Andreas Andriessen - Dightlievende uitspanningen

Andreas Andriessen: Dightlievende uitspanningen: bestaande in gedighten, van verscheidene stoffen en rymtrant. Middelburg, 1756.
Drie vertalingen uit het Latijn van Barlaeus en één gedicht in ‘horatiaanse strofen’.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[titelpagina]

DIGHTLIEVENDE

UITSPANNINGEN:

BESTAANDE IN

GEDICHTEN,

VAN VERSCHEIDENE STOF-
FEN EN RYMTRANT,

DOOR

ANDREAS ANDRIESSEN,

PREDIKANT TE VERE.

[Vignet: Tales fert fructus]

TE MIDDELBURG, BY

LOUIS TAILLEFERT, DAVIDSZ.

M. D. CC. LVI.

[p. 1]

DIGHTLIEVENDE

UITSPANNINGEN.

===============================

DE

WANHOPENDE

KAÏN

Uit het Latyn van BARLAEUS.

IK hebbe, op ’s Vaders spoor, die Uwe wet veragtte,
My snoodt bezondight, Heer, met slimmer gruweldaên.
Dus dele ik in zyn schuldt en ’t volgendt nageslagte
Zal ook, niet min den wy, aan gruwlen schuldig staan.
(5) Het Aardtryk, reedts vervloekt, is van vergoten bloede
Myns ’s broeders als doorweekt, en ’t nieuwe veldt bevlekt.
Dees regtehandt heeft my ten werktuig’ myner woede,
Als eersten moordenaar, tot enen dolk verstrekt.
[p. 2]
Dees handt is niet alleen in schuldt van ’t broederslagten,
(10) Gy, Heer, zyt oorzaak zelf van ’t kwaadt dat ik bedreef;
Waarom dus buiten reên myn gave te veragten,
En de Eersteling gevloekt, dien ’k U ten offer geef?
Waarom kan dees tog min dan die den Heer behagen?
Past ’s Wereldts Regter ook zo’n slinksche eenzydigheidt?
(15) Bei zyn wy onder een en ’t zelve hert gedragen,
Dus hadde ik my, met regt, met ’t zelfde lot gevleit.
Hier rees myn gramschap uit, de toorne raakte aan ’t branden,
Vervloekte nydt en zugt tot wraak heeft my vervoert;
De razerny gaf my den moordtdolk in de handen.
(20) Het Aardtryk, des bewust, loost zugten, als ontroert.
Zeg vry, Naakoomlingschap, hoe zeldtzaam het vertrouwen
By Broeders is. ’k zie thans de vrugten van den haat:
En zal de nazaat die, niet min dan ik, beschouwen,
Die haast aan deze en nog meer gruwlen schuldig staat.
(25) Dan zal een broêr zyn broêr met moordtgeweer belagen,
En door een doodtwond’ hem doen zwemmen in zyn bloedt.
Een twede Ausonisch wyf zal hare rossen jagen,
En ryden, dol van drift, haar’ Vader onder voet.*
[p. 3]
Eens Overwinnaars handt keert zig niet aan het schreien
(30) Zyns zusters, die hy wreedt den dolk op ’t herte zet,
Een wrede stiefmoer zal het doodtlyk gift bereien;
En valt de dogter aan op ’s eigen Vaders bedt.
Dees dolheidt zal zig slegts met moorden niet verzaden,
De latere eeuw brengt nog meer gruweldaden voort,
(35) De zonde teelt de zonde; het vrugtbaar zaadt der kwaden
Groeit welig; duizendt staan haast schuldig aan den moordt.
Ik leef, ’t is waar, ik leef, maar sterf vast alle dagen;
Want yder zoektme en legt op Kaïns leven toe.
Ik, die my zelf’, myn Godt, en yder mensch’ mishage,
(40) Zwerf hooploos om en om, en siddre voor Gods roê.
Verdelg my schuldigen! laat de aarde my verslinden!
O Godt, daar ’s geen genaê, die voor myn misdaadt boet:
’k Ben nergens vry, en weet nog heul nog troost te vinden:
’k Ben schuldig, en, o Heer, Gy wreekt vergoten bloedt.
(45) Ik stort geen klagten uit die in den windt verstuiven.
’k Vermag niets, dan dat ik voor ’s Heren gramschap schrik’.
Het water, ’t geen ik zie voorby den oever schuiven,
Dreigt my den doodt, naar ’t schynt, op elken ogenblik.
[p. 4]
Als ik een bosch ontmoet, het schynt om wraak te schreeuwen;
(50) Zie ik een steile rots, ’k vrees dat zy my verplet’.
’k Verberg my op het naar gebrul van felle leeuwen.
Daar zie ’k den tyger die zyn tanden op my wet.
Zie ik den Hemel aan, de Hemelvoogdt is zonder
Myn’ broeder niet te vreên, maar eischt hem van myn handt,
(55) Ik trille op ’t weerlight en gekraak van schorren donder;
’t Meêwetendt aardtryk draagt de tekens van myn schand’,
Slagregens doen my staag met hagelbuien schromen,
Het minste windtje doet my twyff’len of ik leef;
Nu gruwe ik voor ’t gestarnt, dan voor de waterstromen;
(60) Het bang geweten maakt, dat ik voor alles beef.
’t Is al’ bereidt om fluks Gods gramschap uit te voeren.
Als ik Gods wraak gevoel dan drukt my het heelal.
’k Schrikke, als ik slegts de schaâuw der bladren zig zie roeren.
Het veldt betigt my dat ik ’s Broeders leven stal.
(65) De weerklank kaatst weerom den galm van Abels klagen,
Wiens jammerig gekerm nog in myne oren toet.
Zo ras het morgenroot blymoedig op komt dagen,
Staat Abel voor myn oog besprengkelt met zyn bloedt.
[p. 5]
Zo dra ik in den slaap myne ogen heb geloken,
(70) Dunkt my, dat deze schim weer voor myne ogen staat.
Wat mag een nare droom tog myne rust bestoken,
Daartogh een eeuw’ge nagt my nimmer rusten laat?
Schoon ik voor alles beef, nog light by my in ’t herte,
Dat iemandt nog zyn handt zal wasschen in myn bloedt.
(75) ’t Geweten knaagt, gelyk een worm, en voedt myn smerte,
De misdaadt en de straf zyn beulen in ’t gemoedt.
Wat kwelt my togh de vrees? Genoeg doet ’t kwaadt my lyên
Gods wraak vervolgt my, met een radden tredt, op ’t spoor,
Vliede ik aan ’s aardryks einde, op zee, in woestenyën,
(80) Al ’t aardtryk en de zee leest my myn gruwel voor.
Dus zwerve ik angstig om, als balling, door de landen,
Terwyl ik voor het hooft ’t merk enes moorders draag’.
’k Sloeg mynen broeder doodt, ’k sla mooglyk nu de handen
Uit wanhoop aan my zelf, want ’k zag myn einde graag,
(85) Dees dolle handt verdoe my nu! dog myne dagen
Verlengen, op dat ik te meerder straf verwerf,
’k wagie eerst met ’s levens eind het einde van myn plagen,
Dog ’k leef te langer, opdat ik dus langzaam sterf.

[p. 10]

ABRAHAM

Gereedt ten offer van zynen Zone

IZAÄK

Naar het Latyn van BARLAEUS.

Hoe staat myn trouw, beproeft in tegenheden,
Op myne godtvrugt vast gebouwt!
Assyrië, Chaldeë met zyn’ steden
En vastigheên verliet ik, stout,
(5) Op Gods bevel, en zwerve in vreemde landen,
Ontbloot van eigen goeds genot;
Nog Vaderlandt nog al myn dierb’re panden
Vermogten boven Gods gebodt.
De Hemel eischt nu weer een ander teken
(10) Van myn geloofs standvastigheidt:
Myn godtvrugt blyve ook hier niet in gebreken,
In ’t geen my thans wordt opgeleit.
[p. 11]
Maar, goede Godt, waarom tog die geboden?
Waarom blyve ik van mynen Zoon
(15) Geen Vader; maar kryg last om hem te doden,
Die is myn blydschap en myn kroon?
Waarom togh moete ik mynen Zoon U slagten:
Myn Zoon, de hoop van Abrams zaadt?
Zultge Abraham dan juist godtvrugtig agten
(20) Als hy de handt aan Izak slaat?
’k Heb duizenden van lammeren, die weiden
Op hoge toppen van ’t gebergt,
k Hebbe osgespan en geiten op de heiden:
Wat is ’t datge U ten offer vergt?
(25) Waarom mag zulks niet op Uw altaar braden!
Waarom behaagt geen vaarzebloedt?
Maar Uw bevel wil my met iet beladen,
Het geen my ’t hert versmelten doet;
En Gy beneemt de vreugde van myn leven.
(30) Waarom gebiedt Uw strenge wet
My iet, het geen Natuur moet wederstreven
En op zo’n daadt zelfs straffe zet?
Hoe! zal een Zoon door ’s Vaders handen sneven!
Vertoornt zig dan de Hemel niet
(35) Om ’t gruwelstuk? of is ’t gebodt gegeven
Opdat ik daar voor straf geniet?
[p. 12]
Of is ’t in Gode of my een misgreep te agten?
’t Geloof light al te light ’t gebod.
Of is ’t een toets van myn gelove en kragten
(40) Der liefde, vaak beproeft van Godt?
Of zal ik by my zelven dan vermoeden!
Dat Godt al ’t geen Hy willen kan
Regtvaardigt wille, en dat zyn wil ten goeden
Verstrekke: is dit een rigtsnoer van
(45) Myn willen? moet de late naneef spreken
Van my, hoe ik nooit wanklen wou
In myn geloof: zo blyve ik onbezweken
Een Vader van onwrikb’re trouw.
’t Zy dan hoe ’t zy, ’k zal zonder tegen wryten
(50) ’t Bevel volvoeren van myn’ Heer:
Dees regtehandt moete in Uw dienst verslyten!
Hier staat uw knegt, gebied vry meer!
Hier is myn Zoon, hier ’t outer, om te branden,
Hier ’s de offerplaats, dit berggevaart!
(55) Hier sneef’ myn Zoon voor Godt ter offerhande!
Ik trek’ het glinsterende zwaardt,
En sta gereedt om zo den slag te geven.
Hoe is myn handt nu nog zo traag?
Maar Izak, laat gy door myn’ handt het leven,
(60) Daar ik den naam van Vader draag’:
[p. 13]
En waarom togh zoudt gy in ’t leven blyven
Daar gy den Heer’ gevallig zyt:
Dit ’s Heren last (en moet zyn woordt beklyven)
Dat gy den Heer’ wordt toegewydt.
(65) Maar als ik dan den staat zal overwegen
Van myne onvrugtb’re bedtgenoot,
Dan weiffle ik weer, naar ’t schynt, en sta verlegen;
Van schrik is my de handt half doodt.
Als ik dan weer dien grootschen roem wil werven,
(70) Dat ik ’t gebodt gehoorzaam ben;
Dan raakt myn handt aan ’t woeden en verderven,
Zo dat ik mynen Zoon niet ken.
Zo gy dan sneeft, o Izak, met uw sneven
Sneeft al de hoop van Abrams zaadt;
(75) Zo niet, zo schynt de kragt my te begeven
Van myn gelove in dezen staat.
Zo ik u slagt, myn Zoon, dan zal het wezen
Of ik u juist niet al te teêr
Bemin’ u; zo niet, dan staat my weer te vrezen
(80) ’t Vermoeden dat ik mynen Heer
Niet minn’, dus sta ’k geprangt aan beide zyden,
Door liefde tot Godt en myn Zoon:
De liefde Gods kan dit bevel niet myden,
My van myn Opperheer geboôn,
[p. 14]
(85) De liefde tot myn’ Zoon schynt af te raden
’t Geen my de liefde Gods gebiedt.
Al evenwel de hoop op Gods genaden
Vermolzeme alle zorg tot niet
’k Stell’ dan op Godt myn hoop en myn betrouwen;
(90) En’t geen geen ’s menschen oog doorziet
Kan myn geloof klaarblykelyk beschouwen.
In Godt gerust vreest Abram niet.
Gy grote Godt, zyt magtig, uit den hogen,
’t Geen Gy beloofde aan uwen knegt,
(95) Te geven: dit geeft hoop, want snode logen
Was nooit in ’t geen Gy hebt gezegt.
Gy kunt het stof der vromen weêr bezielen,
Gy schenkt den doden ’t leven weêr,
De jaren, die myn zone reedts ontvielen
(100) Herroept Gy, zo ’t U lust, o Heer!
Myn Zoon zal op het outer nog herleven;
Hem, die den doodt was toegewydt,
Kont Gy, o Godt, weer een nieuw leven geven,
Den barschen warschen doodt ten spyt.
(105) Van U alleen hebbe ik dien zoon verkregen,
Gy schiept en gaaft hem mildt aan my:
Weereischt Gy hem, geen woordt mag ik hier tegen;
Zie daar, myn Godt, ik geef hem vry.
[p. 15]
Hy is uw gave, en ’t werk van uwe handen:
(110) Ontfang dees’ gave dan weêr, tot
Een ware blyk, en dierbare onderpanden
Van myne liefde tot myn’ Godt.
En gy myn kroost, myn kragt, myn lust, myn leven,
’t Vermaak en steun van myn geslagt!
(115) Nu alle zorg en kommer weggedreven!
Hier wordt geen onheil van gewagt.
Schoon ik u, als een offerhandt, moet doden,
Geen noodt, myn Kindt, ’t is Godt alleen,
’t Is Godt alleen die my dit heeft geboden;
(120) Hou moedt, dryf allen doodtschrik heen.
Die grote Godt ziet met zyne alziende ogen
Al ’t geen, naar ’t eeuwig Raadtsbesluit,
Geschieden moet, en door zyn alvermogen
Werkt Hy in noodt hulpwond’ren uit.
(125) Zyn oog beschouwt voor ons onzigtbre dingen.
Voor Hem is alles naakt en klaar;
Hy schept het light uit vele schemeringen,
En hulp in ’t uitterste gevaar.
Hoe heugt het het my, en ’k zal ’t altoos gedenken,
(130) Hoe ”k door zyn handt werde onderschoort,
Toen ik den trots van Koningen zou’ krenken,
En dreef hun gansche legers voort’!
[p. 16]
Hoe heugt het my, hoe hy het hert kon kneden
Van Farao, dien rykstyran,
(135) En neigde ’t zo, dat Hy myn vrouw in vreden
Liet gaan tot my, haar’ egten man!
Hoe heugt het my, hoe Godt zyn heilverbonden
Met Abraham hebbe opgeregt;
En ’t eeuwig heil, op onverwrikb’re gronden
(140) Belooft aan ’t zaadt van zynen knegt!
Wel aan dan! ’k zal myn Zoon ten offer brengen,
Zo woede een Vader op zyn’ Zoon!
’k Zal met zyn bloedt het outerplat besprengen,
Die zelve Godt heeft ’t my geboôn.
(145) Dit proefgebodt, dat Hy my heeft gegeven,
Laat Hy niet toe, dat ik volbreng’:
Of gy zult uit den doden straks herleven,
Schoon ik uw bloedt, o Izak, pleng’.

[p. 90]

LOF

VAN

DAVID

Uit het Latyn van H. VIDA.

Wegh! Dighterdrom, hoe welkom my voorheen!
Wegh met Uw zang en yd’len droom! ik leen
Myn oor niet meer aan uwen toon; o Neen!
Ik late u varen.

(5) Zing, zo ’t u lust, op Grieksche of Roomschen toon!
’Een hoger zang, zo minnelyk, zo schoon
Voert my de ziel van hier naar ’s Hemels troon
Op zuivre snaren.

’k Hoor’, met vermaak, een Bethlehemmer zwaan
(10) Klapwieken op den oever der Jordaan, e
En, dag en nagt, zo blyde galmen slaan,
Als iemandt hoorde.

Wien vinde ik tog in aller Dight’ren ry;
Wien hunner die den staf der Heerschappy
(15) Ooit voerden, die gelyk aan David zy
In gansch den woorde

[p. 91]
Wat geeft myn geest tot meer verwondering stof,
Uw krygs beleidt in ’t oorlog, of de lof
Van uw gedight, of konst van ’t Vorstenhof
(20) In ’t wys regeren?

Gy, jongste telg, sloegt al, in Efrata,
In uwe jeugdt, uwe Vaders kudde gaé,
Ten voorspel, hoege nog Godts volk, hier na,
Eens zoudt beheren.

(25) Toen hadt de Godt des hemels reedts, ten loon, i
U toegeschikt de Koningklyke kroon
En skeptermagt, om zo op Isrels troon
Als Vorst te klimmen.

Wen gy de kooi, als Herder, hebt gehoedt,
(30) Genoot het vee en rust en overvloedt
In ’t klavergroen, geen ondier, hoe verwoedt
Bestondt te grimmen.

Gy schrikte niet voor ’t grommen van den beer,
Tuk op den roof, maar gingt hem kloek te keer
(35) En maakte zelfs het wangedrogt te neér.
Met eigen handen:

Der dieren Vorst, den leeuw, die ’t woudt beroert
En hongerig op uwe kudde loert,
Hebt gy gedoodt, en ’t weerloos schaapje ontvoert
(40) Zyn muil en tanden,

[p. 92]
Den schrikb’ren reus van Gath, zo groots van hart
Als grof van leên, die Isrels ordens sart,
En trosselyk elk een in ’t strydtperk tart
Om kans te wagen,

(45) Hebt gy, terwyl de doodtschrik in de leén
Der helden zat, stout onder ’t oog getreên,
In ’s Heren Naam zo manlyk afgestreên,
En kloek verslagen.

Uw slingersteen beschaamt zyn lans en zwaardt,
(50) Treft hem den kop; ’t groflyvige gevaart
Ploft op den grondt: en doet zyn val al de aard
Rondtomme sidderen,

Toen drongt gy door op al zyn legermagt,
Die gy versloegt of aan het vlugten bragt,
(55) Als niet bestandt voor dappere oorlogsmagt
Van Sauëls Ridderen.

Of keertge weer, als winnaar, na ’t verslaan
Des vyandts, ryk met louw’ren overlaan
En buit; ’k zie elk verheugdt ten reije gaan,
(60) By hele scharen.

Van allen kant vergaart de maagdestoet,
En treedt den heldt volvrolyk te gemoet,
Hy wordt van haar met rei en zang begroet,
Met stemme en snaren.

[p. 93]
(65) Al ’t landt gewaagt van haare vreugdestof;
Zyn lof braveert den koningklyken lof;
Zy vys’len hem tot aan het sterrenhof
Met zegezangen.

Wat volgt hier op? o grote Vorst! naauw klom
(70) Uw levenszon tot mannenouderdom,
Of ’s Heren zorg verzelde u van rondtom,
En stuurde uw gangen.

Tot viermaal toe ontdookt gy Sauëls haat, s
Die zo verwoedt u naar het leven staat;
(75) Nog kan ’t u niet van ’t hert dat schelmsch verraadt
Aan hem te wreken.

Gy, die de wraak agt uwer ziele onwaardt,
Hebt tweewerf by het leven hem gespaart;
En stort zelfs, daar de Vorst stort in zyn zwaardt
(80) Nog tranenbeken.

Toen kreeg ge zelf den Ryksstaf in de handt,
Den vyandt klonk uw heldenvuist aan bandt;
De vreedolyf werdt in uw Ryk geplant,
Voor oorlogsstanders.

(85) Gy, in uw hof, omringt met praal en pragt,
Hebt ook den Here een woning toegedagt;
Dan, op Godts last, in ’t praalgevaart volbragt
Door iemandt anders.

[p. 94]
Uw handt, besmet met menschenbloedtvlak, kon
(90) Aan Gode niet behagen; Salomon,
Uw eigen zoon, die heldre glorizon,
Zou ’t werk verrigten.

Gy onderwyl handthaafde ’s daags het zwaardt,
In ’t ryksbewindt voor gene zorge vervaardt,
(95) ’s Nagts klom ’t geloof met vleug’len hemelwaart
In dankb’re pligten.

U heugde nog wat Godt u had’ gedaan:
Hoe Hy uw huis, van ’s wereldts oorsprongh aan,
Ten sterren voerde, en vielt te regt aan ’t slaan
(100) Van dank’bre galmen.

Wat klinkt uw harp met aangenaam geschal!
Wat stort uw Dight niet enkel hemelval!
Des u Godts Geest zelf lieflyk noemen zal
In Isrels psalmen.

(105) Hier plant gy ons een bosch van krygstrofeen.
Hier meldt gy ons Godts grote wonderheên.
Hier toont gy, hoe Godts Isrel heb gestreên
In oude dagen.

’t Geen Godt bepaalde in zyn verborgen Raadt,
(110) En eeuwen lang maar eerst te wagten staat,
Steltge in den dag, als Gy de harpe slaat,
Als of wy ’t zagen.

[p. 95]
Hier spelt gy ’t heil, dat Godt heeft aangeboôn,
Naar zyn genade, in zyn geliefden Zoon,
(115) Dien sterken Godt, die van den Hemeltroon
Beneén zou stygen.

Die, in zyn vleesch, geworden uit een’ Maagdt,
Den toorn van Godt, in ’s zondaars plaatse, draagt,
En met zyn bloedt de schuldt der zonde uitvaagt
(120) Om ’t heil te krygen. e

Hier opentge ons die zuivre Heilfontein,
Die onze ziel wascht van de zonden rein.
Hier toontge ons ’t lot van ’s Heren Kerke, in ’t klein -
In lat’re dagen.

(125) * U groete ik, o doorlugtigste Profeet
In al den ry den Zieneren: Ik weet
Uw weêrgaâ niet by al die troon betreedt.
En kroon mag dragen.

*.	In dit en ’t volgende vers wykt de vertaling enigsins van H. Vida af: die, naar de wyze der Roomsche Kerke, David hier, als enen Heilig ten voorspraak zoekt; ’t welk ik, naar de gronden van onze, op Godts woordt gegronde Kerklere, dus hebbe gepoogt te verzagten.

De Hemel schonk u, Godtsman, ons tot heil.
(130) En, schoon wy ons nog spieg’len aan uw feil;
Zo gaan we op u, als op een noodtster, t’ zeil,
Om niet te stranden.

[p. 96]
De krygsman ziet van u de krygskonst af,
De Koningen, in ’t zwaaijen van den staf
(135) Des ryks, ’t beleidt dat u de Hemel gaf
Aan ’t stuur der landen.

My waar ’t genoeg, zo ik, in myn gedight
Myn light slegts mogte ontsteken aan het light
Van uwen zang, die Godes Kerk nog stigt,
(140) Met blyden galmen.

Maar wie volgt hier uw onnavolgbaar liedt,
Dien ’s Heren Geest, zo ryk als David, niet
Met dightvuur heeft ontvlamt! myn veder schiet
Te kort in ’t psalmen.

(245) Ik dring dan niet in Gods verborgenheên;
Dat ’s Davids werk, op lugt en wolk te treén,
En ’t diep geheim dier wonderen te ontleén,
In zyn’ gezangen.

Maar ’t enigst, dat ik vuriglyk begeer”,
(150) Is, dat hy my, met zyne versen, leer,
Om, door gebeen, vergeving by den Heer
Van schuldt te erlangen,

O mogte ik ’t spoor van zyn boetvaardigheidt
Slegts volgen, daar hy zyne jeugdt beschreit,
(155) En zoekt den zoen by de Oppermajesteit
Van zyne zonden,

[p. 97]
Hier breekt hem ’t hert van ’t nypenst hertewee.
Hier smelt hy weg als in een tranenzee,
Zyn klaagstem , zo beweeglyk, kan zelf meé
(160) My ’t hert nog wonden,

Erbarm U, Heer, erbarm U over my!
Dat Godt my, naar zyn goedtheidt, gunstig zy,
En myne ziel van ’t zondenvuil bevry’,
In ’s Heilandts bloede.

(165) Ik ken’, myn Godt, het lang bedreven kwaadt,
En ’t misdryf, dat my steedts voor ogen staat,
’k Heb’ tegens U misdaan met hert en daadt
In koelen moede.

Uit zondig zaadt kwam ik zelfs zondig voort,
(170) Met zonden al behebt van myn’ geboort’:
Maar, gunstig Godt, gedenk my, naar het woordt,
Van Uw’ genaden.

Delg uit myn schuldt, zo dwaas van my begaan!
Wil myne ziel, met zondensmet belaân,
(175) Tog reinigen, en van het vuil ontslaan
Dier gruweldaden.

Uw goede Geest vernieuw’ den geest in my,
Dat ik voor U tog niet verwerp’lyk zy:
Maar dat Uw Geest myn ziel met troost verbly”,
(180) Dien ’k innig voele.

[p. 98]
Verberg niet meer Uw vriendlyk Aangezigt!
Bestraal myn ziel met dat aanminnig light:
Zo zie ’k, hoe Uw gedugte toorne zwigt’,
En gramschap koele.

(185) Zo wordt myn mondt ontsloten tot Uw” lof.
Myn dankgalm klimt dan naar het Hemelhof.
De zondaar, losgemaakt van ’t zondenstof,
Zal zig bekeren.

Zo zal ik U geen offerkalv’ren slaan,
(190) Maar kalveren der lippen, die ik aan
Uw grootheidt schenke, om ’t geen Gy hebt gedaan
Daar mede te eren.

p. 140 ACESSITE hinc, vani Poetarum greges; Auferte vestra hinc somnia. Non est quod audiam, quod amplius legam Diserta vestra carmin�, Seu Graeca, seu Latina sint ea, ut lubet ; Me Mu�a detinet altior : Inusitatae dulcior citharae sonor Meis inerrat auribus, Et intimis alte insidens praecordiis Totum mihi me furripit. Jordanis u�que ab algida Cygni audio Ripa canori carmina : Ut ille Iuce, ut nocte de multa canit, Quae nullus antea audiit. Cui te sacrorum conferam vatum parem ? Cui regum eundem comparem ? Quid majus in te mirer? an peritiam Belli, an canendi gloriam ? Artesve, quas callere reges addecet Clavum tenentes urbium ? Pastoris ultimus Ephratha� e liberis Oves paternas pauculas Pascens puer jam tum imperabas omnibus Amabilis pastoribus. Jam te supremus aetheris rex Iegerat, Cui regni habenas crederet. Pafcente te, nihil timebant pascua; Ferae abstinebant saltibus : Fremens supremum graviter ursus in tuis EfBavit ulnis halitum; i+i Marci Hieronymi Vida Tuoque pressu vastisicus olim Leo Discerptus ingens occidit. Tu mole vasta corporis teterrimum Puer gigantem ab hostium Vallo superbis provocantem vocibus Vellet ��bi qui congredi, Et insolenter exprobrantem civibus Turpem tuis ignaviam, Cum muta legio omnis tuorum absisteret, Nec qui�quam adire cominus Auderet; ipse aggressus ultro fortiter Neci dedisti: protinus Insonuit ad coelum graviter immanibus Perculsa tellns artubus. Tum facto in hostes impetu, innumerabiles Invictus ense demetis; Nec sustinere ver�� possunt agmina In terga dextrae vim tuae; Quotie�que confecto redibas praelio, Multis peremptis millibus, Auro coru��us, omnium pulcherrimus, Ipfbs amore urens agros j Victori ab oppidis puellae ubique obvia; Tibi canebant cartn�na -, Supraque regem ipsum efferebant laudibus Ter inclytum, ter amabilem. Quid mox ? ubi aetas sirma venit, regiis Elapsus insidiis quater, Ut regis inimici necem defleveris, Cui sponte bis peperceras, Manu in tua cum esset tot en�� injurias Ulcisci, & hostem perdere ! Hinc regnum adeptus pace ut alta rexeris Late subactis hostibus ! Deo ut tot aedem sumptibus parayeris, Quam f�lius mox conderet ! Tu luce pugnabas manu, noctu side Arguta agebas gratias. Deo u�que grata concinebas carmina Haud munerum tot immemor, Qoibus tuos evexit ad f�dera atavos Ab orbis ufque exordio. Tot hic triumphos, tot canis miracula, Antiqua gentis praelia. Quin & futura praevidens longe refers Coram velue praesentia, Et nasciturum praedicas mortalibus Heroa de Deo Deum, Qui nostra penitus demeret piacula, Cruore nos lavans suo: Nobi�que nostra ostendis idem tempora, Et nosmet ipsis indicas. Salve procul videntium vatum optime ! Regum idem ave lectiffime ! Nobis ab alto dexter ades, & nos tua Prece junge summo numini. Nobis tuis innitier vestigiis Detur ; imitentur te duces In pradiis, reges sequantur formulam Tuam in regendis urbibus : Sat mihi foret tua aemulari carmina, Dum sila percurro cithare. Qupd l� neque id penitus datum est accedere, Nec pluma tam alta volat mea, Abstrusa mitto versibus mysteria, Divina mitto evolvere, Hy��ni de Rebus Divinis. Q^iibus alta coeli transilis cacumina, Quibus inferum penetras chaos. Unum eriidiri aveo ; doce saltem meis Orare veniam noxiisr Unis mihi his te praebeas saltem rogo In versibus imitabilem, Qojbus juvent�e errata deprecans studes Placare regem coelitum ; Ut flebilibus atque miserabilibus modis Nostros in animos influis. Miserere, miserere � ! mei Deus, iterans, Mecum tua age clementia. Ego enim piacula mea novi ; quod male Feci, mihi est u�que prae oculis. Soli tibi peccavi, inique eg� pater Tuis sub oculis impius, Contaminatis sum parentibus satus, Conceptus ipso in crimine. Tu, quicquid admissum est, tua indulgentia Ignosce noxiae immem�r, Delicta dele; pequiter facta occule ; Meas remitte amentias, [p. 146] Et, inquinatum quidquid in me est, dilue, Me rore respergens tuo: ii� Novamque mentem in me, novuin cor suffice, Virumque verte in alterum. Affla tui aura numinis mirabili, Hilara tuo me spiritu. Demum ita priori restitutum gratiae i�j Aspice benigno lumine. � Laudes aperies ita mihi labia ad tuas, Flectantur ut tibi impii. Meae tibi hae sint victimae; hos immolem (130) Super tuum altare vitulos. [p. 99]
U IT S P A N N IN GEN. s’,
ZEGE PR AL ED E
J U D IT H.
Uit het Latyn van BARLAEUS.
Ziet ’t Boek van Judith Hooftstuk X — XV.
Tiomf, met enen slag, trots alle krygsbedryven,
Het Vaderlandt herstelt.
Triomf! dees oorlogsroem is Judith toe te schryven,
En genen Oorlogsheldt.
Triomf! dees heldendaadt, o Borgers, U gebleken
Is door een vrouwehandt *.
Volvoert; de naneef krygt hier eeuwig stof tot spreken,
Ten roem van ’t vaderlandt. -
s -
Ziet hier den kop, ziet hier die vurigglinstrende ogen!
Dien hebbe ik afgesneen. -
Van mynen eersten strydt, daar k altoos op zal bogen,
Zyn dit de krygstrofeen.--
Dit deel viel my te beurt, toen myne magt dreef boven.
Den romp hou ’t Leger vry,
Dees regtehandt heeft hem den kop van ’t lyf gekloven
En kneust zyn Heerschappy
[p. 100]
Dit doodtlyk offer wordt van Judith u geheiligt:
Neem ’t vry, o Vaderlandt,
Neem ’t vry! ’t is meer dan ’t hooft des vorsten; het beveiligt
Ons voor den oorlogsbrandt.
Nu zie ’k reedts, door dien buit, verwonnen steden buigen
Voor onzen boog en schigt,
En Assurs oorlogsmagt spat op een sprong in duigen
Op zulk een naar gezigt.
Op Legerknapen, op! ten stryde! wapen! wapen!
Op! knelt met uwe vuist
Den boog! op! helden, op! hier nu niet op te slapen!
Vervolg de zeeg! vergruist
Zyn krygsmagt. Schrikt nu niet voor dat afgryslyk wezen
Van dezen dwingelandt;
Nu voor geen bliksems van zyn dreigement te vrezen,
- Die bloedthondt is van kant.
Ei! ziet hoe in dien kop die dikgezwollene ogen
Nog puilen van den wyn,
By ’t weeldrig hofbanket zo gulzig ingezogen,
Als dodelyk venyn.
Ei! ziet hoe hem die styfgekrulde hairen kleven,
Van eigen bloedt bemorst!
Die greep ik, toen ik ’t zwaardt ter slagting heb’geheven
Van dien Barbaarschen Vorst.
[p. 101]
Zyn dolle moordtzugt, die maar zogt zig zelven dronken
Te zuipen aan myn bloedt,
Ziet met zyn eigen bloedt den beker vol geschonken,
’k Heb nu myn lust geboet.
’k Heb dat verwaten hooft my looslyk opgedragen
En dus dien geilen ’t net
Om ’t hooft gehaalt, den kop hem van den romp geslagen:
Hoe duur staat hem dat bedt
Genootschap met my! zoo veel wonden ondertusschen
Hebbe ik hem toegebragt,
Als hy, zig vleijende in die schynvreugdt, malsche kussen,
Van myne lippen wagt’. " .
Hy, die nog gistren in myn liefde scheen te smoren, A
Smoort nu in eigen bloedt.
Hy brandde in min, dog ik, in plaats van minzieke oren
Te lenen, blusch dien gloedt.
Die wrok, die hem den kop ontnam, heeft hem die vonken
Verleert, En ’k maak hem ’t graf,
Terwyl hy zelf den kelk, vol minnedrank geschonken,
My lonkende over gaf,
Om geen doorlugtig loon, na zulk een daadt, te ontberen,
Maar, vlammende op gewin,
Was ’k vriend’lyk in myn komst, maar in het wederkeren
Zyn grootste vyandin,
[p. 102]
Die dartle bruidtskoets, die ons gesteen met ons beiden
Zou dragen, tegens reén, . . .
Draagt dien rampzaligen, van ’t leven nu verscheiden,
Op ’t onverwagtst alleen.
Dat Assur, zonder hoofdt den wellust van zyne ogen
- Nu zoeke, en troetele in
Het duister! ene schim houd hem nu opgetogen ’
In zulk een geile min!
Manasses huwlyksmin hadde ik nog niet vergeten,
Daar ’k nog bedroeft om ben;
Schoon ik voor weeldrig by dien snoeper werd versleten.,
By ’t willigen. Ik ken - 1
My nogtans vry. Geen goudt zou Judith zo betoveren,
Die nergens veil voor is. . . . . .
Ik veinsde looslyk, om dien linker te veroveren,
En zogt myn kans gewis. -
’k Ga nog voor eerlyk door; Ik heb den Meed verwonnen,
En egter niets misdaân:
Liefkoosde ik hem, myne eer bleef nogtans ongeschonnen,
In zulk een stout bestaan. - -
Dan hadde ik (ik beken ’s) te stoutelyk misdreven,
Schonde ik myn kuisschen staat;
Maar nu wilde ik, in schyn, hem zoete woorden geven,
Schoon verre van de daadt.-- --
[p. 103]
Hebbe ik myn lighaam dan, Godtstempel, niet geschonden,
Hebbe ik myn trouw en eer
Bewaart; men houd myn doen dan voor geen grove zonden:
’t Zyn woorden, en niets meer.
Hebbe ik gezondigt, als ik vleijend heb gelogens L.
’k Loog den Tyran. Wat ’s dat s
’k Heb haar dit afgeleert, die Faro dus bedrogen,
En nu tot winst gehadt.
Wien schaadt het dan den Vorst! dus is triomf verkregen
Door ener vrouwe moedt.
In ’t haglyk oorlog, dat Bethuilje maakt verlegen, en -
Was deze logen goedt,
Nu is myn Vaderlandt, nu gansch Bethuisje veilig - v
Gestelt, door ’s Vorsten val
’t Moordtdadig oorlogsheir stuift heen, met al ’t onheilig -
Gespuis van voor den wal.
Om ’t groot genot van zulk een loon, is mynen lippen
Ontvallen, ’t geen ik my,
Daar ’k vry was, node zou ten monde uit laten glippen.
Dus is myn tong hier vry
Van schuldt; en ’t gesnik deed dede ik niet zonder oorzaak,
Loge ik hier wat te zeer,
’t Was voor de goede zaak, die strekt my hier tot voorspraak
En hoedt my voor oneer,
[p. 104]
Dat Isrels zaadt den Heer nu love uit dankb’re herten’!
Hem love jongk en oudt!
Roemt myne daden, die alle eeuwen zullen tarten,
Verrigt tot Stadts behoudt.
De roem van Debora tot aan de wolken steigert,
Men ere Jaël vry!
Maar mindere eerkrans worde aan Judith niet geweigert,
Men stel myn roem daar by.
Gy, Borgers, weegt dat hooft! de vyandt raakt aan ’t vlugten,
Van doodtschen schrik benart;
En gansch het leger leerden Mogenden te dugten,
Wiens gramschap ’t heeft gesart.
Zy vinden haast den romp, terwyl de kop des Vorsten
Op onze muren steek’,
En doe zyn doodt nu hen, die naar ons hertbloedt dorsten,
Veranderen van streek

Tekstkritiek:

p. 2, vs. 28: voet. er staat: voert.

DIGHTLIEVENDEUITSPANNINGEN:BESTAANDE INGEDICHTEN,VAN VERSCHEIDENE STOF-FEN EN RYMTRANT,DOORANDREAS ANDRIESSEN,PREDIKANT TE VERE.

TE MIDDELBURG, BYLOUIS TAILLEFERT, DAVIDSZ.M. D. CC. LVI.

DIGHTLIEVENDEUITSPANNINGEN.===============================DEWANHOPENDEKAÏNUit het Latyn van BARLAEUS.