop?
(5) Nochtans soo kunt gy ’t sijn met wel-gegronde reden,
Het spyte, soo het wil, die groote Stadt der Steden;
Haer SCHOU-BURG heb de naem, of heel, of hallif, wel,
En dien’ haer om te sien een bly of treurigh Spel:
Maer die uw Burgh beklimt tot boven op den solder,
(10) Schouwt steden daer van daen, en menigh dorp en polder,
Iae schouwt op sijn’ gemack den halven wereld kloot,
Daer yder speelt sijn Rol, hy sy of kleyn of groot.


                                III.

    DE KIIK-IN-DE-POT VAN VOORBURG.

SO Voorburg door de nood of door de gunst van Heeren
Sich eens sagh in een Stad met wall’ en muyr verkeeren,
En bracht haer Vestingh uyt tot om dijns Heeren Slot,
Was HOFWYCK het Kasteel, en Gy KIIK-IN-DE-POT.

                                            J. WESTERBAEN.

        Omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci.


            Op

’T HOFWYCK

      Van den

Edelen en Geestigen Heer

  Van ZUYLICHEM, &c.

SIet hier den rechten Hof, daer buyten ’s Hofs geruchten
De Wijsheyt leest haer bladt, de Ruste pluckt haer vruchten:
    Een schoon, een lustich bladt, een wel geschildert bladt,
    Als Huygens in het gras en onder d’eycken sadt,

Daer Huygens buyten ’t Hof sijn Hof-tent heeft geslaegen,
En queecksel, en geboomt stelt boven ’s Graven-Haegen.
    Maer een dinck vraeg’ ick noch, en vraeg’ het met verlof,
    Hoe kan het Hofwijck sijn, is Hofwijck in den Hof?

                                            BOXHORN.


        Aen den Heer
    Van ZUYLICHEM
Op zijn HOFWYCKSCH Gedicht.

DOor-wijse Hovelingh van veel’ door nydt bestreden;
Van meer om strijdt geroemt; die midden in het slick
Houdt beyde voeten droogh; en uw’ genegenheden
Noyt hinght aen ydelheyt van ’s werelts oogen-blick;
(5) Die nu en dan van ’t Hof u laet nae Voor-burg voeren,
En daer bekommeringh, beslommeringh ontwyckt,
En daer uws selven zyt, een Heerschap by de Boeren,
En daer u landt, u Hof, u rijck eens over-kijckt,
U steene Hof-wyck wyckt voor sommige gebouwen,
(10) In grootheyt, kostlickheyt, doch niet in cierlickheyt;
Maer nu gy door u pen door-kunstigh hebt ontvouwen,
Hoe all’ de werelts doen daer voor uw’ ooghen leyt,
Magh ’t steenen Hof-wyck wel voor and’re ’t vaentje strijcken,
Maer voor ’t papiere, ’t welck is onwaerderelijck,
(15) By ’t welck’ niet is, niet was, niet zijn sal te gelijcken,
Is ’t reden dat het all’ eerbiedighlijcken wijck’.
Noch ’t steenen Hof-wyck, noch het sterckste huys van allen,
’T welck oyt is opgebouwt door Menschelicke handt
En sal altijdt bestaen; maer noyt en sal vervallen
(20) Dit Hofwyck, opgebouwt, mijn Heer, door u verstandt.

                                                    HENRICUS BRUNO.

Continue

                HOFWYCK.

    DE groote webb is af; en ’t Hof genoegh beschreven:
    Eens moet het Hofwijck zijn. wie kent den draed van ’t leven,
    Hoe kort hij is, hoe taeij? de snaer die heldste luijdt
    Scheidt d’eerste menighmael van leven en van Luijt,
    (5) Verkracht en over-reckt, of met der tijd versleten.
    ’K hebb over-reckt geweest; maer bend’er deur gebeten:
    Op ’t slijten komt het aen; Twee dingen maken ’t waer;
    Of ick ’t ontveinsen wouw, mijn’ jaren en mijn haer.
    En als de snaer begint te ves’len en te pluijsen,
    (10) Soo staet sij meestendeel op ’t schielicke verhuijsen.
    Wie weet of ’t schielicke verhuijsen deser Ziel
    Niet voor mijn’ deur en staet? En of ’t God soo beviel,
    Sou Hofwijck onberijmt sijn’ Stichter overleven,
    En wijcken voor ’t Voorhout? en soud’ ick mij begeven,
    (15) Die anderen mijn’ penn baldadigh hebb geleent?
    Met reden eischte men de schuld van mijn gebeent,
  ,,Met reden schreefm’er op: Hier light een Mann begraven,
  ,,Die meende te volstaen met planten en met graven,
  ,,De slechte boeren-konst, en moght de moeijte niet
  (20) ,,Sijn eighen maeckseltjen te cieren met een lied.
    Myn sterven weet ick met lang leven niet te weeren;
    Maer, leef ick weinigh meer, het Grafschrift will ick keeren,
    En singhen wat ick poot, en rymen wat ick bouw,
    Eer dese keel verschorr’, eer dese penn verouw’.
    (25) ’K will Hofwyck, als het is, ’k will Hofwyck, als ’t sal wesen,
    Den Vreemdelingh doen sien, den Hollander doen lesen.
    Soo swack is menschen-werck, het duert min als papier.
    De tyd slyt struyck en steen: eens salmen seggen, hier,
    Hier was ’t daer Hofwyck stond, nu Puyn en Queeck en Aerde.
    (30) En dan sal Hofwyck noch staen bloeyen in sijn’ waerde:
    Ja, waerde, sooder oyt yet waerdighs van myn’ hand
    De jaren heeft verduert en ouderdomm vermant.

    IN Holland, wat een Land! Noord-Holland, wat een Landje!
    In Delfland, wat een’ kley! in Voorburgh, wat een sandje!
A. (35) Aen ’t Coets-pad, wat een wegh! aen ’t water, wat een’ Vlied!
    Aen all dat lieffelick of vrolick rieckt of siet,
    Daer lagh een brockje vets, daer lagh een blockje magers,
    Een beetje voor het vee, een treedje voor de Jagers;
    Daer lagh, dat schickelick gevoeght hadd heel aen een,
    (40) Maer van het groote spoor verscheiden lagh in tween:         A.
    Het spoor en Vrouw Natuer verstonden hier den and’ren,
    Ten Zuyden lagh de Wey; op ’t Noorderlick verand’ren
    Van Wey in drooghe kroft, daer deelde ’t spoor het scheel,
    Gelijck de Riem een’ Mann in op en onder-deel,
    (45) In Broeck en Wambas scheidt. Daer hoefde geen bedencken
    Op yeder deels gebruyck: de kley scheen my te wencken,
    En raedde stommelingh, sy was ten Boomgaerd nutt,
    Mits met een wilde muer gemantelt en geschutt:
    De kroft en eischte niet als vruchteloose boomen,
    (50) Die sy pas machtigh waer in wel-geElste Zoomen.
    Elck heeft syn’ keur voldaen, hier ’t Wilde, daer het Tamm,
    Een yeder heeft volbrocht het geen hy onder nam.
        Lett, Ouders, en lett scherp op ’t keuren van uw’ gronden.
    Veel’ hebben sich vergeefs ’t verkrachten onderwonden
    (55) Van kinderen verstand met onverstand getucht;
    Veel’ hebben wreedelick in eewigh’ ongenucht
    Gekluystert en geboeyt wel draghbare vernuften;
    Maer die ondraghbaerlick haer’s levens tyd versuften
    In onwerck; dat is werck haer’ driften onbevoeght,
    (60) Haer’ krachten ongelijck: veel’ hebben sich verploeght,
    Verweven, of verschaeft; en geen bedydt van allen;
    Die Staet of Letter-volck, of Krijghsluy konden vallen,
    En zyn ’t geluckelick, en zyn ’t ter eer en baet
    Van eighen en gemeen, van Huysgesinn en Staet.
        (65) Het scheel alsoo gedeelt door my en door sich selven,
    Quam ’t op de spaden aen: myn’ eerste sorgh was, delven.
    Noch was ’t de tweede maer: d’eerst’ had wat meerders in:
    Tot werck hoort overslagh, tot weldoen goed versinn.
    My docht, papieren blad was licht genoegh te kryghen,
    (70) En daer bleef ’s ruym genoegh voor peper en voor vygen,
    Of ick ’s een’ riem verkladd’ en aen myn’ droomen hingh:
    ’K sagh menigh misverstand, en redenloosigh dingh
    Des werelds aengesicht mismaken en onteeren,
    Gelijck een’ schoone Vrouw lydt van verbrodde kleeren;
    (75) ’K sagh ’t schoonste geld in ’t slyck geworpen by gevall,
    ’K vond allom niewen druck van Kostelicker Mall
    Dan ick hebb doodt gerymt, of, mogelick, doen leven:
    En all dit ongevall wist ick syn’ naem te geven:
    ’T hiet Na-docht, soo my docht; en ’t was gespaert papier,
    (80) ’T was noch yet oolickers, ’t was een onkundigh fier,
    Een’ stout’ onwetenheid, die niet en kost als waghen,
    Om dat sy liever wouw niet twyfelen dan vragen.
    Ick twyffelden en vraegde, en ley myn’ rouwe stoff
    Voor ooghen die ick wist met vollen danck en lof
    (85) Stoff als de myne was te hebben helpen keuren,
    En oorbaerlick versnyen, niet snipperen, noch scheuren.
    Maer all myn recht was myn, ick hiel een woord in ’t vat;
    De Land-Heer had wat wills, en d’onderwyser wat.
    De konst leed geen geweld, maer liet sich wel wat recken
    (90) Ter liefde van myn’ lust. En soo van dusend trecken
    Bleef d’een en d’ander vast; en van dat af en aen
    Bleef yet lichamelijx in ’t swart en ’t witte staen;
    Een ding dat Armen hadd en Schouderen en Beenen,
    Een redelick gestell van ’t Hoofd af tot de Teenen,
    (95) Soo veel my duncken moght. En nu stond Boom aen Boom,
    Daer Boom aen Boom sou staen; nu gingh ick inden toom
    Van voor-raed en bescheid, en, hoe ’t sich nae moght schicken,
    Ick hiel myn’ plicht voldaen met gissen en met micken.
        Soo verr gaet menschen-macht in allerley belang;
    (100) Beraden, overslaen syn’ volle stade lang,
    Meer eischt men hem vergeefs. maer ’t lang heeft oock syn’ maten:
    Die lang doen kan en magh, moet oock eens konnen laten:
    Is ’t overdencken goed, het over dencken niet:
    Hy siet sijn selven uyt, die all te lang doorsiet:
    (105 Ons oogh verdrinckt in ’t werck daer ’t moed in is geswommen,
    En ons vernuft beswymt gelijck die, hoogh geklommen,
    Met schrick te rugge sien, en weten niet waer heen,
    Om hals en been geheel te brengen naer bene’en.
    Soo raeckt men byster ’s weegs in ’t soecken van veel’ weghen,
    (110) En daer en komt geen end van stadigh overwegen:
    Die altijd willen doen en hebben noyt gedaen;
    ’T schael-tongesken moet eens in ’t huysken blyven staen.
        Doe ’t kind geboren was, hoe ’t afliep met sijn’ luren,
    Sijn’ swachtels en sijn’ wiegh, soud’ hier wat langer duren
    (115) Dan ’t yemand lusten moght; en van die eerste jeughd
    En smaken meestendeel maer ouderen de vreughd:
    Vreughd, die de Niewicheid en Hoôp alleen doen leven,
    Die self den onderen ten einde werck begeven;
    Waer op volght ongevoel van wellust, doove plaegh,
    (120) Daer van ick (ick beken ’t) mijn kindsch gedeelte draegh.
        Nu, ’t kind is jong geweest, en ’t is gebracht aen ’t groeyen,
    Aen ’t bloeijen metter tijd: ’k hebb’ niemand te bemoeyen,
    Met wat het tien jaer lang te queecken heeft gekost:
    De Wijsen eten met, de gecken doen den kost.
    (125) Komt, wijsen, eet met mij, ick sal u niet beswaren
    Als met wel-gaere spijs en wel-betaelde waren.
    Ick will u Hofwijck doen aenschouwen, of ’t te nacht,
    Gelijck als duyvels-brood, te voorschijn waer gebracht:
    Iae meer, ick wil het u, en my oock, doen betreden,*
    (130) Als waer ons’ gisteren een’ gansche eew geleden:
    ’K wil met kinds kinderen goed deelen voor myn’ dood,
    Als waer ick Grootevaer en twee drij mael soo groot.
    Het wereldsche besitt en is toch niet als droomen,
    En of’ gekomen is, of mogelick te komen,
    (135) ’T en is maer binnen ons het ghen’ het schynt of is,
    ’T zy by voor-sieninghen of by geheugheniss.
        Dus sal dan Hofwyck zijn, neen (wy zijn hondert jaren
    Geboren naer den dagh dat wy geboren waren)
    Dus sien wy Hofwyck staen: Ten Noorden van ’t groot spoor
    (140) Nae Voorburgh, ’t schoone Dorp (of seght’er, Steedje, voor)
    Light een aensienlijck Bosch in mindere gesneden:             N.O.P.
    Vraeght naerde lengde niet by Roeden of by Treden:
    Die aen den ingangh staet en siet den uytgang niet,
    En ’t eind is verr genoegh daer ’t oogh geen eind en siet.
    (145) Een’ tamme wilderniss van woeste Schicklickheden;
    Soo noemt sich dit vertreck, ter liefde vande Reden
    En gulde middelmaet, die ick soo waerdigh houw.
    Te tamm waer all te stijff, te wild waer all te rouw;
    Daer is wat tuschen tween, dat tweederhands begeeren
    (150) Voldoen kan, tamm en wild, en dit door dat vermeeren:
    Gelijck wat etens dorst, wat drinckens honger maeckt;
    Gelijck lang slapen weckt en lang gewaeck vervaeckt.
        Den tammen lust voldoen vier wonderlicke dreven        O.P.
    Van Eicken saegbaer hout, van Boomen die daer streven
    (155) Om dickte byder aerd, om hooghten inde lucht,
    Om breedten onder weegh en groen en koel gerucht.
    ’K hebb saegbaer hout genoemt: maer laet het niemand wagen
    Myn Trouw-verlaet t’ontdoen, myn’ Dreven om te saghen.
    Daer ’s Pottgeld, soo men ’t heet; siet dit voort Poot-geld aen.
    (160) Ick segg’ het eew voor eew, Kinds-kinderen, laet staen,
    En brandt of warmt u niet aen hout dat ick hiet waschen:
    Ondanckbaer erffeniss en is niet af te waschen:
    Ten minsten moet hy doen het gheen de Sterver hiet,
    Die ’t leven door hem kreegh en van syn’ sweet geniet.
        (165) Twee dinghen scheid ick uyt, het derde moet ick dulden:
    Onschuldigh Brood-gebreck sal u voor eerst ontschulden:
    Den allerlesten nood is buyten alle wett;
    Gods Coningh heeft syn maegh met Autaer-brood ontsett:
    Maer welvaert doll gespilt is verr van myn medooghen:
    (170) Hy is noyt bystand waerd die noyt heeft willen dooghen.
    Daer aen volght ouderdom van Eicken die vergaen:
    Men spaertse te vergeefs die niet en konnen staen.
    Maer daer den ouden stamm ontstaet, staet haest een jonge:
    Soo sal myn na-kinds kind, schoon ick het niet bedonge,
    (175) Gedencken, daer een mann in ’t vechten wert gevelt,
    Dat daet’lick inde ry een versch mann werdt herstelt.
    Oock staet de wereld soo; die schael moet even dryven;
    Pas soo veel schepsels niew verschynen als ontlyven;
    Of ’t waer een le’eghe wer’ld, daer in wy Borgers zyn,
    (180) Of lang waers’ overkropt, geborsten vande pyn.
        ’T lest (dat ick lyden moet) is ’t all gemeene lyden
    Van ’s Vaderlands verderf. Staen die bebloedde tyden
    In ’t eewighe beschick van Gods voorsienigheid:
    Moet Holland eens niet zijn, of Niet zijn; is ’t geseit
    (185) By, diens sien seggen is, en seggen doen, en heden
    En morghen ’t selfde punt, dat Holland weer bestreden,
    Weer overstreden zy, weer werdde soo het was,
    Doe ’t in syn’ kolen smoockt’ en smoorden in syn’ ass;
    Moet dat rad noch eens om; broeyt Spagnen noch een’ toelegh
    (190) Van Thiende-penningh-dwangh, en leght het maer de roe wegh
    Tot dat het onvoorsiens sijn’ geesseling hervatt’,
    En drijv’ ons tot den keur van mutsaerd en van Rad,
    Of van versworen trouw en van versaeckt gevoelen;
    Sal sich dat heete bloed noch eens op ’t onse koelen;
    (195) (God zy genadigher, en weer’ den droeven dagh)
    Dan is mijn will geen will; en, als heel Holland lagh,
    En waer ’t niet redelick dat Hofwijck over end stond;
    Van nu af schrabb ick uyt wat in mijn Testament stond:
    Als ’t Vaderland vergaet zijn mijn’ voor-sorghen uyt:
    (200) ’T is reden dat de vracht versincke met de schuyt.
        Soo zijn ’t vier dreven dan, en altoos weer vier dreven,
    Die ’t Bosch verr en naer by sijn prachtighst aensien geven:
    Als ick soo spreken magh, van bijds viermael ’t Voorhout,
    Van verre ’t hooge groen van ’t Mast en Liesen hout.
        (205) Breda vergeve my en oock den Haegh dit roemen,
    Hier derv ick ’t Eicken loof by ’t Linden blad wel noemen:
    Daer sien ick niet als Mast, en Eick, en Elst en Berck;
    Tot mijnent ’t selve groen, en even ’t selve werck.
    Hier buijg ick voor Breda; mijn’ Masten zijn haer’ kind’ren:
    (210) ’T heeft Frederick belieft sijn hout-gewasch te mind’ren,
    Om ’t mijne te versien: ’t zijn Jofferen van ’t Land,
    Mijns Vaders vaderland, die ick hebb voortgeplant:
    ’K segg Jofferen, noch eens: ’k mochts’ ed’le wijfjes noemen;
    Bredaesche wijfjes, jae; maer die ick derve roemen
    (215) Op Hofwijck Haeghs gemaeckt te hebben en Hof-wijs:
    Daer warren s’ onder een als overgroeyend rijs:
    Hier staen sy zedighlick en proncken daer sy stonden,
    Does’ eerst verhijlickten aen ’t Sand-schap mijner gronden:
    Daer staen ’s in ’t wild gerucht van kinders kind’ren; hier
    (220) Als maegden, sonder meid of kinderen getier.
    ’K laet yeder overslaen welck zijn de liefste gasten,
    Gevolgde of ongevolgd’: ick derf ’t niet ondertasten;
    Men kryght er sulck’ en sulck’, en houdt sich wel te vre’en,
    Maer, heeft uw gast geen’ sleep van aenhangh, soeckt’er geen.
        (225) Dit volckjen hebb ick t’huys gehaelt, als kale wichten,
    En vander jeughd gefockt en voor my leeren swichten.
    Neemt dat ick Rhee of Hind gerooft hebb uyt het wald,
    En in mijn’ wildbaen ruijm en lieffelick gestalt.
    Soo ben ick altoos t’huys, en altijd by de dieren,
    (230) Die t’harent Mensch noch Beest, maer my tot mijnent vieren.
    Neemt dat ick uyt Brasil Tapouijers hebb’ ontleent,
    En blinde Heidenen met Christen melck gespeent:
    T is swart volck, maer dat swart is vell-diep, en van binnen
    Maeck ickse myns gelijck; dienstbaer in blancke sinnen:
    (235) Soo passen ’s op ’t gemack van diese voet en houdt.
    Soo doen myn’ Bruyntjens oock, myn Wyfjens uyt het wond:
    Besiet hoe vriendelick sy my staen en beluymen:
    Als seiden sy, Lands-heer, geniet ons’ groene pluymen:
    Is ’t heet, wy keeren u ’t beswaren van den dagh;
    (240) Is ’t koud, wy decken u voor all dat nypen magh,
    En onse dienstbaerheid hanght aen geen’ Jaer-getijden;
    Daer dient ’er by de Maend; wy konnen doen en lyden
    Het rond jaer uyt en in met eenerley gelaet
    Wat Eicken, ’t stercke blad, nauw ’s Somers uyt en staet;
    (245) Ia, dese trouw munt uyt en spant haer’ fierste krachten
    In ’t felste vande locht, in ’t langste vande nachten:
    Maeckt staet op vrienden, die op voorspoed niet en gaen,
    Maer inden tegenspoed als kop’re muren staen.
        Twee troppen tell ick hier die sulcken tale spreken,            S.S.
    (250) En kruijs-weeghs over een myn Bosch in vieren breken.
    Soo most de deeling zijn; dat weet de minste Cock,
    En all dat oijt ontsagh eens Hovemeesters stock.
    Twee schot’len eener sopp op eene zij te schicken!
    Daer soud’ een’ swanger Vrouw, jae berghen van verschricken:
    (255) Ten minsten slaet het een den hongers lust ter neer.
    Soo fier is ’t keel-gat self, soo speelt het oock den Heer:
    Ick swijgh van andere, die oock haer weetjen weten,
    En houden haer gebruijck soo kostelick als eten.
        ’K hebb dan op ’t Cruys gepast, gelijck ’t de dis-konst noemt:
    (260) En vraeght ghy of ick ’s my met reden hebb beroemt?
    Lett op den overhoeck; ghy vindt hem naer den regel
    In evenredigheid soo vierkant als een tegel:
    Dat doet een Eicken block, verstaet een perck van groen,        T.
    Daer Eickjens Nutt, Vermaeck en Heerlickheid voldoen;
    (265) Hegh-houtje recht en kromm, dat om de seven jaren
    Sijn’ Meester leert hoe soet genieten is en sparen,
    (Elck inde middelmaet en ten besetten tijd)
    Hoe goet een kleedsel is dat dient en niet en slijt,
    Dat, zijnde, warm en koel, niet zijnde, warm kan maken.
    (270) Soo doen mijn Eickentjens; Ick laet den Honds-dagh blaken
    Op ’t steilste vanden Noen; Ick laet het Noorder guer
    Sijn’ scherpste buijen toe, mijn groene dack en muer
    Belett my wederzijds het sweeten en het beven:
    En inde leckernij van dit staegh-stervend leven
    (275) Hebb ick altoos getelt het dobbele geniet
    Van yet verheughelix op ’t kantjen van* ’t verdriet;
    Op ’t kantjen sonder schroom; soo dat vast and’re smaken
    Het ghene my genaeckt en niet en kan geraken.
        ’T zij goed’ of quade sinn, ick voel mijn’ voorspoed bet,
    (280) Als yemands tegenspoed daer nevens werdt gesett.
    Ick scheppe geen vermaeck in mijnes naesten lijden:
    Maer, als hij ’t lijden moet, soo kan ick my verblijden
    In dat ick ’t niet en lij. Geeft mij een blockje land,
    Een Eiland als een’ vuijst, bezeet van allen kant;
    (285) Bezeet van sulcken diep, dat op het minste blasen
    Sijn’ holle baren stouwt gelijck de groote dwasen,
    Die met bergh over bergh ten Hemel wilden gaen,
    En grijpen naer de Sonn en treden op de Maen;
    Geeft my dat Eyland rijck van Beemden en van Koren,
    (290) Geeft my een huijs daer in om weelde te bekoren,
    Geeft my Bosch om dat Huijs, en langs mijn steile strand
    Of opgeworpen Hout, of uyt de konst geplantt;
    Siet my daer wandelen vrij van den brand van ’t Zuyen,
    Van Oost en Wester vlaegh en vande Noorder buyen;
    (295) Siet my daer sorgeloos van d’een’ en d’ander hoeck
    Vertreden mijn gepeins, of oock een beter Boeck,
    Eens wijsen mans gepeins, terwijl een’ vloot van Zeilen,
    Die storm en holle Zee den anderen toe keilen
    Gedreight werdt gangh voor gangh met ’s levens lesten krack
    (300) Op mijner Stranden klipp; denckt of ick mijn gemack
    Afsteken sie als witt by ’t swart van die elende;
    Denckt of ick my rondom, als in mijn’ roosen, wende;
    Terwijl dat arme volck de handen van ’t geschrobb
    Van touw en takel zeer ten duijst’ren hemel op
    (305) Met kromme knijen streckt: denckt of ’t mijn’ lust verdobbelt
    Dat ick soo veiligh sitt, en mijns gelijck soo tobbelt,
    Soo dobbelt om sijn lijf. Soo gaet het allerweeghs,
    Hoe dichter onlust is by wellust, hoe meer deeghs.
    En soo doet Vrouw Natuer, in vele van haer’ Wercken,
    (310) Het wederstrijdighe door ’t strijdighe verstercken:
    Soo werdt de kelder warm als ’t ijs in ’t water leit,
    Soo wert de kelder kout als ’t Somer-veld verheidt:
    Soo sitt ick in mijn’ kluys van Eicken, in mijn kluisje,
    In mijn’ gevonden hoeck, mijn ongevonden huijsje;
    (315) Hoe ’t buyten bangher brandt, hoe koeler en min bangh,
    Hoe ’t buyten wilder waeyt, hoe louwer, inden drang
    Van blaertjens die ick hoor rondom my henen ruyschen,
    Maer als de baren doen die op mijn’ klippen bruijschen,
    En doen my minder leed dan of sij ’t niet en de’en,
    (320) Om dat ick ongemack verneem en lijde’s geen.
        Wat scheelt het of mij dit een Bosjen of een Boss doet?
    Wie leeft van overschot? de weide die den Oss voedt
    Is voor hem all’ de werl’d, en hondert merghen gras
    En doet hem niet meer nuts dan of ’t ’er niet en was;
    (325) En duysend roeden houts en sou my niet meer strecken,
    Dan minder, die my hier verlustigen en decken.
    Kost yeder dat verstaen, wat waer de giericheid
    In haer holl kaeck-gebeent een schoon gebitt geleit?
        Noch werdt myn’ kleinicheid geboett met ander voordeel:
    (330) De mensch is altoos mensch; neempt rijp en onrijp oordeel,
    Neemt sinnen oud of jongh; soo menigh als wy zijn,
    Veranderen geeft vreughd, en, niet verand’ren pijn.
        Die vreughd is in mijn’ macht, die pijne kan ick schouwen,
    Soo haest mijn’ keure my will schijnen te berouwen;
    (335) Gelijck de siecke mann het eene Bedd verveelt,
    Tot dat hy ’t ander proeft, en dat het niet en scheelt
    Van ’t eerste sijn gemack. soo ruijl ick Berck voor Eicken,
    En Elst voor Bercken-bosch. Beij kan ick soo bereicken,
    Dat dit voor onder, dat voor opper-kleed verstreckt,
    (340) Dat ghen’ als mantel, dit als Broeck en Wambas deckt.
    (V.) De Bercken staen om mij als Toortsen, die in Kercken
    Niet half soo dienstigh staen en druippen op de Sercken,
    Blanck-stammigh is de Boom, gelijck ’t was vande Bije
    Sijn maker werdt onthaelt; noch is ’t veel dat ick ’t sie,
    (345) Soo duyster is ’t in ’t groen, soo groen is ’t in den duyster,
    Den duyster, daer ontrent de flickerigste luijster
    Van Wolle-weverij, die t’huys mijn’ muren deckt,
    Nau voor een’ schaduwe van somer-groente streckt.
    Wat magh de sotte konst haer selven onderwinden?
    (350) Haer uytterste geweld is qualick werck van blinden
    Bij ’t minste Bercken-blad, den minsten Elsen-tack,
    Mijn’ muer-tapijten hier, mijn’ sold’ring en mijn dack.
        In dese wonderen bergh ick de soeticheden
    Van mijn’ gesnoepten tijd: hier spreeck ick met de Reden,
    (355) Met mij, met d’eenigheid, met vrienden verr van mij,
    Met eewen, goed of quaed, te komen, of verbij.
    Maer ’t is altoos geen ernst: ick hoord’er oock wel spreken;
    Soo sich een vriend met mij in ’t groene komt versteken,
    En op de prate-banck van zoden daer geplantt
    (360) Sijn uertjens wagen will en helpense van kant.
        Neemt een’ gelickeniss tot keers-licht van mijn’ reden:
    De Peerel-vischer duijckt tot dat hy gansch beneden
    Den Bodem van de Cuyp die ’t zilte Zee-natt houdt
    Geluckelick betreedt en als sijn’ acker bouwt.
    (365) Daer tast en grabbelt hy naer Oesters, die haer’ schalen
    En daer sy groot af gaen sijns lijfs gevaer betalen:
    Maer ’t is niet altoos prijs in sulcken Loterij:
    De Nieten zijn te veel: noch is de Vischer blij,
    Als baet by lasten komt, en d’een den ander’ draghen.
    (370) Die in mijn’ groene Meer met my den brand der daghen,
    Of booser weer ontsitt, is hier als op den grond
    Van een’ ontstelde Zee: de baren, boven rond,
    Gaen als’t den wind behaeght; beneden is ’t still water;
    Daer soeck ick peerelen, ick en mijn mede-prater;
    (375) Maer beter peerelen dan daer den Indiaen
    Sijn’ adem om verkracht, en hanghts’ ons Vrow-volck aen;
    Die kralen zijn maer kalck: by d’onse niet te tellen,
    By d’onse maer Ayuyn van schilferen en vellen,
    By d’onse maer Schotsch goed. Ons peerelen zijn puijck
    (380) Van Deughd of Wetenschapp, bei dingen van gebruijck:
    Die soecken wy in ’t still, in ’t groen diep mijner baren,
    Mijn’ Zee van bladeren, die wy wel hooren baren
    En ruijschen over ons, maer die ons niet en deert.
    Daer vischen wy somtijds yet dat ons sticht of leert;
    (385) Daer mischen wy somtijds dat stichten kan of leeren;
    Gedachten gaen als wind, en buytelen en keeren,
    En springen Oost uijt West, eer dat hij ’t weet die denckt,
    Eer dat hy met een oogh of met een oogh-scheel wenckt:
    Soo sliptmen lichtelick van goed’ in slechter sinnen,
    (390) Die dan uyt d’eene Webb een’ andere verspinnen,
    En warren in een’ knoop van soete voddery.
    Dat ’s dan een mis-slagh van verloren Visschery,
    Een’ Schotsche Peerel, of een’ Oester-schelp die holl is:
    Soo komt het dat de mensch strax zedigh en strax doll is:
    (395) Jae, neemt van ’t stadighste; ’t schijnt levend Vleesch en Bloed,
    En all’ de menschlickheid beweeght by Ebb en Vloed:
    Ernst will getempert zijn, Jock wild’er onder wesen:
    Ick hebb het soo gesien, ick hebb het soo gelesen;
    Wy zijn geen’ Engelen: De Reden doet haer best,
    (400) Maer ’t wispeltureloos en komt niet als op ’t lest.
        ’K will uyt mijn’ Bossjens niet; daer is noch wat te hooren.
    Is ’t mogelick voorby, het tuijt noch in mijn’ Ooren.
    ’K spreeck van geen’ Nachtegael; die heeft’er oock sijn nest,
    En maeckt’er meer geschals dan all’ de vlugge rest:
    (405) ’K spreeck van gevogelte met kostelicker veeren,
    Veel aerdiger gebeckt en in veel langer kleeren.
        Voor allen noem ick een’ UTRICIA voor all,
    Ons’ Swaen, of ons’ Swaeninn, of hoemens’ heeten sal.
    Die hebb ick hier gehoort, die dunckt my noch te hooren,
    (410) Die hebb ick hier gesien de Nachtegalen stooren,
    Gelijck de Morgenstond de fierste Sterren stoort,
    En houdt alleen het Veld en vleidt sich met die moord,
    En pronckt met dat gesagh. Aensienlicxte der Vrouwen,
    Aenhoorlixte daer toe; ick hebb ’t soo wel onthouwen
    (415) Wat dat ghy schoon geschals gemaeckt hebt in dit groen,
    In dit still-wilde louw, dat ick ’t u noch hoor doen,
    Noch voor de waerheid houw, dat van mijn’ beste boomen
    De beste naer uw’ keel mijn Bosch in zijn gekomen,
    Noch voor mirakel houw, hoe ’t mog’lick is geweest
    (420) Dat daer gelegert hebb’ soo veelerhande Beest
    Als ghy d’er hebt gelockt; waer d’Olijfanten stonden,
    Waer Dromedarisen en Kemels ruijmte vonden,
    Waer d’Esel en de Bock, het Vercken en den Uijl,
    Want, liegh ick van haer’ komst soo valt d’historij vuijl,
    (425) Die haer’ komst van eertijds op ’t spel der Griecksche velen
    De wereld heeft verthoont met min gewelds van kelen.
        Maer ick verdien geloof van ’t Vercken en den Bock,
    Van d’Esel en den Uijl, die uw gesangh betrock;
    Daer hebb ick menigh mael getuijgh af moeten wesen,
    (430) En schrick’er nu noch voor, en voel mijn haer geresen,
    Als ’t mij te voren komt, ’t onlijdelick gehoor
    Van Beesten Mensch-gelijck, dat’s Menschen sonder oor.
    Sij staen mij inden wegh, sij wegen mij op ’t herte,
    En, zijn sij onvernoeght, drij vierendeel der smerte
    (435) Gevoel ick ruijm en suer: sij wenschen sich ’t gat uyt,
    Ick wensch haer daer geen’ tang gekent werdt uyt een’ Luijt.
    Men wenscht haer inde Hell; maer ick en ben soo fell niet;
    Daer is een ander Hell, of die wat naer de Hell siet,
    De boven aerdsche Hell, de Hell van misverstand,
    (440) Van Kercken-scheuringhen, van twist in stadt en Land,
    Van onminn tuschen Bloed en Swagerschap om erf-quaed,
    Dat heden erf-goed heet; en all dat op den kerf staet
    Van tweespalds vuijl bedrijf: daer voegense wel by,
    En ’t scheel is wel gedeelt; Sy vrolick, en ick blij:
    (445) Nu is ’t geselschap goed, wy sonder haer gebleven,
    Sy sonder ons gegaen in ’t soetste van haer leven,
    In ’t eewigh mis-geluijd van tweeklancks wreede snaer.
    ’T is onbezeffelick, ’t is grouwelick, maer waer,
    Daer zijns’ aen ’t hoogste lot van haer’ bevallickheden:
    (450) En, als men ’t overslaet, het heeft de selve reden,
    Goed mengelmoes van smaeck, van reuck, van Verw, van toon,
    Dat is het uijterste van menschen-mog’lick schoon,
    Te schouwen met een’ haet die niet en is om soenen.
        Wat seght ghy * * * die van ’t hoofd tot de schoenen
    (455) Verstand en reden zijt, die ick soo veel betrouw,
    Dat ick, wat u mishaeght, voor onbevallick houw;
    Dat ick toon toons genoot, en snaer op snaer gespannen
    Mijn oor betrecken laet om datse ’t uw vermannen;
    Wat seght ghy vanden aerd van menschen die noch snaer,
    (460) Noch keel-werck meer en smaeckt dan of het houts-kool waer;
    Wat seght ghy van uw’ Luijt, uw’ Boogh en uw’ Clauwieren,
    Die uw’ thien vingeren soo weten te bestieren,
    Dat, waer ick meester van thien sinnen tot de vijf,
    Sy roerden in my om het mergh van Ziel en lijf;
    (465) Is ’t walgelick gerecht, is ’t voedsel om vermuijlen?
    Ghy schrickt van eighen lof met eighen lof te vuijlen:
    Ghy weet het, maer uw deughd waer ondeughd en wat meer,
    Soo sij maer scheen den prijs te weten van haer’ eer.
    Weet ghij ’t dan ongeseght; Ick weet het en wil ’t seggen:
    (470) De reden moet hun selfs dwers inden weghe leggen,
    Die d’evenredenheid van toonen, uw’ of mijn’,
    Of schuppen met vermaeck, of herbergen met pijn.
    Want (tusschen ons alleen) wat schroom ick goed te vinden
    Dat u bevallen kan? ick ben niet van die blinden
    (475) Die ’t niet en zijn als* t’huys: maer, nu ghy ’t seght, is ’t waer,
    Daer is, ten minsten, wat verdraeg’licks in mijn’ snaer;
    En d’een nakomeling of d’ander sal ’t gestanden,
    Somwijlen hebb ick yets gebaert uyt hoofd of handen,
    Dat tegens d’opspraeck moght: en daer weet Sion van,
    (480) En dien ick ’t heiligh lied hebb na gebootst, Gods mann,
    De mann na ’s Heeren Hert; en, die wat nau kan keuren,
    Sal mog’lick oordeelen dat sulcken slagh van neuren
    Op sulcke woorden past; En, als ick ’t seggen moght,
    Dat geen bevallicker geweld en is bedocht
    (485) Om ’t sterck en ’t lieffelick van ’s Coninghs diep bewegen
    Ten naesten by te gaen en billijck nae te plegen.
        Nu will ick uyt het Bosch; Het stinckt’er naer mijn’ mond,
    En die naer eygen roem, die noyt mond wel en stond.
    Maer seggen blijft geseght; Of ’t Waerheid is, of loghen,
    (490) Of ’t witt is of geen Doel, die pijl is afgevlogen.
        Hey! daer ick pijlen noem en magh ick noch niet wegh:
    ’K hebb noch meer wederwercks ten Noorden vanden wegh.
    Geburen in ’t Zuyd-west, beleefde Mann en Vrouwen,
    Leen-volger vanden naem die niet en sal verouwen,
    (495) Soo lang daer Hoonaerts zijn van ondeughd, die den lof
    Uws Vaders machtigh zijn te scheiden uyt sijn stof:
    Gebuer en soet gesinn, weest doenders en weest tuyghen;
    Brenght Pijl en Koker toe, laet Spaensche Bogen buygen,
    En beter’ Engelsche dan daer men heden siet
    (500) Dat Vader met naer Soon en Soon naer Vader schiet:
    Ons lust geen Menschen-vleesch te priemen of te scheuren:
    Ick wacht u voor een’ Doel dien ’t beter kan gebeuren
    Dan Heilig Bastiaen, te lijden sonder pijn;
    Als wijse lien, gequetst en niet geraeckt te zijn,
    (505) Veel’ scheuten uyt te staen, en willense niet voelen:
    (R.) Mijn Doel is als een Bergh, mijn Bergh is als een Doelen,
    Of een’ de hand versaeckt’, of mogelick de Boogh,
    Of een’ een tamme Pijl gelijck een Wild’ ontvloogh,
    Daer ’s borghe voor de schand; ’t is hier meer konst te missen,
    (510) Dan elders op ’t vierkant van sess voet doels te gissen;
    ’T is altoos, penn of lapp, of witt, of emmers Bergh.
        Denckt dat men u wat gelds in blinde loting vergh:
    All treckt ghy veeltijds mis, ’t is troostelick om hooren;
    Dat die het Sijne mist niet all en heeft verloren;
    (515) Een doosjen is een Niet, een Spiegeltjen, een’ Spell,
    Maer, als ’t maer wat en is, all is ’t geen Wat, ’t is wel.
    God selver neemt het soo: wy micken op sijn’ Wetten,
    En treffen nu en dan: maer, met het minst versetten,
    Wild zijn de schoten, wild, en wijd van ’t Heiligh witt;
    (520) Maer hy, die voll Gerechts en voll Medoogens sitt,
    Hoofd-richter van sijn mensch, sijn schepsel, duydt de mis-schoot
    Van een wel-meenend hert, als of het wel en wiss schoot.
        Hoe komt de mensch soo wijs, of liever hoe soo geck,
    Hoe spant hy sulcken oogh, soo vinnigh, in ’t gebreck
    (525) Van sijns gelijcken vat: will die geen’ mis-slagh dulden,
    Die dag’lix seggen moet, vergeeft ons onse schulden?
    ’T is wonder, een blind mann, die stadigh valt of dwaelt,
    Is d’eerste die sijn’ Broer, sijn blinden Broer, behaelt.
        Is ’t speeltjen op sijn hoogst, en zijn wy moe geschoten?
    (530) O neen, ’t is op sijn laegst: mijn’ lieve Schutt-genoten,
    Siet steiler inde locht; wy hebben schooner werck.
    Daer staet’er een in spijt van ’t haentje vande Kerck,
    Ten einde van een’ steng, en drilt als of hy leefde,
    En sijn gevaer verstond en voor ons’ pijlen beefde:
    (535) Hy schreewde, waer hy niet een Papegaeij van hout,
    En waer veel liever in een’ warme koij gekrouwt,
    Dan dus van onderen gepeutert in sijn’ veeren:
    Hem moeten wy te lijf, die ’t niet en kan magh ’t leeren;
    De Kempen konnen ’t wel en all de Meijerij;
    (540) Ten minsten is het geen’ verboden weijerij:
    De Wett seght, veer met veer; wy nemen ’t niet soo teertjens,
    Het komt ten naesten by, ’t is hout met hout, en veertjens.
        Daer light hy: wat een’ vreughd! wat kan daer tegen op?
    Daer ’s een onnosel beest geresen tot den topp,
    (545) En uyt den topp gelicht: Zijn ’t niet ons’ oude perten?
    ’T hoogh doet ons seer in ’t oogh: strax trecken wy ’t ter herten,
    En wenschen ’t naer om laegh: rijst yemand in geluck
    Van eeren? halsenwerck, ’t is yeder een sijn stuck,
    Ten minsten met fenijn van nijdighe gedachten
    (550) Te schieten naer sijn’ vlagg, en op sijn’ vall te wachten;
    Als of ’t ons beter ging in yemands minder wel:
    En, als men ’t seggen magh, daer springht’er uyt haer vell
    Van vreughden, als een valt die haer, wat hoogh verheven,
    Een nijd-bleijn in haer oogh onschuldigh hebb’ gegeven:
    (555) En laet ons op den wegh sien struijcklen by gevall
    Die ’t niet verdient en heeft, wy lacchen om den vall.
    Hoe d’ongerechtigheid haer selfs weet te bekeuren!
    Wy grimmen om dien lacch als ’t ons komt te gebeuren.
        Bekeur ick dan ’t gelacch van onse wilde vreughd;
    (560) Van ons getuymelt beest? o neen, ick prijs de deughd
    Des Schutters dien sijn pijl, sijn’ pees, sijn boogh, sijn’ ooghen,
    Sijn’ taeije zenuwen voor die reis niet bedrogen.
    Meer sal ick ’t prijsen, meer, als ’t noch en noch een’ mael,
    En noch een’ mael geschiet: nu hang ick ’t inde schael,
    (565) Of ’t heele konst of half, of ’t half geluck of heel is.
    Ick tast aen dese stropp, om dat ’t mijn’ eigen keel is
    Die ick’er met benauw; wie ghy my kent of niet,
    Mistrouwt het weinighe dat m’ aen my hoort of siet;
    ’K hebb wel een Papegaeij een’ vleugel af geschoren
    (570) Met een bevallijck woord: (of sulcken slagh van ooren
    Vernam het dien ’t beviel.) och armen! maer ’t is mis,
    Soo ’t my te voller eer oijt toegerekent is:
    ’T gevall heeft mé gedaen; En die ’t my noch eens verghde,
    En noch eens, en noch eens, souw sien hoe ick my berghde,
    (575) En in mijn selven doock, daer ’t holl is, als een vat
    Dat van een klopjen bomt, en laedt noch droogh noch natt.
    ’T en is geen achterklapp; ick seggh ’t voor Sonn en Sterren;
    Wanneer ick in ’t gedoen der menschen kom te werren,
    ’K sie menigh averechts voor-oordeel op het pad:
    (580) ’K sie groot geluck betracht, en even op gevatt
    Of ’t groote wijsheid waer; ’k sie uytkomste van saken,
    Of ’s uyt den Hemel viel en stortte door de daken:
    ’K sie de geluckige, daer ’t soo op solder leeckt,
    Voor d’aller kloeckste gaen, daer niet aen en gebreeckt:
    (585) En God weet hoe ’t ’er staet, en of sy niet en dachten,
    Sij waren aende Caep als sy ’t voor Java brachten.
        Wel toch! tot Java toe? eij siet, hoe vlieght de wind
    Van menschen-mijmeringh, hoe vind ick my versint!
    Ick maeck den Wijsen mann, den Doctor en den Leeraer,
    (590) Oud Schoolkind, maer och Heer, in ’t voorste van mijn leer-jaer:
    Ick sie suer buytens tijds: ’t is aengenaem en fraey:
    ’K stoof soute saucen tot een houte Papegaey.
        Nu, Buervolck, voor de moeijt van d’ onlust, weest te vreden
    Een treedjen min of meer mijn Berg-werck op te treden:
    (595) Ghy zijt in ’t vlack voldaen, de niewicheid van ’t hoogh
    Sal uw’ vermoeijden voet ontmoeijen door uw oogh.
    Mijn noem ick ’t sonder roem, of met roem, een van beiden;
    Sijn’ afkomst is bekent en van my niet te scheiden,
    (Sijn’ opkomst seid’ ick best) ten kortsten uyt geseit,
    (600) ’T en is geen Bergh van weeld’, maer van Barmherticheid:
    Erbarmt u van ’t verhael: Ick most barmhertigh wesen
    En komense te hulp, die met haer quynend wesen
    Met eenen voet in ’t graf (soo staen sy trouwens noch,
    Mijn’ Eicken) riepen, moord, van ’t schadelick bedrogh
    (605) Dat haer, op hoop van winst, uyt Eickens waerde gronden
    In ’t sand bracht, daerse nu soo stierven als sy stonden;
    In ’t Rood Sand, soo ick meen, de Turf-asch vande Hell,
    Die noch brand nae haer’ dood, en is als kool, soo fell.
    Soo stonden Boom voor Boom, als ick, op heete kolen;
    (610) En aen haer’ kruynen bleeck het roosten van haer’ solen:
    ’T fenyn diend’ onder uyt: ’t en diende niet; het most:
    Wie kond’er tegenstaen? de Reden zeid’t, en POST;
    Post, die de Reden heeft veel meer roems doen bereicken,
    In ’t stellen van soo veel Pilaren schier als Eicken,
    (615) Dan hem van Hofwijck komt, sijn vormsel niettemin,
    Gevroevrouwt door sijn’ Penn, met dat het uyt den sinn,
    Den reden-rijcken sinn van CAMPEN wierdt geboren,
    Van ’t blinde Nederlands mis-bouwende gesicht
    (620) De vuyle Gotsche schell te hebben afgelicht.
    Sijn’ Reden seid’ het mé: ’t vergift most uyt der aerden;
    De myne seidt’er by: flux waghens en flux paerden
    By dusenden, niet min, die my van dat geweld
    Ontlasten voor mijn’ rust, voor mijn’ lust en mijn geld.
        (625) Nu was de Hell berooft en all’ de boosheid boven:
    Waer henen met het vuyl? het hadd ons overstoven
    En weer op niews verra’en, ’t en waer ick ’t meester was.
    Mijn’ bueren vraegden wel naer Sand, maer naer geen’ Ass.
    Soo keerde Nood in Deughd: ’k most bergen wat ick roeijde:
K. (630) Dat bergen wierd een Bergh die tot des’ hooghde groeijde.
    Wild most hy daer niet zijn: eerst wierd hy onder tamm,
    Met dat ick hem besnoeyde en hier gaf en daer nam;
    Flux wierd hy klocke-rond, gelijck ’t spoor van een’ passer.
    Bewaren is meer konst dan krijgen is: hy was’er,
    (635) Hy most behouden zijn. Ick vong hem in dit nett,
    In dese groene Muts; die wert hem opgesett,
    Als gaende nu te bedd om slapers-wijz te dienen,
    Met grass en bloemekens. Nu geef ick het in tienen,
    Dit raedzel, wie het zy, die ’t van my niet en weet,
    (640) Hoe ’t innerst ingewand van desen Schoon-schijn heet.
    Van buyten staet hy groen en soeckt my te believen
    Met kruydjens velerhand gespeckt met Matelieven;
    Van binnen is hy ross, verrader-lijck: of rood
    Van schaamte; Lett daer op, ghy die een’ swacke boot
    (645) Door ’s Werelds baren voert: daer moeten sich, niet Bergen,
    Maer Menschen als myn Bergh, die binnen alles bergen
    Wat boos en on-recht heet, van buyten in een’ schyn
    Die haer meer Engelen dan Menschen maeckt te zijn.
        Schrickt oock wat voor rood sand, ghy Groene-wambas-kalven,
    (650) Die u heel Meesters houdt en niet en weet ten halven;
    De Bergjens die ghy vleidt zijn blanck en groen om ’t seerst,
    En ’t lacchter u all toe, dewijl ghy op uw teerst
    Tot op den Bodem toe gras-boter meent te vinden:
    Maer ’t is ’er sorgelick te treden voor de blinden:
    (655) Gesuyckert is de korst, de Taerte menighmael
    Van Gall of Aloë, en ’t vriendelick onthael
    Van ’t Meissje werdt rood sand; Als de beloften uyt zijn
    En ’t Bruijlofts bedd verkroockt: dan moet ghy haer te buyt zijn,
    En klagen sonder hulp, dat u een vriend’lick vell
    (660) Gevoert heeft (ick en weet niet heeters) inde Hell.
        Doet oock u self bescheid, Moer Evas echte kind’ren,
    Stall-lichtjens voor de Mans, ick will u niet verhind’ren
    Uw weer-woord uyt te slaen: het deckt oock well rood sand
    Dat ghy tot onsent licht soud nemen voor goed Land:
    (665) Die lieffelicke korst van buygen en van strijcken,
    Van sterven lid voor lid, uer voor uer te beswijcken,
    Berght veeltijds (lett, veeltijds) soo wonderlicken aerd,
    Dat ghy het beter wist, gescheiden, als gepaert.
        Dus ben ick Heer in ’t groen van Roodenberg gewerden.
    (670) Dat was te trotsen Van, om soo slecht uyt te herden.
    Daer most wat aensiens op, soo dat myn niew besitt
    Ten minsten wierd vereert met kijckers Wat is dit?
    Dat luckte wiss en wel; ’k vermoeyde Land en luyden
    Met vragen, kijck, kijck, kijck, wat heeft dit te beduyden?
    (675) Wat werpt de Zee all op? wat of dit werden sal?
    En ’t vraghen werde meest voldaen met, Niet-met-all:
    Maer met een Niet-met-all, dat Antwoord moght verstrecken,
    Daer een’s neuswijsigheid tot vragens toe mocht recken,
    Wat ’s Menschen Neus beduydt in ’t schoonste van sijn hoofd,
    (680) En wat mans tepelen, en Vrouwen kinn geklooft,
    Wat puttjens in haer’ wang, wat kuyten aen ons beenen,
    En, als men ’t nauwer nam, wat nagelen aen teenen?
    Men antwoordt, Niet-met-all; en ’t is niet mis geseit;
    Maer, sien wy scherper toe, ’t en is maer half bescheid.
    (685) Daer is een Niet-met-all dat noodigh werdt gepresen,
    Om dat het noodigh is, en noodigh moet het wesen,
    Om dat het God beval te wesen dat het is;
    Dat noodigh is ’t cieraet van ’t schepsel, en gewiss
    Gods hand-meid voeght allom het Goed en ’t Cierlick t’samen.
    (690) Nature past daer op, wij weten ’t als ons’ namen;
    En daerom voeght het ons een voeghlick Niet-met-all
    Te dulden, hoe het zy, by konst of by gevall.
        By konst of by gevall, naer ’t yemand lust te doopen,
    Daer is wat cierlickheids mijn Berghjen op gekropen,
    (695) Wat tuytighs sonder dienst, wat aensiens sonder nutt:
    De groene Muts was ijet voor ’t hoofd en sijn beschutt,
    Maer ’t pluysken moster op, of ’t was geen’ Muts by Mutsen
    Van aensien aen te sien. Soo raeckten ick aen ’t klutsen,
    Aen ’t klampen styl aen styl, en dêel aen wederdêel,
    (700) Die ick eendrachtig bond aen een’ verborgen steel;
    Gelijck een rugge-been met ribben of met graten
    Vleesch of visch t’samen houdt en niet en kan verlaten,
    Dan als sy bey vergaen. dat maecksel scheen geplant;
    Maer ’t hongh aen ’t ruggebeen; en woegh niet op het sand:
    (705) Daer most ick in versien; men had my sunst verwesen
    Als die noyt Heiligh blad in Griecksch en hadd gelesen.
        Doe ’t uyt den koker quam van steigerings besleur,
    Verscheen daer, wat? een Spell, een’ Naeld, of sulck’en leur,
    En stack, als naeld of spell, in d’ooren en in d’oogen:
    (710) Ind’ oogen, daer men ’t sagh, in d’ ooren daer het loghen
    Of waerheid over droeg, soo ’t was of niet en was.
    Wat raed? ’t was aen den wegh; daer ’t altoos voll gebass
    Van stoute keffers is: die dat niet kan verdouwen
    Moet naer Egypten toe en in de Sand-Zee bouwen.
        (715) Maer honden werden mack van Vreemden veel te sien:
    Soo werd de Vreemdigheid onvreemd voor sulcke lien:
    Soo wierd myn’ opspraeck gunst, soo temden sich de sotten:
    Eerst hiet ick Schots alleen, doe wierden wy all Schotten,
    En saghen ’t Schotsche werck voor wat gedooghlicks aen;
    (720) De slechtste van gewoont, de wyste door vermaen
    Van haer geheugheniss; daer ’s in geschreven vonden,
    Hoe sulcke Bakens noch Oud Roomen niet mis-stonden;
    Noch ’t niewe niet mis-staen, en wat oud Roomen dé,
    Om sulcke wonderen te schepen over Zee,
    (725) En wat nieuw Roomen doet, en wat het derft verteeren,
    Om sulcke wonderen weer gaen en staen te leeren.
    Vijf duysend ponden steens, en dat twee hondert mael,
    Moet daer bewoghen zijn en hangen inde Schael,
    En staen weer op sijn lijf, en konnen noch eens vallen:
    (730) En all om (als ick sey) een cierlick Niet-met-allen,
    Een’ statigh’ ijdelheid, of, soo ’t wat beter is,
    Tot ’s Stichters sterffelicke, maer doch, gedachteniss.
        Hadd ick ’t daer oock gemunt? Ick kan ’t niet heel ontkennen:
    Mijn Maecksel was van hout; maer, na de jaren rennen,
    (735) En mijne zijn gerent naer ’t einde vande baen,
    My docht een houten bouw kost lang na my bestaen;
    En, of hy ’t niet en kost, sy konden ’t hem wel leeren,
    Die na my souden zijn, en sijn’ verrotting weeren
    Met sorg van onderhoud. dat nam ick voor geen’ schand:
    (740) Soo, seid ick, leeft het all dat water voedt of land:
    Des Menschen leven selfs bestaet maer by het lappen
    Van dagelix niew aes: en altoos salmen tappen
    Uyt Heidelberghs voll vat en van den selven wijn,
    Soo lang daer vullers en hervullers sullen zijn.
        (745) Dus rekend’ ick alleen, en sonder waerd te hooren,
    En menschen stonden ’t toe: maer ’t quam my niew te voren
    Dat uyt den Hemel quam; als of ’t een’ stemme waer,
    Die sey, Mans-maeckseltje, staet af, en gaet van daer.
    Gods seggen en Gods doen gaen t’samen; als de winden
    (750) Haer dreighen en haer’ drift, haer snuyven en haer slinden:
    Gods schicken is Gods doen, en ’t is niet eer gedacht
    (Ick spreeck het menschelick tot menschen) als volbracht.
    Gods woord quam en Gods wind, met ongehoorder buyen,
    Dan of heel Noorden wouw verhuysen naer heel Zuyen,
    (755) Gods woord ontstack de locht met sulcken vier op vier,
    Dat avond middagh wierd, en alle dingh papier,
    En all aenstekelick wat Donder kon bereicken,
    Of Blixem, Donders kind: om verr gingh Yp en Eicken,
    Aen brand Gewasch en Bergh: en doe ’t aen Bergen gingh,
    (760) Scheen ’t niet onredelick dat ick mijn deel ontfing.
    Mijn’ Naelde kreegh mijn deel, mijn’ Bergh en kon ’t niet deeren;
    Dat heeft het Aerdrijck voor, vier kan het niet verteeren,
    Gods laeste vier alleen sal ’t brenghen daer het was,
    Waerachtelick tot niet, waerschynelick tot glas.
        (765) Het houte maecksel sprongh als lammeren in ’t wilde,
    Als, doe d’Egijptenaer Gods Heir-kracht volghen wilde,
    Den heuvel stond en sprong: mijn Mast was maer een ried;
    Hy knapte daer hy ’t moet gelooven die het siet,
    En daer die ’t niet en sagh souw schricken te gelooven;
    (770) Uyt slipte penn en gat, het onderste quam boven,
    Het bovenste te grond: de naem-knoop, verr gesien,
    Lagh droeffelick gevelt, Susann en Constantin:
    Maer bey noch onverdeelt, gelijck sy moeten blyven;
    Haer’ Zielen, meen ick nu, gelijck wel eer haer’ lijven.
    (775) In ’t storten vande Naeld heeft yemand daer ontrent
    Een’ swaren sucht gehoort en naderhand bekent;
    Gevallen sprack sy noch, want sy viel ongebroken,
    En, is ’t gelooffelick, dus heeft het hout gesprooken:
  ,,Hier legg ick: feller weer dan Sonn oyt sagh of Maen
    (780) ,,Heeft Boomen uyt der aerd’ en my ter aerd’ geslagen:
  ,,Ick was maer menschen werck, most ick het wederstaen?
  ,,Gods stijfste Schepselen en hebben ’t niet verdragen.
        Dat komt’er af, van ’t Zeil te voeren inden topp;
    De Hooghmoed gaet niet voor, of neerlagh volght’er op:
    (785) Ick nam die less te baet, en, of my vrienden tergden
    En weer een’ tweede Spits in plaets van d’eerste vergden,
    Ick swichte voor den slagh geslagen met Gods hand,
    Die die plaets niet en gunde aen ’t geen ick hadd geplant:
    Ick kroop in ’t ongeluck, en leerde my bedaren,
    (790) En koos de Lull voor ’t Zeil, om niet meer soo te varen:
    Soo wierd het ongevall maer omgevall*, niet scha,
    Scha-baet; dat ’s voòr, verlies, en wijsheit achter na.
        Daer staet een staeltjen af in plaets van d’eerste delen;
    De voet staet soo hy stond; ’tscheel is in d’opperdeelen;
    (795) Die gaen ter halver hooghd, meer stevigh en min eng;
    Matroos sal seggen, ’t is een doorgeschoten steng:
    Een yeder sal ’t op niews herdoopen naer zijn oordeel,
    Des wijsten Doopers vond aenvaerd ick tot mijn voordeel,
    En hy sal Peter zijn van ’t niewe houten kind,
    (800) Die inden vrolixten den nutsten toenaem vindt.
        Want vrucht en vreughd is ’t witt dat ick hier schick te raken,
    De Vreughd is tastelick: gaet op, ghij sultse smaken:
    Een Baken stond hier eerst tot inden Haegh gesien,
    Tot inde Duijnen toe, tot inde Zee mischien:
    (805) Maer die aen ’t Baken stond en sagh maer pas de weiden
    Die Voorburg en den Haegh, weerzijds de Scheijing, scheiden;
    De reste was geboomt, dat door mijn’ eighen schuld
    Den schoonsten hoeck gesichts met blad’ren heeft vervult:
    En ’t gingh met Hofwyck toe als met de stadt der Steden,
    (810) Mijn ongesien Parys; die sich een Geck met reden,
    Beklaeghde niet te sien door d’all te dicke wolck
    Van Huysen over hoop en ’t woelen van haer volck.
    Blind had ick my geplantt, en, wild’ ick my ontblinden,
    Ick most een’ hooger’ topp dan all’ mijn’ toppen vinden,
    (815) Die nu gevonden is: thien trappen en thien meer
    Ontbinden mijn gesicht, waer dat ick ’t heenen keer:
    Ick overtopp mijn self, en Hollands beste deelen,
    Die veel en veel gesien geen’ oogen en vervelen,
    En all dat Delfland heet van Rhyn en Schie tot Maes,
    (820) Tot in het Noorder Silt sijn’ golven, ben ick baes.
    Dat heet ick oversien. Haer’ Graven en haer’ Staten,
    Die nu besitters zijn, en die ’t wel eer besaten,
    En waren noyt meer Baes: sy kosten haer besitt
    Niet meer als oversien, niet meer als daer ick sitt.
    (825) Noch ben ick het wat meer: sy saghen ’t door de wolcken
    Van haer’ bekommeringh voor Steden en voor Volcken:
    Ick sien het sorgeloos en op sijn Hofwycks aen,
    En laet Gods weer en wind Gods acker over gaen:
    Ick vaer als reiser mé, de Stierluy moeten waken:
    (830) Sy woelen onder een in sacken en in saken;
    Ick sie van boven neer, als uyt de tweede lucht,
    Daer geen gevoel en is van onder-maensch gerucht.
        Dus verre gaet mijn’ vreughd: de vrucht van dese plancken,
    Daer hebb ick ’t ongevall noch ruymer voor te dancken:
    (835) De reden is soo klaer als middaghs Sonne-schijn,
    Dat verr sien beter is als verr gesien te zijn.
    Voorsichticheid siet verr, en merghen is haer huyden;
    Daer d’onvoorsichtighe zijn als bysiende luyden,
    Min siende dan gesien; en ’t is der wijsen lot,
    (840) Onsichtbaer verr te sien, waerom? want soo doet God,
    Dien niemand noyt en sagh, en die d’aenstaende stonden
    Soo tegenwoordigh siet als ofse voor hem stonden,
    En dat geschieden sal, als waer het nu geschiet.
    By die verrsichticheid en stell ick ’s menschen niet;
    (845) Maer ’s menschen last is, Gods* volmaecktheid naer te trachten,
    En diese meer betracht is minder te verachten
    Dan diese meest versuymt: laest sagh my alle mann,
    Nu sien ick met gemack die my niet sien en kan.
        Is ’t hoogh genoegh gepocht, is ’t Less genoegh gesogen
    (850) Uyt ongesienen bouw? neen, ’t is in myn vermogen
    Meer wijsheids uyt de planck te trecken dan ick docht.
    Hier staen wy vander aerd gestegen inde Locht:
    Lett, vrienden, die met my tot deser hooghd geklommen
    Van boven neder siet; hoe is ’t ’er toe gekommen,
    (855) Waer zijn wy door geschroeft? langs steile trappen heen,
    Door engd’ en ongemack met suchten en gesteen;
    Dat heeft het klimmen in, daer moet hy staet op maken,
    Die van beneden op aen ’t uytsien meent te raken,
    Aen ’t aensien eigentlick: den tragen beurt het niet,
    (860) Die met den arm in ’t kruys staet opwaerts aen en siet:
    Daer staet wat sweetens toe. en woelen hoort by wenschen,
    En by gewill geweld: maer daer by zijn wy menschen,
    En konnen niet als gaen; het vliegen is quaed spel
    En met den hals betaelt: dat weet de Schipper wel;
    (865) Die besight hand en voet, sijn menschelick vertrouwen,
    En klautert in de Marsch by takels en by touwen.
    By trappen zijn wy hier geklautert, en dat ’s recht:
    Wel hem die sijn bedryf by trappen op verrecht,
    By soete trappen, by niet all te wijde schreden,
    (870) En staeckt, all inde marsch, sijn steigeren met reden,
    Niet aende Vlagge-spill, daer ’t hoofd draeyt eermen ’t weet,
    En daer niet yeder een sijn’ moeyte wel besteedt.
    Half weghen is soo veil, dat, konden wy ’t bezeffen,
    Wy souden ’t eens soo lief als ’t Papegaeyken treffen
    (875) Ten einde vande Steng: ’k beroep my op de pijn
    Van die van all te hoogh te leegh gevallen zijn.
        Het Bosch is uyt gesuft: God zij gedanckt, seght, Leser;
    De Schrijver seght het oock. daer hoeft wel een Geneser
    Voor uw oogh en mijn’ hand; soo zijn sy bey gefoolt.
    (880) Heeft yemand oijt soo lang in sulcken wond gedoolt?
    Maer ’t is de Naeld haer schuld, haer maken en haer breken,
    En ick hebb vande Naeld ten draed toe willen spreken:
    Naer my soud ’t niemand doen: nu hebb ick ’t soo gedaen,
    Dat ick naer mij gehoort sal werden en verstaen.
        (885) En dit ’s aen ’t Huys ten Deil; wie lust’er mé naer Leiden?
    Komt, Kijcker, Mann of Vrow, ick gae u binnen leiden.
    Tot noch toe treden wij in ’t Voorburght van ’t groot Hof,
    In ’t Neer-Hof van ’t Casteel; daer volght wel ander stof.
    Is ’t uyt de maet gestoft? beveelt mij niet te swijgen;
    (890) Schoon op-doen heeft veel in; ’t is om u voort te krijgen.
A.     Waer zijn wij? tuschen Bosch en Bogaerd. staet wat still;
    Dit ’s oock mijn eigendomm; ick doed’er wat ick will;
    En wat ick hebb gewilt en sal u niet vervelen,
    En wat ick wilde, zijn twee wanden van Abeelen,
    (895) Die nu ten Hemel gaen, en proncken met haer’ kruijn
    (Denckt aen mijn’ hondert jaer) tot in het Noorder duijn.
    Wel voeght haer dat gepronck; sy moghen sich beroemen
    Voor Schutters van Geboomt, van Kruyden en van Bloemen;
    En sood’er een’ van all ten einde levens kom’
    (900) Daer sy ten scherme staen, ’t is maer van ouderdomm.
    Aen haer en siet men ’s geen; en ’t magh haer wedervaren
    Dat een den loover-drill van haer’ ongroene bla’ren
    Tot minder waerde duy’: maer dat ’s ’t haer van haer hoofd,
    En dat ’s daer noyt wijs mann een mann sijn’ eer om looft [rooft?].
    (905) ’T grijs heet de kerckhofblomm, maer ’t heet soo tegens reden:
    ’T is ’t merck van rypigheid van Sinnen en van Zeden.
    Gaet by d’Abeelen op, tot daer sy spitser zijn,
    Daer is noch krack, noch kreuck, noch schaduwe, noch schijn
    Van buijgen voor geweld van ’t vinnighe Zuyd-westen,
    (910) Of van ’t verdelghend Noord met all sijn’ Boomgaerd-pesten.
    Abeeltjens, oud grijs volck, oud Krijghsvolck, seid’ ick recht;
    Ghy hebt voor ons gestaen in ’t heetste van ’t gevecht,
    Dat ’s ’t koudste vanden strijd; en Appelen en Peeren,
    Of met uw’ wapenen gedeckt, of met uw’ kleeren:
    (915) Wel heeft den Hemel u gerechtelick geloont,
    En inden ouderdomm met stijve jeughd gekroont:
    Heel Voorburgh heeft met my te deelen in ’t bedancken,
    Als ’t op uw’ stammen siet en als ’t siet op uw’ rancken:
    Het siet u niet alleen voor Voorburghs voorburg aen;
    (920) Maer voor de cierlickheid daer ’t schier om werdt begaen:
    Dat weet de Vreemdeling, de wandelaer van buyten,
    Dien sulck’en Galery doet gissen en besluyten
    Wat van uw binnen is, daer ’t buyten staet en lacht,
    Met sulck’en trotsen vreughd, met sulck’en soeten pracht.
    (925) Danckt my toe, Vreemdelingh, die, t’uwer gunst genegen,
    Noch schooner hebb gemaeckt den schoonsten wegh der weghen:
    ’T is maer half prijsens waerd, sich selven te versien;
    Heel is hy ’t, die betracht dat voor ’t gemeene dien’.
    Is ’t voorbeeld nutt en goed; volght, Boeren, en volght buren,
    (930) Wy sullen Honslaerdijck verbijsteren en Buren,
    En, diese ’t samen will besoecken, heeft voortaen
    Geen’ straten als de Straet naer Voorburgh te begaen.
        Aensienelicke straet van Stads-gelijcke Huysen,
    Is ’t dat ick Hofwijck magh van lid tot lid ontpluijsen,
    (935) Gunt my den eigendomm van ’t eerst in uw getal,
    En lijdt dat ick het noem mijn Tuijn-huijs en mijn’ Stall.
    S. Mijn Kruyd-hof hoort’er toe, en, hebb ick wel gekosen,
    Het is mijn Persen-perck, mijn Queeck van Abricosen:
    Een’ houten warme doos, met plancken wel bestaeckt,
    (940) Die Confituren berght aen ’t Sonnevier gemaeckt.
        ’T waer veiler niet gemelt, soo dicht aen twee dry weghen:
    Maer, daer de heiningh klapt, hadd ick vergeefs geswegen.
    Nacht-pluckers, weest mijn’ moeijt genadigh en mijn’ kost:
    Hadd ick u hier ontsien, ’t werck waer noch onbegost.
    (945) Ontsiet u voor den lust van weinigh’ soete beten
    Voor dieven uyt te gaen, of ’t in uw hert te heeten.
    Ghy lett op d’ eerste meest, ick op de tweede straff,
    En, kryght ghy d’ander’ toe, soo denckt, dat komt’er af;
    Wy hadden wijsselick na Groot-moer om gekeken,
    (950) En aen verboden vrucht noch hand noch mond gesteken.
        Maer ’t is om niet gepreeckt, de boosheid is in ’t bloed;
    Verbiet het quaed te doen, ’t is daerom dat men ’t doet,
    En dreigen werdt bevell: Ick magh ’er niet om pruijlen;
    Staet bouwen aen den wegh ter keur van alle muylen,
    (955) En aller tonghen schimp, die aen de weghen plantt
    En komt niet minders toe van allerhanden tand.
        Nu, wandelaer, komt in; ’t sal ’t Hof van Hofwijck gelden:
    Versiet u van geduld; ick sal het minste melden,
    En swijgen niet van ’t meest: daer moet de Kijcker aen;
    (960) Daer werdt noijt planter moed’ op eigen grond gegaen,
    Van eighen grond gepraett, van eigen grond geprevelt;
    Als ’t regent dat het plast, soo dunckt hem dat het nevelt,
    Als ’t nevelt, is ’t soet weer, als ’t stormt, en is ’t maer koel,
    En, dien die lust vervoert, en weet van geen gevoel.
        (965) Voor d’eerste quellingh, hoort drij woorden, eens voor allen;
    ’T waer meerder quelling staegh op ’t selve platt te vallen;
    En staegh te seggen, staegh te hooren, voor of na,
    Dit ’s dus in ’t Oost geschickt, in ’t West de wederga.
    Daer is een middel-lijn, die Hofwijck scheidt in deelen,
    (970) Daer van de slincker van de rechter niet en schelen:
    Een’ Oost’ een’ Wester poort, een’ Oost’ een’ Wester laen,
    Een Eiland Oost, een West, in beij gelijcke pa’en;
    Een Boomgaerd midden in, een Plein, een Huijs, een Vijver,
    Y. Ten Zuijden op de Vliet een open Tijd-verdrijver.
    (975) Dit t’samen (kost het zijn) in ’t Goud-gewicht geleght,
    Soo stond de Tong in ’t Huys, en beij de Schalen recht.
        Wie die verdeeling laeckt, veracht voor eerst sijn selven,
    En ’t schoonste dat God schiep. Eer ick bestond te delven,
    Nam ick des wijsen less tot richtsnoer van mijn doen;
    (980) ’K besagh mijn selven. meer heeft niemand niet van doen.
    Twee Vensters voor ’t gesicht, twee voor den Reuck, twee Ooren,
    Twee Schouderen in ’t kruys, twee Heupen daer sy hooren,
    Een’ Dye van weder zijds, een’ Knie, een Been, een Voet;
    Is, seid’ ick, dat Gods werck, soo is ’t volkomen goed,
    (985) En, waer ick henen sagh, ick wist geen wett te soecken
    Die by dees’ gelden mocht: wegh, riep ick, scheeve hoecken,
    En oneenparicheid, en ongeregelt scheel,
    Dat niemand en vermaeckt, dan die sijn’ Neus, sijn’ Keel,
    Sijn’ Mond, sijn’ Kin, sijn’ Buyck, sijn alle dingh, kan lyden
    (990) Verr vande Middel-lijn slim uyt gestelt ter zijden.
    En, als ick oversloegh waer sulcken stell op trock,
    Soo viel ick op ’t on-eens van een’ Iaponschen Rock,
    Op ’t onbegrypelick van die verwerdde plecken,
    Die ’t kleedsel voor cieraet en my voor onlust strecken.
    (995) En, als ick by gevall door sulcke paden trad,
    Soo docht my, ’t was om ’t jock gedobbelt of om ’t wat,
    Waer dese boom sou staen, waer die steegh sou belenden;
    Ick wierd’er koortsigh af, en waer ick quam te wenden,
    Daer draeyde my het hoofd, gelijck des planters dé
    (1000) Die alles onverhoeds gedraeyt hadd uyt sijn’ sté.
        Verlappers van oud werck kost ick genadigh dulden:
    Maer Snijders van niew’ stof en sagh ick niet t’ontschulden:
    Mijn Laken was geheel, en ick een schele geck,
    Soo ick ’t versnipperde met een versuft besteck.
    (1005) Recht-zydigh ongemack en vond ick niet prijswaerdigh;
    Maer, waer het moghelick, ’t gemackelick en ’t aerdigh
    ’T geschickt’ en ’t dienstighe te menghen onder een,
    Soo was de Nutticheid verhylickt aende rêen.
    Dit hijlick sloot ick soo, en noijde Post tot Speelman,
    (1010) Die maeckte d’ondertrow; en quam’er wat krackeel van,
    ’T wierd op ’t papier geslicht, en, naer een soet gekijf,
    Vergaderde ’t gemack en ’t fraeij, als mann en wijf.
        Dat ’s uyt: en nu niet meer van recht of scheef te melden.
    De Spa ging door de Zoo van klare klaver-velden,
    (1015) Daer wel een Koe drij vier haer’ meugh aen bijten mocht:
    En ’t heeft een’ taeijen Boer wat jammerlix gedocht,
    Soo kostelicken stael soo konstelick te scheuren;
    Maer ’t wasser toe gedoemt, het sou en ’t most gebeuren:
    Waerom sou ’t beste groen het eewigh erfdeel zijn
    (1020) Van Beesten muylen, niet van Menschen, en niet mijn?
    Men moet wat aen de vrucht, wat aende vreughd besteden:
    Wy leven vande Wey en vande Ploegh, dat ’s reden:
    Maer sonder lijf en ziel en is de Mensch niet heel:
    Is ’t lichaem dan vernoeght, de Geest verheischt sijn deel,
    (1025) En treckt sijn voedsel oock, maer op een’ beter wijse;
    En Gras of Coren-werck en streckt hem voor geen’ spyse;
    Daer hoort fijn voeder toe, noch luchter dan de lucht,
    Hoe noem ick ’t op sijn best? onnoosele genucht.
    Dat voedsel aest het hert, en daer ’t van ’s werelds saken
    (1030) Gekneust is of gequetst, kan ’t maer vermaeck vermaken;
    En die voor sulcke Salv een pottjen overgaert,
    Heeft wisselick gesorght en wijsselick gespaert.
        Verr van mijn’ kinderen zy ’t roeckeloos verquisten:
    ’K hadd beter niet geweest, dan dat sy ’t van my wisten;
    (1035) Maer nuttelick gespilt naer Borsen grond en macht
    En heeft noyt wijse Mann verwesen noch veracht.
    Vier Sonen heeft my God, en ’t Vaderland geschoncken,
    En, soo ’t een’ Vader voeght, ick derv’er wat mé proncken:
    Mijn’ sorgen hebben haer door wetenschap en deughd
    (1040) Voorspoedelick geleidt tot door de tweede jeughd,
    En ’t sullen mannen zijn als ick’er niet sal wesen;
    Daer zijn mijn’ plichten uyt: God, Vader vande Weesen,
    Beveel ick haer bestier, met eene Suss daer toe;
    Daer bidd ick allen voor, als ick voor allen doe:
    (1045) Besteden sy het kleyn dat ick haer naer kan laten
    In soeten teer naer neer, in vrolickheid met maten,
    Sy hebben ’t lydelick, en die ’t ons gonde, leeft,
    Die niet te leur en stelt dan die hem eerst begeeft.
A.A.     Noch staen wy voor myn’ Poort (’t is onbedacht gesproken,
    (1050) Mijn’ Poorten most’er staen, of ’t waer mijn woord gebroken)
    Noch staen wy niet daer voor, ons’ oogen zijnder in:
    ’T zijn Heckens, Vreemdeling, en dat heeft oock sijn’ sinn;
    ’T is open-deuren-werck; ’t gelaet van alle vromen,
    Die in haer blancke hert voor geen gesicht en schroomen,
    (1055) Voor geen’ getuygheniss van wat daer werdt gedacht,
    Of in ontfangheniss, of in geboort gebracht;
    Want als de buyten-stoff is ’t voeder van haer’ rocken,
    En, of ghy op het werck, van binnen op getrocken,
    Of op den wijser siet, sy slaen altoos op een:
    (1060) Maer sulcken uerwerck is, God weet het, niet gemeen:
    My, bidd ick, dat het voor wat openhertighs strecke,
    Dat hier en daer een’ Poort gescheurt is tot een hecke,
    En dat het op het hert des Meesters werd’ gepast.
    Twee Poorten seggen meer: onthael ick vriend of gast,
    (1065) ’T en is niet door een’ deur, ’t is door twee open’ deuren:
    Den ruymen jngangh thoont wat binnen sal gebeuren,
    En dat de vrienden op mijn brood en op mijn’ wijn
    Niet half, niet heel, niet eens, maer tweemael welkom zijn.
    Komt yemand tegens my het blaedjen om te keeren,
    (1070) En seght, twee deuren op? daer wilmen ons by leeren,
    Dat als ’t op scheiden komt, twee Lanen open staen,
    En dat ick tweemael heet mijn’ gasten henen gaen,
    Die eens genoodight zijn: dat wil ick niet ontkennen;
    Aen Mann of Vrouwen-kracht kan ick my niet gewennen;
    (1075) D’onheusche Heusigheid, ’t onsinnighe geweld
    Dat op den soeten kerf van vriendschapp werdt mis-stelt,
    En hebb ick noyt gelooft: maer wel van ouds onthouden,
    Die willen, laten gaen, die niet en willen, houden.
    De waerd moet gast-vry zijn; maer oock de gasten vry;
    (1080) En dien ick soo misdoe verhael’ het soo op my;
    En ’t sal in my den lust van wederkeeren wecken,
    Daer gulde vryheid woont voor komen en vertrecken.
        Mijn’ Poorten houd ick wel verdedight: volght mijn Laen,
A.B. Mijn’ Lanen wederzijds: die moet ghy oock sien staen,
    (1085) Als armen die mijn’ vriend omhelsen en onthalen.
    Doch Armen spreken niet: dees’ konnen oock geen’ talen:
    Maer d’ander’ menschlickheid, het Lacchen, is haer’ gaef.
    Verstaet ghy dat gelach? lett op het groene gaef
    Der Linden, mijn geboomt, en eertijds mijn’ Laurieren,
    (1090) Die haren koelen pracht als wasche Toortsen cieren,
    En denckt, om kort te zijn (sy selver zijn niet lang)
    Dat wat mijn’ jonghe fluyt van ’t Voorhouts groene gangh,
    Op nieuwe noten peep, van dese staet te pijpen;
    En, soo ick mijn vernuft noch eens bestond te slijpen,
    (1095) Dat Hofwyck en den Haegh te samen souden gaen,
    Of, waer den Haegh de Sonn, dat Hofwyck waer de Maen.
    De Stammen zijn gelijck, de schaduwende kruynen
    Staen hier, soo wel als daer, gelijck begraesde duynen.
    Hier in gaet Hofwyck voor; in ’t ’s Gravenhaegsche Pand
    (1100) Is niet als Linden-hout by Linden-hout geplant,
    En dan een’ steene buert, daer Mensch en Peerd en Wagen
    De vlugge Fluijtertjens den soeten Haegh uyt jagen:
    Danck hebb’ het vuijl gewoel van Wagen, Mensch en Peerd;
    Sy jaghen Hofwyck toe dat Hofwyck meest vereert.
    (1105) De Goudvinck is van ’t minst, de Kneu, de Spreew, de Lyster,
    Hier sitt de Nachtegael en gorgelt met sijn’ vryster,
    De Koeckoeck slaet de maet, en roemt van sijn bedryf,
    In volle vrijheid, want de Land-heer heeft geen wijf:
    In Sté en doet hy niet dan Mans en Vrouwen tergen,
    (1110) En menigh laccht’er om diens haeren staen te bergen.
        Hier danst dat vrije volck van d’een’ op d’ander’ tack,
    En, is ’t de Linden moe, het kiest een ander dack,
    Een dack van Elsen-loof, reis-mantel van die Linden,
    Die s’ in haer’ eerste jeughd beschermden voor de winden,
    (1115) Beschutten voor Noord-Oost, behoedden voor Noord-West,
    En doen noch dagelix daer toe haer niewe best.
        Heilsamen Elsen tack, wie soud’ u konnen derven?
    Ghy doet ons vreughd en baet in leven en in sterven;
    Uw leven streckt voor muer, met een, en voor tapijt:
    (1120) Uw leven geeft ons warmt en koelte, naer den tijd,
    En altijd louwe warmt en altijd still verkoelen;
    Uw’ doode beenderen verquicken ons gevoelen,
    Als ’t Ys en Sneew verdooft: het is een meerder goed,
    Gestorven, goed te doen dan menigh mensche doet.
    (1125) Maer branden is te wreed voor sulcken dienst van leven:
    Daer is een’ minder pijn, die u niew leven geven
    Of ’t oude lengen kan: ghy leent uw’ lieven romp,
    Daer Schip en goed aen hanght, tot booren van een’ pomp,
    Van kokers onder aerd, daer wateren door sluysen,
    (1130) Spyt Roomens Metsel-werck, en Brussels loode buysen,
    Daer Klinckaert, en Arduyn en Coper moet vergaen,
    Daer stadigh lappen is en nieuw verboeten aen,
    Daer overleeft uw lijf, en daer ontsterft uw sterven,
    En daer gerieft ghy kind, kinds kinderen en erven;
    (1135) In ’t water stond uw’ wiegh, uw’ dood-kist light in ’t vocht;
    Daer duyckt ghy, en ontgaet de schenniss van de locht.
    Onsterffelicker lof verdienen noch uw’ stoven,
    Onsterffelicker penn dan dese maghse loven;
    Mijn’ uytspraeck schiet te kort, wanneer ick overslae,
    (1140) Wat winst is door verlies, wat voordeel is door scha.
    D’ondanckbaer Eicken stamm en laet sich maer eens houwen:
    U kan ick hondert mael behouwen en behouwen.
    Behouwen? dat ’s niet all. ghy levert goed voor quaed,
    Ghy voedt die u verdoet, ghy segent die u slaet,
    (1145) En, die de vreughd will sien van dickwils niewe telgen,
    En neem niet als de moeijt van wreed zijn en verdelgen;
    ’T onthoofden geeft de winst: waer is dat noch gehoort?
    Meer kinders dienen mij, hoe ick meer ouders moord.
        De wand van mijn Voorhout, of van mijn’ twee Voorhouten,
    (1150) Is noch maer half voldaen: maer u verveelt mijn kouten,
    Niews-gierigh wandelaer: soo swijgh ick van het groen
    Van Haegh en Meijen-Boeck, die hier de plichten doen
    Van Wallen hoogh en dicht, van vriendelicke muren,
    Die my het vrij gesicht bepalen van mijn’ buren,
    (1155) Die Maertje Knelis oogh onthouden uyt mijn’ grond,
    Als off’er tuschen ons een’ steenen Heiningh stond.
    Verganckelicke kalck en kon mij maer bevrijden;
    Dit eewighe kan beij, bevrijden en verblijden:
    In een woord segh ick ’t all; ’t is ’t oorbaerlickste schutt,
    (1160) Dat schoon en dienstigh is, en aengenaem en nutt.
        Nu rechts of slinghs gewent; of quellen u de Bochten
    Die dese wereld laeckt en d’oude tijden sochten?
    Leght beider redenen in d’een’ en d’ander’ Schael;
    Wy hebben veel gelijx, maer min als altemael.
    (1165) Een’ langhe rij Voorhouts te samen te sien krimpen
    En sluijten tot een punt gelijck des Backers timpen
    Verheught des Kijckers oogh al waer het noch soo domm,
    En in de red’lickheid gaet alle recht voor kromm:
    Maer ’t krom heeft oock sijn’ deughd; en ’t buijgen vande stegen
    (1170) Ontwalght den Wandelaer van all te langhe wegen;
    Of, sijnse wat te kort, de kromte maecktse langh,
    En, soo de plaets gebreeckt, de konst is in ’t verlang.
    Het een is prijsens waerd, het ander niet te laken;
    Elck een voldoet sijn’ smaeck, elck een versnipt sijn laken
    (1175) Naer eigen welgevall: eens was ’t een spitsche schoen,
    Nu kan een’ platte leest, en anders geen, voldoen.
    Eens was de broeck soo small, als mag’re menschen dijen,
    Nu zij ’t soo goet als ’t will, de mode wil ’t niet lijen;
    En ’t zij dan spits, of rond, of lang, of ruijm, of small,
    (1180) Elck weet sijn’ verwe voor sijn kostelicke mall:
    De grill rolt als de Tijd: will yemand Rechter wesen,
    Het vonniss, ben ick wijs, en salmen hier niet lesen:
    ’T zijn smaken; en die staen den vrijen mensche vry:
    Laet niemand oordeelen van ’s naesten leckerny:
    (1185) De rechte Dreef is recht, de kromm’ heeft oock haer voordeel:
    Sus doen, soo laten doen, is ’t veilighst in mijn oordeel;
    En die den minsten haet soeckt in de meeste rust,
    Vergunn’ aen yeder een sijn’ onbesproken lust.
B. C.     In ’t praten vind ick ons het hoeckjen om gekropen.
    (1190) Die naer ’t Lang Achterom het Korte door will loopen,
    Is niet verr van de Merckt: soo gaet het hier in ’t groen.
    Maer die gelijckeniss en kan my niet voldoen:
    De Boomen passen best tot voorbeeld van de Boomen:
    Denckt dat wy ’t schoon Voorhout ten ejnde zijn gekomen:
    (1195) Nu volght de Kneuterdijck, en strax de Plaets daer aen:
    Daer hebb ick ’t. Hagenaer, en treckt het u niet aen;
    Noch stoff ick om den prijs: Ghij levert niet als Linden
    Naer Linden op de rij: hier is wat niews te vinden,
    In ’t niewe Pad niew Blad; Veranderingh verheught,
    (1200) En all dat sterf’lick is kan walgen aende vreughd
    Die evenstadigh is: De vriendelixte toonen
    Vervelen op den duer: het oor rust op ’t verschoonen,
    En alle lid begeeft dat niet verpoost en werdt;
    Veel soets vergalt sich, jae lang kittelen wordt smert.
    (1205) Noch is ons oogh het viest, en keurigst aller leden;
    ’T will wisselen, of ’t kreunt; jae van bevallickheden;
    En die de reden soeckt van sijn’ beweeghlickheid,
    Sal vinden datse daer en naulix elders leit.
        De niew’ bevallickheid daer ’t hier mé staet te vleijen
    (1210) Is ’t lieve loover-groen van suyver’ Eschen Meijen.
    Daer valt min schaduws af dan m’onder Linden siet:
    Maer schaduwen zijn wind, of schaduwen zijn niet:
    Het lichaem maeckt den mann, de stammen zijn de Boomen.
    Als ’t op de waer aen komt, voldoet men met geen’ droomen.
    (1215) Stae bij, taeij’ Eschen waer: De waerde van uw’ trouw
    Verdiende wel wat roems dat hier staen proncken souw;
    Maer, is de Vred’ in ’t land, ick willse niet verstooren;
    Ter hellen met den krijgh; ’k magh van geen’ Piecken hooren,
    Die dunne Boomen, met een vinnigh ys’ren blad.
    (1220) Als ’t aen mijn vonnis stond, hy sat noch op een rad,
    Die d’eersten Eschen stamm tot sulcken grouwel kliefde
    En menschen raserny met wapenen geriefde.
    Blijft Boomen tot der dood, plantsoenen van mijn’ hand:
    En, soo u ouderdomm naer menigh jaer ontplantt,
    (1225) Leent liever uw gebeent voor Pylen en voor Boghen,
    En word voor tijd-verdrijf geschoten en getoghen,
    Dan dat ghy menschen-vleesch soudt scheuren met geweld,
    En trecken uyt het groen in een rood bloedigh veld.
    ’T is langh genoegh gedolt in tweemael veertigh jaren,
    (1230) Om eens den Eschen tack tot Bijl en Ploegh te sparen.
    Laet noyt de Sonn op gaen, God Vader, en God Zoon,
    God Gheest, drij-eenigh God, die ons den ouden toon,
    Den on-toon, valsch geluyd van Trommelen en Fluijten,
    Van niews opheffen sie van binnen of van buyten,
    (1235) Laet dijn’ geterghde wraeck versaedt zijn in ’t verderf
    Van ons gebuerigh volck, daer nu dijn heiligh erf,
    Dijn’ Kercke light versmoort en in haer bloed versopen,
    Haer Conincklicke bloed, en buyten hulp en hopen,
    En buyten trouw en troost voor eewigh schijnt ontdaen,
    (1240) ’T en zy ghy met de boos’ eens in ’t gericht wilt gaen.
        Daer was ick over Zee: afgrijsen doet my keeren,
    Van daer een eenigh Heer gesplitst is in veel’ Heeren,
    Van daer een’ Croon, een’ Croon, en noch een’ Croon verrast
    Op hoofden is geraeckt daer op sy niet en past.
        (1245) Hoe soet is ’t in mijn Laen te komen uyt die stancken!
    Wat hebben wy met ernst den Hemel te bedancken
    Voor ’t sachte spiegelen aen volckeren, diens quaed
    Het onse schier, niet schier, maer verr te boven gaet!
    ’K hebb met den Esch gedaen: Esch-doornen, schooner troncken,
    (1250) Ghy mooght niet ongemeldt mijn’ Vierhoeck om staen proncken.
    D. (Dit ’s Merckt-veld, of de Plaets, naest aen ’t kort Achterom,
    Of aen mijn’ Kneuterdijck) ick heet my wellekom,
    En, vrienden, u met een, die met mijn’ traghe treden
    Tot op dit groene Ruym geduldigh zijt geschreden.
    (1255) Leent noch wat lijdsamheids eer dat wy verder gaen,
    ’T is mogelick de pijn wat waerdig still te staen.
        My dunckt het is een Plein: een Pleintje sult ghy ’t noemen:
    Maer, daer de waerheid spreeckt, en schroom ick niet te roemen.
    Denckt aen het hoogh gebouw van balcken verr gebrocht
    (1260) Dat geen vervuyl en kent van Spinnewebs gedrocht:
    Denckt aen het trots gewelf van Hollands oude Heeren,
    Daer duysend Menschen daeghs en dusend in verkeeren,
    Daer dack, en muren toe, gekropt zijn met den pracht
    Van Spaensche Vendelen by Wilhem t’huys gebracht,
    (1265) By Maurits menighmael, by Frederick om ’t beste,
    By Wilhem ander mael. (God geve niet voor ’t leste:
    Soo ’t oyt gebeurde dat de leste van die stamm
    Den toom van ’s Vaderlands bestier te stade quam)
    Daer eens het bloedigh jock geschopt en afgesworen,
    (1270) En uyt de slaverny de vrijheid is geboren;
    Daer laest der Pylen knoop, die op het slippen stond,
    Van niews versekert is in broederlick verbond.
    ’T en is geen Camertjen: ’t magh wel een’ Camer heeten:
    ’T en magh geen’ Camer zijn: een’ Sael is ’t, die wy weten
    (1275) Dat by de grootste staet; een vloer, daer menigh voet
    Den anderen doorwerrt en geen belett en doet.
        Maer, brenght de Maet-ry voort, ’k sal ’t tot een vloertje maken,
    Een vloertje tot mijn Plein: nu schijnen ’t stijve kaken;
    Strax sullen ’t slappe zijn. wat zijn thien roeden vlacks
    (1280) Op vier of vijf in ’t kruys? veel, seght ghy, onder dacks:
    ’T is seker en bekent: maer dobbelt doet veel schelen,
    En dobbel is myn vloer. en tweemael hier de deelen
    Van gins het breed en ’t lang; Siet vry mijn Pleintjen aen,
    Daer ghy staet, souden pas twee Hoofsche Salen staen.
    (1285) Maer ’t schijnt niet. Dat ’s soo waer, dat ick, die ’t hoor te weten,
    Myn selven menighmael de mis-maet hebb verweten,
    Mijn’ ooghen menighmael in ’t ongelijck gestelt;
    Tot dat ick ’t wiss en ’t waer van niews hadd overtelt,
    En ’t vonniss tegens mijn steegh onverstand gestreken.
    (1290) Doe ’t waer was en waer bleef, bestond ick de gebreken
    Van ’s menschen oordeel (’k meen sijn oog-deel) aen te gaen,
    En, dool ick nu noch niet, soo hebb ick ’t doe verstaen.
        Dit Plein is, als ick sey, twee Salen; maer twee Salen
    Met eene kapp gedeckt; en die kapp doet ons dwalen:
    (1295) Die kapp is ’t halve rond des Hemels, dat wy sien;
    En tegens sulcken kapp wat is dit Plein? mischien
    Een punt in duysenden van punten doorgesneden.
    Doe pleitt’ ick tegens my, doe vraeghden ick mijn’ Reden,
    Is ’t wonder dat het krimpt en klein wordt in ons oogh?
    (1300) Is ’t wel een stuckjen van een pees tot sulcken boogh?
    Langs die Leer klomm ick op tot boven all’ de buyen
    Die ’t Zuyden tegens ’t Noord, ’t Oost tegens ’t Westen ruyen
    By dagelix krackeel: van daer tot by de Maen,
    Van daer verby de Sonn, tot daer de Sterren staen,
    (1305) Van daer tot daer Gods mann sijn’ heilighe gedachten,
    Sijn Lichaem, of sijn’ Geest (hy kon ’t niet seggen) brachten
    Ten derden Hemel in; en ’k was myn Pleintjen quijt,
    Als of ’t ’er niet en waer. Doe viel ick aen ’t verwijt
    Van ’s werelds ydelheid, en, seid ick, sotte menschen,
    (1310) Besteedt men daer beneên dat sorghen en dat wenschen,
    Dat eewigh tommelen aen sulcken nietmetall?
    Is heel de werelds kloot niet meer als sulcken ball,
    Is ’t sulcken balletje? en, als wij ’t all besaten,
    Met all den Mieren-nest van Croonen en van Staten,
    (1315) Waer ’t well een datje by het onuytspreeckbaer Dit,
    Waer ’t wel besittens-waerd by wat men hier besitt?
    Mijn’ ziel was soo vernoeght in ’t geestigh ommeroeren
    Van all haer binnenste, en ’t heilighe vervoeren
    Verwerdden haer soo soet in ’t dencken wat sy docht,
    (1320) Dat ickse pijnelick van boven neder brocht:
    My docht sy futselden, en hare lusten spraken
    Van Tabernakelen om hoogh te moghen maken:
    Soo wel was ’t daerse was en daerse gingh soo slecht.
        Nochtans hier is sy weer. Hoe raken wy te recht?
    (1325) Eschdoornen, leeft ghy noch? u liet ick hier beneden;
    U komt het einde toe van mijn’ gebroken reden.
    Zijt ghy het wild geboomt daer ’t mannetjen in sat
    Om God in ’t vleesch te sien? Daer leeft wat in uw blad
    Dat Sijcomorich lijckt; en ’t heeft de soete luyden
    (1330) Die, langh ind’aerd verrott, noch leven in haer’ kruyden,
    Doen seggen jae en neen; en ’t hanght noch inden strijdt,
    Dien ick niet scheiden sal: ick neem u soo ghy zijt.
    [Of als m’ u hebben wil, of als ick u kan vinden;]*
    Half Moerbey en half Vijg, half Wijnranck en half Linden,
    (1335) All soo m’ u doopen will; jae die voor slaven streckt,
    En mijn hoofd met het uw als Parasollen deckt.
        ’T is aengenamen dienst, soo langh uw’ kruynen duren:
    Maer dat ’s half-jarigh werck. Dat weten uw’ geburen,
    Mijn’ bruyne Mannetjens, die tuschen beiden op
    (1340) By ell voor ell in ’t jaer haer’ nemmer grijsen kopp
    Ten Hemel spoedighen, om Somer-Sonn te blinden,
    En ’t moeyelick geweld van schrale winter-winden
    Te weeren van mijn Plein. Daer hebb ick my verpraett;
    Sy zijn nu hondert jaar, en over langh in staet,
    [En ’t plein te decken voor de schrale winter-winden.
    ’K verpraet my: ’t is out Hout, en hondert jaer in staet]
    Van breede schaduwen. en die van verre staet
    (1345) Verneemt van Nootdorp af het vierkant Bosch van Masten;
    En die ’t van byds geniet (u meen ick, lieve Gasten,
    Die Coets en Peerden hier of voor de koude berght,
    Of voor de spitse Mugg die warme Hengsten terght)
    Prijst de voorsichticheid van Hofwijcks dooden stichter
    (1350) Die ’t ongemack bevroedd’ en maeckten ’t Beesten lichter,
    En menschen aengenaem gelijck is alle pijn
    Die onsen naesten smertt en daer wij vrij af zijn.
        Mijn Wandelaer is moe: ick kan ’t hem niet verwijten:
    Wie soud sijn’ lijdsaemheid in ’t einde niet verslijten
    (1355) Op soo veel wild geklaps? maer ’t sal haest beter zijn:
    Tot noch toe voed ick hem met peper en asijn
    Tot allerleij Salaet van smakeloose bladen:
F. Hier neffens light een Bosch dat beter is geladen;
    Een dat de keel toe lacht; een’ Keucken-wilderniss,
    (1360) Daer ’t fruyt geschotelt staet en maer te grijpen is.
        Komt binnen, Heer en Vrouw; maer, meid en knecht, staet uyt, en,
    Lackeijen, weest gegroet en, Pages, wandelt buijten:
    Voor sulcke Kijckers zijn de sporten van dit Heck,
    Voor sulcke most mijn’ Bors aen ’t kostelick besteck
    (1365) Dat desen Boomgaerd sloot in vyverlijcke Grachten.
        Een woord voor duysenden, all die maer met gedachten
    Myn’ sinn’lickheden rooft, is hier soo willekom
    Als hamer-slaghen op een’ porceleine komm.
F.     Nochtans is ’t open Hoff in dese vier Saletten.
    (1370) Maer moet ick Heer en Knecht gelijck aen tafel setten?
    Plant ick voor groot en klein? Ey, jongh volck, neempt myn geld
    En snoept den Merck-korf uyt, en doet hier geen geweld.
    Geweld is, achterbax den Landheer af te halen
    Dat weinigh stuyvertjens met niemands leed betalen,
    (1375) Daer ’t naer den kooper wacht: Hier kan myn soet verwacht
    Van menigh jaer gequeecks onwetens, ongeacht,
    ’T gestolen beetjen zijn van die maer lust te snoeijen:
    Hier kan de dertelheid den teeren tack in ’t bloeyen
    Soo ternen dat hy bloed’, en niet en bloey’ van ’t jaer.
        (1380) Maer ’k wenschte dat soo sterft noch ongeboren waer,
    Eer dat ick om een leur van Appelen of Peeren
    Het vriendelick onthael van vreemden most ontbeeren,
    En sien suer eer ick ’t wist. Neen, vrienden, wie ghy zijt,
    Die my een deel vergunt van uw’ verloren tijd,
    (1385) En komt van uyt den Haegh tot binnen dese hagen,
    Gevolght of ongevolght; ick stell ’t aen uw behagen,
    De sleutel van mijn hert is die van desen thuyn;
    Daer is een’ vrije Iacht oock in ’t verpachte Duyn:
    Magh de gebroodde knecht sijns Meesters plaets bewaren,
    (1390) Ick gunn u met de vreughd de vrucht der volle jaren;
    Pluckt en doet plucken, schuddt en laet u schudden, raept
    En laet u rapen: denckt den Land-heer sitt en slaept;
    ’T is buyt all wat u lust: spaert maer de teere telgen;
    ’T ooft is ten besten, ’t hout en kan men niet verswelghen;
    (1395) Die ’t Capitael behoudt sorght voor den Interest:
    Die blijft u op mijn’ gunst voor ’t naeste jaer gevest.
        Doctoren vanden Haegh, ’t zy t’uwer baet gesproken:
    Send ick u Siecken t’huys, ick houw my niet gewroken;
    My is geen leed geschiet dat wrekens waerdigh zy,
    (1400) Is ’t mergen mogelick, Rhabarbertje stae by,
    En Sene, windigh blad, en Mann, en Tamarinden,
    En Aloë, die ’t all kont drijven en ontbinden,
    De schuld is buyten my: ick ben maer waerd geweest;
    Dien ’t minst van allen past, dit schaedt of dat geneest.
    (1405) ’K hebb vry gelagh gegunt, ’k hebb mildelick gegeven,
    En laten nemen: maer van giften die vergeven
    En draeght mijn Acker geen: het schielick witte-brood
    Dat naer den Duijvel heet, en altemets eens doodt,
    En altijd gecken lockt en wijse luy doet duchten,
    (1410) Schaff ick geen’ vijanden. Indien uw’ siecken suchten,
    Sy wijten ’t niemand als haer’ ongebonden keel,
    En ’t lieve mis-verstand, dat Kostelick Te Veel,
    Dat gulde letteren tot uwent mosten eeren.
    Raeckt dat ter wereld uyt: seght, goeden nacht, mijn’ Heeren,
    (1415) Aen Boeck, en Apotheeck, aen Croes en Recipe.
        Maer ’t ambacht lijdt geen’ last; de Duijvel lacht,er mé.
    Van Adams Boomgaerd af tot die wy heden pooten
    Zijn onse keelen maer bedrieghelicke gooten,
    Verraders van ons Lijf en onse Zielen toe.
        (1420) Och of sy lacchen kost, die weelderighe koe,
    Die ginder in ’t voll-op van Hollands beste weiden
    Genoegh en overdaed soo wijs’lick weet te scheiden;
    Wat maeckte sy geschals, wat sprack sy met genucht,
    Dat die haer Meester is sijn’ selven niet en tucht,
    (1425) Dat die de wetten maeckt en roemt alleen op Reden,
    Geen’ eigen wett en weet voor ’t minste sijner leden;
    Geen’ buijck, geen’ mondjes-maet, dat Beesten Menschen zijn,
    En Menschen meestendeel maer redelick in schijn!
        Wat light my aen de moeyt van ’t pleyten voor de Beesten?
    (1430) ’T stuck valt my wat te swaer; ick schenck het sterker’ geesten:
    Want, wat de keel belanght, en ’t leckere verdriet,
    ’T zy roemeloos geseght, het stuck en raeckt my niet.
    Danck hebbe Die my gaf mijn selven te vermannen,
    En tegens ’t sott geweld van Mond-lust in te spannen.
    (1435) Ick ben niet smaeckeloos, noch mijn gehemelt steen:
    Maer ’t is mijn Hemel niet: mijn’ tongh en is geen been;
    Sy voelt; en ick voel oock hoe langh sy dient te voelen,
    Hoe veel en hoeveel niet: verdrincken is geen spoelen;
    Daer hoort maer drincken toe; dat weet ick, en wat meer:
    (1440) Gelijck het spoelen koelt, soo doet verdrincken seer:
    All dat ick draghen kan en schroom ick niet te laden:
    Maer dat ick niet en kan, het minste Meer, kan schaden:
    Als ’t vat maer voll en is, soo drijft het of het stond;
    Soo haest als ’t overloopt, soo moet het naer den grond:
    (1445) Dat doet de lesten dropp: wat doen dan duysend droppen
    Naer ’t vat aen ’t sincken is? lett, sponsien, lett, soppen,
    Lett, drinckers, die te bedd, gelijck te gronde gaet,
    En, daer ick wesen wouw, lett, Snoepers sonder maet,
    Wat dat uw’ Maegh gewelds van Tongh en Keel moet lyden,
    (1450) Van overswelgens meer als Beestelijck verblyden.
        Een gierige Portier magh aen de deure staen,
    De deur van ’t Camer-spell, en laten binnen gaen
    All wat ’er wesen will: in ’t ende moet hy hooren
    Dat over-vall benauwt; dan moet het of van voren,
    (1455) Of weer van achter uyt, dat meer is dan de Sael
    Kan swelghen met gemack. Ick spreeck geen’ duijster’ tael;
    De sake self spreeckt Duijtsch: wie ooren heeft kan hooren;
    Wy sien wat ons gebeurt van achteren, van vooren,
    (Daer moet geen doeckjen om) van ond’ren, met verlof,
    (1460) Van boven rauw en rott, en geel, en groen, en grof,
    En all om eens Portiers verraderlijck onthalen
    Van all dat binnen will, en eindelick de Salen
    Van Maegh en Buijck en Darm doet bersten van Colijck,
    En, voor het beste loon, maeckt van een Lijf een lijck.
        (1465) Nu, Snoeijers, ’t staet u vry; ghy mooght wel binnen komen;
    Maer, weester op verdacht, de dood is in de Boomen;
    Dan ’t leven isser oock. Siet ghy die peersche Pruijm,
    Die ongefoolde Maeghd van vinger en van duijm,
    Dien Appel, Goud op groen, die wonderlicke Bessen,
    (1470) Die Kerssen, uytterlick als roode wijn in flessen,
    Noch beter in haer lijf; die Peer met haer geslacht
    Door menigh overspel tot soo veel keurs gebracht?
    Het lacht all, dat men ’t siet (men schijnt het schier te hooren,
    En soo waer ’t Spreeck-woord valsch, de Buijck en heeft geen ooren)
    (1475) Maer ’t lacht voll Aloës, voor die sich selfs verraedt
    En niet en onderscheidt versott zijn van versaedt.
        Ghy zijt versaedt, en meer, van dit langhwijligh preken:
    Maer, hoort het tot de Lijst van kribbighe gebreken,
    Uyt dingetjens van niet, uyt ongeachte stoff
    (1480) Te suygen ’s schepsels nutt, te tuygen ’s Scheppers lof;
    Ick ken de volle schuld, en wilse niet verbloemen:
    ’K maeck geeren ijet van niet, en distelen tot Bloemen.
        All wien het lust met my de Bloemen gae te slaen,
E.E. Begeve sich op Zy, daer all dees, Mannen staen,
    (1485) (’K segg niet meer Mannetjens; dat voeghd’ haer’ jonghe jaren)
    Mast-boomen, dick en steil, die met haer’ bruyne paren
    De Cingels van mijn’ Thuyn omcingelen met pracht,
    En makend’er by naest van Middagh Midder-nacht;
    D’ Atheensche Galerij daer Roomen selfs gingh halen
    (1490) De wandelende less van wetenschap en talen,
    Moet swichten voor dit pad, voor deser paden groen.
        Komt, wijse Wandelaers, hier hebb ick u van doen:
    Laet vrouw en kinderen de voose vreughd der vruchten
    Genieten voor haer deel, en naderhand besuchten;
    (1495) Wy sullen Mond en Tongh besteden aen wat meer,
    Aen vrucht daer van den beet tot beter voedsel keer’.
        Het gemelick verhael van Staetsche vodderijen,
    Van Werelts werringhen en meen ick niet te lijen:
    (Die wetten schrijv’ ick voor) ick bann den heelen Haegh,
    (1500) Met all sijn achter-klapp, ick bann de vuyle plaegh
    Van loose pleiterij, ick bann d’onstuymigheden
    Van over-heerigh volck in ongeruste Steden,
    Den niewen overgangh. Ick bann het bits vermaen
    Van Kercken-spertelingh: Staet uyt, Arminiaen, .
    (1505) Die op den Gomarist uw’ tanden meent te slijpen;
    En staet uyt, Gomarist, die desen meent te grijpen
    En krabben d’oude roof van ’t seer van Achtien op:
    All die u sulcken gall voelt steken in den kropp,
    Ick bidd u, staet van verr, en laet de vuyle luchten
    (1510) Van sulcke poelen hier d’onnoosele genuchten
    Van beter onderhoud niet smetten met verdriet:
    Vergalt ons’ eenigheid met sulcken Alssem niet.
    In ’t drucke vanden Haegh verdraghen wy ’t by tijden,
    En draghen met geduld all dat men daer moet lijden,
    (1515) En staen ons’ poos te roer, en vinden in ’t krackeel,
    Wel tegens heugh en meugh, ons ongesochte deel,
    En sien ons niewen haet voor ouden dienst bestellen,
    En met gerockten vloeck voor vrome meening quellen.
    Hier zijn w’ op Hofwyck, schouw van all datt Hooft en Haeght,
    (1520) En all dien d’onvré lust, en dien de vré mishaeght,
    Mishaeght ons’ broederschapp, die sonder Eeck en Alssem
    Naer Waerheid en niet meer, der Zielen eighen Balsem,
    Door soete weghen spoort, en houdt geen ondersoeck
    Haer’ moeyte waerder dan Gods een en ander Boeck.
        (1525) In ’t een en ’t ander Boeck zyn een’ en ander’ Bladen
    Voor onser ooghen mist met duysterheid geladen:
    De Waerheid isser in, dat ’s klaerheid sonder vleck;
    D’onklaerheid is alleen der Leseren gebreck;
    Die dat den Schrijver wijtt doet even als de blinden,
    (1530) Die midden op den dagh den middagh niet en vinden,
    En keuren hem voor nacht, om dat haer alles swert
    In haer’ onkunde dunckt en ’t witt onthouden werdt.
    All ’t noodighe nochtans is klaer voor alle Vromen
    Als middagh: uytgeseght, de moedwill onser droomen;
    (1535) Den Leser die sich minst in sulcke droomen voedt
    Gedijdt ontwijffelick het noodighe tot goed.
        Maer deser redens toom en zijn wy soo niet machtigh,
    Of hy ontslipt ons well: soo dat ons klaer klaerachtigh,
    En waer waerachtigh werdt: en dan volght meer en min,
    (1540) Naer meer en min verlaets op ’t soet van eighen sinn:
    Soo komen wy somtijds van sinnen wat te schillen,
    Soo dat’er twee Zuyd-west, twee and’re West aen willen;
    Maer ’t scheel en maeckt geen’ twist: ick haet mijn’ broeder niet,
    Om dat ick liever groen, hy liever purper siet:
    (1545) ’T en is geen Menschen werck; ’t zijn stege beest’lickheden
    Eens anders met geweld te binden aen mijn’ reden,
    En maken plotselick een’ vijand van een’ vrind,
    Om dat hy sijn Geloof in ’t mijne niet en vindt,
    Om dat hy niet en voelt dat ick meen wel te voelen.
    (1550) Laegh dat vuijl over boord, wat waerd’er min te woelen,
    Wat waerd’er min gespoocks, wat waerd’er min gedruys,
    Wat waerd’er koele kalmt’ in Kerck, in Huys en kluys!
        Om alles in een woord van kort beslagh te knoopen,
    Vind ick mijn’ even-mensch het toepad mis te loopen,
    (1555) Den Bywegh in te slaen; of sien ick hem verlockt
    Van spijse daer de dood een’ tand heeft in gebrockt;
    Wat maeck ick voor gebaer? ontstell ick my van buyten,
    Onsteeck ick mijn gemoed, werp ick dien Mann met kluyten,
    Schend ick hem met verwyt, wensch ick hem erger quaed
    (1560) Dan dat hy eten will, dan daer hy henen gaet;
    Haet ick hem om sijn doen, vloeck ick hem om sijn dwalen?
    Dat lij den Hemel niet. Ick tracht hem af te halen,
    Ick thoon hem sijn gevaer, ick wijs’ hem ’t beter pad
    Met all mijn’ Redens macht: soo hyse niet en vatt,
    (1565) Ick sucht hem droevigh naer, ick wensch hem beter’ ooghen,
    Ick straff hem met niet meer als broederlick medooghen,
    Ick doe hem wat ick wouw dat my gebeuren kond’,
    Wanneer mijn Broeder my een stall-licht volghen vond;
    God roep ick tot sijn’ hulp: God, die my heeft bevolen
    (1570) Mijn’ vijand wel te doen: want selver soud’ ick dolen
    En inden doncker gaen, gund’ ick mijn’ naesten quaed,
    En sultte sijn ellend met Christeloosen haet.
        Wie deert Gods erfdeel niet, wie treurt niet om de Ioden,
    Het heilighe geslacht, dat haren Heiland doodden,
        (1575) Wie deert de blindheid niet van ’s werelds grootste deel,
    Dat Hell en Duyvels macht noch hebben by de keel?
    Wie kan de Christenen besien en niet beschreijen,
    Die door Roomsch Misverstand van Sion zijn gescheijen,
    En willen Scheppers zijn des Scheppers die haer schiep,
    (1580) En willen noch voldoen ’t gheen hy van ’t Cruijs af riep
    By hem te zijn voldaen, en doen Hem stadigh sterven,
    Die ons door eene dood het leven heeft doen erven:
    ’T zijn blinde grouwelen, onnoosel mis-verstand:
    God weer’ se meer en meer van u, mijn Vaderland,
    (1585) God kome noch eens af, en geessel’ hier beneden
    Noch eens die koopers uyt sijn’ huijsen der gebeden:
    Het schynt geen Menschen werck, wy zijn der moeyte moe,
    Der vruchteloose moeijt; daer hoort mirakel toe.
    Maer eer ’t mirakel kom’ (hy weet sijn’ goede tijden)
    (1590) Wat zijn ons’ plichten meer als treurigh medelijden?
    Wat zijn ons’ wapenen als bidden om dien dagh,
    Die eens de heele Cudd’ in een’ koij brenghen magh?
    Dat bidden is mijn haet, mijn vloeck, beminde blinden,
    Dat sult ghy in mijn’ wraeck, in plaets van Mutsaerd, vinden,
    (1595) Dat Christelicke vier, in plaets van rad en galgh,
    Daer van ick even soo als van uw ’ misdaed walgh.
        Dit ’s uyt het Boeck gepraett dat God heeft willen sparen
    Tot onser zielen licht, van doe wy niet en waren.
    Het ander light’er by: het Boeck van alle dingh,
    (1600) Van alles dat hy eens in ’t groote Rond beving,
    Het wonderlicke Boeck van sijn’ sess wercke-dagen.
    Wat seght ghy, Wandelaer? indien ’t u kan behagen,
    Wy gaen van blad tot blad, van daer de Sonn begint
    Tot daer Sy slapen gaet en laet de wereld blind:
    (1605) Wy weten wonderen uyt dit Boeck te vertellen:
    All zijn de Sterren veel’, wy wetense te tellen,
    Te passen op een’ myl: all loopt de losse Maen
    Dan blootshoofds, dan gehult, dan met een Masker aen;
    All duyckt sy voor ons oogh, sy kan ons niet ontslippen;
    (1610) Wy weten wat sy meent met plecken en met tippen,
    Met ringen en met geen’; wy weten wat haer schort,
    Wanneerse somtijds goud en somtijds silver wordt:
    All krimpt de dageraed van ’t Ooster punt naer ’t Zuijen,
    Wy weten waer ’t hem lieght: all pruylt de Locht met buyen,
    (1615) All huylt sy gins en weer, all stelts’ haer self in vlamm,
    All rommelts’, of ’t blauw dack van boven neder quam,
    All schreitse weer daer op en lescht haer’ eighen’ vieren,
    All lachtse datelick met Cruyden en met Dieren,
    Dien haer’ gestalteniss tot lust en onlust wendt;
    (1620) Van all dat Uerwerck zijn de veeren ons bekent,
    En rad en ronsselen, en ketingen en snecken:
    De Mist en mist ons niet, noch wat hem kan verwecken;
    De Dauw is niet soo fijn, wij’n sien hem dropp voor dropp;
    De Zee is niet soo diep, wij’n keuren op end’ op
    (1625) Wat van haer maecksel is, en waerse ’t Sout van daen heeft,
    Wat datse vande Sonn, wat datse vande Maen heeft,
    Hoe datse groent en graeuwt, hoe dat haer volle plass
    Gedurigh voller loopt en houdt syn Water-pass;
    Wat Ebb en Vloed beduydt, wat wetten haer bepalen,
    (1630) Hoe verr men Westwaerd uyt haer voor-stroom moet gaen halen,
    Om Oostwaerd aen te gaen, hoe verr de Naelde wraeckt,
    Wat datse somtijds staend, en somtijds gaende maeckt:
    Wat dat den Aerd-kloot steunt in ’t middel-punt van allen,
    Waerom hy vlot en vast kan drijven en niet vallen;
    (1635) Wat in sijn ingewand het mindere Metael
    En ’t meerdere verweckt; hoe dat doorschijnigh stael,
    Die steghe Diamant, die bloedighe Robijnen,
    Als sterren onder aerd, in ’t Oosten veel verschijnen,
    In ’t Westen nemmermeer: hoe d’Oester is van aerd,
    (1640) Die puijck van Peerelen, maer noijt gesondt, en baert:
    Waer van ’t geboomte groent, waer langhs en door wat monden
    Sijn blancke voedsel komt uyt sware swarte gronden:
    Hoe ’t inde tacken rijst, hoe ’t inde bladen stuyt,
    Hoe ’t inden Somer werckt en scheidt’er ’s Winters uyt:
    (1645) Wat Gouwe stincken doet, wat Roosen wel doet riecken;
    Wat Kraeijen swarte geeft, wat Swanen witte wiecken;
    Wat eijeren bevrucht, wat Wasch en Honigh scheelt,
    Hoe ’t by de slechte Bije verstandigh werdt verdeelt;
    Hoe beesten beesten zijn, en besighen haer’ leden,
    (1650) En stieren haer beleid bynaest met onse zeden [ms. Reden]:
    Hoe ’t allerwonderlixt der wonderen, de Mensch,
    Van Menschen werdt geteelt met min schier als een’ wensch;
    Wat Ziel, wat Lichaem is, en hoe sy konnen paren;
    Hoe ’t Vier in ’t herte komt, hoe ’t Silver inde haren,
    (1655) Hoe ’t Bloed de schaemte meldt, hoe ’t Oogh van verre voelt,
    Hoe all het sichtbaere dat door den and’ren woelt
    Geschift werdt sonder moeijt, en sonder konst gescheiden:
    Hoe Neus en Mond alleen, en Ooren met haer beiden
    Gelijcke plichten doen; wat Lippen tot de Spraeck,
    (1660) Wat Tong en Tanden doen tot beide, Spraeck en Smaeck,
    En in wat bochten die de dese moet ontmoeten:
    Hoe ’t Hoofd gehoorsaemt werdt van Handen en van Voeten,
    Niet met de moeyte die een Heer neemt als hy wenckt
    En doet sijn Dienaer gaen, maer even als ’t maer denckt:
    (1665) Hoe ’t bloed schift van sijn’ Wey, Hoe ’t Melck wordt inde Borsten,
    Hoe ’t elders Vell en Vleesch, en elders harde korsten
    Van Knorr en Beenen werdt: Hoe ’t inde keucken gaet,
    Ontfangster in ’t gemeen van alle goed en quaed,
    De Maegh, verkrachte Maeghd van onse gulsigheden:
    (1670) Wie Kock is, wie Kocks maet, wie Onder-kock met reden
    Genoemt werdt, geele Gall, of roode Levers warmt;
    Waer toe den Ommeloop van kronckeligh gedarmt,
    Waer toe de viese Milt, waer toe de luchte Longen
    Haer op en neder dient; waerom de meid geen jongen,
    (1675) De beste slagh, en viel. waerom. Dit lang waerom
    Verveelt u overlang: ’T is reden dat ick kom’
    Daer ick ’t Boeck opende. dit Boeck, dit Boeck der Boecken,
    Is soo voll ondersoecks, soo voll van soete hoecken,
    Als Hofwyck bladeren aen Boom en kruyden telt:
    (1680) Ick hebb wat veel geseght, maer niet-met-all vertelt,
    By all dat seghbaer is: Dit zijn de besigheden
    Daer in wy Ziel en Lijf vermaken en vertreden:
    Dit ’s ’t veld van onsen strijd, maer strijd van vreedsaemheid,
    Daer yeder op sijn’ beurt sijn’ stille meening seidt,
    (1685) En luystert naer sijn vriend, en laet sich onderrechten;
    En heet verliesen winst, wanneer hy valt in ’t vechten,
    En wijs in ’t vallen werdt. Verr is het strack gemoed,
    Dat steegh en ketterlick de waerheid tegen wroedt,
    En liever doolen will, en dollen will, dan wijcken,
    (1690) En liever Schip en goed verhoetelen, dan strijcken;
    Het Hofwycks Spreeckwoord seght, en allom is het waer,
    Dat seven ooghen veel, maer min sien als vier paer.
        Dit ’s woord en weder-woord van Waerd en waerde gasten,
    Die hier mijn’ eenigheid op ’t onvoorsiens verrasten,
    (1695) Of veel en veel genoyt verschijnen in mijn’ Hof,
    En vallender op ’t fruyt, het fruyt der buycken, of
    Het fruyt der Boecken; fruyt dat niet en kan verrotten,
    Fruyt dat den Mayemann, schuld-eischer vande Sotten,
    Sijn manen niet en vreest.         Besitt ick my alleen,
    (1700) Geheel en onverdeelt, en word ick moe getre’en
    En molewijs gestapt in ’t rond, in ’t langh, in ’t kruys-pad;
    Of seght my natt of kouw, ’t waer oorbaer dat ick t’huys trad;
    Ick tree wel in vier tre’en en in vier huysen t’huys:
E. Vier huyskens over hoecks, en elck een’ groene kluys,
    (1705) Daer in sich kluysenaers gekluystert konden wenschen,
    Belocken my om ’t seerst, en spreken schier als Menschen;
    Komt, roept’er een, tot my, en ’t andere, tot my,
    ’T zy dat het deses tael, of genes Eccho zij.
    En ick hangh tusschen vier, als Mahomet sijn’ beenen
    (1710) In ’t even stae’gh geweld van vier versierde steenen:
        In ’t einde deel ick ’t scheel, en vraghe Sonn en Wind
    Waer ick best sitten sal gedoken en geblindt,
    Geblindt en ongesien: meest winnen ’t twee van vieren,
    Die neffens ’t groote spoor mijn Hofwyckjen vercieren,
    (1715) En doen den Vreemdelingh in ’t rijden en in ’t gaen
    Uytroepen, ’T is daer moy, en ’t staet’er my wel aen.
        Daer schuijl ick inde Klimm en in de Memme-bloemen;
    Daer hoor ick my met lust dan prijsen, dan verdoemen;
    Daer duijck ick achter my, gelijck de Schilder sat,
    (1720) Die achter ’t Tafereel der Kijckers dit en dat
    Beluysterd’ en beloegh; daer ligh ick, als gestorven,
    En hoor, als naer mijn dood, ,,Wat is daer gronds bedorven,
  ,,En klare kleij gespilt om overdaed van lust!
    Daer hoor ick tegen aen, ,,Wel zij hem, waer hij rust,
    (1725) ,,Den Planter, die den poel van eertijds wilde weijen
  ,,Vercierde met de pluym van altijds groene meijen,
  ,,En dorst een hoeckjen erfs besteden aen sijn’ vreughd,
  ,,En keurde matelick verquisten voor een’ deughd,
  ,,En docht, het goud en was in ’t water niet geworpen,
  (1730) ,,Dat streckte voor vermaeck van hem en Stad en Dorpen.
        Daer hoor ick, wat noch meer? of wat en hoor ick niet?
    Den Kermiss-boer sijn geld, den Vrijer sijn verdriet
    Beweenen aende Meid, die niet en schijnt te hooren.
    Moy Meissjen, siet rondom, de Boomen hebben ooren:
    (1735) Ick hebb het Voorburghs-bier sien sieden in uw’ borst
    En over ’t minne-vier een’ and’ren niewen dorst
    Onsteken in uw hert; ick hebb u Kees sien douwen,
    Sien foolen mond aen mond, ick hebb den besten bouwen,
    Den niewen Schorteldoeck sien wringen tot een slett,
    (1740) En hebbje ’t Claes verboon, Kees hebbje ’t niet belett.
  ,,    Trijn, seid’ hy, trouwe Trijn, wat heit het te beduyen?
  ,,De kolen aenden haerd, de Middagh-Sonn in ’t Zuijen
  ,,Zijn koeler dan de Sneew, by ’t vier daer ick in brand:
  ,,Komt, soetert; eens voor all, waer is je rechter hand?
  (1745) ,,Kom, nobele kersouw, ’t is by men ziel ter eeren,
  ,,En om de werld in echt met suck goed te vermeeren
  ,,As jouw moij backes is. Wat duyvel schort’er an?
  ,,Men Vaertje sagh’et gaern, jou Mortje weeter van;
  ,,Ie noom, Claes Gerritse, seit meenighmael, wel, Keesje,
  (1750) ,,Hoe maeckj’et mit men Nicht? gaet an; het wildste beesje
  ,,Wordt metter tijd etemt, de Knijne worde mack,
  ,,Het Nachtegaeltje neemt sen koijtje voor een tack:
  ,,Houdt jy maer voet by steck; de Meisjes moete suer sien;
  ,,Dat sel wel overgaen: je selt noch sulcken tuer sien;
  (1755) ,,Trijn sel iens mit en wipp ontdoijen; dat gaet vast:
  ,,Soo voer ick mit men Pleun: wat hadd ick s’ op epast,
  ,,Eer ’t ja-woord schuyven wouw! dan wouwse, maer sen sou niet:
  ,,Die molen liep rondom; dan souse, maer sen wouw niet:
  ,,In ’t ende quamt’er toe, as ick’er ’t minst om docht:
  (1760) ,,Soo benne w’ entelick as lijm an ien erocht:
  ,,Maer, as je weet, het lock en heit niet wille diene,
  ,,Dat vleis van ongse vleis en bien van ongse biene
  ,,Liep speule by de weght; en ’t is met Pleun edaen,
  ,,Wangt die niet meer en magh die moet wel stille staen.
  (1765) ,,Dan dat waeyt jou in ’t zeil; nouw hebb ick woll noch webbe,
  ,,Noch langd noch weuninge, Trijn moet all ’t hoopjen hebbe,
  ,,En ’t wordt je saem egunt: gaet an slechts watje meught;
  ,,Je vrijt niet min as ’t puijck van Delfland en sen jeughd.
      ,,Nouw mochje miene, kint, nou mochje grouwen, hartje,
  (1770) ,,Dat ick je goedje vry, wangt dat is ’t ouwe partje
  ,,Van ’t volck te langdword, jae wel degelick in sté:
  ,,Maer by kris en by kras (en daer ’s gien jocke mé,)
  ,,Je deed me gien spuls recht, wouw jy me dat op tijghe:
  ,,By gurcke, ’t moet’er uyt, all mocht ick ’t beter swijge,
  ,, (1775) ’K hebb mé kley an me gat, dat weetme t’ Hongslaerdijck,
  ,,Te,s Gravesae in ’t sangd, te Wateringh in ’t slijck:
  ,,En offer wat an schortt’, ongs’ Anne Ians, me Meutje,
  ,,En doeter mé niet toe; en Gerrit Oom, ’t oud reutje,
  ,,Heit maer ien Speul-kind t’huys; soo komt het all op myn:
  (1780) ,,’T is soet te deelen, daer twie hangden miester zyn:
  ,,    Neen, lieste, ’t aerdsche goed en hoef ick niet te soken:
  ,,You Hemelse Persoon, jouw monkje soet besproken,
  ,,You kaekjes as en roos, jow ooghjes as en gett,
  ,,You borsjes, met verlof, daer ick men pinck op sett,
  (1785) ,,(Still, seyse, schaemje niet, Kees, houdtje hangde voorje,
  ,,Nouw, Kees, hoe staeje soo?) wel nou dan, Troosje, hoorje,
  ,,Die hebbe myn jong hart ontsteken en beklemt:
  ,,Jae ’t sou niet over gaen, all stondje naeckt in ’t hemd.
  ,,    En benje ’t boeren moe, en staetje ’t melcke tegen,
  (1790) ,,Ick weet raed tot en pluym, en mantel en en degen;
  ,,En voor jouw weet ick raed tot en geporste huyck,
  ,,Of tot, hoe hiet ick ’t oock? laet sien; en Haegse pruijck,
  ,,En swarte lapp voor ’t hoofd, voor ’t steke vande vliege,
  ,,En bouwe met en hoep, om vroemoers te bedriegen,
  (1795) ,,En schoentjes as men duym, soo kort niet, maer soo small,
  ,,En all ’t goed dat de Vent van ’t Kostelicke Mall
  ,,Iens heit eretoryckt (ick giss je kent wel lese,
  ,,Of spelle O. N. on) en datter by moet wese;
  ,,Ick weet raed tot en Krots, met spickers deur’et leer,
  (1800) ,,Als Gerrt van Velsens Tonn, gehackelt, min noch meer:
  ,,    Stae by de bruyne Meer met ronde witte kolle;
  ,,Twie meugewer wel voen. Gut, Trijn, hoe souw’we rolle,
  ,,’T Schavott om, langs de Plaets, de Vyver en ’t Voorhout,
  ,,Deur all dat luije volck beslagen in fijn goud?
  (1805) ,,’K hebb menigh Maenendagh men selver dood ekeke
  ,,Aen dat besuckt gesleep: wel, seid ick, selleweke,
  ,,Is dat het ploeghen hier, geeft dat den Haegh de kost?
  ,,Dan, docht ick, meugelick daer hebbent’er begost,
  ,,Die ’t niet te mackelick en wete te vollende;
  (1810) ,,Nou benneser aen vast, nou meugense niet wende,
  ,,All gaet het by de wind. ’k sagh’t sommigh’ an her neus;
  ,,En, docht ick, Ioffer, of men Vrouw, of enter deus,
  ,,Rydt daerje rydt, men geld rydt metje langhs de strate:
  ,,Men haver was te goed om onbetaelt te late:
  (1815) ,,Voldoet men ceeltjes eerst, en rydt dan je naers moe.
  ,,Gut, trock ick na de Hall, en na den Backer toe,
  ,,En na den Brouwer mé, en veul meer fijne Borgers,
  ,,(Ja borgers neffens mijn) jouw’ schamele versorgers,
  ,,En sonder die je sturft van honger en van kouw,
  (1820) ,,’K mien da’kker op mijn voijs en klachlied hoore souw.
  ,,Wat duijcker, dat ’s gien kunst, sen hartje te verblyen,
  ,,En, aster niet en is, en Boer sen beurs te snije.
  ,,(’T woord wasser qualick uyt, ick tasten in men sack,
  ,,Ick vongd men Beurs elight: dan ’t was klein ongemack,
  (1825) ,,En Ducketon drij vier: all ken’t emens niet deere,
  ,,De Duyvel hael den Haeg, men wilt niet gaern onbeere)
  ,,Neen, sei’ck soo by men selfs, in ’t lock will dat men Trijn
  ,,Men echte wijfje word en ick’er mann magh zijn,
  ,,We hanghe mé wel wat an sulver goed en kralen:
  (1830) ,,Maer, lust ongs pracht of prael, we willen ’t braef betalen;
  ,,En gingen w’ iens te Bier, te kermis of te mart,
  ,,De witte mosten uyt, of ’t gingh noyt van men hart.
  ,,    Dat hebb je wel, sey Trijn, aers moste we niet leve,
  ,,Dat ben ick niet ewent, wangt die wat heit te geve,
  (1835) ,,Die macher wat op doen: Maer liever niet ehult,
  ,,Dan dat ick op men kopp sou dragen kapp en schult.
        Kees voelde dat de Boom te met begon te kraken;
    Met noch een houw twee drij kond hy ter aerde raken.
    Daer hackten hy op aen of ’t inden snoeytijd waer;
    (1840) En, naer ick mercken kon, daer wierd van twee een paer:
    D’een rechter hand quam voor, en d’ander liet haer vangen,
    En, als een’ Lijster-bey, soo sagh Trijn om haer’ wangen:
    All gaende sagh ick wel soo vielder veel te doen,
    En, naer ’t van verre klonck, soo was ’t een vrouwen Soen.
        (1845) Nu, Huyskens, soet vertreck, ghy zijt niet komen drijven
    Daer ghy soo vierkant staet; ’t heeft all van sware schijven
    Mijn’ lichte Bors ontlast, te werden soo ghy zijt:
    Maer voor een’ sulcken deun schell ick u alles quijt.
    My docht Kees Adam was, en Trijn mocht Eva wesen,
    (1850) En ’t Paradijs hier naest. soo vrijdense voor desen
    De goe’ luy van dien tijd, doe waerheid onbevleckt
    Met rock, noch onderkeurs, noch hemd en was gedeckt,
    Maer ging in Stadt gekleedt gelijck nu by de Boeren.
        En, als ick ’t overweegh, sy wetens’ uyt te voeren,
    (1855) De soete vrijery, met aerdiger bestier,
    Dan wy met all ons Hoofsch gelarm en gesoupir;
    Wy schamen ons Moers tael, als ’t gelden sal met minnen;
    Verlieft werdt amoureux, en van gevallen sinnen
    Niet min als, sens ravis, bekoorlickhe’en, attraits,
    (1860) Gewonnen gunst, faveur, en nemmermeer, jamais,
    Bruyn’ ooghen, beaux esclairs, beaux soleils, en beaux astres,
    Misnoeghen, desespoir, blauw schenen-zeer, desastres;
    Als of het vrijspell self niet kaps genoegh en waer;
    Wy doender bellen toe, en halen, ’k weet niet waer,
    (1865) Waermé de sottigheid ter deghen uyt magh klincken.
    Als ick een’ Vrijster waer, de Vrijer sou my stincken
    Die uyt den Lande liep om tolcken van sijn hert.
        Vergeeft my, jonghe luy, ick keur ’t een’ malle pert
    All ’t sinne-loos gelaet daer mé ghy meent te proncken:
    (1870) ’K hebb oock eens jongh geweest, ’k hebb oock eens voelen voncken
    Dat Minn heet in goed Duytsch: maer tot de raserny
    Die inde sinnen slaet en viel ick noyt van my.
        En, Meissjens, met verlof, ’k moet eens mijn hert uyt spreken.
    ’T en sal geen laster zijn. of ’t staet u vry te wreken:
    (1875) Iae wreeckt de waerheid self; dat valt veeltijds haer lot.
    Het smaeck’ u heel of half, onthout het van een’ Sott.
    De weecker Menslickheid, het volck met langhe rocken,
    En hebb ick noyt gehaett: eer heeft het my betrocken,
    Eer hebb ick ’t nae gegaen, of vriendelick ontmoet:
    (1880) Want, seid’ ick, keurde God all dat hy maeckte, goed,
    Dit ’s vanden besten slagh het tweede: soud ick laken
    Dat God gepresen heeft? daer neffens quam ’t vermaken,
    Dat alle Menschlickheid in ’t onderscheid bevindt,
    En daer door yeder een all dat hy derft bemint:
    (1885) Daer neffens quam het schoon met sijn’ bevallickheden,
    En daer ick Vrouwen-schoon met Mannelicke reden
    Geluckigh sagh verselt, en daer ick styve deughd
    In morwe leden vond, en maeghdelicke jeughd
    Met wetenschapp, of lust tot wetenschapp, besteken,
    (1890) En daer ick wijsheid hoord’ uyt roose lippen breken,
    Daer, docht my, was ick by der wijse mans gerecht,
    In silv’re Schotelen goud’ Appelen geleght:
    Maer, daer ick ’t niet en vond, en was ick van schoon’ ooghen.
    Van blanck vell en blond haer noch meer noch min bewogen,
    (1895) Dan van het houten hoofd dat op de Cyters hals
    De soete Ioffer maeckt, terwijl de Cyter vals
    En doof en ongestelt niet waerd en is te hooren.
    Kort om. ick socht mijn Oogh te paeyen en mijn’ Ooren;
    Dat hiet ick volle vreughd. Gevoelens geilen sinn
    (1900) En keurden ick noyt grond van wel-gestelde Minn.
    Daer Trouwen ’t voorland was, en teelens lust met reden,
    Daer viel ick vies en kies, en socht gesonde leden,
    Daer in een’ held’re Ziel, gelijck een blinckend swaerd
    In een’ fluweelen schee, gehuyst waer en gepaert.
    (1905) God liet my sulcken Ziel en sulcken Lijf gebeuren:
    En doe was Keesjes hert van Trijntjes niet te scheuren;
    Maer jocken stond van kant: daer wierdt in ernst gevleidt,
    En oorbaer wederzijds gewogen met bescheid.
    De Zielen wierden eens: de Cassen van die Zielen,
    (1910) Die d’eene d’andere geluckelick bevielen,
    Bevestighden den koop, en ’t stond den Hemel aen,
    Dat die vier, paer en paer, te bedde souden gaen.
        Hoe ’t schickte, tuyght de tijd van thien vergulde jaren,
    Die wy eenlijvelick en evenzieligh waren.
    (1915) Maer tuygen zijnder noch te soecken dien het heught
    Dat my de domste tocht van d’allergroenste jeughd
    Ter aerden hebb’ gevelt, doen kruypen hebb’, doen beven,
    Doen schreyen om gená, doen bidden om het leven,
    Doen knielen, aeps gewys, voor een fier Vrouwen-beeld.
    (1920) Fier, seid ick, Vrouw tot Mann, fier Vrouw uyt Mann geteelt,
    En die weer sonder Mann noch Mann noch Vrouw kan teelen,
    De minst’ in Hoofd en Hert, de minst’ in alle deelen?
    Daer most ’er meer als een mé spelen, en dat schoon,
    Dat Vell-diep aengenaem, in ’t hooghste van sijn’ throon,
    (1925) En kon mijn’ vryheid noyt in slaverny verkleeden.
    En, als ick wanckelde, strax stelde sich de Reden
    Ter weere voor mijn’ eer; strax sey sy, ’k was een Mann,
    En sy mijn onder-mensch, die ick Meestersche van
    Mijn voordeel maken wouw. en, was ’t soo verr gekomen,
    (1930) Dat Vrouwen eerbaerheid most wachten op Mans droomen,
    Dat Spill-zy swygen most tot dat de Swaerd-zy sprack,
    (Dat schadelick begin van menigh ongemack)
    Als ’t Mans hert open gingh en veilde sijn’ gedachten,
    Sijn minst was weder-gunst van ’t Vrouwen-hert te wachten;
    (1935) Of ’t was een’ mancke minn, en ’t kon, in allen schijn,
    Noch inden Hemel Trouw, noch voor de Menschen zijn.
    Want wien waer ’t mogelick een’ spytigh’ gast t’onthalen,
    En wat schoon en wat rijck kon d’ongenucht betalen
    Van een gedwongen hert, van een verkracht gemoed?
    (1940) En wie dé geerne dat sijn’ weergae noode doet!
    Wegh Ouders wreed geweld, wegh, Hell van felle vrinden:
    Is ’t Jae-woord aende Pley, en anders niet, te vinden,
    Soo segh ick, heiligh Neen; de Schael moet even staen
    Door eighen weder-wight, of ’t Hijlick is verra’en.
        (1945) Mijn hert is uyt geseght: ick pas op geen verwyten.
    De steen is uyt de hand; sy mogender in byten,
    Dien ’t lust te spertelen; als ’t byten over is,
    Soo sal de waerheid noch een redelick Gewiss
    Doen stemmen met mijn stemm, en seggen, ,,dat ’s gesproken,
  (1950) ,,En dat ’s een Batavier, die, door waerschyn gebroken,
  ,,Te voorschyn heeft gebracht het moeijelick blancket,
  ,,Dat nemmer goed en doet, en veeltijds ’t goed belett.
        Wat hebb ick tijds gespilt, wat hadd ghy tijds te spillen,
    Die dit gewichtigh stuck ten uytersten mocht willen
    (1955) Voltoijen naerde kunst! maer ’t is soo verr voltoyt,
    Dat die ’t begrijpen will, begrijpt het nu of noyt;
    Die ’t niet en will, verdient geen verder onderrechten:
    My lust den steghen niet onendigh te berechten;
    Elck sijn gevoelen vry; het mijn is uyt gepleitt:
    (1960) Well hem die beter weet; ick gunn hem sijn bescheid:
    Men moght my ’t lang geteem met billickheid verwyten,
    Als wild’ ick vrienden hier haer’ schoenen doen verslyten,
    Haer’ Ooren en haer’ Tong: terwijl my ’t spreeckwoord raeckt,
    Dat nemmer eighen grond den meester moede maeckt.
        (1965) Maer, Vrienden, lacht van hoop, ’t moe maken gaet ten ende;
    En schrickt niet, of ick ’t weer Zuyd en Zuyd-Oost aen wende,
    En weer naer ’t lange Plein, daer ick u staende hiel,
    En met meer woorden als goe’ reden overviel:
    ’K neempt voor een Schaeckberd nu; daer ’t ons, niet lang geleden,
    (1970) Der Koninginnen gang gelust heeft te betreden,
    In voor en achter waerds, in zydelingh verstell,
    Daer volght’er noch een op: den toenaem weet ick wel,
    Maer noem hem binnens monds: het is de gang der Gecken.
X. Staet inde Boomgaerd-poort: ten Oosten staet een hecken,
    (1975) Ten Zuyden staet’er een: twee tweelinghen in ’t kort,
    Daer, door den Gecken-gangh, naer toe getreden wordt.
    Kiest recht’ of slincker hand, ghy raeckt het Plein te boven,
    En daer mé voer ick u in Hofwycks schoonste hoven,
        ’T Oost Eiland is’er een, ’t West-Eiland is sijn paer.
    (1980) Die nu de Groot, of Cats, Heins, of Barlaeus waer,
    Die nu een’ oude Penn, by een’ van all’ versleten,
    In dit groen machtigh waer, en louw en koel geseten,
    Moght seggen wat hy docht, en singen wat hy siet!
    All wat ick hebb geseght waer weinigh meer als niet.
        (1985) ’K hebb menigh uer verpraett: hier hoefden ick meer Weken,
    Meer Maenden te verdoen, meer Jaren uyt te preken,
    Dan uren allerweegh, om schielick door de pyn,
    De pyn van overvloed, de stameringh, te zijn:
    Let op den overvloed; verdraeght mijn’ stameringen,
    (1990) All voegense noyt min als midden in het singen:
    Mijn’ onmacht sal ’t gewicht der dingen doen verstaen,
    Als daer een Mensch de Sonn derft malen, of de Maen.
        Stae by, Castagnen-boom, staet by, bree Noten-bladen,
    Staet by, bloed-droppeltjens op Qualsteren geladen;
    (1995) Van d’een’ in d’ander’ schaeuw verdwael ick inde keur;
    Elck troetelt mijn vermaeck met schoon om schooner geur:
    Maer ghy zijt Schaduwen, en meer niet, vande Planten
    Die ick te melden hebb. mijn’ lieve bloedverwanten,
    Mijn’ echte kinderen, mijn’ spruyten, myn geslacht,
    (2000) Mijn’ afkomst, door mijn’ sorgh ter aerden uyt gebracht,
    Mijn’ eighen Mannetjens, mijn’ Leen-luy en mijn’ erven,
    Die all dat Boomen kont, kost ghy, als Boomen, sterven,
    Maer ’t sterven niet en kent: u stell ick voor, in spijt
    Van ’t eten vande Locht, van ’t slicken vanden tijd.
    (2005) ’K hebb trotse Tempelen sien proncken inden duyster
    Van kelderlick geboomt, en ’t streckte tot haer’ luyster
    Gesien en ongesien te duycken in dat koel,
    En, soo veel ’t buytenst kan op ’t binnenste gevoel,
    Die naere schaduwen zijn ’t machtigh om te roeren,
    (2010) En ’t hert beweeght’er af: Spreeckt Stede-lien, spreeckt, Boeren,
    Spreeckt, vriend en vreemdelingh, die langhs den Polder-dyck
    Des Somers in het stoff, des Winters in het slyck,
    Voor Hofwyck werdt gestutt; wat seggen uw’ gedachten,
    Wanneer ghy Hofwyck siet twee doncker-groene nachten,
    (2015) Twee nachten van geboomt bevleugelen met pracht,
    Als warens’ uyt het wildst van Pruyssen herr gebracht
    En door de locht gevoert, gelijck de Luy te Roomen
    Van ’t ongelooffelick Loretto derven droomen,
    (Hoe werr’t de Menschlickheid van d’een’ in d’ander’ mist,
    (2020) Alss’ eens het heiligh spoor van ’s hemels waerheid mist!)
    Daer ’t kostelick gebouw geen’ minder’ Metselaren
    Dan Engelen vermeldt, die over bergh en baren
    In eenen nacht met Kerck en Autaer zijn gezeilt:
    Hoe pynt ghy neck en hals naer d’ongemeine steilt’
    (2025) Van weerzijds Masten-bosch, hoe tergen sy uw’ sinnen,
    Om eens die wonderen van onderen, van binnen
    Te moghen oversien! hoe quelt u ’t Vlieder-diep,
    Hoe wenscht ghy dat het droogh door Booner-sluysen liep,
    En ebde tot den grond! roept schepen aen en schuyten;
(2030) M. Daer staen twee heckens voor; maer vromen uyt te sluyten
    Is niet van haer bevel: de sloten zijn van stroo
    Voor d’openhertige; van Yser, voor de snoo’.
        Treedt inde Wilderniss ten Oosten of ten Westen,
    Den ingangh is gegunt, de wandelingh ten besten,
    (2035) En s’is uw’ moeyte waerd: en, als ick ’t seggen derf,
    Ghy sult met onberouw vertrecken vande werf,
    En seggen flus te Delft, of seggen flus te Leiden,
    Ghy hebt schoor-voetende van Hofwyck moeten scheiden,
    Daer, dat ghy noyt en saeght in ’t lieffelixt gewest,
    (2040) Mast-boomen vander jeughd met Roosen zijn gemest.
    Met Roosen, lett’er op, sy staend’er noch en gloeijen,
    En, als sy, moe gepronckt, op ’t einde van haer bloeijen
    Haer’ hoofden droeffelick onthullen van ’t gewaed,
    Hoort, Haeghsche Joffertjens, dat boven ’t uwe gaet,
    (2045) Dan stroijen sy den vloer met haer’ bevalligheden,
    Als off’er Bruydegom en Bruyt most overtreden:
    Dan komt het Hemelsch natt, dat door de Masten druypt,
    En opent scheur by scheur, daer blad voor blad in kruypt;
    En van dat soet bederf, en van dat schoon verrotten
    (2050) Versaedt sich Mast by Mast en voert het in sijn’ botten.
    Gaet henen nu en soeckt of ergens wey of woud
    Met edeler gewasch begraest werdt of bebouwt.
        Wie derft van Ypen-hout naer sulcken puyck-goed spreken?
    Het moet’er uyt nochtans; daer magh’es geen gebreken.
    (2055) En, is de Schildery voltrocken, laet de Lijst,
    Daer menigh onverstand de Schildery om prijst,
W. Haer’ beurte zijn vergunt: Tot u dan, Ypen-boomen,
    Door langhe droomen heen, tot u ben ick gekomen,
    Scheid-palen van mijn’ grond, belenders van mijn’ Erf,
    (2060) En, als ghy spreken kost, Lijf-wachten van mijn’ werf.
    Ghy staet niet daer ghy staet om ’t eenighe vermaken:
    Om Eer, om Nutt, om Lust, die drij beroemde saken
    Daer all ons doen op loopt, staet ghy in ’t voor-gelid,
    Op ’t uyterste gescheid van ’t Hofwycker besitt.
    (2065) Schoon voor-doen heeft syn’ kracht, als alle Koop-luy weten;
    En dickmael is het Huys by ’t Voor-huys af te meten:
    De self-kant van ’t Fluweel belooft wat vande Stoff,
    En by de Heininghen voor-oordeelt men den Hof.
    Soo kan uw’ heerlickheid, soo moet sy wat beloven,
    (2070) En die daer Hofwyck prijst heeft u voor all te loven,
    En die van Nootdorp af, en, mogelick van Delf,
    Hofwijcker Hof ondeckt, moet seggen by sijn self,
    Daer schuylt wat achter ’t schoon van die verheven kruynen,
    Dat prijsens waerdigh is; soo seker als de Duynen
    (2075) Beteeckenen de Zee ten einde van haer sand.
    Daer med’ is d’Eer voldaen: wat Nuttigheid mijn strand,
    Mijn soeten oever treckt van uw’ getrouwe wortel,
    Dat weet de Schipper best, die ’t stadighe gebortel
    Van d’omgeroerde Vliet, in ’t zeilen door haer natt,
    (2080) Afgrijselick verweckt en op mijn Kuste spatt.
    Wat soud’er teghen staen, stondt ghyd’er niet soo teghen,
    Als of ghy nacht en dagh mijn’ Vyand met den deghen
    Van mijn’ Lands-palen dreeft, als of ghy dag- en nacht
    Mijn’ Helbaerdieren waert, en pasten op de wacht
    (2085) Van Hofwijck en sijn’ rust; en hielpt my niet verliesen,
    Dat Plaetinghen alleen, en Bitterling en Biesen
    Vergeefs verdedighden, ’t en waer uw’ stevigheid
    De golven overwonn en all’ haer’ hevigheid?
    Maer Lust, de derde dienst, die van u werdt genoten,
    (2090) Gaet boven d’eerste twee: ick sie u soo geschoten,
    Soo weelderigh gespreidt, soo deun en dicht gewerrt,
    Dat ick veil onder u den felsten Middagh tert.
    Waer zijt ghy werelds Oogh dat allom door wilt booren?
    Blaeckt over wegh en wey; hier is uw’ kracht verloren:
    (2095) Hier lacch ick met het sweet dat vanden Maeijer loopt,
    Hier hebb ick over my een Ypen-zeil geknoopt,
    Een dack van bladeren, die voor de volle Manen,
    En voor de volle Sonn, jae voor des Hemels tranen
    Mijn hoofd verdedighen: hier vlied ick louw en koel,
    (2100) Hier lijd ick sonder leed haer grouwelixt gewoel:
    Hier voel ick het vermaeck van naestgelegen lijden
    By naestgelegen vreugd: hier smaeck ick het verblijden
    Dat menschen wedervaert die by de quelling zijn,
    En voelen geen verdriet, en weten van geen’ pijn.
    (2105) Hier deel ick in die vreughd met mijn’ bemindste panden,
    Mijn lieve vyvelings thien voeten en thien handen.
M.   Hier is heel Schevelingh verschenen t’myner baet
    En heeft mijn savel-kley met schelpen-gruys gestraett:
    Hier gaet de Boll in swangh, hier moet de Kegel beven,
    (2110) En sneven, en weer staen: hier keurtmen ’t soetste leven
    Gespeckt met stracken ernst en met onnoosel jock.
    Verr zy van ons het spell daer gunst-verlies en wrock
    By Geld-verlies op volght: verr zy van mijn’ gedachten
    Door vrienden onvermaeck naer mijn vermaeck te trachten.
    (2115) ’K verdoem den Teerlingh niet, ’k en hebb niet op de Caert,
    Dan dat ick houw de tijd kan beter zyn gespaert,
    Als soo te lore gaen: en middelmatigh nutten
    Verschoont de leegheid self, en kan mijn’ opspraeck schutten.
    Maer daer verlies en winst van Munte geel of witt,
    (2120) In schyn van vriendlickheid der spelers hert besitt,
    Daer ’t ooghmerck, krijgen, is, werdt spel een slagh van krijgen,
    En die den slagh verliest, voor ’t uyterst magh hy swijgen;
    Maer ’t is een mensch die swijght, en, ken ick menschen-aerd,
    Daer is geen hert soo koel, geen’ galle soo bedaert,
    (2125) Of af-breuck inde Bors maeckt spytighe gedachten,
    Die ’t meesterlixt geweld van Reden moet verkrachten,
    (En ’t is der wysen self haer uyterste gepoogh)
    Of ’t spijt will uyt den mond, ten minsten uyt het oogh.
    Wat light my aen dat leed, wat lust my, lieve vrienden,
    (2130) Die flus myn’ tafel, flus myn’ wandelingh bemindden,
    Stillswijgende te sien vervloecken mijn onthael?
    Of, lacht de kans haer toe, wat lust my ’t gasten-mael
    Met niewe rekeningh van kosten te beswaren,
    En werden tweemael waerd, en moeten my bedaren
    (2135) Als of ick geeren schonck het ghen’ ick noode miss,
    En maskeren myn leed met vrolicke verniss?
    Ick haet mijn Vyands geld, of ’t kan my niet verblijden:
    En, hael ick ’t van myn’ Vriend, ’t gevoelen van sijn lijden
    Maeckt dat ick mede ly, en wenschten hem sijn’ scha
    (2140) Met mijn verlies geboett, eer dat hy van my gae.
    Soo laet spel spelen zijn en oeffeningh van leden
    Met vrolickheid vermoeyt; ja oeffening van reden
    Op ’t handigste beleidt, en sonder achter-smaeck
    Die vriendlickheid vergall’ en spel tot spellen maeck’.
    (2145) Dit ambacht gaet hier om, en ’t gaet’er om met lusten:
    En dien ’t niet langer lust veraessemt sich met rusten,
    En staet als kijker by, of neemt de recht-banck waer,
    En oordeelt sittende van ’t naeste spelend paer.
    En, soo de Kegel valt die Coningh is van achten,
    (2150) Soo vlieght’er wel een droom door spelende gedachten
    Van Coningen ontdaen in ’t midden van haer volck,
    Dat over einde staet, terwijl de swartste wolck
    Die oyt de Sonn besloegh, wolck boven alle wonder,
    Dry Croonen zeffens velt met ongehoorden donder.
    (2155) En soo wordt Bollen ernst, en Kegels Parlament;
    En van dat onderhoud en raecktmen niet ten end,
    Voor dat de keers uyt gae, de groote keers der wereld,
    En dat de Somer-dauw de Kruydjens over-peerelt,
    En dat den Haghenaer naer Koets en Schuyten vraeght,
    (2160) Om veiligh t’huys te zijn eer dat de dagh ontdaeght.
    Dan berst het oude lied van, Scheiden, bitter scheiden,
    Uyt d’een’ of d’ander’ keel, en klinckt door wegh en weiden;
    En ’t andere, Wat sal men op den avond doen;
    En ’t slot is, veel danckhebs, versegelt met een’ soen.
    (2165) Daer staen ick Cluysenaer, ick stelle-mann, verlaten,
    Maer Vry-heer van mijn’ tijd en van mijn doen en laten,
    En smaeck den niewen lust van stilt’ en eenigheid,
    Gelijck die uyt der Zee en haer verbolgentheid
    Moe Zeemanschapp gepleeght, moe wendens en moe keerens,
    (2170) Moe tobbens, moe gekaetst, moe loevens, moe laveerens,
    Het oppertje bezeilt, en buyten weer en wind
    Sijn schielicke vermaeck in ’t slechte water vindt.
    Betreckt my d’avond-uer, en kan ick my niet pynen
    Om onder dack te gaen voor dat de sterren schijnen,
    (2175) En all de wonderen van ’t heerlicke gesicht,
    Als d’ander’ keers verschijnt op ’t ondergaende licht;
    Die tijd verveelt my min dan all de dagh der daghen;
    En ’t spyt my dat de klock van Voorburgh heeft geslagen
    Twee slaghen meer als Acht; soo veel wercks valt my toe.
        (2180) Wie oyt op Hofwyck was, en vraegh’ niet wat ick doe.
    Ick ben te landewaerdt, en ’t kan my niet verdr-eten,
L. Maer oock te waterwaerdt en aende Vliet der Vlieten,
    De levenste Rivier, de doorgeploeghste Vaert
    Van all’ die Holland kent en binnen ’s lands bevaert.
    (2185) ’K geeft voor de waerheid uyt, all heeft het schijn van liegen;
    (De tuygen zijn te veel, all socht ick te bedriegen)
    Twee hondert kielen zijn voor Hofwyck heen getelt
    Die dagelix door Zeil, of Mensch, of Peerds geweld
    Voor Hofwyck henen gaen. Nu tert ick Rhijn en Maze,
    (2190) En Dort en Loevestein; nu lijd ick dat men blase
    Van Sparen en van Y, jae vande Noorder Zond,
    Daer niemand meer gevaers en wedervarens vond,
    Als in mijn’ volle Vlied; die niet en is te naken,
    Men siet’er Schip of Schuyt d’een’ d’andere geraken,
    (2195) Men siet’er Lyn door Lyn geweven Peerd aen Peerd,
    Zeil achter Zeil gereckt, roer tegens roer gekeert;
    Men hoort’er van, houw voll, houw binnen, en houw buyten,
    Men hoort den Iager-boef sijn ongemack verfluyten,
    Of koelen met een lied de bleinen die hy rijdt,
    (2200) Niet nu eens, en eens flus, maer stadigh en altijd,
    By doncker en by daegh. Hier hoef ick niet te vragen,
    Wat tij is ’t vanden dagh? de Beurt-schuyt kan ’t gewagen:
    En die ten sevenen ten Haegh uyt werdt gebelt,
    Die weet ick dat met my de klock van achten telt;
    (2205) Die vyf te Leiden hoort telt recht voor Hofwyck seven;
    Dat ’s ’t uerwerck vande Plaets, dat sonder veer gedreven
    En sonder weer-wicht gaet, en daerom noyt en wraeckt,
    En daerom vaster gaet dan all’ diem’ elders maeckt,
    En windt sich selven op en dryft sijn’ eigen’ raden.
    (2210) Hier treed ick ’t soetste pad van all’ mijn’ soetste paden:
        Hier treed ick weder zijds op ’t kantjen van een’ plass,
    Die d’een den anderen verpocchen met haer glas.
I. L. Ten Noorden is ’t mijn diep, ten Zuyden is mijn Schuyt-natt,
    Daer ick dan d’eenen Boer, dan d’and’ren schipper uyt vatt,
    (2215) ,,En vrage, waer wil ’t heen, Goe mannen, waer van daen?
  ,,Hoe gaet ghy soo ondiep, hoe zijt ghy soo gelaen?
  ,,Maer, Heerschop, seghter een, wy hebben ’t ruym voll plancke.
  ,,En geeft het goed wat winst? wy hebbe God te dancke,
  ,,We laden ’t te Sardam en komme langs de Meer,
    (2220) ,,Deur d’ouwe Wetering, en soo den Rhyn om neer,
  ,,En soo deur Leidsen dam om te Schiedam te lossen:
  ,,Daer kryge we licht vracht van Varckens of van Osse,
  ,,Of wat de Koopman will; want, kijck, ’t is en moy Schip,
  ,,En ’t voert wel licht en swaer: en kryge we dan slip,
    (2225) ,,En moete leeg naer huys, dat moete we verdrege:
  ,,Scha-baet, daer valt te met een kangsjen onder wege
  ,,Daer ’t treck-geld op magh staen; aers moetew’ inde lyn,
  ,,En halen ’t met den hals; maer dat ’s en’ korte pyn:
  ,,Aen geun sy vanden Damm en vinde we gien breggens,
    (2230) ,,Dan mach’er ’t Zeiltje by. Hier op volght veel meer seggens,
    Naer ’t volckje sprakelick en lichter aende praet
    Als af te helpen is: Maer ’t Schip, dat niet en staet,
    Ontvoert my ’t leste woord. of, liever, leste woorden,
    Daer ick den sinn af giss all stond ick s’aen en hoorden;
    (2235) ,,Claes, roept hy tot sijn knecht, die op ’t voor-onder staet,
  ,,Hoe lust het Steedse volck een praetje by de straet,
  ,,Daer ’t luys leegs staet en kijckt in ’t midde van sijn’ lussjes,
  ,,Hoe kooselde die Vent, hoe still en hoe gerusjes;
  ,,Hoe taeld’ hy na bescheid vande bekende wegh;
    (2240) ,,’K namt voor en Hagenaer; en by men Ziel, ick segh,
  ,,Dat Haeghje weeter of: me speult’er vreemde streke;
  ,,Se raken an groot goed, te met in minder weke
  ,,Dan wy der jaren an verslooven nat en kout:
  ,,Dan wetense gien raet met koffertjes voll goud,
    (2245) ,,Dan gaet’et goed soo ’t quam, dan tijense na buyte;
  ,,En ’t Roosenobeltje moet springe voor de kluyte,
  ,,Voor Weuning en voor Wey, voor Kroft en Klaver-kleij;
  ,,Gien goed en valt te dier, het macher of, wich hey:
  ,,En dan ’t Treweel in ’t werck, en dan begett Casteele
    (2250) ,,As Torens, elck om ’t moyst. Y gut Claes, hiet dat deele,
  ,,Heit ongse liever Heer ongs allegaer emaeckt
  ,,Uyt iene slagh van Kley, en worde wy ewraeckt,
  ,,En erve wy in ’t goed as Basterde? wat Duyvel,
  ,,’K wouw dat men aessem mé iens gaen mocht over ’t suyvel,
    (2255) ,,’K mien dat icker men spull sou speulen as en held:
  ,,Ick sie wel, dieder maer sen lijf wat naer en stelt,
  ,,Eer j’ om siet benje rijck: en kusse mit en wape
  ,,Maeckt alle kunste goed; daer meugj’ op sitte schrape
  ,,Tot dat je Troortje barst en wordt en Ys’re kist
    (2260) ,,Met seuve grendele. en wordje na gevist,
  ,,Die ’t lake doen ’t soo wel as die je ’t stick verwyte;
  ,,Soo wordt’er niet eklapt. Claes, moetet me niet spyte
  ,,Dat ongse bestemoer, doe ’k Vaer en Moer verloor,
  ,,Soo lydighe versuft’ en dwaelde van het spoor,
    (2265) ,,En hielmen uyt’et School: Gut hadd ick leere schrijve
  ,,En lesen, as dat volck, wat wou ick niet bedrijve!
  ,,’K hadd lang een mangtel an, een Tabbert of suck goed,
  ,,Voor een bepeecte broeck, die ’ck nouw verslyten moet;
  ,,Een handje voll Latijn, hebb ick me late segge,
    (2270) ,,Daer komt het miest op an, en dat’s goed op te legge,
  ,,We hebbe me verstanght, we bennen all ien slagh,
  ,,En dat ’s wel haest eklaert, die maer wat suffe magh.
        Meer hadd hy op de tong, meer meenden hy te preken;
    Maer ’t Schip was voor den Damm, daer most hy ’t laten steken;
    (2275) En ’t zeil most over end. Wie wenschte niet de vracht
    Van sulcken Schip te zijn? nu hebb ick ’t maer gedacht.
    En, als ick ’t overslae, de Boeren weten wonder;
    Maer weten min dan all: de waerheid loopt ’er onder;
    Maer meer waerschynlickheids. O, Schippertje, goed knecht,
    (2280) Waert ghy tot inden grond van alles onderrecht,
    Saeght ghy tot inde Milt van die ghy wilt benyden;
    Verstondt ghy neffens my ’t gepeperde verblyden,
    Het gallighe vermaeck van die daer staet en siet,
    En hoort u sorgeloos staen fluyten langs de Vliet,
    (2285) En wist ghy hoe dat hert, in ’t midden van sijn’ Roosen,
    Sijn’ kommeren veeltijds niet weet waer langs te loosen;
    En wist ghy hoe hem ’t haer te bergen komt te staen,
    Die wel op Hofwyck is, en naer den Haegh moet gaen,
    Den Haegh, die doornen Haeg, daer Eer en Deughd en Reden
    (2290) Veel tijden wert betaelt met vuyl’ ondanckbaerheden;
    Daer weldoen wert beloont met laster of geweld;
    Daer ’t uyterste gepoog der Vromen wert gestelt
    Den boosen tot een’ schimp; daer ’t niet en is te passen,
    Men sie sich langhs of dwers door spijt of nijd bebassen:
    (2295) Daer selfs de Vrede-minn misduydt wert voor misdaed;
    Ick meen ghy soud sijn lot verfoeijen voor uw’ staet,
    En kruijpen in uw luijck, en leeren beter wenschen,
    En oordeelen ’t geluck van uws gelijcke menschen
    Benijdelicker veel dan dat te Stéwaerd blinckt,
    (2300) En achter de gordijn van ’t aensien hinckt of stinckt.
        Is ’t Schippertje voorby, de Vischer uyt de Veenen,
    De Meissjens uyt de Wey, met koele bloote beenen,
    Met Emmertjens voll Melck en voll gerustigheid,
    Verstercken wat ick peins en wat ick hebb geseit.
        (2305) En scheid ick uyt den praet, en treed’ ick uyt mijn’ kecken,
    En lust my achter ’t groen der haghen die my decken
    De vrije vonnissen te hooren van mijn werck,
    Als laegh ick verr van daer begraven in een’ Kerck;
    Daer gaet het speeltjen aen, daer hoor ick soet en bitter,
    (2310) En all wat yeder denckt van huys en van besitter;
    Daer hoor ick vogelen van allerhanden beck
    My roemen voor een Mann en doemen voor een’ geck.
    De Veerschuyt voert van als: daer sittend’er voll reden,
    Daer sittend’er voll spyt, die mijne sinlickheden
    (2315) Of prysen uyt haer’ gunst of laken uyt haer’ gall.
        Daer seggend’er,’t is wel, Het Geld is niet-met-all,
  ,,’T gebruyck is ’t altemael; de Mann die Hofwyck stichtten
  ,,Heeft wijsselick gedaen; hy most sijn hert verlichten
  ,,Van lange slaverny, hy heeft’er voor geploeght,
    (2320) ,,En, als hy ploegende sijn’ Vorsten hadd vernoeght,
  ,,En ’t Vaderland voldaen; en niemand uytgesopen,
  ,,En niemands voordeelen met listen onderkropen,
  ,,Den Vromen voorgestaen, beschoncken en gevoedt,
  ,,Den boosen ’t hoofd gebo’en; een Christelick gemoed
    (2325) ,,In ’t Christeloos gewoel van Haegh en Hof behouden,
  ,,Wat lighter yemand aen, of hy een Hofje bouden,
  ,,En besighden een deel van onbesproken winst
  ,,Tot onverboden vreughd; om nu en dan voor ’t minst
  ,,Een Haventjen vertrecks uyt Hoofs gewoel en winden
    (2330) ,,Voor heul en adem-tocht van ziel en lyf te vinden,
  ,,En smaken ’t onderscheid van ruymt en van gedrangh?
  ,,Verquisten is geen’ eer; maer altoos deun en bang
  ,,Sijn self te pynighen, om kinderen en erven
  ,,Te laten, wat sy wel en weeld’righ konnen derven,
    (2335) ,,En prees noyt wijse mann. Wel hem die wel vergaert,
  ,,En matelick verspilt ’t ghen’ hy wel heeft gespaert.
  ,,De Mann op Hofwyck heeft, in ’t sorgen voor sijn selven,
  ,,Sijn’ kinderen bevrydt van spitten en van delven,
  ,,En van wat overschots sijn’ keurlickheid geboett,
    (2340) ,,De rest is voor de rest, die ’t hebben sal en moet.
  ,,Maer beter’ Tonnen schats heeft hy se leeren vullen
  ,,Dan die haer mogelick ten deele vallen sullen,
  ,,Voll smeltelick Metael, voll schyven die het vier,
  ,,Het water en de Tijd kan brenghen tot Papier,
    (2345) ,,Tot flenteren, tot niet. hy laetse selfs voll schatten
  ,,Daer water, vier of tijd niet aen en heeft te vatten,
  ,,Van Deughd en Wetenschap en all dat Mannen maeckt,
  ,,En all dat eens vergaert sijn’ Meester noyt versaeckt.
  ,,God, die hem segende met kinderen die weten,
    (2350) ,,En weten, moghelick, waermede dack en eten,
  ,,Het Vaderland ten dienst, te moghen waerdigh zijn,
  ,,Beveelt hy haer beleid, naer dat hy door de pijn
  ,,Die ’t lichaem dragen moet om vande Ziel te scheiden,
  ,,Ter eewigheid sal gaen. Die mann gingh breeder weiden;
    (2355) Maer ’t Schuytje was verby, de Schipper riep, stapp wegh,
    En ’t peerd ontvoerde my ’t besluyt van sijn gesegh.
        De Delfsche Veerman volght (dat gaet voor Hofwyck seker)
    Strax op den Hagenaer; en weer een niewe spreker,
    Een niewe kakelaer, gelijck het wesen will,
    (2360) Dat een de vracht verbeent, daer vijftigh and’re still
    Den mondigsten ontsien, en ’t hooge woord vergunnen.
    Die klapper tast my aen. (van dusend een zijn ’t funnen,
    Van schaemte noyt geroert, van reden onversien,
    ,,Van Eer en Liefde meer) Ten eersten is ’t, Laet sien,
    (2365) ,,Wel hey, wat ’s hier weer nieuws? sal ’t noyt geen einde wesen,
  ,,Alweer een niew Casteel in eenen nacht geresen!
  ,,’K schick endelick de Vliet sal worden tot een’ straet;
  ,,Den Haegh sal metter tijd niet weten waer hy staet,
  ,,Te Voorburg of aen duyn: siet die verweende gecken,
    (2370) ,,Sy walghen vande Stadt; den Haegh en kan niet strecken,
  ,,De straten zijn te nauw, de wandelingh te kort;
  ,,De Coets moet ruymer gaen: wat Duyvel of haer schort?
  ,,Is ’t niet genoegh, Voorhout en Vyverberg te schenden,
  ,,Is ’t niet genoegh den Haegh t’ontstraeten aller enden?
    (2375) ,,Moet Voorburg mé in ’t spell? ’k magh heughen dat die Wey
  ,,Voll klare Klaver stond, voll vette beesten ley;
  ,,Nu is ’t een Hoff, quansuys, een Hofwyck: wel, waerachtig,
  ,,Wy moeten inden grond, het volckje wordt te prachtigh.
  ,,Sy schrapen ’t goed by een, slinx of rechts, ’t scheelt haer niet;
    (2380) ,,En vallen dan aen ’t werck van pijpjens in het riet.
  ,,Bedenckt eens wat’er gelds aen sulcke rasery gaet,
  ,,En of men op het end met eens betalen vry gaet:
  ,,Die Kloot en light niet still: die dusenden verbout,
  ,,En magh geen’ honderden ontsien voor ’t onderhoudt;
    (2385) ,,De hooghe thuynen derft uyt leeghe gronden halen,
  ,,Moet alle jaer sijn werck weer en weerom betalen;
  ,,Die Vent en houd ick met geen hondert Croonen vry:
  ,,Soo moet daer alles staen in ’t lood en op de ry,
  ,,Soo puntigh is m’, als kacks: men waer schier ongeboren
    (2390) ,,Veel liever dan een Haegh te lyden ongeschoren;
  ,,Of ’t God belieft of niet, de paden moeten bruyn
  ,,En kaler zijn van gras als ’t hoogste van een’ duyn;
  ,,De Schoffel heeft geen’ rust, daer is een eewigh leven
  ,,Van wiejen datmen berst. de Thuynman magh wel beven,
    (2395) ,,Soo ’t onkruyd meester werdt door weelde van natt weer,
  ,,Door overvall van werck, en door versuym noch meer.
  ,,De Ioffers in den Haegh, met all haer’ malle krullen,
  ,,En hebben niet meer spels, men soud’er dry vier hullen,
  ,,All noemden ick’er meer, ’k wouw dat ick ’t hadd gewedt,
    (2400) ,,Eer hier een Boogaerd-pad geklouwt is en geredt.
  ,,En, om Gods lydsaemheid met alle macht te tergen,
  ,,Als of’er werck gebrack, van vlackte maecktmen bergen,
  ,,’T land word tot Vijvertjens versnippert en gekerft,
  ,,En ’t is de braefste mann die ’t konstelixt bederft:
    (2405) ,,’T huys moet in ’t water staen en Slots-gewys staen proncken,
  ,,Gelijck een’ steenen flesch in ’t koel-vat werdt gesoncken.
  ,,Het riet-dack was wel eer de Weuninghs besten hoed;
  ,,Doe mosten ’t pannen zijn; dat ’s nu de kleine voet:
  ,,Het Leitje moet’er op, dat staet beknopt en abel,
    (2410) ,,Waerom? de Land-heer deckt sijn’ luysen met een’ sabel;
  ,,’T huys komt niet minder toe; ’t magh kosten wat het kan,
  ,,Het decksel naer den Pott, de kleeren naer den mann.
  ,,En, als ghy binnen gaet, wat meent ghy daer te vinden?
  ,,Een opper-Camertjen tot onderhoud van vrinden,
    (2415) ,,Als inden gulden tijd van ’t Hollands slecht en recht?
  ,,Neen seker, Cameren op ’t cierlixt afgerecht,
  ,,Als stondt ghy binnen Delft; gemarmerde Saletten,
  ,,En van dien niewen snof; hoe noemt men ’t? Camenetten,
  ,,Pronck-cellen voor een’ Prins, met borden en met leer
    (2420) ,,Op ’t Haeghelijxt versien: (ja wel toch, lieven Heer,
  ,,Waer will dit heen in ’t end!) en, seghtmend’er wat teghen,
  ,,’T heet maer een Weuninckje, een huysjen uyt den reghen.
  ,,’K wouw dat hy met sijn’ poort in sneew en hagel sat
  ,,Die Land-heer heeten will en woonen als in Stadt:
    (2425) ,,’K wouw dat hy. Weer-aen, riep de Schipper, is dat rijen?
  ,,Stapp wegh, jou lompen uijl. soo raeckt’ ick uyt het lyen;
    Ia, lyen, ick bekent ’t; want waerheid, al te fell
    Gepepert en gesult, gaet door en door het vell.
        Onkenniss niettemin maeckt onminn by de Menschen,
    (2430) En menigh’ droeve reis hebb ick my voelen wenschen,
    Mijn achterklapper waer mijn ronde Camer-vriend,
    En met mijn onderhoud, als ick met sijn, gedient.
    Daer soudemen sijn waer noch sijn’ waerachtigheden
    Niet overweldighen: maer onderlinge reden
    (2435) Doen gelden wat sy kost, en vriendelick bericht
    Doorpluysen op een aes van ’t fijnste goud-gewicht;
    En d’een den anderen soo veel bescheids bewysen,
    Dat laken lichtelick verkeeren sou in prysen;
    Of, kond ’t geen prysen zijn, ten minsten tot gedoogh
    (2440) Van hier een balck en daer een’ splinter in ons oogh.
        En soo begrepen wy, of trachtten te begrypen
    Hoe traegh voorsichtigheid moet vallen aen het slypen
    Van nagel of van tand, om in ’t gesicht te slaen
    Van die met ons voor God ten oordeel sullen gaen,
    (2445) God, die sich ’t oordeel heeft en ’t wraeck-recht voor behouden,
    Als messen die hy ons, sijn’ kind’ren, niet vertrouwden,
    Sijn’ blinde kinderen, dien geen geweer en past,
    Soo langh wy menschen zijn en dolen byden tast.
    Dit hebb ick half geleert, en tracht het heel te leeren,
    (2450) En, was ick buyten ’t spoor, ten halven om te keeren;
    Herstelt my op de baen van dyn’ gerechtigheid,
    Die my het oordeel van mijn’ Broeder hebt ontseit.
        Met sulcke leeringen bevracht ick mijn’ gedachten,
    En keur niet, off’er my quaedwillighe toe brachten,
    (2455) Of redelicke lien; ick lett niet op den mann,
    Mits dat ick uyt sijn roet wat honighs trecken kan.
        Nu is de dagh ten eind’, nu seggen Maen en Sterren,
    T is tijd uw’ herssenen in ’t bedd te gaen ontwerren.
    Ick weet het, en ick voel ’t: noch gaet het langsaem toe;
    (2460) Want wy zijn kinderen, en hoeven schier een’ roe
    Die ons te bedde jaegh’: ick wil ’t van my bekennen;
    Het zy een’ goede drift; het zy een quaed gewennen,
    Het slapen houd ick voor geen menschelick vermaeck:
    En, als ick kiesen moght, ick wenschte my noch vaeck
    (2465) Noch slapen opgeleght. foey, daghelixe sterven,
    Foey, platte peuluw-Dood; foey, quistigh tijd-verderven,
    Die u ontbeeren moght, wat waer sijn leven lang
    Hoe leefden hy in ’t ruym, in stede van ’t gedrang
    Der uren, die den dagh versnipperen tot leuren,
    (2470) En, als den avond valt, de Menschen van haer scheuren,
    En werpense voor dood, als krenghen, op het stroo.
        Maer emmers, die het kost niet schicken, schickten ’t soo.
    Te bedd; ’t is Gods bevel; men magh niet stadigh leven;
    Daer hoort wat stervens toe: de bladeren die beven,
    (2475) En houden aenden draed van een’ verdordden steel,
    Gaen met den voet in ’t graf, het groene gras wordt geel;
    Dat ’s even of ick sey, de dood is op de lippen:
    De wereld sterft eens ’s jaers; staets’ inden Herfst op ’t glippen,
    Des Winters is sy dood: te weten diep in slaep,
    (2480) Tot datse ’t Voorjaer weck’, soo datse geew’ en gaep’,
    En inden Somer kom’ volkomentlick aen ’t waken.
    De kleine Wereld, Mensch, dien God eens wilde maken,
    Hermaeckt hy dagelix, en, sonder dat respijt,
    Wy waren ’s levens kracht in weinigh’ dagen quijt.
    (2485) Die kracht hanght aen die dood: wel hem die ’t kan bezeffen,
    En stelt sijn’ rekeningh soo met den Hemel effen
    In ’t dagelix versterf, als waer ’t sijn’ leste kouw,
    Daer uyt hem de basuyn des Richters wecken souw.
        In spyt dan van mijn self en vande spytigheden,
    (2490) Die ’ck van den Snapper in de Veer-schuyt hebb geleden,
    ’K gae sterven voor een’ reis, en scheide van mijn’ kust,
H. En gae my op mijn Slot begraven in mijn’ rust:
    Of is ’t een toon te hoogh, mijn Slotjen magh ick ’t heeten.
    En, vrienden van verstand, u derv’ ick ’t laten weten,
    (2495) ’T is Hofwycker Casteel daer ick te roest in gae.
    Een’ Cluys is oock een huys, en houdt voor wedergae
    Der Princen hooghe Burght, der Steden stercke muren:
    ’T Casteel en ’t Verkens-kot zijn evenwel geburen;
    De Hutt staet by de Tent; en elck en streckt niet meer
    (2500) Als voor een veiligh dack van klein’ of grooten Heer.
    Noch keer ick tot den roem, en pocche met de beste;
    Houdt my des’ ydelheid ten goede; ’t is de leste:
    En, die ghy uw geduld den om-loop hebt vergunt,
    Verdraeght noch voor besluyt een woord van ’t middel-punt.
D.     (2505) Ten hoofde van ’t groot Plein, het Bosch van Sycomoren,
    Daer Masten overhands door en door henen booren,
G. Ryst een gemuerde Dijck (een’ Brugg en segg ick niet,
    Dat ’s de gemeene slagh, die m’ allom elders siet)
    Een’ ondermuerde wall, een’ wall besett met roosen,
    (2510) Die m’ uyt de Veerschuyt siet staen flonckeren en bloosen,
    Een lydelicke Trapp, dien ick te leene houw
    Van u, Venetien de schoone; van ’t gebouw,
    Het wonderlick gebouw, dat ghy Rialto doopten,
    Doe ghy d’er d’eene Stad aen d’andere mé knoopten,
    (2515) En liet d’onkundighe wantrouwen vanden boogh
    Die sulcken wydde sou beslaen met eenen toogh:
    ’T en was my niet ontgaen in twaelf en achtien jaren,
    Hoe hy my overgaen, hoe hy my ondervaren,
    In d’onervarentheid van jongen voet en oogh
    (2520) Door ’t steile vlack en door het vlacke steil bedroogh.
G.     Hier hebb ick ’t na gebootst: twee flauwe steenen treden,
    En twee, en noch eens twee, zijn sess gelijcke leden
    Van ’t Hofwycksche Rialt’. treedt op de leste twee,
    Ghy zijt niet meer vermoeyt als op den eersten tree:
    (2525) Ghy wandelt en ghy klimt, ghy laeft met langhe poosen,
    Als Gall met Honighraed en Distelen met Roosen,
    De dry mael korte moeyt, die sess mael achter een
    De minst swaerlyvighe souw voelen in sijn’ le’en.
    Ghy vindt u sess voet hoogh, en weet niet of den sesten
    (2530) Den eersten opgangh is, en staet all op den lesten.
    Dat kan verdeelingh doen van besigh ongemack.
        Die soo de kaerte van sijn’ quellinghen verstack,
    En temde suer met soet, en menghde pijn met rusten,
    Hy ploeghde sonder sweet en arbeide met lusten.
    (2535) Een uer gespannen Booghs, twee Peze-loos of dry,
    Ontwapent distelen, en suyckert slaverny.
    Lang eener hand verveelt, het zy soo soet als ’t zijn kan;
    Maer, die met slockjens slorpt, vermant wel een azijn-kan;
    En, die by wijlen sitt, en valt geen voet-pad lang;
    (2540) Die van geen’ poosen weet, de weelde selver bangh:
    Beurt en veranderingh verlichten doen en laten.
        Vier naeckte Kinderen; all konnen sy niet praten,
    Beduyden hier die leer: de Lente staet voor aen,
    Met vroeghe Blommekens van ’t jonghe jaer gelaen:
    (2545) De Somer volght ’er op, en pronckt met Coren-aeren;
    En dan den rijpen Herfst met smakelicke waeren;
    De Winter luy en leegh, met Schaetsen aenden voet,
    Seght datter eens een tijd van leegh-gaen wesen moet.
    Soo loopt de tijd rondom en deelt sich af in Maenden,
    (2550) En leert ons ongevraeght all wat ick flus vermaenden:
    Want wie en wierd niet satt van ’t eenerhande jaer,
    Soo ’t altijd Winter, jae, soo ’t altijd Somer waer?
Z.     Hier is Rialt op ’t hooghst, hier zijn wy, sonder weten,
    Tot aende Vall-brugg toe en op mijn’ stoep geseten.
    (2555) De Vall-brugg, Vreemdeling; wat seght ghy nu van ’t Slot?
    Gaet noemt het nu Casteel, of noemt het Duijven-kot,
    ’T sluyt met een’ Vall-brug af. Ghy sult de ketingh soecken:
    Maer dat ’s een oude kunst: wy hebben beter’ boecken,
    Van hoogher onderwijs: wy roemen op een’ vond,
    (2560) Die weinigh is gepleeght, die niemand en verstond,
    ’T en waer de Meester sprack: leert buyten-huysen bouwen,
    Daer ’t veiligh slapen is: de konst is waerd t’onthouwen;
    De Vall-brugg gaet om hoog en maeckt een’ dobbel’ Poort,
    En buyten werdt geen’ klanck van ketenen gehoort,
    (2565) En binnen buytelt sy met een verborgen slinger,
    En sluyt, oock grendeloos, bewoghen met een’ vinger,
    De Keucken-water-Poort.     Daer sitt ick in mijn’ Gracht
    Van zestigh voet rondom, en spott met menschen-macht:
    Musketten ben ick baes, en slaep op bey mijn’ ooren;
    (2570) Laet grove Stucken sien, die my bestaet te stooren;
    Soo roep ick, qui va là, en luyster na gespreck,
    En moet mijn’ hooghen moed sien buygen voor een’ geck.
    Maer beter’ grendelen en stercker slagh van sloten
    Versekeren mijn bedd. ick slaep’er ongesloten;
    (2575) De Vall-brugg is gevelt, de spill roest inde pann,
    En ’t is van dusend een ofs’ op en neder kan.
        Mijn trouwste Nacht-slott is, voor geen’ ontrouw te vreesen,
    Geen’ moord, geen’ over-vall, mijns wetens, waerd te wesen,
    Der Vromen vriend te zijn: den boosen noyt geterght,
    (2580) Noyt ongelijck gedaen te hebben, noch geverght.
    God hoore wat ick segg, ick kan geen’ vijand noemen,
    Die sich in mijn verderf, met reden sou verdoemen:
    Mijn bloed was noyt verbeurt, ’k en hebb’es geen gespilt,
    Daerom my yemand wensch’ gerabraeckt of gevilt.
    (2585) Men heeft my met de tongh besprongen en bestreden,
    En tot de wraeck geterght; Maer Gods bevel en Reden
    Zijn stadigh meesteren van mijn beleid geweest,
    En die mijn’ hand ontsagh heeft averechts gevreest.
    Mijn onschuld is bepleitt, dat ’s ’t hoogste van mijn wreken;
    (2590) Soo houd ick hem voldaen, en satt van qualick spreken,
    En quaed doens ongesint, die sijn’ verbolgentheid,
    Ten arghsten, heeft gevoelt bejegent met bescheid.
    God hebb ick veel vertoornt, geen’ redelicke Menschen
    Gerechtelick geperst mijn’ ondergangh te wenschen;
    (2595) Soo schrijv’ ick op de deur van mijn ontsloten Slot,
    Siet Hofwyck daer voor aen, Men vreest ’er niet als God.
        Het minder ongevall, van plunderen en rooven,
    En gaet my niet meer aen als Orgelen den dooven;
    En of de boose lust uw’ handen verghen moght
    (2600) De kunst die niemand noch op Hofwyck heeft besocht,
    Huys-breker, spaert uw’ moeyt; ick kanse niet betalen;
    ’T is sottelick gewaeght daer niet en is te halen.
    En ’t waer hier overkunst te vinden byder nacht
    Den buyt die ick ’er noyt by daegh en hebb gebracht.
    (2605) De reiser sonder buyl singht midden inde bossen,
    En weet de roover heeft geen roer op hem te lossen;
    De rijcke wandelaer magh schricken voor geweld;
    De veilste Pasport is, een’ borse sonder geld.
        Mijn bedd waer stelens waerd, maer daer voor soud ick vechten,
    (2610) En, die my niet en steelt, met twee vertrouwde knechten,
    Kan qualick Meester zijn van deken of matrass,
    Daer op ick by der Nacht meer als by daghe pass.
    De rest en is geen waer om by den wegh te voeren,
    Wie sou een Schildery verduyst’ren voor de Boeren.
    (2615) Daer is geen heelen aen, ’t zijn vodden van beslagh,
    By doncker ongesien, en lastig by den dagh.
        Peurt aen mijn’ keucken niet: ick weet er niets van waerde,
    Mijn Blecken Silverwerck, mijn schotelen van aerde,
    Mijn’ linnen-kassen kael, verwachten sonder schrick
    (2620) Wie tegens sulcken winst will tuyschen om een’ strick.
    Heel Hofwyck is geen proij om lijf of lid te waghen;
    En died’er sich vergrijpt sal ’t op de leer beklaghen,
    Om yser overtent, om lood, om niet-met-all,
    Gelijck de Muys om ’t speck, te treuren inde vall.
        (2625) Soo valsch is ’t uyterlick, en soo bedrieght schoon schynen.
    Mijn vollen inboel is niet waerdigh om te mijnen,
    Als ’t voor de Lapp-hoer quam: en die van buyten staet,
    Meent dat een’ leyen-dack beduydt een huys van Staet.
    Och armen! niet van straet. ’t zijn schrale leéghe wanden,
    (2630) Daer Kluyver en Sté-boo niet wisten wat te panden,
    Holl als des Meesters hoofd: ten naesten by een’ Tonn
    Als daer de Keiser voor most wijcken uyt de Sonn.
        Goe rust dan, grijpend volck; ick wacht te nacht geen’ gasten.
    Daer zijnd’er die ick wensch my merghen noen verrasten,
    (2635) Min halens ongesint dan brengens: dat ’s gewiss,
    Maer halers metter minn, daer geen’ wett teghen is;
    Huys-dieven van mijn Cass en mijn’ genegentheden,
    Vijf Zielen wel gehuyst in onverlemde leden,
    Vijf halers op een’ kerf die noyt van yser wordt
    (2640) Soo lang ick niet en vast en kom geen hemd te kort;
    Vijf erven van mijn Erf, vijf Jcken, vijf Copijen
    Van’t slechte Principael, dat sy, God lof, verbij, en
    Onendelick verby in waerde zijn geraeckt;
    Vier knechtjens, die mijn’ sorg tot Mannen heeft gemaeckt,
    (2645) Een Meisjen, tuschen moy en lijdelick van aensien,
    Daer in sich Moeders deughd ontwijffelick laet aensien;
    Vijf gasten ongenoyt en altijd wellekom,
    Die my doen wenschen dat den dagh van merghen kom:
        Dit vrindelick gesinn onthael ick, sonder pruylen
    (2650) Van dat sy d’eenigheid, daer in ick soeck te schuylen,
    Verstooren met haer’ jeughd, en roeren Hofwyck om,
    En maken ’t nauwer dan de straet van ’t Achterom.
        Daer zijn de gasten; flux, den Room-pott uyt den Polder,
    De Boonen vanden staeck, de Netten vanden solder,
    (2655) De Vijver in ’t gewoel, de Snoecken inde Ly,
    Jan Maertsen in de praem, en elck all even bly,
    (Bly met de volle vanghst, die selden komt te missen
    Van ongeroofde winst, van ongekochte vischen)
    De Peeren vanden Boom, de Lijster uyt de strick,
    (2660) Elck vrolicker als thuys, elck besiger dan ick:
        Ick besiger dan elck op ’t lichten vande Seghen;
    Wel seghen inder daed, die seghen brenght op seghen,
    Die stadigh en op nieuws een’ volle Visch-merckt geeft,
    En tuschen slibb en kroost van Water-schatten leeft.
        (2665) Daer vley ick mijn gepeins en danck Geluck en Reden,
    Die my een’ vette Wey tot water scheuren deden:
    Tot water om mijn’ erff te rijsen met die stoff,
    En houden ’t winter-peil beneden Huys en Hof.
    Wel was ’t een soete dwangh en een gesegent moeten,
    (2670) Daer door ick Hof en Huys ontsloegh van natte voeten,
    En gaf mijn’ Boomen vry te weiden in het hoogh,
    Des Winters niet te natt, des Somers niet te droog:
    Soo diep en soo ondiep pas als sy moghten sincken,
    En vinden spys genoegh, en niet te veel te drincken;
    (2675) En die dien overslagh verdoemden metter haest,
    Staen d’uytkomst aen en sien verwondert en verbaest.
    En d’opkomst staet haer aen, en doet haer met my seggen,
    Sulck water voor sulck’ land, was geld op woecker leggen.
        Danck hebb’ de volle Vlied haer stadighe gevaer,
    (2680) Die ’t onder-water-volck doet vlieden voor ’t gevaer,
    En inde ruyme stilt van Hofwycks klare broecken
    De stille ruymte met sijns levens tochten soecken,
    Van binnen veile vré voor buytens wilde vreughd
    Met ongerustigheid, die daerom niet en deught.
        (2685) Onnoosel stomm geslacht, ghy komt u hier vermeiden
    Gelijck de Landheer doet: ’t is Hofwyck voor ons beiden;
    Ick schuyl’er voor ’t geraes, ghy duyckt’er voor ’t getier:
    Een jnsicht, een bescheid, een einde brengt ons hier.
    Maer, soo ghy spreken kost, hoe soudt ghy my beliegen,
    (2690) Hoe soudt ghy in de Vliet ’t Hofwycker-hoofsch bedrieghen
    Ontdecken voor den mond van d’een’ en d’ander’ sloot,
    En roepen, ,,Siet u voor, daer binnen woont de dood;
  ,,Het water iss’er koel in Vijver en in Grachten,
  ,,Maer heete Ketelen en Roosters staen en wachten
  (2695) ,,Dry voeten vande vreughd; men speelt’er met het nett,
  ,,En die daer slapen will smoort in ’t gevierde bedd:
  ,,Men noodt’er ons te gast, maer om den Waerd te spysen;
  ,,Dat ’s Hofwycks en dat ’s Haeghs: lett op den raed der Wysen,
  ,,En steekt u in geen gat daer geen gat door en is.
    (2700) Die dat bevroeden kan is kloecker als een viss.
        Is ’t niet vermaecks genoegh de Vissen te verrassen,
    Hoort, Vreemdelingh, en spreeckt genadigh van mijn’ plassen:
    Een vijver is voll vreughds, all waer hy Visseloos:
    Lett op die Boomkens hier, lett ginder op die Roos,
    (2705) En all wat om den boord van mijn’ gecierde grachten
    Hofwycker Hof verrijckt met ongemeene prachten:
    Een’ Roose maeckter twee, vijf Boomkens zijnder tien,
    Vijf op het water-vlack, vijf op het land gesien.
        Indien ick niet en dool, dit Peerdje treckt noch stijver,
    (2710) En ’t is de tweede reis gewoeckert met mijn’ vijver.
    Twee huysen voor een Huys, twee Eilanden voor een,
    Is weeldrigh’ Alchumy, of ick en kender geen.
        Goud-jagers holl en doll, en spott niet met mijn’ winsten,
    Sy gaen voor d’uwe verr, of wegens’ op, ten minsten;
    (2715) Ghy meent een’ dobb’le kans te nutten, en ick oock;
    Ick teer op schaduwen, en ghy verteert in roock:
    Mijn’ schaduwen staen vast, uw roock en kan maer vluchten,
    Uw’ zijn verdrijvende, mijn’ stadighe genuchten;
    Uw’ droomen kosten geld, de mijne niet een’ duyt,
    (2720) En duren, dat ghy ’t weet, all gaet de dagh-keers uyt:
    De Nacht-keers volght’er op en thoont my weer mijn’ schatten,
    Soo, datt’er een Narciss sou pooghen naer te vatten;
    En ’t waer den Jonghelingh vergeven, als hy sagh
    All wat ick sie by nacht, en by den vollen dagh.
        (2725) ’K sie boomen voet aen voet, ’k sie menschen met de voeten,
    En sonder struyckelen, malkanderen ontmoeten,
    ’K sie; of ick meen te sien, de weder-zy van ’t Rond,
    Als of ick in Iapan aen geen’ zy Banda stond:
    ’K sie schuyten kiel aen kiel met averechtsche vrachten,
    (2730) ’K sie hoeck en hengel-roe versien van dobb’le schachten,
    ’K sie Swanen dompelen en boven ’t water uyt,
    ’K sie alle dingh noch eens; en even als ’t geluyd
    Dat vande bergen stuyt en vande wilde wouden,
    En van een’ hollen Muer, voor soeter werdt gehouden
    (2735) Dan Trommel of Trompett, die ’t doen doen wat het doet;
    Soo zijn mijn’ schaduwen, of schynen noch soo soet,
    Als ’t schepsel dat haer baert en schepselen doet schijnen.
    ’T is waer, sy gaen te niet; maer sien wy niet verdwijnen
    Al wat de wereld draeght? en Croonen en Gebied,
    (2740) En sulcke schaduwen vergaens’ in ’t ende niet?
        Zijn alle dingen dood, is ’t Vijvertje bevrosen?
    Ick vraegh mijn’ rappe jeughd of ’t qualick was gekosen,
    Wat waters voor wat gras, een’ ry-baen voor een’ wey?
    De Schaetsen swegen ’t niet, als ’t anders niemand sey:
    (2745) Die schetteren ’t my toe, terwijl sy dusend quicken
    In heen en weder-baen om Hofwyck henen stricken,
    En tuygen by den draed van ’t slingerende Stael
    Hoe oneenparigh is het Menschelick gemael,
    Hoe vele naer een witt door vele weghen trachten,
    (2750) En elck door andere; hoe ’t werren der gedachten
    De wereld overkruyst: Kort om, waer uyt ontstaet
    ’T oneindigh vuyl Papier dat Cassen overlaedt,
    Dat boecken swellen doet, daer solderen af stenen,
    Die d’oude walghen doen, die kinderen beweenen,
    (2755) Van kinds been af verbeent met schrick van wetenschapp;
    Dat schrijven, segh ick, en dit kruysseling geschrapp
    Van Schaetsen slaen op een. De waerheid is te vinden
    Door weghen recht en kort: wy soeckens’ als de blinden;
    En swieren gins en weer, en maken langh van kort;
    (2760) Soo dat een rijs tot Boom, een blad tot bladen wordt,
    En bladen tot een Boeck, en Boecken wilde wouden,
    Daer wy den overlast soo wel af missen souden,
    Als ’t konstigh ongesond van spys en over-vloed
    Die ons doet quijnen en den Apotheker voedt.
    (2765) Hoe rijp is dese text om bladen voll te preken!
    Maer ’t waer een sott bestaen het quaed met quaed te wreken,
    Veel schrijven met veel klaps: mijn Rydertjens zijn moe;
    Sy doen de Schaetsen af, en ick de Venster toe.
        Verheught u, Leser-lief: ’t is met my omgekomen,
    (2770) Mijn’ penn is afgedicht; vreest voor geen’ langer droomen;
    ’T kan soo voor eens bestaen, en nu ick, uyt gemaelt,
    Naer schijn en schaduwen tot Schaets-spel ben gedaelt,
    Soo wist ick lichtelick niet lyvighs meer te vinden
    Daerom ick uw geduld aen ’t mijne sou verbinden.
        (2775) Gevalt u, voor de moeyt, van ’t kinder-mael te zijn;
    Wy sullen uw verdriet verdrincken in mijn’ wijn,
    Komt peist’ren in mijn’ Hutt (’k sal ’t geen Casteel meer noemen,
    Ick ben soo satt als ghy van rijmen en van roemen)
    Als ’t mael te maeghwaerd is en ’t laken vanden diss,
    (2780) Dan sal ick u in ’t kort doen sien wat Hofwyck is,
    En voeden noch uw oogh met lieffelicker dinghen
    Dan die ick my vermeet te seggen oft te singen.
        Ten Oosten met een Dorp dat geen gelijck en kent,
    Ten Zuyden met een’ Wey die tegen ’t Veen belendt,
    (2785) En duysend Wandelaers met vier gekloofde voeten,
    Die Hofwyck met den dagh beleefdelick begroeten
    En loeyen my ’t bedd uyt, en roepen in haer’ spraeck,
  ,,Op, luyaerd, uyt de Pluym, en schaemt u vanden vaeck;
  ,,Past op de Peerelen die in ons’ eetsael flonck’ren,
    (2790) ,,Eers’ ons ’t steil Sonnen-vier komt rooven en verdonck’ren;
  ,,Daer komt de roover; inde vodden; ’t is hoogh tijd;
  ,,Of denckt, ghy zijt uw deel in ons ontbyten quijt.
    Zuyd-west-waert Hoef aen Hoef, en Voorburghs Ambachtsheeren,
    En Delft, haer’ vaste vest, daer hondert Molens keeren,
    (2795) En tuygen wat’er meels tot soo veel monden hoort,
    Daer van men ’t Straet-gerucht schier binnen Hofwyck hoort:
    Dan Rijswyck, ’t schoone Vleck, dat Princen kon bekoren:
    Ter Westelicker Sonn den lieven Haeghschen Toren,
    En, over ’t Broeckerhoy, der Graven hooghe Woud,
    (2800) En voorts de witte wall van ’t Scheveninger Sout.
    Kiest venster en gesicht; en weet’er af te seggen,
    Dit keur ick voor het schoonst, dit soud ick liefst verleggen;
    Soo weet ghy meer als ick, die noch een weerhaen ben
    En twyffel waer ick best mijn’ ooghen henen wenn.
        (2805) Verveelt u ’t uytsien, keert; met insien sal ick ’t soeten,
    En doen u in een’ Cass van Boeren-boeckjens wroeten,
    Van Boecken uyt de Stadt, van wijsheid in ’t Latyn,
    Of in sijn Moeder, Grieksch, of, dat nu Talen zijn,
    Parijs-werck, en niew Roomsch, of inde ronde lett’ren
    (2810) Van ’t prachtighe Madridsch, of in het Engelsch quett’ren,
    De Tael van alle Tael, die nergens t’huys en hoort,
    En allom boortigh is; of die m’ in Holland hoort;
    Of in besaeit papier met letteren en noten
    Van over Zee gebracht, of in mijn’ vorm gegoten;
    (2815) In Véelen, soo ghy ’t soeckt, in Luyten, soo ’t u lust:
    Tot dat ghy bidden sult, ey, gunt mijn’ sinnen rust;
    ’K ben Hofwijck satt gesien, gelesen, en gegeten,
    En wend het naer den Haegh: al wilt ghy hem vergeten,
    ’T is oock een soet verblijf, spijt Hofwijck en sijn’ Heer:
    (2820) Ja (segg ick suchtende) maer was ’t voor desen meer.
        Soo scheid ick van mijn’ vriend, so breeckt hy uyt mijn’ banden,
    So treed ick uyt mijn Touw, so raeckt ghy uyt mijn’ handen,
    Moe Leser, dien ick flus voor d’eerste groete gaf,
    Nu voor de leste geef, De groote Webb is af.

                                                    CONSTANTER.

Continue